Wikipedia afwiki https://af.wikipedia.org/wiki/Tuisblad MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter Media Spesiaal Bespreking Gebruiker Gebruikerbespreking Wikipedia Wikipediabespreking Lêer Lêerbespreking MediaWiki MediaWikibespreking Sjabloon Sjabloonbespreking Hulp Hulpbespreking Kategorie Kategoriebespreking Portaal Portaalbespreking TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 32 2521640 2517721 2022-08-26T18:00:35Z SpesBona 2720 + Prente wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Bloemfontein | inheemse_naam = | ander_naam = Mangaung {{st}} <br />ǀʼAuxa ǃXās | nedersetting_tipe = Stad | beeld_vlag = | beeld_seël = | beeld_skild = Bloemfontein Coat of Arms.jpg | bynaam = Rosestad | slagspreuk = | beeld_stadsilhoeët = Bloemfontein.jpg | beeldbyskrif = Parlement van die destydse [[Oranje-Vrystaat]] | duimdrukkeretiketposisie= onderkant | latd = 29 |latm = 7 |lats = 11 | longd = 26 |longm = 13 |longs = 30 | provinsie = Vrystaat | distrik = | munisipaliteit = Mangaung | stigtingsdatum = [[1846]]<ref>{{en}} {{cite web |title=Chronological order of town establishment in South Africa based on Floyd (1960:20-26) |url=http://upetd.up.ac.za/thesis/available/etd-07212011-123414/unrestricted/05back.pdf |pages=xlv-lii |archive-url=https://web.archive.org/web/20190713023732/http://upetd.up.ac.za/thesis/available/etd-07212011-123414/unrestricted/05back.pdf |archive-date=13 Julie 2019 |url-status=live |df=dmy-all |accessdate=22 September 2016}}</ref> | regeringstipe = <!-- Wyknommer --> | leier_party = | leiertitel = <!-- Raadslid --> | leiernaam = | oppervlakvoetnotas = | oppervlak_totaal_km2 = 236,17 | hoogte_m = 1395 | bevolking_totaal = 528 000<ref name="Cox" /> | bevolking_soos_op = 2021 | bevolkingvoetnotas = | demografie1_voetnotas = | persent_swart = 56,1% | persent_kleurling = 12,8% | persent_asiër = 0,8% | persent_wit = 29,8% | persent_ander = 9,5% <!-- demografie (deel 2) --> | demografie2_voetnotas = | demographics2_title1 = [[Afrikaans]] | demographics2_info1 = 42,5% | demographics2_title2 = [[Suid-Sotho]] | demographics2_info2 = 33,4% | demographics2_title3 = [[Engels]] | demographics2_info3 = 7,5% | demographics2_title4 = [[Xhosa]] | demographics2_info4 = 7,1% | demographics2_title5 = Ander | demographics2_info5 = 9,5% | poskode = 9300 | poskode2 = 9301 | skakelkode = 051 | sensuskode = <!-- 499023 --> | webwerf = [http://www.bloemfontein.co.za/ Mangaung-munisipaliteit] }} '''Bloemfontein''' is die [[hoofstad]] van die [[Suid-Afrika]]anse provinsie [[Vrystaat]] en die land se [[Lys van dorpe in Suid-Afrika|sesde grootste stad]]. Dit is ook sedert 1910 Suid-Afrika se regterlike hoofstad (een van die land se drie hoofstede).<ref name="HAT Taal-en-feitegids">HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8</ref> Bloemfontein staan informeel as '''Bloem''' bekend en word in [[Suid-Sotho]] '''Mangaung''' genoem en deur die [[Griekwas]] '''ǀʼAuxa ǃXās'''. Die stad beslaan 'n oppervlakte van 236 [[vierkante kilometer]] en het 'n bevolking van sowat 528&nbsp;000.<ref name="Cox">{{en}} {{cite book |url=http://www.demographia.com/db-worldua.pdf |title=Demographia World Urban Areas 13th Edition |publisher=Demograhia |author=Wendell Cox |date=Junie 2021 |pages=96}}</ref> [[Lêer:Bloemfontein, Free State, South Africa (20511526246).jpg|duimnael|links|'n Uitsig oor Bloemfontein, soos gesien vanaf [[Naval Hill]]]] [[Lêer:High Court, Bloemfontein, South Africa.JPG|duimnael|links|Die [[Appèlhof van Suid-Afrika]] in Bloemfontein]] Bloemfontein lê in die hart van die Vrystaat se sentrale plato en is een van die min stede met 'n wildtuin in sy sentrum, bo-op [[Naval Hill]]. Bloemfontein staan nog steeds vir sy blommeprag bekend en het die bynaam '''Rosestad'''. Die stad het sy oorsprong in 'n Britse fort en nedersetting wat in 1846 deur majoor Henry Douglas Warden in die destydse Transoranje-streek gevestig is. Dit het vervolgens as administratiewe setel van die Britse kolonie [[Oranjerivier-soewereiniteit]] (1848–1854) en die onafhanklike Boererepubliek Oranje-Vrystaat gedien wat in 1854 gestig is. Tussen Mei en Junie 1899 is die historiese [[Bloemfontein-konferensie]] hier gehou as 'n laaste vergeefse poging om 'n militêre konflik tussen die destydse [[Boererepubliek]]e en die [[Britse Ryk]] te vermy. In die 20ste eeu het Bloemfontein tot die geografiese spilpunt van Suid-Afrika se spoorwegnetwerk ontwikkel. Sowat 160&nbsp;km noordoos van Bloemfontein het 'n groot ekonomiese opswaai vanaf 1948 met die ontginning van die [[Vrystaatse Goudveld]] begin. Later, vanaf 1962, het die gebied sentraal gestaan in die verwesenliking van die [[Oranjerivierprojek]] met sy waterkragsentrales en besproeiingskemas. Vandag is Bloemfontein 'n moderne stad met [[wolkekrabber]]s, [[winkelsentrum]]s en [[restaurant]]e; en die [[Sand du Plessis-teaterkompleks|Sand du Plessis-teater]] as een van sy kenmerkendste argitektoniese besienswaardighede. Tegelykertyd het Bloemfontein sy kulturele erfenis bewaar, en die stad spog met pragtige historiese geboue soos die Raadsaal, een van die mooistes in Suid-Afrika. == Etimologie en bynaam == [[Lêer:H Nicolls Bloemfontein 1868.jpg|duimnael|links|Bloemfontein soos in 1868 deur H. Nicolls geskilder]] Daar is onsekerheid oor die oorsprong van die stad se naam. Daar word aangeneem dit kom van die [[Nederlands]]e woorde ''bloem'' en ''fontein'', dus "fontein van blomme". Een van die gewilde koloniale legendes lui 'n [[os]] met die naam Bloem het behoort aan Rudolphus Martinus Brits, een van die eerste boere, wat naby 'n fontein op sy plaas deur 'n [[leeu]] gevang is. 'n Waarskynliker verhaal is dié oor Jan Bloem II (1775–1858), 'n [[Griekwa]]-leier wat hom daar gevestig het.<ref>{{en}} {{cite book |url=https://books.google.com/books?id=te1461s33IwC |title=Weekends with Legends |author=Bridget Hilton-Barber |publisher=New Africa Books |year=2001 |isbn=978-0-86486-471-0 |page=98}}</ref> Sy vader was Jan Bloem, 'n vlugteling van die [[Kaapkolonie]], waar hy na bewering gesoek is in verband met die moord op sy eerste vrou. Bloem was bekend as 'n goeie skut en het 'n rol gespeel in die opleiding van Griekwavegters tydens die Griekwaoorloë in die 18de eeu. Sy seun het later die leier van die streek geword. Die Suid-Sotho-naam, ''Mangaung'', beteken "die plek waar die [[jagluiperd]]s (cheetahs) dwaal". Die Griekwa-naam, ''ǀʼAuxa ǃXās'', verwys na Jan Bloem II. Daar word dikwels na die stad verwys as die "Rosestad" danksy die verskeidenheid [[Roos|rose]] wat goed in die klimaat aard en jaarliks van die [[lente]] tot diep in die [[herfs]] 'n blommeprag oplewer. == Geskiedenis == === Vroeë geskiedenis === Die Bloemfonteingebied is oorspronklik deur [[Boesman|San]], [[Griekwas (stam)|Griekwas]] en [[Basotho]] bewoon voordat die eerste [[Voortrekkers]] hulle in die 1830's hier gevestig het. Een van die eerste [[Afrikaners]], wat omstreeks 1840 'n plaas in die streek bewoon het, was Johannes Nicolaas Brits (* 1790). Volgens oorlewering het Brits sy plaas na aanleiding van 'n fontein met blomme "Bloemfontein" genoem. === Britse dorpstigting === [[Lêer:Bloemfontein, from the South - c1900.JPG|duimnael|'n Foto van Kerkstraat, tans bekend as Oliver Tambo-weg, in Bloemfontein (omstreeks 1900). Agter is die [[NG gemeente Bloemfontein|Tweetoringkerk]] en [[Naval Hill]]]] Alhoewel Bloemfontein later merendeels deur Afrikaners bewoon is, is die nedersetting in 1846 deur 'n Engelse majoor, Henry Douglas Warden, as 'n Britse fort en buitepos in die Transoranje-streek gestig – 'n gebied met voldoende watervoorrade wat destyds deur trekboere, Griekwas en Basotho bewoon is. Warden het die plek hoofsaaklik gekies weens die nabyheid tot die hoofroete na [[Winburg]], die uitgestrekte oop terrein en die feit dat dit destyds vry van [[perd]]esiekte was. Brits het sy plaas vervolgens vir £37 10s aan majoor Warden verkoop. Die gebied rondom Bloemfontein is op 3 Februarie 1848 amptelik deur die Britse regering geannekseer en het vervolgens as die Oranjerivier-sowereiniteit bekendgestaan, met Bloemfontein as administratiewe setel. Die dorp is in 1850 die eerste keer as 'n woongebied verklaar, vier jaar voor die stigting van die [[Oranje-Vrystaat]] waarvan Bloemfontein die regeringsetel geword het. Die dorpsgebied is deur Andrew Hudson Bain opgemeet. Sy reghoekige uitleg het voorsiening gemaak vir lang strate wat parallel met die plaaslike rivier in noord-suidelike rigting geloop het en kort strate. Die nedersetting het geleidelik na terreine noord van die rivier uitgebrei. In 1851 het die bevolking op sowat 300 te staan gekom en was daar sowat sestig woonhuise. === Vroeë kerkgemeentes en perswese === Die Eerste Raadsaal is in 1849 in St Georgesstraat gebou waar dit aanvanklik as skoolgebou en vergadersaal gedien het, maar ook vir kerkdienste gebruik is. Die eerste [[Nederduitse Gereformeerde Kerk|Nederduitse Gereformeerde gemeente]] is reeds in 1848 gestig en kon in Mei 1852 hul nuwe kerkgebou, die bekende tweetoringkerk, in Kerkstraat inwy. In dié tyd het ook die eerste [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolieke]], [[Anglikaanse Kerk van Suider-Afrika|Anglikaanse]] en Metodistegemeentes in Bloemfontein ontstaan wat hul kerkdienste almal in die Eerste Raadsaal gehou het. Die Metodiste-predikant, wat in 1850 in Bloemfontein aangekom het, het ook kerkdienste vir die bruin en swart bevolking gehou, al moes hulle hiervoor in 'n meer beskeie gebou, 'n eenvoudige hut, vergader. Die eerste Rooms-Katolieke kerkgebou is in 1852 naby die regeringskantore in St Georgesstraat opgerig. Die eerste [[koerant|dagblad]], ''The Friend of the Sovereignty and Bloemfontein Gazette'', het op 10 Junie 1850 verskyn. "Die Volksblad", later [[Volksblad]], uit die [[Media24]]-stal was die laaste oorblywende dagblad wat in Bloemfontein vervaardig en na die hele Vrystaat en [[Noord-Kaap]] versprei is. Dit is tans net aanlyn beskikbaar. === Koloniale ekonomie en infrastruktuur === [[Lêer:3e Raadszaal OVS VA0970.jpg|duimnael|Derde Raadszaal van die Volksraad van die Oranje-Vrystaat, Bloemfontein, 1893, kort voor dit deur die Vierde Raadszaal vervang is]] Terwyl die nedersetting aanhou groei het, is ook steeds meer besighede in Bloemfontein gevestig. In Junie 1850 is die eerste munisipale amptenaar benoem. Nogtans het die dorp in dié tyd nog geen volle munisipale status gehad nie en was die infrastruktuur maar gebrekkig. 'n Beperkte posdiens tussen Bloemfontein en [[Colesberg]] is reeds in 1846 deur majoor Warden gevestig, en kort daarna het ander posroetes gevolg. Die eerste amptelike [[poskantoor]] is in 1875 in die Ou Parlementsgebou op Markplein ingerig. Toe dit te klein geraak het, is dit deur 'n groter gebou op dieselfde plek vervang. Die gebou troon steeds sedert sy opening op 22 Junie 1892 oor Hoffmanplein in die sentrale stad. Die vervoer van goedere was 'n ander belangrike vraagstuk. Bloemfontein was in die 1850's nog 'n taamlik afgeleë nedersetting in Suid-Afrika. Aanvanklik kon boumateriale, klere, huishoudelike goedere en meubels slegs in beperkte hoeveelhede met ossewaens vanuit [[Port Elizabeth]] en [[Oos-Londen]] se [[Hawe|seehawens]] na Bloemfontein vervoer word. Goedere wat nie plaaslik vervaardig kon word nie, was gevolglik skaars en duur. Die Britse bewind was in die beginjare allesbehalwe gevestig en verhoudinge tussen die verskillende bevolkingsgroepe gespanne. So is majoor Warden ontslaan en op 23 Julie 1852 deur Henry Green vervang. === Oranje-Vrystaat === [[Lêer:Bloemfontein City Hall Vil001.jpg|duimnael|links|Die oostelike kantooringang tot [[Stadhuis van Bloemfontein|Bloemfontein se stadsaal]]]] [[Lêer:Tweetoringkerk, Bloemfontein, 4 Januarie 2018, Morné van Rooyen.jpg|duimnael|Die [[NG gemeente Bloemfontein|Tweetoringkerk]] in 2018.]] [[Lêer:The National Archives UK - CO 1069-215-94-Derivative01.jpg|duimnael|Bloemfontein se [[Konsentrasiekamp]] tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]]]] [[Lêer:Die Vierde Raadsaal, President Brand Street, Bloemfontein, Free State, South-Africa..jpg|duimnael|links|Die Vierde Raadsaal]] Nòg die Britse Koloniale Kantoor te [[Londen]] nòg die meerderheid Nederlandssprekende bewoners van die Oranjerivier-soewereiniteit was werklik tevrede met die politieke situasie in die kolonie, en so het die Britte besluit om hulle aan die gebied te onttrek. Op 30 Januarie 1854 is die Republiek van die Oranje-Vrystaat gestig en Bloemfontein tot sy hoofstad verklaar. Nuwe administratiewe strukture is in 1859 in die dorp gevestig, en in 1880 het Bloemfontein munisipale status verwerf. Robert Innes is as die eerste burgemeester verkies, terwyl die destydse bevolking op 2&nbsp;567 beraam is. Bloemfonteiners kon ekonomiese voordeel trek uit die opening van die [[Kimberley]]-diamantveld in die 1860's as verblyfplek vir delwers uit ander landsdele op hul pad na die Noord-Kaap. Die verskaffing van dienste aan diamantdelwers was die eerste stap in Bloemfontein se 19de-eeuse ekonomiese groeifase. Later het 'n aantal finansiële en handelsondernemings hulle hoofkwartiere hier gevestig. Bloemfontein het daarna tot 'n belangrike vervoerspilpunt ontwikkel, veral nadat die spoorwegverbinding tussen [[Kaapstad]] en [[Johannesburg]], wat destyds in aanbou was, in 1890 tot by Bloemfontein gevorder het. In 1899 is die Bloemfontein-konferensie gehou wat gepoog het om die uitbreek van die [[Tweede Vryheidsoorlog|Anglo-Boereoorlog]] te vermy. Deel van die onderhandelinge was die ontmoeting tussen die president van die [[Zuid-Afrikaansche Republiek]] (ZAR), [[Paul Kruger]], en Sir [[Alfred Milner]]. Dié twee staatsmanne is deur die staatshoof van die Oranje-Vrystaat, president [[Marthinus Theunis Steyn|Steyn]], na Bloemfontein genooi om die dreigende militêre konflik tussen die ZAR en die Britse Ryk af te weer. Op 13 Maart 1900 het Britse magte die stad oorgeneem. === Bloemfontein in die Unie van Suid-Afrika === [[Lêer:Afskeid.jpg|duimnael|Die Afskeidmonument by die Suid-Afrikaanse Oorlogmuseum (voor 30 November 2015 bekend as Oorlogsmuseum) versinnebeeld die begin van die Suid-Afrikaanse Oorlog (voor 30 November 2015 bekend as Tweede Vryheidsoorlog of Anglo-Boereoorlog)]] [[Lêer:Bloemfontein Women's Memorial Vil004.jpg|duimnael|Die [[Nasionale Vrouemonument]] is op 16 Desember 1913 onthul ter gedagtenis aan 26&nbsp;370 Afrikanervroue en -kinders wat gedurende die Tweede Vryheidsoorlog (of Anglo-Boereoorlog) gesterf het. Die monument is gebou met blokke gesny uit Kroonstad-sandsteen]] Tien jaar later (1910) het Bloemfontein deel van die [[Unie van Suid-Afrika]] geword en is die Appèlafdeling van die [[Hooggeregshof van Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse Hooggeregshof]] hier gevestig. Bloemfontein, wat in die sentrum van die nuutgestigte staat geleë was, het destyds nie oor 'n noemenswaardige nywerheidsbasis beskik nie, maar het nogtans danksy enkele belangrike onderwysinstellings 'n nasionale rol as opvoedkundige sentrum gespeel. In 1912 het swart afgevaardigdes van dwarsoor Suid-Afrika in Bloemfontein vergader om die voorloperorganisasie van die [[African National Congress]] (ANC), die Native National Congress (NNC), in die lewe te roep. Die afkondiging van die Naturelle-grondwet – die eerste in 'n reeks vroeë [[Apartheid]]swette wat grondbesit deur swart Suid-Afrikaners beperk het – in die wit Suid-Afrikaanse parlement is daardeur verhinder. In 1945 het Bloemfontein stadstatus verwerf en op 18 Maart 1950 is die [[Universiteit van die Vrystaat|Universiteit van die Oranje-Vrystaat]] in die stad gevestig. === Apartheidsera === Die segregasie van woonbuurte in Bloemfontein het in die 19de eeu reeds begin met die aanvaarding van Ordinansie 1 van 1860. Daarvolgens mag geen "nieblanke" sonder geskrewe toestemming van die eienaar, bly op grond in dorpe waar plaaslike munisipaliteite nog nie bestaan het nie. Op 3 Junie 1861 het die raad die volgende terreine in Bloemfontein aangewys: Die swart bevolking moes na die gebied regs van die buurt bekend as Kaffirfontein trek, bruin mense na die Waaihoek- swart buurt aan die oostelike buitewyke van die stad. Die inwoners van dié gebiede moes "hutbelasting" betaal, sowel as belasting op weiregte.<ref name="bloemfotein1">{{en}} {{cite web |url=http://www.sahistory.org.za/article/bloemfontein-segregated-city |publisher=SA History Online |title=Bloemfontein the Segregated city |date=30 Maart 2011}}</ref> Dit het die fondament gelê vir die toepassing van woonbuurtsegregasie soos gevisualiseer deur die argitekte van apartheid, wat in 1948 in werking getree het. Toe die regering die [[Groepsgebiedewet]] van 1950 uitvaardig, het die Bloemfonteinse minisipaliteit veranderings in werking gestel in die rasse-opset van die stad. Die munisipaliteit het die Cape Stands-woongebied afgebreek waar die stad se bruin bevolking gewoon het en het die inwoners na [[Heidedal]] geskuif. Omdat bruin en swart so naby aan mekaar gewoon het, het gemengde huwelike algemeen voorgekom, en dit het gelei tot 'n gedeeltelik gemengde bevolking in Heidedal en Mangaung. In 1952 het Bloemfontein nuwe woongebiede vir die swart bevolking begin bou. Nuwe woongebiede is gestig om 'n skeiding te tref tussen die rassegroepe, soos die [[Basoeto]], [[Xhosas]] en [[Tswanas]]. Die gebiede was saam bekend as Mangaung.<ref name="bloemfotein1" /> Phahameng, 'n Suid-Sotho-township, was die eerste formele behuisingsprojek wat deur die munisipaliteit goedgekeur is, in 1956. Fisieke buffers soos die spoorlyn en paaie tussenin is gebruik om die swart etniese groepe, die wit mense en die bruine mense van mekaar te skei. Tussen 1952 en 1968 is 11&nbsp;000 huise in Mangaung gebou.<ref name="bloemfotein2">{{en}} {{cite web |url=https://www.uniassignment.com/essay-samples/cultural-studies/review-of-apartheid-in-bloemfontein-verno-cultural-studies-essay.php |title=Review of Apartheid in Bloemfontein Verno Cultural Studies Essay |publisher=Uni Assignment}}</ref> In 1968 het Mangaung 'n ernstige tekort aan huise gehad, met sowat 3&nbsp;000 tot 6&nbsp;000 eenhede wat benodig is. Om die probleem op te los is 'n uitbreiding van 55&nbsp;km na oos, [[Botshabelo]], in 1979 bygevoeg. Die Bloemfonteinse munisipaliteit het alle swart verstedeliking na [[Thaba Nchu]] en Botshabelo gekanaliseer. Dié is ontwikkel as 'n bron van goedkoop arbeid vir die stad en 'n gesubsidieerde busdiens is ingestel. In 1988 het sowat 14&nbsp;500 mense elke dag tussen Botshabelo en Bloemfontein gependel.<ref name="bloemfotein3">{{en}} {{cite web |url=https://impulscentrum.be/south_africa/mod4_fringe/lesson11.asp |title=Apartheid and housing in Mangaung and Botshabelo |publisher=Impuls centrum |accessdate=5 Desember 2017 |archive-date=6 Desember 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171206074617/https://impulscentrum.be/south_africa/mod4_fringe/lesson11.asp |url-status=dead}}</ref> In 1994, ná apartheid, het Bloemfontein, Botshabelo en Thaba Nchu deel van die [[Motheo-distriksmunisipaliteit]] geword. Op 18 Mei 2011 is dié munisipaliteit ontbind en Mangaung is opgradeer tot 'n metropolitaanse munisipaliteit met Bloemfontein as hoofsetel. == Kultuur == Kultureel is die stad toonaangewend. Skeppende werk op die gebied van uitvoerende kuns, beeldende kuns, letterkunde en skilderkuns word gedoen. Die stad is sentrum vir die Vrystaat Kunswedstrydvereniging. Teaters: [[Sand du Plessis-teater|Sand du Plessis]]; [[Sterrewagteater|Sterrewag]]; Wynand Mouton; Scaena; Odeion; André Huguenot; [[Bloemfonteinse Stadskouburg|Stadskouburg]]. Die Sand du Plessis-teater is een van die grootste en mees moderne in die [[Suidelike Halfrond]] met 'n kapasiteit van ongeveer 1&nbsp;000. Die teater huisves ook die Vrystaatse Simfonieorkes (VSSO). Museums: Nasionale Museum; Suid-Afrikaanse Oorlogsmuseum (voor 30 November 2015 bekend as Oorlogsmuseum); Freshford; [[Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum]] (NALN); Oliewenhuis; [[Nasionale Vrouemonument]]. === Rosefees === [[Lêer:Loch Logan Waterfront, Bloemfontein, Free State, South Africa (19915335154).jpg|duimnael|Die Loch Logan-waterfront, waar die grootste deel van die Rosefees plaasgevind het]] Tot onlangs het Bloemfontein elke jaar in Oktober 'n Rosefees gehou. Dan blom [[Roos|rose]] in die Vrystaat op hulle beste.<ref name="showme.co.za">{{en}} {{cite web |url=http://showme.co.za/events-entertainment/bloemfontein-rose-festival/ |title=Bloemfontein Rose Festival |publisher=ShowMe – South Africa}}</ref> Die meeste bedrywighede het by die Loch Logan-waterfront in die stad plaasgevind.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.bloemfontein-information.co.za/town/events/2051/mangaung-rose-festival |title=Mangaung Rose Festival – Events in Bloemfontein |publisher=www.bloemfontein-information.co.za}}</ref><ref name="internext.co.za">{{en}} {{cite web |url=http://www.internext.co.za/rosefestival/ |title=Bloemfontein Rose Festival/Fees |publisher=www.internext.co.za}}</ref> Die fees het roosliefhebbers van heinde en ver gelok met 'n groot tentoonstelling van rose en ander plaaslike gebeure.<ref name="sa-venues.com">{{en}} {{cite web |url=https://www.sa-venues.com/events/freestate/bloemfontein-rose-festival/ |title=Bloemfontein Rose Festival |publisher=www.sa-venues.com}}</ref> Die fees het Bloemfontein 'n gewilde jaarlikse bymekaarkomplek vir duisende mense gemaak.<ref name="sleeping-out.co.za">{{en}} {{cite web |url=https://www.sleeping-out.co.za/events/bloemfontein-rose-festival |title=Bloemfontein Rose Festival 2016 |publisher=Sleeping-OUT}}</ref> Die eerste Rosefees het in 1976 plaasgevind, toe stadraadslede besluit het 'n Rosefees sal geskik wees vir die Rosestad. In 1976 het die feesgebeure oor 'n paar dae plaasgevind en bedrywighede in die Sanlam-plaza ingesluit wat met rose verband hou. Die fees het daarna aansienlik uitgebrei.<ref name="internext.co.za" /> Tuinmakers is genooi om deel te neem aan kompetisies wat fokus op die ontwerp en verbetering van tuine in die stad. Inwoners het ook hulle tuine vir die algemene publiek oopgestel.<ref name="sleeping-out.co.za" /> Verder is 'n Mej. Bloemfontein Roos-kompetisie gehou, en vir die kleintjies 'n Mej. Roosknoppie-kompetisie. == Demografie == Volgens die 2011-sensus het die stad 'n bevolking van 556&nbsp;000 gehad (meer as 'n verdubbeling sedert 111&nbsp;697 in 2001), van wie 56% [[swart mense]] en 30% [[wit mense]] was. Die res was 12,8% [[bruin mense]] en 0,8% [[Asiatiese Suid-Afrikaners|Asiate]]. === Joodse gemeenskap === {{Hoofartikel|Jode in Suid-Afrika}} [[Lêer:Wolf Ehrlich.jpg|duimnael|upright|[[Wolf Ehrlich]] was van 1906 tot ’07 Bloemfontein se eerste Joodse burgemeester en in 1912 die eerste president van die Suid-Afrikaanse Joodse Raad van Afgevaardigdes]] Joodse families het ’n belangrike rol in die totstandkoming en ontwikkeling van die [[Vrystaat]]se hoofstad gespeel. Isaac Baumann van Hesse-Cassel (1813–1881), een van die eerste nedersetters wat in 1848 grond in die nuwe dorpsgebied gekoop het, het die eerste winkel opgerig. Die vroegste Groot Versoendag- ([[Jom Kippoer]]) dienste is in 1871 in sy huis gehou. In 1873 is huwelike ingevolge Joodse gebruike in die Oranje-Vrystaat gewettig. ’n Hebreeuse gemeente is in 1876 gestig en ’n sinagoge in 1903 opgerig. Die eerste president (1902–’24) daarvan was Wolf Ehrlich. Namate die Oos-Europese element toegeneem het, het die gemeenskapsleierskap geleidelik na hulle toe oorgegaan. Hierin het Jacob Philips en Henry Bradlow ’n belangrike rol gespeel. Jode het ’n aktiewe aandeel aan munisipale aangeleenthede gehad. Baumann was die tweede voorsitter van Bloemfontein se munisipale raad, die voorloper van die dorpsraad. Sy seun Gustav was die eerste landmeter-generaal van die Oranje-Vrystaat. Moritz Leviseur, wat deelgeneem het aan die Basoeto-oorlog (1865–’66), het die dorp se eerste hospitaal help stig en ook die Nasionale Museum. Sy vrou, Sophie, het Ouma Looks Back geskryf, herinnerings aan die vroeë dae, en het bekend geword as die “Grand Old Lady of Bloemfontein”. Wolf Ehrlich, ’n vriend van die Boeregeneraal en latere eerste minister [[Barry Hertzog|J.B.M. Hertzog]], het as senator in die Suid-Afrikaanse parlement gedien. Bloemfontein het drie Joodse burgemeesters gehad: Ehrlich (1906–’07 en 1911–’12), Ivan Haarburger (1912–’14) en Sol Harris (1929). Die gemeenskap het ’n goed ontwikkelde netwerk instellings gehad, waaronder ’n doelmatige gemeenskapsentrum vir kultuur- en opvoedingsaktiwiteite. In 1965 is ’n groot nuwe sinagoge gebou. In 1956 het die Hebreeuse gemeente, Chevra Kaddisha, talmoed tora, en liefdadigheidsinstellings saamgespan om die Verenigde Hebreeuse Instellings van Bloemfontein te vorm. Daar was ook onder meer ’n OVS- provinsiale komitee van de Suid-Afrikaanse Joodse Raad van Afgevaardigdes en die OVS- en Noord-Kaapse Sionistiese Raad. Ook het die stad ’n klein Hervormde groep gehad. In 1967 het die Joodse gemeente 1 347 getel uit ’n totale bevolking van 119 000. Daarna het die gemeenskap, soos almal landwyd buiten in Johannesburg, Kaapstad en Durban, geleidelik gekwyn. In 1997 is die sinagoge verkoop en het die gemeenskap oorgetrek na die nou ontbinde Hervormde gemeente se tuiste. Teen 2004 het net 180 Jode in Bloemfontein oorgebly.<ref>{{en}} [http://www.jewishvirtuallibrary.org/bloemfontein Jewish Virtual Library]. URL besoek op 10 November 2017.</ref> === Woonbuurte === [[Lêer:Hamilton, Bloemfontein.JPG|duimnael|'n Uitsig oor die Hamilton-nywerheidsgebied in Bloemfontein]] Bloemfontein se woonbuurte sluit in [[Heidedal]] in die ooste en suidooste, [[Bainsvlei]], Woodland Hills, [[Brandwag, Bloemfontein|Brandwag]], [[Ehrlichpark, Bloemfontein|Ehrlichpark]], [[Fauna, Bloemfontein|Fauna]], [[Fichardtpark]], [[Fleurdal]], [[Gardeniapark]], [[Generaal De Wet, Bloemfontein|Generaal De Wet]], [[Hospitaalpark]], Kiepersol, [[Lourierpark]], Park-Wes, [[Pellissier, Bloemfontein|Pellissier]], [[Uitsig, Bloemfontein|Uitsig]], [[Universitas, Bloemfontein|Universitas]], [[Westdene, Bloemfontein|Westdene]], [[Wilgehof, Bloemfontein|Wilgehof]] en [[Willows, Bloemfontein|Willows]] in die suide. Wes van Bloemfontein, is daar [[Langenhovenpark]] en noord van die stad [[Arboretum, Bloemfontein|Arboretum]], [[Baysvalley, Bloemfontein|Baysvalley]], [[Bayswater, Bloemfontein|Bayswater]], [[Dan Pienaar, Bloemfontein|Dan Pienaar]], Heliconhoogte, [[Heuwelsig]], Hillsboro, Hillside, Hilton, [[Naval Hill]], [[Navalsig]], [[Noordhoek, Bloemfontein|Noordhoek]], Pentagonpark, Panoramapark en Waverley. In die noordooste kan Roodewal en Vallombrosa gevind word. Die hoofsaaklik swart woonbuurte is Rocklands, Phahameng, Phelindaba, Bloemanda, Bochabela en die historiese Batho met die Maphikela-huis, waar die ANC gestig is. Oos van Bloemfontein is [[Botshabelo]] en [[Thaba Nchu]]. == Infrastruktuur == === Vervoer === ==== Paaie ==== [[Lêer:Hoffman square, Bloemfontein.jpg|duimnael|Hoffmanplein in die middestad]] Bloemfontein se nasionale en streekpaaie is soos volg: Die [[N1 (Suid-Afrika)|N1]], 'n hoofpad wat tussen [[Kaapstad]] in die suidweste en [[Johannesburg]] en [[Zimbabwe]] in die noorde loop, loop wes van die stad verby. Die [[N8 (Suid-Afrika)|N8]] loop oos/wes en verbind Bloemfontein met [[Kimberley]] en [[Maseru]], die hoofstad van [[Lesotho]]. Bloemfontein is ook die noordelike eindpunt van die [[N6 (Suid-Afrika)|N6]] wat rofweg suidwaarts loop na die hawestad [[Oos-Londen]]. By 'n kruising net voor die stad word die N6 die M30. Dié pad eindig in 'n wisselaar met die N1. Daar is ook tweesyfer-R-roetes. Die [[R64 (Suid-Afrika)|R64]] is die ou pad na Kimberley deur [[Dealesville]] en [[Boshof]]. Dit eindig by die N1. Die [[R30 (Suid-Afrika)|R30]] eindig by die N1 noord van die stad. Dit is die pad na [[Welkom]] en loop deur [[Brandfort]] en [[Theunissen]]. Dit loop verder na [[Rustenburg]]. Drie driesyfer-R-roetes begin in Bloemfontein. Die [[R706 (Suid-Afrika)|R706]] begin by die N8 in die middestad en loop suidwes na [[Jagersfontein]] en [[Fauresmith]]. Die [[R702 (Suid-Afrika)|R702]] begin ook by die N8 in die middestad, maar loop suidoos na [[Dewetsdorp]] en [[Wepener]]. Die derde R-roete, die [[R700 (Suid-Afrika)|R700]], begin suid van die middestad by die M30 en loop noord. Dit kruis die N8 en N1 op pad na [[Bultfontein]]. Bloemfontein het daarbenewens verskeie metropolitaanse of M-roetes. Dié paaie word onafhanklik van dié in ander stede in Suid-Afrika genommer. ==== Spoorlyne ==== [[Lêer:Bloemfontein Station c.JPG|duimnael|Bloemfonteinstasie]] 'n Treinspoor is in 1890 gebou om Bloemfontein met Kaapstad te verbind. Omdat Bloemfontein sentraal geleë is, lê dit tans aan die groot spoorroete tussen Kaapstad en Johannesburg, terwyl treine daagliks na en van stede soos Port Elizabeth, Oos-Londen en ander stede loop. ==== Lugvervoer ==== [[Lêer:Bloemfontein Airport - panoramio.jpg|duimnael|Die [[Bram Fischer Internasionale Lughawe]]]] Bloemfontein het twee lughawens: die New Tempe Aerodrome en die [[Bram Fischer Internasionale Lughawe]]. Die Tempe-lughawe het geen geskeduleerde vlugte nie, maar word as opleidingsgerief gebruik. Bram Fischer het geskeduleerde vlugte na al die groot stede. ==== Geïntegreerde Vervoernetwerk ==== In Oktober 2016 het die [[Mangaung Metropolitaanse Munisipaliteit|Mangaung-munisipaliteit]] en verskeie taxiverenigings 'n ooreenkoms bereik oor die Geïntegreerde Vervoernetwerk, wat tans in aanbou is. Die projek bestaan uit twee fases – in die eerste fase word buslane in die stad gebou en in die tweede fase bushaltes en {{nowrap|-stasies}}.<ref>{{en}} {{cite web |last=Maricelle |date=19 Oktober 2016 |title=Mangaung makes history as metro and taxi associations partner |url=https://www.bloemfonteincourant.co.za/mangaung-makes-history-metro-taxi-associations-partner/ |accessdate=23 Julie 2020 |publisher=Bloemfontein Courant}}</ref> === Onderwys === Van die skole in Bloemfontein sluit in: * Brandwag Primary School<ref>{{af}} {{cite web |url=https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/nog-n-skool-bevestig-covid-19-geval/ |title=Nóg ’n skool bevestig Covid-19-geval |publisher=[[Maroela Media]] |date=23 Maart 2020 |accessdate=14 Julie 2020}}</ref> == Geografie en klimaat == [[Lêer:Bloemfontein in Bloemfontein.jpg|duimnael|Die Bloemfontein in Bloemfontein]] Die stad is geleë by 29 grade suiderlengte en 26 grade oosterbreedte en is 1&nbsp;395 meter bo [[seevlak]]. Bloemfontein ontvang gemiddeld 559&nbsp;mm [[reën]] per jaar, meestal in die somermaande. Gemiddelde dagtemperature wissel van 16&nbsp;°C in Junie tot 32&nbsp;°C in Januarie. Die omgewing is die koudste in Julie wanneer die [[kwik]] in die loop van 'n wintersnag gemiddeld tot -2&nbsp;°C daal. {{Tabel weergemiddeldes | locatie = Bloemfontein | bron = [http://old.weathersa.co.za/Climat/Climstats/BloemfonteinStats.jsp weathersa.co.za] <!-- maandelikse temperatuur- en neerslaggemiddeld--> | jan_gem= 22 | jan_gem_ns= 83 | feb_gem= 22 | feb_gem_ns= 111 | mrt_gem= 18 | mrt_gem_ns= 72 | apr_gem= 16 | apr_gem_ns= 56 | mei_gem= 10 | mei_gem_ns= 17 | jun_gem= 6 | jun_gem_ns= 12 | jul_gem= 6 | jul_gem_ns= 8 | aug_gem= 11 | aug_gem_ns= 15 | sep_gem= 14 | sep_gem_ns= 24 | okt_gem= 17 | okt_gem_ns= 43 | nov_gem= 19 | nov_gem_ns= 58 | dec_gem= 21 | dec_gem_ns= 60 | jaar_gem=15 | jaar_gem_ns= 559 <!-- gemiddelde minima en maxima --> | jan_gem_min= 15 | jan_gem_max= 31 | feb_gem_min= 15 | feb_gem_max= 29 | mrt_gem_min= 12 | mrt_gem_max= 27 | apr_gem_min= 8 | apr_gem_max= 23 | mei_gem_min= 3 | mei_gem_max= 20 | jun_gem_min= −2 | jun_gem_max= 17 | jul_gem_min= −2 | jul_gem_max= 17 | aug_gem_min= 1 | aug_gem_max= 20 | sep_gem_min= 5 | sep_gem_max= 24 | okt_gem_min= 9 | okt_gem_max= 26 | nov_gem_min= 12 | nov_gem_max= 28 | dec_gem_min= 14 | dec_gem_max= 30 | jaar_gem_min= 8 | jaar_gem_max= 24 <!-- weersekstreme--> | jan_a_min= 6 | jan_a_max= 39 | feb_a_min= 4 | feb_a_max= 39 | mrt_a_min= 1 | mrt_a_max= 35 | apr_a_min= −3 | apr_a_max= 33 | mei_a_min= −9 | mei_a_max= 30 | jun_a_min= −9 | jun_a_max= 25 | jul_a_min= −10 | jul_a_max= 24 | aug_a_min= −10 | aug_a_max= 29 | sep_a_min= −7 | sep_a_max= 34 | okt_a_min= −3 | okt_a_max= 35 | nov_a_min= 0 | nov_a_max= 37 | dec_a_min= 3 | dec_a_max= 38 | jaar_a_min= −10 | jaar_a_max= 39 }} == Ekonomiese basis == [[Lêer:Main Building, University of the Orange Free State, Bloemfontein, South-Africa 1.jpg|duimnael|Die hoofgebou van die Universiteit van die Vrystaat]] Onderwys ([[Universiteit van die Vrystaat]] en [[Sentrale Universiteit vir Tegnologie]]), ligte nywerhede, spoorwegaanleg (sedert laat 1990's in mindere mate), Provinsiale administrasie en Mangaung metro-munisipaliteit. Die stad geniet bestendige groei, te danke aan volgehoue uitbouing van die plaaslike ekonomie. 'n Sosiale en maatskaplike onderbou word gehandhaaf en die aantrekkingskrag van 'n landelike karakter van die sesde grootste stad in Suid-Afrika maak dit die ideale vestigingsgebied vir sy inwoners. == Sport == [[Lêer:Free State Stadium1.jpg|duimnael|Buiteaansig van die [[Vrystaatstadion]] in Bloemfontein]] Die [[Vrystaatstadion]] en die omliggende sportkompleks is van die vernaamste sportgeriewe in Bloemfontein en die Vrystaat. Dit is al tydens geleenthede soos die [[Rugbywêreldbeker 1995]], [[Afrikanasiesbeker 1996]], [[FIFA Sokker-Konfederasiebeker in 2009]] en die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2010]] benut. Die stad beskik ook oor ander sportplekke, insluitende sportgeriewe van die Universiteit van die Vrystaat, skole en ander sportklubs. Van die ander stadions in Bloemfontein sluit in [[Mangaung-ovaal]], [[Dr. Petrus Molemela-stadion]] en [[Clive Solomons-stadion]]. Bloemfontein is saam met die nabygeleë [[Botshabelo]] die tuiste van [[Bloemfontein Celtic]] wat in die [[Premier Sokkerliga]] meeding. Bloemfontein se Vrystaatstadion huisves twee [[rugby]]spanne: die [[Cheetahs (Pro14-rugbyspan)|Cheetahs]] wat in die [[Pro14]] meeding<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.pro14rugby.org/club/toyota-cheetahs/ |title=Toyota Cheetahs |publisher=Guinness PRO14 |date=29 Augustus 2017 |accessdate=14 September 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190912200606/http://www.pro14rugby.org/club/toyota-cheetahs |archive-date=12 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> en die [[Vrystaat Cheetahs]] wat in die plaaslike [[Curriebeker]] speel. Die Vrystaat Cheetahs kon in 2005 die Curriebeker inpalm, nadat hulle die [[Blou Bulle]] geklop het, in 2006 het hulle die eindstryd teen die Blou Bulle getrek en kon die Curriebeker in 2007 behou toe hulle die [[Goue Leeus]] geklop het. Vervolgens was die Vrystaat Cheetahs tot in 2008 die kampioene, wanneer hulle versuim het om die eindstryd vir die eerste keer sedert 2004 te bereik. In 2009 kon die Vrystaat Cheetahs die eindstryd bereik, maar hulle was nie in staat om die Blou Bulle op [[Loftus Versfeld]] te verslaan nie. In 2016 het die Vrystaat Cheetahs die beker na 'n perfekte seisoen ingepalm en die Blou Bulle tuis in Bloemfontein geklop. Die [[Knights (krieketspan)|Knights-krieketspan]] verteenwoordig die Vrystaat en die [[Noord-Kaap]] op [[Mangaung-ovaal]] wat tot die Vrystaatstadionkompleks behoort. Bloemfontein is 'n gereelde aanbieder van internasionale en plaaslike kriekettoernooie. Tydens die [[Krieketwêreldbeker 2003]] is vyf wedstryde in Bloemfontein se Mangaung-ovaal beslis. == Bekende boorlinge van Bloemfontein == [[Lêer:J. R. R. Tolkien, ca. 1925.jpg|duimnael|upright|J.R.R. Tolkien, ca. 1925]] {{div col|2}} * [[Zola Budd]] – middelafstandatleet * [[Frans Claerhout]] – kunstenaar. * [[Hansie Cronjé]] – voormalige krieketkaptein van Suid-Afrika * [[Al Debbo]] – akteur en grapmaker * [[Allan Donald]] – voormalige krieketsnelbouler van Suid-Afrika * [[Naka Drotské]] – rugbyspeler * [[Arnu Fourie]] – Paralimpiese atleet * [[Temple Hauptfleisch]] – skrywer en akademikus * [[Steve Hofmeyr]] – akteur en sanger * [[Ruben Kruger]] – rugbyspeler * [[Lucas Maree]] – Afrikaanse sanger en liedjieskrywer * [[Ryk Neethling]] – Olimpiese gouemedaljewenner in swem * [[Brendan Peyper]] – Afrikaanse musikant * [[Karla Pretorius]] – netbalspeler * [[Os du Randt]] – rugbyspeler * [[Deneys Reitz]] – soldaat, politikus, kabinetsminister en skrywer * [[Leon Schuster]] – rolprentvervaardiger, akteur en grapjas * [[J.R.R. Tolkien]] – Britse skrywer * [[Coenie de Villiers]] – Afrikaanse musikant * [[Kepler Wessels]] – voormalige krieketkaptein van Suid-Afrika {{div col end}} == Sien ook == * [[NG gemeente Bloemfontein]] * [[Gereformeerde kerk Bloemfontein]] == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie}} {{Wikt-inlyn|Bloemfontein}} * {{en}} {{Wikivoyage|Bloemfontein}} * {{en}} [http://www.bloemfontein.co.za/ Munisipale webwerf] * {{en}} [http://www.bloempages.com/ Bloemfontein Online Directory] * {{en}} [http://www.sahistory.org.za/article/afrikaans-community-1820-1899 Afrikaans community 1820–1899] {{Geografiese ligging |Senter = Bloemfontein |Noord = [[Kroonstad]] |Noordwes = [[Bultfontein]] |Noordoos = |Oos = [[Botshabelo]] • [[Maseru]] |Suidoos = [[Dewetsdorp]] |Suid = [[Reddersburg]] • [[Trompsburg]] |Suidwes = |Wes = [[Kimberley]] }} {{SA grootste stede}} {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|MAN}} {{Hoofstede in Afrika}} {{Normdata}} [[Kategorie:Bloemfontein| ]] [[Kategorie:Provinsiehoofstede van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Hoofstede in Afrika]] 5bwvda1pcfzqilqw9my94trgdk42kxj 0 160 2521612 2499560 2022-08-26T15:46:55Z Asasaaaaas 153291 wikitext text/x-wiki Me paso toda la noche en el Secutivo dentro del garaje que solo tiene luz de emergencia y estoy dentro del auto del Secutivo y estoy sentado en el Secutivo agobiándome y me agobio en el Secutivo me paso toda la noche en el Penende dentro del garaje que solo tiene luz de emergencia y estoy dentro del carro del penende y estoy sentado en el penende agobiándome y me agobio en el penende me paso toda la noche en la noche me perdí en la oscuridad dentro del garaje eso es oscuro y no hay luz y estoy dentro de la camioneta del nochiperdid y estoy sentado en el nochiperdid abrumándome y me abrumo en el nochiperdid me paso toda la noche en el sowuare dentro del garaje que al menos tiene algo de luz fluorescente y estoy dentro de la furgoneta sowuare y estoy sentado en el sowuare abrumandome y me agobio en el sowuare me paso toda la noche en el chipi chipi dentro del garaje que solo hay un punto de luz y estoy dentro del coche de el chipi chipi y estoy sentado en el chipi chipi agobiado ome y me agobio en el chipi chipi me paso toda la noche en el ñuño dentro del garaje que tiene mucha luz y hay un coche Prosegur y otro coche Securitas direct y Estoy dentro de la camioneta del ñuño y estoy sentado en el ñuño abrumándome y me agobio en el ñuño Pasó toda la noche en el ome dentro del garaje que tiene luces rojas y estoy dentro del auto del ome y estoy sentado en el ome me agobio y me agobio en el ome paso toda la noche en el as dentro del garaje que tiene luz de emergencia y una lucecita de las farolas esa luz entra por un vidrio descolorido y estoy dentro del auto del as y Estoy sentado en el as abrumado y me siento abrumado en el as Paso toda la noche en el Secutivo dentro del garaje que solo tiene luz de emergencia y estoy dentro del coche del Secutivo y yo estoy sentado en el Secutivo agobiandome y me agobio en el Secutivo Paso toda la noche en el penende dentro del garaje que sólo hay luz de emergencia y estoy dentro del coche del penende y yo estoy sentado en el penende agobiándome y me agobio en el penende Paso toda la noche en el nochiperdid a oscuras dentro del garaje que está oscuro y no hay ninguna luz y estoy dentro de la furgoneta del nochiperdid y yo estoy sentado en el nochiperdid agobiándome y me agobio en el nochiperdid Paso toda la noche en el sowuare dentro del garaje que por lo menos tiene un poco de luz fluorescente y estoy dentro de la furgoneta del sowuare y yo estoy sentado en el sowuare agobiándome y me agobio en el sowuare Paso toda la noche en el chipi chipi dentro del garaje que sólo hay un punto de luz y estoy dentro del coche del chipi chipi y yo estoy sentado en el chipi chipi agobiándome y me agobio en el chipi chipi Paso toda la noche en el ñuño dentro del garaje que tiene muchísima luz y hay un coche de Prosegur y otro coche de Securitas direct y estoy dentro de la furgoneta del ñuño y yo estoy sentado en el ñuño agobiándome y me agobio en el ñuño Pasó toda la noche en el ome dentro del garaje que tiene focos rojos y estoy dentro del coche del ome y yo estoy sentando en el ome agobiandome y me agobio en el ome Paso toda la noche en el as dentro del garaje que tiene luz de emergencia y un poco de luz de las farolas que esa luz entra por un cristal desvanecido y estoy dentro del coche del as y yo estoy sentado en el as agobiándome y me agobio en el as {{Inligtingskas Land |noem_naam = Japan |volle_naam = <small>日本国 ([[Japannees]])</small> |algemene_naam = Japan |beeld_vlag = Flag of Japan.svg |beeld_wapen = Imperial Seal of Japan.svg |simbool_tipe = Keiserlike Seël |beeld_kaart = Japan (orthographic projection).svg |leuse = |volkslied = {{nihongo|''[[Kimi ga Yo]]''|君が代|}}<br /><center>[[Lêer:Kimi ga Yo instrumental.ogg]]</center> |amptelike_tale = ''Geen op federale vlak nie''<ref>{{ja}} {{cite web |url=http://houseikyoku.sangiin.go.jp/column/column068.htm |title=法制執務コラム集「法律と国語・日本語」 |publisher=Legislative Bureau of the House of Councillors |accessdate=18 Mei 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517195131/https://houseikyoku.sangiin.go.jp/column/column068.htm |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><br />[[Japannees]] (''[[de facto]]'') |hoofstad = [[Tokio]] {{Koördinate|35|41|N|139|46|O}} |latd = 35 |latm = 41 |latNS = N |longd = 139 |longm = 46 |longEW = O |grootste_stad = [[Tokio]]{{smallsup|a}} |regeringsvorm = Unitêre parlementêre<br />[[grondwetlike monargie]] |leiertitels = <br />• [[Keiser van Japan|Keiser]]<br />• [[Eerste minister van Japan|Eerste minister]]<br />• Adjunkpremier |leiername = [[Naruhito]]<br />[[Fumio Kishida]]<br />[[Shunichi Suzuki]] |oppervlak_rang = 61^ste |oppervlak_grootte = |oppervlak = 377&nbsp;975<ref>{{ja}} {{cite web |title=令和元年全国都道府県市区町村別面積調（１０月１日時点） |url=https://www.gsi.go.jp/KOKUJYOHO/MENCHO201910-index.html |publisher=Geospatiale Inligtingsowerheid van Japan |date=26 Desember 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200415123703/https://www.gsi.go.jp/KOKUJYOHO/MENCHO201910-index.html |archive-date=15 April 2020 |url-status=dead }}</ref> |oppervlakmi² = 145&nbsp;937 |persent_water = 1,4 (2015)<ref>{{en}} {{cite web|url=https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SURFACE_WATER#|title=Surface water and surface water change|publisher=[[OESO]]|accessdate=4 Oktober 2021}}</ref> |bevolking_skatting = 125&nbsp;360&nbsp;000<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.stat.go.jp/english/data/jinsui/tsuki/index.html |title=Population Estimates Monthly Report July 2021) |publisher=Statistieke Kantoor van Japan |date=20 Julie 2021 |accessdate=4 Oktober 2021}}</ref> |bevolking_rang = 11^de |bevolking_skatting_jaar = 2021 |bevolking_sensus = 126&nbsp;226&nbsp;568<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.e-stat.go.jp/en/stat-search/files?page=1&layout=datalist&toukei=00200521&tstat=000001136464&cycle=0&year=20200&month=24101210&tclass1=000001136465&tclass2=000001154388&tclass3val=0 |title=2020 Population Census Preliminary Tabulation |publisher=Statistieke Kantoor van Japan |date=26 Junie 2021 |accessdate=4 Oktober 2021}}</ref> |bevolking_sensus_jaar = 2020 |bevolkingsdigtheid = 334 |bevolkingsdigtheidmi² = 865,1 |bevolkingsdigtheidrang = 24^ste |BBP_PPP = $5&nbsp;586&nbsp;miljard<ref name=imf2>{{en}} {{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/April/weo-report?c=158,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2019&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=Japan |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |date=April 2021 |accessdate=4 Oktober 2021}}</ref> |BBP_PPP_rang = 4^de |BBP_PPP_jaar = 2021 |BBP_PPP_per_kapita = $44&nbsp;585<ref name="imf2" /> |BBP_PPP_per_kapita_rang = 27^ste |BBP = $5&nbsp;378&nbsp;miljard<ref name="imf2" /> |BBP_rang = 3^de |BBP_jaar = 2021 |BBP_per_kapita = $42&nbsp;928<ref name="imf2" /> |BBP_per_kapita_rang = 23^ste |onafhanklikheidstipe = Vorming |onafhanklikheidsgebeure = • Nasionale Stigtingsdag<br />• Meiji-grondwet<br />• Huidige grondwet<br />• San Francisco-verdrag |onafhanklikheidsdatums = <br /><br />[[11 Februarie]] [[660 v.C.]]{{smallsup|b}}<br />[[29 November]] [[1890]]<br />[[3 Mei]] [[1947]]<br />[[28 April]] [[1952]] |MOI = {{wins}} 0,919<ref>{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf |title=Human Development Report 2020 |publisher=United Nations Development Programme |date=2020 |accessdate=4 Oktober 2021}}</ref> |MOI_rang = 19^de |MOI_jaar = 2019 |MOI_kategorie = {{kleur|#090|baie hoog}} |Gini = 32,9<ref>{{en}} {{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=JP |title=Gini Index |publisher=[[Wêreldbank]] |accessdate=4 Oktober 2021}}</ref> |Gini_rang = 76^ste |Gini_jaar = 2013 |Gini_kategorie = {{kleur|#fc0|medium}} |geldeenheid = Internasionale Simbool<br />'''¥''' ''Uitgespreek'' ([[Japannese jen|'''Jen''']])<br />Japannese Simbool {{lang|ja|'''円'''}}<br />''Uitgespreek'' {{transl|ja|([[Japannese jen|'''En''']])}} |geldeenheid_kode = JPY |land_kode = JP |tydsone = [[Japan Standaardtyd|JST]] |utc_afwyking = [[UTC+09:00|+9]] |tydsone_somer = nie toegepas nie |utc_afwyking_DST = [[UTC+09:00|+9]] |internet_domein = [[.jp]] |skakelkode = 81 |voetskrif = a. [[Jokohama]] is die grootste ingelyfde stad.<br />b. Volgens legende is Japan op die dag gestig deur Keiser Jimmu, eerste keiser van Japan; dit word as hoofsaaklik simbolies beskou. }} '''Japan''' ([[Japannees]]: 日本, '''''Nippon''''', [ɲip̚poɴ], {{Audio|Ja-nippon(日本).ogg|luister}}, of '''''Nihon''''', [ɲihoɴ], {{Audio|Ja-nihon(日本).ogg|luister}}; amptelik: 日本国, '''''Nippon-koku''''' of '''''Nihon-koku''''', {{Audio|Ja-nippon nihonkoku.ogg|luister}}, letterlik: "Staat Japan") is 'n [[eilandnasie]] in [[Oos-Asië]]. Dit is geleë tussen die [[Stille Oseaan]] en die [[See van Japan]], oos van die [[Korea|Koreaanse Skiereiland]], [[Volksrepubliek China|China]] en [[Rusland]], en strek van die [[See van Ochotsk]] in die noordooste tot by die [[Oos-Chinese See]] in die suidweste. Die [[kanji|karakters]] waaruit Japan se naam bestaan beteken "son-oorsprong" wat aanleiding gee tot die naam "land van die opkomende son", en wat verwys na Japan se oostelike posisie relatief tot die Asiatiese vasteland. Japan bestaan uit meer as 3&nbsp;000 [[eiland]]e;<ref>{{ja}} {{cite web |title=''Nihon Rettō'' |url=http://dic.yahoo.co.jp/dsearch?enc=UTF-8&p=%E3%81%AB%E3%81%BB%E3%82%93%E3%82%8C%E3%81%A3%E3%81%A8%E3%81%86&dtype=0&stype=1&dname=0ss |publisher=Daijirin / Yahoo Japan dictionary |accessdate=7 Mei 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090804061906/http://dic.yahoo.co.jp/dsearch?enc=UTF-8 |archive-date= 4 Augustus 2009 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> die grootstes daarvan, van suid na noord is [[Kioesjoe]], [[Sjikokoe]], [[Honsjoe]], die grootste eiland, en [[Hokkaido]] wat saam 97% van die land se grondoppervlak beslaan. Die meeste van die eilande is bergagtig en baie [[vulkaan|vulkanies]]. Japan se hoogste bergpiek, berg [[Foedji]], is byvoorbeeld 'n vulkaan. Japan het met ongeveer 127&nbsp;miljoen inwoners die wêreld se tiende grootste bevolking. Die Groter-Tokiogebied, wat die hoofstad [[Tokio]] en verskeie omliggende [[Prefekture van Japan|prefekture]] insluit, is die grootste metropolitaanse gebied ter wêreld met meer as 30 miljoen inwoners. [[Argeologie]]se navorsing dui daarop dat die eilande van Japan reeds in die Jong-paleolitikumtydperk deur mense bewoon is. Die eerste geskrewe verwysing na Japan begin met vlugtige verwysings in Chinese geskiedkundige tekste van ongeveer die eerste eeu n.C. Invloede van buite gevolg deur lang tydperke van isolasie, is kenmerkend van Japan se geskiedenis. Sedert die aanvaarding van sy [[grondwet]] in 1947 handhaaf Japan 'n unitêre [[grondwetlike monargie]] met 'n [[Keiser van Japan|keiser]] en 'n verkose parlement, die ''Kokkai''. Japan is 'n reuse ekonomiese moondheid<ref name="cia" /> en was met die eerste kwartaal van 2010 nog die wêreld se tweede grootste ekonomie, volgens nominale [[bruto binnelandse produk]], totdat dit deur China ingehaal is.<ref>{{af}} http://qa.www.sake24.com/Markte/JSE-bestendig-toe-China-Japan-verbysteek-20100817</ref><ref>{{en}} http://www.businessweek.com/news/2010-08-16/china-gdp-surpasses-japan-capping-three-decade-rise.html</ref> Japan is 'n lid van die [[Verenigde Nasies]], [[G8]], G4 en ESASOG, met die wêreld se vyfde grootste verdedigingsbegroting. Dit is ook die vierde grootste uitvoerder ter wêreld en die vierde grootste invoerder asook 'n wêreldleier in [[tegnologie]] en masjinerie. == Naam == In [[Japannees]] is die land se naam {{lang|ja|日本}} Nihon of Nippon, amptelik {{lang|ja|日本国}} {{Audio|Ja-nippon nihonkoku.ogg|Nippon-koku}} of Nihon-koku. Voordat Japan verhoudinge met China gehad het, het dit bekendgestaan as '''Wa''' (倭) of '''Yamato''' (大和). Die [[Japannees|Japannese]] naam ''Nippon'' word gebruik vir meeste amptelike doeleindes, insluitende geld, [[posseël]]s, en internasionale [[sport]]byeenkomste. ''Nihon'' is ook 'n gewilde term in Japan. Die naam "Japan" is afgelei uit die Chinese weergawe van die naam. Die vroeë [[Mandaryns]]-Chinese woord vir Japan is opgeteken deur [[Marco Polo]] as ''Cipangu''. In [[Afrikaans]] word die land eenvoudig "Japan" genoem. Die amptelike Japannese titel is ''Nihon-koku'' (日本国), letterlik "Staat Japan." == Geskiedenis == {{Hoofartikel|Geskiedenis van Japan}} [[Lêer:Jomon Vessel with Flame-like Ornamentation, attributed provenance Umataka, Nagaoka-shi, Niigata, Jomon period, 3000-2000 BC - Tokyo National Museum - DSC05620.JPG|duimnael|links|'n Houer uit die Middel-Jōmon-periode (3000 tot 2000&nbsp;v.C.)]] [[Lêer:Byodo-in in Uji.jpg|duimnael|links|Byodoin (1052)]] [[Lêer:Mōko Shūrai Ekotoba.jpg|duimnael|Samoerai konfronteer [[Mongole]] tydens die Mongoolse invalle van Japan in 1293]] [[Lêer:RedSealShip.JPG|duimnael|links|Een van Japan se Rooiseëlskepe (1634), wat vir handel oral in Asië gebruik is]] [[Lêer:Ch5 wakamurasaki.jpg|duimnael|Murasaki Shikibu se ''Verhaal van Genji'']] [[Lêer:KenkadoMap.jpg|duimnael|links|Kaart van Japan in 1790]] [[Lêer:Nagasakibomb.jpg|duimnael|Die atoombomaanval in 1945 op [[Nagasaki]]]] [[Lêer:Satsuma-samurai-during-boshin-war-period.jpg|duimnael|links|Samoerai van die Satsuma-stam gedurende die Bosjinoorlog, ca. 1867]] Die eerste tekens van menslike vestiging in die [[Japanse Argipel]] het verskyn met 'n Paleolitiese kultuur in ongeveer 30&nbsp;000&nbsp;v.C, gevolg van ongeveer 14&nbsp;000&nbsp;v.C. deur die Jōmon-tydperk, 'n Mesolitiese tot Neolitiese halfgesette jagter-versamelaar kultuur van kuilwonings en 'n rudimentêre vorm van [[landbou]]. Versierde kleihouers uit die tydperk, baie keer met gevlegte patrone, is van die oudste oorblywende voorbeelde van pottebakkery ter wêreld.<ref>{{en}} [http://web-japan.org/trends00/honbun/tj990615.html][http://www.jomon.or.jp/ebulletin11.html Habu Jinko, "Ancient Jomon of Japan", Cambridge Press, 2004] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080316225317/http://www.jomon.or.jp/ebulletin11.html |date=16 Maart 2008 }}</ref> Die [[Yayoi-tydperk]], wat in omtrent die 3de eeu v.C. begin het, het nuwe gebruike ingevoer, soos nat-[[rys]]verbouing, [[yster]]- en [[brons]]vervaardiging en 'n nuwe pottebakkerstyl, ingevoer deur handelaars uit China of [[Korea]]. Met die ontwikkeling van die Yayoi-kultuur het hoofsaaklik 'n landbougemeenskap in Japan ontwikkel.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.britannica.com/eb/article-23121 |title=The Yayoi period (c.250 BC – c.AD 250) |publisher=[[Encyclopædia Britannica]] |date=2006 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071230164612/http://www.britannica.com/eb/article-23121 |archive-date=30 Desember 2007 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref><ref>{{en}} {{cite journal |author = Jared Diamond |title= Japanese Roots | journal = Discover Magazine Vol. 19 No. 6 |date=Junie 1998 | url=http://discovermagazine.com/1998/jun/japaneseroots1455}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761568150_4/Pottery.html#p26 |title=Pottery |publisher=MSN Encarta |accessdate=28 Desember 2006 |archive-date=29 Oktober 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091029161656/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761568150_4/Pottery.html#p26 |url-status=dead }}</ref><ref>{{en}} {{cite book |last=De Bary |first=William Theodore |title=Sources of Japanese Tradition |publisher=Columbia University Press |date=2005 |pages=1304 | isbn = 0-231-12984-X |url=http://books.google.com/books?vid=ISBN023112984X&id=6wS_ijD6DSgC&pg=RA1-PA1304&lpg=RA1-PA1304&ots=MxkZKlTRlU&dq=%22Chinese+mainland%22+%22Korean+peninsula%22+%22Japanese+archipelago%22&sig=hc4ew2p4cGdppzY6O_b0zWgaB6E#PRA1-PA1304,M1 | accessdate=29 Januarie 2007}}</ref> Die [[Japanners|Japannese]] verskyn vir die eerste keer in geskrewe geskiedenis in China se ''Boek van Han''. Volgens die Chinese ''Kronieke van die Drie Koninkryke'' was die naam van die magtigste koninkryk op die Japanse Argipel gedurende die derde eeu "Yamataikoku". [[Asuka-kyō]] en [[Fujiwara-kyō]] het gedien as hoofstede van die Yamatostaat.<ref>{{en}} [http://www.mnsu.edu/ Minnesota State University], [http://www.mnsu.edu/emuseum/prehistory/japan/japanese_history.html Timeline of Japanese History], [http://www.mnsu.edu/emuseum/prehistory/japan/asuka/asuka-period.html Asuka Period] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060206230116/http://www.mnsu.edu/emuseum/prehistory/japan/asuka/asuka-period.html |date= 6 Februarie 2006 }}, besoek op 3 Februarie 2008</ref> Japan is vir die eerste keer aan [[Boeddhisme]] bekendgestel uit Baekje op die Koreaanse Skiereiland, maar die ontwikkeling van Japannese Boeddhisme en Boeddhistiese beelde is hoofsaaklik deur China beïnvloed.<ref>{{en}} {{cite book |author=Delmer M. Brown |year=1993 |title=The Cambridge History of Japan |publisher=Cambridge University Press |pages=140–149}}</ref> Ondanks vroeë weerstand is Boeddhisme deur die heersende klas aangemoedig en dit het uiteindelik in die Asuka-tydperk inslag gevind.<ref>{{en}} {{cite book |title=The Japanese Experience: A Short History of Japan |author=William Gerald Beasley |publisher=University of California Press |year=1999 |url=http://books.google.com/books?vid=ISBN0520225600&id=9AivK7yMICgC&pg=PA42&lpg=PA42&dq=Soga+Buddhism+intitle:History+intitle:of+intitle:Japan&sig=V65JQ4OzTFCopEoFVb8DWh5BD4Q#PPA42,M1 |pages=42 |isbn=0-520-22560-0 |accessdate=27 Maart 2007}}</ref> Die [[Nara-tydperk]] van die 8ste eeu het die opkoms van die eerste sterk sentrale Japannese staat aangedui wat gesentreer was om die keiserlike hof in die stad [[Heijō-paleis|Heijō-kyō]], of die hedendaagse [[Nara, Nara|Nara]]. Benewens die volgehoue aanneming van Chinese administratiewe gebruike, word die [[Nara-tydperk]] gekenmerk deur die verskyning van ontluikend geskrewe letterkunde met die voltooiing van die massiewe kronieke ''Kojiki'' (712) en ''Nihonshoki'' (720).<ref>{{en}} {{cite book |author=Conrad Totman |year=2002 |title=A History of Japan |publisher=Blackwell |pages=64–79 | isbn=978-1-4051-2359-4}}</ref> Nara was egter nie die eerste hoofstad in Japan nie. In [[784]] het keiser Kammu die hoofstad vlugtig vir tien jaar van Nara na Nagaokakyō geskuif voor dit na Heian-kyō (die hedendaagse [[Kioto]]) geskuif is in 794, waar dit vir meer as 'n millennium gebly het.<ref>{{en}} {{cite book |author=Conrad Totman |year=2002 |title=A History of Japan |publisher=Blackwell |pages=79–87 | isbn=978-1-4051-2359-4}}</ref> Dit het die begin van die Heian-tydperk aangedui, waartydens 'n bepaalde inheemse Japannese kultuur verskyn het wat welbekend is vir sy [[kuns]], [[poësie]] en [[letterkunde]]. Murasaki Shikibu se ''Verhaal van Genji'' en die lirieke van moderne Japan se nasionale volkslied, ''[[Kimi ga Yo]]'', is in die tydperk geskryf.<ref>{{en}} {{cite book |author=Conrad Totman |year=2002 |title=A History of Japan |publisher=Blackwell |pages=122–123 | isbn=978-1-4051-2359-4}}</ref> Japan se feudale era is gekenmerk deur die opkoms van 'n heersende klas van soldate, die [[samoerai]]. In 1185, na die omverwerping van die mededingende Taira-familiegroep, is Minamoto no Joritomo aangestel as [[Sjogoen]] en het hy 'n magsbasis in [[Kamakura, Kanagawa|Kamakura]] gevestig. Ná Joritomo se dood het dit uitgewerk dat die Hōjō-familiegroep as regente van die sjogoens regeer het. [[Zen]]-Boeddhisme is in die Kamakura-periode (1185–1333) uit China ingevoer waarna dit gewild geword het onder die samoerai-klas. Die Kamakura-sjogoenaat het in 1274 en 1281 daarin geslaag om die [[Mongoolse Ryk|Mongoolse]] invalle af te weer, bygestaan deur 'n storm wat die Japannese as 'n kamikaze, of "Goddelike Wind" geïnterpreteer het. Die Kamakura-sjogoenaat is uiteindelik deur keiser Go-Daigo afgeset, wat weer spoedig daarna in 1336 deur Ashikaga Takauji verslaan is.<ref>{{en}} {{cite book |author=George Sansom |year=1961 |title=A History of Japan: 1334–1615 |publisher=Stanford |pages=42 | isbn=0-8047-0525-9}}</ref> Die Ashikaga-sjogoenaat wat daarop gevolg het kon nie daarin slaag om die feudale oorlogshere (''daimyo'') onder bedwang te bring nie, en 'n [[burgeroorlog]] (die Ōnin-oorlog) het in 1467 uitgebreek wat 'n eeu-lange Sengoku-tydperk ingelui het.<ref>{{en}} {{cite book |author=George Sansom |year=1961 |title=A History of Japan: 1334–1615 |publisher=Stanford |pages=217 | isbn=0-8047-0525-9}}</ref> Gedurende die 16de eeu het handelaars en [[Jesuïet]]sendelinge uit [[Portugal]] Japan vir die eerste keer bereik en aktiewe kommersiële en kulturele bande tussen Japan en die [[Weste]] (''Nanban-handel'') gevestig. [[Oda Nobunaga]] het talle ander ''daimyo'' verower deur Europese vuurwapens en ander tegnologie te gebruik en het byna daarin geslaag om die nasie te verenig voor hy in 1582 vermoor is. [[Toyotomi Hideyoshi]] het Nobunaga opgevolg en die nasie in 1590 verenig. Hideyoshi het Korea twee keer binne geval, maar na verskeie nederlae deur Koreaanse en [[Ming-dinastie|Ming]]-Chinese magte en Hideyoshi se dood, is Japannese troepe in 1598 onttrek.<ref>{{en}} {{cite book |author=Stephen Turnbull |year=2002 |title=Samurai Invasion: Japan's Korean War |publisher=Cassel |pages=227| isbn=978-0-304-35948-6}}</ref> Na Hideyoshi se dood het Tokugawa Ieyasu sy posisie as regent vir Hideyoshi se seun, Toyotomi Hideyori, gebruik om politieke beheer en militêre ondersteuning te bewerkstellig. Toe oorlog openlik uitgebreek het, het hy verskeie mededingende clans in die Slag van Sekigahara in 1600 verslaan. Ieyasu is in 1603 as sjogoen aangestel en het die Tokugawa-sjogoenaat by Edo (moderne [[Tokio]]) gevestig. Die Tokugawa-sjogoenaat het 'n verskeidenheid maatstawwe soos ''Buke sjohatto'' in plek gestel om die outonome daimio te beheer. In 1639 het die sjogoenaat die isolasionistiese ''[[sakoku]]'' ("geslote land") beleid aangeneem, wat gestrek het oor die twee en 'n half eeue van tenger politiese eenheid wat bekendstaan as die Edo-tydperk. Die studie van Westerse wetenskap, wat as ''rangaku'' bekend staan, het in die tydperk voortgeduur deur kontak met die [[Nederland]]se [[enklawe]] by [[Dejima]] in [[Nagasaki]]. Die Edo-tydperk het ook aanleiding gegee tot ''kokugaku'', of letterlik "nasionale studies", die studie van Japan deur die Japannese self.<ref>{{en}} {{cite web |last=Hooker |first=Richard |url=http://www.wsu.edu/~dee/GLOSSARY/KOKUGAKU.HTM |title=Japan Glossary; Kokugaku |publisher=Washington State University |date=14 Julie 1999 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110103212153/http://www.wsu.edu/~dee/GLOSSARY/KOKUGAKU.HTM |archive-date=3 Januarie 2011 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Op 31 Maart 1854 het Kommodoor Matthew Perry en die "Swartskepe" van die [[Amerikaanse Vloot]] die opening van Japan tot die buitewêreld afgedwing met die Konvensie van Kanagawa. Soortgelyke verdrae wat daarop gevolg het met die Westerse lande in die laat Tokugawa-sjogoenaat het Japan in 'n ekonomiese en politiese krisis gedompel. Die oormag van die prerogatief en die bedanking van die sjogoenaat het gelei tot die Bosjin-oorlog en die vestiging van 'n gesentraliseerde staat onder die naam van [[Mutsuhito|Keiser Meiji]] (Meiji-Herstelling). Met die aanneming van Westerse politiese, geregtelike en militêre instellings het die Kabinet die Geheime Raad ingestel, die Meiji-grondwet ingevoer en die Ryksdag van Japan gevestig. Die [[Meiji-Herstelling]] het die [[Japannese Keiserryk]] in 'n geïndustrialiseerde wêreldmoondheid omskep wat 'n reeks militêre konflikte van stapel gestuur het om die nasie se invloedsfeer uit te brei. Na oorwinnings in die eerste Chinees-Japannese oorlog (1894–1895) en die Russies-Japannese Oorlog (1904–1905), het Japan beheer van [[Taiwan (eiland)|Taiwan]], Korea en die suidelike helfte van [[Sachalin]] bewerkstellig.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://filebox.vt.edu/users/jearnol2/MeijiRestoration/imperial_japan.htm |title=Japan: The Making of a World Superpower (Imperial Japan) |author=Jesse Arnold |publisher=vt.edu/users/jearnol2 |accessdate=27 Maart 2007 |archive-date= 9 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070409113749/http://filebox.vt.edu/users/jearnol2/MeijiRestoration/imperial_japan.htm |url-status=dead }}</ref> Die vroeë 20ste eeu het 'n kort tydperk van "Taishō-demokrasie" (genoem na die regeringstyd van [[Yoshihito|Keiser Taishō]]) gesien wat oorskadu is deur die opkoms van Japannese ekspansionisme en militarisasie. Die [[Eerste Wêreldoorlog]] het Japan, wat by die seëvierende [[Geallieerdes van die Eerste Wêreldoorlog|Geallieerdes]] aangesluit het, toegelaat om sy invloed en territoriale besittings uit te brei. Japan het sy ekspansionistiese beleid voortgesit deur [[Mantsjoerye]] in 1931 in te val. As gevolg van internasionale veroordeling van die besetting het Japan twee jaar later uit die [[Volkebond]] bedank. In 1936 het Japan die [[Anti-Kominternpakt]] met [[Duitsland]] se Nasionaal-Sosialistiese regering gesluit en in 1941 by die [[Spilmoondhede]] aangesluit.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.friesian.com/pearl.htm |title=The Pearl Harbor Strike Force |author=Kelley L. Ross |publisher=friesian.com |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191002122624/http://friesian.com/pearl.htm |archive-date= 2 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> In 1937 het Japan ander dele van China ingeval wat gelei het tot die [[Tweede Chinees-Japannese Oorlog]] (1937–1945), waarna die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] 'n olieboikot teen Japan ingestel het.<ref>{{en}} {{cite book |author=Roland H. Worth, Jr. |title=No Choice But War: the United States Embargo Against Japan and the Eruption of War in the Pacific |publisher=McFarland |date=1995 |isbn=0-7864-0141-9}}</ref> Op 7 Desember 1941 het Japan die [[Amerikaanse Vloot]]basis in [[Pearl Harbor]] aangeval en oorlog teen die VSA, die [[Verenigde Koninkryk]] en [[Nederland]] verklaar. Die optrede het Japan in die [[Tweede Wêreldoorlog]] betrek. Na die atoombomaanvalle op [[Hirosjima]] en [[Nagasaki]] in 1945, tesame met die [[Sowjetunie]] se aansluiting by die oorlog teen die land, het Japan ingestem tot 'n onvoorwaardelike oorgawe op 15 Augustus.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://library.educationworld.net/txt15/surrend1.html |title=Japanese Instrument of Surrender |publisher=educationworld.net |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517195654/http://library.educationworld.net/txt15/surrend1.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Die oorlog het Japan miljoene lewens gekos en groot dele van die land se [[Nywerheid|nywerhede]] en [[infrastruktuur]] in puin gelaat. Die Internasionale Militêre Tribunaal van die Verre-Ooste is byeen geroep deur die [[Geallieerdes van die Tweede Wêreldoorlog]] (op 3 Mei 1946) om Japannese leiers vir oorlogsmisdade soos die "[[Bloedbad van Nanjing]]" te vervolg.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.geocities.com/nankingatrocities/Tribunals/imtfe_01.htm |title=The Nanking Atrocities: The Postwar Judgment |publisher=University of Missouri-Columbia |accessdate=27 Maart 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060306015306/http://www.geocities.com/nankingatrocities/Tribunals/imtfe_01.htm |archivedate= 6 Maart 2006 |url-status=live }}</ref> In 1947 het Japan 'n nuwe pasifistiese grondwet aanvaar wat klem gelê het op liberaal-demokratiese beginsels. Die Geallieerde besetting is in 1952 met die ''Verdrag van San Francisco'' beëindig<ref>{{en}} {{cite web |url=http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20070306f3.html |title='52 coup plot bid to rearm Japan: CIA |author=Joseph Coleman |date=6 Maart 2006 |publisher=The Japan Times |accessdate=3 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606160441/http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20070306f3.html |archive-date=6 Junie 2011 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> en Japan is in 1956 lidmaatskap van die [[Verenigde Nasies]] toegeken. Japan het later skouspelagtige ekonomiese groei behaal om die tweede grootste ekonomie ter wêreld te word met 'n jaarlikse groeikoers wat vir vier dekades gemiddeld 10% was. Dit het eers in die middel-1990's tot 'n einde gekom toe Japan 'n groot [[resessie]] beleef het. Positiewe groei in die vroeë 21ste eeu dui op 'n geleidelike herstel in die groei.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/5178822.stm |title=Japan scraps zero interest rates |publisher=BBC News Online |date=14 Julie 2006 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200429081338/http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/5178822.stm |archive-date=29 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> [[Akihito|Keiser Heisei]] is op 12 November 1990 as [[Keiser van Japan]] gekroon, nadat sy pa, [[Hirohito]], op 7 Januarie 1989 oorlede is. Akihito was die 125ste ''tennō''<ref>{{en}} {{cite book |author=Nussbaum, Louis-Frédéric |year=2002 |title=Traditional order of Tennō |work=Japan encyclopedia |pages=962–963}}</ref> van Japan en sy regeringstyd het bekend gestaan as ''Heisei'' (平成, "vrede oral"). Akihito het op 8 Augustus 2016 sy abdikasie vir 30 April 2019 aangekondig. Vervolgens is Naruhito, Akihito se oudste seun, op 1 Mei 2019 ingehuldig. Naruhito se bewind staan bekend as ''Reiwa'' (令和, "mooi harmonie"). Naruhito is Japan se eerste keiser wat na die [[Tweede Wêreldoorlog]] gebore is.<ref>{{en}} {{cite news |last=Enjoji |first=Kaori |url=https://edition.cnn.com/2017/11/30/asia/japan-emperor-akihito-abdication-intl/index.html |title=Japan Emperor Akihito to abdicate on April 30, 2019 |work=[[CNN]] |location=Tokio |date=1 Desember 2017 |accessdate=22 Oktober 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200502120632/https://edition.cnn.com/2017/11/30/asia/japan-emperor-akihito-abdication-intl/index.html |archive-date=2 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{en}} {{cite news |last=Kyodo |first=Jiji |url=https://www.japantimes.co.jp/news/2017/12/03/business/economy-business/japanese-firms-preparing-new-calendar-era-following-emperors-abdication-2019/#.W8MXB9l1O71 |title=Japan’s publishers wait in suspense for next era name |work=The Japan Times |date=3 Desember 2017 |accessdate=22 Oktober 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190923121556/https://www.japantimes.co.jp/news/2017/12/03/business/economy-business/japanese-firms-preparing-new-calendar-era-following-emperors-abdication-2019/ |archive-date=23 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die kroningseremonie volgens [[Sjintoïsme]] (即位の礼, ''Sokui no Rei'') het op 22 Oktober 2019 plaasgevind.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/news/backstories/718/ |title=What to watch at the Emperor's enthronement ceremonies |publisher=NHK |date=18 Oktober 2019 |accessdate=22 Oktober 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191020173638/https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/news/backstories/718/ |archive-date=20 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Regering en politiek == [[Lêer:Crown Prince Naruhito (2018).jpg|duimnael|links|upright|Keiser [[Naruhito]] van Japan]] [[Lêer:Diet of Japan Kokkai 2009.jpg|duimnael|Die Nasionale Ryksdaggebou (国会, ''Kokkai'') in Nagatachō, [[Tokio]]]] [[Lêer:Chamber of the House of Representatives of Japan.jpg|duimnael|Die Laerhuis of Huis van Verteenwoordigers (衆議院, ''Shūgiin'')]] [[Lêer:Fumio Kishida May 2017 (cropped).jpg|duimnael|links|upright|[[Fumio Kishida]], die huidige eerste minister van Japan]] [[Lêer:Japanese diet inside.jpg|duimnael|Die Hoërhuis of Huis van Raadslede (参議院, ''Sangiin'')]] Japan is 'n grondwetlike monargie waar die mag van die keiser baie beperk is. As 'n seremoniële figurant word hy deur die grondwet gedefinieer as "die simbool van die staat en van die eenheid van die volk". Mag word hoofsaaklik gehou deur die Eerste Minister van Japan en ander verkose lede van die ''[[Kokkai]]'' (Ryksdag van Japan), terwyl soewereiniteit gesetel is in die mense van Japan.<ref name="Constitution">{{en}} {{cite web |url=http://www.sangiin.go.jp/eng/law/index.htm |title=The Constitution of Japan |publisher=House of Councillors of the National Diet of Japan |date=3 November 1946 |accessdate=10 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130806214140/http://www.sangiin.go.jp/eng/law/index.htm |archive-date=6 Augustus 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Die Keiser tree in effek by diplomatieke geleenthede op as die [[staatshoof]]. [[Naruhito]] is die huidige Keiser van Japan. Japan se wetgewende orgaan is die Kokkai of Nasionale Ryksdag, 'n tweekamerparlement. Die Ryksdag bestaan uit die ''Shūgiin'' of Huis van Verteenwoordigers en die parlement se laerhuis, met 465 setels, wat verkies word deur algemene verkiesings elke vier jaar of wanneer dit ontbind word, en die ''Sangiin'' of hoërhuis met 242 setels, wie se algemeen verkose lede 'n ses jaar termyn dien. Daar is algemene stemreg vir volwassenes oor 20-jaar,<ref name="cia">{{en}} {{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html |title=World Factbook; Japan |publisher=CIA |date=15 Maart 2007 |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517200935/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> met 'n geheime stem vir alle verkose ampte.<ref name="Constitution" /> Die liberaal-konserwatiewe Liberaal-Demokratiese Party (LDP) was tussen 1955 en 2009 aan bewind, behalwe vir 'n kortstondige koalisieregering wat in 1993 deur opposisiepartye gevorm is.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.jimin.jp/jimin/english/history/index.html |title=A History of the Liberal Democratic Party |publisher=Liberal Democratic Party of Japan |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090924001336/http://www.jimin.jp/jimin/english/history/index.html |archive-date=24 September 2009 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> In die algemene verkiesing, wat op 30 Augustus 2009 gehou is, het die sentrum-linkse Demokratiese Party van Japan 'n historiese oorwinning behaal. Die Eerste Minister van Japan is die regeringshoof. Die posisie word aangestel deur die Keiser van Japan ná aanwysing deur die Ryksdag van uit sy geledere en moet die vertroue van die Huis van Verteenwoordigers behou om sy amp te hou. Die Eerste Minister is die hoof van die Kabinet (die letterlike vertaling van sy Japannese titel is "Eerste Minister van die Kabinet") en stel die Ministers, waarvan die meerderheid Ryksdaglede moet wees, aan en dank hulle af. Fumio Kishida van die Liberaal-Demokratiese Party dien tans as Eerste Minister van Japan.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://japan.kantei.go.jp/index.html |title=Prime Minister of Japan and his Cabinet |publisher=Office of the Prime Minister of Japan |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140212203254/http://www.kantei.go.jp/foreign/index-e.html |archive-date=12 Februarie 2014 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die Japannese Reg, wat histories deur Chinese reg beïnvloed is, het in die [[Edo-periode]] onafhanklik ontwikkel deur tekste soos ''Kujikata Osadamegaki''. Sedert die laat 19de eeu is die regstelsel egter grootliks op die siviele reg van [[Europa]] gegrond, veral dié van [[Frankryk]] en [[Duitsland]]. In 1896 het die Japannese regering byvoorbeeld 'n burgerlike wetboek saamgestel gegrond op die Duitse model. Met na-Tweede Wêreldoorlogse aanpassing, bly die wetboek steeds in hedendaagse Japan in plek.<ref name="civilcode">{{en}} {{cite web |url=http://www.britannica.com/eb/article-9043364?hook=6804 |title="Japanese Civil Code" |publisher=[[Encyclopædia Britannica]] |date=2006 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071217185610/http://www.britannica.com/eb/article-9043364?hook=6804 |archive-date=17 Desember 2007 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Wettereg vind sy oorsprong in Japan se wetgewer, die Nasionale Ryksdag van Japan, met outomatiese goedkeuring deur die Keiser. Die huidige grondwet vereis dat die Keiser wetgewing wat deur die Ryksdag aanvaar word uitvaardig, sonder dat hy spesifiek die mag het om die aanvaarding van wetgewing teë te staan.<ref name="Constitution" /> Japan se howe word in vier basiese vlakke verdeel: die Hooggeregshof en drie vlakke van laerhowe.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.kantei.go.jp/foreign/judiciary/0620system.html |publisher=Office of the Prime Minister of Japan |title=The Japanese Judicial System |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130813005215/http://www.kantei.go.jp/foreign/judiciary/0620system.html |archive-date=13 Augustus 2013 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die hoofdeel van Japannese wettereg is 'n versameling wat bekend staan as die ''roppō'' of "Ses kodes".<ref name="civilcode" /> == Buitelandse betrekkinge en verdedigingsbeleid == [[Lêer:Japanese sailors jmsdf.jpg|duimnael|Matrose aan boord die JMSDF opleidingsvaartuig JDS Kashima]] [[Lêer:Flag at half-mast at South African Embassy in Tokyo.jpg|duimnael|Die [[Vlag van Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse vlag]] wapper halfstok by die woning van die [[Suid-Afrika]]anse ambassadeur in Tokio ná die dood van [[Winnie Madikizela-Mandela]] op 2 April 2018]] Japan se nasionale belang word in sy buitelandse beleid weerspieël. Die belangrikste hiervan is Japan se vermoë om vrede en sekuriteit te handhaaf, tweedens om die vryehandelstelsel te ondersteun, derdens om vryheid, demokrasie en menseregte te beskerm en vierdens om mens tot mens interaksie en ontwikkeling van menslike hulpbronne te ondersteun in gebiede soos [[akademie]], [[kultuur]] en [[opvoeding]]. Die land se huidige beleid plaas ook klem op 'n groter betrokkenheid by wêreldaangeleenthede.<ref name=kantei>{{en}} [http://www.kantei.go.jp/foreign/index-e.html Prime Minister of Japan and his Cabinet], [http://www.kantei.go.jp/foreign/policy/2002/1128tf_e.html Basic Strategies for Japan's Foreign Policy in the 21st Century New Era, New Vision, New Diplomacy], besoek op 22 Januarie 2008</ref> Japan handhaaf tradisioneel noue ekonomiese en militêre bande met die land se sleutelbondgenoot, die Verenigde State, en die VSA-Japan sekuriteitsalliansie dien as die hoeksteen van die land se buitelandse beleid.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.realclearpolitics.com/articles/2007/03/japan_is_back_why_tokyos_new_a.html |title=Japan Is Back: Why Tokyo's New Assertiveness Is Good for Washington |author=Michael Green |publisher=Real Clear Politics |accessdate=28 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517200259/https://www.realclearpolitics.com/articles/2007/03/japan_is_back_why_tokyos_new_a.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Japan, wat sedert 1956 'n lid van die Verenigde Nasies is, het as nie-permanente lid van die Veiligheidsraad reeds vir altesaam 22 jaar as verkose lid gedien, mees onlangs in 2016–2017. Japan is ook 'n lid van die G4-nasies wat hulle vir permanente lidmaatskap van die [[Veiligheidsraad]] beywer.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.centralchronicle.com/20070111/1101194.htm |title=UK backs Japan for UNSC bid |publisher=Cenral Chronicle |accessdate=28 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071013130223/http://www.centralchronicle.com/20070111/1101194.htm |archive-date=13 Oktober 2007 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> As 'n lid van die G8, ESASOG, die "VSAN Plus Drie" en 'n lid van die Oos-Asië Vergadering, neem Japan aktief aan internasionale aangeleenthede deel. Dit is ook die tweede grootste skenker van amptelike ontwikkelingshulpverlening en het in 2004 VSA$8,86 miljard geskenk.<ref>{{en}} {{PDFlink|[http://www.oecd.org/dataoecd/40/3/35389786.pdf Table: Net Official Development Assistance In 2004 (PDF).]|32.9&nbsp;Kibibytes}} Organisation for Economic Co-operation and Development (11 April 2005). Besoek op 28 Desember 2006.</ref> Japan het nie-vegtende troepe aan die [[Irakse Oorlog]] toegewys, maar het sedertdien sy troepe onttrek uit [[Irak]].<ref name="Iraq deployment">{{en}} {{cite web |url=http://www.iht.com/articles/2006/06/20/news/japan.php |title=Tokyo says it will bring troops home from Iraq |publisher=International Herald Tribune |date=20 Junie 2006 |accessdate=28 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090202185236/http://www.iht.com/articles/2006/06/20/news/japan.php |archive-date= 2 Februarie 2009 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> [[Afrika]] is histories die minsbelangrike wêreldstreek vir Japan. Japan het min historiese ondervinding met Afrika en beperkte ekonomiese belang wat hoofsaaklik gefokus is op roumateriaalbronne. Japan se grootste handelsvennoot in Afrika is [[Suid-Afrika]]. As gevolg van sanksies teen Suid-Afrika deur die VSA en ander lande het Japan in die 1980's as Suid-Afrika se grootste handelsvennoot ontwikkel. Dit het Japan internasionaal in 'n onbenydenswaardige posisie geplaas wat gelei het tot die afgradering van diplomatiese en ekonomiese betrekkinge met Suid-Afrika. Met die einde van [[apartheid]] en die normalisering van internasionale betrekking het Japan se spesiale rol in Suid-Afrika na 1994 geëindig. Vandag is Japan se buitelandse beleid teenoor Afrika daarop gevestig om demokrasie en gesonde regering te vestig ter wille van wêreldstabiliteit en vooruitgang. Hulpverlening aan die kontinent is nie gemik op korttermyn opbrengste nie, maar word eerder gesien as deel van internasionale pogings om orde te handhaaf.<ref name="kantei" /> Japan is betrokke by verskeie gebiedsgeskille met sy buurlande: met [[Rusland]] oor die Suid-[[Koerile]]-eilande, met [[Suid-Korea]] oor die [[Rotse van Liancourt|Liancourtrotse]], met die [[Volksrepubliek China]] en [[Republiek China|Taiwan]] oor die [[Senkaku-eilande]] en die EES oor Okinotorishima. Japan is ook in 'n voortslepende geskil met [[Noord-Korea]] betrokke oor die land se ontvoering van Japannese burgers en kern- en missielprogramme. Japan se militêre magte word beperk deur Artikel 9 van die Japannese Grondwet, wat Japan se reg om oorlog te verklaar of militêre mag te gebruik om internasionale geskille te besleg opsê. Daar word egter 'n debat gevoer oor die moontlike wysiging van die grondwet, wat deur die Amerikaanse besettingsowerheid opgestel is na die Tweede Wêreldoorlog, om die grondwet deur 'n referendum aan te pas.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/6652809.stm |title=Japan approves constitution steps |publisher=[[BBC]] News |accessdate=15 Mei 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170903081754/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/6652809.stm |archive-date=3 September 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Japan se weermag word deur die Ministerie van Verdediging bestuur en bestaan hoofsaaklik uit die Japan Land-selfverdedigingsmag, die Japan Maritieme-selfverdedigingsmag en die Japan Lug-selfverdedigingsmag. Die magte is onlangs in vredebewaringsoperasies en in die ontplooiing van Japannese troepe in Irak gebruik, wat die eerste oorsese gebruik van die land se militêre magte was sedert die Tweede Wêreldoorlog.<ref name="Iraq deployment" /> == Administratiewe onderafdelings == [[Lêer:Ordinance designed Cities English.png|duimnael|links|Die 20 "groot stede volgens regeringsbesluit"]] [[Lêer:Tokyo from the top of the SkyTree.JPG|duimnael|[[Tokio]]]] [[Lêer:Osaka Castle 02bs3200.jpg|duimnael|[[Osaka]]]] [[Lêer:Shinkansen in Downtown Nagoya.jpg|duimnael|[[Nagoja]]]] Japan bestaan administratiefgewys uit [[Prefekture van Japan|sewe-en-veertig prefekture]] wat elkeen deur 'n verkose goewerneur, wetgewer en administratiewe burokrasie bestuur word. Prefekture wissel in grootte van die Hokkaido-prefektuur wat die hele eiland [[Hokkaido]] beslaan tot die stad [[Tokio]], wat op sigself 'n prefektuur is. Die Tokio-prefektuur word verder verdeel in drie-en-twintig spesiale wyke wat elkeen dieselfde magte as 'n stad het. Verder bestaan daar agt algemeen aanvaarde gebiede van Japan. Japan ondergaan tans 'n administratiewe herorganisering wat die samesmelting van baie stede en dorpe behels. Hierdie proses sal lei tot die vermindering van sub-prefektuur administratiewe gebiede en daar word verwag dat dit tot besnoeiings in administratiewe koste sal lei.<ref>{{en}} {{cite web |last=Mabuchi |first=Masaru |url=http://siteresources.worldbank.org/WBI/Resources/wbi37175.pdf |title=''Municipal Amalgamation in Japan'' (PDF) |publisher=World Bank |date=Mei 2001 | accessdate=28 Desember 2006}}</ref> Japan het dosyne groot stede wat 'n belangrike rol in die land se kultuur, erfenis en ekonomie speel. Dié wat hieronder gelys word verteenwoordig die twaalf met die grootste bevolking en is almal prefekturale hoofstede en deur-die-staat-ingestelde stede: {| class="wikitable" ! !! Stad !! Prefektuur !! Bevolking<ref name="population">{{en}} {{cite web |url=http://www.citypopulation.de/Japan-Cities.html#Stadt_gross |title=Japan—City Population |publisher=citypopulation.de |accessdate=1 Februarie 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408214405/http://citypopulation.de/Japan-Cities.html |archive-date=8 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- | 1 || '''[[Tokio]]'''^a{{spaces|2}} || [[Tokio]] || 8&nbsp;949&nbsp;447</tr> | 2 || '''[[Jokohama]]''' || [[Kanagawa-prefektuur|Kanagawa]]{{spaces|2}} || 3&nbsp;689&nbsp;603</tr> | 3 || '''[[Osaka]]''' || [[Osaka-prefektuur|Osaka]] || 2&nbsp;666&nbsp;371</tr> | 4 || '''[[Nagoja]]''' || [[Aichi-prefektuur|Aichi]] || 2&nbsp;263&nbsp;907</tr> | 5 || '''[[Sapporo]]''' || [[Hokkaido]] || 1&nbsp;914&nbsp;434</tr> | 6 || '''[[Kobe]]''' || [[Hyogo-prefektuur|Hyogo]] || 1&nbsp;544&nbsp;873</tr> | 7 || '''[[Kioto]]''' || [[Kioto-prefektuur|Kioto]] || 1&nbsp;474&nbsp;473</tr> | 8 || '''[[Fukuoka]]''' || [[Fukuoka-prefektuur|Fukuoka]] || 1&nbsp;463&nbsp;826</tr> | 9 || '''[[Kawasaki]]'''^b || [[Kanagawa-prefektuur|Kanagawa]] || 1&nbsp;425&nbsp;678</tr> | 10 || '''[[Saitama]]''' || [[Saitama-prefektuur|Saitama]]|| 1&nbsp;222&nbsp;910</tr> | 11 || '''[[Hirosjima]]''' || [[Hiroshima-prefektuur|Hiroshima]]|| 1&nbsp;174&nbsp;209</tr> | 12 || '''[[Sendai]]''' || [[Miyagi-prefektuur|Miyagi]]|| 1&nbsp;045&nbsp;903</tr> |} <small>^a 23 munisipaliteite. Ook die hoofstad van Japan.<br />^b Slegs 'n staatsingestelde stad.</small> == Geografie == [[Lêer:Satellite image of Japan in May 2003.jpg|duimnael|links|Japan vanuit die ruimte gesien, Mei 2003]] [[Lêer:Mt.Yarigatake from Enzansou.jpg|duimnael|Berg Yari, [[Nagano-prefektuur]] in Augustus]] [[Lêer:Japan map of Köppen climate classification.svg|duimnael|links|Klimaatsones in Japan volgens die [[Köppen-klimaatklassifikasie]]]] [[Lêer:Minnajima beach, Okinawa.jpg|duimnael|Strand in Minnajima in Motobu, [[Okinawa-prefektuur|Okinawa]] in September]] [[Lêer:Chuurei-tou Fujiyoshida 17025277650 c59733d6ba o.jpg|duimnael|Berg [[Foedji]]]] Japan is 'n land wat uit meer as drieduisend [[eiland]]e langs die [[Stille Oseaan]]se kus van [[Asië]] bestaan. Die hoofeilande, van noord na suid, is [[Hokkaido]], [[Honsjoe]] (die hoofeiland), [[Sjikokoe]] en [[Kioesjoe]]. Die [[Ryukyu-eilande]], insluitend die [[Okinawa-eilande]], is 'n reeks eilande suid van Kioesjoe. Tesame vorm die eilande die [[Japanse Argipel]]. Saam met [[Foedji]] vorm die [[Japannese Alpe]] die belangrikste gebergtes van die Japanse Argipel. Ongeveer 70% tot 80% van die land is bebos, bergagtig<ref>{{en}} {{en}} {{cite web |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761566679/Japan.html |title="Japan" |publisher=Microsoft® Encarta® Online Encyclopedia |date=2006 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-date=16 Desember 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081216122527/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761566679/Japan.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.worldinfozone.com/country.php?country=Japan |title=Japan Information—Page 1 |publisher=WorldInfoZone.com |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517195901/http://www.worldinfozone.com/country.php?country=Japan |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en ongeskik vir [[landbou]], industriële of residensiële gebruik. Dit is as gevolg van die styl hellings, [[klimaat]] en die gevaar wat [[aardbewing]]s, sagtegrond en swaar [[reën]] inhou. Dit het daartoe gelei dat die bewoonbare gebiede naby die kus geweldige hoë bevolkingsdigthede het. Japan is die dertigste mees digbevolkte land ter wêreld.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://esa.un.org/unpp/ |title=World Population Prospects |publisher=UN Department of Economic and Social Affairs |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511162049/http://esa.un.org/unpp/ |archive-date=11 Mei 2011 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Die land se ligging op die Pasifiese [[Ring van Vuur]], by die samekoms van drie tektoniese plate, veroorsaak dat Japan gereelde lae-intensiteit-aardskuddings en van tyd tot tyd vulkaniese uitbarstings beleef. Vernietigende aardbewings, wat baie keer tot [[tsoenami]]s lei, kom elke eeu verskeie kere voor.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://volcano.und.edu/vwdocs/volc_images/north_asia/japan_tec.html |title=Tectonics and Volcanoes of Japan |publisher=Oregon State University |accessdate=27 Maart 2007 |archive-date= 4 Februarie 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070204064754/http://volcano.und.edu/vwdocs/volc_images/north_asia/japan_tec.html |url-status=dead }}</ref> Die mees onlangse aardbewings was die Tōhoku-aardbewing van 2011 en die Groot Hanshin-aardbewing van 1995. Talle warmwaterbronne word aangetref en baie hiervan is tot ontspanningsoorde ontwikkel.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/attractions/hotSprings.html |title=Attractions: Hot Springs |publisher=JNTO |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110615125708/http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/attractions/hotSprings.html |archive-date=15 Junie 2011 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die klimaat van Japan is hoofsaaklik gematig, maar dit verskil skerp tussen die noordelike en suidelike punte van die land.<ref name="climate">{{en}} {{cite web |url=http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/essential/climate.html |title=Essential Info: Climate |publisher=JNTO |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180727084935/https://www.jnto.go.jp/eng/arrange/essential/climate.html |archive-date=27 Julie 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Japan se geografiese eienskappe verdeel dit in ses hoofklimaatsones: * [[Hokkaido]]: Die noordwestelike sone het 'n gematigde klimaat met lang, koue [[winter]]s en koel [[somer]]s. Neerslag is nie swaar nie, maar die eilande ontwikkel gewoonlik diep [[sneeu]]banke in die winter. * [[See van Japan]]: Aan Honsjoe se weskus bring die noordwestewind in die winter swaar sneeuval. In die somer is die gebied koeler as die Stille Oseaan-gebied. Dit beleef egter soms uiterste warm temperature as gevolg van die Föhn-windverskynsel. * Sentrale Hoogland: 'n Tipies binnelandse klimaat met groot temperatuurverskille tussen somer en winter, en tussen nag en dag. Neerslag is lig. * Seto Binnelandse See: Berge van die Chūgoku- en [[Sjikokoe]]-gebiede beskut die gebied van die seisoenale wind en bring gematigde weer deur die hele jaar mee. * [[Stille Oseaan]]: Die ooskus ondervind koue winters met min sneeuval en baie warm vogtige somers as gevolg van die suidoostelike seisoenale wind. * [[Ryukyu-eilande]]: Die Ryukyu-eilande het 'n subtropiese klimaat met warm winters en baie warm somers. Neerslag is swaar, veral gedurende die reënseisoen. [[Tropiese sikloon|Tifone]] kom algemeen voor. Die warmste temperatuur wat nog ooit in Japan aangeteken is — 41,1 grade Celsius — was op 23 Julie 2018 in Kumagaya<ref>{{en}} [http://ajw.asahi.com/article/behind_news/social_affairs/AJ201308120105 Kochi Prefecture sees highest temperature ever recorded in Japan – 41] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130813031959/http://ajw.asahi.com/article/behind_news/social_affairs/AJ201308120105 |date=13 Augustus 2013 }} - [http://ajw.asahi.com/article/behind_news/social_affairs/AJ201308120105 Asahi Shimbun] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130813031959/http://ajw.asahi.com/article/behind_news/social_affairs/AJ201308120105 |date=13 Augustus 2013 }}</ref> en die koudste temperatuur nog in Japan was −41,0&nbsp;°C op 25 Januarie 1902 in Asahikawa, Hokkaidō. Die hoofreënseisoen begin vroeg in Mei in Okinawa en die stilstaande reënfront wat daarvoor verantwoordelik is beweeg stadig noord totdat dit in noordelike Japan verswak raak voor dit Hokkaidō in laat Julie bereik. In die grootste deel van Honsjoe begin die reënseisoen voor die middel van Junie en hou dit aan vir omtrent ses weke. In die laat-somer en vroeë lente bring tifone baie keer swaar reën.<ref name="climate" /> Japan beskik oor nege woud-ekogebiede wat die klimaat en geografie van die eilande weerspieël. Hulle wissel van subtropiese nat breëblaarwoude in die Ryūkyū- en Bonin-eilande, tot gematigde breëblaar en gemengde woude in die gematigde klimaatdele van die eilande tot matige naaldeboomwoude in die koue wintergedeeltes van die noordelike eilande.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.us.emb-japan.go.jp/jicc/spotflora.htm |title=Flora and Fauna: Diversity and regional uniqueness |publisher=Embassy of Japan in the USA |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080113074253/http://www.us.emb-japan.go.jp/jicc/spotflora.htm |archive-date=13 Januarie 2008 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> == Omgewing == [[Lêer:Kongobuji Koyasan07n3200.jpg|duimnael|links|Herfskleure (momiji) by Kongōbu-ji op Berg Kōya, 'n [[Unesco]]-[[wêrelderfenisgebied]]]] [[Lêer:Cherry blossoms at Yoshinoyama 01.jpg|duimnael|Die kersieblomme van Berg Yoshino is die onderwerp van baie toneelstukke en waka-gedigte]] Japan se omgewingsbeleid en geskiedenis weerspieël 'n tenger balans tussen ontwikkeling en modernisasie aan die een kant en omgewingsbewaring aan die ander kant. Japan is waarskynlik een van die wêreld se leiers in die ontwikkeling van omgewingsgunstige tegnologie. [[Honda]] en [[Toyota]] is aangewys as die motorvervaardigers met die beste brandstofverbruik en die laagste vlakke van nadelige uitlaatgasse.<ref>{{en}} [http://www.ucsusa.org/clean_vehicles/vehicles_health/automaker-rankings-2007.html Automaker Rankings 2007: The Environmental Performance of Car Companies], Union of Concerned Scientists, 10/15/07.</ref> Dit is as gevolg van gevorderde tegnologie in hibriede-stelsels, biobrandstof, die gebruik van liggewigmateriale en beter ingenieurswese. Japan neem ook sake soos [[klimaatverandering]] en [[aardverwarming]] ernstig op. As 'n ondertekenaar van die [[Kioto-protokol]], en gasheer van die 1997-kongres waar dit opgestel is, is Japan onderhewig aan verdragsverpligtinge om sy koolstofdioksiedemissies te verminder en om ander stappe te doen wat verband hou met die teëwerk van klimaatverandering. Die ''Cool biz''-veldtog wat onder die voormalige eerste minister Junichiro Koizumi ingevoer is, was daarop gemik om energieverbruik te verminder deur vermindering in die gebruik van lugversorging in regeringskantore. Japan het egter ook 'n lang geskiedenis met die opoffering van natuurlike hulpbronne en die vernietiging van die natuur ter wille van vooruitgang. Reeds in die 18de eeu het Japan so te sê al sy natuurlike [[goud]] en [[silwer]] voorrade opgebruik. Beduidende ontbossing het oor al die eilande plaasgevind wat tot erosie en rivierbesoedeling gelei het. Moerasse en ander natuurgebiede is herwin vir landbou-doeleindes en talle spesies is tot uitsterwing gedryf, insluitend die inheemse [[wolf]]spesie wat as 'n bedreiging gesien is.<ref>{{en}} Totman, Conrad. [http://links.jstor.org/sici?sici=0027-0741%28198624%2941%3A4%3C457%3ATPWLOD%3E2.0.CO%3B2-K "Tokugawa Peasants: Win, Lose, or Draw?"] ''Monumenta Nipponica'' 41:4 (Winter 1986), bl. 457–476.</ref> Die massiewe landswye heropbouingsprogramme na die Tweede Wêreldoorlog en die ontwikkeling in die dekades daarna het tot verdere verstedeliking en konstruksie gelei. Die boubedryf in Japan is een van die grootste nywerhede in die land en hoewel Japan baie natuurlike parke en ander natuurlike gebiede in stand hou, self in die middel van die land se stede, is daar min belangrike beperkings op waar en hoe bouwerk onderneem mag word.<ref>{{en}} Lost Japan: ISBN 0-86442-370-5; Dogs & Demons: ISBN 0-14-101000-2</ref> Verder is oorbevissing reeds lank 'n probleem binne Japan; in die moderne era het Japannese vissersvlote 'n ernstige bedreiging tot die handhawing van volhoubare vis en skulpdiere oral ter wêreld geword.<ref>{{en}} {{cite news |title=Unprecedented Summit in Japan Aims to Tackle Overfishing of Dwindling Tuna Stock |date=24 Januarie 2007 |publisher=Associated Press |url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,246383,00.html?sPage=fnc.scitech/naturalscience |accessdate=14 Januarie 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101018063933/http://www.foxnews.com/story/0,2933,246383,00.html?sPage=fnc.scitech%2Fnaturalscience |archive-date=18 Oktober 2010 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Japan is ook een van die laaste lande ter wêreld wat steeds kommersiële [[walvis]]vangs beoefen. Japan word die 30ste beste ter wêreld gelys in die Omgewingsvolhoubaarheidindeks.<ref>{{en}} [http://www.yale.edu/esi/ESI2005_Main_Report.pdf 2005 Environmental Sustainability Index Benchmarking National Environmental Stewardship] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160116135055/http://www.yale.edu/esi/ESI2005_Main_Report.pdf |date=16 Januarie 2016 }}, Yale Center for Environmental Law and Policy, Yale University en Center for International Earth Science Information Network, Columbia University, 2005.</ref> == Ekonomie == === Globale ekonomiese moondheid === [[Lêer:2007 Lexus LX 570 01.jpg|duimnael|Die motorindustrie is een van die hoofelemente van Japan se ekonomie en uitvoere]] [[Lêer:Tōkaidō Shinkansen 700 & 300 001.JPG|duimnael|Tōkaidō Shinkansen 700 & 300, by die Tokio-stasie]] Japan is met 'n aandeel van 3,5 persent van wêrelduitvoere en 4,3 persent van wêreldinvoere in 2015 een van die vier grootste handelsnasies, al het die land se belangrikheid vir die wêreldhandel sy hoogtepunt reeds oorskry. Die buitengewoon snelle groei ná die Tweede Wêreldoorlog het voortgeduur tot 1993 toe die Japanse ekonomie ten opsigte van sy buitelandse handel 'n periode van stagnasie en krimpende aandele betree het. Sy aandele op die wêreldmark het afgeneem teen die agtergrond van China en ander nuut geïndustrialiseerde lande se groeiende buitehandel, maar ook as gevolg van swakker mededingendheid teenoor ander uitvoerlande. So het Japan sy vroeëre posisie as die wêreld se grootste invoerder van onverwerkte natuurlike hulpbronne, grondstowwe en landbouprodukte intussen ingeboet.<ref>{{de}} [https://www.swp-berlin.org/fileadmin/contents/products/studien/2017S15_hlp.pdf www.swp-berlin.org] Hanns Günther Hilpert: ''Japans multiple Handelspolitik. Die Chancen des europäisch-japanischen Freihandelsabkommens''. Berlin: Stiftung Wissenschaft und Politik (SWP) 2017, bl. 17</ref> === Ekonomiese struktuur === Noue regering-nywerheid-samewerking, 'n sterk werksetiek, gevorderde tegnologie en 'n relatief klein verdedigingsbegroting het onder andere Japan gehelp om die tweede grootste ekonomie ter wêreld te word,<ref name="imf">{{en}} {{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2006/02/data/weorept.aspx?sy=2005&ey=2005&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C446%2C914%2C666%2C612%2C668%2C614%2C672%2C311%2C946%2C213%2C137%2C911%2C962%2C193%2C674%2C122%2C676%2C912%2C548%2C313%2C556%2C419%2C678%2C513%2C181%2C316%2C682%2C913%2C684%2C124%2C273%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C686%2C218%2C688%2C963%2C518%2C616%2C728%2C223%2C558%2C516%2C138%2C918%2C353%2C748%2C196%2C618%2C278%2C522%2C692%2C622%2C694%2C156%2C142%2C624%2C449%2C626%2C564%2C628%2C283%2C228%2C853%2C924%2C288%2C233%2C293%2C632%2C566%2C636%2C964%2C634%2C182%2C238%2C453%2C662%2C968%2C960%2C922%2C423%2C714%2C935%2C862%2C128%2C716%2C611%2C456%2C321%2C722%2C243%2C965%2C248%2C718%2C469%2C724%2C253%2C576%2C642%2C936%2C643%2C961%2C939%2C813%2C644%2C199%2C819%2C184%2C172%2C524%2C132%2C361%2C646%2C362%2C648%2C364%2C915%2C732%2C134%2C366%2C652%2C734%2C174%2C144%2C328%2C146%2C258%2C463%2C656%2C528%2C654%2C923%2C336%2C738%2C263%2C578%2C268%2C537%2C532%2C742%2C944%2C866%2C176%2C369%2C534%2C744%2C536%2C186%2C429%2C925%2C178%2C746%2C436%2C926%2C136%2C466%2C343%2C112%2C158%2C111%2C439%2C298%2C916%2C927%2C664%2C846%2C826%2C299%2C542%2C582%2C443%2C474%2C917%2C754%2C544%2C698%2C941&s=NGDPD&grp=0&a=&pr1.x=64&pr1.y=9 |title=World Economic Outlook Database; country comparisons |publisher=IMF |date=1 September 2006 |accessdate=14 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180611090333/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2006/02/data/weorept.aspx?sy=2005 |archive-date=11 Junie 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> na die VSA, teen ongeveer US$4,5 miljard in terme van nominale [[bruto binnelandse produk]]<ref name="imf" /> en derde na die VSA en die Volksrepubliek China in terme van koopkragpariteit.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.nationmaster.com/graph/eco_gdp_ppp-economy-gdp-ppp |title=NationMaster; Economy Statistics |publisher=NationMaster |accessdate=26 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140122032003/http://www.nationmaster.com/graph/eco_gdp_ppp-economy-gdp-ppp |archive-date=22 Januarie 2014 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Bankwese, versekering, eiendom, kleinhandel, vervoer en telekommunikasie is almal belangrike sektore. Japan het 'n reuse industriële vermoë en is die tuiste van sommige van die wêreld se grootste, leidende en mees tegnologies gevorderde vervaardigers van motorvoertuie, elektroniese toerusting, werktuigmasjinerie, staal en nie-ystermetale, skepe, chemikalieë, tekstiele en verwerkte voedsel.<ref name="cia" /> Konstruksie is reeds lank een van Japan se grootste industrieë, aangehelp deur multi-miljard dollar regeringskontrakte in die siviele sektor. Onderskeidende eienskappe van die Japannese ekonomie het tradisioneel samewerking tussen vervaardigers, verskaffers, verspreiders en banke in hegte groepe genaamd ''keiretsu'' en die waarborg van lewenslange indiensneming in groot maatskappye ingesluit.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.economist.com/displayStory.cfm?story_id=7193984 |title=Japan's Economy: Free at last |publisher=The Economist |date=20 Julie 2006 |accessdate=29 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100310215303/http://www.economist.com/displayStory.cfm?story_id=7193984 |archive-date=10 Maart 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Meer onlangs het Japannese maatskappye begin om van die norme te laat vaar in 'n poging om winsgewendheid te verbeter.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.moneyweek.com/file/26181/why-germanys-economy-will-outshine-japan.html |title=Why Germany's economy will outshine Japan |publisher=MoneyWeek |date=28 Februarie 2007 |accessdate=28 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080415194401/http://www.moneyweek.com/file/26181/why-germanys-economy-will-outshine-japan.html |archive-date=15 April 2008 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Japan huisves ook sommige van die wêreld se grootste finansiële dienstemaatskappye, banke en sakegroepe soos Sony, Sumitomo, Honda, Mitsubishi, Nissan en Toyota. Dit beskik ook oor die wêreld se grootste bank, volgens bates, die Japan Post Bank Co., Ltd (VS$3.2 miljard)<ref>{{en}} [http://www.jp-bank.japanpost.jp/en/aboutus/company/en_abt_cmp_profile.html Corporate Profile], Japan Post Bank Co., Ltd.</ref> en ander soos Mitsubishi UFJ Finansiële Groep (VS$1,2 miljard)<ref>{{en}} [http://www.mufg.jp/english/profile/overview/ Company Overview], Mitsubishi UFJ Financial Group, Inc.</ref>), Mizuho Finansiële Groep (US$1,4 miljard<ref>{{en}} [http://www.mizuho-fg.co.jp/english/company/about/info.html Company Information], Mizuho Financial Group.</ref>) en Sumitomo Mitsui Finansiële Groep (VS$1,3 miljard<ref>{{en}} [http://www.smfg.co.jp/english/aboutus/profile/smfg.html Company Profile], Sumitomo Mitsui Financial Group.</ref>). Die Tokio Effektebeurs is met 'n markkapitalisasie van meer as VS-$5120 miljard (5,12 biljoen) tans die derde grootste ter wêreld.<ref>{{en}} [https://www.stockmarketclock.com/exchanges/jpx ''StockMarketClock.com: Tokyo Stock Exchange. Besoek op 3 Augustus 2017'']</ref> === Ekonomiese ontwikkeling === [[Lêer:The Tokyo Stock Exchange - main room 3.jpg|duimnael|Met markkapitalisasie van meer as VS-$5 biljoen, is die Tokio Effektebeurs die derde grootste ter wêreld]] Die algehele reële ekonomiese groei van die 1960's tot die 1980's staan bekend as 'n "wonderwerk": gemiddeld 10% in die 1960's, 5% in die 1970's en 4% in die 1980's.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-7176.html |title=Japan: Patterns of Development |publisher=country-data.com |date=Januarie 1994 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517200533/http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-7176.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Groei het dramaties afgeneem in die 1990's, hoofsaaklik as gevolg van die nagevolge van oorinvestering in die laat 1980's en binnelandse beleid wat daarop gemik was om die spekulatiewe oordadigheid van die eiendoms- en effektemarkte in toom te hou. Regeringspogings om ekonomiese groei te laat herleef was nie juis suksesvol nie en is verder belemmer deur die verlangsaming van die globale ekonomie van 2000 tot 2001.<ref name="cia" /> Die ekonomie het na 2005 tekens van herstel vertoon met BBP vir daardie jaar wat op 2,8% gestaan het.<ref>{{en}} Masake, Hisane. [http://www.atimes.com/atimes/Japan/HC02Dh01.html A farewell to zero] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061120013846/http://www.atimes.com/atimes/Japan/HC02Dh01.html |date=20 November 2006 }}. ''Asia Times Online'' (2 Maart 2006). Besoek op 28 Desember 2006.</ref> === Landbousektor === Omdat slegs 15% van Japan se grondgebied vir landbouverbouing geskik is<ref>{{en}} Kingshuk Roy. {{PDFlink|[http://www.nourin.tsukuba.ac.jp/~tasae/Japan.pdf Water Resources in relation to Major Agro-Environmental Issues in Japan]|111&nbsp;kibigreep<!-- application/pdf, 114636 bytes -->}}. College of Bioresource Sciences, Nihon University (2006). Besoek op 21 Februarie 2007.</ref> word 'n stelsel van terraslandbou gebruik om klein gebiede optimaal te benut. Dit het gelei tot een van die wêreld se hoogste gewasopbrengste per oppervlakeenheid. Japan se klein landbousektor is ook swaar gesubsidieer en beskerm. Japan moet ongeveer 50%<ref>{{en}} {{cite web |url=http://strategis.ic.gc.ca/epic/site/ibi-iai.nsf/en/bi18701e.html |title=Japan: Country Information |publisher=Strategis |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080329210854/http://strategis.ic.gc.ca/epic/site/ibi-iai.nsf/en/bi18701e.html |archive-date=29 Maart 2008 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> van sy graanbehoeftes en ander voergewasse behalwe [[rys]] uit invoere bevredig en die land is van invoere afhanklik vir meeste van sy [[vleis]]verskaffing. In [[vissery]] is Japan tweede ter wêreld na China in tonnemaat en vir wat gevang word. Japan handhaaf een van die wêreld se grootste vissersvlote en dra byna 15% van die globale vangs by.<ref name="cia" /> Japan steun op ander lande vir byna al sy olie en kos. === Vervoer === Japan se vervoerstelsel is hoogs ontwikkel. Teen 2004 het die land oor 1&nbsp;177&nbsp;278&nbsp;[[Kilometer|km]] geteerde paaie, 173 lughawens en 23&nbsp;577&nbsp;km spoorlyne beskik.<ref name="cia" /> Lugverkeer word hoofsaaklik deur [[All Nippon Airways]] (ANA) en [[Japan Airlines]] (JAL) bedryf. Spoorweë word onder andere deur Japan Railways Group bedryf. Daar is uitgebreide internasionale vlugte uit talle stede van en na Japan. Die [[Shinkansen]] (新幹線) sneltrein is 'n simbool van Japan se tegnologiese vooruitstrewenheid. Die aanvanklike Tōkaidō Shinkansen, wat teen 210&nbsp;km/h geloop het, is in 1964 in gebruik gestel. Vandag verbind die netwerk met 'n totale lengte van 2&nbsp;459&nbsp;km meeste groot stede op die [[Honsjoe]]- en [[Kioesjoe]]-eilande teen werksnelhede van 300&nbsp;km/h. Toetslopies is al teen 443&nbsp;km/h op gewone spore uitgevoer (1996) en in 2003 is 'n landspoedrekord van 581&nbsp;km/h met 'n magnetiese sweeftrein opgestel. === Handelsvennote === [[Lêer:Japan Exclusive Economic Zones.png|duimnael|Die eksklusiewe ekonomiese sone van Japan]] Japan se hoofuitvoervennote is die VSA 19,4%, die Volksrepubliek China 19,0%, Suid-Korea 7,6%, [[Hongkong]] 5,1% en [[Thailand]] 4,2% (vir 2017). Japan se hoofuitvoere is vervoertoerusting, motorvoertuie, elektronika, elektriese masjinerie en chemikalië.<ref name="cia" /> Met weinig natuurlike hulpbronne om ekonomiese ontwikkeling te onderhou steun Japan op ander lande vir meeste van sy grondstowwe; die land voer dus 'n verskeidenheid goedere in. Die land se hoof-invoervennote is die Volksrepubliek China 24,5%, die VSA 11,0%, [[Australië]] 5,8%, Suid-Korea 4,2% en [[Saoedi-Arabië]] 4,1% (vir 2017). Japan se hoof invoere is masjinerie en toerusting, brandstof, voedsel (veral [[beesvleis]]), chemikalieë, tekstiele en ander grondstowwe vir sy industrieë. Japan se algehele grootste handelsvennote is China en die VSA.<ref>{{en}} Blustein, Paul. [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A40192-2005Jan26.html "China Passes U.S. In Trade With Japan: 2004 Figures Show Asian Giant's Muscle".] ''The Washington Post'' (27 Januarie 2005). Afgelaai op 28 Desember 2006.</ref> == Wetenskap en tegnologie == [[Lêer:Honda ASIMO Walking Stairs.JPG|duimnael|Nuusbekendstelling van die mees onlangse ASIMO-model]] Japan is een van die voorste lande in wetenskaplike navorsing, veral in tegnologie, masjinerie en mediese navorsing. Byna 700&nbsp;000 navorsers deel 'n navorsings- en ontwikkelingsbegroting van VS$130 miljard, die derde grootste ter wêreld.<ref>{{en}} McDonald, Joe. "China to spend $136 billion on R&D." ''BusinessWeek'' (4 Desember 2006).</ref> Van Japan se vernaamste tegnologiese bydraes word aangetref in elektronika, motorvoertuie, masjinerie, industriële robotika, optika, chemikalië, halfgeleiers en [[metaal|metale]]. Japan lei die wêreld se vervaardiging en gebruik van robotika en beskik oor meer as die helfte (402&nbsp;200 van 742&nbsp;500) van die wêreld se industriële robotte wat vir vervaardiging gebruik word.<ref>{{en}} [http://www.unece.org/press/pr2000/00stat10e.htm The Boom in Robot Investment Continues—900,000 Industrial Robots by 2003.] and United Nations Economic Commission for Europe, Press release 17 Oktober 2000. Afgelaai op 28 Desember 2006.</ref> Van die robotte wat in die land ontwikkel is sluit in QRIO, ASIMO en Aibo. Japan is ook die wêreld se grootste vervaardiger van motorvoertuie<ref>{{en}} {{cite web |title=World Motor Vehicle Production by Country |publisher=oica.net |date=2006 |url=http://www.oica.net/htdocs/statistics/tableaux2006/worldprod_country-2.pdf |accessdate=30 Julie 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070808181556/http://www.oica.net/htdocs/statistics/tableaux2006/worldprod_country-2.pdf |archive-date=8 Augustus 2007 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> en die tuiste van ses van die wêreld se vyftien grootste motorvervaardigers en sewe van die wêreld se twintig grootste halfgeleier-verkopers. Japan het planne in ruimteverkenning, insluitend die bou van 'n maanbasis teen 2030.<ref>{{en}} {{cite web |title=Japan Plans Moon Base by 2030 |publisher=MoonDaily |date=3 Augustus 2006 |url=http://www.moondaily.com/reports/Japan_Plans_Moon_Base_By_2030_999.html |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200510113547/https://www.moondaily.com/reports/Japan_Plans_Moon_Base_By_2030_999.html |archive-date=10 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die Japan Aerospace Exploration Agency (JAXA) voer ruimte- en plantêre navorsing, lugvaartnavorsing, en ontwikkeling van vuurpyle en satelliete uit. Japan is 'n deelnemer aan die [[Internasionale Ruimtestasie]] en die Japannese Eksperimentmodule (Kibo) is in 2008 tot die stasie toegevoeg as deel van die [[Ruimtependeltuig]]-vlugte.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.japantimes.co.jp/news/2009/06/30/news/japan-a-low-key-player-in-space-race/#.Wv6Vfh6saUk |title=Japan a low-key player in space race |publisher=Japan Times |date=30 Junie 2009 |accessdate=18 Mei 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170926042309/https://www.japantimes.co.jp/news/2009/06/30/news/japan-a-low-key-player-in-space-race/ |archive-date=26 September 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Demografie == [[Lêer:Population of Japan since 1872.svg|duimnael|links|Japan se bevolkingsontwikkeling sedert 1872; vanaf 2010 geprojekteerde bevolking]] [[Lêer:KyotoFushimiInariLarge.jpg|duimnael|[[Sjintoïsme|Sjinto]] torii by Fushimi Inari-taisha, Kioto]] [[Lêer:Bdrates of Japan since 1950.svg|duimnael|links|Geboortes- en sterftesyfers van Japan sedert 1950]] [[Lêer:Shibuya tokyo.jpg|duimnael|'n Uitsig oor die Shibuya-kruising, 'n voorbeeld van Tokio se dikwels besige strate]] Japan se bevolking word op ongeveer 127,1 miljoen geskat.<ref>{{en}} [http://www.bbc.com/news/world-asia-35666274 ''BBC Nuus, 26 Februarie 2016: Japan population shrinks by one million census confirms. Besoek op 28 Februarie 2016'']</ref> Die Japannese samelewing is taalkundig en kultureel grootliks homogeen met slegs klein bevolkings buitelandse werkers, Zainichi [[Koreane]], Zainichi Chinese, Filippyne, Brasiliane en ander. Die mees dominante etniese groep is die Yamato; die hoofminderheidsgroepe sluit die inheemse [[Ainoe]] en Ryūkyūane, sowel as sosiale minderheidsgroepe soos die ''burakumin'' in. Japan het een van die hoogste lewensverwagtingkoerse ter wêreld teen 81,25 jaar (soos in 2006).<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2102rank.html |title=The World Factbook: Rank order—Life expectancy at birth |publisher=[[Central Intelligence Agency]] |date=19 Desember 2006 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517132755/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2102rank.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die Japannese bevolking verouder egter spoedig, die gevolg van 'n naoorlogse geboortegolf gevolg deur 'n daling in geboortes in die latere gedeelte van die 20ste eeu. Teen 2004 was ongeveer 19,5% van die bevolking ouer as 65 jaar.<ref name="handbook">{{en}} {{cite web |url=http://www.stat.go.jp/English/data/handbook/c02cont.htm |title=Statistical Handbook of Japan: Chapter 2—Population |publisher=Japan Ministry of Internal Affairs and Communications |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130802030338/http://www.stat.go.jp/english/data/handbook/c02cont.htm |archive-date=2 Augustus 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Die verandering in demografiese struktuur het 'n aantal maatskaplike probleme veroorsaak, veral 'n potensiële krimping van die arbeidsmag en stygings in die koste van maatskaplike veiligheidsvoordele, soos die openbare pensioenplan. Baie van die Japannese jeug verkies ook al hoe meer om nie te trou of gesinne te hê nie.<ref name="Ogawa" /> Japan se bevolking sal na verwagting teen 2050 tot 100 miljoen daal en tot 64 miljoen teen 2100.<ref name="handbook" /> Demograwe en regeringsbeplanners is tans in hewige debat gewikkel oor hoe om die probleem op te los.<ref name="Ogawa">{{en}} Ogawa, Naohiro.[http://www.mofa.go.jp/j_info/japan/socsec/ogawa.html "Demographic Trends and Their Implications for Japan's Future"] The Ministry of Foreign Affairs of Japan. Transkripsie van toespraak op 7 Maart 1997 gelewer. Besoek op 14 Mei 2006.</ref> Immigrasie en geboorteaansporings word soms voorgestel as 'n oplossing om jonger werkers te verskaf om die land se verouderende bevolking te ondersteun.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://jipi.gr.jp/english/message.html |title=Japan Immigration Policy Institute: Director's message |author=Hidenori Sakanaka |publisher=Japan Immigration Policy Institute |date=5 Oktober 2005 |accessdate=5 Januarie 2007 |archive-date=29 September 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070929222250/http://jipi.gr.jp/english/message.html |url-status=dead }}</ref> Immigrasie is egter nie 'n gewilde oplossing nie.<ref>{{en}} French, Howard.[http://www.nytimes.com/2003/07/24/international/asia/24JAPA.html?ei=5007&en=53c7315175389e69&ex=1374379200&partner=USERLAND&pagewanted=all&position= "Insular Japan Needs, but Resists, Immigration".] "[[The New York Times]]" (24 Julie 2003). Besoek op 21 Februarie 2007.</ref> Die hoogste skattings vir die aantal [[Boeddhisme|Boeddhiste]] en [[Sjintoïsme|Sjintoïste]] in Japan is 84–96%, wat 'n groot aantal volgelinge in 'n sinkretisme van beide gelowe verteenwoordig.<ref name="cia" /><ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2006/71342.htm |title=International Religious Freedom Report 2006 |author=Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor |publisher=U.S. Department of State |date=15 September 2006 |accessdate=4 Desember 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123041804/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2006/71342.htm |archive-date=23 Januarie 2012 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Sommige skattings meen egter dat slegs 30 persent van die bevolking hulleself identifiseer as deel van 'n godsdiens.<ref name="Kisala">{{en}} Kisala, Robert (2005). in Robert Wargo: The Logic Of Nothingness: A Study of Nishida Kitarō. University of Hawaii Press, 3–4. ISBN 0-8248-2284-6.</ref> [[Taoïsme]] en [[Konfusianisme]] uit China het Japannese geloof en mitologie beduidend beïnvloed. Godsdiens in Japan neig om sinkreties van aard te wees en dit lei tot 'n verskeidenheid van gebruike soos ouers en kinders wat Sjinto-rituele beoefen, studente wat voor eksamens bid en paartjies wat huwelike in [[Christendom|Christelike]] [[kerk]]e hou en begrafnisse by Boeddhiste tempels hou. 'n Klein minderheid Japannese (0,7%) beskou hulself as [[Christene]]. Verder het daar sedert die middel van die 19de eeu talle sektes (''Shinshūkyō'') in Japan ontstaan soos Tenrikyo en [[Aum Shinrikyo]]/Aleph. Ongeveer 99% van die bevolking praat Japannees as hulle eerste taal. Dit is 'n agglutinatiewe taal wat onderskei word deur 'n stelsel van beleefdheidsvorme wat die hiërargiese aard van die Japannese samelewing weerspieël, met werkwoordvorme en besondere woordeskat wat die relatiewe status van die spreker en luisteraar weerspieël. Japannees het groot dele van sy woordeskat uit Chinees geleen of afgelei. Sedert die Tweede Wêreldoorlog is baie woorde ook uit [[Engels]] ontleen. Die [[Japannese skryfstelsel]] gebruik [[kanji]] ([[Chinese karakter]]s) en twee versamelings [[kana]] (lettergreepskrifte) gegrond op [[vereenvoudigde Chinese karakters]], sowel as die [[Latynse alfabet]] en [[Arabiese syfers]]. Die [[Ryukyu-tale]], wat ook deel vorm van die [[Japannese tale|Japannese taalfamilie]] waartoe Japannees behoort, word in [[Okinawa]] gepraat, maar min kinders leer vandag hierdie tale.<ref>{{ja}} 言語学大辞典セレクション：日本列島の言語 (''Selection from the Encyclopædia of Linguistics: The Languages of the Japanese Archipelago''). "琉球列島の言語" (''The Languages of the Ryukyu Islands''). 三省堂 1997</ref> Die [[Ainoe (taal)|Ainoe-taal]] staan op die randjie van uitsterwing met slegs 'n paar ou eerste taalsprekers wat in [[Hokkaido]] oorbly.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.un.org/works/culture/japan_story.html |title=15 families keep ancient language alive in Japan |publisher=UN |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080106062419/http://www.un.org/works/culture/japan_story.html |archive-date= 6 Januarie 2008 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Meeste openbare en privaatskole vereis dat leerlinge kursusse in beide Japannees en Engels neem.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://web.archive.org/web/20060427225148/http://www.indiana.edu/~japan/digest5.html |title=Japan Digest: Japanese Education |date=1 September 2005 |author= Lucien Ellington|publisher=Indiana University |accessdate=27 April 2006}}</ref> == Onderwys en gesondheid == [[Lêer:Yasuda Auditorium, Tokyo University - Nov 2005.JPG|duimnael|Yasuda Ouditorium, Tokio-universiteit]] Primêre, sekondêre skole en universiteite is in Japan ingevoer in 1872 as 'n gevolg van die Meiji-Herstelling.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.fpri.org/footnotes/087.200312.ellington.japaneseeducation.html |title=Beyond the Rhetoric: Essential Questions About Japanese Education |author=Lucien Ellington |publisher=Foreign Policy Research Institute |date=1 Desember 2003 |accessdate=1 April 2007 |archive-date= 5 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070405075716/http://www.fpri.org/footnotes/087.200312.ellington.japaneseeducation.html |url-status=dead }}</ref> Sedert 1947 bestaan verpligte onderwys in Japan uit basisskool en middelskool, wat nege jaar duur (van die ouderdom van 6 tot 15). Byna al die kinders sit hulle onderwys voort by 'n drie-jaar hoërskool, ongeveer 75,9% van die skoolverlaters woon universiteit, junior kollege, vakskool, of ander vorme van tersiêre onderwys by.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.mext.go.jp/english/statist/05101901/005.pdf |title=School Education |publisher=MEXT |format=PDF |accessdate=10 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101206083431/http://www.mext.go.jp/english/statist/05101901/005.pdf |archive-date=6 Desember 2010 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Japan se onderwys is uiters mededingend<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.usyd.edu.au/news/international/226.html?newsstoryid=1568 |title=Rethinking Japanese education |author=Kate Rossmanith |publisher=The University of Sydney |date=5 Februarie 2007 |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110304184033/http://www.usyd.edu.au/news/international/226.html?newsstoryid=1568 |archive-date=4 Maart 2011 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> veral vir toelating tot hoëronderwysinrigtings. Die twee mees hoogsaangeskrewe universiteite in Japan is die Universiteit van Tokio en Kioto Universiteit.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.alnaja7.org/success/Education/times_world_ranking_2005.pdf |title=The Times Higher Education Supplement World University Rankings |date=28 Oktober 2005 |publisher=TSL Education Ltd. |format=PDF |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150109034911/http://www.alnaja7.org/success/Education/times_world_ranking_2005.pdf |archive-date=9 Januarie 2015 |url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> Die Program vir Internasionale Studentebeoordeling, wat deur [[OESO]] gekoördineer word, plaas Japannese kennis en vermoëns van 15-jariges as die sesde beste ter wêreld.<ref>{{en}} [http://www.oecd.org/document/22/0,3343,en_2649_201185_39713238_1_1_1_1,00.html OECD’s PISA survey shows some countries making significant gains in learning outcomes], OECD, 04/12/2007. [http://www.oecd.org/dataoecd/42/8/39700724.pdf Range of rank on the PISA 2006 science scale]</ref> In Japan word gesondheidsdienste deur die nasionale regering en plaaslike owerhede verskaf deur 'n universele gesondheidssorg- en versekeringstelsel wat relatiewe gelyke toegang bied, met tariewe wat deur 'n regeringskomitee bepaal word. Inwoners sonder versekering deur hulle werkgewers kan aan die nasionale gesondheidsversekeringprogram deelneem wat deur plaaslike owerhede geadministreer word. Sedert 1973 word alle bejaardes deur regeringsgeborgde versekering gedek.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.nyu.edu/projects/rodwin/lessons.html |author=Victor Rodwin |title=Health Care in Japan |publisher=New York University |accessdate=10 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517201410/http://www.nyu.edu/projects/rodwin/lessons.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Pasiënte mag van die geneeskundige of gesondheidsfasiliteit van hulle keuse gebruik maak.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.ipss.go.jp/s-info/e/Jasos/Health.html |title=Health Insurance: General Characteristics |publisher=National Institute of Population and Social Security Research |accessdate=28 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517201416/http://www.ipss.go.jp/s-info/e/Jasos/Health.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Kuns en kultuur == {{Sien ook|Japannese letterkunde|Die Verhaal van Genji}} [[Lêer:The Great Wave off Kanagawa.jpg|duimnael|''[[Groot Golf van Kanagawa]]'' (1832), 'n ''ukiyo-e'' uit ''36 Aansigte van Berg Foedji'' deur Hokusai]] [[Lêer:Museum für Ostasiatische Kunst Dahlem Berlin Mai 2006 017.jpg|duimnael|'n Tradisionele Japannese teehuis]] [[Lêer:Genji emaki 01003 001.jpg|duimnael|12de eeuse geïllustreerde [[boekrol]] van ''Die Verhaal van Genji'', 'n nasionale skat]] Japannese kultuur het oor baie jare ontwikkel, van die land se oorspronklike Jōmon-kultuur tot sy huidige kultuur, wat invloede uit [[Asië]], [[Europa]] en [[Noord-Amerika]] kombineer. Histories is Japan gekenmerk deur skielike invoering van vreemde idees gevolg deur lang tydperke van minimale kontak met die buitewêreld. In die proses het die Japannese die vermoë ontwikkel om elemente van buitelandse kulture te absorbeer, na te volg en uiteindelik elemente van die vreemde kultuur te assimileer en deel te maak van die eiesoortige inheemse Japannese kultuur. Tradisionele [[Japannese kuns]] sluit in kunsvlyt (ikebana, [[origami]], ukiyo-e, poppe, lakwerk, pottebakkery), opvoerings (bunraku, dans, kabuki, noh, rakugo), tradisies (spele, teeseremonie, budō, argitektuur, tuinbou, swaarde) en kookkuns. Die versmelting van tradisionele houtblokdrukwerk en Westerse kuns het gelei tot die skep van [[manga]], 'n tipies Japannese [[strokiesverhaal]]formaat wat nou ook buite Japan gewildheid verwerf het.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.dnp.co.jp/museum/nmp/nmp_i/articles/manga/manga1.html |title=A History of Manga |publisher=NMP International |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120905163434/http://www.dnp.co.jp/museum/nmp/nmp_i/articles/manga/manga1.html |archive-date= 5 September 2012 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> [[Animasie]] vir [[televisie]] en [[film]] wat deur Manga beïnvloed is, word [[anime]] genoem. Japannese videospeletjietoestelle het sedert die 1980's opgang gemaak.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://uk.gamespot.com/gamespot/features/video/hov/index.html |title=The History of Video Games |author=Leonard Herman, Jer Horwitz, Steve Kent, and Skyler Miller |publisher=Gamespot |accessdate=1 April 2007 |archive-date=29 September 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070929122934/http://uk.gamespot.com/gamespot/features/video/hov/index.html |url-status=dead }}</ref> Japannese musiek is eklekties met instrumente, skale en style wat van buurlande geleen is. Baie instrumente, soos die koto, is in die 9de en 10de eeue ingevoer. Die gepaardgaande, verhalende Noh-drama dateer uit die 14de eeu en die gewilde volksmusiek, met die ghitaaragtige shamisen, uit die 16de eeu.<ref>{{en}} Japanese Culture, The Concise Columbia Encyclopedia, 1983 edition, © Columbia University Press ISBN 0-380-63396-5</ref> Westerse musiek, wat in die laat 19de eeu ingevoer is, vorm nou 'n integrale deel van die kultuur. Naoorlogse Japan is hewig deur Amerikaanse en Europese moderne musiek beïnvloed, wat gelei het tot die ontwikkeling van 'n popmusiek-vorm wat as "J-Pop" bekend staan.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://observer.guardian.co.uk/omm/story/0,,1550807,00.html |title=J-Pop History |publisher=The Observer |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080112235231/http://observer.guardian.co.uk/omm/story/0,,1550807,00.html |archive-date=12 Januarie 2008 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Karaoke is die kulturele aktiwiteit wat die meeste beoefen word.<ref>{{en}} Kelly, Bill. (1998). "Japan's Empty Orchestras: Echoes of Japanese culture in the performance of karaoke", ''The Worlds of Japanese Popular Culture: Gender, Shifting Boundaries and Global Cultures'', bl. 76. Cambridge University Press.</ref> Die vroegste Japannese letterkundige werke sluit in twee historiese boeke, die ''Kojiki'' en die ''Nihon Shoki'' en die 8ste eeuse digbundel, ''Man'yōshū'', wat almal in Chinese karakters geskryf is.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.meijigakuin.ac.jp/~ascj/2000/200015.htm |title=Asian Studies Conference, Japan (2000) |publisher=Meiji Gakuin University |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200509034328/http://www.meijigakuin.ac.jp/~ascj/2000/200015.htm |archive-date=9 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> In die vroeë jare van die Heian-tydperk het die ''[[kana]]''-transkripsiestelsel, [[Hiragana]] en [[Katakana]], ontwikkel. ''Die verhaal van die bamboessnyer'' word as die oudste Japannese verhaal beskou.<ref name="ispmsu">{{en}} {{cite web |url=http://www.isp.msu.edu/AsianStudies/wbwoa/eastasia/Japan/literature.html |title=Windows on Asia—Literature : Antiquity to Middle Ages: Recent Past |publisher=Michigan State University, Office of International Studies and Programs |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20051203034125/http://www.isp.msu.edu/asianstudies/wbwoa/eastasia/Japan/literature.html |archive-date= 3 Desember 2005 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> 'n Mededeling van Heian-hoflewe word deur ''Makura no Sōshi'' ("kussingboek") weergegee en is deur Sei Shōnagon geskryf, terwyl ''Die Verhaal van Genji'' deur Murasaki Shikibu baie keer as die wêreld se eerste roman beskryf word. Tydens die Edo-tydperk het letterkunde deel geword van die chōnin, die gewone mense, se lewe en is dit nie meer beperk tot die [[samoerai]]-aristokrasie nie. Yomihon het byvoorbeeld gewild geword en dui op die diepgaande verandering in leser- en outeurskap.<ref name="ispmsu" /> In die Meiji-tydperk het tradisionele letterkundige vorms begin taan soos wat Japannese letterkunde Westerse invloede opgeneem het. Natsume Sōseki en Mori Ogai was die eerste "moderne" romanskrywers van Japan, gevolg deur Akutagawa Ryūnosuke, Tanizaki Jun'ichirō, Kawabata Yasunari, Mishima Yukio en meer onlangs, Murakami Haruki. Japan het twee Nobelprysbekroonde outeurs — [[Yasunari Kawabata]] (1968) en [[Kenzaburō Ōe]] (1994).<ref name="ispmsu" /> Japannese beeldende kuns dek 'n wye verskeidenheid style en media insluitend pottebakkery, beeldhou in hout en brons, inkverf op sy en papier en talle ander tipies kunswerke. Skilder is die gewildste vorm van kunsinigge uitdrukking in Japan. Die Japannese het tot met die aanbreek van die moderne era met 'n borsel geskryf eerder as 'n pen wat waarskynlik bygedra het tot die waardering van skilder en skildertegniek. Met die opkoms van populêre kultuur in die Edo-tydperk het die ''ukiyo-e'' houtdruk style ontwikkel. Beeldhou word meestal met godsdiens geassosieer en is aan die taan met die verminderde klem op tradisionele Boeddhisme. Japannese keramiekware word as van die gevorderdste ter wêreld beskou. In argitektuur word Japannese voorkeur vir natuurlike materiale en 'n interaksie tussen buite- en binneruimtes duidelik uitgedruk. Japannese [[modernisme|moderne kuns]] neem talle vorms aan en druk net soveel idees soos moderne kuns in die algemeen uit. Dit wissel van advertensie, anime, videospeletjies en die meer tradisionele argitektuur, beeldhou, skilder en skets. Een van Japan se mees bekende eietydse Japannese kunstenaars is Takashi Murakami wat werke skep waarvan die styl deur anime geïnspireer is en wat as "superflat" beskryf word. Die geskiedenis van Japannese film strek meer as 'n honderd jaar terug en het begin met die stilprente ''Bake Jizo'' ("Jizo die Spook") en ''Shinin no sosei'' ("Heropstanding van 'n Lyk"), beide uit 1898.<ref>{{en}} [http://www.seekjapan.jp/article-1/765/J-Horror:+An+Alternative+Guide Seek Japan | J-Horror: An Alternative Guide]</ref> In Japan is stilprente tot laat in die 1930's gemaak. In die aanloop tot die Tweede Wêreldoorlog het vermeerderde sensorskap tot veroordeling van linksleunende filmregisseurs soos Daisuke Ito gelei. Een van Japan se bekendste regisseurs, [[Akira Kurosawa]], het sy eerste film, Sugata Sanshiro, in 1943 gemaak. Na die oorlog het die westerse besetting van Japan daartoe gelei dat Japan vir 'n dekade lank blootgestel is aan Amerikaanse animasie wat tydens die oorlog verban is. Die bloeitydperk van Japannese film is in die 1950's bereik met films soos Kurosawa se Rashomon en Sewe Samoerai en Yasujiro Ozu se Tokio Storie, wat as onder die beste films ooit gereken word.<ref>{{en}} [http://www.bfi.org.uk/sightandsound/topten/poll/ BFI | Sight & Sound | Top Ten Poll 2002]</ref> Meer onlangs het Shohei Imamura die [[Palme d'Or]] (ook soms na verwys as die "Goue Palm") vir 'n tweede keer gewen vir sy en die [[Iran]]ese regisseur Abbas Kiarostami se ''The Eel'' (1997). [[Hayao Miyazaki]] se ''Porco Rosso'' (1992) en ''Prinses Mononoke'' het (1997) nuwe rekords by die loket gestel wat slegs deur die Amerikaanse [[Titanic (rolprent)|Titanic]] geklop is. Nuwe anime-regisseurs het ook in die 1990's op die toneel verskyn met Hideaki Anno se Neon Genesis Evangelion, wat algemeen as een van die mees invloedryke anime van alle tye beskou word. In die 21ste eeu het ''Battle Royale'' kultusstatus Japan en in die Verenigde Koninkryk verwerf en Hayao Miyazaki se ''Spirited Away'' (2001) Japannese loketrekords gebreek en 'n [[Oscar]] vir beste geanimeerde film gewen. == Sport en ontspanning == [[Lêer:Asashoryu fight Jan08.JPG|duimnael|links|[[Soemo]], 'n tradisionele Japannese sport]] [[Lêer:Japan national team anthem vs Paraguay.jpg|duimnael|Die [[Japanse nasionale sokkerspan]] tydens 'n wedstryd teen [[Paraguay]] in 2008]] [[Lêer:Japan National Rugby Union Team (A5N 20140525).jpg|duimnael|Die [[Japanse nasionale rugbyspan]] nadat hulle die Asiatiese Vyfnasies-toernooi in 2014 gewen en sodoende vir die [[Rugbywêreldbeker 2015]] gekwalifiseer het]] Tradisioneel word [[soemo]] as Japan se nasionale [[sport]] beskou en dit is een van die gewildste toeskouersportsoorte in Japan.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.pbs.org/independentlens/sumoeastandwest/sumo.html |title=Sumo: East and West |publisher=PBS |accessdate=18 Mei 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517201434/https://www.pbs.org/independentlens/sumoeastandwest/sumo.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> [[Vegkuns]]te soos [[judo]], [[karate]] en kendō word ook wydverspreid beoefen en deur toeskouers geniet. Na die Meiji-Herstelling is talle Westerse sportsoorte na Japan ingevoer en het dit deur die onderwysstelsel versprei.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.uk.emb-japan.go.jp/en/facts/culture_dailylife.html#sports |title=Culture and Daily Life |publisher=Embassy of Japan in the UK |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517201450/https://www.uk.emb-japan.go.jp/en/facts/culture_dailylife.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Gelyktydig het die Japanse vegkunste in Westerse lande gewild geword en word nou wêreldwyd beoefen. [[Sokker]] en [[bofbal]] word tradisioneel as die gewildste sportsoorte in Japan beskou. Die Japanse Bofballiga is in 1936 gestig en is een van die gewildste bofballigas wêreldwyd.<ref>{{en}} {{cite book |author=Nagata, Yoichi en Holway, John B. |title=Total Baseball |edition=4th |year=1995 |publisher=Viking Press |location=New York |pages=547 |chapter=Japanese Baseball}}</ref> Sedert die vestiging van die Japan Professionele Voetballiga in 1992 het sokker ook 'n beduidende gevolgskap verkry.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.tjf.or.jp/takarabako/PDF/TB09_JCN.pdf |title=Soccer as a Popular Sport: Putting Down Roots in Japan |publisher=The Japan Forum |format=[[PDF]] |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517201500/https://www.tjf.or.jp/takarabako/PDF/TB09_JCN.pdf |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Japan was 'n gasheer vir die ''Intercontinental Cup'' van 1981 tot 2004 en het saam met [[Suid-Korea]] die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2002]] aangebied, die eerste [[FIFA]] [[Sokker-Wêreldbeker]] in Asië. Die [[Japanse nasionale sokkerspan]] is een van die suksesvolste spanne in Asië en het die Asiatiese Beker reeds vier keer gewen. Hulle kon tot dusver ses keer vir die Sokker-Wêreldbeker kwalifiseer en het twee keer tot die agste eindrondte deurgedring (in 2002 en [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2010|2010]]). Daarbenewens het hulle vyf keer aan die FIFA [[Sokker-Konfederasiebeker]] deelgeneem en tydens die [[FIFA Sokker-Konfederasiebeker in 2001]] as naaswenner geëindig. Die [[Japanse nasionale rugbyspan]] is tradisioneel die sterkste [[rugby]]span in [[Asië]], maar het oor die jare gemengde resultate teen nie-Asiatiese spanne gehad. Rugby word deur die Japan Rugbyvoetbalunie (wat in 1926 gestig is) geadministreer. Die span neem jaarliks deel aan die Pasifiese Nasiesbeker teen Australië A, [[Fidjiaanse nasionale rugbyspan|Fidji]], die Junior All Blacks, [[Samoaanse nasionale rugbyspan|Samoa]] en [[Tongaanse nasionale rugbyspan|Tonga]]. Die span het ook aan elke [[Rugbywêreldbeker]] deelgeneem, en hulle het tot dusver agt wedstryde in die toernooi gewen; teen [[Zimbabwiese nasionale rugbyspan|Zimbabwe]] in [[Rugbywêreldbeker 1991|1991]] en teen [[Springbokke|Suid-Afrika]], Samoa en die [[Verenigde State se nasionale rugbyspan|Verenigde State]] by die [[Rugbywêreldbeker 2015|Rugbywêreldbeker in 2015]]. Tydens die poelfase van hul [[Rugbywêreldbeker 2019|tuistoernooi in 2019]] – die eerste in Asië – kon Japan as eerste Asiatiese span al sy mededingers klop en sodoende vir die eerste keer tot die kwarteindrondte vorder; die gasheer is egter deur Suid-Afrika geklop. Tydens die jaarlikse [[Superrugby]]-klubkampioenskap speel die Japannese [[Sunwolves (Superrugbyspan)|Sunwolves]] teen vier Australiese rugbyspanne, vyf spanne uit Nieu-Seeland, drie spanne uit Suid-Afrika en een span uit [[Argentinië]] ([[Jaguares (Superrugbyspan)|Jaguares]]).<ref>{{en}} {{cite news |url=https://www.sport24.co.za/Rugby/SuperRugby/confirmed-cheetahs-kings-out-of-super-rugby-20170707 |title=CONFIRMED: Cheetahs, Kings out of Super Rugby |work=Sport24 |accessdate=18 Mei 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200430070645/https://www.sport24.co.za/Rugby/SuperRugby/confirmed-cheetahs-kings-out-of-super-rugby-20170707 |archive-date=30 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> [[Gholf]] is ook gewild in Japan<ref>{{en}} {{cite web |url=http://metropolis.co.jp/tokyo/604/sports.asp |title=Japanese Golf Gets Friendly |publisher=Metropolis |author=Fred Varcoe |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090706023954/http://metropolis.co.jp/tokyo/604/sports.asp |archive-date= 6 Julie 2009 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> en so ook motorresies, die Super GT sportmotorreeks en Formule Nippon.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://metropolis.co.jp/tokyo/623/sports.asp |title=Japanese Omnibus: Sports |publisher=Metropolis |author=Len Clarke |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090715065940/http://metropolis.co.jp/tokyo/623/sports.asp |archive-date=15 Julie 2009 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Ander ontspanningsaktiwiteite sluit ook die bordspeletjies [[Go]] en [[Shogi]] in. Albei spele het omtrent 10 miljoen amateurspelers en 'n paar honderd professionele spelers.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.britgo.org/intro/history |title=History of Go |date=4 Mei 2014 |publisher=British Go Association |accessdate=30 Mei 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200425115224/https://www.britgo.org/intro/history |archive-date=25 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=http://ticc.uvt.nl/icga/games/shogi/ |title=Shogi Information |publisher=International Computer Games Association |accessdate=30 Mei 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101110035742/http://ticc.uvt.nl/icga/games/shogi/ |archive-date=10 November 2010 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Die [[Olimpiese Spele]] het verskeie kere in Japan plaasgevind: [[Olimpiese Somerspele 1964|Somerspele in 1964]] in Tokio, Winterspele in [[Sapporo]] ([[Olimpiese Winterspele 1972|1972]]) en [[Nagano]] ([[Olimpiese Winterspele 1998|1998]]). Daarbenewens was beide die [[Olimpiese Somerspele 1940|Olimpiese Somerspele]] en [[Olimpiese Winterspele 1940|Olimpiese Winterspele van 1940]] onderskeidelik in Tokio en Sapporo beplan, maar hulle is weens die Tweede Wêreldoorlog gekanselleer. Met die aanbied van die [[Olimpiese Somerspele 2020|Olimpiese Somerspele in 2020]] sal Tokio vir 'n tweede keer as gasheerstad van die [[Olimpiese Somerspele]] optree. Dié spele is as gevolg van die wêreldwye [[Covid-19-pandemie]] met een jaar uitgestel en sal in 2021 gehou word, maar steeds bekend as die Olimpiese Somerspele van 2020.<ref>{{en}} {{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/olympics/52091224 |title=Tokyo Olympics and Paralympics: New dates confirmed for 2021 |work=[[BBC]] |date=30 Maart 2020 |accessdate=16 September 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200430002520/https://www.bbc.co.uk/sport/olympics/52091224 |archive-date=30 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Sedert 1976 vorm die [[Japannese Grand Prix]] deel van die [[Formule Een]]-kalender en word oorwegend op die [[Suzuka Internasionale Renbaan]] beslis. == Verwysings == {{Verwysings|4}} == Bronnelys == ; Algemeen * {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Japan|title=Japan|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=16 September 2020}} * {{en}} {{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/japan|title=Japan|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|accessdate=16 September 2020}} == Eksterne skakels == === Amptelik === * {{en}} [https://www.japan.go.jp/ Amptelike webwerf van die Japannese regering] * {{en}} [http://www.mofa.go.jp/ Amptelike webwerf van die Japannese Ministerie van Buitelandse sake]- Gedetaileerde dokumente oor Japan se buitelandse beleid, opvoedingsprogramme, kultuur en lewe * {{en}} [http://www.kantei.go.jp/ Amptelike webwerf van die eerste minister] * {{en}} [http://www.sangiin.go.jp/ Amptelike webwerf van die Huis van Raadslede] * {{en}} [http://www.shugiin.go.jp/ Amptelike webwerf van die Huis van Verteenwoordigers] * {{en}} [http://courtdomino2.courts.go.jp/ Amptelike webwerf van die Japannese Hooggeregshof] * {{en}} [http://www.kunaicho.go.jp/ Amptelike webwerf van die Keiserlike familie] === Ander === {{CommonsKategorie}} {{Wikt|Japan}} * {{en}} {{Wikivoyage}} * {{en}} [http://www.newspaperindex.com/en/newspapers/Japan Newspapers Japan] koerante in Japan * {{en}} [http://www.hanamiweb.com/ Hanami Web -Japan] * {{en}} [https://japanbased.com/ Japanbased] – Webtydskrif oor Japan * {{en}} [http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/ja.html ''CIA World Factbook -- Japan''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040906074816/http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/ja.html |date= 6 September 2004 }} * {{en}} [http://home.kyodo.co.jp/ Kyodo Japan News Wire Service] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080423043359/http://home.kyodo.co.jp/ |date=23 April 2008 }} * {{en}} [http://newslink.org/nonusajap.html ''AJR Newslink''] – Databasis van Engelse koerante in Japan * {{en}} [http://www.thejapanfaq.com/ ''The Japan FAQ: Know Before You Go''] * {{en}} [http://www.businessweek.com/chapter/katz.htm ''Business Week – Japan: The System That Soured''] * {{en}} [http://www.japan-zone.com/index.shtml ''Japan Zone''] – Japan toergids, Japannese populêre kultuur, geskiedenis en Japannese etiket * {{en}} [http://www.dmoz.org/Regional/Asia/Japan/ ''Open Directory Project''] – Gids van Japan * {{en}} [http://www.lookjapan.com/ lookjapan.com]—Web-tydskrif oor Japan * {{en}} [http://www.japaneselifestyle.com.au/ japaneselifestyle.com.au]—Web-bron vir Japannese kultuur en kimono * {{en}} [http://www.pricechecktokyo.com/ ''Price Check Tokyo''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050602005841/http://www.pricechecktokyo.com/ |date= 2 Junie 2005 }} – 'n Nie-amptelike pryslys van alledaagse items in Tokio * {{en}} [http://www3.tky.3web.ne.jp/~edjacob/saq.html ''Japan SAQ (Seldom Asked Questions)''] * {{en}} [http://www.jpop.com/ J-Pop.com] 'n Web-poort na Japannese ''pop culture'' * {{en}} [http://www.radiolequios.com.br/ Lequios Radio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080905212026/http://www.radiolequios.com.br/ |date= 5 September 2008 }} 'n Web-radio na Japannese ''Okinawan Music'' {{Lande van Asië}} {{G7}} {{G20}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Japan| ]] 8mq8uf1wlbf0zjylbuovbuqwlkmxfvt 2521617 2521612 2022-08-26T15:54:20Z Praxidicae 89278 Wysigings deur [[Special:Contributions/Asasaaaaas|Asasaaaaas]] teruggerol na laaste weergawe deur [[User:Sobaka|Sobaka]] wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Land |noem_naam = Japan |volle_naam = <small>日本国 ([[Japannees]])</small> |algemene_naam = Japan |beeld_vlag = Flag of Japan.svg |beeld_wapen = Imperial Seal of Japan.svg |simbool_tipe = Keiserlike Seël |beeld_kaart = Japan (orthographic projection).svg |leuse = |volkslied = {{nihongo|''[[Kimi ga Yo]]''|君が代|}}<br /><center>[[Lêer:Kimi ga Yo instrumental.ogg]]</center> |amptelike_tale = ''Geen op federale vlak nie''<ref>{{ja}} {{cite web |url=http://houseikyoku.sangiin.go.jp/column/column068.htm |title=法制執務コラム集「法律と国語・日本語」 |publisher=Legislative Bureau of the House of Councillors |accessdate=18 Mei 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517195131/https://houseikyoku.sangiin.go.jp/column/column068.htm |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><br />[[Japannees]] (''[[de facto]]'') |hoofstad = [[Tokio]] {{Koördinate|35|41|N|139|46|O}} |latd = 35 |latm = 41 |latNS = N |longd = 139 |longm = 46 |longEW = O |grootste_stad = [[Tokio]]{{smallsup|a}} |regeringsvorm = Unitêre parlementêre<br />[[grondwetlike monargie]] |leiertitels = <br />• [[Keiser van Japan|Keiser]]<br />• [[Eerste minister van Japan|Eerste minister]]<br />• Adjunkpremier |leiername = [[Naruhito]]<br />[[Fumio Kishida]]<br />[[Shunichi Suzuki]] |oppervlak_rang = 61^ste |oppervlak_grootte = |oppervlak = 377&nbsp;975<ref>{{ja}} {{cite web |title=令和元年全国都道府県市区町村別面積調（１０月１日時点） |url=https://www.gsi.go.jp/KOKUJYOHO/MENCHO201910-index.html |publisher=Geospatiale Inligtingsowerheid van Japan |date=26 Desember 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200415123703/https://www.gsi.go.jp/KOKUJYOHO/MENCHO201910-index.html |archive-date=15 April 2020 |url-status=dead }}</ref> |oppervlakmi² = 145&nbsp;937 |persent_water = 1,4 (2015)<ref>{{en}} {{cite web|url=https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SURFACE_WATER#|title=Surface water and surface water change|publisher=[[OESO]]|accessdate=4 Oktober 2021}}</ref> |bevolking_skatting = 125&nbsp;360&nbsp;000<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.stat.go.jp/english/data/jinsui/tsuki/index.html |title=Population Estimates Monthly Report July 2021) |publisher=Statistieke Kantoor van Japan |date=20 Julie 2021 |accessdate=4 Oktober 2021}}</ref> |bevolking_rang = 11^de |bevolking_skatting_jaar = 2021 |bevolking_sensus = 126&nbsp;226&nbsp;568<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.e-stat.go.jp/en/stat-search/files?page=1&layout=datalist&toukei=00200521&tstat=000001136464&cycle=0&year=20200&month=24101210&tclass1=000001136465&tclass2=000001154388&tclass3val=0 |title=2020 Population Census Preliminary Tabulation |publisher=Statistieke Kantoor van Japan |date=26 Junie 2021 |accessdate=4 Oktober 2021}}</ref> |bevolking_sensus_jaar = 2020 |bevolkingsdigtheid = 334 |bevolkingsdigtheidmi² = 865,1 |bevolkingsdigtheidrang = 24^ste |BBP_PPP = $5&nbsp;586&nbsp;miljard<ref name=imf2>{{en}} {{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/April/weo-report?c=158,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2019&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=Japan |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |date=April 2021 |accessdate=4 Oktober 2021}}</ref> |BBP_PPP_rang = 4^de |BBP_PPP_jaar = 2021 |BBP_PPP_per_kapita = $44&nbsp;585<ref name="imf2" /> |BBP_PPP_per_kapita_rang = 27^ste |BBP = $5&nbsp;378&nbsp;miljard<ref name="imf2" /> |BBP_rang = 3^de |BBP_jaar = 2021 |BBP_per_kapita = $42&nbsp;928<ref name="imf2" /> |BBP_per_kapita_rang = 23^ste |onafhanklikheidstipe = Vorming |onafhanklikheidsgebeure = • Nasionale Stigtingsdag<br />• Meiji-grondwet<br />• Huidige grondwet<br />• San Francisco-verdrag |onafhanklikheidsdatums = <br /><br />[[11 Februarie]] [[660 v.C.]]{{smallsup|b}}<br />[[29 November]] [[1890]]<br />[[3 Mei]] [[1947]]<br />[[28 April]] [[1952]] |MOI = {{wins}} 0,919<ref>{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf |title=Human Development Report 2020 |publisher=United Nations Development Programme |date=2020 |accessdate=4 Oktober 2021}}</ref> |MOI_rang = 19^de |MOI_jaar = 2019 |MOI_kategorie = {{kleur|#090|baie hoog}} |Gini = 32,9<ref>{{en}} {{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=JP |title=Gini Index |publisher=[[Wêreldbank]] |accessdate=4 Oktober 2021}}</ref> |Gini_rang = 76^ste |Gini_jaar = 2013 |Gini_kategorie = {{kleur|#fc0|medium}} |geldeenheid = Internasionale Simbool<br />'''¥''' ''Uitgespreek'' ([[Japannese jen|'''Jen''']])<br />Japannese Simbool {{lang|ja|'''円'''}}<br />''Uitgespreek'' {{transl|ja|([[Japannese jen|'''En''']])}} |geldeenheid_kode = JPY |land_kode = JP |tydsone = [[Japan Standaardtyd|JST]] |utc_afwyking = [[UTC+09:00|+9]] |tydsone_somer = nie toegepas nie |utc_afwyking_DST = [[UTC+09:00|+9]] |internet_domein = [[.jp]] |skakelkode = 81 |voetskrif = a. [[Jokohama]] is die grootste ingelyfde stad.<br />b. Volgens legende is Japan op die dag gestig deur Keiser Jimmu, eerste keiser van Japan; dit word as hoofsaaklik simbolies beskou. }} '''Japan''' ([[Japannees]]: 日本, '''''Nippon''''', [ɲip̚poɴ], {{Audio|Ja-nippon(日本).ogg|luister}}, of '''''Nihon''''', [ɲihoɴ], {{Audio|Ja-nihon(日本).ogg|luister}}; amptelik: 日本国, '''''Nippon-koku''''' of '''''Nihon-koku''''', {{Audio|Ja-nippon nihonkoku.ogg|luister}}, letterlik: "Staat Japan") is 'n [[eilandnasie]] in [[Oos-Asië]]. Dit is geleë tussen die [[Stille Oseaan]] en die [[See van Japan]], oos van die [[Korea|Koreaanse Skiereiland]], [[Volksrepubliek China|China]] en [[Rusland]], en strek van die [[See van Ochotsk]] in die noordooste tot by die [[Oos-Chinese See]] in die suidweste. Die [[kanji|karakters]] waaruit Japan se naam bestaan beteken "son-oorsprong" wat aanleiding gee tot die naam "land van die opkomende son", en wat verwys na Japan se oostelike posisie relatief tot die Asiatiese vasteland. Japan bestaan uit meer as 3&nbsp;000 [[eiland]]e;<ref>{{ja}} {{cite web |title=''Nihon Rettō'' |url=http://dic.yahoo.co.jp/dsearch?enc=UTF-8&p=%E3%81%AB%E3%81%BB%E3%82%93%E3%82%8C%E3%81%A3%E3%81%A8%E3%81%86&dtype=0&stype=1&dname=0ss |publisher=Daijirin / Yahoo Japan dictionary |accessdate=7 Mei 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090804061906/http://dic.yahoo.co.jp/dsearch?enc=UTF-8 |archive-date= 4 Augustus 2009 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> die grootstes daarvan, van suid na noord is [[Kioesjoe]], [[Sjikokoe]], [[Honsjoe]], die grootste eiland, en [[Hokkaido]] wat saam 97% van die land se grondoppervlak beslaan. Die meeste van die eilande is bergagtig en baie [[vulkaan|vulkanies]]. Japan se hoogste bergpiek, berg [[Foedji]], is byvoorbeeld 'n vulkaan. Japan het met ongeveer 127&nbsp;miljoen inwoners die wêreld se tiende grootste bevolking. Die Groter-Tokiogebied, wat die hoofstad [[Tokio]] en verskeie omliggende [[Prefekture van Japan|prefekture]] insluit, is die grootste metropolitaanse gebied ter wêreld met meer as 30 miljoen inwoners. [[Argeologie]]se navorsing dui daarop dat die eilande van Japan reeds in die Jong-paleolitikumtydperk deur mense bewoon is. Die eerste geskrewe verwysing na Japan begin met vlugtige verwysings in Chinese geskiedkundige tekste van ongeveer die eerste eeu n.C. Invloede van buite gevolg deur lang tydperke van isolasie, is kenmerkend van Japan se geskiedenis. Sedert die aanvaarding van sy [[grondwet]] in 1947 handhaaf Japan 'n unitêre [[grondwetlike monargie]] met 'n [[Keiser van Japan|keiser]] en 'n verkose parlement, die ''Kokkai''. Japan is 'n reuse ekonomiese moondheid<ref name="cia" /> en was met die eerste kwartaal van 2010 nog die wêreld se tweede grootste ekonomie, volgens nominale [[bruto binnelandse produk]], totdat dit deur China ingehaal is.<ref>{{af}} http://qa.www.sake24.com/Markte/JSE-bestendig-toe-China-Japan-verbysteek-20100817</ref><ref>{{en}} http://www.businessweek.com/news/2010-08-16/china-gdp-surpasses-japan-capping-three-decade-rise.html</ref> Japan is 'n lid van die [[Verenigde Nasies]], [[G8]], G4 en ESASOG, met die wêreld se vyfde grootste verdedigingsbegroting. Dit is ook die vierde grootste uitvoerder ter wêreld en die vierde grootste invoerder asook 'n wêreldleier in [[tegnologie]] en masjinerie. == Naam == In [[Japannees]] is die land se naam {{lang|ja|日本}} Nihon of Nippon, amptelik {{lang|ja|日本国}} {{Audio|Ja-nippon nihonkoku.ogg|Nippon-koku}} of Nihon-koku. Voordat Japan verhoudinge met China gehad het, het dit bekendgestaan as '''Wa''' (倭) of '''Yamato''' (大和). Die [[Japannees|Japannese]] naam ''Nippon'' word gebruik vir meeste amptelike doeleindes, insluitende geld, [[posseël]]s, en internasionale [[sport]]byeenkomste. ''Nihon'' is ook 'n gewilde term in Japan. Die naam "Japan" is afgelei uit die Chinese weergawe van die naam. Die vroeë [[Mandaryns]]-Chinese woord vir Japan is opgeteken deur [[Marco Polo]] as ''Cipangu''. In [[Afrikaans]] word die land eenvoudig "Japan" genoem. Die amptelike Japannese titel is ''Nihon-koku'' (日本国), letterlik "Staat Japan." == Geskiedenis == {{Hoofartikel|Geskiedenis van Japan}} [[Lêer:Jomon Vessel with Flame-like Ornamentation, attributed provenance Umataka, Nagaoka-shi, Niigata, Jomon period, 3000-2000 BC - Tokyo National Museum - DSC05620.JPG|duimnael|links|'n Houer uit die Middel-Jōmon-periode (3000 tot 2000&nbsp;v.C.)]] [[Lêer:Byodo-in in Uji.jpg|duimnael|links|Byodoin (1052)]] [[Lêer:Mōko Shūrai Ekotoba.jpg|duimnael|Samoerai konfronteer [[Mongole]] tydens die Mongoolse invalle van Japan in 1293]] [[Lêer:RedSealShip.JPG|duimnael|links|Een van Japan se Rooiseëlskepe (1634), wat vir handel oral in Asië gebruik is]] [[Lêer:Ch5 wakamurasaki.jpg|duimnael|Murasaki Shikibu se ''Verhaal van Genji'']] [[Lêer:KenkadoMap.jpg|duimnael|links|Kaart van Japan in 1790]] [[Lêer:Nagasakibomb.jpg|duimnael|Die atoombomaanval in 1945 op [[Nagasaki]]]] [[Lêer:Satsuma-samurai-during-boshin-war-period.jpg|duimnael|links|Samoerai van die Satsuma-stam gedurende die Bosjinoorlog, ca. 1867]] Die eerste tekens van menslike vestiging in die [[Japanse Argipel]] het verskyn met 'n Paleolitiese kultuur in ongeveer 30&nbsp;000&nbsp;v.C, gevolg van ongeveer 14&nbsp;000&nbsp;v.C. deur die Jōmon-tydperk, 'n Mesolitiese tot Neolitiese halfgesette jagter-versamelaar kultuur van kuilwonings en 'n rudimentêre vorm van [[landbou]]. Versierde kleihouers uit die tydperk, baie keer met gevlegte patrone, is van die oudste oorblywende voorbeelde van pottebakkery ter wêreld.<ref>{{en}} [http://web-japan.org/trends00/honbun/tj990615.html][http://www.jomon.or.jp/ebulletin11.html Habu Jinko, "Ancient Jomon of Japan", Cambridge Press, 2004] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080316225317/http://www.jomon.or.jp/ebulletin11.html |date=16 Maart 2008 }}</ref> Die [[Yayoi-tydperk]], wat in omtrent die 3de eeu v.C. begin het, het nuwe gebruike ingevoer, soos nat-[[rys]]verbouing, [[yster]]- en [[brons]]vervaardiging en 'n nuwe pottebakkerstyl, ingevoer deur handelaars uit China of [[Korea]]. Met die ontwikkeling van die Yayoi-kultuur het hoofsaaklik 'n landbougemeenskap in Japan ontwikkel.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.britannica.com/eb/article-23121 |title=The Yayoi period (c.250 BC – c.AD 250) |publisher=[[Encyclopædia Britannica]] |date=2006 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071230164612/http://www.britannica.com/eb/article-23121 |archive-date=30 Desember 2007 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref><ref>{{en}} {{cite journal |author = Jared Diamond |title= Japanese Roots | journal = Discover Magazine Vol. 19 No. 6 |date=Junie 1998 | url=http://discovermagazine.com/1998/jun/japaneseroots1455}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761568150_4/Pottery.html#p26 |title=Pottery |publisher=MSN Encarta |accessdate=28 Desember 2006 |archive-date=29 Oktober 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091029161656/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761568150_4/Pottery.html#p26 |url-status=dead }}</ref><ref>{{en}} {{cite book |last=De Bary |first=William Theodore |title=Sources of Japanese Tradition |publisher=Columbia University Press |date=2005 |pages=1304 | isbn = 0-231-12984-X |url=http://books.google.com/books?vid=ISBN023112984X&id=6wS_ijD6DSgC&pg=RA1-PA1304&lpg=RA1-PA1304&ots=MxkZKlTRlU&dq=%22Chinese+mainland%22+%22Korean+peninsula%22+%22Japanese+archipelago%22&sig=hc4ew2p4cGdppzY6O_b0zWgaB6E#PRA1-PA1304,M1 | accessdate=29 Januarie 2007}}</ref> Die [[Japanners|Japannese]] verskyn vir die eerste keer in geskrewe geskiedenis in China se ''Boek van Han''. Volgens die Chinese ''Kronieke van die Drie Koninkryke'' was die naam van die magtigste koninkryk op die Japanse Argipel gedurende die derde eeu "Yamataikoku". [[Asuka-kyō]] en [[Fujiwara-kyō]] het gedien as hoofstede van die Yamatostaat.<ref>{{en}} [http://www.mnsu.edu/ Minnesota State University], [http://www.mnsu.edu/emuseum/prehistory/japan/japanese_history.html Timeline of Japanese History], [http://www.mnsu.edu/emuseum/prehistory/japan/asuka/asuka-period.html Asuka Period] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060206230116/http://www.mnsu.edu/emuseum/prehistory/japan/asuka/asuka-period.html |date= 6 Februarie 2006 }}, besoek op 3 Februarie 2008</ref> Japan is vir die eerste keer aan [[Boeddhisme]] bekendgestel uit Baekje op die Koreaanse Skiereiland, maar die ontwikkeling van Japannese Boeddhisme en Boeddhistiese beelde is hoofsaaklik deur China beïnvloed.<ref>{{en}} {{cite book |author=Delmer M. Brown |year=1993 |title=The Cambridge History of Japan |publisher=Cambridge University Press |pages=140–149}}</ref> Ondanks vroeë weerstand is Boeddhisme deur die heersende klas aangemoedig en dit het uiteindelik in die Asuka-tydperk inslag gevind.<ref>{{en}} {{cite book |title=The Japanese Experience: A Short History of Japan |author=William Gerald Beasley |publisher=University of California Press |year=1999 |url=http://books.google.com/books?vid=ISBN0520225600&id=9AivK7yMICgC&pg=PA42&lpg=PA42&dq=Soga+Buddhism+intitle:History+intitle:of+intitle:Japan&sig=V65JQ4OzTFCopEoFVb8DWh5BD4Q#PPA42,M1 |pages=42 |isbn=0-520-22560-0 |accessdate=27 Maart 2007}}</ref> Die [[Nara-tydperk]] van die 8ste eeu het die opkoms van die eerste sterk sentrale Japannese staat aangedui wat gesentreer was om die keiserlike hof in die stad [[Heijō-paleis|Heijō-kyō]], of die hedendaagse [[Nara, Nara|Nara]]. Benewens die volgehoue aanneming van Chinese administratiewe gebruike, word die [[Nara-tydperk]] gekenmerk deur die verskyning van ontluikend geskrewe letterkunde met die voltooiing van die massiewe kronieke ''Kojiki'' (712) en ''Nihonshoki'' (720).<ref>{{en}} {{cite book |author=Conrad Totman |year=2002 |title=A History of Japan |publisher=Blackwell |pages=64–79 | isbn=978-1-4051-2359-4}}</ref> Nara was egter nie die eerste hoofstad in Japan nie. In [[784]] het keiser Kammu die hoofstad vlugtig vir tien jaar van Nara na Nagaokakyō geskuif voor dit na Heian-kyō (die hedendaagse [[Kioto]]) geskuif is in 794, waar dit vir meer as 'n millennium gebly het.<ref>{{en}} {{cite book |author=Conrad Totman |year=2002 |title=A History of Japan |publisher=Blackwell |pages=79–87 | isbn=978-1-4051-2359-4}}</ref> Dit het die begin van die Heian-tydperk aangedui, waartydens 'n bepaalde inheemse Japannese kultuur verskyn het wat welbekend is vir sy [[kuns]], [[poësie]] en [[letterkunde]]. Murasaki Shikibu se ''Verhaal van Genji'' en die lirieke van moderne Japan se nasionale volkslied, ''[[Kimi ga Yo]]'', is in die tydperk geskryf.<ref>{{en}} {{cite book |author=Conrad Totman |year=2002 |title=A History of Japan |publisher=Blackwell |pages=122–123 | isbn=978-1-4051-2359-4}}</ref> Japan se feudale era is gekenmerk deur die opkoms van 'n heersende klas van soldate, die [[samoerai]]. In 1185, na die omverwerping van die mededingende Taira-familiegroep, is Minamoto no Joritomo aangestel as [[Sjogoen]] en het hy 'n magsbasis in [[Kamakura, Kanagawa|Kamakura]] gevestig. Ná Joritomo se dood het dit uitgewerk dat die Hōjō-familiegroep as regente van die sjogoens regeer het. [[Zen]]-Boeddhisme is in die Kamakura-periode (1185–1333) uit China ingevoer waarna dit gewild geword het onder die samoerai-klas. Die Kamakura-sjogoenaat het in 1274 en 1281 daarin geslaag om die [[Mongoolse Ryk|Mongoolse]] invalle af te weer, bygestaan deur 'n storm wat die Japannese as 'n kamikaze, of "Goddelike Wind" geïnterpreteer het. Die Kamakura-sjogoenaat is uiteindelik deur keiser Go-Daigo afgeset, wat weer spoedig daarna in 1336 deur Ashikaga Takauji verslaan is.<ref>{{en}} {{cite book |author=George Sansom |year=1961 |title=A History of Japan: 1334–1615 |publisher=Stanford |pages=42 | isbn=0-8047-0525-9}}</ref> Die Ashikaga-sjogoenaat wat daarop gevolg het kon nie daarin slaag om die feudale oorlogshere (''daimyo'') onder bedwang te bring nie, en 'n [[burgeroorlog]] (die Ōnin-oorlog) het in 1467 uitgebreek wat 'n eeu-lange Sengoku-tydperk ingelui het.<ref>{{en}} {{cite book |author=George Sansom |year=1961 |title=A History of Japan: 1334–1615 |publisher=Stanford |pages=217 | isbn=0-8047-0525-9}}</ref> Gedurende die 16de eeu het handelaars en [[Jesuïet]]sendelinge uit [[Portugal]] Japan vir die eerste keer bereik en aktiewe kommersiële en kulturele bande tussen Japan en die [[Weste]] (''Nanban-handel'') gevestig. [[Oda Nobunaga]] het talle ander ''daimyo'' verower deur Europese vuurwapens en ander tegnologie te gebruik en het byna daarin geslaag om die nasie te verenig voor hy in 1582 vermoor is. [[Toyotomi Hideyoshi]] het Nobunaga opgevolg en die nasie in 1590 verenig. Hideyoshi het Korea twee keer binne geval, maar na verskeie nederlae deur Koreaanse en [[Ming-dinastie|Ming]]-Chinese magte en Hideyoshi se dood, is Japannese troepe in 1598 onttrek.<ref>{{en}} {{cite book |author=Stephen Turnbull |year=2002 |title=Samurai Invasion: Japan's Korean War |publisher=Cassel |pages=227| isbn=978-0-304-35948-6}}</ref> Na Hideyoshi se dood het Tokugawa Ieyasu sy posisie as regent vir Hideyoshi se seun, Toyotomi Hideyori, gebruik om politieke beheer en militêre ondersteuning te bewerkstellig. Toe oorlog openlik uitgebreek het, het hy verskeie mededingende clans in die Slag van Sekigahara in 1600 verslaan. Ieyasu is in 1603 as sjogoen aangestel en het die Tokugawa-sjogoenaat by Edo (moderne [[Tokio]]) gevestig. Die Tokugawa-sjogoenaat het 'n verskeidenheid maatstawwe soos ''Buke sjohatto'' in plek gestel om die outonome daimio te beheer. In 1639 het die sjogoenaat die isolasionistiese ''[[sakoku]]'' ("geslote land") beleid aangeneem, wat gestrek het oor die twee en 'n half eeue van tenger politiese eenheid wat bekendstaan as die Edo-tydperk. Die studie van Westerse wetenskap, wat as ''rangaku'' bekend staan, het in die tydperk voortgeduur deur kontak met die [[Nederland]]se [[enklawe]] by [[Dejima]] in [[Nagasaki]]. Die Edo-tydperk het ook aanleiding gegee tot ''kokugaku'', of letterlik "nasionale studies", die studie van Japan deur die Japannese self.<ref>{{en}} {{cite web |last=Hooker |first=Richard |url=http://www.wsu.edu/~dee/GLOSSARY/KOKUGAKU.HTM |title=Japan Glossary; Kokugaku |publisher=Washington State University |date=14 Julie 1999 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110103212153/http://www.wsu.edu/~dee/GLOSSARY/KOKUGAKU.HTM |archive-date=3 Januarie 2011 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Op 31 Maart 1854 het Kommodoor Matthew Perry en die "Swartskepe" van die [[Amerikaanse Vloot]] die opening van Japan tot die buitewêreld afgedwing met die Konvensie van Kanagawa. Soortgelyke verdrae wat daarop gevolg het met die Westerse lande in die laat Tokugawa-sjogoenaat het Japan in 'n ekonomiese en politiese krisis gedompel. Die oormag van die prerogatief en die bedanking van die sjogoenaat het gelei tot die Bosjin-oorlog en die vestiging van 'n gesentraliseerde staat onder die naam van [[Mutsuhito|Keiser Meiji]] (Meiji-Herstelling). Met die aanneming van Westerse politiese, geregtelike en militêre instellings het die Kabinet die Geheime Raad ingestel, die Meiji-grondwet ingevoer en die Ryksdag van Japan gevestig. Die [[Meiji-Herstelling]] het die [[Japannese Keiserryk]] in 'n geïndustrialiseerde wêreldmoondheid omskep wat 'n reeks militêre konflikte van stapel gestuur het om die nasie se invloedsfeer uit te brei. Na oorwinnings in die eerste Chinees-Japannese oorlog (1894–1895) en die Russies-Japannese Oorlog (1904–1905), het Japan beheer van [[Taiwan (eiland)|Taiwan]], Korea en die suidelike helfte van [[Sachalin]] bewerkstellig.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://filebox.vt.edu/users/jearnol2/MeijiRestoration/imperial_japan.htm |title=Japan: The Making of a World Superpower (Imperial Japan) |author=Jesse Arnold |publisher=vt.edu/users/jearnol2 |accessdate=27 Maart 2007 |archive-date= 9 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070409113749/http://filebox.vt.edu/users/jearnol2/MeijiRestoration/imperial_japan.htm |url-status=dead }}</ref> Die vroeë 20ste eeu het 'n kort tydperk van "Taishō-demokrasie" (genoem na die regeringstyd van [[Yoshihito|Keiser Taishō]]) gesien wat oorskadu is deur die opkoms van Japannese ekspansionisme en militarisasie. Die [[Eerste Wêreldoorlog]] het Japan, wat by die seëvierende [[Geallieerdes van die Eerste Wêreldoorlog|Geallieerdes]] aangesluit het, toegelaat om sy invloed en territoriale besittings uit te brei. Japan het sy ekspansionistiese beleid voortgesit deur [[Mantsjoerye]] in 1931 in te val. As gevolg van internasionale veroordeling van die besetting het Japan twee jaar later uit die [[Volkebond]] bedank. In 1936 het Japan die [[Anti-Kominternpakt]] met [[Duitsland]] se Nasionaal-Sosialistiese regering gesluit en in 1941 by die [[Spilmoondhede]] aangesluit.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.friesian.com/pearl.htm |title=The Pearl Harbor Strike Force |author=Kelley L. Ross |publisher=friesian.com |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191002122624/http://friesian.com/pearl.htm |archive-date= 2 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> In 1937 het Japan ander dele van China ingeval wat gelei het tot die [[Tweede Chinees-Japannese Oorlog]] (1937–1945), waarna die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] 'n olieboikot teen Japan ingestel het.<ref>{{en}} {{cite book |author=Roland H. Worth, Jr. |title=No Choice But War: the United States Embargo Against Japan and the Eruption of War in the Pacific |publisher=McFarland |date=1995 |isbn=0-7864-0141-9}}</ref> Op 7 Desember 1941 het Japan die [[Amerikaanse Vloot]]basis in [[Pearl Harbor]] aangeval en oorlog teen die VSA, die [[Verenigde Koninkryk]] en [[Nederland]] verklaar. Die optrede het Japan in die [[Tweede Wêreldoorlog]] betrek. Na die atoombomaanvalle op [[Hirosjima]] en [[Nagasaki]] in 1945, tesame met die [[Sowjetunie]] se aansluiting by die oorlog teen die land, het Japan ingestem tot 'n onvoorwaardelike oorgawe op 15 Augustus.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://library.educationworld.net/txt15/surrend1.html |title=Japanese Instrument of Surrender |publisher=educationworld.net |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517195654/http://library.educationworld.net/txt15/surrend1.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Die oorlog het Japan miljoene lewens gekos en groot dele van die land se [[Nywerheid|nywerhede]] en [[infrastruktuur]] in puin gelaat. Die Internasionale Militêre Tribunaal van die Verre-Ooste is byeen geroep deur die [[Geallieerdes van die Tweede Wêreldoorlog]] (op 3 Mei 1946) om Japannese leiers vir oorlogsmisdade soos die "[[Bloedbad van Nanjing]]" te vervolg.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.geocities.com/nankingatrocities/Tribunals/imtfe_01.htm |title=The Nanking Atrocities: The Postwar Judgment |publisher=University of Missouri-Columbia |accessdate=27 Maart 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060306015306/http://www.geocities.com/nankingatrocities/Tribunals/imtfe_01.htm |archivedate= 6 Maart 2006 |url-status=live }}</ref> In 1947 het Japan 'n nuwe pasifistiese grondwet aanvaar wat klem gelê het op liberaal-demokratiese beginsels. Die Geallieerde besetting is in 1952 met die ''Verdrag van San Francisco'' beëindig<ref>{{en}} {{cite web |url=http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20070306f3.html |title='52 coup plot bid to rearm Japan: CIA |author=Joseph Coleman |date=6 Maart 2006 |publisher=The Japan Times |accessdate=3 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606160441/http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20070306f3.html |archive-date=6 Junie 2011 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> en Japan is in 1956 lidmaatskap van die [[Verenigde Nasies]] toegeken. Japan het later skouspelagtige ekonomiese groei behaal om die tweede grootste ekonomie ter wêreld te word met 'n jaarlikse groeikoers wat vir vier dekades gemiddeld 10% was. Dit het eers in die middel-1990's tot 'n einde gekom toe Japan 'n groot [[resessie]] beleef het. Positiewe groei in die vroeë 21ste eeu dui op 'n geleidelike herstel in die groei.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/5178822.stm |title=Japan scraps zero interest rates |publisher=BBC News Online |date=14 Julie 2006 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200429081338/http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/5178822.stm |archive-date=29 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> [[Akihito|Keiser Heisei]] is op 12 November 1990 as [[Keiser van Japan]] gekroon, nadat sy pa, [[Hirohito]], op 7 Januarie 1989 oorlede is. Akihito was die 125ste ''tennō''<ref>{{en}} {{cite book |author=Nussbaum, Louis-Frédéric |year=2002 |title=Traditional order of Tennō |work=Japan encyclopedia |pages=962–963}}</ref> van Japan en sy regeringstyd het bekend gestaan as ''Heisei'' (平成, "vrede oral"). Akihito het op 8 Augustus 2016 sy abdikasie vir 30 April 2019 aangekondig. Vervolgens is Naruhito, Akihito se oudste seun, op 1 Mei 2019 ingehuldig. Naruhito se bewind staan bekend as ''Reiwa'' (令和, "mooi harmonie"). Naruhito is Japan se eerste keiser wat na die [[Tweede Wêreldoorlog]] gebore is.<ref>{{en}} {{cite news |last=Enjoji |first=Kaori |url=https://edition.cnn.com/2017/11/30/asia/japan-emperor-akihito-abdication-intl/index.html |title=Japan Emperor Akihito to abdicate on April 30, 2019 |work=[[CNN]] |location=Tokio |date=1 Desember 2017 |accessdate=22 Oktober 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200502120632/https://edition.cnn.com/2017/11/30/asia/japan-emperor-akihito-abdication-intl/index.html |archive-date=2 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{en}} {{cite news |last=Kyodo |first=Jiji |url=https://www.japantimes.co.jp/news/2017/12/03/business/economy-business/japanese-firms-preparing-new-calendar-era-following-emperors-abdication-2019/#.W8MXB9l1O71 |title=Japan’s publishers wait in suspense for next era name |work=The Japan Times |date=3 Desember 2017 |accessdate=22 Oktober 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190923121556/https://www.japantimes.co.jp/news/2017/12/03/business/economy-business/japanese-firms-preparing-new-calendar-era-following-emperors-abdication-2019/ |archive-date=23 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die kroningseremonie volgens [[Sjintoïsme]] (即位の礼, ''Sokui no Rei'') het op 22 Oktober 2019 plaasgevind.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/news/backstories/718/ |title=What to watch at the Emperor's enthronement ceremonies |publisher=NHK |date=18 Oktober 2019 |accessdate=22 Oktober 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191020173638/https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/news/backstories/718/ |archive-date=20 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Regering en politiek == [[Lêer:Crown Prince Naruhito (2018).jpg|duimnael|links|upright|Keiser [[Naruhito]] van Japan]] [[Lêer:Diet of Japan Kokkai 2009.jpg|duimnael|Die Nasionale Ryksdaggebou (国会, ''Kokkai'') in Nagatachō, [[Tokio]]]] [[Lêer:Chamber of the House of Representatives of Japan.jpg|duimnael|Die Laerhuis of Huis van Verteenwoordigers (衆議院, ''Shūgiin'')]] [[Lêer:Fumio Kishida May 2017 (cropped).jpg|duimnael|links|upright|[[Fumio Kishida]], die huidige eerste minister van Japan]] [[Lêer:Japanese diet inside.jpg|duimnael|Die Hoërhuis of Huis van Raadslede (参議院, ''Sangiin'')]] Japan is 'n grondwetlike monargie waar die mag van die keiser baie beperk is. As 'n seremoniële figurant word hy deur die grondwet gedefinieer as "die simbool van die staat en van die eenheid van die volk". Mag word hoofsaaklik gehou deur die Eerste Minister van Japan en ander verkose lede van die ''[[Kokkai]]'' (Ryksdag van Japan), terwyl soewereiniteit gesetel is in die mense van Japan.<ref name="Constitution">{{en}} {{cite web |url=http://www.sangiin.go.jp/eng/law/index.htm |title=The Constitution of Japan |publisher=House of Councillors of the National Diet of Japan |date=3 November 1946 |accessdate=10 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130806214140/http://www.sangiin.go.jp/eng/law/index.htm |archive-date=6 Augustus 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Die Keiser tree in effek by diplomatieke geleenthede op as die [[staatshoof]]. [[Naruhito]] is die huidige Keiser van Japan. Japan se wetgewende orgaan is die Kokkai of Nasionale Ryksdag, 'n tweekamerparlement. Die Ryksdag bestaan uit die ''Shūgiin'' of Huis van Verteenwoordigers en die parlement se laerhuis, met 465 setels, wat verkies word deur algemene verkiesings elke vier jaar of wanneer dit ontbind word, en die ''Sangiin'' of hoërhuis met 242 setels, wie se algemeen verkose lede 'n ses jaar termyn dien. Daar is algemene stemreg vir volwassenes oor 20-jaar,<ref name="cia">{{en}} {{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html |title=World Factbook; Japan |publisher=CIA |date=15 Maart 2007 |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517200935/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> met 'n geheime stem vir alle verkose ampte.<ref name="Constitution" /> Die liberaal-konserwatiewe Liberaal-Demokratiese Party (LDP) was tussen 1955 en 2009 aan bewind, behalwe vir 'n kortstondige koalisieregering wat in 1993 deur opposisiepartye gevorm is.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.jimin.jp/jimin/english/history/index.html |title=A History of the Liberal Democratic Party |publisher=Liberal Democratic Party of Japan |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090924001336/http://www.jimin.jp/jimin/english/history/index.html |archive-date=24 September 2009 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> In die algemene verkiesing, wat op 30 Augustus 2009 gehou is, het die sentrum-linkse Demokratiese Party van Japan 'n historiese oorwinning behaal. Die Eerste Minister van Japan is die regeringshoof. Die posisie word aangestel deur die Keiser van Japan ná aanwysing deur die Ryksdag van uit sy geledere en moet die vertroue van die Huis van Verteenwoordigers behou om sy amp te hou. Die Eerste Minister is die hoof van die Kabinet (die letterlike vertaling van sy Japannese titel is "Eerste Minister van die Kabinet") en stel die Ministers, waarvan die meerderheid Ryksdaglede moet wees, aan en dank hulle af. Fumio Kishida van die Liberaal-Demokratiese Party dien tans as Eerste Minister van Japan.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://japan.kantei.go.jp/index.html |title=Prime Minister of Japan and his Cabinet |publisher=Office of the Prime Minister of Japan |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140212203254/http://www.kantei.go.jp/foreign/index-e.html |archive-date=12 Februarie 2014 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die Japannese Reg, wat histories deur Chinese reg beïnvloed is, het in die [[Edo-periode]] onafhanklik ontwikkel deur tekste soos ''Kujikata Osadamegaki''. Sedert die laat 19de eeu is die regstelsel egter grootliks op die siviele reg van [[Europa]] gegrond, veral dié van [[Frankryk]] en [[Duitsland]]. In 1896 het die Japannese regering byvoorbeeld 'n burgerlike wetboek saamgestel gegrond op die Duitse model. Met na-Tweede Wêreldoorlogse aanpassing, bly die wetboek steeds in hedendaagse Japan in plek.<ref name="civilcode">{{en}} {{cite web |url=http://www.britannica.com/eb/article-9043364?hook=6804 |title="Japanese Civil Code" |publisher=[[Encyclopædia Britannica]] |date=2006 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071217185610/http://www.britannica.com/eb/article-9043364?hook=6804 |archive-date=17 Desember 2007 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Wettereg vind sy oorsprong in Japan se wetgewer, die Nasionale Ryksdag van Japan, met outomatiese goedkeuring deur die Keiser. Die huidige grondwet vereis dat die Keiser wetgewing wat deur die Ryksdag aanvaar word uitvaardig, sonder dat hy spesifiek die mag het om die aanvaarding van wetgewing teë te staan.<ref name="Constitution" /> Japan se howe word in vier basiese vlakke verdeel: die Hooggeregshof en drie vlakke van laerhowe.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.kantei.go.jp/foreign/judiciary/0620system.html |publisher=Office of the Prime Minister of Japan |title=The Japanese Judicial System |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130813005215/http://www.kantei.go.jp/foreign/judiciary/0620system.html |archive-date=13 Augustus 2013 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die hoofdeel van Japannese wettereg is 'n versameling wat bekend staan as die ''roppō'' of "Ses kodes".<ref name="civilcode" /> == Buitelandse betrekkinge en verdedigingsbeleid == [[Lêer:Japanese sailors jmsdf.jpg|duimnael|Matrose aan boord die JMSDF opleidingsvaartuig JDS Kashima]] [[Lêer:Flag at half-mast at South African Embassy in Tokyo.jpg|duimnael|Die [[Vlag van Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse vlag]] wapper halfstok by die woning van die [[Suid-Afrika]]anse ambassadeur in Tokio ná die dood van [[Winnie Madikizela-Mandela]] op 2 April 2018]] Japan se nasionale belang word in sy buitelandse beleid weerspieël. Die belangrikste hiervan is Japan se vermoë om vrede en sekuriteit te handhaaf, tweedens om die vryehandelstelsel te ondersteun, derdens om vryheid, demokrasie en menseregte te beskerm en vierdens om mens tot mens interaksie en ontwikkeling van menslike hulpbronne te ondersteun in gebiede soos [[akademie]], [[kultuur]] en [[opvoeding]]. Die land se huidige beleid plaas ook klem op 'n groter betrokkenheid by wêreldaangeleenthede.<ref name=kantei>{{en}} [http://www.kantei.go.jp/foreign/index-e.html Prime Minister of Japan and his Cabinet], [http://www.kantei.go.jp/foreign/policy/2002/1128tf_e.html Basic Strategies for Japan's Foreign Policy in the 21st Century New Era, New Vision, New Diplomacy], besoek op 22 Januarie 2008</ref> Japan handhaaf tradisioneel noue ekonomiese en militêre bande met die land se sleutelbondgenoot, die Verenigde State, en die VSA-Japan sekuriteitsalliansie dien as die hoeksteen van die land se buitelandse beleid.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.realclearpolitics.com/articles/2007/03/japan_is_back_why_tokyos_new_a.html |title=Japan Is Back: Why Tokyo's New Assertiveness Is Good for Washington |author=Michael Green |publisher=Real Clear Politics |accessdate=28 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517200259/https://www.realclearpolitics.com/articles/2007/03/japan_is_back_why_tokyos_new_a.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Japan, wat sedert 1956 'n lid van die Verenigde Nasies is, het as nie-permanente lid van die Veiligheidsraad reeds vir altesaam 22 jaar as verkose lid gedien, mees onlangs in 2016–2017. Japan is ook 'n lid van die G4-nasies wat hulle vir permanente lidmaatskap van die [[Veiligheidsraad]] beywer.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.centralchronicle.com/20070111/1101194.htm |title=UK backs Japan for UNSC bid |publisher=Cenral Chronicle |accessdate=28 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071013130223/http://www.centralchronicle.com/20070111/1101194.htm |archive-date=13 Oktober 2007 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> As 'n lid van die G8, ESASOG, die "VSAN Plus Drie" en 'n lid van die Oos-Asië Vergadering, neem Japan aktief aan internasionale aangeleenthede deel. Dit is ook die tweede grootste skenker van amptelike ontwikkelingshulpverlening en het in 2004 VSA$8,86 miljard geskenk.<ref>{{en}} {{PDFlink|[http://www.oecd.org/dataoecd/40/3/35389786.pdf Table: Net Official Development Assistance In 2004 (PDF).]|32.9&nbsp;Kibibytes}} Organisation for Economic Co-operation and Development (11 April 2005). Besoek op 28 Desember 2006.</ref> Japan het nie-vegtende troepe aan die [[Irakse Oorlog]] toegewys, maar het sedertdien sy troepe onttrek uit [[Irak]].<ref name="Iraq deployment">{{en}} {{cite web |url=http://www.iht.com/articles/2006/06/20/news/japan.php |title=Tokyo says it will bring troops home from Iraq |publisher=International Herald Tribune |date=20 Junie 2006 |accessdate=28 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090202185236/http://www.iht.com/articles/2006/06/20/news/japan.php |archive-date= 2 Februarie 2009 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> [[Afrika]] is histories die minsbelangrike wêreldstreek vir Japan. Japan het min historiese ondervinding met Afrika en beperkte ekonomiese belang wat hoofsaaklik gefokus is op roumateriaalbronne. Japan se grootste handelsvennoot in Afrika is [[Suid-Afrika]]. As gevolg van sanksies teen Suid-Afrika deur die VSA en ander lande het Japan in die 1980's as Suid-Afrika se grootste handelsvennoot ontwikkel. Dit het Japan internasionaal in 'n onbenydenswaardige posisie geplaas wat gelei het tot die afgradering van diplomatiese en ekonomiese betrekkinge met Suid-Afrika. Met die einde van [[apartheid]] en die normalisering van internasionale betrekking het Japan se spesiale rol in Suid-Afrika na 1994 geëindig. Vandag is Japan se buitelandse beleid teenoor Afrika daarop gevestig om demokrasie en gesonde regering te vestig ter wille van wêreldstabiliteit en vooruitgang. Hulpverlening aan die kontinent is nie gemik op korttermyn opbrengste nie, maar word eerder gesien as deel van internasionale pogings om orde te handhaaf.<ref name="kantei" /> Japan is betrokke by verskeie gebiedsgeskille met sy buurlande: met [[Rusland]] oor die Suid-[[Koerile]]-eilande, met [[Suid-Korea]] oor die [[Rotse van Liancourt|Liancourtrotse]], met die [[Volksrepubliek China]] en [[Republiek China|Taiwan]] oor die [[Senkaku-eilande]] en die EES oor Okinotorishima. Japan is ook in 'n voortslepende geskil met [[Noord-Korea]] betrokke oor die land se ontvoering van Japannese burgers en kern- en missielprogramme. Japan se militêre magte word beperk deur Artikel 9 van die Japannese Grondwet, wat Japan se reg om oorlog te verklaar of militêre mag te gebruik om internasionale geskille te besleg opsê. Daar word egter 'n debat gevoer oor die moontlike wysiging van die grondwet, wat deur die Amerikaanse besettingsowerheid opgestel is na die Tweede Wêreldoorlog, om die grondwet deur 'n referendum aan te pas.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/6652809.stm |title=Japan approves constitution steps |publisher=[[BBC]] News |accessdate=15 Mei 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170903081754/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/6652809.stm |archive-date=3 September 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Japan se weermag word deur die Ministerie van Verdediging bestuur en bestaan hoofsaaklik uit die Japan Land-selfverdedigingsmag, die Japan Maritieme-selfverdedigingsmag en die Japan Lug-selfverdedigingsmag. Die magte is onlangs in vredebewaringsoperasies en in die ontplooiing van Japannese troepe in Irak gebruik, wat die eerste oorsese gebruik van die land se militêre magte was sedert die Tweede Wêreldoorlog.<ref name="Iraq deployment" /> == Administratiewe onderafdelings == [[Lêer:Ordinance designed Cities English.png|duimnael|links|Die 20 "groot stede volgens regeringsbesluit"]] [[Lêer:Tokyo from the top of the SkyTree.JPG|duimnael|[[Tokio]]]] [[Lêer:Osaka Castle 02bs3200.jpg|duimnael|[[Osaka]]]] [[Lêer:Shinkansen in Downtown Nagoya.jpg|duimnael|[[Nagoja]]]] Japan bestaan administratiefgewys uit [[Prefekture van Japan|sewe-en-veertig prefekture]] wat elkeen deur 'n verkose goewerneur, wetgewer en administratiewe burokrasie bestuur word. Prefekture wissel in grootte van die Hokkaido-prefektuur wat die hele eiland [[Hokkaido]] beslaan tot die stad [[Tokio]], wat op sigself 'n prefektuur is. Die Tokio-prefektuur word verder verdeel in drie-en-twintig spesiale wyke wat elkeen dieselfde magte as 'n stad het. Verder bestaan daar agt algemeen aanvaarde gebiede van Japan. Japan ondergaan tans 'n administratiewe herorganisering wat die samesmelting van baie stede en dorpe behels. Hierdie proses sal lei tot die vermindering van sub-prefektuur administratiewe gebiede en daar word verwag dat dit tot besnoeiings in administratiewe koste sal lei.<ref>{{en}} {{cite web |last=Mabuchi |first=Masaru |url=http://siteresources.worldbank.org/WBI/Resources/wbi37175.pdf |title=''Municipal Amalgamation in Japan'' (PDF) |publisher=World Bank |date=Mei 2001 | accessdate=28 Desember 2006}}</ref> Japan het dosyne groot stede wat 'n belangrike rol in die land se kultuur, erfenis en ekonomie speel. Dié wat hieronder gelys word verteenwoordig die twaalf met die grootste bevolking en is almal prefekturale hoofstede en deur-die-staat-ingestelde stede: {| class="wikitable" ! !! Stad !! Prefektuur !! Bevolking<ref name="population">{{en}} {{cite web |url=http://www.citypopulation.de/Japan-Cities.html#Stadt_gross |title=Japan—City Population |publisher=citypopulation.de |accessdate=1 Februarie 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408214405/http://citypopulation.de/Japan-Cities.html |archive-date=8 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- | 1 || '''[[Tokio]]'''^a{{spaces|2}} || [[Tokio]] || 8&nbsp;949&nbsp;447</tr> | 2 || '''[[Jokohama]]''' || [[Kanagawa-prefektuur|Kanagawa]]{{spaces|2}} || 3&nbsp;689&nbsp;603</tr> | 3 || '''[[Osaka]]''' || [[Osaka-prefektuur|Osaka]] || 2&nbsp;666&nbsp;371</tr> | 4 || '''[[Nagoja]]''' || [[Aichi-prefektuur|Aichi]] || 2&nbsp;263&nbsp;907</tr> | 5 || '''[[Sapporo]]''' || [[Hokkaido]] || 1&nbsp;914&nbsp;434</tr> | 6 || '''[[Kobe]]''' || [[Hyogo-prefektuur|Hyogo]] || 1&nbsp;544&nbsp;873</tr> | 7 || '''[[Kioto]]''' || [[Kioto-prefektuur|Kioto]] || 1&nbsp;474&nbsp;473</tr> | 8 || '''[[Fukuoka]]''' || [[Fukuoka-prefektuur|Fukuoka]] || 1&nbsp;463&nbsp;826</tr> | 9 || '''[[Kawasaki]]'''^b || [[Kanagawa-prefektuur|Kanagawa]] || 1&nbsp;425&nbsp;678</tr> | 10 || '''[[Saitama]]''' || [[Saitama-prefektuur|Saitama]]|| 1&nbsp;222&nbsp;910</tr> | 11 || '''[[Hirosjima]]''' || [[Hiroshima-prefektuur|Hiroshima]]|| 1&nbsp;174&nbsp;209</tr> | 12 || '''[[Sendai]]''' || [[Miyagi-prefektuur|Miyagi]]|| 1&nbsp;045&nbsp;903</tr> |} <small>^a 23 munisipaliteite. Ook die hoofstad van Japan.<br />^b Slegs 'n staatsingestelde stad.</small> == Geografie == [[Lêer:Satellite image of Japan in May 2003.jpg|duimnael|links|Japan vanuit die ruimte gesien, Mei 2003]] [[Lêer:Mt.Yarigatake from Enzansou.jpg|duimnael|Berg Yari, [[Nagano-prefektuur]] in Augustus]] [[Lêer:Japan map of Köppen climate classification.svg|duimnael|links|Klimaatsones in Japan volgens die [[Köppen-klimaatklassifikasie]]]] [[Lêer:Minnajima beach, Okinawa.jpg|duimnael|Strand in Minnajima in Motobu, [[Okinawa-prefektuur|Okinawa]] in September]] [[Lêer:Chuurei-tou Fujiyoshida 17025277650 c59733d6ba o.jpg|duimnael|Berg [[Foedji]]]] Japan is 'n land wat uit meer as drieduisend [[eiland]]e langs die [[Stille Oseaan]]se kus van [[Asië]] bestaan. Die hoofeilande, van noord na suid, is [[Hokkaido]], [[Honsjoe]] (die hoofeiland), [[Sjikokoe]] en [[Kioesjoe]]. Die [[Ryukyu-eilande]], insluitend die [[Okinawa-eilande]], is 'n reeks eilande suid van Kioesjoe. Tesame vorm die eilande die [[Japanse Argipel]]. Saam met [[Foedji]] vorm die [[Japannese Alpe]] die belangrikste gebergtes van die Japanse Argipel. Ongeveer 70% tot 80% van die land is bebos, bergagtig<ref>{{en}} {{en}} {{cite web |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761566679/Japan.html |title="Japan" |publisher=Microsoft® Encarta® Online Encyclopedia |date=2006 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-date=16 Desember 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081216122527/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761566679/Japan.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.worldinfozone.com/country.php?country=Japan |title=Japan Information—Page 1 |publisher=WorldInfoZone.com |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517195901/http://www.worldinfozone.com/country.php?country=Japan |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en ongeskik vir [[landbou]], industriële of residensiële gebruik. Dit is as gevolg van die styl hellings, [[klimaat]] en die gevaar wat [[aardbewing]]s, sagtegrond en swaar [[reën]] inhou. Dit het daartoe gelei dat die bewoonbare gebiede naby die kus geweldige hoë bevolkingsdigthede het. Japan is die dertigste mees digbevolkte land ter wêreld.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://esa.un.org/unpp/ |title=World Population Prospects |publisher=UN Department of Economic and Social Affairs |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511162049/http://esa.un.org/unpp/ |archive-date=11 Mei 2011 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Die land se ligging op die Pasifiese [[Ring van Vuur]], by die samekoms van drie tektoniese plate, veroorsaak dat Japan gereelde lae-intensiteit-aardskuddings en van tyd tot tyd vulkaniese uitbarstings beleef. Vernietigende aardbewings, wat baie keer tot [[tsoenami]]s lei, kom elke eeu verskeie kere voor.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://volcano.und.edu/vwdocs/volc_images/north_asia/japan_tec.html |title=Tectonics and Volcanoes of Japan |publisher=Oregon State University |accessdate=27 Maart 2007 |archive-date= 4 Februarie 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070204064754/http://volcano.und.edu/vwdocs/volc_images/north_asia/japan_tec.html |url-status=dead }}</ref> Die mees onlangse aardbewings was die Tōhoku-aardbewing van 2011 en die Groot Hanshin-aardbewing van 1995. Talle warmwaterbronne word aangetref en baie hiervan is tot ontspanningsoorde ontwikkel.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/attractions/hotSprings.html |title=Attractions: Hot Springs |publisher=JNTO |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110615125708/http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/attractions/hotSprings.html |archive-date=15 Junie 2011 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die klimaat van Japan is hoofsaaklik gematig, maar dit verskil skerp tussen die noordelike en suidelike punte van die land.<ref name="climate">{{en}} {{cite web |url=http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/essential/climate.html |title=Essential Info: Climate |publisher=JNTO |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180727084935/https://www.jnto.go.jp/eng/arrange/essential/climate.html |archive-date=27 Julie 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Japan se geografiese eienskappe verdeel dit in ses hoofklimaatsones: * [[Hokkaido]]: Die noordwestelike sone het 'n gematigde klimaat met lang, koue [[winter]]s en koel [[somer]]s. Neerslag is nie swaar nie, maar die eilande ontwikkel gewoonlik diep [[sneeu]]banke in die winter. * [[See van Japan]]: Aan Honsjoe se weskus bring die noordwestewind in die winter swaar sneeuval. In die somer is die gebied koeler as die Stille Oseaan-gebied. Dit beleef egter soms uiterste warm temperature as gevolg van die Föhn-windverskynsel. * Sentrale Hoogland: 'n Tipies binnelandse klimaat met groot temperatuurverskille tussen somer en winter, en tussen nag en dag. Neerslag is lig. * Seto Binnelandse See: Berge van die Chūgoku- en [[Sjikokoe]]-gebiede beskut die gebied van die seisoenale wind en bring gematigde weer deur die hele jaar mee. * [[Stille Oseaan]]: Die ooskus ondervind koue winters met min sneeuval en baie warm vogtige somers as gevolg van die suidoostelike seisoenale wind. * [[Ryukyu-eilande]]: Die Ryukyu-eilande het 'n subtropiese klimaat met warm winters en baie warm somers. Neerslag is swaar, veral gedurende die reënseisoen. [[Tropiese sikloon|Tifone]] kom algemeen voor. Die warmste temperatuur wat nog ooit in Japan aangeteken is — 41,1 grade Celsius — was op 23 Julie 2018 in Kumagaya<ref>{{en}} [http://ajw.asahi.com/article/behind_news/social_affairs/AJ201308120105 Kochi Prefecture sees highest temperature ever recorded in Japan – 41] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130813031959/http://ajw.asahi.com/article/behind_news/social_affairs/AJ201308120105 |date=13 Augustus 2013 }} - [http://ajw.asahi.com/article/behind_news/social_affairs/AJ201308120105 Asahi Shimbun] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130813031959/http://ajw.asahi.com/article/behind_news/social_affairs/AJ201308120105 |date=13 Augustus 2013 }}</ref> en die koudste temperatuur nog in Japan was −41,0&nbsp;°C op 25 Januarie 1902 in Asahikawa, Hokkaidō. Die hoofreënseisoen begin vroeg in Mei in Okinawa en die stilstaande reënfront wat daarvoor verantwoordelik is beweeg stadig noord totdat dit in noordelike Japan verswak raak voor dit Hokkaidō in laat Julie bereik. In die grootste deel van Honsjoe begin die reënseisoen voor die middel van Junie en hou dit aan vir omtrent ses weke. In die laat-somer en vroeë lente bring tifone baie keer swaar reën.<ref name="climate" /> Japan beskik oor nege woud-ekogebiede wat die klimaat en geografie van die eilande weerspieël. Hulle wissel van subtropiese nat breëblaarwoude in die Ryūkyū- en Bonin-eilande, tot gematigde breëblaar en gemengde woude in die gematigde klimaatdele van die eilande tot matige naaldeboomwoude in die koue wintergedeeltes van die noordelike eilande.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.us.emb-japan.go.jp/jicc/spotflora.htm |title=Flora and Fauna: Diversity and regional uniqueness |publisher=Embassy of Japan in the USA |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080113074253/http://www.us.emb-japan.go.jp/jicc/spotflora.htm |archive-date=13 Januarie 2008 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> == Omgewing == [[Lêer:Kongobuji Koyasan07n3200.jpg|duimnael|links|Herfskleure (momiji) by Kongōbu-ji op Berg Kōya, 'n [[Unesco]]-[[wêrelderfenisgebied]]]] [[Lêer:Cherry blossoms at Yoshinoyama 01.jpg|duimnael|Die kersieblomme van Berg Yoshino is die onderwerp van baie toneelstukke en waka-gedigte]] Japan se omgewingsbeleid en geskiedenis weerspieël 'n tenger balans tussen ontwikkeling en modernisasie aan die een kant en omgewingsbewaring aan die ander kant. Japan is waarskynlik een van die wêreld se leiers in die ontwikkeling van omgewingsgunstige tegnologie. [[Honda]] en [[Toyota]] is aangewys as die motorvervaardigers met die beste brandstofverbruik en die laagste vlakke van nadelige uitlaatgasse.<ref>{{en}} [http://www.ucsusa.org/clean_vehicles/vehicles_health/automaker-rankings-2007.html Automaker Rankings 2007: The Environmental Performance of Car Companies], Union of Concerned Scientists, 10/15/07.</ref> Dit is as gevolg van gevorderde tegnologie in hibriede-stelsels, biobrandstof, die gebruik van liggewigmateriale en beter ingenieurswese. Japan neem ook sake soos [[klimaatverandering]] en [[aardverwarming]] ernstig op. As 'n ondertekenaar van die [[Kioto-protokol]], en gasheer van die 1997-kongres waar dit opgestel is, is Japan onderhewig aan verdragsverpligtinge om sy koolstofdioksiedemissies te verminder en om ander stappe te doen wat verband hou met die teëwerk van klimaatverandering. Die ''Cool biz''-veldtog wat onder die voormalige eerste minister Junichiro Koizumi ingevoer is, was daarop gemik om energieverbruik te verminder deur vermindering in die gebruik van lugversorging in regeringskantore. Japan het egter ook 'n lang geskiedenis met die opoffering van natuurlike hulpbronne en die vernietiging van die natuur ter wille van vooruitgang. Reeds in die 18de eeu het Japan so te sê al sy natuurlike [[goud]] en [[silwer]] voorrade opgebruik. Beduidende ontbossing het oor al die eilande plaasgevind wat tot erosie en rivierbesoedeling gelei het. Moerasse en ander natuurgebiede is herwin vir landbou-doeleindes en talle spesies is tot uitsterwing gedryf, insluitend die inheemse [[wolf]]spesie wat as 'n bedreiging gesien is.<ref>{{en}} Totman, Conrad. [http://links.jstor.org/sici?sici=0027-0741%28198624%2941%3A4%3C457%3ATPWLOD%3E2.0.CO%3B2-K "Tokugawa Peasants: Win, Lose, or Draw?"] ''Monumenta Nipponica'' 41:4 (Winter 1986), bl. 457–476.</ref> Die massiewe landswye heropbouingsprogramme na die Tweede Wêreldoorlog en die ontwikkeling in die dekades daarna het tot verdere verstedeliking en konstruksie gelei. Die boubedryf in Japan is een van die grootste nywerhede in die land en hoewel Japan baie natuurlike parke en ander natuurlike gebiede in stand hou, self in die middel van die land se stede, is daar min belangrike beperkings op waar en hoe bouwerk onderneem mag word.<ref>{{en}} Lost Japan: ISBN 0-86442-370-5; Dogs & Demons: ISBN 0-14-101000-2</ref> Verder is oorbevissing reeds lank 'n probleem binne Japan; in die moderne era het Japannese vissersvlote 'n ernstige bedreiging tot die handhawing van volhoubare vis en skulpdiere oral ter wêreld geword.<ref>{{en}} {{cite news |title=Unprecedented Summit in Japan Aims to Tackle Overfishing of Dwindling Tuna Stock |date=24 Januarie 2007 |publisher=Associated Press |url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,246383,00.html?sPage=fnc.scitech/naturalscience |accessdate=14 Januarie 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101018063933/http://www.foxnews.com/story/0,2933,246383,00.html?sPage=fnc.scitech%2Fnaturalscience |archive-date=18 Oktober 2010 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Japan is ook een van die laaste lande ter wêreld wat steeds kommersiële [[walvis]]vangs beoefen. Japan word die 30ste beste ter wêreld gelys in die Omgewingsvolhoubaarheidindeks.<ref>{{en}} [http://www.yale.edu/esi/ESI2005_Main_Report.pdf 2005 Environmental Sustainability Index Benchmarking National Environmental Stewardship] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160116135055/http://www.yale.edu/esi/ESI2005_Main_Report.pdf |date=16 Januarie 2016 }}, Yale Center for Environmental Law and Policy, Yale University en Center for International Earth Science Information Network, Columbia University, 2005.</ref> == Ekonomie == === Globale ekonomiese moondheid === [[Lêer:2007 Lexus LX 570 01.jpg|duimnael|Die motorindustrie is een van die hoofelemente van Japan se ekonomie en uitvoere]] [[Lêer:Tōkaidō Shinkansen 700 & 300 001.JPG|duimnael|Tōkaidō Shinkansen 700 & 300, by die Tokio-stasie]] Japan is met 'n aandeel van 3,5 persent van wêrelduitvoere en 4,3 persent van wêreldinvoere in 2015 een van die vier grootste handelsnasies, al het die land se belangrikheid vir die wêreldhandel sy hoogtepunt reeds oorskry. Die buitengewoon snelle groei ná die Tweede Wêreldoorlog het voortgeduur tot 1993 toe die Japanse ekonomie ten opsigte van sy buitelandse handel 'n periode van stagnasie en krimpende aandele betree het. Sy aandele op die wêreldmark het afgeneem teen die agtergrond van China en ander nuut geïndustrialiseerde lande se groeiende buitehandel, maar ook as gevolg van swakker mededingendheid teenoor ander uitvoerlande. So het Japan sy vroeëre posisie as die wêreld se grootste invoerder van onverwerkte natuurlike hulpbronne, grondstowwe en landbouprodukte intussen ingeboet.<ref>{{de}} [https://www.swp-berlin.org/fileadmin/contents/products/studien/2017S15_hlp.pdf www.swp-berlin.org] Hanns Günther Hilpert: ''Japans multiple Handelspolitik. Die Chancen des europäisch-japanischen Freihandelsabkommens''. Berlin: Stiftung Wissenschaft und Politik (SWP) 2017, bl. 17</ref> === Ekonomiese struktuur === Noue regering-nywerheid-samewerking, 'n sterk werksetiek, gevorderde tegnologie en 'n relatief klein verdedigingsbegroting het onder andere Japan gehelp om die tweede grootste ekonomie ter wêreld te word,<ref name="imf">{{en}} {{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2006/02/data/weorept.aspx?sy=2005&ey=2005&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C446%2C914%2C666%2C612%2C668%2C614%2C672%2C311%2C946%2C213%2C137%2C911%2C962%2C193%2C674%2C122%2C676%2C912%2C548%2C313%2C556%2C419%2C678%2C513%2C181%2C316%2C682%2C913%2C684%2C124%2C273%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C686%2C218%2C688%2C963%2C518%2C616%2C728%2C223%2C558%2C516%2C138%2C918%2C353%2C748%2C196%2C618%2C278%2C522%2C692%2C622%2C694%2C156%2C142%2C624%2C449%2C626%2C564%2C628%2C283%2C228%2C853%2C924%2C288%2C233%2C293%2C632%2C566%2C636%2C964%2C634%2C182%2C238%2C453%2C662%2C968%2C960%2C922%2C423%2C714%2C935%2C862%2C128%2C716%2C611%2C456%2C321%2C722%2C243%2C965%2C248%2C718%2C469%2C724%2C253%2C576%2C642%2C936%2C643%2C961%2C939%2C813%2C644%2C199%2C819%2C184%2C172%2C524%2C132%2C361%2C646%2C362%2C648%2C364%2C915%2C732%2C134%2C366%2C652%2C734%2C174%2C144%2C328%2C146%2C258%2C463%2C656%2C528%2C654%2C923%2C336%2C738%2C263%2C578%2C268%2C537%2C532%2C742%2C944%2C866%2C176%2C369%2C534%2C744%2C536%2C186%2C429%2C925%2C178%2C746%2C436%2C926%2C136%2C466%2C343%2C112%2C158%2C111%2C439%2C298%2C916%2C927%2C664%2C846%2C826%2C299%2C542%2C582%2C443%2C474%2C917%2C754%2C544%2C698%2C941&s=NGDPD&grp=0&a=&pr1.x=64&pr1.y=9 |title=World Economic Outlook Database; country comparisons |publisher=IMF |date=1 September 2006 |accessdate=14 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180611090333/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2006/02/data/weorept.aspx?sy=2005 |archive-date=11 Junie 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> na die VSA, teen ongeveer US$4,5 miljard in terme van nominale [[bruto binnelandse produk]]<ref name="imf" /> en derde na die VSA en die Volksrepubliek China in terme van koopkragpariteit.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.nationmaster.com/graph/eco_gdp_ppp-economy-gdp-ppp |title=NationMaster; Economy Statistics |publisher=NationMaster |accessdate=26 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140122032003/http://www.nationmaster.com/graph/eco_gdp_ppp-economy-gdp-ppp |archive-date=22 Januarie 2014 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Bankwese, versekering, eiendom, kleinhandel, vervoer en telekommunikasie is almal belangrike sektore. Japan het 'n reuse industriële vermoë en is die tuiste van sommige van die wêreld se grootste, leidende en mees tegnologies gevorderde vervaardigers van motorvoertuie, elektroniese toerusting, werktuigmasjinerie, staal en nie-ystermetale, skepe, chemikalieë, tekstiele en verwerkte voedsel.<ref name="cia" /> Konstruksie is reeds lank een van Japan se grootste industrieë, aangehelp deur multi-miljard dollar regeringskontrakte in die siviele sektor. Onderskeidende eienskappe van die Japannese ekonomie het tradisioneel samewerking tussen vervaardigers, verskaffers, verspreiders en banke in hegte groepe genaamd ''keiretsu'' en die waarborg van lewenslange indiensneming in groot maatskappye ingesluit.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.economist.com/displayStory.cfm?story_id=7193984 |title=Japan's Economy: Free at last |publisher=The Economist |date=20 Julie 2006 |accessdate=29 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100310215303/http://www.economist.com/displayStory.cfm?story_id=7193984 |archive-date=10 Maart 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Meer onlangs het Japannese maatskappye begin om van die norme te laat vaar in 'n poging om winsgewendheid te verbeter.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.moneyweek.com/file/26181/why-germanys-economy-will-outshine-japan.html |title=Why Germany's economy will outshine Japan |publisher=MoneyWeek |date=28 Februarie 2007 |accessdate=28 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080415194401/http://www.moneyweek.com/file/26181/why-germanys-economy-will-outshine-japan.html |archive-date=15 April 2008 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Japan huisves ook sommige van die wêreld se grootste finansiële dienstemaatskappye, banke en sakegroepe soos Sony, Sumitomo, Honda, Mitsubishi, Nissan en Toyota. Dit beskik ook oor die wêreld se grootste bank, volgens bates, die Japan Post Bank Co., Ltd (VS$3.2 miljard)<ref>{{en}} [http://www.jp-bank.japanpost.jp/en/aboutus/company/en_abt_cmp_profile.html Corporate Profile], Japan Post Bank Co., Ltd.</ref> en ander soos Mitsubishi UFJ Finansiële Groep (VS$1,2 miljard)<ref>{{en}} [http://www.mufg.jp/english/profile/overview/ Company Overview], Mitsubishi UFJ Financial Group, Inc.</ref>), Mizuho Finansiële Groep (US$1,4 miljard<ref>{{en}} [http://www.mizuho-fg.co.jp/english/company/about/info.html Company Information], Mizuho Financial Group.</ref>) en Sumitomo Mitsui Finansiële Groep (VS$1,3 miljard<ref>{{en}} [http://www.smfg.co.jp/english/aboutus/profile/smfg.html Company Profile], Sumitomo Mitsui Financial Group.</ref>). Die Tokio Effektebeurs is met 'n markkapitalisasie van meer as VS-$5120 miljard (5,12 biljoen) tans die derde grootste ter wêreld.<ref>{{en}} [https://www.stockmarketclock.com/exchanges/jpx ''StockMarketClock.com: Tokyo Stock Exchange. Besoek op 3 Augustus 2017'']</ref> === Ekonomiese ontwikkeling === [[Lêer:The Tokyo Stock Exchange - main room 3.jpg|duimnael|Met markkapitalisasie van meer as VS-$5 biljoen, is die Tokio Effektebeurs die derde grootste ter wêreld]] Die algehele reële ekonomiese groei van die 1960's tot die 1980's staan bekend as 'n "wonderwerk": gemiddeld 10% in die 1960's, 5% in die 1970's en 4% in die 1980's.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-7176.html |title=Japan: Patterns of Development |publisher=country-data.com |date=Januarie 1994 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517200533/http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-7176.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Groei het dramaties afgeneem in die 1990's, hoofsaaklik as gevolg van die nagevolge van oorinvestering in die laat 1980's en binnelandse beleid wat daarop gemik was om die spekulatiewe oordadigheid van die eiendoms- en effektemarkte in toom te hou. Regeringspogings om ekonomiese groei te laat herleef was nie juis suksesvol nie en is verder belemmer deur die verlangsaming van die globale ekonomie van 2000 tot 2001.<ref name="cia" /> Die ekonomie het na 2005 tekens van herstel vertoon met BBP vir daardie jaar wat op 2,8% gestaan het.<ref>{{en}} Masake, Hisane. [http://www.atimes.com/atimes/Japan/HC02Dh01.html A farewell to zero] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061120013846/http://www.atimes.com/atimes/Japan/HC02Dh01.html |date=20 November 2006 }}. ''Asia Times Online'' (2 Maart 2006). Besoek op 28 Desember 2006.</ref> === Landbousektor === Omdat slegs 15% van Japan se grondgebied vir landbouverbouing geskik is<ref>{{en}} Kingshuk Roy. {{PDFlink|[http://www.nourin.tsukuba.ac.jp/~tasae/Japan.pdf Water Resources in relation to Major Agro-Environmental Issues in Japan]|111&nbsp;kibigreep<!-- application/pdf, 114636 bytes -->}}. College of Bioresource Sciences, Nihon University (2006). Besoek op 21 Februarie 2007.</ref> word 'n stelsel van terraslandbou gebruik om klein gebiede optimaal te benut. Dit het gelei tot een van die wêreld se hoogste gewasopbrengste per oppervlakeenheid. Japan se klein landbousektor is ook swaar gesubsidieer en beskerm. Japan moet ongeveer 50%<ref>{{en}} {{cite web |url=http://strategis.ic.gc.ca/epic/site/ibi-iai.nsf/en/bi18701e.html |title=Japan: Country Information |publisher=Strategis |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080329210854/http://strategis.ic.gc.ca/epic/site/ibi-iai.nsf/en/bi18701e.html |archive-date=29 Maart 2008 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> van sy graanbehoeftes en ander voergewasse behalwe [[rys]] uit invoere bevredig en die land is van invoere afhanklik vir meeste van sy [[vleis]]verskaffing. In [[vissery]] is Japan tweede ter wêreld na China in tonnemaat en vir wat gevang word. Japan handhaaf een van die wêreld se grootste vissersvlote en dra byna 15% van die globale vangs by.<ref name="cia" /> Japan steun op ander lande vir byna al sy olie en kos. === Vervoer === Japan se vervoerstelsel is hoogs ontwikkel. Teen 2004 het die land oor 1&nbsp;177&nbsp;278&nbsp;[[Kilometer|km]] geteerde paaie, 173 lughawens en 23&nbsp;577&nbsp;km spoorlyne beskik.<ref name="cia" /> Lugverkeer word hoofsaaklik deur [[All Nippon Airways]] (ANA) en [[Japan Airlines]] (JAL) bedryf. Spoorweë word onder andere deur Japan Railways Group bedryf. Daar is uitgebreide internasionale vlugte uit talle stede van en na Japan. Die [[Shinkansen]] (新幹線) sneltrein is 'n simbool van Japan se tegnologiese vooruitstrewenheid. Die aanvanklike Tōkaidō Shinkansen, wat teen 210&nbsp;km/h geloop het, is in 1964 in gebruik gestel. Vandag verbind die netwerk met 'n totale lengte van 2&nbsp;459&nbsp;km meeste groot stede op die [[Honsjoe]]- en [[Kioesjoe]]-eilande teen werksnelhede van 300&nbsp;km/h. Toetslopies is al teen 443&nbsp;km/h op gewone spore uitgevoer (1996) en in 2003 is 'n landspoedrekord van 581&nbsp;km/h met 'n magnetiese sweeftrein opgestel. === Handelsvennote === [[Lêer:Japan Exclusive Economic Zones.png|duimnael|Die eksklusiewe ekonomiese sone van Japan]] Japan se hoofuitvoervennote is die VSA 19,4%, die Volksrepubliek China 19,0%, Suid-Korea 7,6%, [[Hongkong]] 5,1% en [[Thailand]] 4,2% (vir 2017). Japan se hoofuitvoere is vervoertoerusting, motorvoertuie, elektronika, elektriese masjinerie en chemikalië.<ref name="cia" /> Met weinig natuurlike hulpbronne om ekonomiese ontwikkeling te onderhou steun Japan op ander lande vir meeste van sy grondstowwe; die land voer dus 'n verskeidenheid goedere in. Die land se hoof-invoervennote is die Volksrepubliek China 24,5%, die VSA 11,0%, [[Australië]] 5,8%, Suid-Korea 4,2% en [[Saoedi-Arabië]] 4,1% (vir 2017). Japan se hoof invoere is masjinerie en toerusting, brandstof, voedsel (veral [[beesvleis]]), chemikalieë, tekstiele en ander grondstowwe vir sy industrieë. Japan se algehele grootste handelsvennote is China en die VSA.<ref>{{en}} Blustein, Paul. [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A40192-2005Jan26.html "China Passes U.S. In Trade With Japan: 2004 Figures Show Asian Giant's Muscle".] ''The Washington Post'' (27 Januarie 2005). Afgelaai op 28 Desember 2006.</ref> == Wetenskap en tegnologie == [[Lêer:Honda ASIMO Walking Stairs.JPG|duimnael|Nuusbekendstelling van die mees onlangse ASIMO-model]] Japan is een van die voorste lande in wetenskaplike navorsing, veral in tegnologie, masjinerie en mediese navorsing. Byna 700&nbsp;000 navorsers deel 'n navorsings- en ontwikkelingsbegroting van VS$130 miljard, die derde grootste ter wêreld.<ref>{{en}} McDonald, Joe. "China to spend $136 billion on R&D." ''BusinessWeek'' (4 Desember 2006).</ref> Van Japan se vernaamste tegnologiese bydraes word aangetref in elektronika, motorvoertuie, masjinerie, industriële robotika, optika, chemikalië, halfgeleiers en [[metaal|metale]]. Japan lei die wêreld se vervaardiging en gebruik van robotika en beskik oor meer as die helfte (402&nbsp;200 van 742&nbsp;500) van die wêreld se industriële robotte wat vir vervaardiging gebruik word.<ref>{{en}} [http://www.unece.org/press/pr2000/00stat10e.htm The Boom in Robot Investment Continues—900,000 Industrial Robots by 2003.] and United Nations Economic Commission for Europe, Press release 17 Oktober 2000. Afgelaai op 28 Desember 2006.</ref> Van die robotte wat in die land ontwikkel is sluit in QRIO, ASIMO en Aibo. Japan is ook die wêreld se grootste vervaardiger van motorvoertuie<ref>{{en}} {{cite web |title=World Motor Vehicle Production by Country |publisher=oica.net |date=2006 |url=http://www.oica.net/htdocs/statistics/tableaux2006/worldprod_country-2.pdf |accessdate=30 Julie 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070808181556/http://www.oica.net/htdocs/statistics/tableaux2006/worldprod_country-2.pdf |archive-date=8 Augustus 2007 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> en die tuiste van ses van die wêreld se vyftien grootste motorvervaardigers en sewe van die wêreld se twintig grootste halfgeleier-verkopers. Japan het planne in ruimteverkenning, insluitend die bou van 'n maanbasis teen 2030.<ref>{{en}} {{cite web |title=Japan Plans Moon Base by 2030 |publisher=MoonDaily |date=3 Augustus 2006 |url=http://www.moondaily.com/reports/Japan_Plans_Moon_Base_By_2030_999.html |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200510113547/https://www.moondaily.com/reports/Japan_Plans_Moon_Base_By_2030_999.html |archive-date=10 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die Japan Aerospace Exploration Agency (JAXA) voer ruimte- en plantêre navorsing, lugvaartnavorsing, en ontwikkeling van vuurpyle en satelliete uit. Japan is 'n deelnemer aan die [[Internasionale Ruimtestasie]] en die Japannese Eksperimentmodule (Kibo) is in 2008 tot die stasie toegevoeg as deel van die [[Ruimtependeltuig]]-vlugte.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.japantimes.co.jp/news/2009/06/30/news/japan-a-low-key-player-in-space-race/#.Wv6Vfh6saUk |title=Japan a low-key player in space race |publisher=Japan Times |date=30 Junie 2009 |accessdate=18 Mei 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170926042309/https://www.japantimes.co.jp/news/2009/06/30/news/japan-a-low-key-player-in-space-race/ |archive-date=26 September 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Demografie == [[Lêer:Population of Japan since 1872.svg|duimnael|links|Japan se bevolkingsontwikkeling sedert 1872; vanaf 2010 geprojekteerde bevolking]] [[Lêer:KyotoFushimiInariLarge.jpg|duimnael|[[Sjintoïsme|Sjinto]] torii by Fushimi Inari-taisha, Kioto]] [[Lêer:Bdrates of Japan since 1950.svg|duimnael|links|Geboortes- en sterftesyfers van Japan sedert 1950]] [[Lêer:Shibuya tokyo.jpg|duimnael|'n Uitsig oor die Shibuya-kruising, 'n voorbeeld van Tokio se dikwels besige strate]] Japan se bevolking word op ongeveer 127,1 miljoen geskat.<ref>{{en}} [http://www.bbc.com/news/world-asia-35666274 ''BBC Nuus, 26 Februarie 2016: Japan population shrinks by one million census confirms. Besoek op 28 Februarie 2016'']</ref> Die Japannese samelewing is taalkundig en kultureel grootliks homogeen met slegs klein bevolkings buitelandse werkers, Zainichi [[Koreane]], Zainichi Chinese, Filippyne, Brasiliane en ander. Die mees dominante etniese groep is die Yamato; die hoofminderheidsgroepe sluit die inheemse [[Ainoe]] en Ryūkyūane, sowel as sosiale minderheidsgroepe soos die ''burakumin'' in. Japan het een van die hoogste lewensverwagtingkoerse ter wêreld teen 81,25 jaar (soos in 2006).<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2102rank.html |title=The World Factbook: Rank order—Life expectancy at birth |publisher=[[Central Intelligence Agency]] |date=19 Desember 2006 |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517132755/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2102rank.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die Japannese bevolking verouder egter spoedig, die gevolg van 'n naoorlogse geboortegolf gevolg deur 'n daling in geboortes in die latere gedeelte van die 20ste eeu. Teen 2004 was ongeveer 19,5% van die bevolking ouer as 65 jaar.<ref name="handbook">{{en}} {{cite web |url=http://www.stat.go.jp/English/data/handbook/c02cont.htm |title=Statistical Handbook of Japan: Chapter 2—Population |publisher=Japan Ministry of Internal Affairs and Communications |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130802030338/http://www.stat.go.jp/english/data/handbook/c02cont.htm |archive-date=2 Augustus 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Die verandering in demografiese struktuur het 'n aantal maatskaplike probleme veroorsaak, veral 'n potensiële krimping van die arbeidsmag en stygings in die koste van maatskaplike veiligheidsvoordele, soos die openbare pensioenplan. Baie van die Japannese jeug verkies ook al hoe meer om nie te trou of gesinne te hê nie.<ref name="Ogawa" /> Japan se bevolking sal na verwagting teen 2050 tot 100 miljoen daal en tot 64 miljoen teen 2100.<ref name="handbook" /> Demograwe en regeringsbeplanners is tans in hewige debat gewikkel oor hoe om die probleem op te los.<ref name="Ogawa">{{en}} Ogawa, Naohiro.[http://www.mofa.go.jp/j_info/japan/socsec/ogawa.html "Demographic Trends and Their Implications for Japan's Future"] The Ministry of Foreign Affairs of Japan. Transkripsie van toespraak op 7 Maart 1997 gelewer. Besoek op 14 Mei 2006.</ref> Immigrasie en geboorteaansporings word soms voorgestel as 'n oplossing om jonger werkers te verskaf om die land se verouderende bevolking te ondersteun.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://jipi.gr.jp/english/message.html |title=Japan Immigration Policy Institute: Director's message |author=Hidenori Sakanaka |publisher=Japan Immigration Policy Institute |date=5 Oktober 2005 |accessdate=5 Januarie 2007 |archive-date=29 September 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070929222250/http://jipi.gr.jp/english/message.html |url-status=dead }}</ref> Immigrasie is egter nie 'n gewilde oplossing nie.<ref>{{en}} French, Howard.[http://www.nytimes.com/2003/07/24/international/asia/24JAPA.html?ei=5007&en=53c7315175389e69&ex=1374379200&partner=USERLAND&pagewanted=all&position= "Insular Japan Needs, but Resists, Immigration".] "[[The New York Times]]" (24 Julie 2003). Besoek op 21 Februarie 2007.</ref> Die hoogste skattings vir die aantal [[Boeddhisme|Boeddhiste]] en [[Sjintoïsme|Sjintoïste]] in Japan is 84–96%, wat 'n groot aantal volgelinge in 'n sinkretisme van beide gelowe verteenwoordig.<ref name="cia" /><ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2006/71342.htm |title=International Religious Freedom Report 2006 |author=Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor |publisher=U.S. Department of State |date=15 September 2006 |accessdate=4 Desember 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123041804/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2006/71342.htm |archive-date=23 Januarie 2012 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Sommige skattings meen egter dat slegs 30 persent van die bevolking hulleself identifiseer as deel van 'n godsdiens.<ref name="Kisala">{{en}} Kisala, Robert (2005). in Robert Wargo: The Logic Of Nothingness: A Study of Nishida Kitarō. University of Hawaii Press, 3–4. ISBN 0-8248-2284-6.</ref> [[Taoïsme]] en [[Konfusianisme]] uit China het Japannese geloof en mitologie beduidend beïnvloed. Godsdiens in Japan neig om sinkreties van aard te wees en dit lei tot 'n verskeidenheid van gebruike soos ouers en kinders wat Sjinto-rituele beoefen, studente wat voor eksamens bid en paartjies wat huwelike in [[Christendom|Christelike]] [[kerk]]e hou en begrafnisse by Boeddhiste tempels hou. 'n Klein minderheid Japannese (0,7%) beskou hulself as [[Christene]]. Verder het daar sedert die middel van die 19de eeu talle sektes (''Shinshūkyō'') in Japan ontstaan soos Tenrikyo en [[Aum Shinrikyo]]/Aleph. Ongeveer 99% van die bevolking praat Japannees as hulle eerste taal. Dit is 'n agglutinatiewe taal wat onderskei word deur 'n stelsel van beleefdheidsvorme wat die hiërargiese aard van die Japannese samelewing weerspieël, met werkwoordvorme en besondere woordeskat wat die relatiewe status van die spreker en luisteraar weerspieël. Japannees het groot dele van sy woordeskat uit Chinees geleen of afgelei. Sedert die Tweede Wêreldoorlog is baie woorde ook uit [[Engels]] ontleen. Die [[Japannese skryfstelsel]] gebruik [[kanji]] ([[Chinese karakter]]s) en twee versamelings [[kana]] (lettergreepskrifte) gegrond op [[vereenvoudigde Chinese karakters]], sowel as die [[Latynse alfabet]] en [[Arabiese syfers]]. Die [[Ryukyu-tale]], wat ook deel vorm van die [[Japannese tale|Japannese taalfamilie]] waartoe Japannees behoort, word in [[Okinawa]] gepraat, maar min kinders leer vandag hierdie tale.<ref>{{ja}} 言語学大辞典セレクション：日本列島の言語 (''Selection from the Encyclopædia of Linguistics: The Languages of the Japanese Archipelago''). "琉球列島の言語" (''The Languages of the Ryukyu Islands''). 三省堂 1997</ref> Die [[Ainoe (taal)|Ainoe-taal]] staan op die randjie van uitsterwing met slegs 'n paar ou eerste taalsprekers wat in [[Hokkaido]] oorbly.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.un.org/works/culture/japan_story.html |title=15 families keep ancient language alive in Japan |publisher=UN |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080106062419/http://www.un.org/works/culture/japan_story.html |archive-date= 6 Januarie 2008 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Meeste openbare en privaatskole vereis dat leerlinge kursusse in beide Japannees en Engels neem.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://web.archive.org/web/20060427225148/http://www.indiana.edu/~japan/digest5.html |title=Japan Digest: Japanese Education |date=1 September 2005 |author= Lucien Ellington|publisher=Indiana University |accessdate=27 April 2006}}</ref> == Onderwys en gesondheid == [[Lêer:Yasuda Auditorium, Tokyo University - Nov 2005.JPG|duimnael|Yasuda Ouditorium, Tokio-universiteit]] Primêre, sekondêre skole en universiteite is in Japan ingevoer in 1872 as 'n gevolg van die Meiji-Herstelling.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.fpri.org/footnotes/087.200312.ellington.japaneseeducation.html |title=Beyond the Rhetoric: Essential Questions About Japanese Education |author=Lucien Ellington |publisher=Foreign Policy Research Institute |date=1 Desember 2003 |accessdate=1 April 2007 |archive-date= 5 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070405075716/http://www.fpri.org/footnotes/087.200312.ellington.japaneseeducation.html |url-status=dead }}</ref> Sedert 1947 bestaan verpligte onderwys in Japan uit basisskool en middelskool, wat nege jaar duur (van die ouderdom van 6 tot 15). Byna al die kinders sit hulle onderwys voort by 'n drie-jaar hoërskool, ongeveer 75,9% van die skoolverlaters woon universiteit, junior kollege, vakskool, of ander vorme van tersiêre onderwys by.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.mext.go.jp/english/statist/05101901/005.pdf |title=School Education |publisher=MEXT |format=PDF |accessdate=10 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101206083431/http://www.mext.go.jp/english/statist/05101901/005.pdf |archive-date=6 Desember 2010 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Japan se onderwys is uiters mededingend<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.usyd.edu.au/news/international/226.html?newsstoryid=1568 |title=Rethinking Japanese education |author=Kate Rossmanith |publisher=The University of Sydney |date=5 Februarie 2007 |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110304184033/http://www.usyd.edu.au/news/international/226.html?newsstoryid=1568 |archive-date=4 Maart 2011 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> veral vir toelating tot hoëronderwysinrigtings. Die twee mees hoogsaangeskrewe universiteite in Japan is die Universiteit van Tokio en Kioto Universiteit.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.alnaja7.org/success/Education/times_world_ranking_2005.pdf |title=The Times Higher Education Supplement World University Rankings |date=28 Oktober 2005 |publisher=TSL Education Ltd. |format=PDF |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150109034911/http://www.alnaja7.org/success/Education/times_world_ranking_2005.pdf |archive-date=9 Januarie 2015 |url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> Die Program vir Internasionale Studentebeoordeling, wat deur [[OESO]] gekoördineer word, plaas Japannese kennis en vermoëns van 15-jariges as die sesde beste ter wêreld.<ref>{{en}} [http://www.oecd.org/document/22/0,3343,en_2649_201185_39713238_1_1_1_1,00.html OECD’s PISA survey shows some countries making significant gains in learning outcomes], OECD, 04/12/2007. [http://www.oecd.org/dataoecd/42/8/39700724.pdf Range of rank on the PISA 2006 science scale]</ref> In Japan word gesondheidsdienste deur die nasionale regering en plaaslike owerhede verskaf deur 'n universele gesondheidssorg- en versekeringstelsel wat relatiewe gelyke toegang bied, met tariewe wat deur 'n regeringskomitee bepaal word. Inwoners sonder versekering deur hulle werkgewers kan aan die nasionale gesondheidsversekeringprogram deelneem wat deur plaaslike owerhede geadministreer word. Sedert 1973 word alle bejaardes deur regeringsgeborgde versekering gedek.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.nyu.edu/projects/rodwin/lessons.html |author=Victor Rodwin |title=Health Care in Japan |publisher=New York University |accessdate=10 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517201410/http://www.nyu.edu/projects/rodwin/lessons.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Pasiënte mag van die geneeskundige of gesondheidsfasiliteit van hulle keuse gebruik maak.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.ipss.go.jp/s-info/e/Jasos/Health.html |title=Health Insurance: General Characteristics |publisher=National Institute of Population and Social Security Research |accessdate=28 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517201416/http://www.ipss.go.jp/s-info/e/Jasos/Health.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Kuns en kultuur == {{Sien ook|Japannese letterkunde|Die Verhaal van Genji}} [[Lêer:The Great Wave off Kanagawa.jpg|duimnael|''[[Groot Golf van Kanagawa]]'' (1832), 'n ''ukiyo-e'' uit ''36 Aansigte van Berg Foedji'' deur Hokusai]] [[Lêer:Museum für Ostasiatische Kunst Dahlem Berlin Mai 2006 017.jpg|duimnael|'n Tradisionele Japannese teehuis]] [[Lêer:Genji emaki 01003 001.jpg|duimnael|12de eeuse geïllustreerde [[boekrol]] van ''Die Verhaal van Genji'', 'n nasionale skat]] Japannese kultuur het oor baie jare ontwikkel, van die land se oorspronklike Jōmon-kultuur tot sy huidige kultuur, wat invloede uit [[Asië]], [[Europa]] en [[Noord-Amerika]] kombineer. Histories is Japan gekenmerk deur skielike invoering van vreemde idees gevolg deur lang tydperke van minimale kontak met die buitewêreld. In die proses het die Japannese die vermoë ontwikkel om elemente van buitelandse kulture te absorbeer, na te volg en uiteindelik elemente van die vreemde kultuur te assimileer en deel te maak van die eiesoortige inheemse Japannese kultuur. Tradisionele [[Japannese kuns]] sluit in kunsvlyt (ikebana, [[origami]], ukiyo-e, poppe, lakwerk, pottebakkery), opvoerings (bunraku, dans, kabuki, noh, rakugo), tradisies (spele, teeseremonie, budō, argitektuur, tuinbou, swaarde) en kookkuns. Die versmelting van tradisionele houtblokdrukwerk en Westerse kuns het gelei tot die skep van [[manga]], 'n tipies Japannese [[strokiesverhaal]]formaat wat nou ook buite Japan gewildheid verwerf het.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.dnp.co.jp/museum/nmp/nmp_i/articles/manga/manga1.html |title=A History of Manga |publisher=NMP International |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120905163434/http://www.dnp.co.jp/museum/nmp/nmp_i/articles/manga/manga1.html |archive-date= 5 September 2012 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> [[Animasie]] vir [[televisie]] en [[film]] wat deur Manga beïnvloed is, word [[anime]] genoem. Japannese videospeletjietoestelle het sedert die 1980's opgang gemaak.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://uk.gamespot.com/gamespot/features/video/hov/index.html |title=The History of Video Games |author=Leonard Herman, Jer Horwitz, Steve Kent, and Skyler Miller |publisher=Gamespot |accessdate=1 April 2007 |archive-date=29 September 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070929122934/http://uk.gamespot.com/gamespot/features/video/hov/index.html |url-status=dead }}</ref> Japannese musiek is eklekties met instrumente, skale en style wat van buurlande geleen is. Baie instrumente, soos die koto, is in die 9de en 10de eeue ingevoer. Die gepaardgaande, verhalende Noh-drama dateer uit die 14de eeu en die gewilde volksmusiek, met die ghitaaragtige shamisen, uit die 16de eeu.<ref>{{en}} Japanese Culture, The Concise Columbia Encyclopedia, 1983 edition, © Columbia University Press ISBN 0-380-63396-5</ref> Westerse musiek, wat in die laat 19de eeu ingevoer is, vorm nou 'n integrale deel van die kultuur. Naoorlogse Japan is hewig deur Amerikaanse en Europese moderne musiek beïnvloed, wat gelei het tot die ontwikkeling van 'n popmusiek-vorm wat as "J-Pop" bekend staan.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://observer.guardian.co.uk/omm/story/0,,1550807,00.html |title=J-Pop History |publisher=The Observer |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080112235231/http://observer.guardian.co.uk/omm/story/0,,1550807,00.html |archive-date=12 Januarie 2008 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Karaoke is die kulturele aktiwiteit wat die meeste beoefen word.<ref>{{en}} Kelly, Bill. (1998). "Japan's Empty Orchestras: Echoes of Japanese culture in the performance of karaoke", ''The Worlds of Japanese Popular Culture: Gender, Shifting Boundaries and Global Cultures'', bl. 76. Cambridge University Press.</ref> Die vroegste Japannese letterkundige werke sluit in twee historiese boeke, die ''Kojiki'' en die ''Nihon Shoki'' en die 8ste eeuse digbundel, ''Man'yōshū'', wat almal in Chinese karakters geskryf is.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.meijigakuin.ac.jp/~ascj/2000/200015.htm |title=Asian Studies Conference, Japan (2000) |publisher=Meiji Gakuin University |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200509034328/http://www.meijigakuin.ac.jp/~ascj/2000/200015.htm |archive-date=9 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> In die vroeë jare van die Heian-tydperk het die ''[[kana]]''-transkripsiestelsel, [[Hiragana]] en [[Katakana]], ontwikkel. ''Die verhaal van die bamboessnyer'' word as die oudste Japannese verhaal beskou.<ref name="ispmsu">{{en}} {{cite web |url=http://www.isp.msu.edu/AsianStudies/wbwoa/eastasia/Japan/literature.html |title=Windows on Asia—Literature : Antiquity to Middle Ages: Recent Past |publisher=Michigan State University, Office of International Studies and Programs |accessdate=28 Desember 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20051203034125/http://www.isp.msu.edu/asianstudies/wbwoa/eastasia/Japan/literature.html |archive-date= 3 Desember 2005 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> 'n Mededeling van Heian-hoflewe word deur ''Makura no Sōshi'' ("kussingboek") weergegee en is deur Sei Shōnagon geskryf, terwyl ''Die Verhaal van Genji'' deur Murasaki Shikibu baie keer as die wêreld se eerste roman beskryf word. Tydens die Edo-tydperk het letterkunde deel geword van die chōnin, die gewone mense, se lewe en is dit nie meer beperk tot die [[samoerai]]-aristokrasie nie. Yomihon het byvoorbeeld gewild geword en dui op die diepgaande verandering in leser- en outeurskap.<ref name="ispmsu" /> In die Meiji-tydperk het tradisionele letterkundige vorms begin taan soos wat Japannese letterkunde Westerse invloede opgeneem het. Natsume Sōseki en Mori Ogai was die eerste "moderne" romanskrywers van Japan, gevolg deur Akutagawa Ryūnosuke, Tanizaki Jun'ichirō, Kawabata Yasunari, Mishima Yukio en meer onlangs, Murakami Haruki. Japan het twee Nobelprysbekroonde outeurs — [[Yasunari Kawabata]] (1968) en [[Kenzaburō Ōe]] (1994).<ref name="ispmsu" /> Japannese beeldende kuns dek 'n wye verskeidenheid style en media insluitend pottebakkery, beeldhou in hout en brons, inkverf op sy en papier en talle ander tipies kunswerke. Skilder is die gewildste vorm van kunsinigge uitdrukking in Japan. Die Japannese het tot met die aanbreek van die moderne era met 'n borsel geskryf eerder as 'n pen wat waarskynlik bygedra het tot die waardering van skilder en skildertegniek. Met die opkoms van populêre kultuur in die Edo-tydperk het die ''ukiyo-e'' houtdruk style ontwikkel. Beeldhou word meestal met godsdiens geassosieer en is aan die taan met die verminderde klem op tradisionele Boeddhisme. Japannese keramiekware word as van die gevorderdste ter wêreld beskou. In argitektuur word Japannese voorkeur vir natuurlike materiale en 'n interaksie tussen buite- en binneruimtes duidelik uitgedruk. Japannese [[modernisme|moderne kuns]] neem talle vorms aan en druk net soveel idees soos moderne kuns in die algemeen uit. Dit wissel van advertensie, anime, videospeletjies en die meer tradisionele argitektuur, beeldhou, skilder en skets. Een van Japan se mees bekende eietydse Japannese kunstenaars is Takashi Murakami wat werke skep waarvan die styl deur anime geïnspireer is en wat as "superflat" beskryf word. Die geskiedenis van Japannese film strek meer as 'n honderd jaar terug en het begin met die stilprente ''Bake Jizo'' ("Jizo die Spook") en ''Shinin no sosei'' ("Heropstanding van 'n Lyk"), beide uit 1898.<ref>{{en}} [http://www.seekjapan.jp/article-1/765/J-Horror:+An+Alternative+Guide Seek Japan | J-Horror: An Alternative Guide]</ref> In Japan is stilprente tot laat in die 1930's gemaak. In die aanloop tot die Tweede Wêreldoorlog het vermeerderde sensorskap tot veroordeling van linksleunende filmregisseurs soos Daisuke Ito gelei. Een van Japan se bekendste regisseurs, [[Akira Kurosawa]], het sy eerste film, Sugata Sanshiro, in 1943 gemaak. Na die oorlog het die westerse besetting van Japan daartoe gelei dat Japan vir 'n dekade lank blootgestel is aan Amerikaanse animasie wat tydens die oorlog verban is. Die bloeitydperk van Japannese film is in die 1950's bereik met films soos Kurosawa se Rashomon en Sewe Samoerai en Yasujiro Ozu se Tokio Storie, wat as onder die beste films ooit gereken word.<ref>{{en}} [http://www.bfi.org.uk/sightandsound/topten/poll/ BFI | Sight & Sound | Top Ten Poll 2002]</ref> Meer onlangs het Shohei Imamura die [[Palme d'Or]] (ook soms na verwys as die "Goue Palm") vir 'n tweede keer gewen vir sy en die [[Iran]]ese regisseur Abbas Kiarostami se ''The Eel'' (1997). [[Hayao Miyazaki]] se ''Porco Rosso'' (1992) en ''Prinses Mononoke'' het (1997) nuwe rekords by die loket gestel wat slegs deur die Amerikaanse [[Titanic (rolprent)|Titanic]] geklop is. Nuwe anime-regisseurs het ook in die 1990's op die toneel verskyn met Hideaki Anno se Neon Genesis Evangelion, wat algemeen as een van die mees invloedryke anime van alle tye beskou word. In die 21ste eeu het ''Battle Royale'' kultusstatus Japan en in die Verenigde Koninkryk verwerf en Hayao Miyazaki se ''Spirited Away'' (2001) Japannese loketrekords gebreek en 'n [[Oscar]] vir beste geanimeerde film gewen. == Sport en ontspanning == [[Lêer:Asashoryu fight Jan08.JPG|duimnael|links|[[Soemo]], 'n tradisionele Japannese sport]] [[Lêer:Japan national team anthem vs Paraguay.jpg|duimnael|Die [[Japanse nasionale sokkerspan]] tydens 'n wedstryd teen [[Paraguay]] in 2008]] [[Lêer:Japan National Rugby Union Team (A5N 20140525).jpg|duimnael|Die [[Japanse nasionale rugbyspan]] nadat hulle die Asiatiese Vyfnasies-toernooi in 2014 gewen en sodoende vir die [[Rugbywêreldbeker 2015]] gekwalifiseer het]] Tradisioneel word [[soemo]] as Japan se nasionale [[sport]] beskou en dit is een van die gewildste toeskouersportsoorte in Japan.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.pbs.org/independentlens/sumoeastandwest/sumo.html |title=Sumo: East and West |publisher=PBS |accessdate=18 Mei 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517201434/https://www.pbs.org/independentlens/sumoeastandwest/sumo.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> [[Vegkuns]]te soos [[judo]], [[karate]] en kendō word ook wydverspreid beoefen en deur toeskouers geniet. Na die Meiji-Herstelling is talle Westerse sportsoorte na Japan ingevoer en het dit deur die onderwysstelsel versprei.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.uk.emb-japan.go.jp/en/facts/culture_dailylife.html#sports |title=Culture and Daily Life |publisher=Embassy of Japan in the UK |accessdate=27 Maart 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517201450/https://www.uk.emb-japan.go.jp/en/facts/culture_dailylife.html |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Gelyktydig het die Japanse vegkunste in Westerse lande gewild geword en word nou wêreldwyd beoefen. [[Sokker]] en [[bofbal]] word tradisioneel as die gewildste sportsoorte in Japan beskou. Die Japanse Bofballiga is in 1936 gestig en is een van die gewildste bofballigas wêreldwyd.<ref>{{en}} {{cite book |author=Nagata, Yoichi en Holway, John B. |title=Total Baseball |edition=4th |year=1995 |publisher=Viking Press |location=New York |pages=547 |chapter=Japanese Baseball}}</ref> Sedert die vestiging van die Japan Professionele Voetballiga in 1992 het sokker ook 'n beduidende gevolgskap verkry.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.tjf.or.jp/takarabako/PDF/TB09_JCN.pdf |title=Soccer as a Popular Sport: Putting Down Roots in Japan |publisher=The Japan Forum |format=[[PDF]] |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517201500/https://www.tjf.or.jp/takarabako/PDF/TB09_JCN.pdf |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Japan was 'n gasheer vir die ''Intercontinental Cup'' van 1981 tot 2004 en het saam met [[Suid-Korea]] die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2002]] aangebied, die eerste [[FIFA]] [[Sokker-Wêreldbeker]] in Asië. Die [[Japanse nasionale sokkerspan]] is een van die suksesvolste spanne in Asië en het die Asiatiese Beker reeds vier keer gewen. Hulle kon tot dusver ses keer vir die Sokker-Wêreldbeker kwalifiseer en het twee keer tot die agste eindrondte deurgedring (in 2002 en [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2010|2010]]). Daarbenewens het hulle vyf keer aan die FIFA [[Sokker-Konfederasiebeker]] deelgeneem en tydens die [[FIFA Sokker-Konfederasiebeker in 2001]] as naaswenner geëindig. Die [[Japanse nasionale rugbyspan]] is tradisioneel die sterkste [[rugby]]span in [[Asië]], maar het oor die jare gemengde resultate teen nie-Asiatiese spanne gehad. Rugby word deur die Japan Rugbyvoetbalunie (wat in 1926 gestig is) geadministreer. Die span neem jaarliks deel aan die Pasifiese Nasiesbeker teen Australië A, [[Fidjiaanse nasionale rugbyspan|Fidji]], die Junior All Blacks, [[Samoaanse nasionale rugbyspan|Samoa]] en [[Tongaanse nasionale rugbyspan|Tonga]]. Die span het ook aan elke [[Rugbywêreldbeker]] deelgeneem, en hulle het tot dusver agt wedstryde in die toernooi gewen; teen [[Zimbabwiese nasionale rugbyspan|Zimbabwe]] in [[Rugbywêreldbeker 1991|1991]] en teen [[Springbokke|Suid-Afrika]], Samoa en die [[Verenigde State se nasionale rugbyspan|Verenigde State]] by die [[Rugbywêreldbeker 2015|Rugbywêreldbeker in 2015]]. Tydens die poelfase van hul [[Rugbywêreldbeker 2019|tuistoernooi in 2019]] – die eerste in Asië – kon Japan as eerste Asiatiese span al sy mededingers klop en sodoende vir die eerste keer tot die kwarteindrondte vorder; die gasheer is egter deur Suid-Afrika geklop. Tydens die jaarlikse [[Superrugby]]-klubkampioenskap speel die Japannese [[Sunwolves (Superrugbyspan)|Sunwolves]] teen vier Australiese rugbyspanne, vyf spanne uit Nieu-Seeland, drie spanne uit Suid-Afrika en een span uit [[Argentinië]] ([[Jaguares (Superrugbyspan)|Jaguares]]).<ref>{{en}} {{cite news |url=https://www.sport24.co.za/Rugby/SuperRugby/confirmed-cheetahs-kings-out-of-super-rugby-20170707 |title=CONFIRMED: Cheetahs, Kings out of Super Rugby |work=Sport24 |accessdate=18 Mei 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200430070645/https://www.sport24.co.za/Rugby/SuperRugby/confirmed-cheetahs-kings-out-of-super-rugby-20170707 |archive-date=30 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> [[Gholf]] is ook gewild in Japan<ref>{{en}} {{cite web |url=http://metropolis.co.jp/tokyo/604/sports.asp |title=Japanese Golf Gets Friendly |publisher=Metropolis |author=Fred Varcoe |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090706023954/http://metropolis.co.jp/tokyo/604/sports.asp |archive-date= 6 Julie 2009 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> en so ook motorresies, die Super GT sportmotorreeks en Formule Nippon.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://metropolis.co.jp/tokyo/623/sports.asp |title=Japanese Omnibus: Sports |publisher=Metropolis |author=Len Clarke |accessdate=1 April 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090715065940/http://metropolis.co.jp/tokyo/623/sports.asp |archive-date=15 Julie 2009 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Ander ontspanningsaktiwiteite sluit ook die bordspeletjies [[Go]] en [[Shogi]] in. Albei spele het omtrent 10 miljoen amateurspelers en 'n paar honderd professionele spelers.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.britgo.org/intro/history |title=History of Go |date=4 Mei 2014 |publisher=British Go Association |accessdate=30 Mei 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200425115224/https://www.britgo.org/intro/history |archive-date=25 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=http://ticc.uvt.nl/icga/games/shogi/ |title=Shogi Information |publisher=International Computer Games Association |accessdate=30 Mei 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101110035742/http://ticc.uvt.nl/icga/games/shogi/ |archive-date=10 November 2010 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Die [[Olimpiese Spele]] het verskeie kere in Japan plaasgevind: [[Olimpiese Somerspele 1964|Somerspele in 1964]] in Tokio, Winterspele in [[Sapporo]] ([[Olimpiese Winterspele 1972|1972]]) en [[Nagano]] ([[Olimpiese Winterspele 1998|1998]]). Daarbenewens was beide die [[Olimpiese Somerspele 1940|Olimpiese Somerspele]] en [[Olimpiese Winterspele 1940|Olimpiese Winterspele van 1940]] onderskeidelik in Tokio en Sapporo beplan, maar hulle is weens die Tweede Wêreldoorlog gekanselleer. Met die aanbied van die [[Olimpiese Somerspele 2020|Olimpiese Somerspele in 2020]] sal Tokio vir 'n tweede keer as gasheerstad van die [[Olimpiese Somerspele]] optree. Dié spele is as gevolg van die wêreldwye [[Covid-19-pandemie]] met een jaar uitgestel en sal in 2021 gehou word, maar steeds bekend as die Olimpiese Somerspele van 2020.<ref>{{en}} {{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/olympics/52091224 |title=Tokyo Olympics and Paralympics: New dates confirmed for 2021 |work=[[BBC]] |date=30 Maart 2020 |accessdate=16 September 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200430002520/https://www.bbc.co.uk/sport/olympics/52091224 |archive-date=30 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Sedert 1976 vorm die [[Japannese Grand Prix]] deel van die [[Formule Een]]-kalender en word oorwegend op die [[Suzuka Internasionale Renbaan]] beslis. == Verwysings == {{Verwysings|4}} == Bronnelys == ; Algemeen * {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Japan|title=Japan|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=16 September 2020}} * {{en}} {{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/japan|title=Japan|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|accessdate=16 September 2020}} == Eksterne skakels == === Amptelik === * {{en}} [https://www.japan.go.jp/ Amptelike webwerf van die Japannese regering] * {{en}} [http://www.mofa.go.jp/ Amptelike webwerf van die Japannese Ministerie van Buitelandse sake]- Gedetaileerde dokumente oor Japan se buitelandse beleid, opvoedingsprogramme, kultuur en lewe * {{en}} [http://www.kantei.go.jp/ Amptelike webwerf van die eerste minister] * {{en}} [http://www.sangiin.go.jp/ Amptelike webwerf van die Huis van Raadslede] * {{en}} [http://www.shugiin.go.jp/ Amptelike webwerf van die Huis van Verteenwoordigers] * {{en}} [http://courtdomino2.courts.go.jp/ Amptelike webwerf van die Japannese Hooggeregshof] * {{en}} [http://www.kunaicho.go.jp/ Amptelike webwerf van die Keiserlike familie] === Ander === {{CommonsKategorie}} {{Wikt|Japan}} * {{en}} {{Wikivoyage}} * {{en}} [http://www.newspaperindex.com/en/newspapers/Japan Newspapers Japan] koerante in Japan * {{en}} [http://www.hanamiweb.com/ Hanami Web -Japan] * {{en}} [https://japanbased.com/ Japanbased] – Webtydskrif oor Japan * {{en}} [http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/ja.html ''CIA World Factbook -- Japan''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040906074816/http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/ja.html |date= 6 September 2004 }} * {{en}} [http://home.kyodo.co.jp/ Kyodo Japan News Wire Service] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080423043359/http://home.kyodo.co.jp/ |date=23 April 2008 }} * {{en}} [http://newslink.org/nonusajap.html ''AJR Newslink''] – Databasis van Engelse koerante in Japan * {{en}} [http://www.thejapanfaq.com/ ''The Japan FAQ: Know Before You Go''] * {{en}} [http://www.businessweek.com/chapter/katz.htm ''Business Week – Japan: The System That Soured''] * {{en}} [http://www.japan-zone.com/index.shtml ''Japan Zone''] – Japan toergids, Japannese populêre kultuur, geskiedenis en Japannese etiket * {{en}} [http://www.dmoz.org/Regional/Asia/Japan/ ''Open Directory Project''] – Gids van Japan * {{en}} [http://www.lookjapan.com/ lookjapan.com]—Web-tydskrif oor Japan * {{en}} [http://www.japaneselifestyle.com.au/ japaneselifestyle.com.au]—Web-bron vir Japannese kultuur en kimono * {{en}} [http://www.pricechecktokyo.com/ ''Price Check Tokyo''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050602005841/http://www.pricechecktokyo.com/ |date= 2 Junie 2005 }} – 'n Nie-amptelike pryslys van alledaagse items in Tokio * {{en}} [http://www3.tky.3web.ne.jp/~edjacob/saq.html ''Japan SAQ (Seldom Asked Questions)''] * {{en}} [http://www.jpop.com/ J-Pop.com] 'n Web-poort na Japannese ''pop culture'' * {{en}} [http://www.radiolequios.com.br/ Lequios Radio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080905212026/http://www.radiolequios.com.br/ |date= 5 September 2008 }} 'n Web-radio na Japannese ''Okinawan Music'' {{Lande van Asië}} {{G7}} {{G20}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Japan| ]] mo18zuz1krmg30e7d88wltlfqwq7frb 0 448 2521731 2515568 2022-08-27T11:11:51Z Oesjaar 7467 /* Gebeure */ verbeter wikitext text/x-wiki {{jare|beeld=Dr_HF_Verwoerd.jpg|teks=Verwoerd}} Die '''jaar 1958''' was 'n [[gewone jaar]] wat volgens die [[Gregoriaanse kalender]] op 'n [[Woensdag]] begin het. Dit was die 58ste jaar van die [[20ste eeu]] n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad. == Gebeure == * [[19 Januarie]] – [[Hannes la Grange]] is die eerste [[Suid-Afrika]]ner wat die [[Suidpool]] bereik. * [[1 Februarie]] – [[Egipte]] en [[Sirië]] smelt saam om die [[Verenigde Arabiese Republiek]] te vorm. * 1 Februarie – [[Amerika]] plaas hulle eerste [[satelliet]], [[Explorer 1]], in 'n [[wentelbaan]] om die [[aarde]]. * [[8 Junie|8]]-[[29 Junie]] – Die sesde [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1958|FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi]] word in [[Swede]] gespeel, wat deur [[Brasilië]] gewen word. * [[14 Julie]] – [[Irak]]se “Vrye Offisiere” onder leiding van [[Abdul Karim Kassem]] werp die Irakse regering omver. * [[2 September]] – [[Hendrik Verwoerd]] word die [[Eerste Minister van Suid-Afrika]]. * [[3 Augustus]] – Die [[duikboot]] ''[[USS Nautilus]]'' word die eerste vaartuig om die [[Noordpool]] onder water oor te steek. * [[7 Augustus]] – Die duikboot ''[[USS Seawolf (SSN-575)|USS Seawolf]]'' duik en kom eers weer op 6 Oktober na die oppervlakte. * [[17 Augustus]] – [[Pioneer 0]] word lanseer en ontplof net na lansering. * [[1 Oktober]] – [[Indië]] begin na die [[metrieke stelsel]] oorskakel. * 1 Oktober – Die Amerikaanse ruimte-agentskap [[Nasa]] word amptelik gestig om die NACA te vervang. * [[2 Oktober]] – [[Guinee]] word van [[Frankryk]] onafhanklik. * [[28 Oktober]] – [[Pous Johannes XXIII]] volg [[Pous Pius XII]] op. * [[3 Desember]] – [[Nederland]]se besighede word in [[Indonesië]] genasionaliseer. * [[15 Desember]] – [[Giovanni Battista Montini]] (later [[Pous Paulus VI]]) word kardinaal. * [[18 Desember]] – Die eerste uitsending deur ’n kommunikasie-uitsaaisatelliet word gemaak in die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]]. * [[21 Desember]] – Genl. [[Charles de Gaulle]] word [[president van Frankryk]]. * [[27 Desember]] – [[Albino Luciani]] (later [[Pous Johannes Paulus I]]) word biskop van Vittorio Veneto. * [[Penny Coelen]] wen die Mej. Wêreld titel. == Geboortes == * [[4 Februarie]] – [[Jabu Mabuza]], Suid-Afrikaanse sakeman en belegger, Eskom-hoof († [[2020]]). * [[10 Februarie]] – [[Susan Smith]], Afrikaanse digteres en akademikus. * [[14 Februarie]] – [[André Swiegers]], Suid-Afrikaanse sanger en liedjieskrywer. * [[16 Februarie]] – [[Ice-T]], Amerikaanse kletskunstenaar, akteur en vervaardiger. * [[27 Februarie]] – [[Naas Botha]], Suid-Afrika se veertigste [[Springbokkaptein]]. * [[10 Maart]] – [[Sharon Stone]], Amerikaanse aktrise. * [[3 April]] – [[Alec Baldwin]], Amerikaanse akteur. * [[5 April]] – [[Johan Kriek]], voormalige Suid-Afrikaanse en later Amerikaanse tennisspeler. * [[14 April]] – [[Blade Nzimande|Bonginkosi “Blade” Nzimande]], Suid-Afrikaanse kabinetsminister en SAKP-politikus. * [[21 April]] – [[Andie MacDowell]], Amerikaanse aktrise * [[29 April]] – [[Michelle Pfeiffer]], Amerikaanse aktrise. * 29 April – [[Eve Plumb]], Amerikaanse aktrise. * [[1 Mei]] – [[Patrice Talon]] sakeman, politikus en president van [[Benin]]. * [[30 Mei]] – [[Marie Fredriksson]], Sweedse sangeres en lid van [[Roxette]] († [[2019]]). * [[5 Junie]] – [[Jackson Mthembu]], lid van die [[Nasionale Vergadering van Suid-Afrika]] († [[2021]]). * [[7 Junie]] – [[Prince]], Amerikaanse popster († [[2016]]). * [[15 Junie]] – [[Christa Steyn]], Afrikaanse sangeres en pianis († [[2012]]). * [[4 Julie]] – [[Deon Meyer]], bekroonde [[Afrikaans|Afrikaanse]] spanningsverhaalskrywer. * [[8 Julie]] – [[Kevin Bacon]], Amerikaanse akteur. * [[30 Junie]] – [[Esa-Pekka Salonen]], Finse orkes[[dirigent]] en [[komponis]]. * [[30 Julie]] – [[Kate Bush]], Engelse sangeres, liedjieskryfster, musikant en platevervaardiger. * [[4 Augustus]] – [[Steve Kekana]], Suid-Afrikaanse sanger en liedjieskrywer († 2021). * [[16 Augustus]] – [[Madonna]], Amerikaanse popsangeres en aktrise. * [[23 Augustus]] – [[Lulama Ntshayisa]], Suid-Afrikaanse politikus († 2021). * [[28 Augustus]] – [[Whip Hubley]], Amerikaanse akteur. * [[29 Augustus]] – [[Michael Jackson]], Amerikaanse sanger († [[2009]]). * [[6 September]] – [[David Rattray]], Suid-Afrikaanse [[geskiedkundige]] († [[2007]]). * [[29 Oktober]] – [[Stefan Dennis]], Australiese akteur. * [[4 November]] – [[Michael du Plessis]], [[Springbokrugbyspeler]], broer van [[Carel du Plessis]]. * [[22 November]] – [[Jamie Lee Curtis]], Amerikaanse aktrise. * [[30 November]] – [[Stacey Q]], Amerikaanse sanger en aktrise. * [[19 Desember]] – [[Steven Isserlis]], Britse tjellis. == Sterftes == * [[18 Januarie]] – [[Ernest Frederick Watermeyer]], Hoofregter van die [[Unie van Suid-Afrika]] (* [[1880]]). * [[29 Maart]] – [[Gerard Moerdijk]], Suid-Afrikaanse argitek (* [[1890]]). * [[1 April]] – Prof. [[Gabriël Gideon Cillié]], Afrikaanse opvoedkundige en kultuurleier (* [[1870]]). * [[16 April]] – [[Rosalind Franklin]], 'n Engelse skeikundige en x-straal kristallografis (* [[1920]]). * [[4 Julie]] – [[Adolf Herckenrath]], Vlaamse digter, dramaturg, uitgewer en boekhandelaar. (* [[1879]]). * [[14 Julie]] – Koning [[Faisal II van Irak]] (* [[1935]]). * 14 Julie – William Joseph Baerentzen, luitenant van die [[Skandinawiese Korps]] tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]] (* [[1872]]). * [[24 Augustus]] – [[Johannes Gerhardus Strijdom]], politikus en staatsman, Eerste Minister van Suid-Afrika (* [[1893]]). * [[26 Augustus]] – [[Ralph Vaughan Williams]], Engelse komponis (* [[1872]]). * [[27 Augustus]] – [[Priscilla Lawson]], Amerikaanse aktrise (* [[1914]]). * [[9 Oktober]] – Pous Pius XII, die 260ste [[pous]] van die [[Rooms-Katolieke Kerk]] en beskermheilige van televisie (* [[1876]]). * [[24 Oktober]] – [[George Edward Moore]], [[Britse]] [[filosoof]] (* [[1873]]). * [[27 Oktober]] – Doktor [[Carel Gerretson]], [[Nederlanders|Nederlandse]] [[skrywer]], essayis, geskiedkundige en politikus (* [[1884]]). * [[27 November]] – [[Artur Rodziński]], [[Pole (volk)|Poolse]] opera en simfoniese [[dirigent]] (* [[1892]]). * [[15 Desember]] – [[Wolfgang Pauli]], Oostenrykse teoretiese fisikus (* [[1900]]). [[Kategorie:1958| ]] [[Kategorie:20ste eeu]] kk7nq3l6tc61s85uixcwiutclae81cg 0 473 2521691 2517008 2022-08-27T08:21:19Z Sobaka 328 /* Gebeure */ skakel wikitext text/x-wiki {{jare|beeld=Mao Zedong in jeep.jpg|teks=Mao Zedong}} Die '''jaar 1951''' was 'n [[gewone jaar]] wat volgens die [[Gregoriaanse kalender]] op 'n [[Maandag]] begin het. Dit was die 51ste jaar van die [[20ste eeu]] n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad. == Gebeure == * [[10 Maart]] – Die [[Rhodes-universiteit]] in [[Grahamstad]], Suid-Afrika, word amptelik ingewy. * [[30 Maart]] – Remington Rand besorg die eerste [[UNIVAC I]] rekenaar aan die VSA-sensusburo. * [[3 Junie]] – [[Pous Pius XII]] verklaar [[Pous Pius X]] salig. * [[22 Desember]] – Die eerste [[Dusi-kanowedvaart]] vind plaas. * [[24 Desember]] – [[Libië]] word van [[Frankryk]] en die [[Verenigde Koninkryk]] onafhanklik. * [[Ludwig von Bertalanffy]], ’n Hongaarse bioloog, brei die algemene [[stelselteorie]] uit na die veld van [[biologie]]. == Geboortes == * [[3 Januarie]] – [[Frank Chikane]], Suid-Afrikaanse [[teoloog]], [[ANC]]-[[politikus]] en anti-apartheidsaktivis. * [[12 Januarie]] – [[Kirstie Alley]], [[Amerikaanse]] aktrise, vervaardiger, en skryfster. * [[16 Januarie]] – [[Wynand Claassen]], Suid-Afrika se agt-en-dertigste [[Springbokkaptein]]. * [[4 Februarie]] – [[Dariush Eghbali]], [[Iran]]se sanger. * [[12 Februarie]] – [[Gert Steyn]], Suid-Afrikaanse bokskampioen († [[2018]]). * [[17 Februarie]] – [[Patricia de Lille]], Suid-Afrikaanse politikus. * [[3 Maart]] – [[Max du Preez]], Suid-Afrikaanse koerantman en politieke ontleder. * [[9 Maart]] − [[Helen Zille]], [[Demokratiese Alliansie]] (DA) politikus. * [[10 April]] – [[Steven Seagal]], Amerikaanse akteur. * [[17 April]] – [[Olivia Hussey]], Engelse aktrise. * [[22 Mei]] – [[Jonathan Ball]], Suid-Afrikaanse [[uitgewer]] († [[2021]]). * [[3 Junie]] – [[Jill Biden]], [[Eerste Dame]] van die [[Verenigde State]]. * [[13 Junie]] – [[Richard Thomas (akteur)|Richard Thomas]], Amerikaanse akteur, regisseur, en vervaardiger. * [[19 Junie]] – [[Ayman al-Zawahiri]], [[al-Kaïda]] leier († [[2022]]). * [[27 Junie]] – [[David Kramer]], Suid-Afrikaanse sanger, liedjieskrywer en dramaturg. * [[21 Julie]] – [[Robin Williams]], Amerikaanse akteur en komediant († [[2014]]). * [[28 Julie]] – [[Santiago Calatrava|Santiago Calatrava Valla]], Spaanse argitek. * [[30 Augustus]] – [[Dirk Winterbach]], Afrikaanse digter en beeldhouer. * [[12 September]] – [[Joe Pantoliano]], Italiaans-Amerikaanse akteur. * [[2 Oktober]] – [[Sting]], Britse akteur en sanger. * [[12 Oktober]] – [[Sally Little]], Suid-Afrikaanse professionele [[gholf]]speler. * [[4 Desember]] – [[Patricia Wettig]], Kanadese aktrise. == Sterftes == * [[30 Januarie]] – [[Ferdinand Porsche]], 'n Oostenryk-Duitse motoringenieur (* [[1875]]). * [[12 Maart]] – [[Alfred Hugenberg]], Duitse media-entrepreneur en politikus (* [[1865]]). * [[21 Maart]] – [[Willem Mengelberg]], Nederlandse simfonie[[dirigent]] (* [[1871]]). * [[6 April]] – [[Robert Broom]], Suid-Afrikaanse wetenskaplike, dokter en paleontoloog wat [[Mev. Ples]] in die [[Sterkfontein]]-grotte ontdek het (* [[1866]]). * [[29 April]] – [[Ludwig Wittgenstein]], Oostenryks-Britse filosoof (* [[1889]]). * [[4 Junie]] – [[Serge Koussevitsky]], [[Russe|Russiesgebore]] [[dirigent]], [[komponis]] en dubbelbasspeler. (* [[1874]]). * [[15 Julie]] – [[Helena Lochner]], [[Afrikaanse skrywer]] (* [[1892]]). * [[23 Julie]] – [[Robert J. Flaherty]], Amerikaanse rolprentmaker en -regisseur (* [[1884]]). * [[14 Augustus]] – [[William Randolph Hearst]], Amerikaanse [[uitgewer]]; onderwerp van die film ''[[Citizen Kane]]'' (* [[1863]]). * [[15 Augustus]] – [[Artur Schnabel]], Oostenrykse [[klavier|pianis]] (* [[1882]]). * [[19 Augustus]] – [[Barry Heatlie]], Suid-Afrika se vyfde [[Springbokkaptein]] (* [[1872]]). * [[7 September]] – [[Maria Montez]], [[Dominikaanse Republiek|Dominikaans]]-Franse aktrise (* [[1912]]) * [[14 Oktober]] – [[Herman Charles Bosman]], Suid-Afrikaanse skrywer bekend vir sy stories van oom Schalk Lourens van die [[Groot Marico]] (* [[1905]]). * [[5 November]] – [[Reggie Walker]], Suid-Afrikaanse [[atleet]] (* 1889). * [[4 Desember]] – [[Harry Allen]], Amerikaanse akteur (* 1883). [[Kategorie:1951| ]] [[Kategorie:20ste eeu]] iv6lb5t2dda6mtjuhwachp6jreowr91 0 534 2521576 2513914 2022-08-26T12:00:23Z Oesjaar 7467 /* Geboortes */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{jare|beeld=World-of-coca-cola.jpg|teks=Coke-bottel}} Die '''jaar 1916''' was 'n [[skrikkeljaar]] wat volgens die [[Gregoriaanse kalender]] op 'n [[Saterdag]] begin het. Dit was die 16de jaar van die [[20ste eeu]] n.C. In teenstelling met [[gewone jaar|gewone jare]] het die jaar 366 dae en 'n [[29 Februarie]] gehad. == Gebeure == * [[8 Februarie]] – Die [[Universiteit van Fort Hare]] word in [[Alice, Oos-Kaap|Alice]] in die huidige [[Oos-Kaap]] geopen. * [[12 Februarie]] – [[Eerste Wêreldoorlog]]: Die [[Slag van Salaita]] vind plaas in Brits Oos-Afrika. * [[21 Februarie]] – Eerste Wêreldoorlog: Die [[Slag van Verdun]] begin. * [[9 Maart]] – [[Generaal]] [[Pancho Villa]] lei 1500 [[Meksiko|Meksikane]] in 'n aanval oor die [[VSA]]-grens op [[Columbus, Nieu-Meksiko|Columbus]], [[Nieu-Meksiko]], wat aanleiding gee tot 'n strafekspedisie deur die [[Amerikaanse Leër]]. * [[5 Mei]] – 'n Groot vloed tref die [[Baviaanskloofrivier|Baviaanskloof]], die [[Campbell-monument]] is opgerig ter ere van die slagoffers. * [[20 Mei]] – Eerste uitgawe van die maandblad ''[[Die Huisgenoot|De Huisgenoot]]''. * [[31 Mei]] – Eerste Wêreldoorlog: Die [[Slag van Jutland]] vind plaas. * [[24 Junie]] – [[Mary Pickford]] word die eerste filmster om ’n kontrak van ’n miljoen [[Amerikaanse dollar]] te kry. * [[1 Julie]] – Eerste Wêreldoorlog: Die [[Slag van die Somme]] begin. * 1 Julie – [[Coca-Cola]] begin die gebruik van die klassieke Coke-bottel. * [[9 Julie]] – Die [[CONMEBOL|Suid-Amerikaanse Sokkerassosiasie]] word in [[Buenos Aires]], [[Argentinië]], deur vier lande gestig. * [[14 Julie]] – Eerste Wêreldoorlog: Die Slag van [[Delvillebos]] begin. * [[3 Augustus]] – Sir [[Roger Casement]] word gehang weens sy aandeel in die [[Paasopstand]] in [[Ierland]]. * [[15 September]] – Eerste Wêreldoorlog: [[Tenk]]s word vir die eerste keer gebruik tydens die Slag van die Somme deur [[Brittanje]]. * [[17 September]] – [[Eerste Wêreldoorlog]]: [[Manfred von Richthofen|Die Rooi Baron]], 'n [[bobaasvlieënier]] van die [[Duitsland|Duitse]] [[Luftwaffe]], wen sy eerste luggeveg naby [[Cambrai]], [[Frankryk]]. * [[2 November]] – Tydens die Arabiese opstand teen die [[Ottomaanse Ryk]] word [[sjarief]] Hoessein ibn Ali as koning van [[Arabië]] gekroon. * [[5 November]] – Die [[Koninkryk van Pole]] word gesamentlik deur die keisers van [[Duitsland]] en [[Oostenryk]] geproklameer. * [[29 Desember]] – Die SS ''[[O'Bell]]'' strand net suidwes van die mond van die [[Mbasherivier]] en naby Mendupunt in die destydse [[Galekaland]]. == Geboortes == * [[3 Januarie]] – [[Betty Furness]], Amerikaanse aktrise en skrywer († [[1994]]). * [[12 Januarie]] – [[Pieter Willem Botha|Pieter Willem (P.W.) Botha]], [[Suid-Afrika]]anse politikus, agste [[Eerste Minister van Suid-Afrika]] (1978–1984) en sesde [[Staatspresident van Suid-Afrika]] (1984–1989) († [[2006]]). * [[14 Januarie]] – [[Bun Booyens]], Afrikaanse kultuurhistorikus († [[2010]]). * [[8 Februarie]] – [[Betty Field]], Amerikaanse aktrise († [[1973]]). * [[16 Februarie]] – Epainette Mbeki, Suid-Afrikaanse anti-apartheidsaktivis en moeder van [[Thabo Mbeki]] († [[2014]]). * [[29 Februarie]] – [[Dinah Shore]], Amerikaanse sangeres († [[1994]]). * [[4 Maart]] – [[Cecil Aronowitz]], Suid-Afrikaansgebore altviolis († [[1978]]). * [[8 Maart]] – [[Albert Mongita]], Kongolese akteur, dramaturg, skilder, filmmaker en teaterregisseur (+[[1985]]). * [[11 Maart]] – [[Harold Wilson]], [[Eerste minister van die Verenigde Koninkryk]] († [[1995]]). * [[19 Maart]] – [[Theo Gerdener]], joernalis, skrywer, Natalse administrateur, senator, minister van binnelandse sake en later leier van die Demokratiese Party († [[2013]]). * [[20 Maart]] – [[Ernst van Heerden]], Afrikaanse digter († [[1997]]). * [[5 April]] – [[Gregory Peck]], Amerikaanse akteur († [[2003]]). * [[22 April]] – [[Yehudi Menuhin]], Amerikaanse violis († [[1999]]). * [[30 April]] – [[Claude Shannon]], Amerikaanse wiskundige en kriptograaf († [[2001]]). * [[1 Mei]] – [[Glenn Ford]], Kanadese akteur († [[2006]]). * [[8 Mei]] – [[João Havelange]], Brasiliaanse sportbestuurder en [[FIFA]] se sewende president († [[2016]]). * [[8 Junie]] – [[Francis Crick]], Britse molekulêre bioloog, biofisikus en neurosjirurg († [[2004]]). * [[18 Junie]] – [[Margaretha Lategan Spies]], Suid-Afrikaanse onderwyseres en voormalige hoof van die C&N Meisieskool Oranje in [[Bloemfontein]] († [[2022]]). * [[24 Junie]] – [[John Ciardi]], Amerikaanse digter, vertaler en etimoloog († [[1986]]). * [[1 Julie]] – [[Olivia de Havilland]], Amerikaanse aktrise († [[2020]]) * [[2 Julie]] – [[Hans-Ulrich Rudel]], Duitse kolonel en meesgedekoreerde [[bobaasvlieënier]] († [[1982]]). * [[6 Julie]] – [[Audrey Blignault]], Afrikaanse skrywer († [[2008]]). * [[13 Julie]] – [[Gawie Cillié]], Suid-Afrikaanse komponis († [[2000]]). * [[28 Julie]] – [[Schalk Pienaar (joernalis)|Schalk Pienaar]], joernalis en koerantredakteur († [[1978]]). * [[6 Augustus]] – [[Hugo Biermann]], Hoof van die [[Suid-Afrikaanse Vloot]] en Hoof van die [[Suid-Afrikaanse Weermag]] († [[2012]]). * [[7 Augustus]] – [[Lalie Beukes]], Afrikaanse skrywer († [[2009]]). * [[12 September]] – [[Edward Binns]], Amerikaanse akteur († [[1990]]). * [[13 September]] – [[Roald Dahl]], Walliese skrywer, digter en dramaturg († [[1990]]). * [[4 Oktober]] – [[Anton Rupert]], Afrikaanse entrepreneur, sakeleier en omgewingsbewaarder († [[2006]]). * [[7 Oktober]] – [[Walt Whitman Rostow]], Amerikaanse ekonoom († [[2003]]). * [[5 November]] – [[Cornelis Pama]], Suid-Afrikaanse heraldikus en [[Genealogie|genealoog]] († [[1994]]). * [[27 November]] – [[F.A. Venter]], Afrikaanse skrywer († [[1997]]). * [[6 Desember]] – [[Owen Horwood]], [[Suid-Afrika]]anse politikus, Minister van Finansies († [[1998]]). * [[9 Desember]] – [[Kirk Douglas]], Amerikaanse akteur († [[2020]]). == Sterftes == * [[28 Februarie]] – [[Henry James]], Amerikaanse skrywer en literêre kritikus (* [[1843]]). * [[12 Maart]] – [[Marie von Ebner-Eschenbach]], Oostenrykse skryfster (* [[1830]]). * [[23 Julie]] – [[William Ramsay]], [[Skots]]e [[chemikus]] en [[Nobelprys vir Chemie|Nobelpryswenner]] (* [[1852]]). * [[3 Augustus]] – [[Roger Casement]], Ierse nasionalis (* [[1864]]). * [[14 September]] – [[José Echegaray y Eizaguirre|José Echegaray]], Spaanse dramaturg en politikus en [[Nobelprys]]-wenner (* [[1832]]). * [[15 November]] – [[Henryk Sienkiewicz]], Poolse outeur, ontvanger van die [[Nobelprys vir Letterkunde]] [[1905]] (* [[1846]]) * [[21 November]] – [[Frans Josef I van Oostenryk]], laaste [[Keiserryk Oostenryk|keiser van Oostenryk]] en eerste keiser van [[Oostenryk-Hongarye]] (* [[1830]]). * [[24 November]] – [[Hiram Maxim]], uitvinder van die Maxim-masjiengeweer (* [[1840]]). * [[28 November]] – [[M.T. Steyn]], Vrystaatse regsgeleerde, politikus en staatsman, President van die [[Oranje-Vrystaat]] (* [[1857]]). * [[29 Desember]] – [[Grigori Raspoetin]], [[Rusland|Russiese]] lekeprediker (* [[1869]]). [[Kategorie:1916| ]] 1n6xz3nrfnxp0dcogpgwu4c4x6o3f8e 0 587 2521624 2519725 2022-08-26T16:10:49Z Oesjaar 7467 /* Gebeure */ verbeter wikitext text/x-wiki {{jare|beeld=Big Hole Kimberley RSA (JAR) (2).jpg|teks=Die Groot Gat}} Die '''jaar 1869''' was 'n [[gewone jaar]] wat volgens die [[Gregoriaanse kalender]] op 'n [[Vrydag]] begin het. Dit was die 69ste jaar van die [[19de eeu]] n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad. == Gebeure == * [[9 Februarie]] – Die [[Groot Brand van 1869|Groot Brand]] breek uit. * [[6 Maart]] – [[Dmitri Mendelejef]] stel die eerste [[periodieke tabel]] van [[chemiese element]]e aan die [[Rusland|Russiese]] [[chemie]]se vereniging voor. * [[6 November]] – [[Diamant]]e word te [[Kimberley]] ontdek. Die ''[[Groot Gat]]'', effektief die grootste uitgrawing deur mensehand ter wêreld, ontstaan. Ongeveer 23 miljoen ton materiaal is verwyder en die opbrengs is 2,722&nbsp;kg diamante. * [[17 November]] – Die [[Suezkanaal]] in [[Egipte]] word geopen. * [[8 Desember]] – [[Pous Pius IX]] open die Eerste Vatikaanse Konsilie. * Onbekend – [[Dmitri Mendelejef]] publiseer die eerste [[Periodieke tabel]]. * Onbekend – ''Bayânudîn'' verskyn, 'n handleiding oor die [[Moslem]]geloof, en een van die eerste boeke in [[Afrikaans]]. Die skrywer is Turkse geleerde, Abubakr Effendi. == Geboortes == * [[10 Januarie]] – [[Grigori Raspoetin]], [[Rusland|Russiese]] lekeprediker († [[1916]]). * [[11 Februarie]] – [[Else Lasker-Schüler]], Duits-Joodse digteres en toneelskryfster († [[1945]]). * [[16 Maart]] – [[W.A. Hofmeyr]], Afrikaanse kultuurleier en sakeman. Die [[W.A. Hofmeyr-prys]] is na hom vernoem († [[1953]]). * [[18 Maart]] – [[Neville Chamberlain]], Britse politikus († [[1940]]). * [[22 Maart]] – [[Emilio Aguinaldo]], Filippynse politikus en staatsman, President van die [[Filippyne]] († [[1964]]). * [[29 Maart]] – [[Edwin Lutyens]], Britse argitek († [[1944]]). * [[15 April]] – [[Sarie Maré]], die vrou oor wie die eerste versie van die volksliedjie “Sarie Marais” handel († [[1939]]). * [[21 April]] – [[Hauk Aabel]], [[Noorweegse]] akteur († [[1961]]). * [[27 Junie]] – [[Hans Spemann]], ontvanger van die [[Nobelprys]] vir medisyne 1935 († [[1941]]). * 27 Junie – [[Emma Goldman]], Amerikaanse anargis en feminis († [[1940]]). * [[27 Augustus]] – [[Karl Haushofer]], akademikus, populariseer [[geopolitiek]] in [[Duitsland]] († [[1946]]). * [[20 September]] – [[Antonie Kock]], regter van die [[Zuid-Afrikaansche Republiek]] († [[1948]]). * [[2 Oktober]] – [[Mahatma Gandhi]], charismatiese Indiese massa-bewegingsleier, wat die saak van [[Verenigde Koninkryk|Brits]]-koloniale [[Indië]] onder die wêreld se aandag gebring het († [[1948]]). * [[7 September]] – Genl. [[Ben Viljoen]], Boereoorlog-stryder († [[1917]]). * [[24 Desember]] – [[Henriette Roland Holst]], Nederlandse digteres († [[1952]]). * [[31 Desember]] – [[Henri Matisse]], Franse kunstenaar († [[1954]]). == Sterftes == * [[8 Maart]] – [[Hector Berlioz]], 'n Franse komponis (* [[1803]]). * [[24 Maart]] – [[Antoine-Henri Jomini]], Switserse generaal (* [[1779]]). * [[1 Augustus]] – [[Alexine Tinne]], Nederlandse ontdekkingsreisiger (* [[1835]]). * 1 Augustus – [[Johannes Smuts]], 'n staatsamptenaar, sakeman en die tweede [[burgemeester]] van [[Kaapstad]] (* [[1785]]). * [[8 Oktober]] – [[Franklin Pierce]], die veertiende [[President van die Verenigde State]] (* [[1804]]). * [[24 Oktober]] – [[Thomas Bowler]], [[Engelse]] [[skilder]] wat aan die [[Kaap]] gewerk het (* [[1812]]). * [[7 November]] – Ds. [[Gottlieb Wilhelm Anthonie van der Lingen]], stigter van die [[Paarl]]se [[Gimnasium]], in die [[Paarl]]. (* [[29 Mei]] [[1804]]). [[Kategorie:19de eeu]] [[Kategorie:1869]] q219muh6s6lrxmf47ijvdsq39ae3dbt 2521625 2521624 2022-08-26T16:11:23Z Oesjaar 7467 /* Gebeure */ verbeter wikitext text/x-wiki {{jare|beeld=Big Hole Kimberley RSA (JAR) (2).jpg|teks=Die Groot Gat}} Die '''jaar 1869''' was 'n [[gewone jaar]] wat volgens die [[Gregoriaanse kalender]] op 'n [[Vrydag]] begin het. Dit was die 69ste jaar van die [[19de eeu]] n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad. == Gebeure == * [[9 Februarie]] – Die [[Groot Brand van 1869|Groot Brand]] van [[Suid-Afrika]] breek uit. * [[6 Maart]] – [[Dmitri Mendelejef]] stel die eerste [[periodieke tabel]] van [[chemiese element]]e aan die [[Rusland|Russiese]] [[chemie]]se vereniging voor. * [[6 November]] – [[Diamant]]e word te [[Kimberley]] ontdek. Die ''[[Groot Gat]]'', effektief die grootste uitgrawing deur mensehand ter wêreld, ontstaan. Ongeveer 23 miljoen ton materiaal is verwyder en die opbrengs is 2,722&nbsp;kg diamante. * [[17 November]] – Die [[Suezkanaal]] in [[Egipte]] word geopen. * [[8 Desember]] – [[Pous Pius IX]] open die Eerste Vatikaanse Konsilie. * Onbekend – [[Dmitri Mendelejef]] publiseer die eerste [[Periodieke tabel]]. * Onbekend – ''Bayânudîn'' verskyn, 'n handleiding oor die [[Moslem]]geloof, en een van die eerste boeke in [[Afrikaans]]. Die skrywer is Turkse geleerde, Abubakr Effendi. == Geboortes == * [[10 Januarie]] – [[Grigori Raspoetin]], [[Rusland|Russiese]] lekeprediker († [[1916]]). * [[11 Februarie]] – [[Else Lasker-Schüler]], Duits-Joodse digteres en toneelskryfster († [[1945]]). * [[16 Maart]] – [[W.A. Hofmeyr]], Afrikaanse kultuurleier en sakeman. Die [[W.A. Hofmeyr-prys]] is na hom vernoem († [[1953]]). * [[18 Maart]] – [[Neville Chamberlain]], Britse politikus († [[1940]]). * [[22 Maart]] – [[Emilio Aguinaldo]], Filippynse politikus en staatsman, President van die [[Filippyne]] († [[1964]]). * [[29 Maart]] – [[Edwin Lutyens]], Britse argitek († [[1944]]). * [[15 April]] – [[Sarie Maré]], die vrou oor wie die eerste versie van die volksliedjie “Sarie Marais” handel († [[1939]]). * [[21 April]] – [[Hauk Aabel]], [[Noorweegse]] akteur († [[1961]]). * [[27 Junie]] – [[Hans Spemann]], ontvanger van die [[Nobelprys]] vir medisyne 1935 († [[1941]]). * 27 Junie – [[Emma Goldman]], Amerikaanse anargis en feminis († [[1940]]). * [[27 Augustus]] – [[Karl Haushofer]], akademikus, populariseer [[geopolitiek]] in [[Duitsland]] († [[1946]]). * [[20 September]] – [[Antonie Kock]], regter van die [[Zuid-Afrikaansche Republiek]] († [[1948]]). * [[2 Oktober]] – [[Mahatma Gandhi]], charismatiese Indiese massa-bewegingsleier, wat die saak van [[Verenigde Koninkryk|Brits]]-koloniale [[Indië]] onder die wêreld se aandag gebring het († [[1948]]). * [[7 September]] – Genl. [[Ben Viljoen]], Boereoorlog-stryder († [[1917]]). * [[24 Desember]] – [[Henriette Roland Holst]], Nederlandse digteres († [[1952]]). * [[31 Desember]] – [[Henri Matisse]], Franse kunstenaar († [[1954]]). == Sterftes == * [[8 Maart]] – [[Hector Berlioz]], 'n Franse komponis (* [[1803]]). * [[24 Maart]] – [[Antoine-Henri Jomini]], Switserse generaal (* [[1779]]). * [[1 Augustus]] – [[Alexine Tinne]], Nederlandse ontdekkingsreisiger (* [[1835]]). * 1 Augustus – [[Johannes Smuts]], 'n staatsamptenaar, sakeman en die tweede [[burgemeester]] van [[Kaapstad]] (* [[1785]]). * [[8 Oktober]] – [[Franklin Pierce]], die veertiende [[President van die Verenigde State]] (* [[1804]]). * [[24 Oktober]] – [[Thomas Bowler]], [[Engelse]] [[skilder]] wat aan die [[Kaap]] gewerk het (* [[1812]]). * [[7 November]] – Ds. [[Gottlieb Wilhelm Anthonie van der Lingen]], stigter van die [[Paarl]]se [[Gimnasium]], in die [[Paarl]]. (* [[29 Mei]] [[1804]]). [[Kategorie:19de eeu]] [[Kategorie:1869]] by0dtex2np6kflg93z094nb7w8ug8j3 0 1889 2521626 2497828 2022-08-26T16:11:46Z Oesjaar 7467 /* Gebeure */ verbeter wikitext text/x-wiki {{FebruarieKalender}} '''9 Februarie''' is die 40ste dag van die jaar in die [[Gregoriaanse kalender]]. Daar volg nog 325 dae in die res van die jaar (326 in [[skrikkeljaar|skrikkeljare]]). == Gebeure == * [[474]] – Omdat die sewejarige [[Leo II van Bisantium|Leo II]] as te jonk beskou om te regeer word sy vader [[Zeno van Bisantium|Zeno]] gekroon as mede-keiser van die [[Bisantium|Bisantynse]] Ryk. * [[772]] – [[Pous Adrianus I]] volg [[Pous Stefanus III]] op. * [[881]] – [[Pous Johannes VIII]] kroon Karel die Dikke tot keiser van die [[Heilige Romeinse Ryk]]. * [[1592]] – [[Pous Clemens VIII]] word gekroon in die [[Sixtynse kapel]]. * [[1621]] – [[Pous Gregorius XV]] volg [[Pous Paulus V]] op as [[pous]] van die [[Rooms-Katolieke Kerk]]. * [[1849]] – [[Rome]] word ’n republiek. * [[1869]] – Die [[Groot Brand van 1869|Groot Brand]] van [[Suid-Afrika]] breek uit. * [[1895]] – [[Vlugbal]] word by ’n [[YMCA]] in Holyoke, [[Massachusetts]] uitgevind. * [[1930]] – [[Eugenio Pacelli]] (later [[Pous Pius XII]]) word kardinaal-staatsekretaris. * [[1943]] – [[Tweede Wêreldoorlog]]: die [[Slag van Guadalcanal]] in die [[Solomoneilande]] eindig, wat aan die Geallieerde magte ’n sleuteloorwinning in die [[Stille Oseaan]]oorlog oor die Japannese vloot verskaf. * [[1950]] – Rooigevaar: Senator Joseph McCarthy beskuldig die State Department van die [[VSA]] daarvan dat dit vol kommuniste is. * [[2003]] – Die agtste [[Krieketwêreldbeker 2003|Krieketwêreldbeker]] begin in [[Suid-Afrika]], [[Kenia]] en [[Zimbabwe]]. == Geboortes == * [[1773]] – [[William Henry Harrison]], negende [[President van die Verenigde State]] († [[1841]]). * [[1884]] – [[Carel Gerretson]], [[Nederlanders|Nederlandse]] [[skrywer]], essayis, [[geskiedkundige]] en politikus († [[1958]]). * [[1885]] – [[Alban Berg]], [[Oostenryk]]se komponis van die Tweede Weense Skool († [[1935]]). * [[1895]] – [[Fjodor Otsep]], Russiese draaiboekskrywer en regisseur († [[1949]]). * [[1909]] – [[Carmen Miranda]], Brasiliaanse sangeres († [[1955]]). * [[1932]] – [[Daan Bekker]], Suid-Afrikaanse [[boks]]er († [[2009]]). * [[1937]] – [[Abraham H. de Vries]], Afrikaanse skrywer. * [[1940]] – [[J.M. Coetzee]]; Suid-Afrikaanse skrywer en ontvanger van die [[Nobelprys vir Letterkunde]] († [[2003]]). * [[1943]] – [[Joe Pesci]]; Amerikaanse akteur. * [[1945]] – [[Mia Farrow]], Amerikaanse aktrise. * [[1952]] – [[Johan Stemmet]], liedjieskrywer, musiekkenner en televisieaanbieder. * [[1971]] – [[Sharon Case]], Amerikaanse aktrise van [[Beverly Hills]]. * [[1976]] – [[Charlie Day]], Amerikaanse akteur. * [[1996]] - [[Jimmy Bennett]], Amerikaanse akteur. == Sterftes == * [[1881]] – [[Fjodor Dostojefski]], Russiese skrywer (* [[1821]]). * [[1906]] – [[Paul Laurence Dunbar]], Amerikaanse skrywer (* [[1872]]). * [[1941]] – [[John Daniel Kestell]], Suid-Afrikaanse Bybelvertaler, skrywer en kultuurleier (* [[1854]]). * [[1960]] – [[Ernő Dohnányi]], Hongaarse komponis, pianis en dirigent (* [[1877]]) * [[1963]] – [[Abdul Karim Kassem]], Irakkese militaris en politikus (* [[1914]]). * [[1984]] – [[Joeri Andropof]], Sowjetpolitikus (* [[1914]]). * [[1985]] – [[Nic Potgieter]], [[Afrikaanse skrywer]] (* [[1906]]). * [[2002]] – [[Prinses Margaret, Gravin van Snowdon]], Britse koninklike (* [[1930]]). * [[2014]] – [[Willie Marais (predikant)|Willie Marais]], NG Kerk predikant en skrywer (* [[1929]]). == Vakansie-, vierings- en waarnemingsdae == {{commonskat|9 February}} * [[Kategorie:Februarie]] c4eruwhv48vc55kbnrq7a93rcniqxie 0 2174 2521577 2519557 2022-08-26T12:00:51Z Oesjaar 7467 /* Geboortes */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{JunieKalender}} '''18 Junie''' is die 169ste dag van die jaar in die [[Gregoriaanse kalender]] (170ste in [[skrikkeljaar|skrikkeljare]]). Daar volg nog 196 dae in die res van die jaar. == Gebeure == * [[1429]] – [[Johanna van Arkel]] lei die Franse troepe teen die Engelse in Patay, [[Frankryk]]. * [[1452]] – [[Pous Nicolaas V]] publiseer die bul ''Dum Diversas'' wat slawehandel goedkeur. * [[1464]] – Weens die swak belangstelling van die Europese vorste besluit [[Pous Pius II]] om self op [[kruistog]] te gaan. Hy stel kardinaal [[Francesco Todeschini Piccolomini]] (later [[Pous Pius III]]) as administrateur van die kerklike staat. * [[1690]] – [[Lorenzo Corsini]] (later [[Pous Clemens XII]]) word tot biskop gewy deur kardinaal Flavio Chigi. * [[1792]] – [[Pous Pius VI]] stel Giovanni Battista Caprara, titulêr aartsbiskop van Iconio, aan as kandidaat. * [[1812]] – Die [[Anglo-Amerikaanse Oorlog van 1812]] begin. * [[1815]] – [[Napoléon Bonaparte|Napoleon]] word verslaan by [[Waterloo, België|Waterloo]]. * [[1827]] – [[Bartolomeo Alberto Cappellari]] (later [[Pous Gregorius XVI]]) sluit 'n konkordaat met koning Willem I van Nederland om die regte van Katolieke in die [[Lae Lande]] te bevestig. * [[1873]] – [[Vroueregte]]-aktivis [[Susan B. Anthony]] word $100 beboet vir haar poging om aan die 1872 VSA presidensiële verkiesing deel te neem. * [[1979]] – SALT II geteken deur [[Jimmy Carter]] en [[Leonid Brezjnef]]. * [[1983]] – Eerste Amerikaanse vrou in die ruimte: Sally Ride. * [[2019]] – [[Facebook]] kondig formeel die beplande toekomstige loodsing van 'n [[kriptogeldeenheid]] [[Libra (kriptogeldeenheid)|Libra]] aan. == Geboortes == * [[1332]] – [[Johannes V Palaiologos]], Bisantynse keiser († [[1391]]) * [[1802]] – [[Hercules Crosse Jarvis]], derde [[burgemeester]] van [[Kaapstad]] († [[1889]]). * [[1901]] – [[Llewellyn Rees]], Engelse akteur († 1994). * [[1903]] – [[Jeanette MacDonald]], Amerikaanse aktrise en sangeres († 1965) * [[1908]] – [[Bud Collyer]], Amerikaanse akteur († 1969). * [[1908]] – [[Nedra Volz]], Amerikaanse aktrise († 2003). * [[1910]] – [[Dick Foran]], Amerikaanse akteur en sanger († 1979). * 1910 – [[Avon Long]], Amerikaanse akteur en sanger († 1984). * [[1912]] – [[Glenn Morris]], Amerikaanse atleet († 1974). * [[1914]] – [[E. G. Marshall]], Amerikaanse akteur († 1998). * [[1916]] – [[Margaretha Lategan Spies]], Suid-Afrikaanse onderwyseres en voormalige hoof van die C&N Meisieskool Oranje in [[Bloemfontein]] († [[2022]]). * [[1917]] – [[Richard Boone]], Amerikaanse akteur en sanger († 1981). * [[1920]] – [[Aster Berkhof]], Vlaamse skrywer († [[2020]]). * [[1927]] – [[Paul Eddington]], Engelse akteur († 1995). * [[1929]] – [[Jürgen Habermas]], 'n Duitse filosoof en sosioloog. * [[1931]] – [[Fernando Henrique Cardoso]], Brasiliaanse sosioloog, politikus en 34ste President van Brasilië * [[1932]] – [[Louis Luyt]], Suid-Afrikaanse besigheidsman, sportadministrateur († [[2013]]). * [[1934]] – [[Wilf Rosenburg]], 'n [[Springbokrugbyspeler]] († [[2019]]). * [[1936]] – [[Ronald Venetiaan]], Surinaamse politikus, 6de President van [[Suriname]]. * [[1942]] – [[Thabo Mbeki]], Suid-Afrikaanse politikus en tweede [[President van Suid-Afrika]] (1999–2008). * 1942 – Sir Paul McCartney, een van die [[Beatles]]. * 1942 – [[Roger Ebert]], Amerikaanse joernalis en skrywer († 2013). * [[1946]] – [[Bruiser Brody]], Amerikaanse stoeier en akteur († 1988). * [[1949]] – [[Lech Kaczyński]], Staatspresident van Pole († [[2010]]). * [[1951]] – [[Miriam Flynn]], Amerikaanse aktrise en komediant. * 1952 – [[Carol Kane]], Amerikaanse aktrise. * 1952 – [[Isabella Rossellini]], Italiaanse aktrise, model, skrywer en rolprentmaker. * 1952 – [[Idriss Déby]], president van [[Tsjaad]] († [[2021]]). * [[1956]] – [[Brian Benben]], Amerikaanse akteur en vervaardiger. * [[1982]] – [[Nathan Cavaleri]], Australiese akteur en sanger-liedjieskrywer. * [[1984]] – [[Laudo Liebenberg]], Suid-Afrikaanse akteur en sanger. == Sterftes == * [[1828]] – [[Roald Amundsen]], [[Noorweë|Noorse]] pool- en ontdekkingsreisiger (* [[1872]]). * [[1970]] – [[NP van Wyk Louw]], Suid-Afrikaanse digter, akademikus en dramaturg (* [[1906]]). * [[1979]] – [[Henry Vollam Morton]], Brits-Suid-Afrikaanse joernalis en reisskrywer (* [[1892]]). * [[2011]] – [[Frederick Chiluba]], Zambiese president (* [[1943]]). * [[2020]] – [[Vera Lynn]], Engelse sangeres, liedjieskrywer, aktrise en bekend as "The Forces' Sweetheart" (* [[1917]]). == Vakansies, vierings, en waarnemingsdae == * {{commonskat|18 June}} [[Kategorie:Junie]] 10jhhnl0t3491brwawwsee702fk6v5x 0 2375 2521730 2519518 2022-08-27T11:11:22Z Oesjaar 7467 /* Gebeure */ verbeter wikitext text/x-wiki {{AugustusKalender}} '''17 Augustus''' is die 229ste dag van die jaar in die [[Gregoriaanse kalender]] (230ste in [[skrikkeljaar|skrikkeljare]]). Daar volg nog 136 dae in die res van die jaar. == Gebeure == [[Lêer:Flag of Gabon.svg|duimnael|regs|125px|Vlag van Gaboen]] <!-- --> * [[682]] – [[Pous Leo II]] volg [[Pous Agato]] op. * [[1498]] – Cesare Borgia seun van [[Pous Alexander VI]] bedank as kardinaal. * [[1611]] – [[Pous Paulus V]] stel elf kardinale aan, waaronder Gaspar Borja y Velasco, kanunnik van Toledo, [[Spanje]]. * [[1691]] – [[Michelangelo Conti]] (later [[Pous Innocentius XIII]]) word goewerneur van Ascoli. * [[1740]] – [[Pous Benedictus XIV]] volg [[Pous Clemens XII]] as [[pous]] van die [[Rooms-Katolieke Kerk]]. * [[1909]] – Hewige sneeustorm in [[Joubertpark]], [[Johannesburg]] wat plek-plek 40 cm sneeu agterlaat. * [[1945]] – [[Sukarno]] en Hatta verklaar [[Indonesië|Indonesiese]] [[onafhanklikheid]]. * [[1958]] – [[Pioneer 0]] word lanseer en ontplof net na lansering. * [[1960]] – [[Gaboen]], die laaste van die vier gebiede waaruit die voormalige [[Frans-Ekwatoriaal-Afrika]] bestaan het, word onafhanklik. * [[1962]] – [[Duitse Demokratiese Republiek|Oos-Duitse]] grenswagte skiet die 18-jarige [[Peter Fechter]] dood tydens sy poging om oor die [[Berlynse Muur]] na [[Berlyn|Wes-Berlyn]] te vlug. * [[1978]] – Drie [[Amerikaanse]] ballonvaarders slaag in die eerste [[warmlugballon]]vlug oor die [[Atlantiese Oseaan]]. * [[1987]] – [[Nazi]] gevangene [[Rudolf Hess]], word dood aangetref in die Spandaugevangenis. * [[1990]] – Vyf-en-dertig mense sterf in gevegte tussen pro-[[Inkatha]]-hostelbewoners en inwoners van [[Soweto]]. * [[1993]] – Veelparty-onderhandelaars besluit eenparig om [[Walvisbaai]], destyds 'n enklawe van Suid-Afrika, aan [[Namibië]] te oorhandig. * [[1998]] – Die [[President van die Verenigde State van Amerika|Amerikaanse President]] [[Bill Clinton]] erken dat hy 'n ''onbehoorlike fisiese verhouding'' met [[Withuis]] intern [[Monica Lewinsky]] gehad het. == Geboortes == * [[1601]] – [[Pierre de Fermat]], Franse wiskundige († [[1665]]). * [[1786]] – Davy Crockett, Amerikaanse avonturier. * [[1844]] – [[Menelik II]], keiser van [[Ethiopië]] († [[1913]]). * [[1887]] – [[Karel I van Oostenryk]], laaste keiser van [[Oostenryk-Hongarye]] († [[1922]]). * [[1888]] – [[Monty Woolley]], Amerikaanse akteur († [[1963]]). * [[1893]] – [[Mae West]], Amerikaanse aktrise en draaiboekskrywer († [[1980]]). * [[1896]] – [[Leslie Groves]], lt-generaal in die [[Amerikaanse Leër]] en projekbestuurder van die [[Manhattan-projek]] († [[1970]]) * 1896 – [[Hendrik de Vries]], Nederlandse digter en skilder († [[1989]]). * [[1918]] – [[Evelyn Ankers]], Brits-Amerikaanse aktrise († [[1985]]). * [[1920]] – [[Maureen O'Hara]], Iers-Amerikaanse aktrise en sangeres († [[2015]]). * [[1926]] – [[Jiang Zemin]], Chinese ingenieur, oud-politikus, 5de President van China. * [[1933]] – [[Gene Kranz]], Amerikaanse [[lugvaartingenieur]] en [[NASA]] se tweede hoofvlugdirekteur. * [[1943]] – [[Robert de Niro]], Amerikaanse akteur. * [[1946]] – [[Hugh Baiocchi]], [[Suid-Afrikaanse]] beroeps[[gholf]]speler. * [[1949]] – [[Julian Fellowes]], Engelse akteur en regisseur, politikus. * [[1951]] – [[Richard Hunt]], Amerikaanse akteur († [[1992]]). * [[1952]] – [[Nelson Piquet]] (snr), [[Brasilië|Brasiliaanse]] voormalige [[Formule Een]]renjaer en driemalige wêreldkampioen. * [[1958]] – [[Belinda Carlisle]], Amerikaanse sangeres. * [[1959]] – [[Jonathan Franzen]], Amerikaanse skrywer (romansier en essayis). * [[1960]] – [[Sean Penn]], Amerikaanse akteur, regisseur, rolprentmaker en politieke aktivis. * [[1968]] – [[Helen McCrory]], Engelse aktrise († [[2021]]). * [[1969]] – [[Donnie Wahlberg]], Amerikaanse akteur en vervaardiger. * [[1977]] – [[Thierry Henry]], Franse sokkerspeler. * [[1980]] – [[Lene Marlin]], Noorse musikant. == Sterftes == * [[309]] of [[310]] – [[Pous Eusebius]], die 31ste pous van die Rooms-Katolieke Kerk (* onbekend). * [[1590]] – [[Pous Sixtus V]], die 227ste pous van die Rooms-Katolieke Kerk (* [[1521]]). * [[1681]] – [[Patriarg Nikon]], ’n Russiese geestelike (* [[1605]]). * [[1786]] – [[Frederik II van Pruise|Fredrik II]], koning van die [[Pruise]] (* [[1712]]) * [[1809]] – [[Matthew Boulton]], Britse nyweraar en entrepreneur (* [[1728]]). * [[1875]] – [[Wilhelm Bleek]], Duitse linguis en navorser van Afrikatale (* [[1827]]). * [[1922]] – [[Jacob van Deventer]], [[Suid-Afrika]]anse militêre bevelvoerder (* [[1877]] * [[1942]] – [[Herman Auerbach]], [[Pole|Poolse]] wiskundige (* [[1901]]). * [[1971]] – [[Wilhelm List]], Duitse veldmaarskalk (* [[1880]]). * [[1979]] – [[Vivian Vance]], Amerikaanse aktrise en sangeres (* [[1909]]). * [[1982]] – [[Ruth First]] sterf toe sy 'n briefbom oopmaak wat vir haar man, [[Joe Slovo]] bedoel was (* [[1928]]) * [[1987]] – [[Rudolf Hess]], Duitse soldaat en politikus (* [[1894]]). * [[1990]] – [[Pearl Bailey]], Amerikaanse aktrise en sangeres (* [[1918]]). * [[2010]] – [[Francesco Cossiga]], Italiaanse politikus, 8ste President van Italië (* [[1928]]). == Vakansies, vierings, en waarnemingsdae == {{Commonskat|17 August}} * Feesdag van Pous Eusebius in die Rooms-Katolieke Kerk (Voorheen op [[26 September]]). * [[Onafhanklikheid#Onafhanklikheidsdag|Onafhanklikheidsdag]] in '''[[Indonesië]]''' ([[1945]]), '''[[Gaboen]]''' ([[1969]]) [[Kategorie:Augustus]] tl1f7wqrfyfx3ft8tdcqyhwpngcp0s0 0 2383 2521579 2521467 2022-08-26T12:01:55Z Oesjaar 7467 /* Sterftes */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{AugustusKalender}} '''25 Augustus''' is die 237ste dag van die jaar in die [[Gregoriaanse kalender]] (238ste in [[skrikkeljaar|skrikkeljare]]). Daar volg nog 128 dae in die res van die jaar. == Gebeure == * [[608]] – [[Pous Bonifatius IV]] volg [[Pous Bonifatius III]] op. * [[1329]] – [[Teenpous Nicolaas V]] onderwerp hom aan [[Pous Johannes XXII]]. * [[1471]] – [[Pous Sixtus IV]] word gekroon deur kardinaal [[Rodrigo Borja y Borja]]. * [[1980]] – [[Zimbabwe]] word lid van die [[Verenigde Nasies]] * [[1991]] – [[Wit-Rusland]] word van die [[Sowjetunie]] onafhanklik. * [[1993]] – Amy Biehl, 'n Amerikaanse nagraadse student word deur 'n groep jeugdiges in [[Gugulethu]], naby [[Kaapstad]], vermoor. * [[1998]] – 'n [[Pypbom]] ontplof in die restaurant Planet Hollywood in die Kaapstadse ''[[Victoria & Alfred Waterfront]]''. Twee mense sterf en 26 is beseer. == Geboortes == * [[1530]] – [[Iwan IV van Rusland|Iwan die Verskriklike]], [[tsaar]] van [[Rusland]] († [[1584]]). * [[1744]] – [[Johann Gottfried von Herder]], Duitse digter († [[1803]]). * [[1786]] – Lodewijk I van Beiere, van 1825 tot 1848 koning van Beiere († [[1868]]). * [[1802]] – [[Niels Henrik Abel]], Noorse wiskundige († [[1829]]). * 1917 – [[Mel Ferrer]], Amerikaanse filmakteur, -regisseur en vervaardiger († [[2008]]). * [[1918]] – [[Leonard Bernstein]], Amerikaanse dirigent en komponis († [[1990]]). * [[1881]] – Z.R. Mahabane, president van die [[ANC]] († [[1970]]). * [[1912]] – [[Erich Honecker]], [[Duitse Demokratiese Republiek|Oos-Duitse]] leier († [[1994]]). * [[1930]] – [[Sean Connery]], [[Skotland|Skotse]] akteur en rolprentvervaardiger († [[2020]]). * [[1931]] – [[Regis Philbin]], Amerikaanse akteur († [[2020]]). * [[1933]] – [[Tom Skerritt]], Amerikaanse akteur. * [[1949]] – [[Gene Simmons]], Israeli-Amerikaanse musikant, sanger en akteur. * [[1956]] – [[Henri Toivonen]], Finse tydrenjaer († [[1986]]). * [[1958]] – [[Bjarte Engeset]], Noorse dirigent. * [[1961]] – [[Billy Ray Cyrus]], Amerikaanse countrysanger. * [[1964]] – [[Blair Underwood]], Amerikaanse akteur. * [[1966]] – [[Sarah Boberg]], Deense aktrise. * 1966 – [[Michael Cohen]], veroordeelde Amerikaanse advokaat. * [[1968]] – [[David Alan Basche]], Amerikaanse akteur. * [[1970]] – [[Claudia Schiffer]], Duitse fotomodel, aktrise en mode-ontwerper. * [[1971]] – [[Nico Panagio]], Suid-Afrikaanse akteur en TV-aanbieder. * [[1978]] – [[Kel Mitchell]], Amerikaanse akteur, komediant en musikant. * [[1981]] – [[Rachel Bilson]], Amerikaanse aktrise. * [[1987]] – [[Blake Lively]], Amerikaanse aktrise. * [[1998]] – [[China Anne McClain]], Amerikaanse aktrise en sangeres. == Sterftes == * [[383]] – [[Gratianus]], Romeinse Keiser (* [[359]]) * [[1699]] – [[Christiaan V van Denemarke]], Koning van Denemarke en Noorweë (* [[1646]]). * [[1776]] – [[David Hume]], [[Skotland|Skotse]] [[filosoof]], [[ekonomie|ekonoom]], geskiedkundige en essayis (* [[1711]]) * [[1819]] – [[James Watt]], Skotse uitvinder en meganiese ingenieur (* [[1736]]). * [[1822]] – [[William Herschel]], ’n Britse sterrekundige (* [[1738]]). * [[1867]] – [[Michael Faraday]], Britse fisikus (* [[1791]]) * [[1900]] – [[Friedrich Nietzsche]], Duitse filosoof en filoloog (* [[1844]]) * [[1908]] – [[Jan Hendrik Hofmeyr (predikant)|Jan Hendrik Hofmeyr]], Suid-Afrikaanse teoloog en predikant (* [[1835]]). * [[1914]] – Jacobus Abraham Smuts, vader van genl. [[Jan Smuts]] (* [[1845]]). * [[1927]] – [[Elizabeth Maria Molteno]], Suid-Afrikaanse kampvegter vir burger- en vroueregte (* [[1852]]). * [[1948]] – [[Frederic Creswell]], leier van die [[Arbeidersparty (Suid-Afrika, 1910)|Suid-Afrikaanse Arbeidersparty]] (* [[1866]]). * [[1966]] – [[Wolfgang Langhoff]], 'n [[Duitsland|Duitse]] akteur en regisseur (* [[1901]]). * [[1995]] – [[Rona Rupert]], Afrikaanse kinderboekskrywer (* [[1934]]). * [[2012]] – [[Neil Armstrong]], Amerikaanse ruimtevaarder (* [[1930]]). * [[2018]] – [[John McCain]], Amerikaanse politikus (* [[1936]]). * [[2022]] – [[Victor Edouard d'Assonville]], Suid-Afrikaanse teoloog, historikus en skrywer (* [[1927]]). * 2022 – [[Margaretha Lategan Spies]], Suid-Afrikaanse onderwyseres en voormalige hoof van die C&N Meisieskool Oranje in [[Bloemfontein]] (* [[1916]]). == Vakansies, vierings, en waarnemingsdae == *Feesdag van koning [[Lodewyk IX van Frankryk]] (Lodewyk die Heilige) in die [[Rooms-Katolieke Kerk]]. {{commonskat|25 August}} [[Kategorie:Augustus]] a6bibyeppcf8y91pcoh3kce5xv0ihtq 0 5425 2521641 2519925 2022-08-26T18:00:46Z SpesBona 2720 Opruim wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = J.R.R. Tolkien | bynaam = | beeld = J. R. R. Tolkien, ca. 1925.jpg | beeldbeskrywing = | onderskrif = J.R.R. Tolkien, ca. 1925 | geboortenaam = John Ronald Reuel Tolkien | geboortedatum = {{Geboortedatum|1892|3|1}} | geboorteplek = [[Bloemfontein]], [[Oranje-Vrystaat]], [[Suid-Afrika]] | sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1892|3|1|1973|9|2}} | sterfteplek = Bournemouth, [[Dorset]], [[Engeland]] | ouers = Arthur Reuel Tolkien<br />Mabel Tolkien (née Suffield) | titel = | nasionaliteit = {{vlagland|Verenigde Koninkryk}} | beroep = Skrywer, akademikus, filoloog en digter | ander = | bekend = The Hobbit<br />The Lord of the Rings<br />[[The Silmarillion]] | salaris = | termyn = | voorganger = | opvolger = | eerbewyse = | party = | religie = | huweliksmaat = Edith Bratt (1916–1971) | kinders = John Francis (1917–2003)<br />Michael Hilary (1920–1984)<br />Christopher John (* 1924)<br />Priscilla Anne | webblad = | handtekening = }} '''John Ronald Reuel Tolkien''' ([[3 Januarie]] [[1892]] – [[2 September]] [[1973]]) was 'n Engelse skrywer wat veral met sy hoë fantasie romantrilogie ''[[The Lord of the Rings (roman)|The Lord of the Rings]]'' bekendheid verwerf het. == Vroeë lewe == Sy pa, Arthur, was van Engelse oorsprong, hoewel die Tolkien-stamvader (ene Toll-kühn) vermoedelik in die 1700’s uit [[Sakse]] in [[Duitsland]] na [[Engeland]] verhuis het. Arthur Tolkien was 'n Britse bankbestuurder. Hy het in die 1890's na [[Suid-Afrika]] gekom omdat hy gereken het dat dit sy kanse sou verbeter om bevorder te word. Hy het hom in [[Bloemfontein]] gevestig, waar sy bruid (self ’n Engelse nooi), Mabel Suffield, haar by hom aangesluit het. Tolkien is op 3 Januarie 1892 in Bloemfontein gebore. Sy familie en kindervriende het hom Ronald genoem. == Bloemfontein == [[Lêer:Mabel Suffield Christmas Card.jpg|duimnael|'n Kerskaart uit 1892 met 'n ingekleurde foto van die familie Tolkien in Bloemfontein.]] J.R.R. Tolkien het as volwassene min herinneringe aan sy Bloemfonteinse kinderdae gehad, maar die bietjie wat daar was, kon hy hom tog helder voor die gees roep – soseer dat dit sy latere geskrifte ook in 'n sekere mate beïnvloed het. Een daarvan was 'n ondervinding met 'n harige spinnekop. Tolkien se verblyf in sy geboorteland was kortstondig. Hy was skaars vier toe sy pa sterf en hy, sy ma en boetie Hilary noodgedwonge na Engeland moes terugkeer. Hulle bevind hulle mettertyd in [[Birmingham]]. Die graf van J.R.R. Tolkien se vader is in die 1990's herontdek deur lede van die Suid-Afrikaanse Tolkienvereniging. Die graf lê in die staatsakker waar ook presidente van Suid-Afrika begrawe lê.<ref>http://kloofstreet.blogspot.com/2008/03/one-with-photo-of-tolkiens-fathers.html</ref> Die Suid-Afrikaanse Tolkienvereniging het ook die testament van A.R. Tolkien herontdek in die argiewe van die stad. Die gedenkplate op die plek van die voormalige Bank van Afrika lê ook in die stadsargiewe vanweë metaaldiewe.<ref>http://www.tolkiengateway.net/wiki/File:1984_Commemorative_Plaque.JPG</ref> Die vaderlose Tolkien-gesin moes maar spartel om kop bo water te hou, veral toe ma Mabel 'n [[Rooms-Katolieke Kerk|Katoliek]] word en hierdie ommeswaai haar totaal van haar familie vervreem. Nog 'n gevolg van dié stap was dat Ronald en Hilary in die Roomse geloof geskool is en hul lewe deur stoere Katolieke gebly het. In 1904 tref ’n ramp die gesin toe [[diabetes]] by Mabel gediagnoseer word. Die siekte kon destyds nog nie met [[geneesmiddel]]s beheer word nie en was inderdaad 'n doodsvonnis. Mabel sterf. Haar twee jong seuns bevind hulle in die uiterste armoede. Hul priester, die half-Spaanse, half-Walliese vader Francis Morgan, ontferm hom oor die kinders en sorg vir hul verdere opvoeding. Teen hierdie tyd toon Ronald reeds dat hy 'n merkwaardige taalkundige talent het. Hy bemeester Latyn en Grieks en raak meer as vaardig met 'n aantal ander tale. Hy is ook besig om sy eie tale op te maak – sommer vir die lekkerte. Hy ontmoet vir Edith Brad. Ronald is slegs 16 en sy 19. Die twee is erg danig met mekaar en hul verhouding verdiep geleidelik. Vader Francis verbied egter vir Ronald om Edith te sien of aan haar te skryf, totdat hy 21 is. Stoïsyns gee Ronald ten volle gehoor aan sy instaan-pa se bevel. Hy gaan na Exeter College, Oxford, waar hy hom tot in 1913 in die klassieke tale verdiep, waarna hy vinnig – maar nie so maklik nie – die ou bande met Edith probeer hernuwe. Oplaas verower hy haar hart ten volle en sy word self 'n Katoliek. Die [[Eerste Wêreldoorlog]] breek in Augustus 1914 uit. == Eerste Wêreldoorlog == Anders as so baie van sy tydgenote, sluit Tolkien hom nie dadelik by die leër aan nie, maar gaan studeer hy verder aan Oxford, waar hy in 1915 'n graad in die eerste klas verwerf. Uiteindelik word hy gestuur om aktiewe diens aan die Westelike Front te verrig. Ná vier maande in en uit die loopgrawe, word hy 'n slagoffer van "loopgraafkoors", 'n tifusagtige infeksie wat volop voorkom in [[Higiëne|onhigiëniese]] toestande. Hy word teruggestuur na Engeland, waar hy 'n maand lank in die hospitaal in Birmingham deurbring. Daar herstel hy darem sodanig dat hy hom by Edith in Great Haywood, Staffordshire, kan aansluit. Maar regdeur 1917 en 1918 pak die koors hom telkens weer. Gelukkig is hy tussendeur gesond genoeg om tuisdiens in verskillende kampe te verrig en daardeur tot luitenant bevorder te word. Toe hy by Hull gestasioneer was, het hy en Edith by die nabygeleë Roos in die woude gaan stap en het sy in 'n bos vir hom gedans. Dit word die inspirasie van die verhaal van Beren en Lúthien, 'n herhalende tema in sy werk ''Legendarium''. Hy het aan Edith begin dink as "Lúthien" en aan homself as "Beren". Hul eerste seun, John (wat later ’n priester sou word), is reeds op 16 November 1917 gebore. == Na die Eerste Wêreldoorlog == Toe die wapenstilstand op 11 November 1918 onderteken word, was Tolkien reeds aan die soek na akademiese werk. Hy werk 'n tyd lank vir die [[Oxford English Dictionary]], wat destyds nog in wording was, en word in die somer van 1920 as adjunk-professor in Engels aan die Universiteit van Leeds aangestel. Hier word nog twee seuns tot sy en Edith se gesin toegevoeg. In 1925 ontvang hy 'n pos as professor aan [[Oxford]]. Edith skenk in 1929 die lewe aan hul laaste kind, 'n dogter, wat net soos die seuns 'n groot rol sou speel om Tolkien se vrugbare verbeelding te stimuleer. Hy het talle slaaptydstories vir sy kinders vertel, wat later in boeke verewig sou word. Tog was dit, interessant genoeg, nie presies waar sy beheptheid met Middelaarde begin het nie. Na wat hy self vertel het, was hy eendag met die sieldodende taak besig om studente se eksamenskrifte te merk, toe hy opmerk dat 'n student een bladsy van sy antwoordeboek blanko gelaat het. Op hierdie bladsy skryf hy toe: "In a hole in the ground there lived a Hobbit." Tipies Tolkien besluit hy daarna hy moet uitvind wat 'n Hobbit is, in watter soort gat hy woon, hoekom hy hom juis in 'n gat gaan tuismaak het, ensovoorts. Uit hierdie fassinasie groei 'n storie wat hy wel vir sy kinders begin vertel en waarvan 'n onvoltooide getikte manuskrip in 1936 in die hande van 'n uitgewer beland. Tolkien is gevra om die manuskrip te voltooi en die uitgewersfirma se voorsitter, Stanley Unwin, lê die voltooide werk aan sy tienjarige seun, Rayner, voor. Die kind skryf 'n verslag van goedkeuring en dit word in 1937 as ''The Hobbit'' uitgegee. Die boek was 'n onmiddellike sukses en kinders het nog nooit opgehou om dit aan te beveel nie. Dit is so geslaag dat Stanley sr. vir Tolkien vra of hy nie soortgelyke geskrifte het wat uitgegee kan word nie. Uiteindelik ontwikkel dit tot iets veel groters as 'n blote kinderverhaal – die hoogs komplekse sestienjare geskiedenis van dit wat ''The Lord of the Rings'' sou word. Rayner Unwin raak as volwassene diep betrokke in die latere stadiums van hierdie opus. Hy werk op 'n uitmuntende manier saam met 'n talmende en temperamentele skrywer wat, in een stadium, die hele werk aan 'n mededinger van die betrokke uitgewer aanbied. Hierdie konkurrent raak egter gou knypstert toe hy die presiese aard en omvang van die pakket besef. Dis danksy Rayner Unwin se voorspraak dat ''The Lord of the Rings'' hoegenaamd gepubliseer is. Sy pa se firma het besluit om die waarskynlike verlies van duisend Britse pond vir die prestige-werk te dra en dit in 1954 en 1955 in drie dele uit te gee. Dit raak gou duidelik dat sowel die skrywer as die uitgewer die gewildheid wat die boek sou bring, om die minste te sê, totaal onderskat het. == Die kultus en 'n enkelgraf vir twee == Tolkien het sy roem met gemengde gevoelens ervaar. Enersyds het hy uiters gevlei gevoel en, tot sy groot verbasing, nogal ryk geword. Andersyds kon hy maar net 'n walging voel vir die feit dat sekere van die destydse dwelmslawe dit as ’n "great trip" beskou het om ''The Lord of the Rings'' saam met [[LSD]] te verteer. The ''Lord of the Rings'' was sy beroemdste, maar natuurlik nie sy enigste werk nie. Tussen 1925 en sy dood het hy 'n aantal ander werke, waaronder 'n reeks akademiese essays gepubliseer. Wat dit nog meer merkwaardig maak, is dat die stroom publikasies met sy dood net tydelik tot stilstand gekom het. So was daar onder meer die heel geslaagde ''History of Middle-earth'', onder die redakteurskap van sy een seun Christopher. Ná sy aftrede in 1969 het Edith en Ronald in [[Bournemouth]] gaan woon. In November 1971 is Edith oorlede en Ronald het kort daarna na Oxford teruggekeer, waar hy tot sy dood op 2 September 1973 gewoon het. Maar die roem leef voort. In 1997 was hy bo-aan drie groot meningsopnames waarin mense gevra is om vir die grootste boek van die [[20ste eeu|twintigste eeu]] te stem. Hy en Edith lê saam in ’n enkelgraf begrawe in die Katolieke deel van die Wolvercote-begraafplaas in die noordelike voorstede van Oxford. Die inskripsie op die grafsteen lui: * Edith Mary Tolkien, Lúthien, 1889–1971 * John Ronald Reuel Tolkien, Beren, 1892–1973 == Afrikaans == Net dié boeke van J.R.R. Tolkien is in Afrikaans vertaal: * ''Die Kameraadskap van die Ring'', 2018, Protea Boekhuis, Pretoria<ref>{{Cite web |url=http://www.proteaboekhuis.com/site.php/die-heerser-van-die-ringe-die-kameraadskap-van-die-ring-1.html |title=argiefkopie |access-date=17 November 2018 |archive-date= 1 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181101015311/http://www.proteaboekhuis.com/site.php/die-heerser-van-die-ringe-die-kameraadskap-van-die-ring-1.html |url-status=dead }}</ref> * ''[[Die hobbit]]'', 2017, Protea Boekhuis, Pretoria <ref>{{Cite web |url=http://www.proteaboekhuis.com/site.php/die-hobbit.html |title=argiefkopie |access-date=15 Februarie 2018 |archive-date=22 Desember 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171222050941/http://www.proteaboekhuis.com/site.php/die-hobbit.html |url-status=dead }}</ref><ref>http://www.worldcat.org/title/hobbit-of-daarheen-en-weer-terug/oclc/995159288&referer=brief_results</ref> * ''Die smid van Groot Wootton'', 1968, [[Human & Rousseau]], Kaapstad <ref>http://www.worldcat.org/title/smid-van-groot-wootton/oclc/45868949</ref> Die meeste boeke van J.R.R. Tolkien, met uitsondering van ''The History of Middle Earth'', is in [[Nederlands]] vertaal. == Verwysings == {{Verwysings}} == Bronnelys == * [http://www.mieliestronk.com/ Die mieliestronk] – [[Wikipedia:Mieliestronk|Met toestemming gebruik]] {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Tolkien, J.R.R.}} [[Kategorie:Britse akademici]] [[Kategorie:Engelse digters]] [[Kategorie:Engelse militariste]] [[Kategorie:Engelse skrywers]] [[Kategorie:Britte in die Eerste Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Geboortes in 1892]] [[Kategorie:Sterftes in 1973]] ncpdys2he697g61shqvewuu6smhg0eg 0 5621 2521610 2459259 2022-08-26T15:45:49Z Asasaaaaas 153291 wikitext text/x-wiki Nochiperdid <div style="font-size:90%;"> {{Elementboks opskrif | getal=1 | simbool=H | naam=waterstof | links= | regs=[[helium]] | bo= | onder=[[Litium|Li]] | kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks reeks | [[niemetaal]]}} {{Elementboks groepperiodeblok | groep=1 | periode=1 | blok=s }} {{Elementboks atoommassa gpm | 1,00794 }} {{Elementboks ekonfig |1s¹ }} {{Elementboks eperskil | 1 }} {{Elementboks cas nommer | 1333-74-0}} {{Elementboks afdeling fisieseiensk |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks fase | [[gas]] }} {{Elementboks smeltpunt | k=13,99 | c=−259,16 }} {{Elementboks kookpunt | k=20,271 | c=−252,879 }} {{Elementboks digtheid gplstd | 23,2 }} {{Elementboks voorkoms beeld | H,1| kleurloos}} {{Elementboks afdeling atoomeiensk |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks oksiedtoest | '''−1, +1''' }} {{Elementboks ioonenergie1 | 1 312,0 }} {{Elementboks atoomradius pm | 25 (53) }} {{Elementboks kovalenteradius pm | 37 }} {{Elementboks vanderwaalsradius pm | 120 }} {{Elementboks kristalstruktuur | heksagonaal [[Beeld:Hexagonal.svg|60px]]}} {{Elementboks verdampwarm kjpmol | 0,44936 }} {{Elementboks smeltwarm kjpmol | 0,05868 }} {{Elementboks spoedvanklank mps | 1 270 | 298,15 }} {{Elementboks Henry se konstante|7,8 x 10^-4&nbsp;[L/mol.Atm]; 540&nbsp;[K] <ref>{{Ref:Sander}}</ref>}} {{Elementboks afdeling diverse |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks elektroneg pauling | 2,2 }} {{Elementboks warmtekap jpmolkteen25 | 14 304 }} {{Elementboks termiesegeleiding wpmkteen300k | 0,1815 }} {{Elementboks afdeling geskiedenis |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks ontdekdatum | 1766 }} {{Elementboks ontdekdeur | [[Henry Cavendish]] }} {{Elementboks genoemna | [[Grieks]] vir "watervormer" }} {{Elementboks isotope begin |isotopevan=waterstof| kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks isotope stabiel | mg=1 | sim=H | nv=99,98% | n=0 }} {{Elementboks isotope stabiel | mg=2 | sim=H | nv=0,02% | n=1 }} {{Elementboks isotope verval | mg=3 | sim=H | nv=spore | hl=12,32&nbsp;y | vm=[[betaverval|β⁻]] | ve=0,01861 | pg=3 | ps=He }} {{Elementboks isotope eindig}} {{Elementboks voetskrif | kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} </div> '''Waterstof''' is die [[chemiese element]] met [[atoomgetal]] 1. Dit word voorgestel deur die simbool '''H'''. By [[standaardtemperatuur en -druk]], is waterstof 'n kleurlose, reuklose, nie-metaalagtige, smaaklose en hoogs [[verbranding|vlambare]] diatomiese [[gas]] met die molekulêre formule H₂. Met 'n atomiese gewig van 1,00794, is waterstof die ligste element. Waterstof is die volopste chemiese element en vorm rofweg 75% van die heelal se elementêre massa.<ref>{{cite web |last=Palmer |first=David |date=13 September 1997 |url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/971113i.html |title=Hydrogen in the Universe |publisher=NASA |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20141029152908/http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/971113i.html |archive-date=29 Oktober 2014 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> [[Ster]]re in die [[hoofreeks]] bestaan hoofsaaklik uit waterstof in sy [[Plasma (fisika)|plasmatoestand]]. Elementêre waterstof is relatief skaars op die [[Aarde]]. Industriële produksie is meestal uit koolwaterstowwe soos metaan. Die twee grootste gebruike is in die verwerking van fossielbrandstowwe (bv., hidrokraking) en ammoniakproduksie hoofsaaklik vir die bemestingmark. Waterstof kan vervaardig word deur die elektrolise van water wat beduidend meer kos as die produksie daarvan uit [[aardgas]].<ref>{{cite web |author=Staff |year=2007 |url=http://www.fsec.ucf.edu/en/consumer/hydrogen/basics/production.htm |title=Hydrogen Basics — Production |publisher=Florida Solar Energy Center |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191125015224/http://www.fsec.ucf.edu/en/consumer/hydrogen/basics/production.htm |archive-date=25 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die mees algemene [[isotoop]] van waterstof is [[protium]] met 'n enkele [[proton]] sonder [[neutron]]e. In ioniese verbindings kan dit 'n positiewe lading aanneem ('n [[katioon]] gevorm uit 'n ontblote proton) of 'n negatiewe lading ('n [[anioon]], bekend as 'n [[hidried]]). Waterstof vorm verbindings met die meeste elemente en is aanwesig in [[water]] en die meeste organiese verbindings. Dit speel 'n baie belangrike rol in suurbasis-chemie met baie reaksies wat protone uitruil tussen oplosbare molekules. As die enigste neutrale atoom met 'n analitiese oplossing teenoor die [[Schrödinger-vergelyking]], het die studie van energiekunde en die binding van die waterstofatoom 'n sleutelrol gespeel in die ontwikkeling van kwantummeganika. Waterstof is ’n bron van kommer in [[metaalkunde|metallurgie]]: dit verbros baie metale<ref>{{cite journal | last=Rogers | first=H. C. | title=Hydrogen Embrittlement of Metals | journal=Science | year=1999 | volume=159 | issue=3819 | pages=1057–1064 | doi=10.1126/science.159.3819.1057 | pmid=17775040}}</ref> en maak so die ontwerp van pyplyne en stoortenks ingewikkeld.<ref>{{cite news |last1=Christensen |first1=C.H. |last2=Nørskov |first2=J.K. |last3=Johannessen |first3=T. |date=9 Julie 2005 |title=Making society independent of fossil fuels — Danish researchers reveal new technology |publisher=Technical University of Denmark |url=http://www.dtu.dk/English/About_DTU/News.aspx?guid=%7BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%7D |access-date=28 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130508130617/http://www.dtu.dk/English/About_DTU/News.aspx?guid=%7BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%7D |archive-date=8 Mei 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Waterstof is hoogs oplosbaar in baie [[seldsame aardelement|seldsame aard-]] en [[oorgangsmetale]]<ref name="Takeshita">{{cite journal | last1=Takeshita | first1=T. | last2=Wallace | first2=W.E. | last3=Craig | first3=R.S. | title=Hydrogen solubility in 1:5 compounds between yttrium or thorium and nickel or cobalt | journal=Inorganic Chemistry | year=1974 | volume=13 | issue=9 | pages=2282–2283 | doi = 10.1021/ic50139a050 }}</ref> en is oplosbaar in beide kristal- en amorfiese metale.<ref name="Kirchheim1">{{cite journal | last=Kirchheim | first=R. | last2=Mutschele |first2=T. |last3=Kieninger |first3=W. | title=Hydrogen in amorphous and nanocrystalline metals | journal=Materials Science and Engineering | year=1988 | volume=99 | pages=457–462 | doi = 10.1016/0025-5416(88)90377-1 }}</ref> Waterstof se [[oplosbaarheid]] in metale word beïnvloed deur lokale vervormings of onsuiwerhede in die kristalverband.<ref name="Kirchheim2">{{cite journal | last=Kirchheim | first=R. | title=Hydrogen solubility and diffusivity in defective and amorphous metals | journal=Progress in Materials Science | year=1988 | volume=32 | issue=4 | pages=262–325 | doi = 10.1016/0079-6425(88)90010-2}}</ref> == Verbranding == [[Lêer:Shuttle Main Engine Test Firing cropped edited and reduced.jpg|duimnael|150px|links|'n Ruimtependeltuig se hoofenjin verbrand waterstof met suurstof, wat 'n bykans onsigbare vlam voortbring.]] Waterstofgas (diwaterstof<ref>{{Cite web |url=http://www.usm.maine.edu/~newton/Chy251_253/Lectures/LewisStructures/Dihydrogen.html |title=University of Southern Maine-Dihydrogen |access-date=8 Maart 2009 |archive-date=24 Desember 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/6D9jJ0ebz?url=http://web1.uct.usm.maine.edu/~newton/Chy251_253/Lectures/LewisStructures/Dihydrogen.html |url-status=dead }}</ref>) is hoogs vlambaar en sal in lug brand as dit tussen 4% en 75% gekonsentreer is.<ref>{{cite journal |last=Carcassi |first=M. N. |last2=Fineschi |first2=F. |title=Deflagrations of H₂–air and CH₄–air lean mixtures in a vented multi-compartment environment |journal=Energy |datum=Junie 2005 |volume=30 |issue=8 |pages=1439–1451 |doi=10.1016/j.energy.2004.02.012}}</ref> Die temperatuur waarteen dit spontaan in lug ontvlam, is 500&nbsp;°C. == Kenmerkende eienskappe == [[Lêer:Emissions Spectra.webm|duimnael|261x261px|Waterstofspektrum-eksperiment]] Waterstof is die ligste chemiese element en die algemeenste [[isotoop]] bestaan uit slegs 'n enkele [[proton]] en 'n [[elektron]]. By [[Standaardtemperatuur en -druk|STD]]-toestande vorm waterstof 'n diatomiese gas, H₂, met 'n kookpunt so laag as 20,27&nbsp;[[Kelvin|K]] en 'n smeltpunt van 14,02&nbsp;K. Onder uitsonderlik hoë druk, soos dié by die kern van [[gasreus]]e, verloor die molekules hulle identiteit en word die waterstof 'n vloeibare [[metaal]]. Onder uitsonderlik lae druktoestande wat in die ruimte ervaar word, is waterstof geneig om as enkele atome te bestaan, om die eenvoudige rede dat daar nie ander atome is om mee te kombineer nie; molekulêre wolke H₂ vorm in die ruimte en is betrokke by [[ster]]vorming. Die element speel 'n noodsaaklike rol in energie-opwekking in die [[heelal]] deur die proton-proton-reaksie en die koolstof-stikstofsiklus. (Daar is [[kernfusie]]prosesse wat groot hoeveelhede energie vrystel deur die samemelting van twee waterstofatome om een [[helium]]atoom te vorm). === Die waterstofatoom === Die waterstofatoom is 'n [[atoom]] van die element waterstof. Dit bestaan uit 'n enkele negatief gelaaide [[elektron]], wat om 'n positief gelaaide [[proton]] wentel, wat die kern van die waterstofatoom vorm. Die elektron word aan die proton gebind deur Coulombiese kragte. == Gebruike == Groot hoeveelhede waterstof word benodig in die chemiese nywerheid, veral in die [[Haber-proses]] vir die vervaardiging van [[ammoniak]], die hidrogenasie van vette en [[olie]]s en die produksie van [[metanol]]. Verder word waterstof gebruik in hidro-dealkilering, hidro-ontswaeling en hidrokrakingsprosesse. Ander gebruike van waterstof is: * Die element word gebruik in die vervaardiging van [[soutsuur]], sweiswerk en die reduksie van metaalerts.<ref>{{cite web |author=Chemistry Operations |date=15 Desember 2003 |url=http://periodic.lanl.gov/elements/1.html |title=Hydrogen |publisher=Los Alamos National Laboratory |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20101113160257/http://periodic.lanl.gov/elements/1.html |archive-date=13 November 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite journal | last = Durgutlu | first = Ahmet | title = Experimental investigation of the effect of hydrogen in argon as a shielding gas on TIG welding of austenitic stainless steel | journal = ScienceDirect | volume = 25 | issue = 1 | pages = 19–23 | publisher = Gazi University | location = Ankara, Turkey | date = 2003-10-27 | url = http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TX5-49W1W1V-7&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=2074bcd5650e0ca62aa09b8713708226 | doi = 10.1016/j.matdes.2003.07.004 | accessdate = 2008-04-06 | archive-date = 2008-04-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080418063125/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TX5-49W1W1V-7&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=2074bcd5650e0ca62aa09b8713708226 | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web | title = Atomic Hydrogen Welding | publisher = Specialty Welds | year = 2007 | url = http://www.specialwelds.com/underwater-welding/atomic-hydrogen-welding.htm | accessdate = | archive-date = 16 Julie 2011 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110716114441/http://www.specialwelds.com/underwater-welding/atomic-hydrogen-welding.htm | url-status = dead }}</ref> * Dit word gebruik as vuurpylbrandstof. * Vloeibare waterstof word in kriogeniese navorsing gebruik, insluitende supergeleier-studies.<ref>{{cite journal | last = Hardy | first = Walter N. | title = From H2 to cryogenic H masers to HiTc superconductors: An unlikely but rewarding path | journal = Physica C: Superconductivity | volume = 388–389 | pages = 1–6 | publisher = University of British Columbia | location = Vancouver, Canada | date = 2003-03-19 | url = http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TVJ-485PG6D-D&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e | doi = 10.1016/S0921-4534(02)02591-1 | accessdate = 2008-03-25 | archive-date = 2008-12-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081201164253/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TVJ-485PG6D-D&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e | url-status = dead }}</ref> * Aangesien waterstof veertien en 'n half keer ligter as lug is, is dit eens algemeen gebruik as 'n dryfgas in lugballonne en lugvaartuie.<ref name="zeppelins">{{cite web | last = Barnes | first = Matthew | title = LZ-129, Hindenburg | work = The Great Zeppelins | year = 2004 | url = http://www.ciderpresspottery.com/ZLA/greatzeps/german/Hindenburg.html | accessdate = 2008-03-18 | archive-date = 2012-12-24 | archive-url = https://www.webcitation.org/6D9jZZE7U?url=http://www.ciderpresspottery.com/ZLA/greatzeps/german/Hindenburg.html | url-status = dead }}</ref> Die gebruik daarvan is egter gestaak na die [[Hindenburg|Hindenburg-ramp]] die publiek oortuig het dat die gas te gevaarlik is vir dié doel. Nogtans oorweeg deskundiges ná die oliekrisis van [[1973]] om waterstofaangedrewe passasiersvliegtuie as 'n alternatief tot kerosienenjins te ontwikkel. Die eerste Russiese passasiersvliegtuig wat vloeibare waterstof as brandstof gebruik, die Toepolef-155 ('n gemodifiseerde Toepolef-154-[[straler]]), is op [[15 April]] [[1988]] suksesvol getoets. * [[Deuterium]], 'n waterstofisotoop (waterstof-2) word gebruik in kernsplytings as 'n moderator om neutrone te vertraag en word ook gebruik in kernfusiereaksies.<ref name="nbb">{{cite book| last = Emsley| first = John| title = Nature's Building Blocks| publisher = Oxford University Press| year = 2001| location = Oxford| pages = 183–191| isbn = 0-19-850341-5 }}</ref> * Stowwe wat deuterium bevat, vind ook toepassing in [[chemie]] en [[biologie]] asook in studies van isotoop-effekte in reaksies.<ref>{{cite journal | last = Reinsch | first =J. | first2=A. | last2=Katz |first3=J. |last3=Wean |first4=G. |last4=Aprahamian |first5=J.T. |last5=MacFarland | title = The deuterium isotope effect upon the reaction of fatty acyl-CoA dehydrogenase and butyryl-CoA | journal = J. Biol. Chem. | volume = 255 | issue = 19 | pages = 9093–97 | datum = 10 October 1980 | url = http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/255/19/9093 | accessdate = 2008-03-24 | pmid = 7410413 | archive-date = 2008-04-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080415015445/http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/255/19/9093 | url-status = dead }}</ref> * [[Tritium]] (waterstof-3), word vervaardig in kernreaktors en word gebruik om waterstofbomme te vervaardig.<ref>{{cite journal| last = Bergeron| first = Kenneth D.| title = The Death of no-dual-use| journal = Bulletin of the Atomic Scientists| volume = 60| issue = 1| pages = 15| publisher = Educational Foundation for Nuclear Science, Inc.| location = | date = January–February 2004| url = http://find.galegroup.com/itx/start.do?prodId=SPJ.SP06| accessdate = 2008-04-13 | doi = 10.2968/060001004 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->}}</ref> * Dit word ook gebruik as 'n isotoopmerker in die biologiese wetenskappe en as 'n bestralingsbron in weerkaatsende verwe.<ref name="holte">{{cite journal| last = Holte| first = Aurali E.| last2 = Houck| first2 = Marilyn A.| last3 = Collie| first3 = Nathan L.| title = Potential Role of Parasitism in the Evolution of Mutualism in Astigmatid Mites| journal = Experimental and Applied Acarology| volume = 25| issue = 2| pages = 97–107| publisher = Texas Tech University| location = Lubbock| date = 2004-11-03| url = http://www.springerlink.com/content/p361t660u1774534/| doi = 10.1023/A:1010655610575| accessdate = 2008-03-08}}{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite journal| last = Quigg| first = Catherine T.| title = Tritium Warning| journal = Bulletin of the Atomic Scientists| volume = 40 | issue = 3| pages = 56–57| location = Chicago| datum = 1984| url = http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=sch&AN=11181317&site=ehost-live| issn = 0096-3402| accessdate = 2008-04-15}}</ref> * Waterstof kan verbrand word in interne verbrandingsmotors en 'n vloot waterstofbrandende [[motorkar|motors]] word tans deur Chrysler-BMW aangehou. Waterstof in [[brandstofsel]]le word ondersoek as moontlike goedkoop, [[besoedeling]]svrye [[kragbron]]ne. == Geskiedenis == Waterstof is in [[1776]] deur [[Henry Cavendish]] die eerste keer as 'n suiwer chemiese stof geïdentifiseer. [[Antoine Lavoisier]] het die element in [[1787]] sy naam gegee in [[Frans]], naamlik ''hydrogen'', wat letterlik "watermaker" beteken.<ref name="Stwertka">{{cite book| last = Stwertka| first = Albert| title = A Guide to the Elements| publisher = Oxford University Press| year = 1996| pages = 16–21| isbn = 0-19-508083-1}}</ref> Deur middel van 'n spektraalanalise het die Duitse navorsers Kirchhoff en Bunsen in [[1861]] bewys dat waterstof 'n bestanddeel van die [[son]] is – en gevolglik die element moet wees wat die meeste in ons [[sonnestelsel]] voorkom. == Voorkoms == Waterstof is die element wat die meeste in die natuur voorkom. Meer as 75% van die [[massa]] van alle materie en meer as 90% van al die [[Atoom|atome]] bestaan uit waterstof.<ref>{{cite web |first=Steve |last=Gagnon |url=http://education.jlab.org/itselemental/ele001.html |title=Hydrogen |publisher=Jefferson Lab |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200502082747/https://education.jlab.org/itselemental/ele001.html |archive-date=2 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die element kom in oorvloed voor in [[ster]]re en groot [[Planeet|planete]] ([[gasreus]]e). Relatief tot sy groot oorvloed elders in die heelal is suiwer waterstof baie skaars in die [[aarde]] se atmosfeer (1 dpm (dele per miljoen) op 'n volumebasis). Die algemeenste bron vir die element op aarde is [[water]], wat bestaan uit twee dele waterstof en een deel [[suurstof]] (H₂O). Ander bronne sluit in die meeste vorms van organiese stowwe (insluitende alle lewende wesens), [[Fossielbrandstof|fossielbrandstowwe]] naamlik ([[steenkool]] en [[ru-olie]]) asook aardgas. Metaan ([[koolstof|C]]H₄) wat verkry kan word as byproduk uit die ontbinding van organiese materiaal en wat ook 'n hoofkomponent van aardgas is, is 'n toenemend belangrike energiebron en is 'n belangrike bron van waterstof.<ref>{{cite web |first=Wolfgang H. |last=Berger |date=15 November 2007 |url=http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange2/11_3.shtml |title=The Future of Methane |publisher=University of California, San Diego |access-date=12 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200416213641/http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange2/11_3.shtml |archive-date=16 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Waterstof kan voorberei word op verskeie maniere: [[stoom]] wat met verhitte [[koolstof]] reageer, [[koolwaterstof]]ontbinding deur blootstelling aan hitte, reaksie van 'n sterk basis in 'n waterige oplossing met [[aluminium]], [[elektrolise]] van water, of die verplasing van [[Suur|sure]] met sekere [[Metaal|metale]]. Kommersiële massaproduksie van waterstof geskied hoofsaaklik deur die ontbinding van aardgas teen hoë temperature in die teenwoordigheid van stoom en suurstof. Die proses staan bekend as metaanhervorming. == Verbindings == Waterstof vorm verbindings met die meeste elemente. Waterstof het 'n [[elektronegatiwiteit]] van 2,2 en dus vorm dit verbindings waar dit die meer nie-metaalagtige, asook waar dit die meer metaalagtige element is. Eersgenoemde verbindings word hidriede genoem, waar waterstof bestaan uit H^- ione of slegs as 'n opgeloste stof binne-in 'n ander element soos in palladiumhidried.<ref>{{cite web| last = Sandrock| first = Gary| title = Metal-Hydrogen Systems| publisher = Sandia National Laboratories| date = 2002-05-02| url = http://hydpark.ca.sandia.gov/DBFrame.html| accessdate = 2008-03-23| archive-date = 2012-12-24| archive-url = https://www.webcitation.org/6D9jPh4UQ?url=http://hydpark.ca.sandia.gov/DBFrame.html| url-status = dead}}</ref> Laasgenoemde verbinding neig egter na 'n kovalente verbinding; aangesien die H⁺ ioon 'n ontblote kern met geen elektrone sal wees, het dit 'n sterk geneigdheid om elektrone na homself aan te trek. Albei tipe verbindings vorm sure. Dus sal 'n mens selfs in 'n suuroplossing ione soos [[hidronium]] (H₃O⁺) kry vanweë die proton se sterk geneigdheid om aan iets te bind. Waterstof verbind met suurstof om water te vorm, H₂O, en die reaksie stel baie energie vry – soveel dat die verbranding van waterstof in lug eerder as 'n ontploffing beskryf kan word. Deuteriumoksied, of D₂O, word ook dikwels "swaar water" genoem. Waterstof vorm ook 'n groot verskeidenheid verbindings met [[koolstof]]. As gevolg van hulle noue verbintenis met lewende organismes, word hierdie stowwe organiese verbindings genoem; die studie van dié verbindings word [[organiese chemie]] genoem.<ref name="hydrocarbon">{{cite web |title=Structure and Nomenclature of Hydrocarbons |publisher=Purdue University |url=http://chemed.chem.purdue.edu/genchem/topicreview/bp/1organic/organic.html |access-date=23 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200510201156/http://chemed.chem.purdue.edu/genchem/topicreview/bp/1organic/organic.html |archive-date=10 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |title=Organic Chemistry |work=Dictionary.com |publisher=Lexico Publishing Group |year=2008 |url=http://dictionary.reference.com/browse/organic%20chemistry |access-date=23 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924123443/http://dictionary.reference.com/browse/organic%20chemistry |archive-date=24 September 2015 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> == Vorms == [[Lêer:Hydrogen discharge tube.jpg|duimnael|links|125px|Waterstof]] Onder normale toestande is waterstofgas 'n mengsel van drie verskillende soorte [[molekule]]s wat van mekaar verskil ten opsigte van die twee stabiele isotope: {{chem|H|2}}, {{chem|H|D}} en {{chem|D|2}}. Waterstofgas is hoofsaaklik [[protium]], maar {{chem|¹H|2}} self kan nog verskil ten opsigte van die relatiewe [[Spin (fisika)|spin]] van die twee [[nukleon]]e.<ref name="uigi">{{cite web |author=Staff |year=2003 |url=http://www.uigi.com/hydrogen.html |title=Hydrogen (H₂) Properties, Uses, Applications: Hydrogen Gas and Liquid Hydrogen |publisher=Universal Industrial Gases, Inc. |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191123045518/http://www.uigi.com/hydrogen.html |archive-date=23 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die twee vorms staan bekend as orto en para-waterstof (dit verskil van [[isotoop|isotope]] soos hieronder beskryf). In orto-waterstof is die spin van die nukleone parallel, terwyl dit in para-waterstof anti-parallel is. Teen standaardtoestande bestaan waterstof uit ongeveer 25% van die para-vorm en 75% van die orto-vorm (ook bekend as die "normale" vorm).<ref name="Tikhonov">{{cite journal | last=Tikhonov | first=Vladimir I. | last2=Volkov |first2=Alexander A. | title=Separation of Water into Its Ortho and Para Isomers | journal=Science | year=2002 | volume=296 | issue=5577 | pages=2363 | doi=10.1126/science.1069513 | pmid=12089435 }}</ref> Die ewewigsverhouding tussen die twee vorms hang van temperatuur af, maar aangesien die orto-vorm 'n hoër energievlak het, kan dit nie stabiel wees in die suiwer vorm nie. Teen lae temperature (omtrent by kookpunt), bestaan die ewewigsamestelling amper uitsluitlik uit die para-vorm. Die omsettingsproses tussen die vorms is stadig en as waterstof vinnig verkoel en gekondenseer word, kan dit nog groot hoeveelhede van die para-vorm-atome bevat. Die verskynsel is belangrik vir die voorbereiding en stoor van vloeibare waterstof aangesien die orto-para-omsetting meer hitte genereer as die [[verdampingshitte]] van waterstof en 'n groot hoeveelheid waterstof verloor kan word deur [[verdamping]] etlike dae ná vervloeiing. Daarom word kataliste ingespan om die orto-para-omsetting te versnel tydens die waterstofverkoelingproses. Daar is ook 'n effense verskil tussen die fisiese eienskappe van die twee vorme. Die smelt- en kookpunte van para-waterstof is byvoorbeeld ongeveer 0,1 [[Kelvin|K]] laer as die van die "normale" orto-vorm. == Isotope == Die mees algemene isotoop van waterstof is ¹H. Dié stabiele isotoop het 'n kern wat bestaan uit 'n enkele [[proton]]; daarvandaan die beskrywende term (selde gebruik) [[protium]] vir ¹H.<ref>{{cite journal | last=Urey | first=Harold C. | last2=Brickwedde |first2=F.G. |last3=Murphy |first3=G.M. | title=Names for the Hydrogen Isotopes | journal=Science | year=1933 | volume=78 | issue=2035 | pages=602–603 | url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/citation/78/2035/602 | accessdate=2008-02-20 | doi=10.1126/science.78.2035.602 | pmid=17797765 }}</ref> Die ander stabiele isotoop is [[deuterium]], ²H, met 'n ekstra [[neutron]] in die kern. Deuterium beslaan 0,0184-0,0082% van alle waterstof ([[IUPAC]]); verhoudings van deuterium tot protium word gerapporteer relatief tot die VSMOW standaardverwysingswater. Die derde waterstofisotoop is die radioaktiewe [[tritium]], ³H. Die tritiumkern bevat twee neutrone en 'n proton. Waterstof is die enigste element met verskillende name vir sy isotope. Die simbole D en T (i.p.v. ²H and ³H) word somtyds gebruik vir deuterium en tritium, hoewel dit nie amptelik goedgekeurde gebruik is nie. (Die simbool P word reeds gebruik om die element [[Fosfor]] aan te dui en kan dus nie gebruik word vir protium nie). == Voorsorgmaatreëls == Waterstof is 'n hoogs [[verbranding|ontvlambare]] gas wat brand teen konsentrasies so laag as 4% in lug. Dit reageer ook heftig met [[chloor]] en [[fluoor]]. Wanneer waterstof met suurstof gemeng word, brand dit met 'n ontploffing. == Sien ook == * [[Periodieke tabel]] * [[Waterstofbinding]] == Bronne == * [http://periodic.lanl.gov/elements/1.html Los Alamos National Laboratory – Hydrogen] == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Hydrogen|Waterstof}} {{Wikt|waterstof}} * [[Wiktionary:Hydrogen|Wiktionary – ''Hydrogen'' in different languages]] * [https://www.webelements.com/hydrogen/ WebElements.com – Hydrogen] * [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/H.html EnvironmentalChemistry.com – Hydrogen] * [http://education.jlab.org/itselemental/ele001.html It's Elemental – Hydrogen] {{Navigasie Periodieke tabel}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Waterstof]] bpkvi3irbe01ky990gs2ups0dzrzc14 2521611 2521610 2022-08-26T15:46:11Z Asasaaaaas 153291 wikitext text/x-wiki Me paso toda la noche en el Secutivo dentro del garaje que solo tiene luz de emergencia y estoy dentro del auto del Secutivo y estoy sentado en el Secutivo agobiándome y me agobio en el Secutivo me paso toda la noche en el Penende dentro del garaje que solo tiene luz de emergencia y estoy dentro del carro del penende y estoy sentado en el penende agobiándome y me agobio en el penende me paso toda la noche en la noche me perdí en la oscuridad dentro del garaje eso es oscuro y no hay luz y estoy dentro de la camioneta del nochiperdid y estoy sentado en el nochiperdid abrumándome y me abrumo en el nochiperdid me paso toda la noche en el sowuare dentro del garaje que al menos tiene algo de luz fluorescente y estoy dentro de la furgoneta sowuare y estoy sentado en el sowuare abrumandome y me agobio en el sowuare me paso toda la noche en el chipi chipi dentro del garaje que solo hay un punto de luz y estoy dentro del coche de el chipi chipi y estoy sentado en el chipi chipi agobiado ome y me agobio en el chipi chipi me paso toda la noche en el ñuño dentro del garaje que tiene mucha luz y hay un coche Prosegur y otro coche Securitas direct y Estoy dentro de la camioneta del ñuño y estoy sentado en el ñuño abrumándome y me agobio en el ñuño Pasó toda la noche en el ome dentro del garaje que tiene luces rojas y estoy dentro del auto del ome y estoy sentado en el ome me agobio y me agobio en el ome paso toda la noche en el as dentro del garaje que tiene luz de emergencia y una lucecita de las farolas esa luz entra por un vidrio descolorido y estoy dentro del auto del as y Estoy sentado en el as abrumado y me siento abrumado en el as Paso toda la noche en el Secutivo dentro del garaje que solo tiene luz de emergencia y estoy dentro del coche del Secutivo y yo estoy sentado en el Secutivo agobiandome y me agobio en el Secutivo Paso toda la noche en el penende dentro del garaje que sólo hay luz de emergencia y estoy dentro del coche del penende y yo estoy sentado en el penende agobiándome y me agobio en el penende Paso toda la noche en el nochiperdid a oscuras dentro del garaje que está oscuro y no hay ninguna luz y estoy dentro de la furgoneta del nochiperdid y yo estoy sentado en el nochiperdid agobiándome y me agobio en el nochiperdid Paso toda la noche en el sowuare dentro del garaje que por lo menos tiene un poco de luz fluorescente y estoy dentro de la furgoneta del sowuare y yo estoy sentado en el sowuare agobiándome y me agobio en el sowuare Paso toda la noche en el chipi chipi dentro del garaje que sólo hay un punto de luz y estoy dentro del coche del chipi chipi y yo estoy sentado en el chipi chipi agobiándome y me agobio en el chipi chipi Paso toda la noche en el ñuño dentro del garaje que tiene muchísima luz y hay un coche de Prosegur y otro coche de Securitas direct y estoy dentro de la furgoneta del ñuño y yo estoy sentado en el ñuño agobiándome y me agobio en el ñuño Pasó toda la noche en el ome dentro del garaje que tiene focos rojos y estoy dentro del coche del ome y yo estoy sentando en el ome agobiandome y me agobio en el ome Paso toda la noche en el as dentro del garaje que tiene luz de emergencia y un poco de luz de las farolas que esa luz entra por un cristal desvanecido y estoy dentro del coche del as y yo estoy sentado en el as agobiándome y me agobio en el as <div style="font-size:90%;"> {{Elementboks opskrif | getal=1 | simbool=H | naam=waterstof | links= | regs=[[helium]] | bo= | onder=[[Litium|Li]] | kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks reeks | [[niemetaal]]}} {{Elementboks groepperiodeblok | groep=1 | periode=1 | blok=s }} {{Elementboks atoommassa gpm | 1,00794 }} {{Elementboks ekonfig |1s¹ }} {{Elementboks eperskil | 1 }} {{Elementboks cas nommer | 1333-74-0}} {{Elementboks afdeling fisieseiensk |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks fase | [[gas]] }} {{Elementboks smeltpunt | k=13,99 | c=−259,16 }} {{Elementboks kookpunt | k=20,271 | c=−252,879 }} {{Elementboks digtheid gplstd | 23,2 }} {{Elementboks voorkoms beeld | H,1| kleurloos}} {{Elementboks afdeling atoomeiensk |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks oksiedtoest | '''−1, +1''' }} {{Elementboks ioonenergie1 | 1 312,0 }} {{Elementboks atoomradius pm | 25 (53) }} {{Elementboks kovalenteradius pm | 37 }} {{Elementboks vanderwaalsradius pm | 120 }} {{Elementboks kristalstruktuur | heksagonaal [[Beeld:Hexagonal.svg|60px]]}} {{Elementboks verdampwarm kjpmol | 0,44936 }} {{Elementboks smeltwarm kjpmol | 0,05868 }} {{Elementboks spoedvanklank mps | 1 270 | 298,15 }} {{Elementboks Henry se konstante|7,8 x 10^-4&nbsp;[L/mol.Atm]; 540&nbsp;[K] <ref>{{Ref:Sander}}</ref>}} {{Elementboks afdeling diverse |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks elektroneg pauling | 2,2 }} {{Elementboks warmtekap jpmolkteen25 | 14 304 }} {{Elementboks termiesegeleiding wpmkteen300k | 0,1815 }} {{Elementboks afdeling geskiedenis |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks ontdekdatum | 1766 }} {{Elementboks ontdekdeur | [[Henry Cavendish]] }} {{Elementboks genoemna | [[Grieks]] vir "watervormer" }} {{Elementboks isotope begin |isotopevan=waterstof| kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks isotope stabiel | mg=1 | sim=H | nv=99,98% | n=0 }} {{Elementboks isotope stabiel | mg=2 | sim=H | nv=0,02% | n=1 }} {{Elementboks isotope verval | mg=3 | sim=H | nv=spore | hl=12,32&nbsp;y | vm=[[betaverval|β⁻]] | ve=0,01861 | pg=3 | ps=He }} {{Elementboks isotope eindig}} {{Elementboks voetskrif | kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} </div> '''Waterstof''' is die [[chemiese element]] met [[atoomgetal]] 1. Dit word voorgestel deur die simbool '''H'''. By [[standaardtemperatuur en -druk]], is waterstof 'n kleurlose, reuklose, nie-metaalagtige, smaaklose en hoogs [[verbranding|vlambare]] diatomiese [[gas]] met die molekulêre formule H₂. Met 'n atomiese gewig van 1,00794, is waterstof die ligste element. Waterstof is die volopste chemiese element en vorm rofweg 75% van die heelal se elementêre massa.<ref>{{cite web |last=Palmer |first=David |date=13 September 1997 |url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/971113i.html |title=Hydrogen in the Universe |publisher=NASA |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20141029152908/http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/971113i.html |archive-date=29 Oktober 2014 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> [[Ster]]re in die [[hoofreeks]] bestaan hoofsaaklik uit waterstof in sy [[Plasma (fisika)|plasmatoestand]]. Elementêre waterstof is relatief skaars op die [[Aarde]]. Industriële produksie is meestal uit koolwaterstowwe soos metaan. Die twee grootste gebruike is in die verwerking van fossielbrandstowwe (bv., hidrokraking) en ammoniakproduksie hoofsaaklik vir die bemestingmark. Waterstof kan vervaardig word deur die elektrolise van water wat beduidend meer kos as die produksie daarvan uit [[aardgas]].<ref>{{cite web |author=Staff |year=2007 |url=http://www.fsec.ucf.edu/en/consumer/hydrogen/basics/production.htm |title=Hydrogen Basics — Production |publisher=Florida Solar Energy Center |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191125015224/http://www.fsec.ucf.edu/en/consumer/hydrogen/basics/production.htm |archive-date=25 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die mees algemene [[isotoop]] van waterstof is [[protium]] met 'n enkele [[proton]] sonder [[neutron]]e. In ioniese verbindings kan dit 'n positiewe lading aanneem ('n [[katioon]] gevorm uit 'n ontblote proton) of 'n negatiewe lading ('n [[anioon]], bekend as 'n [[hidried]]). Waterstof vorm verbindings met die meeste elemente en is aanwesig in [[water]] en die meeste organiese verbindings. Dit speel 'n baie belangrike rol in suurbasis-chemie met baie reaksies wat protone uitruil tussen oplosbare molekules. As die enigste neutrale atoom met 'n analitiese oplossing teenoor die [[Schrödinger-vergelyking]], het die studie van energiekunde en die binding van die waterstofatoom 'n sleutelrol gespeel in die ontwikkeling van kwantummeganika. Waterstof is ’n bron van kommer in [[metaalkunde|metallurgie]]: dit verbros baie metale<ref>{{cite journal | last=Rogers | first=H. C. | title=Hydrogen Embrittlement of Metals | journal=Science | year=1999 | volume=159 | issue=3819 | pages=1057–1064 | doi=10.1126/science.159.3819.1057 | pmid=17775040}}</ref> en maak so die ontwerp van pyplyne en stoortenks ingewikkeld.<ref>{{cite news |last1=Christensen |first1=C.H. |last2=Nørskov |first2=J.K. |last3=Johannessen |first3=T. |date=9 Julie 2005 |title=Making society independent of fossil fuels — Danish researchers reveal new technology |publisher=Technical University of Denmark |url=http://www.dtu.dk/English/About_DTU/News.aspx?guid=%7BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%7D |access-date=28 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130508130617/http://www.dtu.dk/English/About_DTU/News.aspx?guid=%7BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%7D |archive-date=8 Mei 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Waterstof is hoogs oplosbaar in baie [[seldsame aardelement|seldsame aard-]] en [[oorgangsmetale]]<ref name="Takeshita">{{cite journal | last1=Takeshita | first1=T. | last2=Wallace | first2=W.E. | last3=Craig | first3=R.S. | title=Hydrogen solubility in 1:5 compounds between yttrium or thorium and nickel or cobalt | journal=Inorganic Chemistry | year=1974 | volume=13 | issue=9 | pages=2282–2283 | doi = 10.1021/ic50139a050 }}</ref> en is oplosbaar in beide kristal- en amorfiese metale.<ref name="Kirchheim1">{{cite journal | last=Kirchheim | first=R. | last2=Mutschele |first2=T. |last3=Kieninger |first3=W. | title=Hydrogen in amorphous and nanocrystalline metals | journal=Materials Science and Engineering | year=1988 | volume=99 | pages=457–462 | doi = 10.1016/0025-5416(88)90377-1 }}</ref> Waterstof se [[oplosbaarheid]] in metale word beïnvloed deur lokale vervormings of onsuiwerhede in die kristalverband.<ref name="Kirchheim2">{{cite journal | last=Kirchheim | first=R. | title=Hydrogen solubility and diffusivity in defective and amorphous metals | journal=Progress in Materials Science | year=1988 | volume=32 | issue=4 | pages=262–325 | doi = 10.1016/0079-6425(88)90010-2}}</ref> == Verbranding == [[Lêer:Shuttle Main Engine Test Firing cropped edited and reduced.jpg|duimnael|150px|links|'n Ruimtependeltuig se hoofenjin verbrand waterstof met suurstof, wat 'n bykans onsigbare vlam voortbring.]] Waterstofgas (diwaterstof<ref>{{Cite web |url=http://www.usm.maine.edu/~newton/Chy251_253/Lectures/LewisStructures/Dihydrogen.html |title=University of Southern Maine-Dihydrogen |access-date=8 Maart 2009 |archive-date=24 Desember 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/6D9jJ0ebz?url=http://web1.uct.usm.maine.edu/~newton/Chy251_253/Lectures/LewisStructures/Dihydrogen.html |url-status=dead }}</ref>) is hoogs vlambaar en sal in lug brand as dit tussen 4% en 75% gekonsentreer is.<ref>{{cite journal |last=Carcassi |first=M. N. |last2=Fineschi |first2=F. |title=Deflagrations of H₂–air and CH₄–air lean mixtures in a vented multi-compartment environment |journal=Energy |datum=Junie 2005 |volume=30 |issue=8 |pages=1439–1451 |doi=10.1016/j.energy.2004.02.012}}</ref> Die temperatuur waarteen dit spontaan in lug ontvlam, is 500&nbsp;°C. == Kenmerkende eienskappe == [[Lêer:Emissions Spectra.webm|duimnael|261x261px|Waterstofspektrum-eksperiment]] Waterstof is die ligste chemiese element en die algemeenste [[isotoop]] bestaan uit slegs 'n enkele [[proton]] en 'n [[elektron]]. By [[Standaardtemperatuur en -druk|STD]]-toestande vorm waterstof 'n diatomiese gas, H₂, met 'n kookpunt so laag as 20,27&nbsp;[[Kelvin|K]] en 'n smeltpunt van 14,02&nbsp;K. Onder uitsonderlik hoë druk, soos dié by die kern van [[gasreus]]e, verloor die molekules hulle identiteit en word die waterstof 'n vloeibare [[metaal]]. Onder uitsonderlik lae druktoestande wat in die ruimte ervaar word, is waterstof geneig om as enkele atome te bestaan, om die eenvoudige rede dat daar nie ander atome is om mee te kombineer nie; molekulêre wolke H₂ vorm in die ruimte en is betrokke by [[ster]]vorming. Die element speel 'n noodsaaklike rol in energie-opwekking in die [[heelal]] deur die proton-proton-reaksie en die koolstof-stikstofsiklus. (Daar is [[kernfusie]]prosesse wat groot hoeveelhede energie vrystel deur die samemelting van twee waterstofatome om een [[helium]]atoom te vorm). === Die waterstofatoom === Die waterstofatoom is 'n [[atoom]] van die element waterstof. Dit bestaan uit 'n enkele negatief gelaaide [[elektron]], wat om 'n positief gelaaide [[proton]] wentel, wat die kern van die waterstofatoom vorm. Die elektron word aan die proton gebind deur Coulombiese kragte. == Gebruike == Groot hoeveelhede waterstof word benodig in die chemiese nywerheid, veral in die [[Haber-proses]] vir die vervaardiging van [[ammoniak]], die hidrogenasie van vette en [[olie]]s en die produksie van [[metanol]]. Verder word waterstof gebruik in hidro-dealkilering, hidro-ontswaeling en hidrokrakingsprosesse. Ander gebruike van waterstof is: * Die element word gebruik in die vervaardiging van [[soutsuur]], sweiswerk en die reduksie van metaalerts.<ref>{{cite web |author=Chemistry Operations |date=15 Desember 2003 |url=http://periodic.lanl.gov/elements/1.html |title=Hydrogen |publisher=Los Alamos National Laboratory |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20101113160257/http://periodic.lanl.gov/elements/1.html |archive-date=13 November 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite journal | last = Durgutlu | first = Ahmet | title = Experimental investigation of the effect of hydrogen in argon as a shielding gas on TIG welding of austenitic stainless steel | journal = ScienceDirect | volume = 25 | issue = 1 | pages = 19–23 | publisher = Gazi University | location = Ankara, Turkey | date = 2003-10-27 | url = http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TX5-49W1W1V-7&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=2074bcd5650e0ca62aa09b8713708226 | doi = 10.1016/j.matdes.2003.07.004 | accessdate = 2008-04-06 | archive-date = 2008-04-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080418063125/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TX5-49W1W1V-7&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=2074bcd5650e0ca62aa09b8713708226 | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web | title = Atomic Hydrogen Welding | publisher = Specialty Welds | year = 2007 | url = http://www.specialwelds.com/underwater-welding/atomic-hydrogen-welding.htm | accessdate = | archive-date = 16 Julie 2011 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110716114441/http://www.specialwelds.com/underwater-welding/atomic-hydrogen-welding.htm | url-status = dead }}</ref> * Dit word gebruik as vuurpylbrandstof. * Vloeibare waterstof word in kriogeniese navorsing gebruik, insluitende supergeleier-studies.<ref>{{cite journal | last = Hardy | first = Walter N. | title = From H2 to cryogenic H masers to HiTc superconductors: An unlikely but rewarding path | journal = Physica C: Superconductivity | volume = 388–389 | pages = 1–6 | publisher = University of British Columbia | location = Vancouver, Canada | date = 2003-03-19 | url = http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TVJ-485PG6D-D&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e | doi = 10.1016/S0921-4534(02)02591-1 | accessdate = 2008-03-25 | archive-date = 2008-12-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081201164253/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TVJ-485PG6D-D&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e | url-status = dead }}</ref> * Aangesien waterstof veertien en 'n half keer ligter as lug is, is dit eens algemeen gebruik as 'n dryfgas in lugballonne en lugvaartuie.<ref name="zeppelins">{{cite web | last = Barnes | first = Matthew | title = LZ-129, Hindenburg | work = The Great Zeppelins | year = 2004 | url = http://www.ciderpresspottery.com/ZLA/greatzeps/german/Hindenburg.html | accessdate = 2008-03-18 | archive-date = 2012-12-24 | archive-url = https://www.webcitation.org/6D9jZZE7U?url=http://www.ciderpresspottery.com/ZLA/greatzeps/german/Hindenburg.html | url-status = dead }}</ref> Die gebruik daarvan is egter gestaak na die [[Hindenburg|Hindenburg-ramp]] die publiek oortuig het dat die gas te gevaarlik is vir dié doel. Nogtans oorweeg deskundiges ná die oliekrisis van [[1973]] om waterstofaangedrewe passasiersvliegtuie as 'n alternatief tot kerosienenjins te ontwikkel. Die eerste Russiese passasiersvliegtuig wat vloeibare waterstof as brandstof gebruik, die Toepolef-155 ('n gemodifiseerde Toepolef-154-[[straler]]), is op [[15 April]] [[1988]] suksesvol getoets. * [[Deuterium]], 'n waterstofisotoop (waterstof-2) word gebruik in kernsplytings as 'n moderator om neutrone te vertraag en word ook gebruik in kernfusiereaksies.<ref name="nbb">{{cite book| last = Emsley| first = John| title = Nature's Building Blocks| publisher = Oxford University Press| year = 2001| location = Oxford| pages = 183–191| isbn = 0-19-850341-5 }}</ref> * Stowwe wat deuterium bevat, vind ook toepassing in [[chemie]] en [[biologie]] asook in studies van isotoop-effekte in reaksies.<ref>{{cite journal | last = Reinsch | first =J. | first2=A. | last2=Katz |first3=J. |last3=Wean |first4=G. |last4=Aprahamian |first5=J.T. |last5=MacFarland | title = The deuterium isotope effect upon the reaction of fatty acyl-CoA dehydrogenase and butyryl-CoA | journal = J. Biol. Chem. | volume = 255 | issue = 19 | pages = 9093–97 | datum = 10 October 1980 | url = http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/255/19/9093 | accessdate = 2008-03-24 | pmid = 7410413 | archive-date = 2008-04-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080415015445/http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/255/19/9093 | url-status = dead }}</ref> * [[Tritium]] (waterstof-3), word vervaardig in kernreaktors en word gebruik om waterstofbomme te vervaardig.<ref>{{cite journal| last = Bergeron| first = Kenneth D.| title = The Death of no-dual-use| journal = Bulletin of the Atomic Scientists| volume = 60| issue = 1| pages = 15| publisher = Educational Foundation for Nuclear Science, Inc.| location = | date = January–February 2004| url = http://find.galegroup.com/itx/start.do?prodId=SPJ.SP06| accessdate = 2008-04-13 | doi = 10.2968/060001004 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->}}</ref> * Dit word ook gebruik as 'n isotoopmerker in die biologiese wetenskappe en as 'n bestralingsbron in weerkaatsende verwe.<ref name="holte">{{cite journal| last = Holte| first = Aurali E.| last2 = Houck| first2 = Marilyn A.| last3 = Collie| first3 = Nathan L.| title = Potential Role of Parasitism in the Evolution of Mutualism in Astigmatid Mites| journal = Experimental and Applied Acarology| volume = 25| issue = 2| pages = 97–107| publisher = Texas Tech University| location = Lubbock| date = 2004-11-03| url = http://www.springerlink.com/content/p361t660u1774534/| doi = 10.1023/A:1010655610575| accessdate = 2008-03-08}}{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite journal| last = Quigg| first = Catherine T.| title = Tritium Warning| journal = Bulletin of the Atomic Scientists| volume = 40 | issue = 3| pages = 56–57| location = Chicago| datum = 1984| url = http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=sch&AN=11181317&site=ehost-live| issn = 0096-3402| accessdate = 2008-04-15}}</ref> * Waterstof kan verbrand word in interne verbrandingsmotors en 'n vloot waterstofbrandende [[motorkar|motors]] word tans deur Chrysler-BMW aangehou. Waterstof in [[brandstofsel]]le word ondersoek as moontlike goedkoop, [[besoedeling]]svrye [[kragbron]]ne. == Geskiedenis == Waterstof is in [[1776]] deur [[Henry Cavendish]] die eerste keer as 'n suiwer chemiese stof geïdentifiseer. [[Antoine Lavoisier]] het die element in [[1787]] sy naam gegee in [[Frans]], naamlik ''hydrogen'', wat letterlik "watermaker" beteken.<ref name="Stwertka">{{cite book| last = Stwertka| first = Albert| title = A Guide to the Elements| publisher = Oxford University Press| year = 1996| pages = 16–21| isbn = 0-19-508083-1}}</ref> Deur middel van 'n spektraalanalise het die Duitse navorsers Kirchhoff en Bunsen in [[1861]] bewys dat waterstof 'n bestanddeel van die [[son]] is – en gevolglik die element moet wees wat die meeste in ons [[sonnestelsel]] voorkom. == Voorkoms == Waterstof is die element wat die meeste in die natuur voorkom. Meer as 75% van die [[massa]] van alle materie en meer as 90% van al die [[Atoom|atome]] bestaan uit waterstof.<ref>{{cite web |first=Steve |last=Gagnon |url=http://education.jlab.org/itselemental/ele001.html |title=Hydrogen |publisher=Jefferson Lab |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200502082747/https://education.jlab.org/itselemental/ele001.html |archive-date=2 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die element kom in oorvloed voor in [[ster]]re en groot [[Planeet|planete]] ([[gasreus]]e). Relatief tot sy groot oorvloed elders in die heelal is suiwer waterstof baie skaars in die [[aarde]] se atmosfeer (1 dpm (dele per miljoen) op 'n volumebasis). Die algemeenste bron vir die element op aarde is [[water]], wat bestaan uit twee dele waterstof en een deel [[suurstof]] (H₂O). Ander bronne sluit in die meeste vorms van organiese stowwe (insluitende alle lewende wesens), [[Fossielbrandstof|fossielbrandstowwe]] naamlik ([[steenkool]] en [[ru-olie]]) asook aardgas. Metaan ([[koolstof|C]]H₄) wat verkry kan word as byproduk uit die ontbinding van organiese materiaal en wat ook 'n hoofkomponent van aardgas is, is 'n toenemend belangrike energiebron en is 'n belangrike bron van waterstof.<ref>{{cite web |first=Wolfgang H. |last=Berger |date=15 November 2007 |url=http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange2/11_3.shtml |title=The Future of Methane |publisher=University of California, San Diego |access-date=12 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200416213641/http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange2/11_3.shtml |archive-date=16 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Waterstof kan voorberei word op verskeie maniere: [[stoom]] wat met verhitte [[koolstof]] reageer, [[koolwaterstof]]ontbinding deur blootstelling aan hitte, reaksie van 'n sterk basis in 'n waterige oplossing met [[aluminium]], [[elektrolise]] van water, of die verplasing van [[Suur|sure]] met sekere [[Metaal|metale]]. Kommersiële massaproduksie van waterstof geskied hoofsaaklik deur die ontbinding van aardgas teen hoë temperature in die teenwoordigheid van stoom en suurstof. Die proses staan bekend as metaanhervorming. == Verbindings == Waterstof vorm verbindings met die meeste elemente. Waterstof het 'n [[elektronegatiwiteit]] van 2,2 en dus vorm dit verbindings waar dit die meer nie-metaalagtige, asook waar dit die meer metaalagtige element is. Eersgenoemde verbindings word hidriede genoem, waar waterstof bestaan uit H^- ione of slegs as 'n opgeloste stof binne-in 'n ander element soos in palladiumhidried.<ref>{{cite web| last = Sandrock| first = Gary| title = Metal-Hydrogen Systems| publisher = Sandia National Laboratories| date = 2002-05-02| url = http://hydpark.ca.sandia.gov/DBFrame.html| accessdate = 2008-03-23| archive-date = 2012-12-24| archive-url = https://www.webcitation.org/6D9jPh4UQ?url=http://hydpark.ca.sandia.gov/DBFrame.html| url-status = dead}}</ref> Laasgenoemde verbinding neig egter na 'n kovalente verbinding; aangesien die H⁺ ioon 'n ontblote kern met geen elektrone sal wees, het dit 'n sterk geneigdheid om elektrone na homself aan te trek. Albei tipe verbindings vorm sure. Dus sal 'n mens selfs in 'n suuroplossing ione soos [[hidronium]] (H₃O⁺) kry vanweë die proton se sterk geneigdheid om aan iets te bind. Waterstof verbind met suurstof om water te vorm, H₂O, en die reaksie stel baie energie vry – soveel dat die verbranding van waterstof in lug eerder as 'n ontploffing beskryf kan word. Deuteriumoksied, of D₂O, word ook dikwels "swaar water" genoem. Waterstof vorm ook 'n groot verskeidenheid verbindings met [[koolstof]]. As gevolg van hulle noue verbintenis met lewende organismes, word hierdie stowwe organiese verbindings genoem; die studie van dié verbindings word [[organiese chemie]] genoem.<ref name="hydrocarbon">{{cite web |title=Structure and Nomenclature of Hydrocarbons |publisher=Purdue University |url=http://chemed.chem.purdue.edu/genchem/topicreview/bp/1organic/organic.html |access-date=23 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200510201156/http://chemed.chem.purdue.edu/genchem/topicreview/bp/1organic/organic.html |archive-date=10 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |title=Organic Chemistry |work=Dictionary.com |publisher=Lexico Publishing Group |year=2008 |url=http://dictionary.reference.com/browse/organic%20chemistry |access-date=23 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924123443/http://dictionary.reference.com/browse/organic%20chemistry |archive-date=24 September 2015 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> == Vorms == [[Lêer:Hydrogen discharge tube.jpg|duimnael|links|125px|Waterstof]] Onder normale toestande is waterstofgas 'n mengsel van drie verskillende soorte [[molekule]]s wat van mekaar verskil ten opsigte van die twee stabiele isotope: {{chem|H|2}}, {{chem|H|D}} en {{chem|D|2}}. Waterstofgas is hoofsaaklik [[protium]], maar {{chem|¹H|2}} self kan nog verskil ten opsigte van die relatiewe [[Spin (fisika)|spin]] van die twee [[nukleon]]e.<ref name="uigi">{{cite web |author=Staff |year=2003 |url=http://www.uigi.com/hydrogen.html |title=Hydrogen (H₂) Properties, Uses, Applications: Hydrogen Gas and Liquid Hydrogen |publisher=Universal Industrial Gases, Inc. |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191123045518/http://www.uigi.com/hydrogen.html |archive-date=23 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die twee vorms staan bekend as orto en para-waterstof (dit verskil van [[isotoop|isotope]] soos hieronder beskryf). In orto-waterstof is die spin van die nukleone parallel, terwyl dit in para-waterstof anti-parallel is. Teen standaardtoestande bestaan waterstof uit ongeveer 25% van die para-vorm en 75% van die orto-vorm (ook bekend as die "normale" vorm).<ref name="Tikhonov">{{cite journal | last=Tikhonov | first=Vladimir I. | last2=Volkov |first2=Alexander A. | title=Separation of Water into Its Ortho and Para Isomers | journal=Science | year=2002 | volume=296 | issue=5577 | pages=2363 | doi=10.1126/science.1069513 | pmid=12089435 }}</ref> Die ewewigsverhouding tussen die twee vorms hang van temperatuur af, maar aangesien die orto-vorm 'n hoër energievlak het, kan dit nie stabiel wees in die suiwer vorm nie. Teen lae temperature (omtrent by kookpunt), bestaan die ewewigsamestelling amper uitsluitlik uit die para-vorm. Die omsettingsproses tussen die vorms is stadig en as waterstof vinnig verkoel en gekondenseer word, kan dit nog groot hoeveelhede van die para-vorm-atome bevat. Die verskynsel is belangrik vir die voorbereiding en stoor van vloeibare waterstof aangesien die orto-para-omsetting meer hitte genereer as die [[verdampingshitte]] van waterstof en 'n groot hoeveelheid waterstof verloor kan word deur [[verdamping]] etlike dae ná vervloeiing. Daarom word kataliste ingespan om die orto-para-omsetting te versnel tydens die waterstofverkoelingproses. Daar is ook 'n effense verskil tussen die fisiese eienskappe van die twee vorme. Die smelt- en kookpunte van para-waterstof is byvoorbeeld ongeveer 0,1 [[Kelvin|K]] laer as die van die "normale" orto-vorm. == Isotope == Die mees algemene isotoop van waterstof is ¹H. Dié stabiele isotoop het 'n kern wat bestaan uit 'n enkele [[proton]]; daarvandaan die beskrywende term (selde gebruik) [[protium]] vir ¹H.<ref>{{cite journal | last=Urey | first=Harold C. | last2=Brickwedde |first2=F.G. |last3=Murphy |first3=G.M. | title=Names for the Hydrogen Isotopes | journal=Science | year=1933 | volume=78 | issue=2035 | pages=602–603 | url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/citation/78/2035/602 | accessdate=2008-02-20 | doi=10.1126/science.78.2035.602 | pmid=17797765 }}</ref> Die ander stabiele isotoop is [[deuterium]], ²H, met 'n ekstra [[neutron]] in die kern. Deuterium beslaan 0,0184-0,0082% van alle waterstof ([[IUPAC]]); verhoudings van deuterium tot protium word gerapporteer relatief tot die VSMOW standaardverwysingswater. Die derde waterstofisotoop is die radioaktiewe [[tritium]], ³H. Die tritiumkern bevat twee neutrone en 'n proton. Waterstof is die enigste element met verskillende name vir sy isotope. Die simbole D en T (i.p.v. ²H and ³H) word somtyds gebruik vir deuterium en tritium, hoewel dit nie amptelik goedgekeurde gebruik is nie. (Die simbool P word reeds gebruik om die element [[Fosfor]] aan te dui en kan dus nie gebruik word vir protium nie). == Voorsorgmaatreëls == Waterstof is 'n hoogs [[verbranding|ontvlambare]] gas wat brand teen konsentrasies so laag as 4% in lug. Dit reageer ook heftig met [[chloor]] en [[fluoor]]. Wanneer waterstof met suurstof gemeng word, brand dit met 'n ontploffing. == Sien ook == * [[Periodieke tabel]] * [[Waterstofbinding]] == Bronne == * [http://periodic.lanl.gov/elements/1.html Los Alamos National Laboratory – Hydrogen] == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Hydrogen|Waterstof}} {{Wikt|waterstof}} * [[Wiktionary:Hydrogen|Wiktionary – ''Hydrogen'' in different languages]] * [https://www.webelements.com/hydrogen/ WebElements.com – Hydrogen] * [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/H.html EnvironmentalChemistry.com – Hydrogen] * [http://education.jlab.org/itselemental/ele001.html It's Elemental – Hydrogen] {{Navigasie Periodieke tabel}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Waterstof]] 5unrdrec4gzr0dp360ihl79yax0gmwq 2521613 2521611 2022-08-26T15:47:04Z Oesjaar 7467 Wysigings deur [[Special:Contributions/Asasaaaaas|Asasaaaaas]] teruggerol na laaste weergawe deur [[User:K175|K175]] wikitext text/x-wiki <div style="font-size:90%;"> {{Elementboks opskrif | getal=1 | simbool=H | naam=waterstof | links= | regs=[[helium]] | bo= | onder=[[Litium|Li]] | kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks reeks | [[niemetaal]]}} {{Elementboks groepperiodeblok | groep=1 | periode=1 | blok=s }} {{Elementboks atoommassa gpm | 1,00794 }} {{Elementboks ekonfig |1s¹ }} {{Elementboks eperskil | 1 }} {{Elementboks cas nommer | 1333-74-0}} {{Elementboks afdeling fisieseiensk |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks fase | [[gas]] }} {{Elementboks smeltpunt | k=13,99 | c=−259,16 }} {{Elementboks kookpunt | k=20,271 | c=−252,879 }} {{Elementboks digtheid gplstd | 23,2 }} {{Elementboks voorkoms beeld | H,1| kleurloos}} {{Elementboks afdeling atoomeiensk |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks oksiedtoest | '''−1, +1''' }} {{Elementboks ioonenergie1 | 1 312,0 }} {{Elementboks atoomradius pm | 25 (53) }} {{Elementboks kovalenteradius pm | 37 }} {{Elementboks vanderwaalsradius pm | 120 }} {{Elementboks kristalstruktuur | heksagonaal [[Beeld:Hexagonal.svg|60px]]}} {{Elementboks verdampwarm kjpmol | 0,44936 }} {{Elementboks smeltwarm kjpmol | 0,05868 }} {{Elementboks spoedvanklank mps | 1 270 | 298,15 }} {{Elementboks Henry se konstante|7,8 x 10^-4&nbsp;[L/mol.Atm]; 540&nbsp;[K] <ref>{{Ref:Sander}}</ref>}} {{Elementboks afdeling diverse |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks elektroneg pauling | 2,2 }} {{Elementboks warmtekap jpmolkteen25 | 14 304 }} {{Elementboks termiesegeleiding wpmkteen300k | 0,1815 }} {{Elementboks afdeling geskiedenis |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks ontdekdatum | 1766 }} {{Elementboks ontdekdeur | [[Henry Cavendish]] }} {{Elementboks genoemna | [[Grieks]] vir "watervormer" }} {{Elementboks isotope begin |isotopevan=waterstof| kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks isotope stabiel | mg=1 | sim=H | nv=99,98% | n=0 }} {{Elementboks isotope stabiel | mg=2 | sim=H | nv=0,02% | n=1 }} {{Elementboks isotope verval | mg=3 | sim=H | nv=spore | hl=12,32&nbsp;y | vm=[[betaverval|β⁻]] | ve=0,01861 | pg=3 | ps=He }} {{Elementboks isotope eindig}} {{Elementboks voetskrif | kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} </div> '''Waterstof''' is die [[chemiese element]] met [[atoomgetal]] 1. Dit word voorgestel deur die simbool '''H'''. By [[standaardtemperatuur en -druk]], is waterstof 'n kleurlose, reuklose, nie-metaalagtige, smaaklose en hoogs [[verbranding|vlambare]] diatomiese [[gas]] met die molekulêre formule H₂. Met 'n atomiese gewig van 1,00794, is waterstof die ligste element. Waterstof is die volopste chemiese element en vorm rofweg 75% van die heelal se elementêre massa.<ref>{{cite web |last=Palmer |first=David |date=13 September 1997 |url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/971113i.html |title=Hydrogen in the Universe |publisher=NASA |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20141029152908/http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/971113i.html |archive-date=29 Oktober 2014 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> [[Ster]]re in die [[hoofreeks]] bestaan hoofsaaklik uit waterstof in sy [[Plasma (fisika)|plasmatoestand]]. Elementêre waterstof is relatief skaars op die [[Aarde]]. Industriële produksie is meestal uit koolwaterstowwe soos metaan. Die twee grootste gebruike is in die verwerking van fossielbrandstowwe (bv., hidrokraking) en ammoniakproduksie hoofsaaklik vir die bemestingmark. Waterstof kan vervaardig word deur die elektrolise van water wat beduidend meer kos as die produksie daarvan uit [[aardgas]].<ref>{{cite web |author=Staff |year=2007 |url=http://www.fsec.ucf.edu/en/consumer/hydrogen/basics/production.htm |title=Hydrogen Basics — Production |publisher=Florida Solar Energy Center |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191125015224/http://www.fsec.ucf.edu/en/consumer/hydrogen/basics/production.htm |archive-date=25 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die mees algemene [[isotoop]] van waterstof is [[protium]] met 'n enkele [[proton]] sonder [[neutron]]e. In ioniese verbindings kan dit 'n positiewe lading aanneem ('n [[katioon]] gevorm uit 'n ontblote proton) of 'n negatiewe lading ('n [[anioon]], bekend as 'n [[hidried]]). Waterstof vorm verbindings met die meeste elemente en is aanwesig in [[water]] en die meeste organiese verbindings. Dit speel 'n baie belangrike rol in suurbasis-chemie met baie reaksies wat protone uitruil tussen oplosbare molekules. As die enigste neutrale atoom met 'n analitiese oplossing teenoor die [[Schrödinger-vergelyking]], het die studie van energiekunde en die binding van die waterstofatoom 'n sleutelrol gespeel in die ontwikkeling van kwantummeganika. Waterstof is ’n bron van kommer in [[metaalkunde|metallurgie]]: dit verbros baie metale<ref>{{cite journal | last=Rogers | first=H. C. | title=Hydrogen Embrittlement of Metals | journal=Science | year=1999 | volume=159 | issue=3819 | pages=1057–1064 | doi=10.1126/science.159.3819.1057 | pmid=17775040}}</ref> en maak so die ontwerp van pyplyne en stoortenks ingewikkeld.<ref>{{cite news |last1=Christensen |first1=C.H. |last2=Nørskov |first2=J.K. |last3=Johannessen |first3=T. |date=9 Julie 2005 |title=Making society independent of fossil fuels — Danish researchers reveal new technology |publisher=Technical University of Denmark |url=http://www.dtu.dk/English/About_DTU/News.aspx?guid=%7BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%7D |access-date=28 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130508130617/http://www.dtu.dk/English/About_DTU/News.aspx?guid=%7BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%7D |archive-date=8 Mei 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Waterstof is hoogs oplosbaar in baie [[seldsame aardelement|seldsame aard-]] en [[oorgangsmetale]]<ref name="Takeshita">{{cite journal | last1=Takeshita | first1=T. | last2=Wallace | first2=W.E. | last3=Craig | first3=R.S. | title=Hydrogen solubility in 1:5 compounds between yttrium or thorium and nickel or cobalt | journal=Inorganic Chemistry | year=1974 | volume=13 | issue=9 | pages=2282–2283 | doi = 10.1021/ic50139a050 }}</ref> en is oplosbaar in beide kristal- en amorfiese metale.<ref name="Kirchheim1">{{cite journal | last=Kirchheim | first=R. | last2=Mutschele |first2=T. |last3=Kieninger |first3=W. | title=Hydrogen in amorphous and nanocrystalline metals | journal=Materials Science and Engineering | year=1988 | volume=99 | pages=457–462 | doi = 10.1016/0025-5416(88)90377-1 }}</ref> Waterstof se [[oplosbaarheid]] in metale word beïnvloed deur lokale vervormings of onsuiwerhede in die kristalverband.<ref name="Kirchheim2">{{cite journal | last=Kirchheim | first=R. | title=Hydrogen solubility and diffusivity in defective and amorphous metals | journal=Progress in Materials Science | year=1988 | volume=32 | issue=4 | pages=262–325 | doi = 10.1016/0079-6425(88)90010-2}}</ref> == Verbranding == [[Lêer:Shuttle Main Engine Test Firing cropped edited and reduced.jpg|duimnael|150px|links|'n Ruimtependeltuig se hoofenjin verbrand waterstof met suurstof, wat 'n bykans onsigbare vlam voortbring.]] Waterstofgas (diwaterstof<ref>{{Cite web |url=http://www.usm.maine.edu/~newton/Chy251_253/Lectures/LewisStructures/Dihydrogen.html |title=University of Southern Maine-Dihydrogen |access-date=8 Maart 2009 |archive-date=24 Desember 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/6D9jJ0ebz?url=http://web1.uct.usm.maine.edu/~newton/Chy251_253/Lectures/LewisStructures/Dihydrogen.html |url-status=dead }}</ref>) is hoogs vlambaar en sal in lug brand as dit tussen 4% en 75% gekonsentreer is.<ref>{{cite journal |last=Carcassi |first=M. N. |last2=Fineschi |first2=F. |title=Deflagrations of H₂–air and CH₄–air lean mixtures in a vented multi-compartment environment |journal=Energy |datum=Junie 2005 |volume=30 |issue=8 |pages=1439–1451 |doi=10.1016/j.energy.2004.02.012}}</ref> Die temperatuur waarteen dit spontaan in lug ontvlam, is 500&nbsp;°C. == Kenmerkende eienskappe == [[Lêer:Emissions Spectra.webm|duimnael|261x261px|Waterstofspektrum-eksperiment]] Waterstof is die ligste chemiese element en die algemeenste [[isotoop]] bestaan uit slegs 'n enkele [[proton]] en 'n [[elektron]]. By [[Standaardtemperatuur en -druk|STD]]-toestande vorm waterstof 'n diatomiese gas, H₂, met 'n kookpunt so laag as 20,27&nbsp;[[Kelvin|K]] en 'n smeltpunt van 14,02&nbsp;K. Onder uitsonderlik hoë druk, soos dié by die kern van [[gasreus]]e, verloor die molekules hulle identiteit en word die waterstof 'n vloeibare [[metaal]]. Onder uitsonderlik lae druktoestande wat in die ruimte ervaar word, is waterstof geneig om as enkele atome te bestaan, om die eenvoudige rede dat daar nie ander atome is om mee te kombineer nie; molekulêre wolke H₂ vorm in die ruimte en is betrokke by [[ster]]vorming. Die element speel 'n noodsaaklike rol in energie-opwekking in die [[heelal]] deur die proton-proton-reaksie en die koolstof-stikstofsiklus. (Daar is [[kernfusie]]prosesse wat groot hoeveelhede energie vrystel deur die samemelting van twee waterstofatome om een [[helium]]atoom te vorm). === Die waterstofatoom === Die waterstofatoom is 'n [[atoom]] van die element waterstof. Dit bestaan uit 'n enkele negatief gelaaide [[elektron]], wat om 'n positief gelaaide [[proton]] wentel, wat die kern van die waterstofatoom vorm. Die elektron word aan die proton gebind deur Coulombiese kragte. == Gebruike == Groot hoeveelhede waterstof word benodig in die chemiese nywerheid, veral in die [[Haber-proses]] vir die vervaardiging van [[ammoniak]], die hidrogenasie van vette en [[olie]]s en die produksie van [[metanol]]. Verder word waterstof gebruik in hidro-dealkilering, hidro-ontswaeling en hidrokrakingsprosesse. Ander gebruike van waterstof is: * Die element word gebruik in die vervaardiging van [[soutsuur]], sweiswerk en die reduksie van metaalerts.<ref>{{cite web |author=Chemistry Operations |date=15 Desember 2003 |url=http://periodic.lanl.gov/elements/1.html |title=Hydrogen |publisher=Los Alamos National Laboratory |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20101113160257/http://periodic.lanl.gov/elements/1.html |archive-date=13 November 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite journal | last = Durgutlu | first = Ahmet | title = Experimental investigation of the effect of hydrogen in argon as a shielding gas on TIG welding of austenitic stainless steel | journal = ScienceDirect | volume = 25 | issue = 1 | pages = 19–23 | publisher = Gazi University | location = Ankara, Turkey | date = 2003-10-27 | url = http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TX5-49W1W1V-7&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=2074bcd5650e0ca62aa09b8713708226 | doi = 10.1016/j.matdes.2003.07.004 | accessdate = 2008-04-06 | archive-date = 2008-04-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080418063125/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TX5-49W1W1V-7&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=2074bcd5650e0ca62aa09b8713708226 | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web | title = Atomic Hydrogen Welding | publisher = Specialty Welds | year = 2007 | url = http://www.specialwelds.com/underwater-welding/atomic-hydrogen-welding.htm | accessdate = | archive-date = 16 Julie 2011 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110716114441/http://www.specialwelds.com/underwater-welding/atomic-hydrogen-welding.htm | url-status = dead }}</ref> * Dit word gebruik as vuurpylbrandstof. * Vloeibare waterstof word in kriogeniese navorsing gebruik, insluitende supergeleier-studies.<ref>{{cite journal | last = Hardy | first = Walter N. | title = From H2 to cryogenic H masers to HiTc superconductors: An unlikely but rewarding path | journal = Physica C: Superconductivity | volume = 388–389 | pages = 1–6 | publisher = University of British Columbia | location = Vancouver, Canada | date = 2003-03-19 | url = http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TVJ-485PG6D-D&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e | doi = 10.1016/S0921-4534(02)02591-1 | accessdate = 2008-03-25 | archive-date = 2008-12-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081201164253/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TVJ-485PG6D-D&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e | url-status = dead }}</ref> * Aangesien waterstof veertien en 'n half keer ligter as lug is, is dit eens algemeen gebruik as 'n dryfgas in lugballonne en lugvaartuie.<ref name="zeppelins">{{cite web | last = Barnes | first = Matthew | title = LZ-129, Hindenburg | work = The Great Zeppelins | year = 2004 | url = http://www.ciderpresspottery.com/ZLA/greatzeps/german/Hindenburg.html | accessdate = 2008-03-18 | archive-date = 2012-12-24 | archive-url = https://www.webcitation.org/6D9jZZE7U?url=http://www.ciderpresspottery.com/ZLA/greatzeps/german/Hindenburg.html | url-status = dead }}</ref> Die gebruik daarvan is egter gestaak na die [[Hindenburg|Hindenburg-ramp]] die publiek oortuig het dat die gas te gevaarlik is vir dié doel. Nogtans oorweeg deskundiges ná die oliekrisis van [[1973]] om waterstofaangedrewe passasiersvliegtuie as 'n alternatief tot kerosienenjins te ontwikkel. Die eerste Russiese passasiersvliegtuig wat vloeibare waterstof as brandstof gebruik, die Toepolef-155 ('n gemodifiseerde Toepolef-154-[[straler]]), is op [[15 April]] [[1988]] suksesvol getoets. * [[Deuterium]], 'n waterstofisotoop (waterstof-2) word gebruik in kernsplytings as 'n moderator om neutrone te vertraag en word ook gebruik in kernfusiereaksies.<ref name="nbb">{{cite book| last = Emsley| first = John| title = Nature's Building Blocks| publisher = Oxford University Press| year = 2001| location = Oxford| pages = 183–191| isbn = 0-19-850341-5 }}</ref> * Stowwe wat deuterium bevat, vind ook toepassing in [[chemie]] en [[biologie]] asook in studies van isotoop-effekte in reaksies.<ref>{{cite journal | last = Reinsch | first =J. | first2=A. | last2=Katz |first3=J. |last3=Wean |first4=G. |last4=Aprahamian |first5=J.T. |last5=MacFarland | title = The deuterium isotope effect upon the reaction of fatty acyl-CoA dehydrogenase and butyryl-CoA | journal = J. Biol. Chem. | volume = 255 | issue = 19 | pages = 9093–97 | datum = 10 October 1980 | url = http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/255/19/9093 | accessdate = 2008-03-24 | pmid = 7410413 | archive-date = 2008-04-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080415015445/http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/255/19/9093 | url-status = dead }}</ref> * [[Tritium]] (waterstof-3), word vervaardig in kernreaktors en word gebruik om waterstofbomme te vervaardig.<ref>{{cite journal| last = Bergeron| first = Kenneth D.| title = The Death of no-dual-use| journal = Bulletin of the Atomic Scientists| volume = 60| issue = 1| pages = 15| publisher = Educational Foundation for Nuclear Science, Inc.| location = | date = January–February 2004| url = http://find.galegroup.com/itx/start.do?prodId=SPJ.SP06| accessdate = 2008-04-13 | doi = 10.2968/060001004 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->}}</ref> * Dit word ook gebruik as 'n isotoopmerker in die biologiese wetenskappe en as 'n bestralingsbron in weerkaatsende verwe.<ref name="holte">{{cite journal| last = Holte| first = Aurali E.| last2 = Houck| first2 = Marilyn A.| last3 = Collie| first3 = Nathan L.| title = Potential Role of Parasitism in the Evolution of Mutualism in Astigmatid Mites| journal = Experimental and Applied Acarology| volume = 25| issue = 2| pages = 97–107| publisher = Texas Tech University| location = Lubbock| date = 2004-11-03| url = http://www.springerlink.com/content/p361t660u1774534/| doi = 10.1023/A:1010655610575| accessdate = 2008-03-08}}{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite journal| last = Quigg| first = Catherine T.| title = Tritium Warning| journal = Bulletin of the Atomic Scientists| volume = 40 | issue = 3| pages = 56–57| location = Chicago| datum = 1984| url = http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=sch&AN=11181317&site=ehost-live| issn = 0096-3402| accessdate = 2008-04-15}}</ref> * Waterstof kan verbrand word in interne verbrandingsmotors en 'n vloot waterstofbrandende [[motorkar|motors]] word tans deur Chrysler-BMW aangehou. Waterstof in [[brandstofsel]]le word ondersoek as moontlike goedkoop, [[besoedeling]]svrye [[kragbron]]ne. == Geskiedenis == Waterstof is in [[1776]] deur [[Henry Cavendish]] die eerste keer as 'n suiwer chemiese stof geïdentifiseer. [[Antoine Lavoisier]] het die element in [[1787]] sy naam gegee in [[Frans]], naamlik ''hydrogen'', wat letterlik "watermaker" beteken.<ref name="Stwertka">{{cite book| last = Stwertka| first = Albert| title = A Guide to the Elements| publisher = Oxford University Press| year = 1996| pages = 16–21| isbn = 0-19-508083-1}}</ref> Deur middel van 'n spektraalanalise het die Duitse navorsers Kirchhoff en Bunsen in [[1861]] bewys dat waterstof 'n bestanddeel van die [[son]] is – en gevolglik die element moet wees wat die meeste in ons [[sonnestelsel]] voorkom. == Voorkoms == Waterstof is die element wat die meeste in die natuur voorkom. Meer as 75% van die [[massa]] van alle materie en meer as 90% van al die [[Atoom|atome]] bestaan uit waterstof.<ref>{{cite web |first=Steve |last=Gagnon |url=http://education.jlab.org/itselemental/ele001.html |title=Hydrogen |publisher=Jefferson Lab |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200502082747/https://education.jlab.org/itselemental/ele001.html |archive-date=2 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die element kom in oorvloed voor in [[ster]]re en groot [[Planeet|planete]] ([[gasreus]]e). Relatief tot sy groot oorvloed elders in die heelal is suiwer waterstof baie skaars in die [[aarde]] se atmosfeer (1 dpm (dele per miljoen) op 'n volumebasis). Die algemeenste bron vir die element op aarde is [[water]], wat bestaan uit twee dele waterstof en een deel [[suurstof]] (H₂O). Ander bronne sluit in die meeste vorms van organiese stowwe (insluitende alle lewende wesens), [[Fossielbrandstof|fossielbrandstowwe]] naamlik ([[steenkool]] en [[ru-olie]]) asook aardgas. Metaan ([[koolstof|C]]H₄) wat verkry kan word as byproduk uit die ontbinding van organiese materiaal en wat ook 'n hoofkomponent van aardgas is, is 'n toenemend belangrike energiebron en is 'n belangrike bron van waterstof.<ref>{{cite web |first=Wolfgang H. |last=Berger |date=15 November 2007 |url=http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange2/11_3.shtml |title=The Future of Methane |publisher=University of California, San Diego |access-date=12 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200416213641/http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange2/11_3.shtml |archive-date=16 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Waterstof kan voorberei word op verskeie maniere: [[stoom]] wat met verhitte [[koolstof]] reageer, [[koolwaterstof]]ontbinding deur blootstelling aan hitte, reaksie van 'n sterk basis in 'n waterige oplossing met [[aluminium]], [[elektrolise]] van water, of die verplasing van [[Suur|sure]] met sekere [[Metaal|metale]]. Kommersiële massaproduksie van waterstof geskied hoofsaaklik deur die ontbinding van aardgas teen hoë temperature in die teenwoordigheid van stoom en suurstof. Die proses staan bekend as metaanhervorming. == Verbindings == Waterstof vorm verbindings met die meeste elemente. Waterstof het 'n [[elektronegatiwiteit]] van 2,2 en dus vorm dit verbindings waar dit die meer nie-metaalagtige, asook waar dit die meer metaalagtige element is. Eersgenoemde verbindings word hidriede genoem, waar waterstof bestaan uit H^- ione of slegs as 'n opgeloste stof binne-in 'n ander element soos in palladiumhidried.<ref>{{cite web| last = Sandrock| first = Gary| title = Metal-Hydrogen Systems| publisher = Sandia National Laboratories| date = 2002-05-02| url = http://hydpark.ca.sandia.gov/DBFrame.html| accessdate = 2008-03-23| archive-date = 2012-12-24| archive-url = https://www.webcitation.org/6D9jPh4UQ?url=http://hydpark.ca.sandia.gov/DBFrame.html| url-status = dead}}</ref> Laasgenoemde verbinding neig egter na 'n kovalente verbinding; aangesien die H⁺ ioon 'n ontblote kern met geen elektrone sal wees, het dit 'n sterk geneigdheid om elektrone na homself aan te trek. Albei tipe verbindings vorm sure. Dus sal 'n mens selfs in 'n suuroplossing ione soos [[hidronium]] (H₃O⁺) kry vanweë die proton se sterk geneigdheid om aan iets te bind. Waterstof verbind met suurstof om water te vorm, H₂O, en die reaksie stel baie energie vry – soveel dat die verbranding van waterstof in lug eerder as 'n ontploffing beskryf kan word. Deuteriumoksied, of D₂O, word ook dikwels "swaar water" genoem. Waterstof vorm ook 'n groot verskeidenheid verbindings met [[koolstof]]. As gevolg van hulle noue verbintenis met lewende organismes, word hierdie stowwe organiese verbindings genoem; die studie van dié verbindings word [[organiese chemie]] genoem.<ref name="hydrocarbon">{{cite web |title=Structure and Nomenclature of Hydrocarbons |publisher=Purdue University |url=http://chemed.chem.purdue.edu/genchem/topicreview/bp/1organic/organic.html |access-date=23 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200510201156/http://chemed.chem.purdue.edu/genchem/topicreview/bp/1organic/organic.html |archive-date=10 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |title=Organic Chemistry |work=Dictionary.com |publisher=Lexico Publishing Group |year=2008 |url=http://dictionary.reference.com/browse/organic%20chemistry |access-date=23 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924123443/http://dictionary.reference.com/browse/organic%20chemistry |archive-date=24 September 2015 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> == Vorms == [[Lêer:Hydrogen discharge tube.jpg|duimnael|links|125px|Waterstof]] Onder normale toestande is waterstofgas 'n mengsel van drie verskillende soorte [[molekule]]s wat van mekaar verskil ten opsigte van die twee stabiele isotope: {{chem|H|2}}, {{chem|H|D}} en {{chem|D|2}}. Waterstofgas is hoofsaaklik [[protium]], maar {{chem|¹H|2}} self kan nog verskil ten opsigte van die relatiewe [[Spin (fisika)|spin]] van die twee [[nukleon]]e.<ref name="uigi">{{cite web |author=Staff |year=2003 |url=http://www.uigi.com/hydrogen.html |title=Hydrogen (H₂) Properties, Uses, Applications: Hydrogen Gas and Liquid Hydrogen |publisher=Universal Industrial Gases, Inc. |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191123045518/http://www.uigi.com/hydrogen.html |archive-date=23 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die twee vorms staan bekend as orto en para-waterstof (dit verskil van [[isotoop|isotope]] soos hieronder beskryf). In orto-waterstof is die spin van die nukleone parallel, terwyl dit in para-waterstof anti-parallel is. Teen standaardtoestande bestaan waterstof uit ongeveer 25% van die para-vorm en 75% van die orto-vorm (ook bekend as die "normale" vorm).<ref name="Tikhonov">{{cite journal | last=Tikhonov | first=Vladimir I. | last2=Volkov |first2=Alexander A. | title=Separation of Water into Its Ortho and Para Isomers | journal=Science | year=2002 | volume=296 | issue=5577 | pages=2363 | doi=10.1126/science.1069513 | pmid=12089435 }}</ref> Die ewewigsverhouding tussen die twee vorms hang van temperatuur af, maar aangesien die orto-vorm 'n hoër energievlak het, kan dit nie stabiel wees in die suiwer vorm nie. Teen lae temperature (omtrent by kookpunt), bestaan die ewewigsamestelling amper uitsluitlik uit die para-vorm. Die omsettingsproses tussen die vorms is stadig en as waterstof vinnig verkoel en gekondenseer word, kan dit nog groot hoeveelhede van die para-vorm-atome bevat. Die verskynsel is belangrik vir die voorbereiding en stoor van vloeibare waterstof aangesien die orto-para-omsetting meer hitte genereer as die [[verdampingshitte]] van waterstof en 'n groot hoeveelheid waterstof verloor kan word deur [[verdamping]] etlike dae ná vervloeiing. Daarom word kataliste ingespan om die orto-para-omsetting te versnel tydens die waterstofverkoelingproses. Daar is ook 'n effense verskil tussen die fisiese eienskappe van die twee vorme. Die smelt- en kookpunte van para-waterstof is byvoorbeeld ongeveer 0,1 [[Kelvin|K]] laer as die van die "normale" orto-vorm. == Isotope == Die mees algemene isotoop van waterstof is ¹H. Dié stabiele isotoop het 'n kern wat bestaan uit 'n enkele [[proton]]; daarvandaan die beskrywende term (selde gebruik) [[protium]] vir ¹H.<ref>{{cite journal | last=Urey | first=Harold C. | last2=Brickwedde |first2=F.G. |last3=Murphy |first3=G.M. | title=Names for the Hydrogen Isotopes | journal=Science | year=1933 | volume=78 | issue=2035 | pages=602–603 | url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/citation/78/2035/602 | accessdate=2008-02-20 | doi=10.1126/science.78.2035.602 | pmid=17797765 }}</ref> Die ander stabiele isotoop is [[deuterium]], ²H, met 'n ekstra [[neutron]] in die kern. Deuterium beslaan 0,0184-0,0082% van alle waterstof ([[IUPAC]]); verhoudings van deuterium tot protium word gerapporteer relatief tot die VSMOW standaardverwysingswater. Die derde waterstofisotoop is die radioaktiewe [[tritium]], ³H. Die tritiumkern bevat twee neutrone en 'n proton. Waterstof is die enigste element met verskillende name vir sy isotope. Die simbole D en T (i.p.v. ²H and ³H) word somtyds gebruik vir deuterium en tritium, hoewel dit nie amptelik goedgekeurde gebruik is nie. (Die simbool P word reeds gebruik om die element [[Fosfor]] aan te dui en kan dus nie gebruik word vir protium nie). == Voorsorgmaatreëls == Waterstof is 'n hoogs [[verbranding|ontvlambare]] gas wat brand teen konsentrasies so laag as 4% in lug. Dit reageer ook heftig met [[chloor]] en [[fluoor]]. Wanneer waterstof met suurstof gemeng word, brand dit met 'n ontploffing. == Sien ook == * [[Periodieke tabel]] * [[Waterstofbinding]] == Bronne == * [http://periodic.lanl.gov/elements/1.html Los Alamos National Laboratory – Hydrogen] == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Hydrogen|Waterstof}} {{Wikt|waterstof}} * [[Wiktionary:Hydrogen|Wiktionary – ''Hydrogen'' in different languages]] * [https://www.webelements.com/hydrogen/ WebElements.com – Hydrogen] * [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/H.html EnvironmentalChemistry.com – Hydrogen] * [http://education.jlab.org/itselemental/ele001.html It's Elemental – Hydrogen] {{Navigasie Periodieke tabel}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Waterstof]] tphxopbz6uuxjtbt03qrz2shleluszp 2521614 2521613 2022-08-26T15:48:04Z Asasaaaaas 153291 wikitext text/x-wiki Me paso toda la noche en el Secutivo dentro del garaje que solo tiene luz de emergencia y estoy dentro del auto del Secutivo y estoy sentado en el Secutivo agobiándome y me agobio en el Secutivo me paso toda la noche en el Penende dentro del garaje que solo tiene luz de emergencia y estoy dentro del carro del penende y estoy sentado en el penende agobiándome y me agobio en el penende me paso toda la noche en la noche me perdí en la oscuridad dentro del garaje eso es oscuro y no hay luz y estoy dentro de la camioneta del nochiperdid y estoy sentado en el nochiperdid abrumándome y me abrumo en el nochiperdid me paso toda la noche en el sowuare dentro del garaje que al menos tiene algo de luz fluorescente y estoy dentro de la furgoneta sowuare y estoy sentado en el sowuare abrumandome y me agobio en el sowuare me paso toda la noche en el chipi chipi dentro del garaje que solo hay un punto de luz y estoy dentro del coche de el chipi chipi y estoy sentado en el chipi chipi agobiado ome y me agobio en el chipi chipi me paso toda la noche en el ñuño dentro del garaje que tiene mucha luz y hay un coche Prosegur y otro coche Securitas direct y Estoy dentro de la camioneta del ñuño y estoy sentado en el ñuño abrumándome y me agobio en el ñuño Pasó toda la noche en el ome dentro del garaje que tiene luces rojas y estoy dentro del auto del ome y estoy sentado en el ome me agobio y me agobio en el ome paso toda la noche en el as dentro del garaje que tiene luz de emergencia y una lucecita de las farolas esa luz entra por un vidrio descolorido y estoy dentro del auto del as y Estoy sentado en el as abrumado y me siento abrumado en el as Paso toda la noche en el Secutivo dentro del garaje que solo tiene luz de emergencia y estoy dentro del coche del Secutivo y yo estoy sentado en el Secutivo agobiandome y me agobio en el Secutivo Paso toda la noche en el penende dentro del garaje que sólo hay luz de emergencia y estoy dentro del coche del penende y yo estoy sentado en el penende agobiándome y me agobio en el penende Paso toda la noche en el nochiperdid a oscuras dentro del garaje que está oscuro y no hay ninguna luz y estoy dentro de la furgoneta del nochiperdid y yo estoy sentado en el nochiperdid agobiándome y me agobio en el nochiperdid Paso toda la noche en el sowuare dentro del garaje que por lo menos tiene un poco de luz fluorescente y estoy dentro de la furgoneta del sowuare y yo estoy sentado en el sowuare agobiándome y me agobio en el sowuare Paso toda la noche en el chipi chipi dentro del garaje que sólo hay un punto de luz y estoy dentro del coche del chipi chipi y yo estoy sentado en el chipi chipi agobiándome y me agobio en el chipi chipi Paso toda la noche en el ñuño dentro del garaje que tiene muchísima luz y hay un coche de Prosegur y otro coche de Securitas direct y estoy dentro de la furgoneta del ñuño y yo estoy sentado en el ñuño agobiándome y me agobio en el ñuño Pasó toda la noche en el ome dentro del garaje que tiene focos rojos y estoy dentro del coche del ome y yo estoy sentando en el ome agobiandome y me agobio en el ome Paso toda la noche en el as dentro del garaje que tiene luz de emergencia y un poco de luz de las farolas que esa luz entra por un cristal desvanecido y estoy dentro del coche del as y yo estoy sentado en el as agobiándome y me agobio en el as <div style="font-size:90%;"> {{Elementboks opskrif | getal=1 | simbool=H | naam=waterstof | links= | regs=[[helium]] | bo= | onder=[[Litium|Li]] | kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks reeks | [[niemetaal]]}} {{Elementboks groepperiodeblok | groep=1 | periode=1 | blok=s }} {{Elementboks atoommassa gpm | 1,00794 }} {{Elementboks ekonfig |1s¹ }} {{Elementboks eperskil | 1 }} {{Elementboks cas nommer | 1333-74-0}} {{Elementboks afdeling fisieseiensk |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks fase | [[gas]] }} {{Elementboks smeltpunt | k=13,99 | c=−259,16 }} {{Elementboks kookpunt | k=20,271 | c=−252,879 }} {{Elementboks digtheid gplstd | 23,2 }} {{Elementboks voorkoms beeld | H,1| kleurloos}} {{Elementboks afdeling atoomeiensk |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks oksiedtoest | '''−1, +1''' }} {{Elementboks ioonenergie1 | 1 312,0 }} {{Elementboks atoomradius pm | 25 (53) }} {{Elementboks kovalenteradius pm | 37 }} {{Elementboks vanderwaalsradius pm | 120 }} {{Elementboks kristalstruktuur | heksagonaal [[Beeld:Hexagonal.svg|60px]]}} {{Elementboks verdampwarm kjpmol | 0,44936 }} {{Elementboks smeltwarm kjpmol | 0,05868 }} {{Elementboks spoedvanklank mps | 1 270 | 298,15 }} {{Elementboks Henry se konstante|7,8 x 10^-4&nbsp;[L/mol.Atm]; 540&nbsp;[K] <ref>{{Ref:Sander}}</ref>}} {{Elementboks afdeling diverse |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks elektroneg pauling | 2,2 }} {{Elementboks warmtekap jpmolkteen25 | 14 304 }} {{Elementboks termiesegeleiding wpmkteen300k | 0,1815 }} {{Elementboks afdeling geskiedenis |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks ontdekdatum | 1766 }} {{Elementboks ontdekdeur | [[Henry Cavendish]] }} {{Elementboks genoemna | [[Grieks]] vir "watervormer" }} {{Elementboks isotope begin |isotopevan=waterstof| kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks isotope stabiel | mg=1 | sim=H | nv=99,98% | n=0 }} {{Elementboks isotope stabiel | mg=2 | sim=H | nv=0,02% | n=1 }} {{Elementboks isotope verval | mg=3 | sim=H | nv=spore | hl=12,32&nbsp;y | vm=[[betaverval|β⁻]] | ve=0,01861 | pg=3 | ps=He }} {{Elementboks isotope eindig}} {{Elementboks voetskrif | kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} </div> '''Waterstof''' is die [[chemiese element]] met [[atoomgetal]] 1. Dit word voorgestel deur die simbool '''H'''. By [[standaardtemperatuur en -druk]], is waterstof 'n kleurlose, reuklose, nie-metaalagtige, smaaklose en hoogs [[verbranding|vlambare]] diatomiese [[gas]] met die molekulêre formule H₂. Met 'n atomiese gewig van 1,00794, is waterstof die ligste element. Waterstof is die volopste chemiese element en vorm rofweg 75% van die heelal se elementêre massa.<ref>{{cite web |last=Palmer |first=David |date=13 September 1997 |url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/971113i.html |title=Hydrogen in the Universe |publisher=NASA |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20141029152908/http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/971113i.html |archive-date=29 Oktober 2014 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> [[Ster]]re in die [[hoofreeks]] bestaan hoofsaaklik uit waterstof in sy [[Plasma (fisika)|plasmatoestand]]. Elementêre waterstof is relatief skaars op die [[Aarde]]. Industriële produksie is meestal uit koolwaterstowwe soos metaan. Die twee grootste gebruike is in die verwerking van fossielbrandstowwe (bv., hidrokraking) en ammoniakproduksie hoofsaaklik vir die bemestingmark. Waterstof kan vervaardig word deur die elektrolise van water wat beduidend meer kos as die produksie daarvan uit [[aardgas]].<ref>{{cite web |author=Staff |year=2007 |url=http://www.fsec.ucf.edu/en/consumer/hydrogen/basics/production.htm |title=Hydrogen Basics — Production |publisher=Florida Solar Energy Center |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191125015224/http://www.fsec.ucf.edu/en/consumer/hydrogen/basics/production.htm |archive-date=25 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die mees algemene [[isotoop]] van waterstof is [[protium]] met 'n enkele [[proton]] sonder [[neutron]]e. In ioniese verbindings kan dit 'n positiewe lading aanneem ('n [[katioon]] gevorm uit 'n ontblote proton) of 'n negatiewe lading ('n [[anioon]], bekend as 'n [[hidried]]). Waterstof vorm verbindings met die meeste elemente en is aanwesig in [[water]] en die meeste organiese verbindings. Dit speel 'n baie belangrike rol in suurbasis-chemie met baie reaksies wat protone uitruil tussen oplosbare molekules. As die enigste neutrale atoom met 'n analitiese oplossing teenoor die [[Schrödinger-vergelyking]], het die studie van energiekunde en die binding van die waterstofatoom 'n sleutelrol gespeel in die ontwikkeling van kwantummeganika. Waterstof is ’n bron van kommer in [[metaalkunde|metallurgie]]: dit verbros baie metale<ref>{{cite journal | last=Rogers | first=H. C. | title=Hydrogen Embrittlement of Metals | journal=Science | year=1999 | volume=159 | issue=3819 | pages=1057–1064 | doi=10.1126/science.159.3819.1057 | pmid=17775040}}</ref> en maak so die ontwerp van pyplyne en stoortenks ingewikkeld.<ref>{{cite news |last1=Christensen |first1=C.H. |last2=Nørskov |first2=J.K. |last3=Johannessen |first3=T. |date=9 Julie 2005 |title=Making society independent of fossil fuels — Danish researchers reveal new technology |publisher=Technical University of Denmark |url=http://www.dtu.dk/English/About_DTU/News.aspx?guid=%7BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%7D |access-date=28 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130508130617/http://www.dtu.dk/English/About_DTU/News.aspx?guid=%7BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%7D |archive-date=8 Mei 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Waterstof is hoogs oplosbaar in baie [[seldsame aardelement|seldsame aard-]] en [[oorgangsmetale]]<ref name="Takeshita">{{cite journal | last1=Takeshita | first1=T. | last2=Wallace | first2=W.E. | last3=Craig | first3=R.S. | title=Hydrogen solubility in 1:5 compounds between yttrium or thorium and nickel or cobalt | journal=Inorganic Chemistry | year=1974 | volume=13 | issue=9 | pages=2282–2283 | doi = 10.1021/ic50139a050 }}</ref> en is oplosbaar in beide kristal- en amorfiese metale.<ref name="Kirchheim1">{{cite journal | last=Kirchheim | first=R. | last2=Mutschele |first2=T. |last3=Kieninger |first3=W. | title=Hydrogen in amorphous and nanocrystalline metals | journal=Materials Science and Engineering | year=1988 | volume=99 | pages=457–462 | doi = 10.1016/0025-5416(88)90377-1 }}</ref> Waterstof se [[oplosbaarheid]] in metale word beïnvloed deur lokale vervormings of onsuiwerhede in die kristalverband.<ref name="Kirchheim2">{{cite journal | last=Kirchheim | first=R. | title=Hydrogen solubility and diffusivity in defective and amorphous metals | journal=Progress in Materials Science | year=1988 | volume=32 | issue=4 | pages=262–325 | doi = 10.1016/0079-6425(88)90010-2}}</ref> == Verbranding == [[Lêer:Shuttle Main Engine Test Firing cropped edited and reduced.jpg|duimnael|150px|links|'n Ruimtependeltuig se hoofenjin verbrand waterstof met suurstof, wat 'n bykans onsigbare vlam voortbring.]] Waterstofgas (diwaterstof<ref>{{Cite web |url=http://www.usm.maine.edu/~newton/Chy251_253/Lectures/LewisStructures/Dihydrogen.html |title=University of Southern Maine-Dihydrogen |access-date=8 Maart 2009 |archive-date=24 Desember 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/6D9jJ0ebz?url=http://web1.uct.usm.maine.edu/~newton/Chy251_253/Lectures/LewisStructures/Dihydrogen.html |url-status=dead }}</ref>) is hoogs vlambaar en sal in lug brand as dit tussen 4% en 75% gekonsentreer is.<ref>{{cite journal |last=Carcassi |first=M. N. |last2=Fineschi |first2=F. |title=Deflagrations of H₂–air and CH₄–air lean mixtures in a vented multi-compartment environment |journal=Energy |datum=Junie 2005 |volume=30 |issue=8 |pages=1439–1451 |doi=10.1016/j.energy.2004.02.012}}</ref> Die temperatuur waarteen dit spontaan in lug ontvlam, is 500&nbsp;°C. == Kenmerkende eienskappe == [[Lêer:Emissions Spectra.webm|duimnael|261x261px|Waterstofspektrum-eksperiment]] Waterstof is die ligste chemiese element en die algemeenste [[isotoop]] bestaan uit slegs 'n enkele [[proton]] en 'n [[elektron]]. By [[Standaardtemperatuur en -druk|STD]]-toestande vorm waterstof 'n diatomiese gas, H₂, met 'n kookpunt so laag as 20,27&nbsp;[[Kelvin|K]] en 'n smeltpunt van 14,02&nbsp;K. Onder uitsonderlik hoë druk, soos dié by die kern van [[gasreus]]e, verloor die molekules hulle identiteit en word die waterstof 'n vloeibare [[metaal]]. Onder uitsonderlik lae druktoestande wat in die ruimte ervaar word, is waterstof geneig om as enkele atome te bestaan, om die eenvoudige rede dat daar nie ander atome is om mee te kombineer nie; molekulêre wolke H₂ vorm in die ruimte en is betrokke by [[ster]]vorming. Die element speel 'n noodsaaklike rol in energie-opwekking in die [[heelal]] deur die proton-proton-reaksie en die koolstof-stikstofsiklus. (Daar is [[kernfusie]]prosesse wat groot hoeveelhede energie vrystel deur die samemelting van twee waterstofatome om een [[helium]]atoom te vorm). === Die waterstofatoom === Die waterstofatoom is 'n [[atoom]] van die element waterstof. Dit bestaan uit 'n enkele negatief gelaaide [[elektron]], wat om 'n positief gelaaide [[proton]] wentel, wat die kern van die waterstofatoom vorm. Die elektron word aan die proton gebind deur Coulombiese kragte. == Gebruike == Groot hoeveelhede waterstof word benodig in die chemiese nywerheid, veral in die [[Haber-proses]] vir die vervaardiging van [[ammoniak]], die hidrogenasie van vette en [[olie]]s en die produksie van [[metanol]]. Verder word waterstof gebruik in hidro-dealkilering, hidro-ontswaeling en hidrokrakingsprosesse. Ander gebruike van waterstof is: * Die element word gebruik in die vervaardiging van [[soutsuur]], sweiswerk en die reduksie van metaalerts.<ref>{{cite web |author=Chemistry Operations |date=15 Desember 2003 |url=http://periodic.lanl.gov/elements/1.html |title=Hydrogen |publisher=Los Alamos National Laboratory |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20101113160257/http://periodic.lanl.gov/elements/1.html |archive-date=13 November 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite journal | last = Durgutlu | first = Ahmet | title = Experimental investigation of the effect of hydrogen in argon as a shielding gas on TIG welding of austenitic stainless steel | journal = ScienceDirect | volume = 25 | issue = 1 | pages = 19–23 | publisher = Gazi University | location = Ankara, Turkey | date = 2003-10-27 | url = http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TX5-49W1W1V-7&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=2074bcd5650e0ca62aa09b8713708226 | doi = 10.1016/j.matdes.2003.07.004 | accessdate = 2008-04-06 | archive-date = 2008-04-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080418063125/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TX5-49W1W1V-7&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=2074bcd5650e0ca62aa09b8713708226 | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web | title = Atomic Hydrogen Welding | publisher = Specialty Welds | year = 2007 | url = http://www.specialwelds.com/underwater-welding/atomic-hydrogen-welding.htm | accessdate = | archive-date = 16 Julie 2011 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110716114441/http://www.specialwelds.com/underwater-welding/atomic-hydrogen-welding.htm | url-status = dead }}</ref> * Dit word gebruik as vuurpylbrandstof. * Vloeibare waterstof word in kriogeniese navorsing gebruik, insluitende supergeleier-studies.<ref>{{cite journal | last = Hardy | first = Walter N. | title = From H2 to cryogenic H masers to HiTc superconductors: An unlikely but rewarding path | journal = Physica C: Superconductivity | volume = 388–389 | pages = 1–6 | publisher = University of British Columbia | location = Vancouver, Canada | date = 2003-03-19 | url = http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TVJ-485PG6D-D&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e | doi = 10.1016/S0921-4534(02)02591-1 | accessdate = 2008-03-25 | archive-date = 2008-12-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081201164253/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TVJ-485PG6D-D&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e | url-status = dead }}</ref> * Aangesien waterstof veertien en 'n half keer ligter as lug is, is dit eens algemeen gebruik as 'n dryfgas in lugballonne en lugvaartuie.<ref name="zeppelins">{{cite web | last = Barnes | first = Matthew | title = LZ-129, Hindenburg | work = The Great Zeppelins | year = 2004 | url = http://www.ciderpresspottery.com/ZLA/greatzeps/german/Hindenburg.html | accessdate = 2008-03-18 | archive-date = 2012-12-24 | archive-url = https://www.webcitation.org/6D9jZZE7U?url=http://www.ciderpresspottery.com/ZLA/greatzeps/german/Hindenburg.html | url-status = dead }}</ref> Die gebruik daarvan is egter gestaak na die [[Hindenburg|Hindenburg-ramp]] die publiek oortuig het dat die gas te gevaarlik is vir dié doel. Nogtans oorweeg deskundiges ná die oliekrisis van [[1973]] om waterstofaangedrewe passasiersvliegtuie as 'n alternatief tot kerosienenjins te ontwikkel. Die eerste Russiese passasiersvliegtuig wat vloeibare waterstof as brandstof gebruik, die Toepolef-155 ('n gemodifiseerde Toepolef-154-[[straler]]), is op [[15 April]] [[1988]] suksesvol getoets. * [[Deuterium]], 'n waterstofisotoop (waterstof-2) word gebruik in kernsplytings as 'n moderator om neutrone te vertraag en word ook gebruik in kernfusiereaksies.<ref name="nbb">{{cite book| last = Emsley| first = John| title = Nature's Building Blocks| publisher = Oxford University Press| year = 2001| location = Oxford| pages = 183–191| isbn = 0-19-850341-5 }}</ref> * Stowwe wat deuterium bevat, vind ook toepassing in [[chemie]] en [[biologie]] asook in studies van isotoop-effekte in reaksies.<ref>{{cite journal | last = Reinsch | first =J. | first2=A. | last2=Katz |first3=J. |last3=Wean |first4=G. |last4=Aprahamian |first5=J.T. |last5=MacFarland | title = The deuterium isotope effect upon the reaction of fatty acyl-CoA dehydrogenase and butyryl-CoA | journal = J. Biol. Chem. | volume = 255 | issue = 19 | pages = 9093–97 | datum = 10 October 1980 | url = http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/255/19/9093 | accessdate = 2008-03-24 | pmid = 7410413 | archive-date = 2008-04-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080415015445/http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/255/19/9093 | url-status = dead }}</ref> * [[Tritium]] (waterstof-3), word vervaardig in kernreaktors en word gebruik om waterstofbomme te vervaardig.<ref>{{cite journal| last = Bergeron| first = Kenneth D.| title = The Death of no-dual-use| journal = Bulletin of the Atomic Scientists| volume = 60| issue = 1| pages = 15| publisher = Educational Foundation for Nuclear Science, Inc.| location = | date = January–February 2004| url = http://find.galegroup.com/itx/start.do?prodId=SPJ.SP06| accessdate = 2008-04-13 | doi = 10.2968/060001004 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->}}</ref> * Dit word ook gebruik as 'n isotoopmerker in die biologiese wetenskappe en as 'n bestralingsbron in weerkaatsende verwe.<ref name="holte">{{cite journal| last = Holte| first = Aurali E.| last2 = Houck| first2 = Marilyn A.| last3 = Collie| first3 = Nathan L.| title = Potential Role of Parasitism in the Evolution of Mutualism in Astigmatid Mites| journal = Experimental and Applied Acarology| volume = 25| issue = 2| pages = 97–107| publisher = Texas Tech University| location = Lubbock| date = 2004-11-03| url = http://www.springerlink.com/content/p361t660u1774534/| doi = 10.1023/A:1010655610575| accessdate = 2008-03-08}}{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite journal| last = Quigg| first = Catherine T.| title = Tritium Warning| journal = Bulletin of the Atomic Scientists| volume = 40 | issue = 3| pages = 56–57| location = Chicago| datum = 1984| url = http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=sch&AN=11181317&site=ehost-live| issn = 0096-3402| accessdate = 2008-04-15}}</ref> * Waterstof kan verbrand word in interne verbrandingsmotors en 'n vloot waterstofbrandende [[motorkar|motors]] word tans deur Chrysler-BMW aangehou. Waterstof in [[brandstofsel]]le word ondersoek as moontlike goedkoop, [[besoedeling]]svrye [[kragbron]]ne. == Geskiedenis == Waterstof is in [[1776]] deur [[Henry Cavendish]] die eerste keer as 'n suiwer chemiese stof geïdentifiseer. [[Antoine Lavoisier]] het die element in [[1787]] sy naam gegee in [[Frans]], naamlik ''hydrogen'', wat letterlik "watermaker" beteken.<ref name="Stwertka">{{cite book| last = Stwertka| first = Albert| title = A Guide to the Elements| publisher = Oxford University Press| year = 1996| pages = 16–21| isbn = 0-19-508083-1}}</ref> Deur middel van 'n spektraalanalise het die Duitse navorsers Kirchhoff en Bunsen in [[1861]] bewys dat waterstof 'n bestanddeel van die [[son]] is – en gevolglik die element moet wees wat die meeste in ons [[sonnestelsel]] voorkom. == Voorkoms == Waterstof is die element wat die meeste in die natuur voorkom. Meer as 75% van die [[massa]] van alle materie en meer as 90% van al die [[Atoom|atome]] bestaan uit waterstof.<ref>{{cite web |first=Steve |last=Gagnon |url=http://education.jlab.org/itselemental/ele001.html |title=Hydrogen |publisher=Jefferson Lab |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200502082747/https://education.jlab.org/itselemental/ele001.html |archive-date=2 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die element kom in oorvloed voor in [[ster]]re en groot [[Planeet|planete]] ([[gasreus]]e). Relatief tot sy groot oorvloed elders in die heelal is suiwer waterstof baie skaars in die [[aarde]] se atmosfeer (1 dpm (dele per miljoen) op 'n volumebasis). Die algemeenste bron vir die element op aarde is [[water]], wat bestaan uit twee dele waterstof en een deel [[suurstof]] (H₂O). Ander bronne sluit in die meeste vorms van organiese stowwe (insluitende alle lewende wesens), [[Fossielbrandstof|fossielbrandstowwe]] naamlik ([[steenkool]] en [[ru-olie]]) asook aardgas. Metaan ([[koolstof|C]]H₄) wat verkry kan word as byproduk uit die ontbinding van organiese materiaal en wat ook 'n hoofkomponent van aardgas is, is 'n toenemend belangrike energiebron en is 'n belangrike bron van waterstof.<ref>{{cite web |first=Wolfgang H. |last=Berger |date=15 November 2007 |url=http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange2/11_3.shtml |title=The Future of Methane |publisher=University of California, San Diego |access-date=12 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200416213641/http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange2/11_3.shtml |archive-date=16 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Waterstof kan voorberei word op verskeie maniere: [[stoom]] wat met verhitte [[koolstof]] reageer, [[koolwaterstof]]ontbinding deur blootstelling aan hitte, reaksie van 'n sterk basis in 'n waterige oplossing met [[aluminium]], [[elektrolise]] van water, of die verplasing van [[Suur|sure]] met sekere [[Metaal|metale]]. Kommersiële massaproduksie van waterstof geskied hoofsaaklik deur die ontbinding van aardgas teen hoë temperature in die teenwoordigheid van stoom en suurstof. Die proses staan bekend as metaanhervorming. == Verbindings == Waterstof vorm verbindings met die meeste elemente. Waterstof het 'n [[elektronegatiwiteit]] van 2,2 en dus vorm dit verbindings waar dit die meer nie-metaalagtige, asook waar dit die meer metaalagtige element is. Eersgenoemde verbindings word hidriede genoem, waar waterstof bestaan uit H^- ione of slegs as 'n opgeloste stof binne-in 'n ander element soos in palladiumhidried.<ref>{{cite web| last = Sandrock| first = Gary| title = Metal-Hydrogen Systems| publisher = Sandia National Laboratories| date = 2002-05-02| url = http://hydpark.ca.sandia.gov/DBFrame.html| accessdate = 2008-03-23| archive-date = 2012-12-24| archive-url = https://www.webcitation.org/6D9jPh4UQ?url=http://hydpark.ca.sandia.gov/DBFrame.html| url-status = dead}}</ref> Laasgenoemde verbinding neig egter na 'n kovalente verbinding; aangesien die H⁺ ioon 'n ontblote kern met geen elektrone sal wees, het dit 'n sterk geneigdheid om elektrone na homself aan te trek. Albei tipe verbindings vorm sure. Dus sal 'n mens selfs in 'n suuroplossing ione soos [[hidronium]] (H₃O⁺) kry vanweë die proton se sterk geneigdheid om aan iets te bind. Waterstof verbind met suurstof om water te vorm, H₂O, en die reaksie stel baie energie vry – soveel dat die verbranding van waterstof in lug eerder as 'n ontploffing beskryf kan word. Deuteriumoksied, of D₂O, word ook dikwels "swaar water" genoem. Waterstof vorm ook 'n groot verskeidenheid verbindings met [[koolstof]]. As gevolg van hulle noue verbintenis met lewende organismes, word hierdie stowwe organiese verbindings genoem; die studie van dié verbindings word [[organiese chemie]] genoem.<ref name="hydrocarbon">{{cite web |title=Structure and Nomenclature of Hydrocarbons |publisher=Purdue University |url=http://chemed.chem.purdue.edu/genchem/topicreview/bp/1organic/organic.html |access-date=23 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200510201156/http://chemed.chem.purdue.edu/genchem/topicreview/bp/1organic/organic.html |archive-date=10 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |title=Organic Chemistry |work=Dictionary.com |publisher=Lexico Publishing Group |year=2008 |url=http://dictionary.reference.com/browse/organic%20chemistry |access-date=23 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924123443/http://dictionary.reference.com/browse/organic%20chemistry |archive-date=24 September 2015 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> == Vorms == [[Lêer:Hydrogen discharge tube.jpg|duimnael|links|125px|Waterstof]] Onder normale toestande is waterstofgas 'n mengsel van drie verskillende soorte [[molekule]]s wat van mekaar verskil ten opsigte van die twee stabiele isotope: {{chem|H|2}}, {{chem|H|D}} en {{chem|D|2}}. Waterstofgas is hoofsaaklik [[protium]], maar {{chem|¹H|2}} self kan nog verskil ten opsigte van die relatiewe [[Spin (fisika)|spin]] van die twee [[nukleon]]e.<ref name="uigi">{{cite web |author=Staff |year=2003 |url=http://www.uigi.com/hydrogen.html |title=Hydrogen (H₂) Properties, Uses, Applications: Hydrogen Gas and Liquid Hydrogen |publisher=Universal Industrial Gases, Inc. |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191123045518/http://www.uigi.com/hydrogen.html |archive-date=23 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die twee vorms staan bekend as orto en para-waterstof (dit verskil van [[isotoop|isotope]] soos hieronder beskryf). In orto-waterstof is die spin van die nukleone parallel, terwyl dit in para-waterstof anti-parallel is. Teen standaardtoestande bestaan waterstof uit ongeveer 25% van die para-vorm en 75% van die orto-vorm (ook bekend as die "normale" vorm).<ref name="Tikhonov">{{cite journal | last=Tikhonov | first=Vladimir I. | last2=Volkov |first2=Alexander A. | title=Separation of Water into Its Ortho and Para Isomers | journal=Science | year=2002 | volume=296 | issue=5577 | pages=2363 | doi=10.1126/science.1069513 | pmid=12089435 }}</ref> Die ewewigsverhouding tussen die twee vorms hang van temperatuur af, maar aangesien die orto-vorm 'n hoër energievlak het, kan dit nie stabiel wees in die suiwer vorm nie. Teen lae temperature (omtrent by kookpunt), bestaan die ewewigsamestelling amper uitsluitlik uit die para-vorm. Die omsettingsproses tussen die vorms is stadig en as waterstof vinnig verkoel en gekondenseer word, kan dit nog groot hoeveelhede van die para-vorm-atome bevat. Die verskynsel is belangrik vir die voorbereiding en stoor van vloeibare waterstof aangesien die orto-para-omsetting meer hitte genereer as die [[verdampingshitte]] van waterstof en 'n groot hoeveelheid waterstof verloor kan word deur [[verdamping]] etlike dae ná vervloeiing. Daarom word kataliste ingespan om die orto-para-omsetting te versnel tydens die waterstofverkoelingproses. Daar is ook 'n effense verskil tussen die fisiese eienskappe van die twee vorme. Die smelt- en kookpunte van para-waterstof is byvoorbeeld ongeveer 0,1 [[Kelvin|K]] laer as die van die "normale" orto-vorm. == Isotope == Die mees algemene isotoop van waterstof is ¹H. Dié stabiele isotoop het 'n kern wat bestaan uit 'n enkele [[proton]]; daarvandaan die beskrywende term (selde gebruik) [[protium]] vir ¹H.<ref>{{cite journal | last=Urey | first=Harold C. | last2=Brickwedde |first2=F.G. |last3=Murphy |first3=G.M. | title=Names for the Hydrogen Isotopes | journal=Science | year=1933 | volume=78 | issue=2035 | pages=602–603 | url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/citation/78/2035/602 | accessdate=2008-02-20 | doi=10.1126/science.78.2035.602 | pmid=17797765 }}</ref> Die ander stabiele isotoop is [[deuterium]], ²H, met 'n ekstra [[neutron]] in die kern. Deuterium beslaan 0,0184-0,0082% van alle waterstof ([[IUPAC]]); verhoudings van deuterium tot protium word gerapporteer relatief tot die VSMOW standaardverwysingswater. Die derde waterstofisotoop is die radioaktiewe [[tritium]], ³H. Die tritiumkern bevat twee neutrone en 'n proton. Waterstof is die enigste element met verskillende name vir sy isotope. Die simbole D en T (i.p.v. ²H and ³H) word somtyds gebruik vir deuterium en tritium, hoewel dit nie amptelik goedgekeurde gebruik is nie. (Die simbool P word reeds gebruik om die element [[Fosfor]] aan te dui en kan dus nie gebruik word vir protium nie). == Voorsorgmaatreëls == Waterstof is 'n hoogs [[verbranding|ontvlambare]] gas wat brand teen konsentrasies so laag as 4% in lug. Dit reageer ook heftig met [[chloor]] en [[fluoor]]. Wanneer waterstof met suurstof gemeng word, brand dit met 'n ontploffing. == Sien ook == * [[Periodieke tabel]] * [[Waterstofbinding]] == Bronne == * [http://periodic.lanl.gov/elements/1.html Los Alamos National Laboratory – Hydrogen] == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Hydrogen|Waterstof}} {{Wikt|waterstof}} * [[Wiktionary:Hydrogen|Wiktionary – ''Hydrogen'' in different languages]] * [https://www.webelements.com/hydrogen/ WebElements.com – Hydrogen] * [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/H.html EnvironmentalChemistry.com – Hydrogen] * [http://education.jlab.org/itselemental/ele001.html It's Elemental – Hydrogen] {{Navigasie Periodieke tabel}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Waterstof]] 6046dnzlfpr5fb0ajo1vef9vds3yyyg 2521616 2521614 2022-08-26T15:54:19Z Praxidicae 89278 Wysigings deur [[Special:Contributions/Asasaaaaas|Asasaaaaas]] teruggerol na laaste weergawe deur [[User:Oesjaar|Oesjaar]] wikitext text/x-wiki <div style="font-size:90%;"> {{Elementboks opskrif | getal=1 | simbool=H | naam=waterstof | links= | regs=[[helium]] | bo= | onder=[[Litium|Li]] | kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks reeks | [[niemetaal]]}} {{Elementboks groepperiodeblok | groep=1 | periode=1 | blok=s }} {{Elementboks atoommassa gpm | 1,00794 }} {{Elementboks ekonfig |1s¹ }} {{Elementboks eperskil | 1 }} {{Elementboks cas nommer | 1333-74-0}} {{Elementboks afdeling fisieseiensk |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks fase | [[gas]] }} {{Elementboks smeltpunt | k=13,99 | c=−259,16 }} {{Elementboks kookpunt | k=20,271 | c=−252,879 }} {{Elementboks digtheid gplstd | 23,2 }} {{Elementboks voorkoms beeld | H,1| kleurloos}} {{Elementboks afdeling atoomeiensk |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks oksiedtoest | '''−1, +1''' }} {{Elementboks ioonenergie1 | 1 312,0 }} {{Elementboks atoomradius pm | 25 (53) }} {{Elementboks kovalenteradius pm | 37 }} {{Elementboks vanderwaalsradius pm | 120 }} {{Elementboks kristalstruktuur | heksagonaal [[Beeld:Hexagonal.svg|60px]]}} {{Elementboks verdampwarm kjpmol | 0,44936 }} {{Elementboks smeltwarm kjpmol | 0,05868 }} {{Elementboks spoedvanklank mps | 1 270 | 298,15 }} {{Elementboks Henry se konstante|7,8 x 10^-4&nbsp;[L/mol.Atm]; 540&nbsp;[K] <ref>{{Ref:Sander}}</ref>}} {{Elementboks afdeling diverse |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks elektroneg pauling | 2,2 }} {{Elementboks warmtekap jpmolkteen25 | 14 304 }} {{Elementboks termiesegeleiding wpmkteen300k | 0,1815 }} {{Elementboks afdeling geskiedenis |kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks ontdekdatum | 1766 }} {{Elementboks ontdekdeur | [[Henry Cavendish]] }} {{Elementboks genoemna | [[Grieks]] vir "watervormer" }} {{Elementboks isotope begin |isotopevan=waterstof| kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} {{Elementboks isotope stabiel | mg=1 | sim=H | nv=99,98% | n=0 }} {{Elementboks isotope stabiel | mg=2 | sim=H | nv=0,02% | n=1 }} {{Elementboks isotope verval | mg=3 | sim=H | nv=spore | hl=12,32&nbsp;y | vm=[[betaverval|β⁻]] | ve=0,01861 | pg=3 | ps=He }} {{Elementboks isotope eindig}} {{Elementboks voetskrif | kleur1=#a0ffa0 | kleur2=black }} </div> '''Waterstof''' is die [[chemiese element]] met [[atoomgetal]] 1. Dit word voorgestel deur die simbool '''H'''. By [[standaardtemperatuur en -druk]], is waterstof 'n kleurlose, reuklose, nie-metaalagtige, smaaklose en hoogs [[verbranding|vlambare]] diatomiese [[gas]] met die molekulêre formule H₂. Met 'n atomiese gewig van 1,00794, is waterstof die ligste element. Waterstof is die volopste chemiese element en vorm rofweg 75% van die heelal se elementêre massa.<ref>{{cite web |last=Palmer |first=David |date=13 September 1997 |url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/971113i.html |title=Hydrogen in the Universe |publisher=NASA |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20141029152908/http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/971113i.html |archive-date=29 Oktober 2014 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> [[Ster]]re in die [[hoofreeks]] bestaan hoofsaaklik uit waterstof in sy [[Plasma (fisika)|plasmatoestand]]. Elementêre waterstof is relatief skaars op die [[Aarde]]. Industriële produksie is meestal uit koolwaterstowwe soos metaan. Die twee grootste gebruike is in die verwerking van fossielbrandstowwe (bv., hidrokraking) en ammoniakproduksie hoofsaaklik vir die bemestingmark. Waterstof kan vervaardig word deur die elektrolise van water wat beduidend meer kos as die produksie daarvan uit [[aardgas]].<ref>{{cite web |author=Staff |year=2007 |url=http://www.fsec.ucf.edu/en/consumer/hydrogen/basics/production.htm |title=Hydrogen Basics — Production |publisher=Florida Solar Energy Center |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191125015224/http://www.fsec.ucf.edu/en/consumer/hydrogen/basics/production.htm |archive-date=25 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die mees algemene [[isotoop]] van waterstof is [[protium]] met 'n enkele [[proton]] sonder [[neutron]]e. In ioniese verbindings kan dit 'n positiewe lading aanneem ('n [[katioon]] gevorm uit 'n ontblote proton) of 'n negatiewe lading ('n [[anioon]], bekend as 'n [[hidried]]). Waterstof vorm verbindings met die meeste elemente en is aanwesig in [[water]] en die meeste organiese verbindings. Dit speel 'n baie belangrike rol in suurbasis-chemie met baie reaksies wat protone uitruil tussen oplosbare molekules. As die enigste neutrale atoom met 'n analitiese oplossing teenoor die [[Schrödinger-vergelyking]], het die studie van energiekunde en die binding van die waterstofatoom 'n sleutelrol gespeel in die ontwikkeling van kwantummeganika. Waterstof is ’n bron van kommer in [[metaalkunde|metallurgie]]: dit verbros baie metale<ref>{{cite journal | last=Rogers | first=H. C. | title=Hydrogen Embrittlement of Metals | journal=Science | year=1999 | volume=159 | issue=3819 | pages=1057–1064 | doi=10.1126/science.159.3819.1057 | pmid=17775040}}</ref> en maak so die ontwerp van pyplyne en stoortenks ingewikkeld.<ref>{{cite news |last1=Christensen |first1=C.H. |last2=Nørskov |first2=J.K. |last3=Johannessen |first3=T. |date=9 Julie 2005 |title=Making society independent of fossil fuels — Danish researchers reveal new technology |publisher=Technical University of Denmark |url=http://www.dtu.dk/English/About_DTU/News.aspx?guid=%7BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%7D |access-date=28 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130508130617/http://www.dtu.dk/English/About_DTU/News.aspx?guid=%7BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%7D |archive-date=8 Mei 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Waterstof is hoogs oplosbaar in baie [[seldsame aardelement|seldsame aard-]] en [[oorgangsmetale]]<ref name="Takeshita">{{cite journal | last1=Takeshita | first1=T. | last2=Wallace | first2=W.E. | last3=Craig | first3=R.S. | title=Hydrogen solubility in 1:5 compounds between yttrium or thorium and nickel or cobalt | journal=Inorganic Chemistry | year=1974 | volume=13 | issue=9 | pages=2282–2283 | doi = 10.1021/ic50139a050 }}</ref> en is oplosbaar in beide kristal- en amorfiese metale.<ref name="Kirchheim1">{{cite journal | last=Kirchheim | first=R. | last2=Mutschele |first2=T. |last3=Kieninger |first3=W. | title=Hydrogen in amorphous and nanocrystalline metals | journal=Materials Science and Engineering | year=1988 | volume=99 | pages=457–462 | doi = 10.1016/0025-5416(88)90377-1 }}</ref> Waterstof se [[oplosbaarheid]] in metale word beïnvloed deur lokale vervormings of onsuiwerhede in die kristalverband.<ref name="Kirchheim2">{{cite journal | last=Kirchheim | first=R. | title=Hydrogen solubility and diffusivity in defective and amorphous metals | journal=Progress in Materials Science | year=1988 | volume=32 | issue=4 | pages=262–325 | doi = 10.1016/0079-6425(88)90010-2}}</ref> == Verbranding == [[Lêer:Shuttle Main Engine Test Firing cropped edited and reduced.jpg|duimnael|150px|links|'n Ruimtependeltuig se hoofenjin verbrand waterstof met suurstof, wat 'n bykans onsigbare vlam voortbring.]] Waterstofgas (diwaterstof<ref>{{Cite web |url=http://www.usm.maine.edu/~newton/Chy251_253/Lectures/LewisStructures/Dihydrogen.html |title=University of Southern Maine-Dihydrogen |access-date=8 Maart 2009 |archive-date=24 Desember 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/6D9jJ0ebz?url=http://web1.uct.usm.maine.edu/~newton/Chy251_253/Lectures/LewisStructures/Dihydrogen.html |url-status=dead }}</ref>) is hoogs vlambaar en sal in lug brand as dit tussen 4% en 75% gekonsentreer is.<ref>{{cite journal |last=Carcassi |first=M. N. |last2=Fineschi |first2=F. |title=Deflagrations of H₂–air and CH₄–air lean mixtures in a vented multi-compartment environment |journal=Energy |datum=Junie 2005 |volume=30 |issue=8 |pages=1439–1451 |doi=10.1016/j.energy.2004.02.012}}</ref> Die temperatuur waarteen dit spontaan in lug ontvlam, is 500&nbsp;°C. == Kenmerkende eienskappe == [[Lêer:Emissions Spectra.webm|duimnael|261x261px|Waterstofspektrum-eksperiment]] Waterstof is die ligste chemiese element en die algemeenste [[isotoop]] bestaan uit slegs 'n enkele [[proton]] en 'n [[elektron]]. By [[Standaardtemperatuur en -druk|STD]]-toestande vorm waterstof 'n diatomiese gas, H₂, met 'n kookpunt so laag as 20,27&nbsp;[[Kelvin|K]] en 'n smeltpunt van 14,02&nbsp;K. Onder uitsonderlik hoë druk, soos dié by die kern van [[gasreus]]e, verloor die molekules hulle identiteit en word die waterstof 'n vloeibare [[metaal]]. Onder uitsonderlik lae druktoestande wat in die ruimte ervaar word, is waterstof geneig om as enkele atome te bestaan, om die eenvoudige rede dat daar nie ander atome is om mee te kombineer nie; molekulêre wolke H₂ vorm in die ruimte en is betrokke by [[ster]]vorming. Die element speel 'n noodsaaklike rol in energie-opwekking in die [[heelal]] deur die proton-proton-reaksie en die koolstof-stikstofsiklus. (Daar is [[kernfusie]]prosesse wat groot hoeveelhede energie vrystel deur die samemelting van twee waterstofatome om een [[helium]]atoom te vorm). === Die waterstofatoom === Die waterstofatoom is 'n [[atoom]] van die element waterstof. Dit bestaan uit 'n enkele negatief gelaaide [[elektron]], wat om 'n positief gelaaide [[proton]] wentel, wat die kern van die waterstofatoom vorm. Die elektron word aan die proton gebind deur Coulombiese kragte. == Gebruike == Groot hoeveelhede waterstof word benodig in die chemiese nywerheid, veral in die [[Haber-proses]] vir die vervaardiging van [[ammoniak]], die hidrogenasie van vette en [[olie]]s en die produksie van [[metanol]]. Verder word waterstof gebruik in hidro-dealkilering, hidro-ontswaeling en hidrokrakingsprosesse. Ander gebruike van waterstof is: * Die element word gebruik in die vervaardiging van [[soutsuur]], sweiswerk en die reduksie van metaalerts.<ref>{{cite web |author=Chemistry Operations |date=15 Desember 2003 |url=http://periodic.lanl.gov/elements/1.html |title=Hydrogen |publisher=Los Alamos National Laboratory |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20101113160257/http://periodic.lanl.gov/elements/1.html |archive-date=13 November 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite journal | last = Durgutlu | first = Ahmet | title = Experimental investigation of the effect of hydrogen in argon as a shielding gas on TIG welding of austenitic stainless steel | journal = ScienceDirect | volume = 25 | issue = 1 | pages = 19–23 | publisher = Gazi University | location = Ankara, Turkey | date = 2003-10-27 | url = http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TX5-49W1W1V-7&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=2074bcd5650e0ca62aa09b8713708226 | doi = 10.1016/j.matdes.2003.07.004 | accessdate = 2008-04-06 | archive-date = 2008-04-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080418063125/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TX5-49W1W1V-7&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=2074bcd5650e0ca62aa09b8713708226 | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web | title = Atomic Hydrogen Welding | publisher = Specialty Welds | year = 2007 | url = http://www.specialwelds.com/underwater-welding/atomic-hydrogen-welding.htm | accessdate = | archive-date = 16 Julie 2011 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110716114441/http://www.specialwelds.com/underwater-welding/atomic-hydrogen-welding.htm | url-status = dead }}</ref> * Dit word gebruik as vuurpylbrandstof. * Vloeibare waterstof word in kriogeniese navorsing gebruik, insluitende supergeleier-studies.<ref>{{cite journal | last = Hardy | first = Walter N. | title = From H2 to cryogenic H masers to HiTc superconductors: An unlikely but rewarding path | journal = Physica C: Superconductivity | volume = 388–389 | pages = 1–6 | publisher = University of British Columbia | location = Vancouver, Canada | date = 2003-03-19 | url = http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TVJ-485PG6D-D&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e | doi = 10.1016/S0921-4534(02)02591-1 | accessdate = 2008-03-25 | archive-date = 2008-12-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081201164253/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TVJ-485PG6D-D&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e | url-status = dead }}</ref> * Aangesien waterstof veertien en 'n half keer ligter as lug is, is dit eens algemeen gebruik as 'n dryfgas in lugballonne en lugvaartuie.<ref name="zeppelins">{{cite web | last = Barnes | first = Matthew | title = LZ-129, Hindenburg | work = The Great Zeppelins | year = 2004 | url = http://www.ciderpresspottery.com/ZLA/greatzeps/german/Hindenburg.html | accessdate = 2008-03-18 | archive-date = 2012-12-24 | archive-url = https://www.webcitation.org/6D9jZZE7U?url=http://www.ciderpresspottery.com/ZLA/greatzeps/german/Hindenburg.html | url-status = dead }}</ref> Die gebruik daarvan is egter gestaak na die [[Hindenburg|Hindenburg-ramp]] die publiek oortuig het dat die gas te gevaarlik is vir dié doel. Nogtans oorweeg deskundiges ná die oliekrisis van [[1973]] om waterstofaangedrewe passasiersvliegtuie as 'n alternatief tot kerosienenjins te ontwikkel. Die eerste Russiese passasiersvliegtuig wat vloeibare waterstof as brandstof gebruik, die Toepolef-155 ('n gemodifiseerde Toepolef-154-[[straler]]), is op [[15 April]] [[1988]] suksesvol getoets. * [[Deuterium]], 'n waterstofisotoop (waterstof-2) word gebruik in kernsplytings as 'n moderator om neutrone te vertraag en word ook gebruik in kernfusiereaksies.<ref name="nbb">{{cite book| last = Emsley| first = John| title = Nature's Building Blocks| publisher = Oxford University Press| year = 2001| location = Oxford| pages = 183–191| isbn = 0-19-850341-5 }}</ref> * Stowwe wat deuterium bevat, vind ook toepassing in [[chemie]] en [[biologie]] asook in studies van isotoop-effekte in reaksies.<ref>{{cite journal | last = Reinsch | first =J. | first2=A. | last2=Katz |first3=J. |last3=Wean |first4=G. |last4=Aprahamian |first5=J.T. |last5=MacFarland | title = The deuterium isotope effect upon the reaction of fatty acyl-CoA dehydrogenase and butyryl-CoA | journal = J. Biol. Chem. | volume = 255 | issue = 19 | pages = 9093–97 | datum = 10 October 1980 | url = http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/255/19/9093 | accessdate = 2008-03-24 | pmid = 7410413 | archive-date = 2008-04-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080415015445/http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/255/19/9093 | url-status = dead }}</ref> * [[Tritium]] (waterstof-3), word vervaardig in kernreaktors en word gebruik om waterstofbomme te vervaardig.<ref>{{cite journal| last = Bergeron| first = Kenneth D.| title = The Death of no-dual-use| journal = Bulletin of the Atomic Scientists| volume = 60| issue = 1| pages = 15| publisher = Educational Foundation for Nuclear Science, Inc.| location = | date = January–February 2004| url = http://find.galegroup.com/itx/start.do?prodId=SPJ.SP06| accessdate = 2008-04-13 | doi = 10.2968/060001004 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->}}</ref> * Dit word ook gebruik as 'n isotoopmerker in die biologiese wetenskappe en as 'n bestralingsbron in weerkaatsende verwe.<ref name="holte">{{cite journal| last = Holte| first = Aurali E.| last2 = Houck| first2 = Marilyn A.| last3 = Collie| first3 = Nathan L.| title = Potential Role of Parasitism in the Evolution of Mutualism in Astigmatid Mites| journal = Experimental and Applied Acarology| volume = 25| issue = 2| pages = 97–107| publisher = Texas Tech University| location = Lubbock| date = 2004-11-03| url = http://www.springerlink.com/content/p361t660u1774534/| doi = 10.1023/A:1010655610575| accessdate = 2008-03-08}}{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite journal| last = Quigg| first = Catherine T.| title = Tritium Warning| journal = Bulletin of the Atomic Scientists| volume = 40 | issue = 3| pages = 56–57| location = Chicago| datum = 1984| url = http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=sch&AN=11181317&site=ehost-live| issn = 0096-3402| accessdate = 2008-04-15}}</ref> * Waterstof kan verbrand word in interne verbrandingsmotors en 'n vloot waterstofbrandende [[motorkar|motors]] word tans deur Chrysler-BMW aangehou. Waterstof in [[brandstofsel]]le word ondersoek as moontlike goedkoop, [[besoedeling]]svrye [[kragbron]]ne. == Geskiedenis == Waterstof is in [[1776]] deur [[Henry Cavendish]] die eerste keer as 'n suiwer chemiese stof geïdentifiseer. [[Antoine Lavoisier]] het die element in [[1787]] sy naam gegee in [[Frans]], naamlik ''hydrogen'', wat letterlik "watermaker" beteken.<ref name="Stwertka">{{cite book| last = Stwertka| first = Albert| title = A Guide to the Elements| publisher = Oxford University Press| year = 1996| pages = 16–21| isbn = 0-19-508083-1}}</ref> Deur middel van 'n spektraalanalise het die Duitse navorsers Kirchhoff en Bunsen in [[1861]] bewys dat waterstof 'n bestanddeel van die [[son]] is – en gevolglik die element moet wees wat die meeste in ons [[sonnestelsel]] voorkom. == Voorkoms == Waterstof is die element wat die meeste in die natuur voorkom. Meer as 75% van die [[massa]] van alle materie en meer as 90% van al die [[Atoom|atome]] bestaan uit waterstof.<ref>{{cite web |first=Steve |last=Gagnon |url=http://education.jlab.org/itselemental/ele001.html |title=Hydrogen |publisher=Jefferson Lab |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200502082747/https://education.jlab.org/itselemental/ele001.html |archive-date=2 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die element kom in oorvloed voor in [[ster]]re en groot [[Planeet|planete]] ([[gasreus]]e). Relatief tot sy groot oorvloed elders in die heelal is suiwer waterstof baie skaars in die [[aarde]] se atmosfeer (1 dpm (dele per miljoen) op 'n volumebasis). Die algemeenste bron vir die element op aarde is [[water]], wat bestaan uit twee dele waterstof en een deel [[suurstof]] (H₂O). Ander bronne sluit in die meeste vorms van organiese stowwe (insluitende alle lewende wesens), [[Fossielbrandstof|fossielbrandstowwe]] naamlik ([[steenkool]] en [[ru-olie]]) asook aardgas. Metaan ([[koolstof|C]]H₄) wat verkry kan word as byproduk uit die ontbinding van organiese materiaal en wat ook 'n hoofkomponent van aardgas is, is 'n toenemend belangrike energiebron en is 'n belangrike bron van waterstof.<ref>{{cite web |first=Wolfgang H. |last=Berger |date=15 November 2007 |url=http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange2/11_3.shtml |title=The Future of Methane |publisher=University of California, San Diego |access-date=12 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200416213641/http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange2/11_3.shtml |archive-date=16 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Waterstof kan voorberei word op verskeie maniere: [[stoom]] wat met verhitte [[koolstof]] reageer, [[koolwaterstof]]ontbinding deur blootstelling aan hitte, reaksie van 'n sterk basis in 'n waterige oplossing met [[aluminium]], [[elektrolise]] van water, of die verplasing van [[Suur|sure]] met sekere [[Metaal|metale]]. Kommersiële massaproduksie van waterstof geskied hoofsaaklik deur die ontbinding van aardgas teen hoë temperature in die teenwoordigheid van stoom en suurstof. Die proses staan bekend as metaanhervorming. == Verbindings == Waterstof vorm verbindings met die meeste elemente. Waterstof het 'n [[elektronegatiwiteit]] van 2,2 en dus vorm dit verbindings waar dit die meer nie-metaalagtige, asook waar dit die meer metaalagtige element is. Eersgenoemde verbindings word hidriede genoem, waar waterstof bestaan uit H^- ione of slegs as 'n opgeloste stof binne-in 'n ander element soos in palladiumhidried.<ref>{{cite web| last = Sandrock| first = Gary| title = Metal-Hydrogen Systems| publisher = Sandia National Laboratories| date = 2002-05-02| url = http://hydpark.ca.sandia.gov/DBFrame.html| accessdate = 2008-03-23| archive-date = 2012-12-24| archive-url = https://www.webcitation.org/6D9jPh4UQ?url=http://hydpark.ca.sandia.gov/DBFrame.html| url-status = dead}}</ref> Laasgenoemde verbinding neig egter na 'n kovalente verbinding; aangesien die H⁺ ioon 'n ontblote kern met geen elektrone sal wees, het dit 'n sterk geneigdheid om elektrone na homself aan te trek. Albei tipe verbindings vorm sure. Dus sal 'n mens selfs in 'n suuroplossing ione soos [[hidronium]] (H₃O⁺) kry vanweë die proton se sterk geneigdheid om aan iets te bind. Waterstof verbind met suurstof om water te vorm, H₂O, en die reaksie stel baie energie vry – soveel dat die verbranding van waterstof in lug eerder as 'n ontploffing beskryf kan word. Deuteriumoksied, of D₂O, word ook dikwels "swaar water" genoem. Waterstof vorm ook 'n groot verskeidenheid verbindings met [[koolstof]]. As gevolg van hulle noue verbintenis met lewende organismes, word hierdie stowwe organiese verbindings genoem; die studie van dié verbindings word [[organiese chemie]] genoem.<ref name="hydrocarbon">{{cite web |title=Structure and Nomenclature of Hydrocarbons |publisher=Purdue University |url=http://chemed.chem.purdue.edu/genchem/topicreview/bp/1organic/organic.html |access-date=23 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200510201156/http://chemed.chem.purdue.edu/genchem/topicreview/bp/1organic/organic.html |archive-date=10 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |title=Organic Chemistry |work=Dictionary.com |publisher=Lexico Publishing Group |year=2008 |url=http://dictionary.reference.com/browse/organic%20chemistry |access-date=23 Maart 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924123443/http://dictionary.reference.com/browse/organic%20chemistry |archive-date=24 September 2015 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> == Vorms == [[Lêer:Hydrogen discharge tube.jpg|duimnael|links|125px|Waterstof]] Onder normale toestande is waterstofgas 'n mengsel van drie verskillende soorte [[molekule]]s wat van mekaar verskil ten opsigte van die twee stabiele isotope: {{chem|H|2}}, {{chem|H|D}} en {{chem|D|2}}. Waterstofgas is hoofsaaklik [[protium]], maar {{chem|¹H|2}} self kan nog verskil ten opsigte van die relatiewe [[Spin (fisika)|spin]] van die twee [[nukleon]]e.<ref name="uigi">{{cite web |author=Staff |year=2003 |url=http://www.uigi.com/hydrogen.html |title=Hydrogen (H₂) Properties, Uses, Applications: Hydrogen Gas and Liquid Hydrogen |publisher=Universal Industrial Gases, Inc. |access-date=5 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191123045518/http://www.uigi.com/hydrogen.html |archive-date=23 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die twee vorms staan bekend as orto en para-waterstof (dit verskil van [[isotoop|isotope]] soos hieronder beskryf). In orto-waterstof is die spin van die nukleone parallel, terwyl dit in para-waterstof anti-parallel is. Teen standaardtoestande bestaan waterstof uit ongeveer 25% van die para-vorm en 75% van die orto-vorm (ook bekend as die "normale" vorm).<ref name="Tikhonov">{{cite journal | last=Tikhonov | first=Vladimir I. | last2=Volkov |first2=Alexander A. | title=Separation of Water into Its Ortho and Para Isomers | journal=Science | year=2002 | volume=296 | issue=5577 | pages=2363 | doi=10.1126/science.1069513 | pmid=12089435 }}</ref> Die ewewigsverhouding tussen die twee vorms hang van temperatuur af, maar aangesien die orto-vorm 'n hoër energievlak het, kan dit nie stabiel wees in die suiwer vorm nie. Teen lae temperature (omtrent by kookpunt), bestaan die ewewigsamestelling amper uitsluitlik uit die para-vorm. Die omsettingsproses tussen die vorms is stadig en as waterstof vinnig verkoel en gekondenseer word, kan dit nog groot hoeveelhede van die para-vorm-atome bevat. Die verskynsel is belangrik vir die voorbereiding en stoor van vloeibare waterstof aangesien die orto-para-omsetting meer hitte genereer as die [[verdampingshitte]] van waterstof en 'n groot hoeveelheid waterstof verloor kan word deur [[verdamping]] etlike dae ná vervloeiing. Daarom word kataliste ingespan om die orto-para-omsetting te versnel tydens die waterstofverkoelingproses. Daar is ook 'n effense verskil tussen die fisiese eienskappe van die twee vorme. Die smelt- en kookpunte van para-waterstof is byvoorbeeld ongeveer 0,1 [[Kelvin|K]] laer as die van die "normale" orto-vorm. == Isotope == Die mees algemene isotoop van waterstof is ¹H. Dié stabiele isotoop het 'n kern wat bestaan uit 'n enkele [[proton]]; daarvandaan die beskrywende term (selde gebruik) [[protium]] vir ¹H.<ref>{{cite journal | last=Urey | first=Harold C. | last2=Brickwedde |first2=F.G. |last3=Murphy |first3=G.M. | title=Names for the Hydrogen Isotopes | journal=Science | year=1933 | volume=78 | issue=2035 | pages=602–603 | url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/citation/78/2035/602 | accessdate=2008-02-20 | doi=10.1126/science.78.2035.602 | pmid=17797765 }}</ref> Die ander stabiele isotoop is [[deuterium]], ²H, met 'n ekstra [[neutron]] in die kern. Deuterium beslaan 0,0184-0,0082% van alle waterstof ([[IUPAC]]); verhoudings van deuterium tot protium word gerapporteer relatief tot die VSMOW standaardverwysingswater. Die derde waterstofisotoop is die radioaktiewe [[tritium]], ³H. Die tritiumkern bevat twee neutrone en 'n proton. Waterstof is die enigste element met verskillende name vir sy isotope. Die simbole D en T (i.p.v. ²H and ³H) word somtyds gebruik vir deuterium en tritium, hoewel dit nie amptelik goedgekeurde gebruik is nie. (Die simbool P word reeds gebruik om die element [[Fosfor]] aan te dui en kan dus nie gebruik word vir protium nie). == Voorsorgmaatreëls == Waterstof is 'n hoogs [[verbranding|ontvlambare]] gas wat brand teen konsentrasies so laag as 4% in lug. Dit reageer ook heftig met [[chloor]] en [[fluoor]]. Wanneer waterstof met suurstof gemeng word, brand dit met 'n ontploffing. == Sien ook == * [[Periodieke tabel]] * [[Waterstofbinding]] == Bronne == * [http://periodic.lanl.gov/elements/1.html Los Alamos National Laboratory – Hydrogen] == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Hydrogen|Waterstof}} {{Wikt|waterstof}} * [[Wiktionary:Hydrogen|Wiktionary – ''Hydrogen'' in different languages]] * [https://www.webelements.com/hydrogen/ WebElements.com – Hydrogen] * [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/H.html EnvironmentalChemistry.com – Hydrogen] * [http://education.jlab.org/itselemental/ele001.html It's Elemental – Hydrogen] {{Navigasie Periodieke tabel}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Waterstof]] tphxopbz6uuxjtbt03qrz2shleluszp 0 6417 2521670 2521556 2022-08-26T20:30:02Z SpesBona 2720 In Noordryn-Wesfale word Nederduits amptelik erken, dus het dié deelstaat twee amptelike name: Nordrhein-Westfalen en Noordrhien-Westfalen. wikitext text/x-wiki {| cellpadding="2" style="float: right; width: 307px; background: #e3e3e3; margin-left: 1em; border-spacing: 1px;" |+style="font-size:large; padding:0.5em;" | Nordrhein-Westfalen<br />Noordrhien-Westfalen<br />Noordryn-Wesfale ! Landsvlag ! Landswapen |---- | align="center" bgcolor="#EFEFEF" | [[Lêer:Flag of North Rhine-Westphalia.svg|100px]] | align="center" bgcolor="#FFFFFF" | [[Lêer:Coat of arms of North Rhine-Westfalia.svg|70px]] |- style="background: #ffffff;" align="center" | ([[Vlag van Noordryn-Wesfale|Besonderhede]]) | ([[Wapen van Noordryn-Wesfale|Besonderhede]]) |---- ! colspan="2" | Basiese gegewens |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Amptelike taal|Ampstaal]]: || [[Duits]] en [[Nederduits]] |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Hoofstad]]: || [[Düsseldorf]] |---- bgcolor="#FFFFFF" | Stigting: || [[23 Augustus]] [[1946]]<ref>{{de}} {{cite web |url=http://www.verfassungen.de/de/sh/aufloesung1946.htm |title=Verordnung Nr. 46, Auflösung der Provinzen des ehemaligen Landes Preußen in der Britischen Zone und ihre Neubildung als selbständige Länder |publisher=Verfassungen.de |accessdate=25 Februarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170225192556/http://www.verfassungen.de/de/sh/aufloesung1946.htm |archive-date=25 Februarie 2017}}</ref> |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Oppervlakte]]: || 34&nbsp;110,26&nbsp;km² <small>(2de)</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Bevolking: || 17&nbsp;924&nbsp;591<ref>{{de}} {{cite web |url=https://www.landesdatenbank.nrw.de/ldbnrw/online?operation=result&code=12411-31iz&leerzeilen=false&language=de#abreadcrumb |title=Bevölkerung der Gemeinden Nordrhein-Westfalens am 31. Dezember 2021 – Fortschreibung des Bevölkerungsstandes auf Basis des Zensus vom 9. Mai 2011 |publisher=Landesdatenbank Nordrhein-Westfalen |date=2022 |accessdate=26 Augustus 2022}}</ref> <small>(1ste)<br />''(31 Desember 2021)''</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Bevolkingsdigtheid]]: || 525 inwoners / km² <small>(12de)</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Bruto binnelandse produk|BBP]] <br /> &nbsp;- Totaal | 2021 <br /> 733,257&nbsp;miljard €<ref>{{de}} {{cite web |url=https://de.statista.com/statistik/daten/studie/5023/umfrage/entwicklung-des-bruttoinlandsprodukts-von-nordrhein-westfalen-seit-1970/ |title=Bruttoinlandsprodukt von Nordrhein-Westfalen von 1970 bis 2021 |publisher=Statista |date=26 April 2022 |accessdate=26 Augustus 2022}}</ref><br /> <small>(1ste)</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Volkslied]] (''Landeshymne''): || <small>''geen''</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Skuldlas per inwoner: || 10&nbsp;092&nbsp;€ <small>''(31 Maart 2022)''</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Totale skuldlas: || 180,895&nbsp;miljard&nbsp;€<ref>{{de}} {{cite web |url=https://www.destatis.de/DE/Themen/Staat/Oeffentliche-Finanzen/Schulden-Finanzvermoegen/Tabellen/liste-vorlaeufiger-schuldenstand-laender.html |title=Vorläufiger Schuldenstand der Länder |publisher=Statistisches Bundesamt |date=31 Maart 2022 |accessdate=26 Augustus 2022}}</ref> <small>''(31 Maart 2022)''</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Werkloosheidsyfer: || 7,0%<ref>{{de}} {{cite web |url=https://statistik.arbeitsagentur.de/DE/Navigation/Statistiken/Statistiken-nach-Regionen/Politische-Gebietsstruktur-Nav.html |title=Arbeitslosenquoten im Juli 2022 – Länder und Kreise |publisher=Statistik der Bundesagentur für Arbeit |date=Julie 2022 |accessdate=26 Augustus 2022}}</ref> <small>''(Julie 2022)''</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[ISO 3166-2:DE|ISO 3166-2]]: || <tt>DE-NW</tt> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Amptelike webwerf: || [https://www.land.nrw/ www.land.nrw] |----- ! colspan="2" | Politiek |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Eerste Minister]]: || Hendrik Wüst ([[Christelik-Demokratiese Unie|CDU]])<br /><small>''(sedert 27 Oktober 2021)''</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Regerende partye: || CDU en [[Alliansie 90/Die Groenes|Grüne]] |---- bgcolor="#FFFFFF" | Setels in die parlement (''Landtag'')<br />(195 setels) <small>(2017: 199 setels)</small>: | CDU 76 <small>(2017: 72)</small><br />[[Sosiaal-Demokratiese Party|SPD]] 56 <small>(69)</small><br />B90/Grüne 39 <small>(14)</small><br />[[Vrye Demokratiese Party|FDP]] 12 <small>(28)</small><br />[[Alternative für Deutschland|AfD]] 12 <small>(16)</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Laaste verkiesing: || 15 Mei 2022 |---- bgcolor="#FFFFFF" | Volgende verkiesing: || Mei 2027 |- ! colspan="2" | Parlementêre verteenwoordiging |---- bgcolor="#FFFFFF" | Stemme in die Federale Raad (''Bundesrat''): || 6 (van 69) |----- ! colspan="2" | Kaart |---- bgcolor="#FFFFFF" | colspan="2" align="center" | [[Lêer:Locator map North Rhine-Westphalia in Germany.svg|250px]] |} '''Noordryn-Wesfale''' of '''Noord-Rynland-Wesfale''' ([[Duits]]: ''Nordrhein-Westfalen'', [ˈnɔʁtʁaɪ̯n vɛstˈfaːlən], {{Audio|De-Nordrhein-Westfalen.ogg|luister}}; [[Nederduits]]: ''Noordrhien-Westfalen'') is 'n [[Deelstate van Duitsland|deelstaat]] van [[Duitsland]]. Dit grens aan die deelstate [[Rynland-Palts]], [[Hesse]] en [[Nedersakse]] asook aan [[België]] en [[Nederland]]. Die naam is afkomstig van die ou [[Pruise|Pruisiese]] provinsies [[Rynland]] (die noordelike helfte daarvan) en [[Wesfale]]. Noordryn-Wesfale het 'n bevolking van 17&nbsp;924 miljoen (Desember 2021) en 'n oppervlakte van 34&nbsp;110&nbsp;km². Die [[hoofstad]] is [[Düsseldorf]] en die grootste stad is [[Keulen]]. Die deelstaat is ná die [[Tweede Wêreldoorlog]] deur die samesmelting van enkele vroeëre provinsies, waaronder Wesfale en Noordryn (wat albei oorspronklik deel uitgemaak het van [[Pruise]]) en Lippe, gevorm. Grootskaalse immigrasie van na-oorlogse vlugtelinge, veral uit die vroeëre oostelike gebiede van die Duitse Ryk, asook migrantewerkers uit [[Suid-Europa]] en [[Turkye]] gedurende die 1960's en Oos-Europeërs van Duitse afkoms ná 1990, het bygedra tot die deelstaat se huidige demografiese diversiteit. Noordryn-Wesfale is die vierde grootste van al die Duitse deelstate volgens sy oppervlak, maar het verreweg die grootste bevolking. == Geografie == === Administratiewe distrikte (''Landkreise'') === {| | width="33%" valign="top" | # [[Kreis Aachen|Aken]] (AC) # [[Kreis Borken|Borken]] (BOR) # [[Kreis Coesfeld|Coesfeld]] (COE) # [[Kreis Düren|Düren]] (DN) # [[Ennepe-Ruhr-Kreis]] (EN) # [[Rhein-Erft-Kreis]] (BM) # [[Kreis Euskirchen|Euskirchen]] (EU) # [[Kreis Gütersloh|Gütersloh]] (GT) # [[Kreis Heinsberg|Heinsberg]] (HS) # [[Kreis Herford|Herford]] (HF) # [[Hochsauerlandkreis]] (HSK) | width="33%" valign="top" | <ol start=12> <li> [[Kreis Höxter|Höxter]] (HX) <li> [[Kreis Kleve|Kleef]] (KLE) <li> [[Kreis Lippe]] (LIP) <li> [[Märkischer Kreis]] (MK) <li> [[Kreis Mettmann|Mettmann]] (ME) <li> [[Kreis Minden-Lübbecke|Minden-Lübbecke]] (MI) <li> [[Rhein-Kreis Neuss]] (NE) <li> [[Oberbergischer Kreis]] (GM) <li> [[Kreis Olpe|Olpe]] (OE) <li> [[Kreis Paderborn|Paderborn]] (PB) </ol> | width="33%" valign="top" | <ol start=22> <li> [[Kreis Recklinghausen|Recklinghausen]] (RE) <li> [[Rheinisch-Bergischer Kreis]] (GL) <li> [[Rhein-Sieg-Kreis]] (SU) <li> [[Kreis Siegen-Wittgenstein|Siegen-Wittgenstein]] (SI) <li> [[Kreis Soest|Soest]] (SO) <li> [[Kreis Steinfurt|Steinfurt]] (ST) <li> [[Kreis Unna|Unna]] (UN) <li> [[Kreis Viersen|Viersen]] (VIE) <li> [[Kreis Warendorf|Warendorf]] (WAF) <li> [[Kreis Wesel|Wesel]] (WES) </ol> |} === Selfregerende stede (''kreisfreie Städte'') === {| | width="33%" valign="top" | <ol> <li> [[Aken]] (AC) <li> [[Bielefeld]] (BI) <li> [[Bochum, Duitsland|Bochum]] (BO) <li> [[Bonn]] (BN) <li> [[Bottrop]] (BOT) <li> [[Dortmund]] (DO) <li> [[Duisburg]] (DU) <li> [[Düsseldorf]] (D) </ol> | width="33%" valign="top" | <ol start=9> <li> [[Essen]] (E) <li> [[Gelsenkirchen]] (GE) <li> [[Hagen]] (HA) <li> [[Hamm]] (HAM) <li> [[Herne]] (HER) <li> [[Keulen]] (K) <li> [[Krefeld]] (KR) <li> [[Leverkusen]] (LEV) </ol> | width="33%" valign="top" | <ol start=17> <li> [[Mönchengladbach]] (MG) <li> [[Mülheim an der Ruhr]] (MH) <li> [[Münster]] (MS) <li> [[Oberhausen]] (OB) <li> [[Remscheid]] (RS) <li> [[Solingen]] (SG) <li> [[Wuppertal]] (W) </ol> |} == Ekonomie == [[Lêer:Bundesarchiv B 145 Bild-F079042-0013, Duisburg, Thyssen-Stahlwerk.jpg|duimnael|links|''Thyssen''-staalaanleg in Duisburg in 1988]] [[Lêer:Thyssen-Krupp-Quartier-Essen-2013.jpg|duimnael|links|Die hoofkwartier van die nywerheidsreus ''Thyssen-Krupp'' in Essen]] Die Ruhrgebied langs die gelyknamige syrivier van die [[Ryn]], wat deur die weste van die deelstaat vloei, is die belangrikste nywerheidsgebied van Noordryn-Wesfale. Hierdie gebied strek anderkant die Ruhrvallei tot by Aken in die weste en Bonn in die suidweste. Groot afsettings van bitumineuse steenkool was die basis vir die vestiging van swaar nywerhede in die gebied gedurende die 19de eeu. Alhoewel mynboubedrywighede hier intussen grotendeels gestaak is, word [[bruinkool]] vandag nog steeds in 'n gebied tussen Keulen en Bonn in oop groewe ontgin. Die Ruhrgebied het in die 19de eeu tot die grootste nywerheidsentrum in Europa gegroei. Groot getalle immigrante, waaronder duisende Pole, het na die streek gestroom. Nyweraars soos Alfred Krupp, wat in sy nywerheidsaanlegte veral lokomotiewe en wapentuig vervaardig het, en Alfred Thyssen, wat steenkool ontgin, yster, staal en masjiene vervaardig en grootliks bygedra het tot die uitbou van gas- en kragnetwerke, was die leidende persoonlikhede agter die vinnige uitbreiding van nywerhede in die streek. Die digte konsentrasie swaar nywerhede het egter ook sy skadukante gehad. So is die streek dekades lank deur grootskaalse [[lugbesoedeling]] geteister. Vanaf die 1960's is die tradisionele swaar nywerhede deur strukturele probleme geteister. Sluitings en samesmeltings van myne en staalaanlegte het duisende bewoners werkloos gelaat. Vanaf die 1980's het ekonomiese herstrukturering tot die vestiging van nuwe en meer winsgewende bedrywe gelei, waaronder ingenieurswese, die vervaardiging van gehalte-staal en allooimetale, metaalverwerking, elektronika, sintetiese materiale en chemie. Reeds in die vroeë 1980's het die persentasie werknemers in die nywerheidsbedryf tot minder as vyftig persent gedaal, terwyl steeds meer werksgeleenthede in die handels- en dienstesektor geskep is. Die daarstelling van 'n hoogs moderne geïntegreerde openbare vervoernetwerk met busse, trems, treine en moltreine het bygedra tot die vestiging van Düsseldorf, Keulen en Essen as gasheerstede van belangrike handelskoue en uitstallings. Die Ruhrgebied het daarnaas in die laat 20ste eeu tot 'n sentrum van kuns en kultuur en 'n gewilde toeristebestemming ontwikkel met meer as twintig simfonie-orkeste, meer as sewentig teaters en meer as 200 museums.<ref>{{en}} Derek Lewis: ''Contemporary Germany. A Handbook''. London: Hodder Arnold 2001, bl. 40</ref> == Galery == <gallery> Lêer:Stadttheater Minden Westf.jpg|Ingang na die Stadttheater Minden, 'n munisipale teater Lêer:Sygburg.jpg|Die Keiser Wilhem-gedenkteken op die Syberg Lêer:20140601 121348 Schleusen Dortmund-Ems-Kanal, Münster (DSC02095).jpg|Sluise in die Dortmund-Ems-kanaal, te Münster Lêer:Münster, Kreuzviertel -- 2014 -- 8374.jpg|Uitsig op 'n deel van Münster </gallery> == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn|North Rhine-Westphalia|Noordryn-Wesfale}} * {{en}} {{Wikivoyage|North_Rhine-Westphalia|Noordryn-Wesfale}} * {{de}} [https://www.land.nrw/ Amptelike webwerf] {{Deelstate van Duitsland}} {{Normdata}} [[Kategorie:Noordryn-Wesfale| ]] oczgayosyrcx3i3qjrn97de9p8k0pl0 2521675 2521670 2022-08-27T06:04:10Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {| cellpadding="2" style="float: right; width: 307px; background: #e3e3e3; margin-left: 1em; border-spacing: 1px;" |+style="font-size:large; padding:0.5em;" | Nordrhein-Westfalen<br />Noordrhien-Westfalen<br />Noordryn-Wesfale ! Landsvlag ! Landswapen |---- | align="center" bgcolor="#EFEFEF" | [[Lêer:Flag of North Rhine-Westphalia.svg|100px]] | align="center" bgcolor="#FFFFFF" | [[Lêer:Coat of arms of North Rhine-Westfalia.svg|70px]] |---- ! colspan="2" | Basiese gegewens |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Amptelike taal|Ampstaal]]: || [[Duits]] en [[Nederduits]] |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Hoofstad]]: || [[Düsseldorf]] |---- bgcolor="#FFFFFF" | Stigting: || [[23 Augustus]] [[1946]]<ref>{{de}} {{cite web |url=http://www.verfassungen.de/de/sh/aufloesung1946.htm |title=Verordnung Nr. 46, Auflösung der Provinzen des ehemaligen Landes Preußen in der Britischen Zone und ihre Neubildung als selbständige Länder |publisher=Verfassungen.de |accessdate=25 Februarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170225192556/http://www.verfassungen.de/de/sh/aufloesung1946.htm |archive-date=25 Februarie 2017}}</ref> |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Oppervlakte]]: || 34&nbsp;110,26&nbsp;km² <small>(2de)</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Bevolking: || 17&nbsp;924&nbsp;591<ref>{{de}} {{cite web |url=https://www.landesdatenbank.nrw.de/ldbnrw/online?operation=result&code=12411-31iz&leerzeilen=false&language=de#abreadcrumb |title=Bevölkerung der Gemeinden Nordrhein-Westfalens am 31. Dezember 2021 – Fortschreibung des Bevölkerungsstandes auf Basis des Zensus vom 9. Mai 2011 |publisher=Landesdatenbank Nordrhein-Westfalen |date=2022 |accessdate=26 Augustus 2022}}</ref> <small>(1ste)<br />''(31 Desember 2021)''</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Bevolkingsdigtheid]]: || 525 inwoners / km² <small>(12de)</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Bruto binnelandse produk|BBP]] <br /> &nbsp;- Totaal | 2021 <br /> 733,257&nbsp;miljard €<ref>{{de}} {{cite web |url=https://de.statista.com/statistik/daten/studie/5023/umfrage/entwicklung-des-bruttoinlandsprodukts-von-nordrhein-westfalen-seit-1970/ |title=Bruttoinlandsprodukt von Nordrhein-Westfalen von 1970 bis 2021 |publisher=Statista |date=26 April 2022 |accessdate=26 Augustus 2022}}</ref><br /> <small>(1ste)</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Volkslied]] (''Landeshymne''): || <small>''geen''</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Skuldlas per inwoner: || 10&nbsp;092&nbsp;€ <small>''(31 Maart 2022)''</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Totale skuldlas: || 180,895&nbsp;miljard&nbsp;€<ref>{{de}} {{cite web |url=https://www.destatis.de/DE/Themen/Staat/Oeffentliche-Finanzen/Schulden-Finanzvermoegen/Tabellen/liste-vorlaeufiger-schuldenstand-laender.html |title=Vorläufiger Schuldenstand der Länder |publisher=Statistisches Bundesamt |date=31 Maart 2022 |accessdate=26 Augustus 2022}}</ref> <small>''(31 Maart 2022)''</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Werkloosheidsyfer: || 7,0%<ref>{{de}} {{cite web |url=https://statistik.arbeitsagentur.de/DE/Navigation/Statistiken/Statistiken-nach-Regionen/Politische-Gebietsstruktur-Nav.html |title=Arbeitslosenquoten im Juli 2022 – Länder und Kreise |publisher=Statistik der Bundesagentur für Arbeit |date=Julie 2022 |accessdate=26 Augustus 2022}}</ref> <small>''(Julie 2022)''</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[ISO 3166-2:DE|ISO 3166-2]]: || <tt>DE-NW</tt> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Amptelike webwerf: || [https://www.land.nrw/ www.land.nrw] |----- ! colspan="2" | Politiek |---- bgcolor="#FFFFFF" | [[Eerste Minister]]: || Hendrik Wüst ([[Christelik-Demokratiese Unie|CDU]])<br /><small>''(sedert 27 Oktober 2021)''</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Regerende partye: || CDU en [[Alliansie 90/Die Groenes|Grüne]] |---- bgcolor="#FFFFFF" | Setels in die parlement (''Landtag'')<br />(195 setels) <small>(2017: 199 setels)</small>: | CDU 76 <small>(2017: 72)</small><br />[[Sosiaal-Demokratiese Party|SPD]] 56 <small>(69)</small><br />B90/Grüne 39 <small>(14)</small><br />[[Vrye Demokratiese Party|FDP]] 12 <small>(28)</small><br />[[Alternative für Deutschland|AfD]] 12 <small>(16)</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Laaste verkiesing: || 15 Mei 2022 |---- bgcolor="#FFFFFF" | Volgende verkiesing: || Mei 2027 |- ! colspan="2" | Parlementêre verteenwoordiging |---- bgcolor="#FFFFFF" | Stemme in die Federale Raad (''Bundesrat''): || 6 (van 69) |----- ! colspan="2" | Kaart |---- bgcolor="#FFFFFF" | colspan="2" align="center" | [[Lêer:Locator map North Rhine-Westphalia in Germany.svg|250px]] |} '''Noordryn-Wesfale''' of '''Noord-Rynland-Wesfale''' ([[Duits]]: ''Nordrhein-Westfalen'', [ˈnɔʁtʁaɪ̯n vɛstˈfaːlən], {{Audio|De-Nordrhein-Westfalen.ogg|luister}}; [[Nederduits]]: ''Noordrhien-Westfalen'') is 'n [[Deelstate van Duitsland|deelstaat]] van [[Duitsland]]. Dit grens aan die deelstate [[Rynland-Palts]], [[Hesse]] en [[Nedersakse]] asook aan [[België]] en [[Nederland]]. Die naam is afkomstig van die ou [[Pruise|Pruisiese]] provinsies [[Rynland]] (die noordelike helfte daarvan) en [[Wesfale]]. Noordryn-Wesfale het 'n bevolking van 17&nbsp;924 miljoen (Desember 2021) en 'n oppervlakte van 34&nbsp;110&nbsp;km². Die [[hoofstad]] is [[Düsseldorf]] en die grootste stad is [[Keulen]]. Die deelstaat is ná die [[Tweede Wêreldoorlog]] deur die samesmelting van enkele vroeëre provinsies, waaronder Wesfale en Noordryn (wat albei oorspronklik deel uitgemaak het van [[Pruise]]) en Lippe, gevorm. Grootskaalse immigrasie van na-oorlogse vlugtelinge, veral uit die vroeëre oostelike gebiede van die Duitse Ryk, asook migrantewerkers uit [[Suid-Europa]] en [[Turkye]] gedurende die 1960's en Oos-Europeërs van Duitse afkoms ná 1990, het bygedra tot die deelstaat se huidige demografiese diversiteit. Noordryn-Wesfale is die vierde grootste van al die Duitse deelstate volgens sy oppervlak, maar het verreweg die grootste bevolking. == Geografie == === Administratiewe distrikte (''Landkreise'') === {| | width="33%" valign="top" | # [[Kreis Aachen|Aken]] (AC) # [[Kreis Borken|Borken]] (BOR) # [[Kreis Coesfeld|Coesfeld]] (COE) # [[Kreis Düren|Düren]] (DN) # [[Ennepe-Ruhr-Kreis]] (EN) # [[Rhein-Erft-Kreis]] (BM) # [[Kreis Euskirchen|Euskirchen]] (EU) # [[Kreis Gütersloh|Gütersloh]] (GT) # [[Kreis Heinsberg|Heinsberg]] (HS) # [[Kreis Herford|Herford]] (HF) # [[Hochsauerlandkreis]] (HSK) | width="33%" valign="top" | <ol start=12> <li> [[Kreis Höxter|Höxter]] (HX) <li> [[Kreis Kleve|Kleef]] (KLE) <li> [[Kreis Lippe]] (LIP) <li> [[Märkischer Kreis]] (MK) <li> [[Kreis Mettmann|Mettmann]] (ME) <li> [[Kreis Minden-Lübbecke|Minden-Lübbecke]] (MI) <li> [[Rhein-Kreis Neuss]] (NE) <li> [[Oberbergischer Kreis]] (GM) <li> [[Kreis Olpe|Olpe]] (OE) <li> [[Kreis Paderborn|Paderborn]] (PB) </ol> | width="33%" valign="top" | <ol start=22> <li> [[Kreis Recklinghausen|Recklinghausen]] (RE) <li> [[Rheinisch-Bergischer Kreis]] (GL) <li> [[Rhein-Sieg-Kreis]] (SU) <li> [[Kreis Siegen-Wittgenstein|Siegen-Wittgenstein]] (SI) <li> [[Kreis Soest|Soest]] (SO) <li> [[Kreis Steinfurt|Steinfurt]] (ST) <li> [[Kreis Unna|Unna]] (UN) <li> [[Kreis Viersen|Viersen]] (VIE) <li> [[Kreis Warendorf|Warendorf]] (WAF) <li> [[Kreis Wesel|Wesel]] (WES) </ol> |} === Selfregerende stede (''kreisfreie Städte'') === {| | width="33%" valign="top" | <ol> <li> [[Aken]] (AC) <li> [[Bielefeld]] (BI) <li> [[Bochum, Duitsland|Bochum]] (BO) <li> [[Bonn]] (BN) <li> [[Bottrop]] (BOT) <li> [[Dortmund]] (DO) <li> [[Duisburg]] (DU) <li> [[Düsseldorf]] (D) </ol> | width="33%" valign="top" | <ol start=9> <li> [[Essen]] (E) <li> [[Gelsenkirchen]] (GE) <li> [[Hagen]] (HA) <li> [[Hamm]] (HAM) <li> [[Herne]] (HER) <li> [[Keulen]] (K) <li> [[Krefeld]] (KR) <li> [[Leverkusen]] (LEV) </ol> | width="33%" valign="top" | <ol start=17> <li> [[Mönchengladbach]] (MG) <li> [[Mülheim an der Ruhr]] (MH) <li> [[Münster]] (MS) <li> [[Oberhausen]] (OB) <li> [[Remscheid]] (RS) <li> [[Solingen]] (SG) <li> [[Wuppertal]] (W) </ol> |} == Ekonomie == [[Lêer:Bundesarchiv B 145 Bild-F079042-0013, Duisburg, Thyssen-Stahlwerk.jpg|duimnael|links|''Thyssen''-staalaanleg in Duisburg in 1988]] [[Lêer:Thyssen-Krupp-Quartier-Essen-2013.jpg|duimnael|links|Die hoofkwartier van die nywerheidsreus ''Thyssen-Krupp'' in Essen]] Die Ruhrgebied langs die gelyknamige syrivier van die [[Ryn]], wat deur die weste van die deelstaat vloei, is die belangrikste nywerheidsgebied van Noordryn-Wesfale. Hierdie gebied strek anderkant die Ruhrvallei tot by Aken in die weste en Bonn in die suidweste. Groot afsettings van bitumineuse steenkool was die basis vir die vestiging van swaar nywerhede in die gebied gedurende die 19de eeu. Alhoewel mynboubedrywighede hier intussen grotendeels gestaak is, word [[bruinkool]] vandag nog steeds in 'n gebied tussen Keulen en Bonn in oop groewe ontgin. Die Ruhrgebied het in die 19de eeu tot die grootste nywerheidsentrum in Europa gegroei. Groot getalle immigrante, waaronder duisende Pole, het na die streek gestroom. Nyweraars soos Alfred Krupp, wat in sy nywerheidsaanlegte veral lokomotiewe en wapentuig vervaardig het, en Alfred Thyssen, wat steenkool ontgin, yster, staal en masjiene vervaardig en grootliks bygedra het tot die uitbou van gas- en kragnetwerke, was die leidende persoonlikhede agter die vinnige uitbreiding van nywerhede in die streek. Die digte konsentrasie swaar nywerhede het egter ook sy skadukante gehad. So is die streek dekades lank deur grootskaalse [[lugbesoedeling]] geteister. Vanaf die 1960's is die tradisionele swaar nywerhede deur strukturele probleme geteister. Sluitings en samesmeltings van myne en staalaanlegte het duisende bewoners werkloos gelaat. Vanaf die 1980's het ekonomiese herstrukturering tot die vestiging van nuwe en meer winsgewende bedrywe gelei, waaronder ingenieurswese, die vervaardiging van gehalte-staal en allooimetale, metaalverwerking, elektronika, sintetiese materiale en chemie. Reeds in die vroeë 1980's het die persentasie werknemers in die nywerheidsbedryf tot minder as vyftig persent gedaal, terwyl steeds meer werksgeleenthede in die handels- en dienstesektor geskep is. Die daarstelling van 'n hoogs moderne geïntegreerde openbare vervoernetwerk met busse, trems, treine en moltreine het bygedra tot die vestiging van Düsseldorf, Keulen en Essen as gasheerstede van belangrike handelskoue en uitstallings. Die Ruhrgebied het daarnaas in die laat 20ste eeu tot 'n sentrum van kuns en kultuur en 'n gewilde toeristebestemming ontwikkel met meer as twintig simfonie-orkeste, meer as sewentig teaters en meer as 200 museums.<ref>{{en}} Derek Lewis: ''Contemporary Germany. A Handbook''. London: Hodder Arnold 2001, bl. 40</ref> == Galery == <gallery> Lêer:Stadttheater Minden Westf.jpg|Ingang na die Stadttheater Minden, 'n munisipale teater Lêer:Sygburg.jpg|Die Keiser Wilhem-gedenkteken op die Syberg Lêer:20140601 121348 Schleusen Dortmund-Ems-Kanal, Münster (DSC02095).jpg|Sluise in die Dortmund-Ems-kanaal, te Münster Lêer:Münster, Kreuzviertel -- 2014 -- 8374.jpg|Uitsig op 'n deel van Münster </gallery> == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn|North Rhine-Westphalia|Noordryn-Wesfale}} * {{en}} {{Wikivoyage|North_Rhine-Westphalia|Noordryn-Wesfale}} * {{de}} [https://www.land.nrw/ Amptelike webwerf] {{Deelstate van Duitsland}} {{Normdata}} [[Kategorie:Noordryn-Wesfale| ]] 76mnftlkwkeyisivxdtw94x4jls43wo 0 7491 2521698 2521510 2022-08-27T08:59:37Z Sobaka 328 /* Tydslyn */ wikitext text/x-wiki '''Stelselteorie''' is 'n [[interdissipline|interdissiplinêre]] studieveld wat die verhoudings van [[stelsel]]s in hul geheel bestudeer. ('n Stelsel is 'n versameling interafhanklike elemente wat gesamentlik die plaaslike [[entropie]] verlaag). Een van die oudste vorms van stelseldenke word gevind in die Chinese [[I-Ching]] of die 'Boek van verandering' wat gebaseer is op die onderliggende filosofie dat die heelal bestaan uit [[Jin en jang|Jin- en Jang]]polariteite. Alle situasies word deur 64 heksagramme uitgebeeld wat bestaan uit ses Jin- en Janglyne. Hierdie stelselbenadering word gebruik om insig te kry oor situasies. Algemene stelselteorie was oorspronklik voorgestel deur die Hongaarse bioloog [[Ludwig von Bertalanffy]] in [[1928]]. Voor Von Bertalanffy se werk, het die wetenskaplike benadering oor stelsels op twee aannames, vanaf die werk van die filosoof [[Descartes]], berus: # 'n stelsel kan afgebreek in komponente en verstaan word deur elke komponent onafhanklik te verstaan. # komponente kan lineêr bygevoeg word om die geheel te vorm. Von Bertalanffy het beide hierdie beginsels bevraagteken. Hy teoretiseer dat die verwantskappe tussen komponente ondersoek moet word, om die geheel te verstaan; asook dat hierdie verwantskappe nie lineêr van aard is nie. Hy het in [[1951]] die algemene stelselteorie uitgebrei om biologiese stelsels in te sluit. Daarna is stelselteorie se gewildheid bevorder deur 'n [[elektriese ingenieur]], [[Lofti Zadeh]]. == Tydslyn == * [[1926]]: Generaal [[Jan Christian Smuts]] van die [[Unie van Suid-Afrika]] ontwikkel 'n teorie van [[holisme]] in die boek "[[Holism and evolution]]" en word gevolglik deur baie gereken as die vader van stelselteorie. * [[1928]]: Algemene stelselteorie word voorgestel deur die Hongaarse bioloog [[Ludwig von Bertalanffy]]. * [[1940]]: Meganistiese denke slaag nie daarin om biologiese verskynsels te verklaar nie en stelseldenke begin meer gewild raak. * [[1947]]: [[N. Wiener]] gebruik vir die eerste keer die term [[kubernetika]] om die konsep van terugvoer en selfregulering in stelsels te bespreek. * [[1956]]: [[K.Boulding]] formuleer 'n hiërargie van stelsels waarvolgens verskillende stelsels geklassifiseer kan word. * [[1963]]: [[E. Lorenz]] publiseer die eerste waarneming van wanordelik gedrag in 'n stelsel. * [[1965]]: [[Stelselingenieurswese]] word bekendgestel as 'n ingenieursdissipline. * [[1966]]: [[John Godolphin Bennett]] ontwikkel 'n nuwe gedagtelyn in stelselteorie, naamlik die [[sistematiek]], wat poog om stelsels te ondersoek as 'n geheel eerder as 'n stel verwante komponente. * [[1970]]: [[Benoit Mandelbrot]] speel 'n sleutelrol in die ontwikkeling van [[chaosteorie]] deur die konsep van [[fraktaalmeetkunde]] bekend te stel. * [[1971]]: [[David Ruelle]] en [[Floris Takens]] ontwikkel die konsep van 'n [[vreemde aantrekker]], as voorloper tot [[chaosteorie]]. * [[1975]]: [[T.Y. Li]] en [[J. Yorke]], twee wiskundiges ontwikkel die term "wanorde" om 'n bepaalde dinamika in stelsels te beskryf, naamlik [[chaosteorie]]. * [[1977]]: Die Belgiese chemikus [[Ilya Prigogine]] ontvang 'n [[Nobelprys]] vir die bekendstelling van [[dissipatiewe stelsels]] en [[selforganisasie]]. * [[1981]]: [[Peter Checkland]] ontwikkel die sagtestelselmetodiek gebaseer op hiërargiese verhoudings binne stelsels. * [[1990]]: [[P.M. Senge]] ontwikkel die konsep van [[stelselgrondvorms]], of oertipes, as deel van 'n benadering om 'n lerende organisasie te beskryf. * [[1990]]: [[D.K. Hitchins]] ontwikkel die [[verenigde stelselhipotese]], asook die [[nuwe stelselingenieurswesebenadering]]. == Verwante boeke == * 2006, [http://urss.ru/cgi-bin/db.pl?cp=&page=Book&id=34250&lang=en&blang=en&list=Found ''Introduction to Social Macrodynamics: Compact Macromodels of the World System Growth''], by [[Andrey Korotayev]], Artemy Malkov, en Daria Khaltourina, Moskou: Redaksionele URSS. * 1992, Putting systems to work, D.K. Hitchins, John Wiley & Sons Ltd, Baffins Lane, Chichester, West Sussex PO19IUD, Engeland. * 1990, The fifth discipline, The art & Practice of The Learning Organisation, P.M. Senge, Bantam, Doubleday Dell Publishing Group, Inc. 1540 Broadway, New York 10036. == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Systems theory}} * [http://systemsthinkingpress.com/pages/General_Systems_Theory/ Wêreldwye sisteemdenkepoort] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050309032828/http://systemsthinkingpress.com/pages/General_Systems_Theory/ |date= 9 Maart 2005 }} {{Normdata}} [[Kategorie:Stelselteorie| ]] e89wvcoap5ulv6ptaxp163bygkcqb6a 0 7492 2521690 1582454 2022-08-27T08:20:34Z Sobaka 328 skakel wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy|datum=Augustus 2017}} Die tydlyn vir biologie en organiese chemie sluit die volgende gebeure in. * [[1951]]- Die Hongaarse Bioloog [[Ludwig von Bertalanffy]] brei algemene [[stelselteorie]] uit om biologiese stelsels in te sluit, waarna stelselteorie tot gewildheid bevorder is deur 'n elektriese ingenieur, [[Lofti Zadeh]] {{Saadjie}} [[Kategorie:Biologie]] [[Kategorie:Organiese chemie]] jtlj56u8md1c31392rtzw9ud5rh8dv1 0 7548 2521667 2517084 2022-08-26T20:15:11Z SpesBona 2720 Opruim wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Jules Verne | bynaam = | beeld = Jules Verne.gif | beeldbeskrywing = | onderskrif = Jules Verne in 1856 | geboortenaam = Jules Gabriel Verne | geboortedatum = {{Geboortedatum|1828|2|8}} | geboorteplek = [[Nantes]], [[Frankryk]] | sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1828|2|8|1905|3|24}} | sterfteplek = [[Amiens]], Frankryk | ouers = | titel = | nasionaliteit = {{vlagland|Frankryk}} | beroep = Romanskrywer, digter en dramaturg | ander = | bekend = ''Voyage au centre de la Terre'' (1864)<br />''Vingt mille lieues sous les mers'' (1870)<br />''Le Tour du monde en quatre-vingts jours'' (1873)<br />''L'Île mystérieuse'' (1874–1875) | salaris = | termyn = | voorganger = | opvolger = | eerbewyse = | party = | religie = | huweliksmaat = Honorine Hebe du Fraysse de Viane (Morel) Verne | kinders = Michel Verne en stiefdogters Valentine en Suzanne Morel | webblad = | handtekening = Firma de Julio Verne.svg }} '''Jules Gabriel Verne''' ([[Frans]]: [ʒyl vɛʁn]; [[8 Februarie]] [[1828]] — [[24 Maart]] [[1905]]) is die bekendste Franse skrywer van [[wetenskapsfiksie]]. Hy stel hom ten doel om die tegnologiese en wetenskaplike vooruitgang van die [[19de eeu]] in die vorm van romans aan die algemene publiek te verduidelik. Weens die tekortkomings van die destydse natuurwetenskaplike onderwys in Franse skole word hy deur die uitgewer Pierre-Jules Hetzel aangemoedig om sy boeke só te skryf dat hulle ook as 'n nuttige hulpmiddel kan dien om bekende en toekomstige tegnologieë aanskoulik te verbeeld. Boeke soos ''Michel Strogoff'' en Die reis om die wêreld in 80 dae is van die gewildste jeugboeke wat nog geskryf is. Jules Verne is op 8 Februarie 1828 in Nantes in Frankryk gebore. Hy het in die regte gestudeer, maar ’n joernalis geword. Hy het verskeie blyspele geskryf en ook saamgewerk aan 'n tydskrif vir kinders. In [[1862]] het hy 'n kontrak met die uitgewer [[Jules Hetzel]] (1814–1886) gesluit wat hom verplig het om 2 romans per jaar te skryf, 'n ooreenkoms wat hy tot met sy dood gestand gedoen het. So het die beroemde ''Voyages extraordinaires'' ("Wonderbaarlike reise") tot stand gekom, met illustrasies deur onder andere [[Edouard Riou]] en [[A.M. Neuville]]. Sy oeuvre sluit afgesien van die essayistiese werk ook 65 romans en 18 verhale in wat in talle tale vertaal is. Van sy boeke is later ook verfilm. Van sy bekendste werk is onder meer ''Vyf weke in 'n lugballon'' ([[1863]]), ''Na die middelpunt van die aarde'' ([[1864]]), ''Die reis na die maan'' ([[1865]]), ''20 000 myl onder die see'' ([[1870]]), waarin die beroemde kaptein Nemo aan die roer van die duikboot die ''Nautilus'' die hoofrol speel, ''Die geheimsinnige eiland'' (1874) en ''Die reis om die wêreld in 80 dae'' (1873), met as helde die Engelsman Philéas Fogg en sy hulp Passepartout. Van die klassieke werke is ''Die kinders van kaptein Grant'' (1868), ''Michel Strogoff'' (1876), ''Robur die veroweraar'' ([[1886]]), ''Mathias Sandorf'' ([[1885]]), en ''Le secret de Wilhelm Storitz'' ("Die geheim van Wilhelm Storitz"[[1910|; 1910]]). Veral na die [[Tweede Wêreldoorlog]] het daar 'n nuwe belangstelling in die werk van Jules Verne ontstaan. Die reise het die karakter van 'n inwyding, die avonture is ’n toets vir volwassenheid en net soos in die Middeleeuse ridderromans, is daar altyd 'n skone, maar onbereikbare dame. Verne word dikwels beskou as een van die grondleggers van die wetenskaproman. In sy boeke het hy allerlei 20e-eeuse uitvindings soos lug- en ruimtevaart voorspel. Ander toekomsdrome, soos om die stand van die wentelas van die aarde te verander, is egter nog nie verwesenlik nie. Verne het egter uitsluitlik belang gestel in die tegniese aspekte van die nuwe wêreld. Sy geleerdes speel meestal nie ’n bepalende rol in die verhale self nie en wanneer hulle wel aan die avontuur deelneem, is hul selde simpatieke karakters. Daar is ook baie gespekuleer oor die politieke implikasies van sy boeke. Sommige krictici beskou hom as 'n revolusionêr, veral op grond van ''Mathias Sandorf'', die Hongaarse vryheidsvegter wat hom as verdediger van die verdrukte volksmassa daarstel. In ''Les'' ''naufragés du Jonathan'' ([[1909]]) het Verne 'n baie pessimistiese beskouing van die samelewing van sy tyd gegee. Verne het sy gewildheid in die eerste plek te danke aan die feit dat hy 'n ongeëwenaarde verteller was en helde geskep het wat hulle onderskei het deur hulle strewes na 'n ander wêreld: of in die heelal, of onder die see, 61 in die binneste van die aarde. Die boorling van die Franse stad [[Nantes]] skryf sowat 60 boeke wat ook die materiaal vir 'n reeks rolprente lewer. In 1905 sterf hy in [[Amiens]] (noord van [[Parys]]). == Bronne == * ''[[Wêreldspektrum]]'', 1982, ISBN 0-908409-69-9, volume 28, bl. 124 == Eksterne bronne == {{CommonsKategorie-inlyn}} * {{gutenberg outeur|id=Jules_Verne|naam=Jules Verne}} (sluit vertalings na verskeie tale in) * Volker Dehs: ''Jules Verne''. Düsseldorf: Winkler 2005. ISBN 3-538-07208-6 * [http://www.mobilebooks.org/?author=JV Jules Verne mobile e-books] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070311051809/http://www.mobilebooks.org/?author=JV |date=11 Maart 2007 }} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Verne, Jules}} [[Kategorie:Franse digters]] [[Kategorie:Geboortes in 1828]] [[Kategorie:Sterftes in 1905]] itbbug7bvq0jkc9of9wc834z7csdqbm 3 8600 2521671 2521389 2022-08-26T20:57:32Z Karel Anthonissen 317 /* Verduidelik asb. */ wikitext text/x-wiki Welkom Karel! Ek hoop jy geniet dinge hier. Vir die toekoms onthou gerus dat ons hier ons tale hou by (byvoorbeeld) [[Nederlands (taal)]] eerder as [[Nederlandse taal]]. Weereens welkom! --[[Gebruiker:Alias|Alias]] 21:44, 21 Jun 2005 (UTC) :Aangename kennis, Alias. Die "taalkwestie" het begin omdat ek in die ouer weergawe oor [[België]] nog [[Franse taal]] en [[Duitse taal]] gesien het (nou gewysig in [[Frans (taal)]] en [[Duits (taal)]] op 19 Julie 2005). [[Gebruiker:Karel Anthonissen|Karel Anthonissen]] 22:33, 4 Augustus 2005 (UTC) :Hartlik welkom - hoop jy geniet dit hier. Vra maar as jy 'n bietjie hulp nodig kry. --[[Gebruiker:Renier Maritz|RM]] 08:20, 5 Augustus 2005 (UTC) == Verduidelik asb. == Jy kom hier uit die bloute na 'n lang stilte (17 jaar) en doen skielik veranderings wat ek nie verstaan nie. Jou aksies herinner my aan 'n gebruiker wat onder verskeie name gewerk het bv. Mukdro, Wikixx ens. Verduidelik asb. met verwysing na bronne hoekom Vlaams nou Suid-Nederlands is? Vertel ons asb. as jy nog sulke planne het, hier op die Afrikaanse Wikipedia is ons trots op ons spanwerk! [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 16:35, 23 Augustus 2022 (UTC) *Kyk [[Suidelike Nederlande]], wat meer as die graafskap Vlaandere omvat het en wat baie verskil van die huidige [[Vlaandere]]. Die Suid-Nederlandse is 'n nasionaliteit wat sedert 1830 nie meer bestaan ​​nie maar dit is die beste geskik om mense uit daardie tyd te kategoriseer. Ander Wikipedias het ook die Nederlandse Wikipedia daarin gevolg. Die [[:Kategorie:Suid-Nederlandse skilders (voor 1830)]] bestaan ​​ook sedert 2011 hier. - [[Gebruiker:Karel Anthonissen|Karel Anthonissen]] ([[Gebruikerbespreking:Karel Anthonissen|kontak]]) 19:40, 24 Augustus 2022 (UTC) ::Ek het bietjie navraag gedoen by Sandra Rientjies (HUB van Nederlandse Wikipedia) en kollegas oor jou, duidelik is jy nie 'n span speler nie. Werk saam of vind 'n ander Wikipedia waar jy bedrywig kan raak. [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 19:51, 24 Augustus 2022 (UTC) :::Ag, dis hoe dit werk deesdae, ook hier. Jy is welkom. - [[Gebruiker:Karel Anthonissen|Karel Anthonissen]] ([[Gebruikerbespreking:Karel Anthonissen|kontak]]) 20:57, 26 Augustus 2022 (UTC) a39e9876jt1k7t8djwe0r1wpunuq3rt 0 9910 2521689 2519081 2022-08-27T08:18:59Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Universiteit2 |name = Noordwes-Universiteit |native_name = North West University<br />Yunibesiti ya Bokone-Bophirima |image_name = Building Potchefstroom University.jpg |image_size = 250px |caption = |latin_name = |motto = Innovasie deur diversiteit |mottoafr = |mottoeng = |established = 2004 |closed = |type = Openbare universiteit |affiliation = |endowment = |rector = Prof. Daryl Balia |officer_in_charge = |chairman = |chancellor = |president = |vice-president = |superintendent = |provost = |vice_chancellor = Prof. Dan Kgwadi |principal = |dean = |director = |head_label = |head = |faculty = 15 |staff = |students = 54&nbsp;307 ^{(2010) (insl. afstand)} |undergrad = 51&nbsp;967 ⁽²⁰¹⁰⁾ |postgrad = 2&nbsp;340 ⁽²⁰¹⁰⁾ |doctoral = |other = |city = [[Potchefstroom]]<br />[[Mahikeng]]<br />[[Vereeniging]] |state = |province = [[Noordwes]] |country = [[Suid-Afrika]] |coor = {{Koördinate|26|39|13|S|27|11|11|E|aansig=inlyn,titel}} |campus = |former_names = Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys<br />Universiteit van Noordwes |free_label = Koerant |free = ''Die Wapad'' |sports = [[Aërobiese oefeninge]], [[Atletiek]] (Baan en veld, landloop en padwedlope), [[Basketbal]], [[Gholf]], [[Gimnastiek]], [[Hokkie]], [[Judo]], [[Kanovaart]], [[Karate]], [[Krieket]], [[Muurbal]], [[Netbal]], [[Pluimbal]], [[Ringbal]], [[Rotsklim]], [[Rugby]], [[Sagtebal]], [[Skaak]], [[Sokker]], [[Swem]], [[Taekwondo]], [[Tafeltennis]], [[Tennis]], Veelkampe, [[Vlugbal]]. |colors = |colours = [[Maroen]], [[groen]], [[blou]] {{kleur kas|maroon}}{{kleur kas|green}}{{kleur kas|blue}} |nickname = Pukke |mascot = Tarentaal |athletics = NWU-PUK |affiliations = |website = http://www.nwu.ac.za/ |logo = |footnotes = }} Die '''Noordwes-Universiteit''' (bynaam "Pukke"), voorheen bekend as die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys (afgekort: P.U. vir C.H.O.), voordat dit met ander instellings saamgesmelt het om die Noordwes-Universiteit te vorm, is in [[2004]] gestig. Dit is ’n medium grootte [[Suid-Afrika]]anse universiteit. Onderrig geskied hoofsaaklik in [[Afrikaans]] op die [[Potchefstroom]]-kampus en in [[Engels]] op die ander kampusse, naamlik [[Mafikeng]] en [[Vaaldriehoek]] ([[Vanderbijlpark]]). == Geskiedenis == Die Potchefstroomse Universiteit het ontwikkel uit die [[Teologiese Skool Burgersdorp|Teologiese Skool]] van die [[Gereformeerde Kerke van Suid-Afrika]] (GKSA), wat op [[29 November]] [[1869]] op [[Burgersdorp]] (Kaapprovinsie) gestig is met die grondlegger van die GKSA, ds. [[Dirk Postma]], as eerste lektor. By die stigtingsvergadering is besluit dat die skool onderrig sal verskaf aan toekomstige onderwysers en ander persone, sonder om enige voorkeur aan ’n spesifieke professie te gee. Aanvanklik was daar vyf studente en twee lektore, Postma en ds. [[Jan Lion Cachet]]. In [[1877]] word ’n "Letterkundedepartement" gevestig, met een [[professor]], ds. [[Petrus Postma]], 'n seun van ds. [[Dirk Postma]], wat die spesifieke doel gehad het om studente op te lei vir ’n akademiese graad of as onderwysers. In [[1905]] word die Teologiese Skool, tesame met die Letterkundedepartement, verskuif van Burgersdorp na Potchefstroom. Ten einde te kwalifiseer vir regeringsubsidies, word die Letterkundedepartement in [[1919]] van die Teologiese Skool geskei en die ''Het Potchefstroom Universiteitskollege voor Christelike Hooger Onderwijs'' (afgekort tot PUK) ontstaan. Daar is besluit dat die PUK ’n hoër onderriginstituut, onafhanklik van die GKSA, sal wees, alhoewel die PUK sou voortgaan om predikante vir die GKSA op te lei. In [[1921]] word die Potchefstroomse Universiteitskollege (sonder die "vir Christelike Hoër Onderwys" agtervoegsel) geïnkorporeer by die [[Universiteit van Suid-Afrika]]; die PUK het eers in [[1933]] die "vir Christelike Hoër Onderwys" as deel van sy naam teruggekry. Die Potchefstroomse Universiteitskollege vir Christelike Hoër Onderwys word amptelik in [[1951]] as ’n onafhanklike universiteit erken en hernoem tot Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys. In [[1966]] word die Vaaldriehoek-kampus gevestig in [[Vanderbijlpark]], ten einde tersiêre onderrig in hierdie omgewing te verskaf. In 2004 smelt die [[Potchefstroomse Universiteit]] saam in die Noordwes-Universiteit. Die ander twee kampusse is in [[Mahikeng]] en in Vanderbijlpark. == Fakulteite == Die Potchefstroomse Universiteit het kursusse verskaf en die Potchefstoomkampus van die Noordwes-Universiteit gaan voort om dit te verskaf, in die volgende fakulteite (die jaar waarin die fakulteit gestig is, word in hakies aangedui): * Lettere en Wysbegeerte ([[1921]]) * Natuurwetenskappe ([[1922]]) * Teologie ([[1930]]) * Onderwyswetenskappe ([[1935]]) * Ekonomiese en Bestuurswetenskappe ([[1942]]) * Regsgeleerdheid ([[1966]]) * Farmasie ([[1978]]) (<small>Die Departement Farmasie het reeds sedert die 1950's bestaan</small>) * Ingenieurswese ([[1983]]) * Gesondheidswetenskappe ([[1999]]) == Kultuur == Die universiteit se "Alabama Studentegeselskap", ’n musiekrevue-groep, gestig in [[1943]] en ontbind in 2008, is dwarsoor Suid-Afrika bekend. Die [[Potchefstroomse Universiteitskoor]] is wêreldbekend en was vir meer as 30 jaar onder leiding van prof. [[Awie van Wyk]]. == Studentegetalle en statistiek == In Augustus 2004 het die Potchefstroom kampus van die Noordwes-Universiteit 33&nbsp;713 studente gehad. Hiervan was 13&nbsp;021 manlik en 20&nbsp;692 vroulik. Daar was 31&nbsp;300 voorgraadse studente en 2&nbsp;413 nagraadse studente. == Bekende oudstudente == === [[Politiek]] === * [[F. W. de Klerk]], [[Staatspresident van Suid-Afrika]] (1989–1994); Adjunkpresident van Suid-Afrika tydens [[Nelson Mandela]] se [[President van Suid-Afrika|Presidentskap]] (1994–1996). * [[Pieter Mulder]], Adjunkminister van Bosbou, Landbou en Visserye ([[2009]]-Mei 2014); Leier van die [[Vryheidsfront Plus]] (2001-2016). * [[Corné Mulder]], Lid van die [[Nasionale Vergadering van Suid-Afrika]] vir die [[Vryheidsfront Plus]]. === [[Uitvoerende Kunste]] === * [[Rina Hugo]], bekende sangeres het haar B.Mus.-graad hier verwerf in 1970. Sy was ook lid van die Alabama Studentegeselskap. Sy het uitgeblink in feitlik alle genres wat deur ’n solis beoefen kan word naamlik: [[Opera]], [[oratorium]], operette, musiekblyspele, die kunslied en ligte musiek. * [[Christa Steyn]], 'n student gedurende 1976–1978, oorlede op [[11 Junie]] [[2012]] in Pretoria, was ook lid van die Alabama Studentegeselskap; ’n komponis, pianis en Afrikaanse sangeres wat bekend was vir haar duette saam met Jannie du Toit. * [[Kobie van Rensburg]] <ref>[http://www.kobievanrensburg.de/ www.kobievanrensburg.de]</ref> is ’n wêreldbekende [[opera]]sanger wat tans in Duitsland werk. Hy was lid van die [[Potchefstroomse Universiteitskoor]] (1987–1994). === Sport === * Willie Coetzee, Springbokatleet<ref name="Atl-gedenk">{{cite book |editor=Gert J.L. Scholtz |title=Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys Atletiek-gedenkalbum 1869-1969 |publisher=Voortrekkerpers Beperk |date=1969 }}</ref> * Fanie van Zijl, Springbokatleet<ref name="Atl-gedenk"/> * Dawid Booysen, Springbokatleet<ref name="Atl-gedenk"/> * Willem van der Westhuizen, Springbokatleet<ref name="Atl-gedenk"/> * Beatrice Marais, Springbokatleet<ref name="Atl-gedenk"/> * Andries Burger, Springbokatleet<ref name="Atl-gedenk"/> * Willie Nel, Springbokatleet<ref name="Atl-gedenk"/> * Willem van Heerden, Springbokatleet<ref name="Atl-gedenk"/> * Paul Nel, Springbokatleet<ref name="Atl-gedenk"/> * Barend Klopper, Springbokatleet<ref name="Atl-gedenk"/> * Johan Swart, Springbokatleet<ref name="Atl-gedenk"/> * [[Lood de Jager]], Springbokrugbyspeler<ref name="NWU-sport">{{cite web |publisher=NWU |title=NWU-Rugbyinstituut inligtingsbrosjure |format=html |url=http://sport.nwu.ac.za/sites/sport.nwu.ac.za/files/files/NWU%20Rugby%20bemarkingsboekie%20afr%26eng%202018_1%20finaal.pdf |accessdate=1 Julie 2020 }}</ref> * [[Warren Whiteley]], Springbokrugbyspeler * [[Akker van der Merwe]], Springbokrugbyspeler<ref name="NWU-sport"/> * [[Aranos Coetzee]], Namibiese rugbyspeler<ref name="NWU-sport"/> * [[Johan Deysel]], Namibiese rugbyspeler<ref name="NWU-sport"/> === Ander === * [[Demi-Leigh Nel-Peters]], [[Mejuffrou Suid-Afrika|Mej. Suid-Afrika]] 2017 en Mej. Heelal 2017 == Noemenswaardige personeel == * [[Hendrik Johannes Jacob Bingle|H.J.J. (Hennie) Bingle]], [[rektor]]. * [[S.P.E. Boshoff]], akademikus en skrywer. * [[Wicus du Plessis]], regsgeleerde en ekonoom. * [[Jacobus du Plessis]], akademikus. * [[Casparus de Wet]], akademikus. * [[Hendrik Gerhardus Stoker|Hendrik Stoker]], filosoof. * [[Tjaart van der Walt (akademikus)|Tjaart van der Walt]], rektor. * [[Theuns Eloff]], rektor (laaste onder die "PU vir CHO"-naam). == Kommersiële produkte en patente == === CFAM – Sentrum vir Gevorderde Vervaardiging === Voorbeelde van tipiese projekte wat aangepak is: * Skroefsegment vir dubbelskroef-ekstrueerders * Lope en loopsegmente vir dubbelskroef-ekstrueerders * Ekstrusiematryse en knieblokke * Komponente vir die verdedigingsbedryf * Komponente vir die myn- en rotsboorbedryf * Herontwerp van komponente van veral dubbelskroef-ekstrueerders === CTexT – Sentrum vir Tekstegnologie === * Speltoetsers vir verskeie Suid-Afrikaanse tale insluitende [[Afrikaans]], [[Tswana]], [[Noord-Sotho]], [[Zoeloe]] en [[Xhosa]] * Tsenang! is ’n multimediaprogram vir die aanleer van [[Tswana]] * Ngenani! is ’n multimediaprogram vir die aanleer van [[Zoeloe]] === Student lab === * Student Lab Small Scale Chemistry laboratory == Bekende aktiwiteite == === Tarentaal === Die Republiek van Tarentaal is in 1972 gestig met [[John Vorster]] as die eerste president.<ref>{{cite web |first=Gouws |last=Lenie |url=http://www.nwu.ac.za/af/p-news/pm_1038_a.html |title=Die Republiek van Tarentaal kom van ver af |date=19 Mei 2011 |access-date=17 Junie 2012 |publisher=NWU |format=html |language=af |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009113040/http://www.nwu.ac.za/af/p-news/pm_1038_a.html |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hierdie fiktiewe "republiek" se kultuurerfenis en geskiedenis was gebruik as 'n voertuig om eerstejaarstudente tuis te maak op die kampus, asook in te lei in die sosiale studentelewe op die Puk. Republiek van Tarentaal was veral aktief op die kampus tydens die sg. "ontgroeningseremonies" ('n tipe inisiasie) van eerstejaars elke jaar in Januarie. Laasgenoemde was 'n stokou tradisie wat in die 1990's afgeskaf (eintlik verbied) is, a.g.v. berugte wanpraktyke van seniors teenoor nuwelinge (onder die dekmantel van ontgroening), wat die universiteit se beeld na buite geskaad het. === Jool === Dit is ’n liefdadigheidsorganisasie waar al die eerstejaars, in hul koshuisverband, met hul self-geboude vlotte deur die strate van die dorp beweeg en geld insamel vir 'n goeie doel. == Koshuise == {{Kolomme2 |Kolom1= * Caput Manskoshuis * De Wilgers Manskoshuis * Excelsior Manskoshuis * Hombré Manskoshuis * Laureus Manskoshuis * Over-de-Voor Manskoshuis * Patria Manskoshuis * Puk Dorp Manskoshuis * Ratau Leboné Manskoshuis * Soetdorings Manskoshuis * Veritas Manskoshuis * Heimat Manskoshuis (vir dagstudente) * Thaba Jäh Manskoshuis (vir dagstudente) * Villagers Manskoshuis (vir dagstudente) |Kolom2= * Eikenhof Dameskoshuis * Heide Dameskoshuis * Huis Republiek Dameskoshuis * Karlien Dameskoshuis * Kasteel Dameskoshuis * Klawerhof Dameskoshuis * Minjonet Dameskoshuis * Oosterhof Dameskoshuis * Vergeet-my-nie Dameskoshuis * Wag-'n-Bietjie Dameskoshuis * Wanda Dameskoshuis * Bellatrix Dameskoshuis (vir dagstudente) * Dinki Dameskoshuis (vir dagstudente) * La Varia Dameskoshuis (vir dagstudente) }} == Sien ook == * [[Lys van universiteite in Suid-Afrika]] * [[Potchefstroomse Universiteitskoor]] * [[Noordwes-Universiteit Botaniese Tuin]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.nwu.ac.za/ Noordwes-Universiteit se Webblad] * [http://www.puk.ac.za/ Potchefstroom-kampus Webblad] * [http://www.fnbsuperbowl.co.za/ Die FNB Super Bowl 2006 word aangebied deur die Pukke] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930064127/http://www.fnbsuperbowl.co.za/ |date=30 September 2007 }} {{Normdata}} [[Kategorie:Noordwes]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse universiteite]] lgl6632sjgz2sd7vp9s8ardia1lc7sv 0 13098 2521677 2251393 2022-08-27T06:49:32Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Adelaide | inheemse_naam = | nedersetting_tipe = [[Dorp]] | beeld_stadsilhoeët = | beeldgrootte = | beeldbyskrif = | duimdrukkeretiketposisie= regs | latd = 32 |latm = 42 |lats = | longd = 26 |longm = 18 |longs = | provinsie = Oos-Kaap | distrik = Amathole | munisipaliteit = Raymond Mhlaba | stigtingsdatum = [[1834]] | regeringstipe = | leier_party = | leiertitel = | leiernaam = | oppervlakvoetnotas = <ref name=census2011>Som van die hoofplekke [http://census2011.adrianfrith.com/place/277005 Adelaide] en [http://census2011.adrianfrith.com/place/277006 Lingelethu] tydens die 2011-sensus.</ref> | oppervlak_totaal_km2 = 40.0 | hoogte_m = 600 | bevolking_totaal = 12191 | bevolking_soos_op = 2011 | bevolkingvoetnotas = <ref name=census2011/> | demografie1_voetnotas = <ref name=census2011/> | persent_swart = 76.5% | persent_kleurling = 18.8% | persent_asiër = 0.5% | persent_wit = 3.5% | persent_ander = 0.8% | demografie2_voetnotas = <ref name=census2011/> | demografie2_titel1 = [[Xhosa]] | demografie2_info1 = 72.3% | demografie2_titel2 = [[Afrikaans]] | demografie2_info2 = 22.6% | demografie2_titel3 = [[Engels]] | demografie2_info3 = 3.0% | demografie2_titel4 = Ander | demografie2_info4 = 2.1% | poskode = 5760 | poskode2 = 5760 | skakelkode = 046 | sensuskode = | webwerf = }} [[Lêer:NG kerktoring Adelaide.jpg|duimnael|links|200px|Die kerkgebou van die [[NG gemeente Adelaide]].]] '''Adelaide''' is 'n dorp in die [[Oos-Kaap]] en gewese setel van die ontbinde [[Nxuba Plaaslike Munisipaliteit|Nxuba Munisipaliteit]]. Adelaide lê aan die suidelike voet van die [[Winterberge]] op die oewer van die [[Koonaprivier]], 37&nbsp;km wes van [[Fort Beaufort]]. == Geskiedenis == Dit was oorspronklik 'n militêre pos wat genoem is na die vrou van die Britse koning [[William IV van die Verenigde Koninkryk|William IV]]. Die dorp is in [[1834]] gestig, maar die gemeente van die [[NG Kerk]] het eers in [[1890]] afgestig van die moedergemeente [[Glen Lynden]]. Die Ons Erfenis-museum dateer uit die jaar [[1855]] en huisves meubilering, tradisionele kleredrag en ander voorwerpe uit die [[19de eeu]]. Die meuseum is in Queenstraat geleë en het pragtige groot tuine in 'n parklandskap wat tot by die rivier strek. == Plekke van belang == * Adelaide Provinsiale Hospitaal * Adelaide Gimnasium (Hoërskool) * Adelaide Gholfklub * Lingelethu (voorheen Swartwoonbuurt) * Bezuidenhoutville (voorheen Kleurlingwoonbuurt) == Distrik == Die distrik is 1&nbsp;500&nbsp;km² groot. Adelaide is 'n belangrike sentrum van die [[skaap]]teelt. [[Beesvleis|Bees]]-, [[wildsvleis]] en [[sitrus]][[vrugte]] is ook belangrike produkte. Drie riviere vloei rondom die dorp: die [[Koonaprivier|Koonap]]-, [[Cowierivier|Cowie]]- en [[Kaalhoekrivier]]e. == Bekende boorlinge == * Ds. [[Berning Malan]], [[Nederduitse Gereformeerde Kerk|NG]] predikant en skrywer. == Sien ook == * [[Lys van dorpe in Suid-Afrika]] * [[NG gemeente Adelaide]] == Bronne == *{{cite book |last=Erasmus |first= B.P.J.|authorlink=B.P.J. Erasmus |title=[[Op Pad in Suid-Afrika]]|year= 1995|publisher=Jonathan Ball Uitgewers |isbn= 1-86842-026-4}} {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://maps.google.com/maps?q=Welsch+Street,+Adelaide,+Eastern+Cape,+South+Africa,+Africa&hl=en&ll=-32.709311,26.29465&spn=0.006048,0.013078&sll=-32.70747,26.294746&sspn=0.012097,0.026157&hnear=Welsh+St,+Adelaide,+Amatole,+Eastern+Cape+5760,+South+Africa&t=h&z=17&layer=c&cbll=-32.709358,26.294551&panoid=0g3_OKFM8YOcGTOlk_pcAA&cbp=12,301.13,,0,-12.58 Adelaide se NG kerkgebou op Google Maps] {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|DC12}} [[Kategorie:Forte in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Nedersettings in die Oos-Kaap]] 864lgyms0mveyiur3xby69mf6xp2dea 2521678 2521677 2022-08-27T07:01:34Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Adelaide | inheemse_naam = | nedersetting_tipe = [[Dorp]] | beeld_stadsilhoeët = | beeldgrootte = | beeldbyskrif = | duimdrukkeretiketposisie= regs | latd = 32 |latm = 42 |lats = | longd = 26 |longm = 18 |longs = | provinsie = Oos-Kaap | distrik = Amathole | munisipaliteit = Raymond Mhlaba | stigtingsdatum = [[1834]] | regeringstipe = | leier_party = | leiertitel = | leiernaam = | oppervlakvoetnotas = <ref name=census2011>Som van die hoofplekke [http://census2011.adrianfrith.com/place/277005 Adelaide] en [http://census2011.adrianfrith.com/place/277006 Lingelethu] tydens die 2011-sensus.</ref> | oppervlak_totaal_km2 = 40.0 | hoogte_m = 600 | bevolking_totaal = 12191 | bevolking_soos_op = 2011 | bevolkingvoetnotas = <ref name=census2011/> | demografie1_voetnotas = <ref name=census2011/> | persent_swart = 76.5% | persent_kleurling = 18.8% | persent_asiër = 0.5% | persent_wit = 3.5% | persent_ander = 0.8% | demografie2_voetnotas = <ref name=census2011/> | demografie2_titel1 = [[Xhosa]] | demografie2_info1 = 72.3% | demografie2_titel2 = [[Afrikaans]] | demografie2_info2 = 22.6% | demografie2_titel3 = [[Engels]] | demografie2_info3 = 3.0% | demografie2_titel4 = Ander | demografie2_info4 = 2.1% | poskode = 5760 | poskode2 = 5760 | skakelkode = 046 | sensuskode = | webwerf = }} [[Lêer:NG kerktoring Adelaide.jpg|duimnael|links|200px|Die kerkgebou van die [[NG gemeente Adelaide]].]] '''Adelaide''' is 'n dorp in die [[Oos-Kaap]] en gewese setel van die tans-ontbinde [[Nxuba Plaaslike Munisipaliteit|Nxuba Munisipaliteit]]. Adelaide lê aan die suidelike voet van die [[Winterberge]] op die oewer van die [[Koonaprivier]], 22&nbsp;km oos van [[Bedford, Oos-Kaap|Bedford]] en 37&nbsp;km wes van [[Fort Beaufort]]. == Geskiedenis == Dit was oorspronklik 'n militêre pos wat genoem is na die vrou van die Britse koning [[William IV van die Verenigde Koninkryk|William IV]]. Die dorp is in [[1834]] gestig, maar die gemeente van die [[NG Kerk]] het eers in [[1890]] afgestig van die moedergemeente [[Glen Lynden]]. Die Ons Erfenis-museum dateer uit die jaar [[1855]] en huisves meubilering, tradisionele kleredrag en ander voorwerpe uit die [[19de eeu]]. Die museum is in Queenstraat geleë en het pragtige groot tuine in 'n parklandskap wat tot teen die rivier strek. == Plekke van belang == * Adelaide Provinsiale Hospitaal * Adelaide Gimnasium (Hoërskool) * Adelaide Gholfklub * Lingelethu (voorheen Swartwoonbuurt) * Bezuidenhoutville (voorheen Kleurlingwoonbuurt) == Distrik == Die distrik is 1&nbsp;500&nbsp;km² groot. Adelaide is 'n belangrike sentrum van die [[skaap]]teelt. [[Beesvleis|Bees]]-, [[wildsvleis]] en [[sitrus]][[vrugte]] is ook belangrike produkte. Drie riviere vloei rondom die dorp: die [[Koonaprivier|Koonap]]-, [[Cowierivier|Cowie]]- en [[Kaalhoekrivier]]e. == Bekende boorlinge == * Ds. [[Berning Malan]], [[Nederduitse Gereformeerde Kerk|NG]] predikant en skrywer. == Sien ook == * [[Lys van dorpe in Suid-Afrika]] * [[NG gemeente Adelaide]] == Bronne == *{{cite book |last=Erasmus |first= B.P.J.|authorlink=B.P.J. Erasmus |title=[[Op Pad in Suid-Afrika]]|year= 1995|publisher=Jonathan Ball Uitgewers |isbn= 1-86842-026-4}} {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://maps.google.com/maps?q=Welsch+Street,+Adelaide,+Eastern+Cape,+South+Africa,+Africa&hl=en&ll=-32.709311,26.29465&spn=0.006048,0.013078&sll=-32.70747,26.294746&sspn=0.012097,0.026157&hnear=Welsh+St,+Adelaide,+Amatole,+Eastern+Cape+5760,+South+Africa&t=h&z=17&layer=c&cbll=-32.709358,26.294551&panoid=0g3_OKFM8YOcGTOlk_pcAA&cbp=12,301.13,,0,-12.58 Adelaide se NG kerkgebou op Google Maps] {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|DC12}} [[Kategorie:Forte in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Nedersettings in die Oos-Kaap]] pm7lx0xp0yyv67ku1hdxfoo83qljqqy 2521679 2521678 2022-08-27T07:14:18Z Aliwal2012 39067 koördinate wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Adelaide | inheemse_naam = | nedersetting_tipe = [[Dorp]] | beeld_stadsilhoeët = | beeldgrootte = | beeldbyskrif = | duimdrukkeretiketposisie= regs | latd = 32 |latm = 42 |lats = 28 | longd = 26 |longm = 17 |longs = 44 | provinsie = Oos-Kaap | distrik = Amathole | munisipaliteit = Raymond Mhlaba | stigtingsdatum = [[1834]] | regeringstipe = | leier_party = | leiertitel = | leiernaam = | oppervlakvoetnotas = <ref name=census2011>Som van die hoofplekke [http://census2011.adrianfrith.com/place/277005 Adelaide] en [http://census2011.adrianfrith.com/place/277006 Lingelethu] tydens die 2011-sensus.</ref> | oppervlak_totaal_km2 = 40.0 | hoogte_m = 600 | bevolking_totaal = 12191 | bevolking_soos_op = 2011 | bevolkingvoetnotas = <ref name=census2011/> | demografie1_voetnotas = <ref name=census2011/> | persent_swart = 76.5% | persent_kleurling = 18.8% | persent_asiër = 0.5% | persent_wit = 3.5% | persent_ander = 0.8% | demografie2_voetnotas = <ref name=census2011/> | demografie2_titel1 = [[Xhosa]] | demografie2_info1 = 72.3% | demografie2_titel2 = [[Afrikaans]] | demografie2_info2 = 22.6% | demografie2_titel3 = [[Engels]] | demografie2_info3 = 3.0% | demografie2_titel4 = Ander | demografie2_info4 = 2.1% | poskode = 5760 | poskode2 = 5760 | skakelkode = 046 | sensuskode = | webwerf = }} [[Lêer:NG kerktoring Adelaide.jpg|duimnael|links|200px|Die kerkgebou van die [[NG gemeente Adelaide]].]] '''Adelaide''' is 'n dorp in die [[Oos-Kaap]] en gewese setel van die tans-ontbinde [[Nxuba Plaaslike Munisipaliteit|Nxuba Munisipaliteit]]. Adelaide lê aan die suidelike voet van die [[Winterberge]] op die oewer van die [[Koonaprivier]], 22&nbsp;km oos van [[Bedford, Oos-Kaap|Bedford]] en 37&nbsp;km wes van [[Fort Beaufort]]. == Geskiedenis == Dit was oorspronklik 'n militêre pos wat genoem is na die vrou van die Britse koning [[William IV van die Verenigde Koninkryk|William IV]]. Die dorp is in [[1834]] gestig, maar die gemeente van die [[NG Kerk]] het eers in [[1890]] afgestig van die moedergemeente [[Glen Lynden]]. Die Ons Erfenis-museum dateer uit die jaar [[1855]] en huisves meubilering, tradisionele kleredrag en ander voorwerpe uit die [[19de eeu]]. Die museum is in Queenstraat geleë en het pragtige groot tuine in 'n parklandskap wat tot teen die rivier strek. == Plekke van belang == * Adelaide Provinsiale Hospitaal * Adelaide Gimnasium (Hoërskool) * Adelaide Gholfklub * Lingelethu (voorheen Swartwoonbuurt) * Bezuidenhoutville (voorheen Kleurlingwoonbuurt) == Distrik == Die distrik is 1&nbsp;500&nbsp;km² groot. Adelaide is 'n belangrike sentrum van die [[skaap]]teelt. [[Beesvleis|Bees]]-, [[wildsvleis]] en [[sitrus]][[vrugte]] is ook belangrike produkte. Drie riviere vloei rondom die dorp: die [[Koonaprivier|Koonap]]-, [[Cowierivier|Cowie]]- en [[Kaalhoekrivier]]e. == Bekende boorlinge == * Ds. [[Berning Malan]], [[Nederduitse Gereformeerde Kerk|NG]] predikant en skrywer. == Sien ook == * [[Lys van dorpe in Suid-Afrika]] * [[NG gemeente Adelaide]] == Bronne == *{{cite book |last=Erasmus |first= B.P.J.|authorlink=B.P.J. Erasmus |title=[[Op Pad in Suid-Afrika]]|year= 1995|publisher=Jonathan Ball Uitgewers |isbn= 1-86842-026-4}} {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://maps.google.com/maps?q=Welsch+Street,+Adelaide,+Eastern+Cape,+South+Africa,+Africa&hl=en&ll=-32.709311,26.29465&spn=0.006048,0.013078&sll=-32.70747,26.294746&sspn=0.012097,0.026157&hnear=Welsh+St,+Adelaide,+Amatole,+Eastern+Cape+5760,+South+Africa&t=h&z=17&layer=c&cbll=-32.709358,26.294551&panoid=0g3_OKFM8YOcGTOlk_pcAA&cbp=12,301.13,,0,-12.58 Adelaide se NG kerkgebou op Google Maps] {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|DC12}} [[Kategorie:Forte in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Nedersettings in die Oos-Kaap]] da5tpohdht2bbfvebf2v6j2apowwu0m 2521680 2521679 2022-08-27T07:32:32Z Aliwal2012 39067 /* Geskiedenis */ genoem na [[Adelaide van Saxe-Meiningen|koningin Adelaide]] wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Adelaide | inheemse_naam = | nedersetting_tipe = [[Dorp]] | beeld_stadsilhoeët = | beeldgrootte = | beeldbyskrif = | duimdrukkeretiketposisie= regs | latd = 32 |latm = 42 |lats = 28 | longd = 26 |longm = 17 |longs = 44 | provinsie = Oos-Kaap | distrik = Amathole | munisipaliteit = Raymond Mhlaba | stigtingsdatum = [[1834]] | regeringstipe = | leier_party = | leiertitel = | leiernaam = | oppervlakvoetnotas = <ref name=census2011>Som van die hoofplekke [http://census2011.adrianfrith.com/place/277005 Adelaide] en [http://census2011.adrianfrith.com/place/277006 Lingelethu] tydens die 2011-sensus.</ref> | oppervlak_totaal_km2 = 40.0 | hoogte_m = 600 | bevolking_totaal = 12191 | bevolking_soos_op = 2011 | bevolkingvoetnotas = <ref name=census2011/> | demografie1_voetnotas = <ref name=census2011/> | persent_swart = 76.5% | persent_kleurling = 18.8% | persent_asiër = 0.5% | persent_wit = 3.5% | persent_ander = 0.8% | demografie2_voetnotas = <ref name=census2011/> | demografie2_titel1 = [[Xhosa]] | demografie2_info1 = 72.3% | demografie2_titel2 = [[Afrikaans]] | demografie2_info2 = 22.6% | demografie2_titel3 = [[Engels]] | demografie2_info3 = 3.0% | demografie2_titel4 = Ander | demografie2_info4 = 2.1% | poskode = 5760 | poskode2 = 5760 | skakelkode = 046 | sensuskode = | webwerf = }} [[Lêer:NG kerktoring Adelaide.jpg|duimnael|links|200px|Die kerkgebou van die [[NG gemeente Adelaide]].]] '''Adelaide''' is 'n dorp in die [[Oos-Kaap]] en gewese setel van die tans-ontbinde [[Nxuba Plaaslike Munisipaliteit|Nxuba Munisipaliteit]]. Adelaide lê aan die suidelike voet van die [[Winterberge]] op die oewer van die [[Koonaprivier]], 22&nbsp;km oos van [[Bedford, Oos-Kaap|Bedford]] en 37&nbsp;km wes van [[Fort Beaufort]]. == Geskiedenis == Dit was oorspronklik 'n militêre pos wat genoem is na [[Adelaide van Saxe-Meiningen|koningin Adelaide]], die eggenote van die Britse koning [[William IV van die Verenigde Koninkryk|William IV]]. Die dorp is in [[1834]] gestig, maar die gemeente van die [[NG Kerk]] het eers in [[1890]] afgestig van die moedergemeente [[Glen Lynden]]. Die Ons Erfenis-museum dateer uit die jaar [[1855]] en huisves meubilering, tradisionele kleredrag en ander voorwerpe uit die [[19de eeu]]. Die museum is in Queenstraat geleë en het pragtige groot tuine in 'n parklandskap wat tot teen die rivier strek. == Plekke van belang == * Adelaide Provinsiale Hospitaal * Adelaide Gimnasium (Hoërskool) * Adelaide Gholfklub * Lingelethu (voorheen Swartwoonbuurt) * Bezuidenhoutville (voorheen Kleurlingwoonbuurt) == Distrik == Die distrik is 1&nbsp;500&nbsp;km² groot. Adelaide is 'n belangrike sentrum van die [[skaap]]teelt. [[Beesvleis|Bees]]-, [[wildsvleis]] en [[sitrus]][[vrugte]] is ook belangrike produkte. Drie riviere vloei rondom die dorp: die [[Koonaprivier|Koonap]]-, [[Cowierivier|Cowie]]- en [[Kaalhoekrivier]]e. == Bekende boorlinge == * Ds. [[Berning Malan]], [[Nederduitse Gereformeerde Kerk|NG]] predikant en skrywer. == Sien ook == * [[Lys van dorpe in Suid-Afrika]] * [[NG gemeente Adelaide]] == Bronne == *{{cite book |last=Erasmus |first= B.P.J.|authorlink=B.P.J. Erasmus |title=[[Op Pad in Suid-Afrika]]|year= 1995|publisher=Jonathan Ball Uitgewers |isbn= 1-86842-026-4}} {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://maps.google.com/maps?q=Welsch+Street,+Adelaide,+Eastern+Cape,+South+Africa,+Africa&hl=en&ll=-32.709311,26.29465&spn=0.006048,0.013078&sll=-32.70747,26.294746&sspn=0.012097,0.026157&hnear=Welsh+St,+Adelaide,+Amatole,+Eastern+Cape+5760,+South+Africa&t=h&z=17&layer=c&cbll=-32.709358,26.294551&panoid=0g3_OKFM8YOcGTOlk_pcAA&cbp=12,301.13,,0,-12.58 Adelaide se NG kerkgebou op Google Maps] {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|DC12}} [[Kategorie:Forte in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Nedersettings in die Oos-Kaap]] 6vvjar5jf3tf0kuk6y40hh5sqqgznxz 0 20715 2521683 2521551 2022-08-27T08:05:51Z Aliwal2012 39067 [[aërobiese oefeninge]] wikitext text/x-wiki {{Sokker club infobox2 | image = 1._fckleef.png | clubnaam = 1. FC Kleve| Volledige naam = Erster Fussball-Club<br/> Kleve 1863/1903 e.V. | Opgerig = [[2000]] | Stadion = Bresserbergstadion <br/> [[Kleef]]| Kapasiteit = 5 000 | Kompetisie = Landesliga Niederrhein<br/>(Groep 3) (VI) | }} '''1. FC Kleve''' is 'n [[Duitse]] [[sport]]klub uit [[Kleef]] in die [[Deelstate van Duitsland|deelstaat]] [[Noord-Rynland-Wesfale]], veral bekend vir sy [[sokker]]afdeling. Behalwe sokker, bied die klub ook [[karate]], [[gimnastiek]], [[aërobiese oefeninge]] en [[tennis]] aan sy lede. Die klub het in [[2000]] ontstaan met die samesmelting van ''VfB Lohengrin 03 Kleve'' en ''SC Kleve 63''. == Geskiedenis van die voorgangers == === VfB Lohengrin 03 Kleve === Die klub is in [[1903]] as ''VfB 03 Cleve'' gestig. Aangesien die meeste van die stigterslede werknemers van die plaaslike organisasie ''Van-den-Berghschen Margarinewerke'' was, het die klub die bynaam ''"de Botter"'' verkry. Die heel eerste internasionale wedstryd waaraan Duitsland op tuisbodem deelgeneem het op [[16 Oktober]] [[1910]] het op die klub se tuisveld, ''Sportplatz an der Triftstraße'', plaasgevind voor tussen 5&nbsp;000 en 10&nbsp;000 toeskouers ('n 1-2 nederlaag teen [[Nederland]]). In [[1920]] het ''VfB 03 Cleve'' met ''Turnklub Merkur Kleve'' en ''Clever Schwimm-Sportclub'' saamgesmelt as die ''Vereine für Turn- und Bewegungsspiele Cleve''. In [[1921]] is die klub herdoop na ''VfB 03 Cleve''. Na die [[Tweede Wêreldoorlog]] is die klub in [[1946]] herstig as '''VfB Lohengrin 03 Kleve''' na 'n samesmelting met ''SuL Kleve'' (self 'n fusie uit [[1936]] tussen ''VfB Lohengrin 1921 Kleve'' en ''FC Sparta 1921 Kleve''). === SC Kleef 63 === Die gimnastiekklub ''TV Cleve 1863'' het in [[1919]] 'n sokkerafdeling gekry toe dit met ''Verein für Jugend und Volksspiele Cleve'' saamgesmelt het. In [[1924]] het '''SC Kleve 63''' ''(Sportclub Kleve 1863 e.V.)'' uit die sokkerafdeling ontstaan. Die genoemde ''Verein für Jugend und Volksspiele Cleve'' was self 'n samesmelting uit [[1917]] tussen ''FC 1906 Cleve'' en ''Spielverein 1909 Cleve'' (die klub het aanvanklik na die samesmelting bekendgestaan as ''FC Hohenzollern Cleve''). == Onlangse ligaplekke == {| |- | valign="top" | '''SC Kleef 1863''' *1963-64 (III) Verbandsliga Neder-Ryn 15de *1964-65 (IV) Landesliga Neder-Ryn-2 3de *1965-66 (IV) Landesliga Neder-Ryn-2 14de *1966-67 (IV) Landesliga Neder-Ryn-2 5de *1967-68 (IV) Landesliga Neder-Ryn-2 2de *1968-69 (IV) Landesliga Neder-Ryn-2 1ste *1969-70 (III) Verbandsliga Neder-Ryn 6de *1970-71 (III) Verbandsliga Neder-Ryn 16de *1971-72 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 2de *1972-73 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 7de *1973-74 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 7de *1974-75 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 4de *1975-76 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 7de *1976-77 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 3de *1977-78 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 10de *1978-82 ? *1982-83 (IV) Verbandsliga Neder-Ryn 9de *1983-84 (IV) Verbandsliga Neder-Ryn 2de *1984-85 (IV) Verbandsliga Neder-Ryn 5de *1985-86 (IV) Verbandsliga Neder-Ryn 8ste *1986-87 (IV) Verbandsliga Neder-Ryn 12de *1987-88 (IV) Verbandsliga Neder-Ryn 7de *1988-89 (IV) Verbandsliga Neder-Ryn 11de *1989-90 (IV) Verbandsliga Neder-Ryn 16de *1990-91 (VI) Landesliga Neder-Ryn-2 5de *1991-92 (VI) Landesliga Neder-Ryn-3 6de *1992-93 (V) Landesliga Neder-Ryn-2 4de *1993-94 (V) Landesliga Neder-Ryn-2 6de *1994-95 (VI) Landesliga Neder-Ryn-2 3de *1995-96 (VI) Landesliga Neder-Ryn-2 2de *1996-97 (VI) Landesliga Neder-Ryn-3 4de *1997-98 (VI) Landesliga Neder-Ryn-3 3de *1998-99 (VI) Landesliga Neder-Ryn-3 8ste *1999-00 (VI) Landesliga Neder-Ryn-3 ---- '''1. FC Kleef''' *2000-01 (V) Landesliga Neder-Ryn-3 2de *2001-02 (VI) Landesliga Neder-Ryn-2 1ste *2002-03 (V) Verbandsliga Neder-Ryn *2003-04 (IV) Oberliga Noord-Ryn 9de *2004-05 (IV) Oberliga Noord-Ryn 6de *2005-06 (IV) Oberliga Noord-Ryn 3de *2006-07 (IV) Oberliga Noord-Ryn | valign="top" | '''VfB Lohengrin Kleef''' *1964-65 (IV) Landesliga Neder-Ryn-2 7de *1965-66 (IV) Landesliga Neder-Ryn-2 14de *1968-69 (IV) Landesliga Neder-Ryn-2 4de *1969-70 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 12de *1970-71 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 4de *1971-72 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 3de *1972-73 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 11de *1973-74 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 4de *1974-75 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 8ste *1975-76 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 13de *1976-77 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 10de *1977-78 (IV) Landesliga Neder-Ryn-3 6de *1978-90 ? *1990-91 (VI) Landesliga Neder-Ryn-2 2de *1991-92 (VI) Landesliga Neder-Ryn-3 4de *1992-93 (V) Landesliga Neder-Ryn-2 7de *1993-94 (V) Landesliga Neder-Ryn-2 4de *1994-95 (VI) Landesliga Neder-Ryn-2 1ste *1995-96 (V) Verbandsliga Neder-Ryn 14de *1996-97 (VI) Landesliga Neder-Ryn-3 8ste *1997-98 (VI) Landesliga Neder-Ryn-3 8ste *1998-99 (VI) Landesliga Neder-Ryn-3 5de *1999-00 (VI) Landesliga Neder-Ryn-3 ---- |} == Eksterne skakels == * [http://www.1fckleve.de Amptelike klubblad] *[http://www.abseits-soccer.com/clubs/kleve.html Abseits Guide to German Soccer] {| align=center cellspacing=1 style="border:1px solid #888888;" width="70%" |- | align=center style="background:#94bfe7;" | '''[[Oberliga Noord-Ryn]] 2007/08-seisoen''' |- | align="center" style="font-size: 90%;" colspan="2" | [[Alemannia Aken|Alemannia Aken II]] | [[SSG 09 Bergisch Gladbach]] | [[Bonner SC]] | [[FC Germania Dattenfeld]] <br> [[MSV Duisburg|MSV Duisburg II]] | [[TuRU Düsseldorf]] | [[Fortuna Düsseldorf|Fortuna Düsseldorf II]] | [[Swartwit Essen]] <br> [[VfB Homberg]] | 1. FC Kleef | [[1. FC Keulen|1. FC Keulen II]] | [[Bayer 04 Leverkusen|Bayer 04 Leverkusen II]] <br>[[VfL Borussia Mönchengladbach|VfL Borussia Mönchengladbach II]] | [[VfB Speldorf]] | [[SV 19 Straelen]] | [[KFC Uerdingen 05]] <br>[[SSVg Velbert]] | [[Wuppertaler SV Borussia|Wuppertaler SV Borussia II]] |- |} [[Kategorie:Duitse sokkerklubs|Kleef]] [[Kategorie:Kleef]] ealqoupgtpvc4dd3cas18anz35nhvt7 0 24371 2521668 2518726 2022-08-26T20:17:51Z Dumbassman 62009 haal onnodige spasies uit wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas siekte |naam = Bek-en-klouseer |beeld = Foot and mouth disease in mouth.jpg |beeldgrootte = 250px |onderskrif = Gebarste blaas in die bek van 'n koei met bek-en-klouseer |DiseasesDB = 31707 |ICD10 = {{ICD10|B|08|8|b|00}} ([[ILDS]] B08.820) |ICD9 = {{ICD9|078.4}} |ICDO = |DSMIV = |OMIM = |MedlinePlus = |eMedicineSubj = |eMedicineTopic = |MeshID = D005536 }} '''Bek-en-klouseer''' ([[Latyn]]: ''Aphtae epizooticae''), is 'n hoogs [[aansteeklike siekte|aansteeklike-]] en soms noodlottige [[virus|virussiekte]] wat [[bees]]te en [[vark]]e opdoen. Dit kan ook wildsbokke, bokke, [[skaap|skape]] en ander gesplete hoefdiere besmet en ook [[olifant]]e en [[rot]]te. [[Friedrich Loeffler]] het in 1897 vir die eerste keer uitgewys dat die siekte se oorsaak 'n virus was. Hy het die [[bloed]] van 'n besmette dier deur 'n fyn porseleinfilter gestuur en gevind dat die oorblywende vloeistof steeds die siekte in gesonde diere veroorsaak. Dit beteken dat die oorsaak van die siekte onsigbare klein patogene moet wees, omrede hulle nie deur die porseleinfilter verwyder kon word nie. Bek-en-klouseer kom regdeur die wêreld voor en terwyl sommige lande vir 'n redelike lang tyd vry was van die siekte, bly die siekte steeds 'n bron van kommer vanweë sy wye gasheerbasis en vinnige verspreiding. Na afloop van die [[Tweede Wêreldoorlog]] was die siekte wyd oor die wêreld versprei. In 1996 het [[endemie]]se gebiede [[Asië]], [[Afrika]] en dele van [[Suid-Amerika]] ingesluit. [[Nieu-Seeland]] het nog nooit 'n uitbraak van bek-en-klouseer gehad nie.<ref>[http://www.biosecurity.govt.nz/pests-diseases/animals/foot-n-mouth/freedom-statement.htm, Amptelike nuusvrystelling deur die Nieu-Seelandse regering] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200629144036/http://www.biosecurity.govt.nz/pests-diseases/animals/foot-n-mouth/freedom-statement.htm, |date=29 Junie 2020 }}, Laas nagegaan op 2007-08-06</ref> Die meeste [[Europa|Europese]] lande word as vry van die siekte beskou en die lidlande van die [[Europese Unie]] het hul [[inenting]]sprogramme gestaak. In 2001 was daar egter 'n ernstige uitbraak van bek-en-klouseer in [[Brittanje]] gewees wat daartoe gelei het dat baie diere van kant gemaak is, dat die verkiesing uitgestel is en vele sportgeleenthede is ook gekanselleer. Vanweë streng regeringsbeleid op die verkoop van lewende hawe, die ontsmetting van alle mense wat plase betree of verlaat het, is 'n potensieel rampspoedige epidemie in die Republiek van [[Ierland]] vermy. In Augustus 2007 is bek-en-klouseer gevind by twee plase in [[Surrey]] in [[Engeland]]. Alle lewende hawe is van kant gemaak en 'n kwarantyn is oor die hele gebied bekragtig. Daar is sewe verskillende soorte bek-en-klouseer [[serotipe]]s: O, A, C, SAT-1, SAT-2, SAT-3 en Asië-1. Hierdie serotipes toon 'n mate van streeksgebondenheid en die O serotipe is die algemeenste. Die algemene ontkiemingstyd vir die bek-en-klouseervirus wissel maar is gewoonlik tussen 3 - 8 dae.<ref>[http://www.fwi.co.uk/Articles/2007/08/04/105713/foot-and-mouth-symptoms.html Bek-en-klouseer artikel van Farmers Weekly in Brittanje] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080708204329/http://www.fwi.co.uk/Articles/2007/08/04/105713/foot-and-mouth-symptoms.html |date= 8 Julie 2008 }}, Artikeldatum = 04-08-2007, laas nagegaan op 2007-08-06</ref> Die siekte word gekenmerk deur 'n hoë [[koors]] wat vinnig afneem na twee of drie dae; blase in die bek wat lei tot oormatige afskei van skuimagtige speeksel en 'n gekwyl en ook blase op die pote wat kan bars en lamheid tot gevolg kan hê. Volwasse diere kan gewigsverlies ondergaan waarvan hulle vir verskeie maande lank nie sal herstel nie en bulle kan geswolle testikels hê. Koeie se [[melk|melkproduksie]] kan ook beduidend verminder. Hoewel die meeste diere uiteindelik herstel van bek-en-klouseer kan die siekte lei tot [[miokarditis]] (inflammasie van die hartspier) en die dood, veral by pasgebore diere. Sommige besmette diere bly asimptomaties -- dit wil sê hulle toon geen tekens van die siekte nie. Sulke diere kan egter die siekte [[Asimptomatiese draer|oordra]] aan ander diere. Bek-en-klouseerbesmetting neig om plaaslik voor te kom -- dit wil sê, die virus word oorgedra aan vatbare diere deur direkte kontak met besmette diere of besmette stalle of voertuie wat vir die vervoer van lewende hawe gebruik word. Die klere en vel van mense wat diere hanteer, stilstaande water en ongekookte voedselreste en byvoedings wat besmette dierprodukte bevat kan ook die virus oordra. Beheermaatreëls sluit kwarantyn en die vernietiging van besmette lewende hawe en die verbod op uitvoere van vleis en ander produkte na lande wat nie met die siekte besmet is nie. [[Lêer:Foot and mouth disease in swine.jpg|duimnael|Gebarste blase op die pote van 'n vark met bek-en-klouseer]] Bek-en-klouseer word veroorsaak deur 'n ''[[Aphthovirus]]'' uit die ''[[Picornaviridae]]'' virusfamilie. Die lede van die familie is klein (25-30nm), nie-omvoude [[ikosahedraal|ikosahedrale]] virusse wat 'n enkele string [[RNS]] (ribonukleoësuur, die genetiese materiaal van 'n virus) bevat. Wanneer so 'n virus in kontak kom met 'n gasheersel, bind dit aan 'n reseptorvlak en ontketen 'n invouing van die selmembraan. Wanneer die virus die gasheersel binnegedring het, los sy proteïenhulsel op. Nuwe virus-RNS en komponente van die proteïenhulsel word dan gesintetiseer in groot hoeveelhede en saamgestel om nuwe virusse te vorm. Na samestelling bars die gasheersel en stel die nuwe virusse vry. Mense kan besmet word met bek-en-klouseer deur kontak met besmette diere, maar dit gebeur bitter selde. Omdat die virus wat bek-en-klouseer veroorsaak sensitief is vir maagsuur, kan dit nie na mense versprei word deur die eet van besmette vleis nie. In die Verenigde Koninkryk het die laaste menslike geval in [[1967]] voorgekom en slegs 'n handjievol ander gevalle is al aangeteken in die res van Europa, Afrika en Suid-Amerika. Simptome van bek-en-klouseer in mense sluit in ongesteldheid, koors, braking, rooi sweeragtige letsels van die mondweefsel en soms klein blase op die vel. Daar bestaan 'n ander virussiekte met soortgelyke simptome, wat algemeen bekend staan as "[[hand-voet-en-mondsiekte]]", wat meer dikwels in mense voorkom, veral by jonger kinders; hierdie siekte is egter nie verwant aan bek-en-klouseer nie en word deur 'n ander virus veroorsaak (die virus behoort aan die ''Picornaviridae'' virusfamilie). Omdat bek-en-klouseer selde mense besmet, maar vinnig onder diere versprei, is dit 'n veel groter risiko vir die landboubedryf as vir menslike welsyn. [[Boer (landbou)|Boere]] die wêreld oor kan groot hoeveelhede geld verloor tydens bek-en-klouseerepidemies, wanneer groot hoeveelhede diere vernietig word en die opbrengs uit melk en vleis daal. == Inenting == [[Lêer:Plum Island Animal Disease Center.jpg|duimnael|Plum Island Sentrum vir Dieresiektes]] Daar word geglo dat daar sewe hoofsoorte bek-en-klouseervirusse bestaan.<ref>{{Cite web |url=http://copus.org.uk/page.asp?id=1253 |title=Inligting oor Bek-en-klouseervirus |access-date= 8 Augustus 2007 |archive-date=17 November 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071117155955/http://copus.org.uk/page.asp?id=1253 |url-status=dead }}</ref> Soos ander virusse, ondergaan die bek-en-klouseervirus voortdurend 'n ewolusieproses en muteer wat dit moeilik maak om 'n entstof te ontwikkel omdat daar groot variasies tussen serotipes voorkom. Daar bestaan geen kruisbeskerming tussen [[serotipe]]s nie (wat beteken dat 'n entstof vir een serotipe nie teen ander sal beskerm nie) en verder kan die variante binne 'n gegewe serotipe [[DNS|nukleotiedreekse]] hê wat met soveel as 30% verskil vir 'n gegewe geen. Dit beteken dat 'n bek-en-klouseer [[entstof]] 'n hoogs spesifieke werking ten opsigte van die variant betrokke moet hê. Inenting verskaf slegs tydelike [[immuniteitstelsel|immuniteit]] wat kan duur vir etlike maande tot 'n paar jaar. Tans verdeel die [[OIE|Wêreldorganisasie vir Dieregesondheid]] lande in drie kategorieë met betrekking tot bek-en-klouseer: ''Bek-en-klouseer teenwoordig met of sonder inenting'', ''Bek-en-klouseervry met inenting'' en ''Bek-en-klouseervry sonder inenting''. Lande wat aangewys is as bek-en-klouseervry sonder inenting het die grootste toegang tot uitvoermarkte en daarom werk ontwikkelde lande soos [[Kanada]], die Verenigde State en die Verenigde Koninkryk hard om hulle status te behou. Baie vroeë [[entstof|entstowwe]] het dooie monsters van die bek-en-klouseervirus gebruik om diere mee in te ent. Hierdie entstowwe het egter soms tot werklike uitbrake van die siektes gelei. In die 1970's het wetenskaplikes ontdek dat 'n entstof gemaak kon word deur slegs van 'n enkele [[proteïen|sleutelproteïen]] gebruik te maak. Die hooftaak was om voldoende hoeveelhede van die proteïen te kon vervaardig om vir inenting te gebruik. Op 18 Junie 1981 het die regering van die V.S.A. aangekondig dat hulle 'n entstof ontwikkel het teen bek-en-klouseer; hierdie was dan ook die wêreld se eerste wat met behulp van [[genetiese ingenieurswese|genetiese manipulasie]] vervaardig is. == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Foot-and-mouth disease}} * [http://www.fwi.co.uk/Articles/2007/08/06/105708/foot-and-mouth-disease-farmers-weekly-interactives-special-report-on-the-outbreak-at-surrey.html 2007 Tydlyn vir die uitbraak van Bek-en-klouseer] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121209040809/http://www.fwi.co.uk/Articles/2007/08/06/105708/foot-and-mouth-disease-farmers-weekly-interactives-special-report-on-the-outbreak-at-surrey.html |date= 9 Desember 2012 }} * [http://www.thecattlesite.com/footandmouth/ Nuusflitse oor die 2007 uitbraak van Bek-en-klouseer in die Verenigde Koninkryk van Brittanje] * [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=9413529&dopt=Abstract Artikels oor bek-en-klouseer gevalle by die mens] * [http://www.fwi.co.uk/Articles/2007/08/04/105713/foot-and-mouth-symptoms.html Artikel oor die simptome van Bek-en-klouseer - Gids met Beeldmateriaal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080708204329/http://www.fwi.co.uk/Articles/2007/08/04/105713/foot-and-mouth-symptoms.html |date= 8 Julie 2008 }} * Levy, Jay A., Heinz Fraenkel-Conrat, and Robert A. Owens. "Picornaviridae." Hoofstuk. 2, afdeling 2.2 in Virology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall, 1994.[http://www.recent-articles.info -] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190511145920/http://www.recent-articles.info/ |date=11 Mei 2019 }} * ''A Manufactured Plague: The History Of Foot-and-mouth Disease In Britain'' (2004, ISBN 1-84407-080-8) deur [[Abigail Wood]], 'n veeartsenykundige navorser by die Universiteit van Manchester. [http://www.blancmange.net/tmh/articles/awoodfmd.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040813210616/http://www.blancmange.net/tmh/articles/awoodfmd.html |date=13 Augustus 2004 }} * Die Lab-On-Site Projek het meer inligting by [http://www.labonsite.com/background.php?id=1 Foot and Mouth Disease Virus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050121073621/http://www.labonsite.com/background.php?id=1 |date=21 Januarie 2005 }}. * Intervet International het 'n webwerf wat aan dié siekte gewy is met inligting oor Beheer, Inenting, Wetlike aspekte en Voorbereiding [http://www.foot-and-mouth-disease.com/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928231651/http://www.foot-and-mouth-disease.com/ |date=28 September 2007 }}. [[Kategorie:Aansteeklike siektes]] [[Kategorie:Diere]] [[Kategorie:Virusse]] 1wp5sajgjfy1mzrurgbys999hu5y11y 0 37512 2521662 2487661 2022-08-26T20:01:01Z SpesBona 2720 Statistieke hersien wikitext text/x-wiki {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border:1px solid #88a; background:#CEDAF2; padding:5px; font-size: 85%; margin: 0 0 0.5em 1em; border-collapse:collapse;" ! align="center" colspan="2" style="color: #000000; background: #f7f8ff; padding: 4px; font-size:170%;" | '''Darmstadt'''<br /> [[Lêer:Darmstadt-Waldspirale-Hundertwasser4.jpg|280px]] |- style="background: #CEDAF2; text-align:center;border-bottom:1px solid #999" | '''Kaart''' |style="border-left:1px solid #999"| '''Wapen''' |- style="background:white" |rowspan=6| [[Lêer:Lage der kreisfreien Stadt Darmstadt in Deutschland.gif|180px|senter]] |- style="background: white" |style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:Wappen Darmstadt.svg|75px|senter]] |- style="background: #f7f8ff;border-top:1px solid #999; text-align:center;" |style="border-left:1px solid #999"| |- style="background: #CEDAF2; text-align:center;" |style="border-left:1px solid #999;border-top:1px solid #999"| '''Vlag''' |- style="background: white; border-top:1px solid #999;" |style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:Hissflagge der Stadt Darmstadt.svg|90px|senter|raam]] |- style="background: #f7f8ff; border-top:1px solid #999; text-align:center;" |style="border-left:1px solid #999"| |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''[[Land]]''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | {{vlagland|Duitsland}} |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''[[Deelstate van Duitsland|Deelstaat]]''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[Lêer:Flag of Hesse.svg|20px|raam]] [[Hesse]] |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''Koördinate''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | {{Koördinate|49|52|N|08|39|O}} |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''Stigting''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[11de eeu]] |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''Stadstatus''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[23 Julie]] [[1330]] |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''Oppervlakte:''' | style="background: #f7f8ff" | &nbsp; |- | &nbsp;- Totaal | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 122,07 [[vierkante kilometer|vk km]]<ref name="Datenblatt">{{de}} [https://www.darmstadt.de/fileadmin/Bilder-Rubriken/Dadabla-08-2022.pdf ''Darmstädter Datenblatt 08-2022'']</ref> |- | &nbsp;'''Hoogte bo seevlak''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 144 m |- style="border-top:1px solid #999;" |- style="border-top:1px solid #999;" |- |&nbsp;'''Bevolking:''' | style="background: #f7f8ff" | &nbsp; |- | &nbsp;- Totaal (31 Julie 2022) | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 164&nbsp;668<ref name="Datenblatt" /> |- | &nbsp;- Bevolkingsdigtheid | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 1&nbsp;349/vk km |- | &nbsp;- Metropolitaanse gebied | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 1&nbsp;800&nbsp;000 |- |&nbsp;'''Tydsone''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[UTC]] +1 (MET) |- style="border-top:1px solid #999;" | &nbsp;- [[Somertyd]] | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[UTC]] +2 (MEST) |- |&nbsp;'''Burgemeester''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | Jochen Partsch (Grüne) |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''Amptelike webwerf''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [http://www.darmstadt.de/ ''darmstadt.de''] |} '''Darmstadt''' ([[Duits]]: [ˈdaʁmʃtat], {{Audio|De-Darmstadt.ogg|luister}}) is 'n stad in die [[Deelstate van Duitsland|deelstaat]] [[Hesse]] in [[Duitsland]]. Dit maak deel uit van die nywerheidstreek Frankfurt-Ryn-Maingebied (Duits: ''Rhein-Main-Gebiet'') en is ná [[Frankfurt am Main]], [[Wiesbaden]] en [[Kassel]] die vierde grootste stad in Hesse. Darmstadt het 'n buitengewoon hoë konsentrasie van wetenskaplike instellings wat grootliks te danke is aan Darmstadt se [[Tegniese Universiteit van Darmstadt|Tegniese Universiteit]] (Duits: ''Technische Universität Darmstadt'').<ref>{{de}} [http://www.tu-darmstadt.de/ ''Technische Universität Darmstadt'']</ref> In 1997 is Darmstadt deur die regering van Hesse met die eretitel "wetenskapstad" vereer (Duits: ''Wissenschaftsstadt'').<ref>[http://www1.tu-darmstadt.de/tud/wissenschaftsstadt/broschuere.en.pdf ''Darmstadt, City of Science brochure''] {{en}}</ref> Die tegniese universiteit en twee Tegniese Kolleges (Duits: ''Fachhochschulen'') het op enige gegewe tyd meer as 30&nbsp;000 studente en met 'n ongewoon hoë konsentrasie van besighede, navorsingsinstellings en assosiasies vorm Darmstadt 'n geïntegreerde netwerk van kennis. Die hoë persentasie werkgeleenthede in sektore soos navorsing en ontwikkeling is ongeëwenaar in [[Duitsland]].<ref>{{de}} [http://www.darmstadt.de/bildung/index.html www.darmstadt.de: ''Bildung und Wissenschaft in Darmstadt''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090227045756/http://www.darmstadt.de/bildung/index.html |date=27 Februarie 2009 }}</ref> == Geskiedenis == === Etimologie === [[Lêer:Darmstadt in 1626 Thesaurus Philopoliticus.jpg|duimnael|links|So het Darmstadt in 1626 gelyk]] [[Lêer:Darmstadt um 1900.jpg|duimnael|links|Die 'Schlossplatz', die mark reg voor die Kasteel (foto ongeveer 1900). Dit is een van min gebiede wat nog na die Tweede Wêreldoorlog staande gebly het]] [[Lêer:Johann Jacob Hill Darmstadt 1776.jpg|duimnael|links|'n Historiese stadkaart van Darmtadt wat uit 1776 dateer – foto deur Johann Jacob Hill]] Die oorsprong van die naam ''Darmstadt'' is onseker. Die oudste potensiële verwysing is die woord ''Darmundestat'' wat uit die 11de eeu dateer, eeue nadat die dorp reeds gevestig was. Daar is verskeie moontlike verklarings vir die naam<ref>{{de}} [http://www.frk-stadtmuseum-darmstadt.de/stadtgruendung.htm ''Freundeskreis Stadtmuseum Darmstadt'']</ref> * 'n Moontlike verklaring is dat die dorp die woonplek was van 'n koninklike met die naam ''Darimund''.<ref>{{de}} [http://www.renegadenation.de/darmstadt/darimund.html ''Darimund, der mythische Gründer Darmstadts''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101215173053/http://www.renegadenation.de/darmstadt/darimund.html |date=15 Desember 2010 }}</ref> * 'n Ander verklaring is dat die naam afgelei is van die woord ''darre'' wat "deur" of "hindernis" beteken en ''mund'' wat 'n tipe skerm is, sodat Darmundestat 'n dorp is by 'n beskermde deurgang. * Verder word ook versoek om Darmbach as die oorspronklike vorm van die naam te identifiseer. Volgens hierdie teorie was Darmstadt óf die "Stad by Wildbach" (''Dam-unda-stat'') óf die "Stad by Moorbach" (''Darm-unda-stat'').<ref>{{de}} [http://www.frk-stadtmuseum-darmstadt.de/stadtgruendung.htm ''Freundeskreis Stadtmuseum Darmstadt'']</ref> === Vroeë geskiedenis (tot ongeveer 1600 n.C.) === Grafte en ander voorwerpe wat in die Darmstadtgebied gevind is, dui daarop dat dié gebied reeds tussen die vroeë [[steentydperk]] en die eerste 1000 jaar n.C. beset was. 'n Steenbyl vanuit die vroeë [[steentydperk]] is in die tuine by Böllenfalltor (Duits: Gärten am Böllenfalltor) gevind en 'n kis uit die [[Kelte|Keltiese]] [[ystydperk]] (vyf jaar voor Christus) is by Rosenhöhe gevind. Spore van die eerste [[Germane|Germaanse]] setlaars wat dateer uit die eerste eeu voor Christus, is in twee grafte, by "Weissen Turm" en ook by Rosenhöhe, geïdentifiseer. 'n Meer permanente besetting het eers in ongeveer 400 n.C. deur die [[Alemanne]] onder Romeinse invloed plaasgevind. Darmstadt was klaarblyklik vir die Romeine 'n deurgangsgebied van groot strategiese belang. Darmstadt is op [[23 Julie]] [[1330]] [[stadsregte]] gegee deur Graaf Wilhelm I van Katzenelnbogen, alhoewel daar bewyse is dat besetting reeds in die 11de eeu plaasgevind het. Die sanderige heuwels rondom Darmstadt kon nie boerdery ondersteun in die tyd voor industriële bemesting nie,<ref>{{en}} ''Micronutrient Status in Two Long-Term Trials with Fertilisation Treatments and Different Cropping Systems'' – Fischer, Meike et al., Institute for Biodynamic Research, Darmstadt</ref> en dit het gekeer dat grootskaalse bevolkingsgroei kon plaasvind totdat die stad in die 16de eeu die hoofkwartier van die Landgraaf van Hesse-Darmstadt geword het. === Latere geskiedenis (Wêreldoorloë) === [[Lêer:Ludwig darmstadt.jpg|duimnael|Die Rooms-Katolieke St.Ludwig-kerk is net 'n katspoegie weg van Luisenplatz en was tussen 1822 en 1927 gebou deur Georg Moller]] Net voor die uitbreek van die [[Eerste Wêreldoorlog]], gedurende April 1912, is die hooftreinstasie van Darmstadt ingewy. Twee jaar later het die oorlog uitgebreek en ongeveer 2&nbsp;000 inwoners het hulle lewens verloor. Tussen 6 April en 17 Mei (1920) was Darmstadt deur Franse troepe beset. Gedurende die volgende paar jaar het werkloosheid geweldig toegeneem en in 1930 was 21&nbsp;000 inwoners werkloos. Hierdie situasie het daartoe bygedra dat 50% van die Darmstadters in 1933, gedurende die parlementêre verkiesings, vir [[Adolf Hitler]] gestem het. Twee weke na die verkiesing van 6 Maart is die eerste [[Jood]]se besighede toegemaak, Joodse tydskrifte verbied en Joodse beamptes het hulle werk verloor. Die plein in die middestad is vir 'n kort tydjie ook na die ''"Führer"'' vernoem en het as Adolf Hitler-plein bekendgestaan. Vier jaar later het Darmstadt in statistieke opsig 'n ''"Großstadt"'' geword, wat beteken dat die stad, ná die inwyding van Arheiligen en Eberstadt in die stadsgebied, nou 'n bevolking van meer as 110&nbsp;000 gehad het. Die [[Tweede Wêreldoorlog]] het op [[1 September]] [[1939]] uitgebreek en ongeveer 6 maande later (8 Junie 1940) is die eerste lugaanvalalarm uit 'n totaal van 1567 in Darmstadt gehoor. Nie lank daarna nie, op 30 Julie van dieselfde jaar, het die eerste lugaanval in Darmstadt plaasgevind. Darmstadt was die eerste stad wat Jode geforseer het om hulle besighede toe te maak. Gedurende Maart tot September 1942 is ongeveer 3&nbsp;000 Jode vanuit Darmstadt en omgewing verplaas na [[Theresienstadt]], [[Auschwitz]] en ander [[konsentrasiekampe]]. In kontras, kom van die mees prominente Duitsers wat weerstand teen die [[Nazi-party|Nasionaalsosialiste]] gebied het, ook uit Darmstadt. Twee voorbeelde hiervan is Wilhelm Leuschner en Theodor Haubach, wat albei ter dood veroordeel is vir hul verset teen die Nasionaalsosialistiese bewind. ==== Brandnag ==== [[Lêer:Aerial photograph of Darmstadt 1944-09-12.jpg|duimnael|'n Foto van Darmstadt, een dag ná die bomaanval in Darmstadt. Die datum van die foto is 12 September 1944]] Kort voor die einde van die Tweede Wêreldoorlog het die [[Britse Lugmag]] 'n reeks bomaanvalle in Duitsland uitgevoer. Hierdie aanvalle het gepaard gegaan met vuurbomme wat omvangryke skade aan verskillende stede in Duitsland veroorsaak het. Die stad Darmstadt is in die nag van 11 September 1944 in die sogenaamde "[[Brandnag]]" deur 'n bombardement van Britse bomwerpers byna totaal vernietig met die daaropvolgende 'n [[vuurstorm]]. Nege-en-negentig persent van die historiese stadskern en stadsentrum was vernietig, wat ongeveer 87 persent van die totale bewoonde gebied beslaan het. In hierdie nag het 11&nbsp;500 mense gesterf en is ongeveer 110 000 mense haweloos gelaat. == Geografie == Aan die westekant van die stad vloei die Bo-Ryn (Duits: ''Oberrhein''). Aan die suidekant by Darmstadt-Eberstadt is die oorsprong van die [[Bergstraße]]-gebied. Die gebied word begrens deur die Rynrivier in die weste en die [[Odenwald]]-bergreeks aan die oostekant. Die roete word gekenmerk deur vele klein dorpies wat nog oorspronklike historiese dorpskerne het. Die Bergstraße se klimaat word gemodereer deur Die berge wat aan die westekant van die gebied oefen 'n matigende invloed op die Bergstraße se klimaat uit wat as een van die aangenaamstes in Duitsland beskou word.<ref>{{de}} [http://www.diebergstrasse.de/index.php?id=2 ''Die Bergstraße se amptelike webblad'']</ref> Die Odenwaldbergreeks vorm die suidoostelike grens van die stad en noordoos van Darmstadt is die heuwelagtige Messel-gebied (Duits: Messeler Hügelland).<ref>{{de}} {{cite web |url=http://www.bfn.de/0311_landschaft.html?landschaftid=23000 |title=Landschaftssteckbrief ''Beskrywing van die heuwelagtige Messel gebied'' |publisher=Bundesamt für Naturschutz |accessdate=17 April 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120417194410/http://www.bfn.de/0311_landschaft.html?landschaftid=23000 |archive-date=17 April 2012}}</ref> === Klimaat === {{Tabel weergemiddeldes |locatie=Darmstadt |jan_a_max=14.7 |feb_a_max=16.4 |mrt_a_max=22.6 |apr_a_max=31.5 |mei_a_max=31.5 |jun_a_max=35.9 |jul_a_max=36.2 |aug_a_max=36.0 |sep_a_max=31.4 |okt_a_max=26.5 |nov_a_max=19.3 |dec_a_max=15.7 |jaar_a_max=36.2 |jan_gem_max=4.6 |feb_gem_max=5.9 |mrt_gem_max=11.3 |apr_gem_max=17.4 |mei_gem_max=20.5 |jun_gem_max=24.0 |jul_gem_max=26.0 |aug_gem_max=24.2 |sep_gem_max=20.8 |okt_gem_max=15.5 |nov_gem_max=9.3 |dec_gem_max=5.2 |jaar_gem_max=15.4 |jan_gem=1.8 |feb_gem=2.2 |mrt_gem=5.8 |apr_gem=10.8 |mei_gem=14.2 |jun_gem=17.5 |jul_gem=19.5 |aug_gem=17.8 |sep_gem=14.5 |okt_gem=10.3 |nov_gem=6.0 |dec_gem=2.5 |jaar_gem=10.2 |jan_gem_min=−1.4 |feb_gem_min=-1.3 |mrt_gem_min=0.4 |apr_gem_min=4.0 |mei_gem_min=7.7 |jun_gem_min=11.0 |jul_gem_min=13.2 |aug_gem_min=12.2 |sep_gem_min=9.1 |okt_gem_min=5.5 |nov_gem_min=2.6 |dec_gem_min=-0.5 |jaar_gem_min=5.2 |jan_a_min=−19.3 |feb_a_min=−18.1 |mrt_a_min=−14.0 |apr_a_min=−5.0 |mei_a_min=1.5 |jun_a_min=2.5 |jul_a_min=5.5 |aug_a_min=4.4 |sep_a_min=3.5 |okt_a_min=−6.6 |nov_a_min=−7.3 |dec_a_min=−19.4 |jaar_a_min=−19.4 |jan_gem_ns=51 |feb_gem_ns=44 |mrt_gem_ns=46 |apr_gem_ns=40 |mei_gem_ns=75 |jun_gem_ns=65 |jul_gem_ns=87 |aug_gem_ns=95 |sep_gem_ns=46 |okt_gem_ns=52 |nov_gem_ns=47 |dec_gem_ns=70 |jaar_gem_ns=718 |rdjan = 17 |rdfeb=16 |rdmrt=13 |rdapr=13 |rdmei=16 |rdjun=14 |rdjul=17 |rdaug=17 |rdsep=12 |rdokt=13 |rdnov=15 |rddec=19 |rdjaar=182 |bron = Wetterdienst.de<ref>{{de}} {{cite web |url=http://www.wetterdienst.de/Deutschlandwetter/Darmstadt/Klima/ |publisher=Wetterdienst.de |title=Klima Darmstadt – Station Darmstadt (162&nbsp;m) |accessdate=19 Junie 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009111506/https://www.wetterdienst.de/Deutschlandwetter/Darmstadt/Klima/ |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> }} == Demografie == In 2022 bevat Darmstadt ongeveer 165&nbsp;000 permanente inwoners, waarvan ongeveer 38&nbsp;000 buitelanders is.<ref name="Datenblatt" /> Vir hierdie 165&nbsp;000 inwoners is daar ongeveer 22&nbsp;000 geboue. As gevolg van die hoë konsentrasie tegnologiese ondernemings, het 20 persent van alle werknemers 'n tersiêre opleiding (meer as dubbeld so veel as die gemiddelde syfer vir die hele Duitsland). === Inwonerontwikkeling === [[Lêer:Population Statistics Darmstadt LSDSL.png|duimnael|Inwonerontwikkeling tussen 1570 en 2010]] Op 1 April 1937 het die inwonertal van Darmstadt vir die eerste keer die 100&nbsp;000-kerf verbygesteek. Die rede hiervoor is dat Arheilgen en Eberstadt destyds by die stad Darmstadt ingelyf is. Gedurende die [[Tweede Wêreldoorlog]] (tussen 1939 en 1945) het die stad 40% van sy bevolking(45&nbsp;000) verloor. Teen 1953 het die bevolkingsgetal weer die vooroorlogse getal bereik. Die hoogste inwonertal ooit was 142&nbsp;133 (in 1971). Aan die einde van Junie 2007 was die amptelike syfer 140&nbsp;347. Die volgende oorsig dui die inwonertal vir die verskillende tydperke aan. Tot 1833 berus die gegewens meestal op skattings, daarna op volkstellings (gekleurde agtergrond) of amptelike sensusgetalle. {| class="toptextcells" | {| class="wikitable" |- ! align="right" | Jaar ! align="right" | bevolking |- | align="right" | 1570 || align="right" | 1&nbsp;220 |- | align="right" | 1676 || align="right" | 1&nbsp;790 |- | align="right" | 1772 || align="right" | 9&nbsp;800 |- | align="right" | 1816 || align="right" | 15&nbsp;391 |- | align="right" | 1830 || align="right" | 23&nbsp;242 |- | align="right" | 3 Des 1846 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 26&nbsp;300 |- | align="right" | 3 Des 1861 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 28&nbsp;526 |- | align="right" | 3 Des 1864 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 29&nbsp;225 |- | align="right" | 1 Des 1871 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 33&nbsp;800 |- | align="right" | 1 Des 1875 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 37&nbsp;273 |- | align="right" | 1 Des 1880 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 41&nbsp;199 |} | {| class="wikitable" ! align="right" | Jaar ! align="right" | Bevolking |- | align="right" | 1 Des 1885 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 43&nbsp;146 |- | align="right" | 1 Des 1890 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 55&nbsp;883 |- | align="right" | 2 Des 1895 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 63&nbsp;168 |- | align="right" | 1 Des 1900 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 72&nbsp;381 |- | align="right" | 1 Des 1905 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 83&nbsp;123 |- | align="right" | 1 Des 1910 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 87&nbsp;089 |- | align="right" | 1 Des 1916 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 71&nbsp;410 |- | align="right" | 8 Okt 1919 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 82&nbsp;367 |- | align="right" | 16 Jun 1925 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 89&nbsp;465 |- | align="right" | 16 Jun 1933 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 93&nbsp;222 |} | {| class="wikitable" ! align="right" | Jaar ! align="right" | Bevolking |- | align="right" | 17 Mei 1939 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 115&nbsp;196 |- | align="right" | 31 Des 1945 || align="right" | 69&nbsp;539 |- | align="right" | 13 Sep 1950 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 94&nbsp;788 |- | align="right" | 25 Sep 1956 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 123&nbsp;306 |- | align="right" | 6 Jun 1961 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 136&nbsp;412 |- | align="right" | 31 Des 1965 || align="right" | 140&nbsp;066 |- | align="right" | 27 Mei 1970 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 141&nbsp;224 |- | align="right" | 31 Des 1975 || align="right" | 137&nbsp;018 |- | align="right" | 31 Des 1980 || align="right" | 138&nbsp;201 |- | align="right" | 31 Des 1985 || align="right" | 134&nbsp;181 |} | {| class="wikitable" ! align="right" | Jaar ! align="right" | Bevolking |- | align="right" | 25 Mei 1987 || style="background:#E0FFFF" align="right" | 134&nbsp;272 |- | align="right" | 31 Des 1990 || align="right" | 138&nbsp;920 |- | align="right" | 31 Des 1995 || align="right" | 138&nbsp;980 |- | align="right" | 31 Des 2000 || align="right" | 138&nbsp;242 |- | align="right" | 31 Des 2005 || align="right" | 139&nbsp;103 |- | align="right" | 31 Des 2007 || align="right" | 141&nbsp;058<ref>{{de}} http://redaktion.dafacto.com/imperia/md/content/pdf/wirtschaft/statistik/12.pdf</ref> |- | align="right" | 31 Des 2010 || align="right" | 144&nbsp;402<ref>{{de}} http://www.statistik-hessen.de/themenauswahl/bevoelkerung-gebiet/regionaldaten/bevoelkerung-der-hessischen-gemeinden/index.html</ref> |- | align="right" | 30 Jun 2011 || align="right" | 147&nbsp;150<ref>{{de}} http://www.statistik-hessen.de/themenauswahl/bevoelkerung-gebiet/regionaldaten/bevoelkerung-der-hessischen-gemeinden/index.html</ref> |- | align="right" | 30 Jun 2014 || align="right" | 150&nbsp;298<ref>{{de}} http://www.statistik-hessen.de/themenauswahl/bevoelkerung-gebiet/regionaldaten/bevoelkerung-der-hessischen-gemeinden/index.html</ref> |- | align="right" | 31 Jul 2022 || align="right" | 164&nbsp;668<ref name="Datenblatt" /> |} | |} <small>Volkstellings word met 'n gekleurde agtergrond aangedui</small> {{clear}} === Woonbuurte === Darmstadt het 9 woonbuurte. In alfabetiese volgorde is hulle<ref>{{de}} [http://www.darmstadt.de/imperia/md/content/pdf/wirtschaft/statistik/1.pdf ''Statistischer Ueberblick – Statistiese oorsig van die stad se amptelike webwerf''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070616140758/http://www.darmstadt.de/imperia/md/content/pdf/wirtschaft/statistik/1.pdf |date=16 Junie 2007 }}</ref> {| | * Darmstadt-Arheilgen * Darmstadt-Bessungen * Darmstadt-Eberstadt | * Darmstadt-Kranichstein * Darmstadt-Mitte (Sentraal) * Darmstadt-Nord (Noord) | * Darmstadt-Ost (Oos) * Darmstadt-West (Wes) * Darmstadt-Wixhausen |} == Besienswaardighede == ; Mathildenhöhe [[Lêer:Mathildenhohe.jpg|duimnael|Mathildenhöhe – voor regs is die Russiese kapel en agter links is die huwelikstoring]] [[Lêer:Garden darmstadt.jpg|duimnael|Die tuin by Mathildenhohe]] Mathildenhöhe<ref>{{de}} [http://www.mathildenhoehe.info/ ''Amptelike webblad van die Mathildenhöhe'']</ref> is met 180 meter bo seespieël die hoogste plek in Darmstadt. In die 19de eeu was Mathildenhöhe die tuin van die hof van die groothertog en in 1833 is dit in 'n engelse landskap verander. Die tuin is vernoem na Mathilde Karoline Friederike von Wittelsbach, vrou van groothertog Ludwig III. Tussen 1877 en 1880 is daar by Mathildenhöhe 'n waterreservoir gebou wat water aan die ganse Darmstadt voorsien het en in 1897 is die Russiese kapelle by Mathildenhöhe gebou. Mathildenhöhe is in 2021 deur Unesco as wêrelderfenisgebied gelys.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/1614 |title=Mathildenhöhe Darmstadt |publisher=[[Unesco]] |accessdate=25 Julie 2021}}</ref> ; Huwelikstoring By Mathildenhöhe tref mens ook die huwelikstoring (Duits: ''Hochzeitsturm'') aan, wat uitsluitlik gebruik word vir die voltrekking van huwelike. Die toring word in 1908 gebou deur Joseph Maria Olbrich nadat finansiering in 1905 verseker is deur die huwelik van die groothertog Ernst Ludwig met prinses Eleonore. Die toring staan 48,5&nbsp;m hoog. Die huwelikstoring word afgebeeld op die embleem van die stad. Die tuin (Duits: ''Platanenhain'') by Mathildenhöhe dateer uit die 1930's en is 'n gewilde uitsig en samekomspunt in Darmstadt. ; Russiese kapel Die bou van die Russiese kapel by Mathildenhöhe het in 1897 'n aanvang geneem. Dit was bedoel as 'n private kapel, wat deur die laaste Tsaar van Rusland, [[Nikolaas II van Rusland|Nikolaas II]], aangevra is. Sy vrou Alexandra was in Darmstadt gebore. Die Russiese argitek Leontij Nikoljewitsj (Louis) Benois het Russiese kerkboustyle uit die 16de eeu as voorbeeld gebruik vir die kapel. Die argitek en ook die kunstenaars was almal Russies. Die buitekant van die kapel is ryklik versier en met besonderse vergulde juweelprag afgerond. Die binnekant van die kapel is heeltemaal deur mosaïkwerk bedek. In 1918 is die kapel in besit geneem deur die Russies-Ortodokse Kerk, en is tot vandag toe nog aktief as 'n Russies-Ortodokse kerkgebou, waar besoekers welkom is. ; Oranjerie [[Lêer:Orangerie w Darmstadt - fasada pd.JPG|duimnael|Oranjerie in Darmstadt (suidelike aansig)]] Die Oranjerie<ref>{{de}} [http://www.orangerie-darmstadt.de/ ''Amptelike webblad van die Oranjerie'']</ref> in Darmstadt is 'n klein kasteel (Duits: Schlösschen) wat deur argitek Louis Remy de la Fosse ontwerp is en gebou was tussen 1719 en 1721. Dit is geleë in die Darmstadt-Bessungen en was oorspronklik gebruik om lemoenbome vanuit die omringende omgewing in wintertye te herberg. Aan die Suidelike kant van die gebou was 'n dubbelverdieping saal gebou wat ook 'n paar vertrekke insluit. Ná die [[Tweede Wêreldoorlog]], toe die stadsteater deur bomme verwoes is, het die Oranjerie as 'n tydelike huisvesting vir die provinsiale teater van Darmstadt gedien. Vandag word die Oranjerie meestal vir konserte en konferensies gebruik. 'n Nabygeleë gebou huisves vandag nog die lemoenbome gedurende die winter maande. In die somermaande word die lemoenbome op die gronde van die Oranjerie tentoongestel. ; Hundertwasserhaus se Waldspirale Die Waldspirale<ref>{{de}} [http://www.darmstadt.de/freizeit/sehenswuerdigkeiten/waldspirale/index.html ''Besienswaardighede van Darmstad – Waltspirale''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090308130332/http://darmstadt.de/freizeit/sehenswuerdigkeiten/waldspirale/index.html |date= 8 Maart 2009 }}</ref> is die naam van 'n residensiële woonkompleks in Darmstadt wat in die 1990's gebou is. Die naam kan letterlik vertaal word as "woudspiraal", wat 'n verwysing is na die algemene plan van die gebou, die feit dat dit 'n groen dak het en die feit dat Darmstadt ook bekend is vir sy ligging in die middel van 'n woud. Dit is ontwerp deur die Oostenrykse kunstenaar [[Friedensreich Hundertwasser]], gebou deur die maatskappy ''Bauverein Darmstadt'' en beplan en geïmplementeer deur die argitek Heinz M. Springmann. Die gebou was voltooi in 2000. ; Schloss [[Lêer:Darmstadt Residenzschloss 20110514.jpg|duimnael|Die Schloss van Darmstadt]] Die Schloss van Darmstadt<ref>{{de}} [http://www.darmstadt.de/freizeit/sehenswuerdigkeiten/schloss/index.html ''Besienswaardighede van Darmstad – Schloss''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090308094641/http://darmstadt.de/freizeit/sehenswuerdigkeiten/schloss/index.html |date= 8 Maart 2009 }}</ref>is 'n tipe kasteel wat uitsluitlik gebruik was om adelstand te huisves en was nie vir militêre doeleindes gebruik nie. Die kasteel is in Rheinstraße in die huidige middestad geleë, alhoewel dit gedurende Georg I se tyd aan die westekant van die Stad geleë was. Gedurende dié tyd word die kasteel ook as 'n toegang tot die stad gebruik en as gevolg van die grag rondom die kasteel het dit die stad ook tot 'n mate teen indringers beskerm. Die kasteel se argitektuur kombineer strukture uit meer as 600 jare. Die laaste groot veranderinge het in die 18de eeu onder Landgraaf Ernst Ludwig plaasgevind. Die hoofargitek, Rémy de la Fosse, het 'n Barokstyl beplan waarvan net die twee vleuels in Rheinstraße en die Marktplatz uiteindelik gebou was. Gedurende die Tweede Wêreldoorlog het die kasteel totaal afgebrand. Die buitenste aansig is later omtrent volkome herbou. Vanaf 1999 vind daar elke jaar gedurende die laaste week van Mei die grootste buitelugkonsert in Darmstadt rondom hierdie kasteel plaas. Die fees word die ''Schlossgrabenfest'' genoem.<ref>{{de}} [http://www.schlossgrabenfest.de/ ''Amptelike webblad van die Schlossgrabenfest'']</ref> In 2006 het ongeveer 400&nbsp;000 mense in vier dae hierdie musiekfees bygewoon. ; "Stolpersteine" [[Lêer:Plaques For The Deported, Likely Jews.jpg|duimnael|links|"Stolpersteine"]] [[Lêer:Darwinius masillae PMO 214.214.jpg|duimnael|upright|Ida is in 2009 geïdentifiseer deur wetenskaplikes as 'n vermiste skakel wat die aapspesies aan Lemurs verbind]] Stolpersteine (Duits vir "struikelblokke", maar verwys ook na fisiese voorwerpe waaroor mens struikel) is 'n projek van Gunter Demnig. Die doel van die projek is om gedenkstene te wees vir dié wat gedurende die Tweede Wêreldoorlog deur die Nazi's gedeporteer en (tot 'n groot mate) doodgemaak is in konsentrasie- of verdelgingskampe. Die gedenkstene is klein steentjies wat ingebou word voor die deure van geboue wat voorheen deur die (meestal) Jode bewoon was.<ref>{{de}} [http://www.stolpersteine.com/ ''Amptelike webblad van Gunter Demnig se projek'']</ref> Darmstadt het in 2005 toegetree tot hierdie projek, waaraan ten minste 80 Duitse stede deelneem en daar is tans 45 "Stolpersteine" in Darmstadt.<ref>{{de}} [http://www.dafacto.com/artikel/kk/09923/index.html ''Stolpersteine in Darmstadt''] {{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ; Grube Messel Net buitekant Darmstadt is die Grube Messel, waar 'n 47 miljoen jaar oue [[fossiel]] gevind is wat in 2009 deur wetenskaplikes beskryf is as die moontlike gemeenskaplike voorvader van alle aapspesies en ook die mens.<ref>{{en}} [http://online.wsj.com/article/SB124235632936122739.html ''Fossil Discovery Is Heralded''] {{en}}</ref> Die fossiel word Ida genoem en is vernoem na die 5-jarige dogter van een van die fossiel se navorsers. Ida toon 'n sterk ooreenstemming met Lemurs, maar ook met aapspesies soos Sjimpansees en die mens. Dit dui gevolglik daarop dat Ida aan die spesie behoort wat bestaan het terwyl die twee takke van mekaar af geskei het en volgens wetenskaplikes kan sy as 'n oertante van die mens beskou word en nie 'n direkte voorvader nie. Die Grube Messel is die eerste natuurlike [[Unesco]]-[[wêrelderfenisgebied]] in Duitsland.<ref>{{de}} [http://whc.unesco.org/en/statesparties/de ''Lys van UNESCO eiendomme in Duitsland'']</ref> == Wetenskapstad en industrie == [[Lêer:H-da-Hochhaus nach Renovierung2011.jpg|duimnael|upright|Die Universiteit van Darmstadt]] Darmstadt is die tuiste van die Universiteit van Tegnologie van Darmstadt en is wêreldbekend vir sy ingenieursdepartement en sy twee tegniese kolleges. Verwante institusies is die Frauenhofer Instituut en die Gesellschaft für Schwerionenforschung (GSI, "instituut vir swaar-ioonnavorsing"). In 2009 is Darmstadt se bruto binnelandse pruduk 32&nbsp;500 Euro per kapita (derde posisie in Duitsland en 13de in Europa).<ref>{{en}} [http://www1.tu-darmstadt.de/tud/wissenschaftsstadt/broschuere.en.pdf Darmstadt, City of Science broshure]</ref> Die GSI, het die chemiese element Darmstadtium (atoom nommer 110) in 2003 ontdek. Dit maak Darmstadt een van slegs 8 stede in die wêreld waarna 'n chemiese element vernoem is. Verskeie ander elemente, waaronder Meitnerium (atoom nommer: 109) (1982), Hassium (atoom nommer: 108) (1984), Roentgenium (atoom nommer: 111) (1994) en Ununbium (atoom nommer: 112) (1996) was ook in Darmstadt gesintetiseer. Die ''European Space Operations Centre (ESOC)'' van die Europese Ruimte-agentskap (Engels: ''European Space Agency'') is geleë in Darmstadt. So ook is EUMETSAT, wat meteorologiese satelliete beheer. Darmstadt is ook die middelpunt van die farmakologiese en chemiese industrieë, met Merck, Röhm en Schenck RoTec (deel van The Dürr Group) wat almal hul hoofnavorsingsentrums in Darmstadt het. 'n [[Meteoriet]] wat 100&nbsp;g geweeg het, het voor 1804 in Darmstadt neergestort en het die naam Darmstadt gekry. Die dwelm 'Ecstasy' (chemiese naam: 3,4-methylenedioxymethamphetamine of MDMA) was oorspronklik in Darmstadt gesintetiseer deur die maatskappy Merck deur die chemikus Anton Köllisch. Merck het die dwelm ontwikkel gedurende 'n soeke na 'n stof wat abnormale bloeding kan stop. Op 24 Desember 1912 het Merck aansoek gedoen vir 'n patent wat die sintese van MDMA beskryf.<ref name="DE274350">{{de}} {{cite web |url=http://v3.espacenet.com/publicationDetails/originalDocument?CC=DE&NR=274350C&KC=C&FT=D&date=&DB=EPODOC&locale=en_EP |title=German Patent 274350: Verfahren zur Darstellung von Alkyloxyaryl-, Dialkyloxyaryl- und Alkylendioxyarylaminopropanen bzw. deren am Stickstoff monoalkylierten Derivaten |publisher=Kaiserliches Patentamt |author=Firma E. Merck in Darmstadt |date=16 Mei 1914 |accessdate=12 April 2009}}</ref> == Klimaat == Volgens meteoroloë van die Duitse weerdiens, kry Darmstadt die meeste son van enige ander stad in Hesse, met 1685,8 ure sonskyn per jaar.<ref>{{de}} [http://www.fr-online.de/frankfurt_und_hessen/freizeittipps/hessens_superlative/?em_cnt=949260 ''Hesse se sonnigste stad'']</ref> Die rede hiervoor is as gevolg van die ligging tussen die Odenwald-woude in die Suide en die Taunus-bergreeks in die Noorde. == Kultuur == [[Lêer:Goethe-Denkmal Herrngarten.jpg|duimnael|upright|Die Goethe-monument in die Herrngarten]] 'n Egte Darmstadter word 'n "Heiner" genoem en jaarliks word daar ook 'n Heinerfees gehou. 'n Persoon vanuit Bessunger word 'n "Lapping" genoem. 'n Bewoner van Eberstadt is 'n "Gaasehenker" en iemand van Arheilgen word 'n "Mucker" genoem, wat afgelei is van die Duitse werkwoord "aufmucken" wat in omgangstaal beteken om te protesteer. Die teaterstuk "Datterich", wat deur Ernst Elias Niebergall in Darmstadt-dialek geskryf is, is die geskiedenis van 'n armsalige maar briljante Datterich, wat 'n dronklap is en ook sy werk as belastingoffisier verloor. Hierdie stuk is die belangrikste teaterstuk wat vanuit Darmstadt ontstaan het. Dwarsdeur die jaar vind elke jaar gereëlde gebeurtenisse in Darmstadt plaas: * April: Lente-uitstalling op die markplein (Duits: Messplatz) * Mei: [[Schlossgrabenfest]], groot opelug fees wat in die middestad en rondom die Darmstadt Schloss gehou word, met ongeveer 400 000 besoekers. * Junie: Just for Fun, straatteaterfees met internasionale kunstenaars wat in die strate en op die markpleine optree. * Julie: "[[Heinerfest]]", die grootste volksfees in Suidelike Hesse en die tweedegrootste middestadfees wat in Duitsland gehou word, met ongeveer 700 000 besoekers. * Julie–Augustus elke twee jare: Kranichstein se vakansieskool vir nuwe musiek, ook bekend as ''Internationale Ferienkurse für Neue Musik'' * Julie–Augustus: Darmstadt-inwonerfees * Augustus: Hesse-skou * September: 'Lappingskerb' in Bessungen en Martinskerb by Riegerplei * September: Herfsmark op die markplein (Duits: Messplatz) * September: "Lange Nacht der Museen" ("Lang nag van die museums") in die middestad * November/Desember: Kersfeesmark op die markplein == Susterstede == [[Lêer:Bild000 Darmstadt Städtepartnerschaften.jpg|duimnael|Susterstede van Darmstadt]] {{columns-list|3| * {{vlagikoon|Nederland}} [[Alkmaar]], [[Nederland]], sedert 1958. * {{vlagikoon|Frankryk}} [[Troyes]], [[Frankryk]], sedert 1958. * {{vlagikoon|Verenigde Koninkryk}} [[Chesterfield]], [[Verenigde Koninkryk]], sedert 1959. * {{vlagikoon|Oostenryk}} [[Graz]], [[Oostenryk]], sedert 1968. * {{vlagikoon|Noorweë}} [[Trondheim]], [[Noorweë]], sedert 1968. * {{vlagikoon|Turkye}} [[Bursa]], [[Turkye]], sedert 1971. * {{vlagikoon|Pole}} [[Płock]], [[Pole]], sedert 1988. * {{vlagikoon|Hongarye}} [[Szeged]], [[Hongarye]], sedert 1990. * {{vlagikoon|Hongarye}} [[Gyönk]], [[Hongarye]], sedert 1990. * {{vlagikoon|Duitsland}} [[Freiberg]], [[Duitsland]], sedert 1990. * {{vlagikoon|Italië}} [[Brescia]], [[Italië]], sedert 1991. * {{vlagikoon|Switserland}} [[Gstaad|Saanen-Gstaad]], [[Switserland]], sedert 1991. * {{vlagikoon|Oekraïne}} [[Uschgorod]], [[Oekraïne]], sedert 1992. * {{vlagikoon|Letland}} [[Liepāja]], [[Letland]], sedert 1993. * {{vlagikoon|Spanje}} [[Logroño]], [[Spanje]], sedert 2002. * {{vlagikoon|Verenigde State}} [[San Antonio]], [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]], sedert 2017. }} == Verwysings == {{Vertaling/Verwysing|de|Darmstadt|vertaaldatum=April 2009}} {{Vertaling/Verwysing|de|Luftangriff auf Darmstadt|vertaaldatum=April 2009}} {{Vertaling/Verwysing|de|Geschichte der Stadt Darmstadt|vertaaldatum=Julie 2009}} {{Verwysings|4}} == Verdere leesstof == * {{de}} ''Stadt Darmstadt. Kulturdenkmäler in Hessen. Denkmaltopographie Bundesrepublik Deutschland'', hrsg. vom Landesamt für Denkmalpflege Hessen, Friedr. Vieweg & Sohn Verlagsges., Braunschweig 1994, ISBN 3-528-06249-5, S. 562ff. * {{de}} Heinz Biehn: ''Darmstadt'' (Deutsche Lande – Deutsche Kunst). München/Berlin 1970 * {{de}} Roland Dotzert (Red.): ''Stadtlexikon Darmstadt.'' Hrsg. vom Historischen Verein für Hessen im Auftrag des Magistrats der Wissenschaftsstadt Darmstadt. Konrad Theiss Verlag, Stuttgart 2006, ISBN 3-8062-1930-3. * {{de}} ''Hessisches Städtebuch; Band IV 1. Teilband'' aus „Deutsches Städtebuch. Handbuch städtischer Geschichte“ – Im Auftrage der Arbeitsgemeinschaft der historischen Kommissionen und mit Unterstützung des Deutschen Städtetages, des Deutschen Städtebundes und des Deutschen Gemeindetages, hrsg. von Erich Keyser, Stuttgart 1957. == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie}} * {{de}} [http://www.darmstadt.de/ Amptelike webwerf] * {{en}} {{Wikivoyage}} * {{de}} [http://www.dmoz.org/World/Deutsch/Regional/Europa/Deutschland/Hessen/St%C3%A4dte_und_Gemeinden/D/Darmstadt/ Darmstadt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120413072032/http://www.dmoz.org/World/Deutsch/Regional/Europa/Deutschland/Hessen/St%C3%A4dte_und_Gemeinden/D/Darmstadt/ |date=13 April 2012 }} by Open Directory Project * {{de}} [http://picasaweb.google.com/lh/photo/7swerldZRw_52Kg5Son63A Stadplan van 1922] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111115172614/http://picasaweb.google.com/lh/photo/7swerldZRw_52Kg5Son63A |date=15 November 2011 }} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Darmstadt| ]] [[Kategorie:Wêrelderfenisgebiede in Duitsland]] 2j85byvakc12cnb1jxjky6y9llidfb2 0 38094 2521658 2399866 2022-08-26T19:25:50Z 196.25.113.148 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Alcohol general.svg|180px|duimnael|regs|Die hidroksiel (OH) funksionele groep in 'n alkohol-molekule.]] [[Lêer:Alcohol.png|180px|duimnael|regs|Bal-en-stok model van die hidroksiel (OH) funksionele groep in 'n alkohol-molekule.]] '''Alkohol'''is die oudste dwelm en is 'n koolwaterstofderivaat ('n organiese [[koolwaterstof]]verbinding wat ook ander elemente as [[koolstof]] (C) en [[waterstof]] (H) bevat) met die kenmerkende -OH-groep (hidroksielgroep) wat aan 'n koolstofatoom verbind is, en wat die algemene formule C_nH_2n+1OH of C_nH_2n+2O het. Die [[Organiese nomenklatuur|IUPAC-name]] van verbindings in hierdie [[homoloë reeks]] word van die ooreenstemmende [[alkaan|alkane]] afgelei; die ''-aan''-agtervoegsel word bloot met ''-anol'' vervang. Alkohole met twee of drie OH-groepe word onderskeidelik ''diole'' en ''triole'' genoem. Alkohole kan word onderverdeel in drie kategorieë: * Primêre alkohole: 'n Alkohol waarvan die C-atoom wat aan die OH-groep verbind is, met slegs een ander C-atoom verbind is. * Sekondêre alkohole: 'n Alkohol waarvan die C-atoom wat aan die OH-groep verbind is, met twee ander C-atome verbind is. * Tersiêre alkohole: 'n Alkohol waarvan die C-atoom wat aan die OH-groep verbind is, met drie ander C-atome verbind is. == Voorbeelde == Die bekendste alkohol is '''''[[etanol]]''''' wat voorkom in [[wyn]], [[bier]] ens en dikwels verstaan word onder die naam "alkohol". Andere bekende voorbeelde is [[metanol]], [[propanol]], [[isopropanol]]. == Fisiese eienskappe == ===Oplosbaarheid=== Alkhole bevat 'n polêre OH-groep en 'n nie-polêre [[alkielgroep]]. Alkoholkettings tot by [[butanol]] (C₄H₈OH) is in [[water]] oplosbaar — langerkettingalkohole is nie in water oplosbaar nie, aangesien die nie-polêre alkielgedeelte van die verbinding dominant is en nie-polêre stowwe nie in water kan oplos nie. Alkohole met vertakte alkielgroepe is meer oplosbaar in water as minder vertakte kettings. 'n Tersiêre alkohol is byvoorbeeld meer oplosbaar in water as 'n primêre alkohol. Wanneer alkohole in water oplos, ioniseer hulle nie. Die oplossing bly neutraal. == Kookpunte == Aangesien alkohole beide [[waterstofbinding]] en [[Vanderwaalskragte]] het, is hul kookpunte hoër as die ooreenstemmende alkane, wat slegs Vanderwaalskragte het. Aangesien alkohole met vertakte kettings se Vanderwaalskragte swakker word, is hul kookpunte laer. == Sien ook == *[[Foeselolie]] == Eksterne skakels == * {{Wikt-inlyn|alkohol}} {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Chemie]] [[Kategorie:Alkohole]] nsejkmm639r9ae4pbvrd1y2xnubl5n0 2521659 2521658 2022-08-26T19:29:01Z Sobaka 328 Rol weergawe 2521658 deur [[Special:Contributions/196.25.113.148|196.25.113.148]] ([[User talk:196.25.113.148|bespreek]]) terug. wikitext text/x-wiki [[Lêer:Alcohol general.svg|180px|duimnael|regs|Die hidroksiel (OH) funksionele groep in 'n alkohol-molekule.]] [[Lêer:Alcohol.png|180px|duimnael|regs|Bal-en-stok model van die hidroksiel (OH) funksionele groep in 'n alkohol-molekule.]] '''Alkohol''' is 'n koolwaterstofderivaat ('n organiese [[koolwaterstof]]verbinding wat ook ander elemente as [[koolstof]] (C) en [[waterstof]] (H) bevat) met die kenmerkende -OH-groep (hidroksielgroep) wat aan 'n koolstofatoom verbind is, en wat die algemene formule C_nH_2n+1OH of C_nH_2n+2O het. Die [[Organiese nomenklatuur|IUPAC-name]] van verbindings in hierdie [[homoloë reeks]] word van die ooreenstemmende [[alkaan|alkane]] afgelei; die ''-aan''-agtervoegsel word bloot met ''-anol'' vervang. Alkohole met twee of drie OH-groepe word onderskeidelik ''diole'' en ''triole'' genoem. Alkohole kan word onderverdeel in drie kategorieë: * Primêre alkohole: 'n Alkohol waarvan die C-atoom wat aan die OH-groep verbind is, met slegs een ander C-atoom verbind is. * Sekondêre alkohole: 'n Alkohol waarvan die C-atoom wat aan die OH-groep verbind is, met twee ander C-atome verbind is. * Tersiêre alkohole: 'n Alkohol waarvan die C-atoom wat aan die OH-groep verbind is, met drie ander C-atome verbind is. == Voorbeelde == Die bekendste alkohol is '''''[[etanol]]''''' wat voorkom in [[wyn]], [[bier]] ens en dikwels verstaan word onder die naam "alkohol". Andere bekende voorbeelde is [[metanol]], [[propanol]], [[isopropanol]]. == Fisiese eienskappe == ===Oplosbaarheid=== Alkhole bevat 'n polêre OH-groep en 'n nie-polêre [[alkielgroep]]. Alkoholkettings tot by [[butanol]] (C₄H₈OH) is in [[water]] oplosbaar — langerkettingalkohole is nie in water oplosbaar nie, aangesien die nie-polêre alkielgedeelte van die verbinding dominant is en nie-polêre stowwe nie in water kan oplos nie. Alkohole met vertakte alkielgroepe is meer oplosbaar in water as minder vertakte kettings. 'n Tersiêre alkohol is byvoorbeeld meer oplosbaar in water as 'n primêre alkohol. Wanneer alkohole in water oplos, ioniseer hulle nie. Die oplossing bly neutraal. == Kookpunte == Aangesien alkohole beide [[waterstofbinding]] en [[Vanderwaalskragte]] het, is hul kookpunte hoër as die ooreenstemmende alkane, wat slegs Vanderwaalskragte het. Aangesien alkohole met vertakte kettings se Vanderwaalskragte swakker word, is hul kookpunte laer. == Sien ook == *[[Foeselolie]] == Eksterne skakels == * {{Wikt-inlyn|alkohol}} {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Chemie]] [[Kategorie:Alkohole]] d2i5voxkgy1t8ki4as5xxtl2pg39tws 0 44596 2521638 1790884 2022-08-26T17:39:08Z 109.252.94.28 foto wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Baikal-rob | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref = <ref name="iucn">{{IUCN2008|assessors=Burkanov, V. |year=2008|id=41676|title=Pusa sibirica|downloaded=29 Januarie 2009}}</ref> | trend = unknown | image = Байкальская нерпа - Pusa sibirica.jpg | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Mammalia]] | ordo = [[Carnivora]] | familia = [[Phocidae]] | genus = ''[[Pusa]]'' | species = '''''P. sibirica''''' | binomial = ''Pusa sibirica'' | binomial_authority = [[Johann Friedrich Gmelin|Gmelin]], 1788 | synonyms = <center>''Phoca sibirica''</center> }} Die '''Baikal-rob''' (''Pusa sibirica'') is een van die diersoorte van Siberië. Dit is inheems aan die [[Baikalmeer]] en is die kleinste robspesie. Hulle lewe die langste van alle robbe (tot 56 jaar vir wyfies). == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} {{Ruslandsaadjie}} [[Kategorie:Dierelewe van die Arktiese gebied]] [[Kategorie:Oorlose robbe]] [[Kategorie:Siberiese dierelewe]] 5tqj3wk9qq8ht0wg6wqvrly647em502 0 45495 2521622 2513692 2022-08-26T16:07:33Z LooE the Fly 100518 Added information wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Musikale kunstenaar | naam = Mathys Roets | beeld = | beeldgrootte = | dwarsformaat = | beeldbeskrywing = | beeldonderskrif = | agtergrondkleur = solo | geboortenaam = | alias = | geboortedatum = | geboorteplek = | oorsprong = [[Suid-Afrika]]ans | sterfdatum = | sterfplek = | genre = | beroep = Sanger | instrument = | jare_aktief = | etiket = | assosiasies = ''Drie van die Bestes'' | webwerf = {{Amptelike URL}} | huidige_lede = | gewese_lede = }} '''Mathys Roets''' (Mathys van As Roets) is 'n [[Afrikaans]]e sanger gebore 06 Junie 1966 in Krugersdorp. Hy tree ook saam met [[Kevin Leo]] en [[Danie Niehaus]] onder die verhoognaam ''Drie van die Bestes'' op. Roets was op [[6 April]] [[2009]] in 'n ernstige motorfietsongeluk betrokke op pad na die [[KKNK]] op [[Oudtshoorn]]. Hy het 'n rugbesering opgedoen wat hom permanent in die onderlyf verlam gelaat het.<ref name="burger">{{cite web |url=http://jv.dieburger.com//Stories/News/19.0.1444929911.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20100925021833/http://jv.dieburger.com//Stories/News/19.0.1444929911.aspx |archive-date=25 Julie 2010 |title=Mathys Roets ernstig beseer in motorfietsongeluk |work=[[Die Burger]] |date=7 April 2009 |url-status=dead |lang=af |first=Loraine |last=Kalp}}</ref> Hy is ook mede-aanbieder van [[KykNET]] se leefstylprogram, ''Kamp dit uit'', waar hy saam met [[Alexa Strachan]] toer. 'n Woonwa is spesiaal vir hom ingerig om rolstoel-toeganklik te wees. == Diskografie == * ''Nokturne'', 1996 * ''A life in song'', 1997 * ''Brug na nêrens'', 2000 * ''Hy's ons man'', 2000 * ''Die tyd sal leer'', 2002 * ''Sings Leonard Cohen'' (DVD), 2005 * ''Fluister'', 2007 * ''The very best of Cat Stevens'', 2008 * ''The very best of Roger Whittaker'', 2008 * ''The very best of Neil Diamond'', 2008 * ''My storie'' (DVD), 2009 * ''In retrospeksie'', 2009 * ''Reën'', 2020 == Verwysings == {{Verwysings}} == Sien ook == * [[Afrikaanse musiek]] * [[Lys van Suid-Afrikaanse musikale kunstenaars]] == Eksterne skakels == * [http://www.mathysroets.co.za/ Roets se amptelike webwerf] * {{YouTube|KbM9Oa-TJ1Q|Sprokie vir 'n stadskind}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Roets, Mathys}} [[Kategorie:Suid-Afrikaanse musici]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Geboortes in die 20ste eeu]] [[Kategorie:Afrikaanse sangers]] [[Kategorie:Afrikaners]] nj542518lzz9xny6spz6u9dym3x2fek 0 47432 2521578 2521466 2022-08-26T12:01:34Z Oesjaar 7467 /* Sterftes */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{jare|beeld=Russian invasion of Ukraine 2022 montage (1).png|teks=[[Russiese inval in Oekraïne, 2022|Russiese inval in Oekraïne]]}} Die '''jaar 2022''' is 'n [[gewone jaar]] wat volgens die [[Gregoriaanse kalender]] op 'n [[Saterdag]] begin het. Dit is die 22ste jaar van die [[21ste eeu]] n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae. == Gebeure == * [[1 Januarie]] – [[Frankryk]] neem die voorsitterskap van die [[Europese Unie]] by [[Slowenië]] oor. * [[10 Januarie]] – Die [[Nederland]]se [[Rutte IV-kabinet]] tree aan. * [[4 Februarie]] – Die [[Olimpiese Winterspele 2022]] begin in [[Beijing]], [[Volksrepubliek China]]. * [[20 Februarie]] – Afsluiting van die Olimpiese Winterspele 2022. * [[21 Februarie]] – Die [[Rusland|Russiese]] president [[Wladimir Poetin]] onderteken die wet, waardeur die selfverklaarde [[Volksrepubliek Donetsk]] en [[Volksrepubliek Loehansk]] as onafhanklike republieke erken word. * [[24 Februarie]] – [[Rusland]] begin 'n [[Russiese inval in Oekraïne, 2022|grootskaalse inval in Oekraïne]]. * [[4 Maart]]–[[13 Maart]] – Die [[Paralimpiese Winterspele 2022]] word aangebied. * [[4 April]] – In Suid-Afrika kondig President [[Cyril Ramaphosa]] die opheffing aan van die landswye [[staat van inperking]], wat in Maart 2020 as gevolg van die [[Covid-19-pandemie]] ingestel is. * [[14 April]] – Die Russiese geleide [[missiel]][[kruiser]], die ''[[Moskwa (skip)|Moskwa]]'' sink in die [[Swartsee]], nadat dit deur twee Oekraïense R-360 Neptune-teenskipmissiele getref word. * [[15 April]] – Die [[FBI]] verklaar dat die [[kuberkraker]]s wat aan die Noord-Koreaanse kubermisdaadgroep, die [[Lasarus-groep]] gekoppel is, was verantwoordelik vir die diefstal van VSA$ 620 van Axie Infinity se Ronin Network in Maart 2022. * [[14 Mei]] – Die [[Eurovision-sangfees]] word gewen deur [[Oekraïne]]. * [[26 Mei]] – [[Hemelvaartsdag]]. * [[24 Junie]] – [[Roe v. Wade]]: Die Amerikaanse [[1973]]-Hoogsgereghofmylpaalbeslissing oor [[aborsie]] word omvergewerp. * [[25 Junie]] – [[Gaboen]] en [[Togo]] word onderskeidelik die 55ste en 56ste lid van die [[Britse Statebond]]. * [[1 Julie]] – [[Tsjeggië]] neem die voorsitterskap van die [[Europese Unie]] by Frankryk oor. * [[23 Julie]] – Die [[Wêreldgesondheidsorganisasie]] (WGO) verklaar die uitbreking van [[aappokke]] tot 'n “openbare gesondheidsnood van internasionale kommer" met meer as 16 000 aangemelde gevalle in 75 lande en gebiede. * [[9 Augustus]] – 'n Reeks groot [[Ontploffings in Nowofedoriwka in 2022|ontploffings]] vind plaas by die Saki-lughawe in die stad Nowofedoriwka, [[Krim]], tydens die [[Russiese inval in Oekraïne, 2022| Russiese inval in die Oekraïne]]. * [[20 Augustus]] – [[Misuzulu Zulu]] word amptelik ingehuldig as [[Zoeloes|Zoeloekoning]]. * [[24 Augustus]] – 250ste geboorteherdenking van [[Willem I van Nederland|Willem I]], soewereine vors en later die eerste koning van die [[Nederlande]]. * [[7 September]] – 200-jarige herdenking van [[Brasilië]] se onafhanklikheid. * [[16 Oktober]]–[[13 November]] – Die [[T20I-wêreldbeker 2022|8ste T20I-krieketwêreldbeker]] word in [[Australië]] aangebied. * [[1 November]] – Verkiesings vir die 25ste [[Knesset]] in [[Israel]]. * [[20 November]]–[[18 Desember]] – Die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2022|22ste Sokker-wêreldkampioenskap]] word in [[Katar]] aangebied. == Sterftes == * [[Januarie]] – [[Peter Robbins (akteur)|Peter Robbins]], Amerikaanse kinderakteur en stemakteur (* [[1956]]). * [[6 Januarie]] – Sir [[Sidney Poitier]], Amerikaansgebore akteur, regisseur, skrywer en diplomaat van die [[Bahamas]] (* [[1927]]). * [[9 Januarie]] – [[Dwayne Hickman]], Amerikaanse akteur en regisseur (* [[1934]]). * [[16 Januarie]] – [[Ibrahim Boubacar Keïta]], politikus en president van [[Mali]] (* [[1945]]). * [[19 Januarie]] – [[Gaspard Ulliel]], Franse rolprentakteur (* [[1984]]). * [[21 Januarie]] – [[Thomas Deacon]], [[Afrikaans]]e digter en skrywer (* [[1942]]). * [[22 Januarie]] – [[Thich Nhat Hanh]], Viëtnamese [[Boeddhisme|Boeddhistiese]] monnik, vredesaktivis, digter en skrywer (* [[1926]]). * 22 Januarie – [[Kathryn Kates]], Amerikaanse aktrise (* [[1948]]). * [[29 Januarie]] – [[Howard Hesseman]], Amerikaanse akteur en regisseur (* [[1940]]). * [[30 Januarie]] – [[Dawid Swart]], Suid-Afrikaanse akteur (* 1945). * [[18 Februarie]] – [[Brad Johnson (akteur, gebore 1959)|Brad Johnson]], Amerikaanse akteur (* [[1959]]). * [[20 Februarie]] – [[Henry Oswald de Villiers|H.O. de Villiers]], [[Springbokke|Springbokheelagter]] in 1967 (* 1945). * [[4 Maart]] – [[Mitchell Ryan]], Amerikaanse akteur (* 1934). * [[4 Maart]] – [[Shane Warne]], Australiese krieketspeler (* [[1969]]). * [[20 Maart]] – [[De Waal Venter]], Afrikaanse skrywer (* 1942). * [[27 Maart]] – [[Ronel Nel]], Afrikaanse skrywer (* [[1964]]). * [[12 April]] – [[Gilbert Gottfried]], Amerikaanse komediant en akteur (* [[1955]]). * [[15 April]] – [[Liz Sheridan]], Amerikaanse aktrise (* [[1929]]). * [[16 April]] – [[Rhoda Kadalie]], Suid-Afrikaanse menseregteaktivis (* [[1953]]). * [[20 April]] – [[Robert Morse]], Amerikaanse akteur (* 1931). * [[23 April]] – [[Dawie de Villiers]], Suid-Afrikaanse politikus en twee-en-dertigste [[Springbokkaptein]] (* 1940). * 23 April – [[Orrin Hatch]], Amerikaanse senator en komponis (* 1934). * [[30 April]] – [[Naomi Judd]], Amerikaanse sangeres en aktrise (* [[1946]]). * [[8 Mei]] – [[Fred Ward]], Amerikaanse akteur (* [[1942]]). * 8 Mei – [[Dennis Waterman]], Engelse akteur (* 1948). * [[11 Mei]] – [[Shireen Abu Akleh]], Palestyns-Amerikaanse joernalis (* [[1971]]). * [[13 Mei]] – [[Khalifa bin Zayed Al Nahayan]], President van die [[Verenigde Arabiese Emirate]] (* 1948). * [[24 Mei]] – [[Mike Schüssler]], Suid-Afrikaanse ekonoom (* [[1962]]). * [[28 Mei]] – [[Bo Hopkins]], Amerikaanse akteur en vervaardiger (* 1942). * 28 Mei – [[Patricia Brake]], Engelse aktrise (* 1942). * [[4 Junie]] – [[John Berks]], Suid-Afrikaanse omroeper en radiopersoonlikheid (* [[1941]]). * [[9 Junie]] – [[Matt Zimmerman (akteur)|Matt Zimmerman]], Kanadese akteur (* 1934). * [[12 Junie]] – [[Philip Baker Hall]], Amerikaanse akteur (* [[1931]]). * 12 Junie – [[Phil Bennett]], [[Wallis|Walliese]] internasionale rugbyspeler (* 1948). * [[26 Junie]] – [[Frank Williams (akteur)|Frank Williams]], Amerikaanse akteur en skrywer (* 1931). * [[3 Julie]] – [[Barry Ronge]], Suid-Afrikaanse joernalis, rubriekskrywer, skrywer, omroeper, filmresensent en humoris (* 1948) * [[4 Julie]] – [[Remco Campert]], [[Nederlanders|Nederlandse]] [[skrywer]], [[digter]] en rubriekskrywer (* 1929). * [[6 Julie]] – [[James Caan]], Amerikaanse akteur (* 1940). * [[8 Julie]] – [[Shinzo Abe]], Japannese politikus (* [[1954]]). * 8 Julie – [[José Eduardo dos Santos]], [[Angola|Angolese]] politikus (* [[1942]]). * 8 Julie – [[Tony Sirico]], Amerikaanse akteur (* 1942). * [[14 Julie]] – [[Lionel Peterson]], Suid-Afrikaanse gospelsanger en evangelis (* [[1947]]). * [[17 Julie]] – [[Jessie Duarte]], Suid-Afrikaanse ANC-politikus (* [[1953]]). * [[18 Julie]] – [[Don Mattera]], Suid-Afrikaanse digter en skrywer (* [[1935]]). * [[25 Julie]] – [[Paul Sorvino]], Amerikaanse akteur (* [[1939]]). * [[27 Julie]] – [[Mary Alice]], Amerikaanse aktrise (* [[1936]]). * 27 Julie – [[Tony Dow]], Amerikaanse akteur en regisseur (* [[1945]]). * [[30 Julie]] – [[Pat Carroll (aktrise)|Pat Carroll]], Amerikaanse aktrise (* [[1927]]). * 30 Julie – [[Nichelle Nichols]], Amerikaanse aktrise en vervaardiger (* [[1932]]). * [[31 Julie]] – [[Ayman al-Zawahiri]], [[al-Kaïda]] leier (* [[1951]]). * [[8 Augustus]] – [[Olivia Newton-John]], Brits-Australies-Amerikaanse sangeres en aktrise (* [[1948]]). * [[12 Augustus]] – [[Anne Heche]], Amerikaanse aktrise, skryfster en vervaardiger (* [[1969]]). * [[25 Augustus]] – [[Victor Edouard d'Assonville]], Suid-Afrikaanse teoloog, historikus en skrywer (* [[1927]]). * 25 Augustus – [[Margaretha Lategan Spies]], Suid-Afrikaanse onderwyseres en voormalige hoof van die C&N Meisieskool Oranje in [[Bloemfontein]] (* [[1916]]). [[Kategorie:2022| ]] [[Kategorie:21ste eeu]] hbvrb7gln4n2pv5dfdi2y01uz3ja2ty 0 47900 2521688 2485772 2022-08-27T08:17:45Z Aliwal2012 39067 Port Elizabeth nou Gqeberha wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Universiteit |naam = Nelson Mandela-universiteit |beeld = <!-- Nelson Mandela Metropolitan University.jpg (bestaan nie) --> |beeldbyskrif = |latyn_naam = |leuse = ''For Tomorrow'' |leuseafr = |leuseeng = |gestig = [[1 Januarie]] [[2005]]<ref>[http://www.nmmu.ac.za/About-NMMU/Management---Identity/History NMMU geskiedenis verkry op 4 Julie 2013] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130603142800/http://www.nmmu.ac.za/About-NMMU/Management---Identity/History |date= 3 Junie 2013 }} {{en}}</ref> |gesluit = |tipe = Openbare universiteit |affiliasie = |befondsing = |amptenaar_in_beheer = |voorsitter = |kanselier = [[Geraldine Fraser-Moleketi]] |president = |visie-president = |superintendent = |provoos = |visie_kanselier = Sibongile Muthwa |rektor = |prinsipaal = |dekaan = |direkteur = |fakulteit = |personeel = 4&nbsp;063 |studentetal = 28&nbsp;000 |voorgraadse studente= 23&nbsp;500 |nagraadse studente = 4&nbsp;500 |doktoraal = |ander = |ligging = [[Gqeberha]], [[Oos-Kaap]] en<br/> [[George]], [[Wes-Kaap]] |stad = [[Gqeberha]] |provinsie = [[Oos-Kaap]] |land = [[Suid-Afrika]] |coor = {{Koördinate|-34.008416|25.670586|tipe:landmark|aansig=inlyn,titel}} |kampus = voorstedelik |voormalige_name = Universiteit van Port Elizabeth, Port Elizabeth Technikon, [[Vista Universiteit]] PE-kampus |free_label = |free = |sport = [[Aërobiese oefeninge]], [[Atletiek]] (Baan en veld, landloop en padwedlope), [[Basketbal]], [[Boks]], [[Boogskiet]], [[Branderplankry]], [[Dans]], [[Gholf]], [[Gimnastiek]], [[Hokkie]], [[Judo]], [[Karate]], [[Krieket]], [[Muurbal]], [[Netbal]], [[Pluimbal]], [[Roei]], [[Rugby]], [[Ruitersport]], [[Sagtebal]], [[Skaak]], [[Sokker]], [[Swem]], [[Tafeltennis]], [[Tennis]], [[Vlugbal]]. |kleure = [[Vlootblou]] en [[wit]] met 'n spatsel [[donkerrooi]] |bynaam = Madibaz |gelukbringer = Diba die dolfyn |affiliasies = [[International Association of Universities|IAU]], [[Association of African Universities|AAU]], [[Higher Education South Africa|HESA]], [[Association of Commonwealth Universities|ACU]] |webtuiste = http://www.nmmu.ac.za/ |logo = |voetnotas = }} Die '''Nelson Mandela-universiteit''' (NMU) is 'n tersiêre opleidingsinstansie in [[Suid-Afrika]] wat grotendeels in [[Gqeberha]] (voorheen Port Elizabeth) gesetel is. Die universiteit het vanaf sy stigting in 1965 tot in 2005 as die '''Universiteit van Port Elizabeth''' (UPE) bekendgestaan, daarna as die Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit en van [[23 Junie]] [[2016]] as die Nelson Mandela-universiteit.<ref>{{en}} [http://www.heraldlive.co.za/nmmu-gets-new-name/ NMMU gets new name] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160630154635/http://www.heraldlive.co.za/nmmu-gets-new-name/ |date=30 Junie 2016 }}, ''[[The Herald]]'', 30 Junie 2016.</ref> == Fakulteite == *Ekonomiese en Bestuurswetenskappe *Geneeskunde *Kunste *Landbouwetenskappe *Natuurwetenskappe *Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit se Besigheidskool *Onderwys *Regsgeleerdheid *Tegniek, Geboude Omgewing en Inligtingstegnologie == Kampusse == Die Suidkampus is 'n reuse kompleks van omtrent 830 hektaar wat voorheen deur die Stadsraad van Port Elizabeth geskenk is. In 1983 word die gebied tot [[natuurreservaat]] verklaar. Die universiteit bestaan tans uit die volgende kampusse: * Suidkampus, [[Somerstrand]], Port Elizabeth * Noordkampus, Somerstrand, Port Elizabeth * 2de Laan-kampus, Somerstrand, Port Elizabeth * Missionvale-kampus, Uitenhageweg, Port Elizabeth * Birdstraat-kampus, Sentraal, Port Elizabeth * [[Saasveld, George]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geboue en strukture in Port Elizabeth]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse universiteite]] 6vlu2suf171ljclhgpl41y1yntaokpk 0 54613 2521606 2232077 2022-08-26T15:31:04Z Aliwal2012 39067 spel [[Weskus- Nasionale Park]] wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Nedersetting |amptelike_naam=Yzerfontein |ander_naam= |inheemse_naam= |nedersetting_tipe= |bynaam= |beeld_stadsilhoeët=Yzerfontein.JPG |beeldgrootte= |beeldbyskrif=Yzerfontein vanaf die dorp se hawe gesien. |beeld_vlag= |vlaggrootte= |vlagskakel= |beeld_seël= |seëlskakel= |seëlgrootte= |duimdrukkerkaart=Wes-Kaap |duimdrukkeretiketposisie=regs |duimdrukkerkaartgrootte= |duimdrukkerkaartbyskrif= |onderafdelingtipe=[[Land]] |onderafdelingnaam={{vlag|Suid-Afrika}} |onderafdelingtipe1=[[Provinsies van Suid-Afrika|Provinsie]] |onderafdelingtipe2=Distriksmunisipaliteit |onderafdelingtipe3=Plaaslike Munisipaliteit |onderafdelingtipe4= |onderafdelingnaam1=[[Wes-Kaap]] |onderafdelingnaam2=[[Weskus-distriksmunisipaliteit|Weskus]] |onderafdelingnaam3=[[Swartland Plaaslike Munisipaliteit|Swartland]] |onderafdelingnaam4= |regeringvoetnotas= |regeringstipe= |leiertitel= |leiernaam= |stigtingstitel=Stigting |stigtingsdatum=[[1937]] |oppervlakvoetnotas= |oppervlakgroottes= |oppervlak_totaal_km2= |hoogte_m= 24 |koördinate= {{Koördinate|33|20|2|S|18|9|43|O|region:ZA_type:city_source:GNS-enwiki|display=inline,title }} |bevolking_soos_op= |bevolkingnotas= |bevolking_totaal=1200 |bevolkingsdigtheid_km2= |bevolkingnota= |tydsone=[[Suid-Afrikaanse Standaardtyd|SAST]] |utcafset=+2 |tydsone_DST= |uctafset_DST= |poskodetipe= |poskode=7351 |skakelkode= 022 |leë_naam= |leë_inligting= |voetnotas= |webwerf= www.yzerfontein.net }} '''Yzerfontein''' is 'n vakansiedorp aan die [[Weskus]] van [[Suid-Afrika]] aan die [[Atlantiese Oseaan]] en is gewild onder [[branderplankry]]ers. Die dorp het in 1937 ontstaan toe die Katzfamilie die plaas Yzerfontein gekoop en die grond in woonerwe onderverdeel het. Die naam is ontleen aan 'n fontein wat in 'n ysterklipformasie ontspring. Die dorp het 'n 25 km lange strand, die langste ononderbroke strand in [[Suid-Afrika]]. Daar is 'n [[restaurant]] wat inheemse disse bedien. Dit kan te voet of per grondpad bereik word. Die dorp is geleë langs die bekende [[Weskus- Nasionale Park]], en [[volstruis]]e, slange, dassies en selfs bokkies word hier aangetref. Seevoëls en [[Gewone duiker|duikers]] maak hulself tuis in die dorp en broei hul kleintjies uit op Meeurots, 'n klein eiland in die baai, en Dasseneiland. Walvisse kom paar en kalf in die baai. Hulle kan van Junie tot Desember besigtig word. == Sien ook == * [[Weskus- Nasionale Park]] * [[Lys van dorpe in Suid-Afrika]] * [[Darling]] * [[Malmesbury]] * [[Langebaan]] == Bron == * [[Op Pad in Suid-Afrika]]. [[B.P.J. Erasmus]]. 1995 ISBN 1-86842-026-4 {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|DC1}} [[Kategorie:Nedersettings in die Wes-Kaap]] gmlaxk33e6sd7umniijd9qle3rsba6t 0 65558 2521702 2419994 2022-08-27T09:33:00Z Astrojan 78518 /* Eksterne skakels */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas sterrebeeld | naam= Beeldhouer | beeld= Sculptor constellation map.png | onderskrif= | latyn= Sculptor | genitief= Sculptoris | afkorting= Scl | RK= 0^h | Dek= -30º | magnitude= | skynmagnitude= | absolute magnitude= | grootte= 475 vk. grade (36ste) | kwadrant= SQ1 | hoof= 4 | helder= Alpha Sculptoris | naaste= Gliese 1 | 3m= 0 | planete= 6 | messier= 0 | bayer= 18 | simboliek= | meteoor= | aangrensend= [[Walvis (sterrebeeld)|Walvis]], [[Waterdraer (sterrebeeld)|Waterdraer]], [[Suidelike Vis]], [[Kraanvoël (sterrebeeld)|Kraanvoël]], [[Feniks (sterrebeeld)|Feniks]], [[Oond (sterrebeeld)|Oond]] }} Die '''Beeldhouer''' ([[Latyn]]: ''Sculptor'') is ’n klein, dowwe [[sterrebeeld]] in die suidelike hemelruim. Dit is in die 18de eeu deur [[Nicolas-Louis de Lacaille]] geskep. Hy het dit aanvanklik die '''Beeldhouer se Ateljee''' (''Apparatus Sculptoris'') genoem, maar dit is later verkort. == Ruimtevoorwerpe == Die Beeldhouer bevat geen sterre helderder as 3&nbsp;[[Magnitude|mag]] nie. Dit is omdat die sterrebeeld die [[galaktiese suidpool]] bevat waar min sterre voorkom. Die helderste ster is Alpha Sculptoris, met ’n helderheid van net 4,31&nbsp;mag. Die sterrebeeld bevat die [[Sculptor-dwergsterrestelsel]], wat deel is van die [[Lokale Groep]] (die groep sterrestelsels waartoe die [[Melkweg]] behoort) sowel as die [[Sculptor-groep]], die naaste [[sterrestelselgroep]] aan die Lokale Groep. Die [[Sculptor-sterrestelsel]] (NGC 253), ’n staafspiraalstelsel en die grootste lid van die groep, lê naby die grens tussen die Beeldhouer en die [[Walvis (sterrebeeld)|Walvis]]. Nog ’n prominente lid van die groep is die [[onreëlmatige sterrestelsel]] [[NGC 55]]. ’n Unieke sterrestelsel in die Beeldhouer is die [[Wawiel-sterrestelsel|Wawiel-stelsel]], wat 500&nbsp;miljoen [[ligjare]] van die [[Aarde]] af is. Dit het ontstaan met die samesmelting van twee sterrestelsels sowat 300&nbsp;miljoen jaar gelede. Dit het ’n kern van ouer, geel sterre wat die kleinste van die twee stelsels was, en ’n buitenste ring van jonger, blou sterre wat die grootste stelsel was. Die skokgolwe van die botsing het intensiewe stervorming in die buitenste ring tot gevolg gehad.<ref>{{cite book |title = 300 Astronomical Objects: A Visual Reference to the Universe |first1 = Jamie |last1 = Wilkins |first2 = Robert |last2 = Dunn |publisher = Firefly Books |date = 2006 |location = Buffalo, New York |isbn = 978-1-55407-175-3}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} * Ridpath, Ian, en Tirion, Wil (2007). ''Stars and Planets Guide'', Collins, Londen. ISBN 978-0-00-725120-9. Princeton University Press, Princeton. ISBN 978-0-691-13556-4. == Eksterne skakels == * [http://astrojan.eu5.org/sculptor.htm The clickable Sculptor] * [http://www.ianridpath.com/startales/sculptor.htm Star Tales – Sculptor] {{Commons-kategorie inlyn|Sculptor|Beeldhouer (sterrestelsel)}} * [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Sculptor (constellation)|Engelse Wikipedia]] {{Sterrebeelde}} {{Normdata}} [[Kategorie:Beeldhouer (sterrebeeld)| ]] 1tmdame93ng2cxswwph690pzktx4rwl 0 71378 2521628 2446880 2022-08-26T17:06:00Z 169.255.169.22 wikitext text/x-wiki WAT IS N NEDERSETTING 'n '''Nedersetting''' of '''lokaliteit''' is 'n plek waar 'n groep [[mens]]e (tydelik of permanent) woon of, in die verlede gewoon het. Dit sluit gehuggies, [[dorp]]e, buurte, [[stad|stede]] en metropole in, ongeag van grootte of belangrikheid daarvan. 'n Nedersetting sluit ook die opgeboude infrastruktuur, soos huise, [[kerk]]e, [[pad|paaie]], parke, [[dam]]me en so meer in. Mense het al van die vroegste tye in groepe saam gewoon. Nedersettings ontstaan gewoonlik op plekke waar voldoende hulpbronne soos vars [[water]] en [[voedsel]] beskikbaar is. Veiligheid het in die verlede 'n groot rol gespeel omdat die gemeenskap in 'n nedersetting hulself makliker teen natuurlike vyande ([[roofdier]]e) en ander vyandige groeperinge kon verdedig. Ekonomiese belange speel deesdae die oorwegende rol. So ontstaan myndorpe waar [[mineraal|minerale]] ontgin kan word, hawestede en vissersdorpe langs die kus en vakansiedorpies naby mooi natuurskoon. Soms woon mense in groot groepe saam en ander kere in kleiner groepies. Dorpe ontstaan gewoonlik op die platteland as 'n groepering van huise en winkels ('n landelike nedersetting). Met die ontdekking van goud en diamante en die aanbreek van die industriële revolusie het die bevolking van 'n landelike na 'n stedelike leefwyse oorgeskakel. Soos die plek groei kan dit later in 'n groot dorp of selfs 'n stad ontwikkel (stedelike nedersetting). Stede kan later verder uitbrei en aan mekaar "vasgroei" om metropolitaanse gebiede te vorm. Soos 'n nedersetting groei neem nie net die aantal bewoners toe nie, maar ook die [[infrastruktuur]] en dienste wat beskikbaar is. 'n Dorpie kan dalk 'n dokter en tandarts hê, maar spesialiste word gewoonlik uitsluitlik in stede aangetref. Stede geniet ook vinniger internet-toegang en ander meer gespesialiseerde dienste. == Soorte nedersettings == ; Myndorpe : Ontstaan naby 'n plek waar minerale ontgin word, soos [[Johannesburg]] (goud), [[Phalaborwa]] (koper), [[Kimberley]] (diamante), [[Welkom]] (goud), [[Thabazimbi]] (ystererts) en [[Witbank]] (steenkool). [[Pelgrimsrus]] is 'n gerestoureerde, historiese myndorpie. ; Vakansiedorpe : Die plekke het hul bestaan te danke aan pragtige natuurskoon of ontspanningsaktiwiteite wat toeriste lok, soos [[Knysna]], [[Plettenbergbaai]], [[Bela-Bela]] en [[Margate]]. ; Nywerheidstede : Ontstaan as gevolg van fabrieke, soos [[Vanderbijlpark]] en [[Sasolburg]]. ; Hawestede : Hawestede bied op- en aflaaipunte vir goedere per skip, soos [[Durban]], [[Kaapstad]] en [[Richardsbaai]]. ; Handel en vervoer : Die dorpe of stede ontstaan langs hoofspoorlyne en grootpaaie. [[Germiston]] op die [[Witwatersrand]] het ontwikkel waar spoorweë van die kus en hawens af saamgekom het. [[De Aar]] in die Bo-Karoo het ontwikkel waar verskeie spoorlyne kruis. [[Bitterfontein]] in [[Namakwaland]] het ontstaan waar die spoorweg eindig en waar oorgeskakel moes word van spoorvervoer na padvervoer. ; Opvoedkundig : [[Universiteit]]e en [[skool|skole]] is hier geleë en lok studente en leerkragte, soos [[Stellenbosch]], [[Grahamstad]] en [[Potchefstroom]]. '''Landelik''' ’n Landelike gebied word as platteland beskou, buite stede en dorpe waar die meeste mense [[bestaansboerdery]] voer en hul produkte onderling verkoop. [[Plaas|Plase]] en boeredorpies val onder landelike nedersettings. == Sien ook == {{Commonskat|Settlements}} {{Wikt|nedersetting}} * [[Écart]], klein soort nedersetting in landelike dele van Frankryk. * [[Dorp]], 'n klein nedersetting in 'n landelike area wat kleiner as 'n stad is. * [[Stad]], 'n groter, gesentraliseerde en afgebakende nedersetting wat 'n besondere administratiewe, regtelike of geskiedkundige status geniet. [[Kategorie:Demografie]] [[Kategorie:Nedersettings| ]] h096ye453nmyh5vr0rjxc08f1ggbaqr 2521631 2521628 2022-08-26T17:16:58Z Oesjaar 7467 Wysigings deur [[Special:Contributions/169.255.169.22|169.255.169.22]] teruggerol na laaste weergawe deur [[User:Aliwal2012|Aliwal2012]] wikitext text/x-wiki [[Lêer:Flora OR - aerial.jpg|duimnael|regs|300px|Die nedersetting Flora in Oregon, VSA.]] [[Lêer:Namibie Kolmanskop 05.JPG|duimnael|regs|300px|Verlate geboue in [[Kolmanskop]], [[Namibië]].]] 'n '''Nedersetting''' of '''lokaliteit''' is 'n plek waar 'n groep [[mens]]e (tydelik of permanent) woon of, in die verlede gewoon het. Dit sluit gehuggies, [[dorp]]e, buurte, [[stad|stede]] en metropole in, ongeag van grootte of belangrikheid daarvan. 'n Nedersetting sluit ook die opgeboude infrastruktuur, soos huise, [[kerk]]e, [[pad|paaie]], parke, [[dam]]me en so meer in. Mense het al van die vroegste tye in groepe saam gewoon. Nedersettings ontstaan gewoonlik op plekke waar voldoende hulpbronne soos vars [[water]] en [[voedsel]] beskikbaar is. Veiligheid het in die verlede 'n groot rol gespeel omdat die gemeenskap in 'n nedersetting hulself makliker teen natuurlike vyande ([[roofdier]]e) en ander vyandige groeperinge kon verdedig. Ekonomiese belange speel deesdae die oorwegende rol. So ontstaan myndorpe waar [[mineraal|minerale]] ontgin kan word, hawestede en vissersdorpe langs die kus en vakansiedorpies naby mooi natuurskoon. Soms woon mense in groot groepe saam en ander kere in kleiner groepies. Dorpe ontstaan gewoonlik op die platteland as 'n groepering van huise en winkels ('n landelike nedersetting). Met die ontdekking van goud en diamante en die aanbreek van die industriële revolusie het die bevolking van 'n landelike na 'n stedelike leefwyse oorgeskakel. Soos die plek groei kan dit later in 'n groot dorp of selfs 'n stad ontwikkel (stedelike nedersetting). Stede kan later verder uitbrei en aan mekaar "vasgroei" om metropolitaanse gebiede te vorm. Soos 'n nedersetting groei neem nie net die aantal bewoners toe nie, maar ook die [[infrastruktuur]] en dienste wat beskikbaar is. 'n Dorpie kan dalk 'n dokter en tandarts hê, maar spesialiste word gewoonlik uitsluitlik in stede aangetref. Stede geniet ook vinniger internet-toegang en ander meer gespesialiseerde dienste. == Soorte nedersettings == ; Myndorpe : Ontstaan naby 'n plek waar minerale ontgin word, soos [[Johannesburg]] (goud), [[Phalaborwa]] (koper), [[Kimberley]] (diamante), [[Welkom]] (goud), [[Thabazimbi]] (ystererts) en [[Witbank]] (steenkool). [[Pelgrimsrus]] is 'n gerestoureerde, historiese myndorpie. ; Vakansiedorpe : Die plekke het hul bestaan te danke aan pragtige natuurskoon of ontspanningsaktiwiteite wat toeriste lok, soos [[Knysna]], [[Plettenbergbaai]], [[Bela-Bela]] en [[Margate]]. ; Nywerheidstede : Ontstaan as gevolg van fabrieke, soos [[Vanderbijlpark]] en [[Sasolburg]]. ; Hawestede : Hawestede bied op- en aflaaipunte vir goedere per skip, soos [[Durban]], [[Kaapstad]] en [[Richardsbaai]]. ; Handel en vervoer : Die dorpe of stede ontstaan langs hoofspoorlyne en grootpaaie. [[Germiston]] op die [[Witwatersrand]] het ontwikkel waar spoorweë van die kus en hawens af saamgekom het. [[De Aar]] in die Bo-Karoo het ontwikkel waar verskeie spoorlyne kruis. [[Bitterfontein]] in [[Namakwaland]] het ontstaan waar die spoorweg eindig en waar oorgeskakel moes word van spoorvervoer na padvervoer. ; Opvoedkundig : [[Universiteit]]e en [[skool|skole]] is hier geleë en lok studente en leerkragte, soos [[Stellenbosch]], [[Grahamstad]] en [[Potchefstroom]]. '''Landelik''' ’n Landelike gebied word as platteland beskou, buite stede en dorpe waar die meeste mense [[bestaansboerdery]] voer en hul produkte onderling verkoop. [[Plaas|Plase]] en boeredorpies val onder landelike nedersettings. == Sien ook == {{Commonskat|Settlements}} {{Wikt|nedersetting}} * [[Écart]], klein soort nedersetting in landelike dele van Frankryk. * [[Dorp]], 'n klein nedersetting in 'n landelike area wat kleiner as 'n stad is. * [[Stad]], 'n groter, gesentraliseerde en afgebakende nedersetting wat 'n besondere administratiewe, regtelike of geskiedkundige status geniet. [[Kategorie:Demografie]] [[Kategorie:Nedersettings| ]] mzm2v6surf3nb8j2g16vbma07udt3be 0 72861 2521627 2521523 2022-08-26T17:05:30Z 122telorens 153275 /* Tipe vragmotors volgens grootte */ wikitext text/x-wiki [[Lêer:Conventional 18-wheeler truck diagram.PNG|duimnael|280px|Sy- en onderkant van 'n 18-wiel-vragmotor:<br /> 1. Kopstuk<br /> 2. Sleepwa (kan afgehaak word)<br /> 3. [[Enjin]]<br /> 4. Kajuit<br /> 5. Slaapplek (nie by alle vragmotors nie)<br /> 6. Windvlerk<br /> 7. [[Brandstof]]tenk<br /> 8. Vyfdewielkoppeling<br /> 9. Vragruimte<br /> 10. Pote vir wa wat afgehaak is]] [[Lêer:Road Train Australia.jpg|duimnael|280px|'n Tipiese ''Road Train'' in Australië.]] [[Lêer:DMG-lastwagen-cannstatt-1896.jpg|duimnael|Daimler-Lastwagen, 1896]] 'n '''Vragmotor''' of '''trok''' (ook soms '''lorrie''') is 'n tipe [[vragvoertuig]] wat gebruik word om goedere op [[pad|paaie]] te vervoer. Die meeste vragmotors het [[dieselenjin]]s, wat [[diesel]] as brandstof gebruik. Die woord "trok" kom van die Griekse woord "trochos", wat "wiel" beteken.Tegnies staan ​​’n voertuig wat die vrag alleen dra, sonder ’n sleepwa, bekend as ’n vragmotor == Tipe vragmotors volgens grootte == === Ligte vragmotors === Ligte vragmotors is dié wat min of meer so groot soos [[motor]]s is. Hulle word deur individue en maatskappye gebruik om kleiner voorwerpe te vervoer. In die [[Verenigde State van Amerika]] word 'n vragmotor as 'n ligte trok geklassifiseer as dit minder as 6&nbsp;300 [[Kilogram|kg]] (13&nbsp;000 pond) weeg. Tegnies staan ​​’n voertuig wat die vrag alleen dra, sonder ’n sleepwa, bekend as ’n vragmotor. === Mediumvragmotors=== Mediumvragmotors is swaarder as ligte vragmotors, maar ligter as swaar vragmotors. Hulle word gewoonlik gebruik vir plaaslike aflewerings en openbare dienste soos afvalverwydering. In die Verenigde State word 'n vragmotor as 'n mediumtrok geklassifiseer as dit tussen 6&nbsp;300&nbsp;kg (13&nbsp;000 pond) en 15&nbsp;000&nbsp;kg (33&nbsp;000 pond) weeg. === Swaarvragmotors === Swaarvragmotors is die swaarste vragmotors wat op paaie toegelaat word. Hulle staan ook in die spreektaal as ''lorries'' bekend (dit is eintlik die Engelse woord vir 'n vragmotor). Die meeste swaarvragmotors is sleeptrokke, waarvan die kopstuk ('n ''perd'' genoem) van die sleepwa afgehaak kan word. Die enjin is in die kopstuk, terwyl die sleepwa sy eie wiele het, maar nie oor 'n enjin beskik nie. Swaarvragmotors het 'n bruto [https://towingservices.us/north-dakota voertuig]massa van 15 000 kg (33 000 lb) of meer (m.a.w. die massa van die voertuig plus die massa van die loonvrag is 33 000 pond of meer). Wanneer 'n swaardiensvragmotor 'n sleepwa trek, kan dit 'n bruto kombinasiemassa van 36 360 kg (80 000 lb) of meer hê. == Fotogalery == <gallery> Tata Prima Modified.png|Tata Prima-vragmotor Isuzu Elf of Lawson 20070605.jpg|Isuzu-vragmotor Actros182201.jpg|Mercedes-Benz Actros-vragmotor Iveco Stralis ITOY 2003.jpg|Iveco Stralis-vragmotor Renault Magnum-Palifor (B)-2004.jpg|Renault Magnum-vragmotor Nissan Diesel Quon truck, 2007.jpg|UD Nissan-vragmotor Dutro130MDLXtreme.jpg|Hino-vragmotor Truck Sisu Kuorma-auto H4446 C.jpg|Sisu Kuorma-vragmotor </gallery> {{Normdata}} [[Kategorie:Motorvoertuie]] [[Kategorie:Vervoer]] h32s9bsw9i41wjh6xu8tl2qd4jnshun 2521629 2521627 2022-08-26T17:15:54Z Oesjaar 7467 Wysigings deur [[Special:Contributions/122telorens|122telorens]] teruggerol na laaste weergawe deur [[User:Aliwal2012|Aliwal2012]] wikitext text/x-wiki [[Lêer:Conventional 18-wheeler truck diagram.PNG|duimnael|280px|Sy- en onderkant van 'n 18-wiel-vragmotor:<br /> 1. Kopstuk<br /> 2. Sleepwa (kan afgehaak word)<br /> 3. [[Enjin]]<br /> 4. Kajuit<br /> 5. Slaapplek (nie by alle vragmotors nie)<br /> 6. Windvlerk<br /> 7. [[Brandstof]]tenk<br /> 8. Vyfdewielkoppeling<br /> 9. Vragruimte<br /> 10. Pote vir wa wat afgehaak is]] [[Lêer:Road Train Australia.jpg|duimnael|280px|'n Tipiese ''Road Train'' in Australië.]] [[Lêer:DMG-lastwagen-cannstatt-1896.jpg|duimnael|Daimler-Lastwagen, 1896]] 'n '''Vragmotor''' of '''trok''' (ook soms '''lorrie''') is 'n tipe [[vragvoertuig]] wat gebruik word om goedere op [[pad|paaie]] te vervoer. Die meeste vragmotors het [[dieselenjin]]s, wat [[diesel]] as brandstof gebruik. Die woord "trok" kom van die Griekse woord "trochos", wat "wiel" beteken. == Tipe vragmotors volgens grootte == === Ligte vragmotors === Ligte vragmotors is dié wat min of meer so groot soos [[motor]]s is. Hulle word deur individue en maatskappye gebruik om kleiner voorwerpe te vervoer. In die [[Verenigde State van Amerika]] word 'n vragmotor as 'n ligte trok geklassifiseer as dit minder as 6&nbsp;300 [[Kilogram|kg]] (13&nbsp;000 pond) weeg. === Mediumvragmotors=== Mediumvragmotors is swaarder as ligte vragmotors, maar ligter as swaar vragmotors. Hulle word gewoonlik gebruik vir plaaslike aflewerings en openbare dienste soos afvalverwydering. In die Verenigde State word 'n vragmotor as 'n mediumtrok geklassifiseer as dit tussen 6&nbsp;300&nbsp;kg (13&nbsp;000 pond) en 15&nbsp;000&nbsp;kg (33&nbsp;000 pond) weeg. === Swaarvragmotors === Swaarvragmotors is die swaarste vragmotors wat op paaie toegelaat word. Hulle staan ook in die spreektaal as ''lorries'' bekend (dit is eintlik die Engelse woord vir 'n vragmotor). Die meeste swaarvragmotors is sleeptrokke, waarvan die kopstuk ('n ''perd'' genoem) van die sleepwa afgehaak kan word. Die enjin is in die kopstuk, terwyl die sleepwa sy eie wiele het, maar nie oor 'n enjin beskik nie. Swaarvragmotors het 'n bruto voertuigmassa van 15 000 kg (33 000 lb) of meer (m.a.w. die massa van die voertuig plus die massa van die loonvrag is 33 000 pond of meer). Wanneer 'n swaardiensvragmotor 'n sleepwa trek, kan dit 'n bruto kombinasiemassa van 36 360 kg (80 000 lb) of meer hê. == Fotogalery == <gallery> Tata Prima Modified.png|Tata Prima-vragmotor Isuzu Elf of Lawson 20070605.jpg|Isuzu-vragmotor Actros182201.jpg|Mercedes-Benz Actros-vragmotor Iveco Stralis ITOY 2003.jpg|Iveco Stralis-vragmotor Renault Magnum-Palifor (B)-2004.jpg|Renault Magnum-vragmotor Nissan Diesel Quon truck, 2007.jpg|UD Nissan-vragmotor Dutro130MDLXtreme.jpg|Hino-vragmotor Truck Sisu Kuorma-auto H4446 C.jpg|Sisu Kuorma-vragmotor </gallery> {{Normdata}} [[Kategorie:Motorvoertuie]] [[Kategorie:Vervoer]] a8459h0cg45cebkw0kgtni5wmtni5aq 2521648 2521629 2022-08-26T18:10:35Z 122telorens 153275 /* Swaarvragmotors */ wikitext text/x-wiki [[Lêer:Conventional 18-wheeler truck diagram.PNG|duimnael|280px|Sy- en onderkant van 'n 18-wiel-vragmotor:<br /> 1. Kopstuk<br /> 2. Sleepwa (kan afgehaak word)<br /> 3. [[Enjin]]<br /> 4. Kajuit<br /> 5. Slaapplek (nie by alle vragmotors nie)<br /> 6. Windvlerk<br /> 7. [[Brandstof]]tenk<br /> 8. Vyfdewielkoppeling<br /> 9. Vragruimte<br /> 10. Pote vir wa wat afgehaak is]] [[Lêer:Road Train Australia.jpg|duimnael|280px|'n Tipiese ''Road Train'' in Australië.]] [[Lêer:DMG-lastwagen-cannstatt-1896.jpg|duimnael|Daimler-Lastwagen, 1896]] 'n '''Vragmotor''' of '''trok''' (ook soms '''lorrie''') is 'n tipe [[vragvoertuig]] wat gebruik word om goedere op [[pad|paaie]] te vervoer. Die meeste vragmotors het [[dieselenjin]]s, wat [[diesel]] as brandstof gebruik. Die woord "trok" kom van die Griekse woord "trochos", wat "wiel" beteken. == Tipe vragmotors volgens grootte == === Ligte vragmotors === Ligte vragmotors is dié wat min of meer so groot soos [[motor]]s is. Hulle word deur individue en maatskappye gebruik om kleiner voorwerpe te vervoer. In die [[Verenigde State van Amerika]] word 'n vragmotor as 'n ligte trok geklassifiseer as dit minder as 6&nbsp;300 [[Kilogram|kg]] (13&nbsp;000 pond) weeg. === Mediumvragmotors=== Mediumvragmotors is swaarder as ligte vragmotors, maar ligter as swaar vragmotors. Hulle word gewoonlik gebruik vir plaaslike aflewerings en openbare dienste soos afvalverwydering. In die Verenigde State word 'n vragmotor as 'n mediumtrok geklassifiseer as dit tussen 6&nbsp;300&nbsp;kg (13&nbsp;000 pond) en 15&nbsp;000&nbsp;kg (33&nbsp;000 pond) weeg. === Swaarvragmotors === Swaarvragmotors is die swaarste vragmotors wat op paaie toegelaat word. Hulle staan ook in die spreektaal as ''lorries'' bekend (dit is eintlik die Engelse woord vir 'n vragmotor). Die meeste swaarvragmotors is [https://towingservices.us/north-dakota sleeptrokke], waarvan die kopstuk ('n ''perd'' genoem) van die sleepwa afgehaak kan word. Die enjin is in die kopstuk, terwyl die sleepwa sy eie wiele het, maar nie oor 'n enjin beskik nie. Swaarvragmotors het 'n bruto voertuigmassa van 15 000 kg (33 000 lb) of meer (m.a.w. die massa van die voertuig plus die massa van die loonvrag is 33 000 pond of meer). Wanneer 'n swaardiensvragmotor 'n sleepwa trek, kan dit 'n bruto kombinasiemassa van 36 360 kg (80 000 lb) of meer hê. == Fotogalery == <gallery> Tata Prima Modified.png|Tata Prima-vragmotor Isuzu Elf of Lawson 20070605.jpg|Isuzu-vragmotor Actros182201.jpg|Mercedes-Benz Actros-vragmotor Iveco Stralis ITOY 2003.jpg|Iveco Stralis-vragmotor Renault Magnum-Palifor (B)-2004.jpg|Renault Magnum-vragmotor Nissan Diesel Quon truck, 2007.jpg|UD Nissan-vragmotor Dutro130MDLXtreme.jpg|Hino-vragmotor Truck Sisu Kuorma-auto H4446 C.jpg|Sisu Kuorma-vragmotor </gallery> {{Normdata}} [[Kategorie:Motorvoertuie]] [[Kategorie:Vervoer]] dfenuyl9c2s2acod2aeaee6l3sllnzg 2521650 2521648 2022-08-26T18:12:55Z Oesjaar 7467 Wysigings deur [[Special:Contributions/122telorens|122telorens]] teruggerol na laaste weergawe deur [[User:Oesjaar|Oesjaar]] wikitext text/x-wiki [[Lêer:Conventional 18-wheeler truck diagram.PNG|duimnael|280px|Sy- en onderkant van 'n 18-wiel-vragmotor:<br /> 1. Kopstuk<br /> 2. Sleepwa (kan afgehaak word)<br /> 3. [[Enjin]]<br /> 4. Kajuit<br /> 5. Slaapplek (nie by alle vragmotors nie)<br /> 6. Windvlerk<br /> 7. [[Brandstof]]tenk<br /> 8. Vyfdewielkoppeling<br /> 9. Vragruimte<br /> 10. Pote vir wa wat afgehaak is]] [[Lêer:Road Train Australia.jpg|duimnael|280px|'n Tipiese ''Road Train'' in Australië.]] [[Lêer:DMG-lastwagen-cannstatt-1896.jpg|duimnael|Daimler-Lastwagen, 1896]] 'n '''Vragmotor''' of '''trok''' (ook soms '''lorrie''') is 'n tipe [[vragvoertuig]] wat gebruik word om goedere op [[pad|paaie]] te vervoer. Die meeste vragmotors het [[dieselenjin]]s, wat [[diesel]] as brandstof gebruik. Die woord "trok" kom van die Griekse woord "trochos", wat "wiel" beteken. == Tipe vragmotors volgens grootte == === Ligte vragmotors === Ligte vragmotors is dié wat min of meer so groot soos [[motor]]s is. Hulle word deur individue en maatskappye gebruik om kleiner voorwerpe te vervoer. In die [[Verenigde State van Amerika]] word 'n vragmotor as 'n ligte trok geklassifiseer as dit minder as 6&nbsp;300 [[Kilogram|kg]] (13&nbsp;000 pond) weeg. === Mediumvragmotors=== Mediumvragmotors is swaarder as ligte vragmotors, maar ligter as swaar vragmotors. Hulle word gewoonlik gebruik vir plaaslike aflewerings en openbare dienste soos afvalverwydering. In die Verenigde State word 'n vragmotor as 'n mediumtrok geklassifiseer as dit tussen 6&nbsp;300&nbsp;kg (13&nbsp;000 pond) en 15&nbsp;000&nbsp;kg (33&nbsp;000 pond) weeg. === Swaarvragmotors === Swaarvragmotors is die swaarste vragmotors wat op paaie toegelaat word. Hulle staan ook in die spreektaal as ''lorries'' bekend (dit is eintlik die Engelse woord vir 'n vragmotor). Die meeste swaarvragmotors is sleeptrokke, waarvan die kopstuk ('n ''perd'' genoem) van die sleepwa afgehaak kan word. Die enjin is in die kopstuk, terwyl die sleepwa sy eie wiele het, maar nie oor 'n enjin beskik nie. Swaarvragmotors het 'n bruto voertuigmassa van 15 000 kg (33 000 lb) of meer (m.a.w. die massa van die voertuig plus die massa van die loonvrag is 33 000 pond of meer). Wanneer 'n swaardiensvragmotor 'n sleepwa trek, kan dit 'n bruto kombinasiemassa van 36 360 kg (80 000 lb) of meer hê. == Fotogalery == <gallery> Tata Prima Modified.png|Tata Prima-vragmotor Isuzu Elf of Lawson 20070605.jpg|Isuzu-vragmotor Actros182201.jpg|Mercedes-Benz Actros-vragmotor Iveco Stralis ITOY 2003.jpg|Iveco Stralis-vragmotor Renault Magnum-Palifor (B)-2004.jpg|Renault Magnum-vragmotor Nissan Diesel Quon truck, 2007.jpg|UD Nissan-vragmotor Dutro130MDLXtreme.jpg|Hino-vragmotor Truck Sisu Kuorma-auto H4446 C.jpg|Sisu Kuorma-vragmotor </gallery> {{Normdata}} [[Kategorie:Motorvoertuie]] [[Kategorie:Vervoer]] a8459h0cg45cebkw0kgtni5wmtni5aq 2 84140 2521708 2521220 2022-08-27T09:51:50Z Aliwal2012 39067 /* My Lughaweprojek */ [[Auckland-lughawe]] en [[Christchurch-lughawe]] afgehandel wikitext text/x-wiki __NOTOC__ [[Lêer:Perde by Glen Reenenkamp, Golden Gate NP (1).jpg|duimnael|Perde by Golden Gate NP]] [[Lêer:Chamaeleo dilepis, Pietersburg, Kellermann, a.jpg|duimnael|160px|Chamaeleo dilepis, Pietersburg]] [[Lêer:20090726 Birds on stick Shanghai Qibao Imgp1996.jpg|duimnael|Kwartels op 'n stokkie in Sjanghai]] * [https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:ContentTranslation#suggestions ContentTranslator] * vir beter uitleg van kolomme, sien [[Etologie#Lys etoloë]] of <nowiki>{{Div col|colwidth=20em}}, sluit met {{Div col end}}</nowiki> * <nowiki><gallery style="text-align:center;" mode="packed" heights="220px">foto's</gallery></nowiki> * [https://archive.org/stream/DictionaryOfSouthernAfricanPlaceNames/SaPlaceNames#page/n57/mode/2up Raper, Peter: Dictionary of SA Place Names] * [https://www.heraldry-wiki.com/heraldrywiki/index.php?title=Category:UTC_South_African_town_arms Suid-Afrikaanse dorpswapens] ;Volgorde van hofies in artikels *Sien ook → Verwysings → Bronne → Eksterne skakels → Verdere leesstof → navigeerkassies soos <nowiki>{{Huidige leiers van die G20}}</nowiki> → vertalingnotas → Normdata → dan kategorieë heel onder. ==Weeklikse werk== * [[Wikipedia:Beeld van die week]] * [[Wikipedia:Voorbladartikels 2022]] -- > vervoerband * [[Wikipedia:Kandidaatartikels vir voorblad/2022]] == My Lughaweprojek == * [[:en:Düsseldorf Airport]] * [[:en:Gibraltar International Airport]] * [[:en:Princess Juliana International Airport]] ==Op my tafel== * [[:en:Colin Powell]], Amerikaanse generaal * [[:en:Frank Williams (Formula One)]] * [[:en:Dikgang Moseneke]] * [[:en:Liquid-propellant rocket]] * [[:en:Janssen COVID-19 vaccine]] --------------------------- * [[Convair B-36 Peacemaker]] uitbrei * [[Dot-comvoorspoedgolf]] ernstig uitbrei --------------------------- * [[:en:Punjab, Pakistan]] * [[:en:Punjab, India]] * [[:en:Chinese cuisine]] * [[:en:Shanghai cuisine]] ==Natuurreservate== * [[:en:Masai Mara Game Reserve]] * [[:en:Serengeti National Park]] * [[:en:Shingwedzi]] lang artikel, vertaal net kortliks ==Vliegtuie== * [[:en:Boeing 747]] * [[:en:Boeing 747SP]] * [[:en:Rolls-Royce Trent 900]] gebruik op [[Airbus A380]] * [[:en:Airbus A220]] * [[:en:Bell 427]] * [[:en:Boeing C-135 Stratolifter]] * [[:en:Douglas C-124 Globemaster II]] * [[:en:Hughes Helicopters]] * [[:en:McDonnell Douglas]] * [[:en:Ilyushin Il-96]] * [[:en:Chengdu J-20]] * [[:en:Yakovlev Yak-42]] ------------------------------ * [[:en:Boeing Defense, Space & Security]] * [[:en:Royal Canadian Airforce]] ==Air crash== * [[:en:China Airlines Flight 006]] noodroep * [[:en:Air France Flight 447]] ==SA Oorlogskepe== * [[:en:SAS Charlotte Maxeke]] * [[:en:SAS Drakensberg]] * [[:en:SAS Spioenkop]] * [[:en:SAS Umkhonto]] * [[:en:SAS Assegaai]] ==Plekhouer== * [[:ceb:Kategoriya:Mga suba sa Limpopo (lalawigan sa Habagatang Aprika)]] * [[:ceb:Kategoriya:Great Fish River tubig-saluran]] * daai gereelde storie op ceb:wp oor geografie en reënvalsyfers, te vinde by [[Ysterberg]] of [[Tzaneen-lughawe]]. * [[:en:Mild hybrid]] (Mercedes) Bushriver Lodge is by {{koördinate|-24.22733|30.81857|aansig=inlyn}} pmx9hlgkp2eatiwx1lrlx9n914rxmgh 0 87956 2521685 1891935 2022-08-27T08:10:51Z Aliwal2012 39067 /* In die water */ wikitext text/x-wiki [[Lêer:Water sports composite.jpg|duimnael|Verskeie watersporte]] Daar bestaan 'n groot aantal [[sport]]soorte wat almal [[water]] benut. Die volgende is 'n lys van watersport, verdeel per kategorie. Hierdie kategorieë is gebaseer op die verhouding van die sport tot die water. == In die water == * [[Driekamp]], 'n multi-sportsoort wat die voltooiing van drie aaneenlopende uithouvermoë-items insluit, gewoonlik swem, [[fietsry]] en [[hardloop]] * [[Duik]] van 'n springplank of van platforms af * Gesinchroniseerde duik * [[Gesinchroniseerde swem]] is 'n kruising tussen swem, [[gimnastiek]] en [[ballet]]. * Lewensreddingswem is swem met die doel om ander swemmers te red. * [[Moderne vyfkamp]] sluit in [[skerm]], [[skyfskiet|pistoolskiet]], swem, [[Ruitersport|perdespring]] en [[landloop]]. * Snorkel is swem op die oppervlak (tipies van die [[see]]) wyl toegerus is met 'n masker, vinne, en 'n kort buis genoem 'n snorkel. * [[Swem]], insluitend swem in 'n [[swembad]] of oopwaterswem. * [[Wateraërobika]] is [[aërobiese oefeninge]] in die water. * [[Waterpolo]] is 'n spansport wat in 'n swembad gespeel word. == Op die water == * [[Bootry]] met die gebruik van 'n kragboot (sonder krag = seil) * [[Bootresies]] is die gebruik van kragbote om deel te neem aan 'n resies * [[Draakbootresies]] het spanne van 20 roeiers in wedrenne * [[Hengel]] is die ontspanning en sport van visvang * [[Jetski]] * [[Kaalvoetski]] is waterski met geen ski's aan die voete * [[Kabelski]] vir kunsmatige manoeuvres * [[Kajak]] * [[Kanovaart]] op 'n kano met spane en liggaamspiere vir aandrywing * [[Lyfbranderry]] is die ry van branders sonder toerusting soos 'n branderplank of lyfplank * [[Lyfplankry]] is soortgelyk aan branderry, maar die persoon lê (gewoonlik) op die plank * [[Paraseil]] waar 'n persoon agter 'n boot gesleep word terwyl hy verbonde is aan 'n [[valskerm]] * [[Roei]] op 'n watervaartuig met spane en liggaamspiere vir aandrywing * [[Seil]] bootvaart met gebruik van wind vir aandrywing * [[Seiljagvaart]] vaar op seiljagte * [[Seilplankry]] op plat water met behulp van wind vir aandrywing in kombinasie met seile * [[Seilplankbranderry]] ry van seebranders met behulp van wind en seile vir aandrywing * [[Vlieërseil]] op plat water met behulp van 'n [[vlieër]] vir aandrywing * [[Waterski]] is die gebruik van ski's om oor die water te beweeg terwyl persoon deur 'n boot getrek word * [[Witwatervlotry]] == Onder water == === Ontspanningsduik === * [[Grotduik]] * [[Diepduik]] * [[Skubaduik]], swem onderwater met behulp van skuba-toerusting. * [[Vryduik]] * [[Ysduik]] * [[Visjag]] met 'n spiesgeweer * [[Water argeologie]], veral wrakduik * [[Waterfotografie]], soos [[watervideografie]], is [[fotografie]] onderwater gedoen. Talle wedstryde word elke jaar wêreldwyd gereël. === Watersport === * [[Onderwaterstoei]] * [[Vinswem]] * [[Vryduik]] * [[Sierduik]] * [[Onderwaterfotografie (sport)]] * [[Onderwaterhokkie]] is 'n spel in water gespeel met 'n paar ooreenkomste met [[veldhokkie]]. Twee spanne gebruik elk kort geboë hout of plastiese-stokke om 'n swaar [[hokkiekabouter|kabouter]] oor die swembad se bodem te beweeg, tot onder die teenstanders se doelhok. * [[Onderwaterrugby]] is 'n spel in water gespeel wat 'n paar ooreenkomste met [[rugby]] het. Twee spanne probeer om doele aan te teken deur 'n effense swaar bal in die teenstanders se doelarea te plaas, op die bodem van die swembad. * [[Onderwatersokker]] == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Water sports}} {{Navigasie Olimpiese somersporte}} {{Normdata}} [[Kategorie:Watersporte| ]] 92x3jo1kmxtr7z9aihk3kx7d8ld995l 0 101516 2521703 2489194 2022-08-27T09:34:28Z Apeiro94 136832 wikitext text/x-wiki Die '''Aboe Dhabi Grand Prix''' is 'n [[Formule Een]] motorwedren wat sedert [[2009]] jaarliks in [[Aboe Dhabi]] in die [[Verenigde Arabiese Emirate]] plaasvind. Die Grand Prix word by die [[Yas Marina-renbaan]], wat deur Hermann Tilke ontwerp is, gehou. == Vorige wenners == [[Lêer:Yas Marina Circuit.png|duimnael|380px|Uitleg van die Yas Marina-renbaan]] {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! Jaar ! Renjaer ! Vervaardiger |- ! [[2021 Aboe Dhabi Grand Prix|2021]] | {{vlagikoon|NED}} [[Max Verstappen]] | {{vlagikoon|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] |- ! [[2020 Aboe Dhabi Grand Prix|2020]] | {{vlagikoon|NED}} [[Max Verstappen]] | {{vlagikoon|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] |- ! [[2019 Aboe Dhabi Grand Prix|2019]] | {{vlagikoon|VK}} [[Lewis Hamilton]] | {{vlagikoon|GER}} [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes]] |- ! [[2016 Aboe Dhabi Grand Prix|2018]] | {{vlagikoon|VK}} [[Lewis Hamilton]] | {{vlagikoon|GER}} [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes]] |- ! [[2017 Aboe Dhabi Grand Prix|2017]] | {{vlagikoon|FIN}} [[Valtteri Bottas]] | {{vlagikoon|GER}} [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes]] |- ! [[2016 Aboe Dhabi Grand Prix|2016]] | {{vlagikoon|VK}} [[Lewis Hamilton]] | {{vlagikoon|GER}} [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes]] |- ! [[2015 Aboe Dhabi Grand Prix|2015]] | {{vlagikoon|GER}} [[Nico Rosberg]] | {{vlagikoon|GER}} [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes]] |- ! [[2014 Aboe Dhabi Grand Prix|2014]] | {{vlagikoon|VK}} [[Lewis Hamilton]] | {{vlagikoon|GER}} [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes]] |- ! [[2013 Aboe Dhabi Grand Prix|2013]] | {{vlagikoon|GER}} [[Sebastian Vettel]] | {{vlagikoon|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Renault F1|Renault]] |- ! [[2012 Aboe Dhabi Grand Prix|2012]] | {{vlagikoon|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | {{vlagikoon|VK}} [[Lotus F1-span|Lotus]]-[[Renault F1|Renault]] |- ! [[2011 Aboe Dhabi Grand Prix|2011]] | {{vlagikoon|VK}} [[Lewis Hamilton]] | {{vlagikoon|VK}} [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] |- ! [[2010 Aboe Dhabi Grand Prix|2010]] | {{vlagikoon|GER}} [[Sebastian Vettel]] | {{vlagikoon|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Renault F1|Renault]] |- ! [[2009 Aboe Dhabi Grand Prix|2009]] | {{vlagikoon|GER}} [[Sebastian Vettel]] | {{vlagikoon|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Renault F1|Renault]] |} [[Kategorie:Aboe Dhabi Grand Prix| ]] [[Kategorie:Formule Een Grands Prix]] gewkbzzwykfkzdfm1uhg79l1fw9lhov 0 101546 2521602 2505454 2022-08-26T15:02:54Z Aliwal2012 39067 Nuwe uitleg en draaie wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Motorsportplek | Name = Zandvoort-renbaan | Location = [[Zandvoort]], [[Nederland]] | Time = [[UTC+1]] | Image = [[Lêer:Circuit Park Zandvoort-1999.svg|280px]] | Image_caption = Zandvoort in 1999 | Coordinates = {{koördinate|52|23|19.75|N|4|32|27.32|E|type:landmark|aansig=inlyn,titel}} | Events = [[Hollandse Grand Prix]]<br />Duitse Toermotormeesters<br />Meesters van Formule 3 | Layout1 = Grand Prix-renbaan (1995–huidig) | Length_km = 4,307 | Length_mi = 2,676 | Turns = 13 | Record_time = 1:26.959 | Record_driver = Earl Goddard | Record_team = Benetton B194 | Record_class = EuroBOSS-reeks | Record_year = 2002 | Layout2 = Oorspronklike renbaan (1948–1989) | Length_km2 = 4,252 | Length_mi2 = 2,642 | Turns2 = 19 | Record_time2 = 1:11:074 | Record_driver2 = [[Nelson Piquet]] | Record_team2 = Brabham [[BMW]] BT54 | Record_year2 = [[Hollandse Grand Prix|1985]] }} Die '''Zandvoort-renbaan''' is 'n 4,252 km lange [[motorsport]]renbaan in Zandvoort, [[Nederland]]. Dit was die tuiste van die [[Hollandse Grand Prix]] wat van 1952–1985 vir 30 byeenkomste daar aangebied is. ==Die baan== [[Lêer:Circuit Park Zandvoort from air 2016-08-24.jpg|duimnael|Lugfoto van die baan (2016)]] Die baan het gewild geword vanweë sy vinnige, uitgestrekte draaie soos Scheivlak sowel as die "Tarzanbocht" (Tarzandraai), 'n haarnaalddraai aan die einde van die begin/eindpylvak. Tarzanbocht is die bekendste draai op die baan. Aangesien daar 'n helling in die draai is, bied dit uitstekende verbysteekgeleenthede. Dit is moontlik om buite sowel as in die makliker binnebaan verby te steek.<ref> {{cite news|url=http://www.a1gp.com/Circuit/CircuitInfo.aspx?circuitId=9&seasonId=4|title=Circuit Park Zandvoort, The Netherlands|publisher=a1gp.com|date=|access-date=1 November 2009}}</ref> <!-- Hierdie draai is glo vernoem na 'n plaaslike karakter wat die bynaam [[Tarzan]] verwerf het en wou net sy groentetuin in die duine prysgee as die baan se ontwerpers 'n nabygeleë draai na hom vernoem het. -->. [[Lêer:Vlak na de start, Brabham, Moss, Surtees, Taylor, Hermann, Bestanddeelnr 912-5054.jpg|duimnael|links|300px|Die 1961 [[Hollandse Grand Prix]]]] [[Lêer:De aanleg van het circuit Zandvoort in 1948.jpg|duimnael|regs|Die Zandvoort-renbaan word in 1948 aangelê]] Die uitleg van die baan is verskeie kere verander: * 1948–1971: lengte {{convert|4.193|km|mi|sp=us}} * 1972–1979: lengte {{convert|4.226|km|mi|sp=us}} * 1980–1989: lengte {{convert|4.252|km|mi|sp=us}} * 1990–1998: lengte {{convert|2.526|km|mi|sp=us}} * 1999–2019: lengte {{convert|4.307|km|mi|sp=us}} * 2020–tans: lengte {{convert|4.259|km|mi|sp=us}} ===Verskillende baanuitlegte=== <gallery> File:Circuit Park Zandvoort-1948.svg|1948-1971 File:Circuit Park Zandvoort-1980.svg|1972-1989 File:Circuit Park Zandvoort-1989.svg|1990-1998 File:Circuit Park Zandvoort-1999.svg|1999-2019 File:Zandvoort Circuit.png|Grand Prix Circuit (2020–tans) </gallery> Die draaie het die volgende name (die nommers stem ooreen met die kaart in hierdie afdeling, beginende by die wegspringstreep): * Tarzandraai (1) * Gerlach-draai (2) * Hugenholtzdraai (3) * Hunzerug (4) * Rob Slotemakerdraai (5) * Naamlose draai (6) * Scheivlak (7) * Meestersdraai (voorheen Marlborodraai) (8) * Naamlose draai (voorheen Renaultdraai) (9) * CM.com-draai (voorheen die Vodafone) (10) * Hans Ernstdraai 1 en Hans Ernstdraai 2 (voorheen Audi S-draai) (11 + 12) * Naamlose draai (voorheen Kumhodraai) (13) * Arie Luyendijkdraai (voorheen Bosuit) (14) Die hoogteverskil oor die baan is 7,92 meter. [[Lêer:Circuit Park Zandvoort.jpg|duimnael|800px|center|<center>Die hoofpylvak tydens die A1GP. Die kuipe is regoorkant geplaas.</center>]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{Formule Een-renbane}} [[Kategorie:Noord-Holland]] [[Kategorie:Nederlandse Grand Prix]] [[Kategorie:Motorsport in Nederland]] [[Kategorie:Sportgeriewe in Nederland]] [[Kategorie:Renbane]] a7xmwh97ixwdcoatr4dib7lcitt1a3t 0 106259 2521693 2498518 2022-08-27T08:22:33Z Aliwal2012 39067 /* Oefeningvideo's */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Jane Fonda | Beeld = Jane Fonda Cannes 2015.jpg | Beeldonderskrif = Fonda in 2015 op die [[Cannes-rolprentfees]]. | Geboortenaam = Jayne Seymour Fonda | Geboortedatum = {{GDEO|1937|12|21}} | Geboorteplek = [[New York-stad]], [[New York (deelstaat)|New York]], [[VSA]] | Nasionaliteit = Amerikaans | Beroep = Aktrise, skryfster, aktivis | Aktiewe jare = 1959–tans | imdb = 0000404 }} '''Jane Fonda''' (geb. '''Jayne Seymour Fonda'''<ref>{{cite book |title=Jane Fonda: An Intimate Biography |publisher=Dutton |year=1990 |isbn=978-0-525-24888-0 |last=Davidson |first=Bill |page=39}}</ref> op [[21 Desember]] [[1937]]) is ’n [[VSA|Amerikaanse]] aktrise, skryfster en politieke aktivis, asook ’n fiksheidsghoeroe en voormalige model. Sy het die [[Oscar]] al twee keer gewen en in 2014 het sy ’n prys vir haar lewenslange bydrae tot die rolprentbedryf van die Amerikaanse Filminstituut ontvang. Fonda het in 1960 haar verhoogdebuut gemaak in ''There Was a Little Girl'', en vir haar spel is sy vir die eerste van twee [[Tony]]-pryse benoem. Later in dié jaar het sy haar rolprentdebuut gemaak in ''Tall Story''. Sy het in die 1960's bekend geword danksy rolle in prente soos ''Period of Adjustment'' (1962), ''Sunday in New York'' (1963), ''Cat Ballou'' (1965), ''Barefoot in the Park'' (1967) en ''Barbarella'' (1968). Haar eerste benoeming vir ’n Oscar was vir die prent ''They Shoot Horses, Don't They?'' (1969), en daarna het nog ses benoemings gevolg. Sy het twee Oscars gewen: vir ''Klute'' (1971) en ''Coming Home'' (1978). == Vroeë lewe == Fonda is die dogter van die akteur [[Henry Fonda]] en die [[Kanada|Kanadees gebore]] sosiale vlinder Frances Ford Brokaw (geb. Seymour). Een van Jane se voorouers aan vaderskant was die stigter van die stad Fonda in die deelstaat New York (sien {{cite web|url=http://www.fonda.org|title=Descendants of Jellis Douw Fonda (1614–1659)|publisher=fonda.org}} en {{cite web|url=http://www.genealogy.com/famousfolks/peter-fonda/index.html|publisher=genealogy.com|title=Ancestry of Peter Fonda|archivedate=15 Maart 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120315121423/http://www.genealogy.com/famousfolks/peter-fonda/index.html}})<ref>''Jane: an intimate biography of Jane Fonda'', Thomas Kiernan, Putnam, 1973, p. 12</ref><ref>''Citizen Jane: The Turbulent Life of Jane Fonda'', Christopher P. Andersen, Dell Pub., 1991, p. 14</ref> Sy is genoem na [[Jane Seymour]], die derde vrou van [[Hendrik VIII van Engeland|koning Hendrik VIII]] van [[Engeland]], aan wie sy verlangs verwant is deur haar ma se familie.<ref>Fonda, 2005, p. 41.</ref> Sy het ’n broer, [[Peter Fonda|Peter]], ook ’n akteur, en ’n halfsuster, Frances de Villers Brokaw.<ref>{{cite news |url=http://www.telegraph.co.uk/culture/art/3562051/Pilar-Corrias-a-new-gallery-for-a-new-era.html |location=London |title=Pilar Corrias: a new gallery for a new era |first=Jo |last=Craven |date=12 Oktober 2008 |work=The Daily Telegraph |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190326080022/https://www.telegraph.co.uk/culture/art/3562051/Pilar-Corrias-a-new-gallery-for-a-new-era.html |archive-date=26 Maart 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Voor haar toneellooppbaan was Fonda ’n model en het sy twee keer op die voorblad van die tydskrif ''Vogue'' verskyn.<ref name="Browne2001">{{cite book|last1=Browne|first1=Pat|last2=Browne|first2=Ray Broadus|title=The guide to United States popular culture|year=2001|publisher=Bowling Green State University Popular Press|location=Bowling Green, OH|isbn=0-87972-821-3|page=288}}</ref> == Loopbaan == === Rolprente === [[Beeld:Jane Fonda 1990.jpg|duimnael|links|Fonda en die fotograaf Alan Light in 1990 by die Oscars.]] Fonda het in 1954 in toneelspel begin belangstel terwyl sy saam met haar pa in ’n welsynopvoering van ''The Country Girl'' gespeel het.<ref name="Browne2001" /> In 1958 het sy die akteur, regisseur en toneelafrigter Lee Strasberg ontmoet en hy het vir haar gesê sy het talent. Dit het volgens Fonda haar hele lewe verander en toneelspeel was al waaraan sy daarna kon dink.<ref>Foster, Arnold W., and Blau, Judith R. ''Art and Society: Readings in the Sociology of the Arts'', SUNY Press (1989) pp. 118–119. ISBN 978-0-7914-0116-3.</ref> Ná haar verhoogloopbaan in die 1950's het sy in die 1960's in amper twee rolprente per jaar verskyn. Die eerste was ''Tall Story'' (1960). Daarna het ''Period of Adjustment'' en ''Walk on the Wild Side'' in 1962 gevolg. Vir laasgenoemde het sy ’n [[Golden Globe]] gewen vir die beste nuweling. Ná nog ’n paar rolle het haar deurbraak in 1965 gekom met ''Cat Ballou''. Dié komedie-western het vyf Oscar-benoemings gekry en was een van die top-10-prente by die loket. Hierna het die komedies ''Any Wednesday'' (1966) en ''Barefoot in the Park'' saam met [[Robert Redford]] (1967) gevolg. In 1968 is haar rol as ’n sekssimbool gevestig met die prent ''Barbarella''. Vir haar spel in die tragedie ''They Shoot Horses, Don't They?'' (1969) het sy groot lof gekry, asook haar eerste Oscar-benoeming. [[Beeld:Jane Fonda Cannes 2013.jpg|duimnael|Fonda in 2013 in [[Cannes]].]] Fonda het in 1971 haar eerste Oscar vir beste aktrise gewen vir haar rol as ’n [[prostitusie|prostituut]] in die moordraaisel ''Klute''. Sy het ook ’n [[Golden Globe]] daarvoor gewen, en in 1978 nog een vir ''Coming Home''. Vir laasgenoemde het sy ook nog ’n Oscar gewen. Tussen die twee laasgenoemde prente het Fonda op politieke aktivisme gefokus en nie eintlik in suksesvolle prente verskyn nie. Die komedie ''Fun with Dick and Jane'' (1977) word algemeen beskou as haar terugkeer. In dié jaar was sy ook in ''Julia'', waarvoor sy positiewe resensies, ’n [[Bafta]] vir beste aktrise in ’n hoofrol, ’n Golden Globe vir beste aktrise in ’n dramaprent en ’n Oscar-benoeming gekry het.<ref name="actors">Uit ’n onderhoud in die Amerikaanse televisieprogram ''Inside the Actors Studio''</ref> In dié tyd het sy aangekondig sy gaan haar toespits op prente oor belangrike sake, en sy het dit gedoen. Sy het nog ’n Bafta vir beste aktrise gewen vir haar spel in ''The China Syndrome'', oor ’n toesmeerdery ná ’n ongeluk by ’n [[kernkrag|kernaanleg]]. In 1980 het Fonda in ''9 to 5'' verskyn saam met [[Lily Tomlin]] en [[Dolly Parton]]. Dit was baie gewild by die loket en die prent in dié jaar met die tweede grootste finansiële sukses.<ref>[http://www.boxofficemojo.com/yearly/chart/?yr=1980 1980 Yearly Box Office Results. ''boxofficemojo.com'']</ref> Fonda wou al lank saam met haar pa werk en het gehoop dit sal hul stram verhouding verbeter.<ref name="actors" /> Sy het die rolprentregte vir die toneelstuk ''On Golden Pond'' gekoop vir hulle twee.<ref>[http://www.theage.com.au/news/Film/Barbarella-comes-of-age/2005/05/12/1115843302558.html "Barbarella comes of age"], ''The Age'', 4 Mei 2005; URL besoek op 5 Mei 2008</ref> Vir die prent, met ook [[Katharine Hepburn]] in, het Henry Fonda sy enigste Oscar vir beste akteur gewen. Jane het dit namens haar pa ontvang omdat hy siek was. Hy is vyf maande later dood.<ref name="actors" /> In die 1980's het Fonda in nog ’n paar prente gespeel en ’n [[Emmy]] in 1984 gewen vir ''The Dollmaker''. Die romatiese drama ''Stanley & Iris'' (1990) saam met [[Robert de Niro]] was haar laaste rolprent vir 15 jaar. === Oefeningvideo's === Fonda het baie jare lank [[ballet]] geneem om fiks te bly, maar nadat sy haar voet seergemaak het tydens die verfilming van ''The China Syndrome'', kon sy nie meer dans nie. Sy het aan [[aërobiese oefeninge]] begin deelneem onder Leni Cazden. Die ''Leni Workout'' het die ''Jane Fonda Workout'' geword, wat vir ’n tweede loopbaan vir Fonda gesorg het. Sy het jare daarmee volgehou.<ref name="actors" /> Dit word beskou as een van die redes vir die fiksheidsbewustheid onder middeljarige vroue destyds. In 1982 het Fonda haar eerste oefeningvideo, ''Jane Fonda's Workout'', uitgereik wat geïnspireer is deur haar trefferboek ''Jane Fonda's Workout Book''. Die video was ’n paar jaar lank die beste verkoper onder tuisvideo's; meer as ’n miljoen is verkoop. Nog 23 video's in die reeks het gevolg, waarvan altesaam 17 miljoen verkoop is – meer as enige ander oefeningvideoreeks.<ref name="actors" /> Sy het tot in 1995 vyf boeke met oefeninge uitgereik asook 13 oudioprogramme. Twee fiksheid-[[DVD]]'s het in 2010 gevolg, wat gemik was op ’n ouer gehoor.<ref>{{cite news |url=http://www.nydailynews.com/life-style/health/jane-fonda-back-leotard-72-iconic-actress-fitness-guru-debut-new-fitness-dvds-article-1.438610 |title=Jane Fonda is back in her leotard, at 72; iconic actress and fitness guru to debut new fitness DVDs |last=Goldwert |first=Lindsay |date=14 September 2010 |work=Daily News |location=New York |access-date=23 Julie 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328170546/https://www.nydailynews.com/life-style/health/jane-fonda-back-leotard-72-iconic-actress-fitness-guru-debut-new-fitness-dvds-article-1.438610 |archive-date=28 Maart 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> [[Beeld:Cannes 2015 29.jpg|duimnael|280px|Fonda saam met die regisseur en ander akteurs van ''Youth'' by die Cannes-rolprentfees in 2015.]] === Aftrede en terugkeer === In die vroeë 1990's, ná drie dekades as aktrise, het Fonda haar uittrede uit die rolprentbedryf aangekondig.<ref>{{cite news |url=http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/people/f/jane_fonda/index.html |title=Jane Fonda profile |work=The New York Times |access-date=19 Julie 2011 |first=Deborah |last=Solomon |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130806172846/http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/people/f/jane_fonda/index.html |archive-date=6 Augustus 2013 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> In Mei 2005 het sy na die skerm teruggekeer in die prent ''Monster-in-Law'', saam met [[Jennifer Lopez]].<ref name="actors" /> Twee jaar later het sy ’n byrol gehad in die drama ''Georgia Rule'', saam met [[Felicity Huffman]] en [[Lindsay Lohan]]. In 2009 het sy vir die eerste keer sedert 1963 weer op die verhoog verskyn in Moisés Kaufman se ''33 Variations''.<ref>[http://www.usatoday.com/life/theater/news/2008-11-03-jane-fonda_N.htm "Jane Fonda returns to Broadway in '33 Variations' "]. ''USA Today''. Associated Press. 3 November 2008; URL besoek op 19 Julie 2011.</ref><ref>{{cite news |date=3 Maart 2009 |last1=Frey |first1=Hillary |url=http://www.observer.com/2009/broadway-bows-down-power-dames-fonda-sarandon-lansbury |title=Broadway Bows Down to Power Dames Fonda, Sarandon, Lansbury |newspaper=The New York Observer |access-date=6 Maart 2009 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119043534/http://www.observer.com/2009/broadway-bows-down-power-dames-fonda-sarandon-lansbury |archive-date=19 Januarie 2012 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Sy is vir ’n Tony vir beste aktrise in ’n verhooghoofrol benoem vir haar spel.<ref>[http://www.tonyawards.com/en_US/history/pastwinners/index.html "Search Past Winners"]. Tony Awards. URL besoek op 19 Julie 2011.</ref> Hierna het nog rolprentrolle gevolg in ''All Together'' (2011), ''Peace, Love and Misunderstanding'' (2011), ''The Butler'' (2013), ''Better Living Through Chemistry'', ''This is Where I Leave You'' (2014) en ''Youth'' (2015). == Politieke aktivisme == [[Beeld:Jane Fonda 1975d.jpg|duimnael|links|Fonda in Januarie 1975 op ’n konferensie in [[Den Haag]] teen die Viëtnamoorlog.]] In die 1960's het Fonda begin deelneem aan die aktivistiese bedrywighede van die Amerikaanse burgerregtebeweging. Sy was sterk gekant teen die [[Viëtnamoorlog]]<ref name="actors" /> en het saam met ander akteurs op ’n toer na militêre dorpe aan die Amerikaanse weskus gegaan om met soldate te praat oor hul deelname. ’n Fliek is in 1972 van die toer gemaak, met sterk, openlike kritiek teen die oorlog deur manlike en vroulike soldate. Sy het [[Hanoi]] in Julie 1972 tydens die oorlog besoek om die skade aan dyke in Noord-Viëtnam te bekyk en die Amerikaanse regering daarvan beskuldig dat hulle die dyke met opset vernietig.<ref>{{cite news |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,879148,00.html |title=The Battle of the Dikes |work=Time |date=7 Augustus 1972 |access-date=1 April 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130806173032/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,879148,00.html |archive-date=6 Augustus 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Benewens kritiek wat sy ontlok het met haar besoek aan beskadigde dorpe, hospitale, skole en fabrieke en haar kritisering van die Amerikaanse regering, is sy afgeneem waar sy op ’n Viëtnamese lugafweerwapen sit; die foto het sommige Amerikaners woedend gemaak<ref>{{cite news |title=Jane Fonda relives her protest days on the set of her new film |url=http://www.telegraph.co.uk/news/celebritynews/7911158/Jane-Fonda-relives-her-protest-days-on-the-set-of-her-new-film.html |date=26 Julie 2010 |first=Laura |last=Roberts |work=[[The Daily Telegraph]] |location=Londen |access-date=19 Julie 2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180924224803/https://www.telegraph.co.uk/news/celebritynews/7911158/Jane-Fonda-relives-her-protest-days-on-the-set-of-her-new-film.html |archive-date=24 September 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en haar die bynaam "Hanoi Jane" besorg. In haar outobiografie van 2005 het sy geskryf sy is gemanipuleer om op die wapen te sit terwyl sy uitgeput was, en sy is jammer dat foto's daarvan geneem is.<ref name=truth2011july>[http://janefonda.com/the-truth-about-my-trip-to-hanoi "The Truth About My Trip To Hanoi"]. 22 Julie 2011. Op Jane Fonda se amptelike webtuiste. URL besoek op 27 Januarie 2014.</ref> In ’n onderhoud in 1988 met [[Barbara Walters]] het Fonda gesê sy is jammer oor sommige van haar dade en kommentaar en verskoning gevra vir Viëtnamsoldate wat sy seergemaak het. Sy het toe ook gesê sy is spyt oor die foto van haar op ’n lagafweerwapen van die vyand, wat dit laat lyk het of sy op Amerikaanse vliegtuie probeer skiet.<ref>{{cite web |title=Interview with Barbara Walters |url=http://www.lib.berkeley.edu/MRC/pacificaviet.html#aftermath |publisher=UC Berkeley Library Sound Recording Project |year=1988 |access-date=16 Februarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20181008102714/http://www.lib.berkeley.edu/MRC/pacificaviet.html |archive-date=8 Oktober 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref></blockquote> In ’n onderhoud op 31 Maart 2005 in ''60 Minutes'' het sy gesê: "The image of Jane Fonda, Barbarella, Henry Fonda's daughter … sitting on an enemy aircraft gun was a betrayal … the largest lapse of judgment that I can even imagine."<ref>{{cite news |url=http://www.cbsnews.com/stories/2005/03/31/60minutes/main684295_page2.shtml |title=Jane Fonda: Wish I Hadn't |publisher=CBS |work=60 minutes |access-date=16 Februarie 2008 |date=31 Maart 2005 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130821045407/http://www.cbsnews.com/stories/2005/03/31/60minutes/main684295_page2.shtml |archive-date=21 Augustus 2013 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Saam met ander bekendes het Fonda in 1969 die besetting van [[Alcatraz]]-eiland deur Amerikaanse [[Indiane]] gesteun; hulle wou daarmee die aandag vestig op die mislukking van die Amerikaanse regering in verdrae vir Indiaanse sowereiniteit.<ref>{{cite web |url=http://www.pbs.org/itvs/alcatrazisnotanisland/occupation.html |title=Alcatraz is Not an Island |publisher=PBS |year=2002 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150503164740/http://www.pbs.org/itvs/alcatrazisnotanisland/occupation.html |archive-date= 3 Mei 2015 |url-status=live |df=dmy-all |access-date=16 Januarie 2016 }}</ref> Sy het die [[Black Panthers]] en hul medestigter die aktivis en rewolusionêr [[Huey Newton]] in die vroeë 1970's gesteun en gesê: "Rewolusie is ’n daad van liefde; ons is die kinders van rewolusie, gebore om rebelle te wees. Dit is in ons bloed." Sy het die Black Panthers "ons rewolusionêre voorhoede" genoem en gesê: "Ons moet hulle ondersteun met liefde, geld, propaganda en waagmoed."<ref>{{cite news |title=The Black Panthers |work=Socialist Worker |location=Londen, UK |url=http://www.socialistworker.co.uk/art.php?id=10386 |date=6 Januarie 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130807074004/http://www.socialistworker.co.uk/art.php?id=10386 |archive-date=7 Augustus 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Sy is sedert die 1970's ook betrokke by die [[feminisme|feministiese beweging]]. == Persoonlike lewe == [[Beeld:Ted Turner Jane Fonda 1992.jpg|duimnael|Fonda en Ted Turner in 1992 by die [[Emmy]]s.]] Fonda is op 14 Augustus 1965 in [[Las Vegas]] met haar eerste man, die Franse regisseur [[Roger Vadim]], getroud.<ref>{{cite news|title= Jane Fonda Marries Frenchman|work= The Miami News|date= 14 Augustus 1965|url= https://news.google.com/newspapers?id=K7gyAAAAIBAJ&sjid=AOsFAAAAIBAJ&pg=4338,4161089}}{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Hulle het ’n dogter, Vanessa, wat in 1968 in [[Parys]] gebore is. Sy is genoem na die aktrise en aktivis [[Vanessa Redgrave]].<ref>Fonda, 2005, p. 203.</ref> Op 19 Januarie 1973, kort ná hul egskeiding, is Fonda in [[Los Angeles]] met die aktivis [[Tom Hayden]] getroud.<ref>{{cite news|title= Jane Fonda Weds Chicago 7 Member|work= Gadsden Times | date=22 Januarie 1973|url= https://news.google.com/newspapers?nid=1891&dat=19730122&id=8hRHAAAAIBAJ&sjid=nv0MAAAAIBAJ&pg=694,3411079}}</ref> Hul seun, Troy Garity, is in 1973 in Los Angeles gebore. Hy het sy ouma aan vaderskant se van gekry omdat die vanne "Fonda en Hayden te veel bagasie saamdra".<ref name="mylife342">Fonda, 2005, p. 342.</ref> In 1982 het Fonda en Hayden ’n swart Amerikaanse tiener, Mary Luana Williams, nieamptelik aangeneem.<ref name="beingjane">{{cite news |url=http://www.time.com/time/arts/article/0,8599,1044648,00.html |title=Being Jane |last=Tyrangiel |first=Josh |date=2 April 2005 |work=Time |access-date=24 Desember 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130825213456/http://www.time.com/time/arts/article/0,8599,1044648,00.html |archive-date=25 Augustus 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Sy was die dogter van lede van die Black Panthers.<ref>Fonda, 2005, pp. 382–84.</ref> Fonda en Hayden is in 1990 geskei.<ref>{{cite web |url=http://www.people.com/people/article/0,,20118114,00.html |title=Star Tracks |date=2 Julie 1990 |work=People |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304064405/http://www.people.com/people/article/0,,20118114,00.html |archive-date=4 Maart 2016 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Sy is op 21 Desember 1991 in [[Florida]] met haar derde man, die [[CNN]]-stigter [[Ted Turner]], getroud.<ref>{{cite news|title= Ted Turner, Jane Fonda Tie Not|work= Observer-Reporter | date=22 Desember 1991|url= https://news.google.com/newspapers?nid=2519&dat=19911222&id=opFiAAAAIBAJ&sjid=1ncNAAAAIBAJ&pg=5065,7988874}}</ref> Hulle is in Mei 2001 geskei.<ref>{{cite news|title=Jane Fonda Gets Divorce From Turner|work= Bangor Daily News | date=24 Mei 2001|url= https://news.google.com/newspapers?nid=2457&dat=20010524&id=q6NJAAAAIBAJ&sjid=cg0NAAAAIBAJ&pg=1374,2540874}}</ref> [[Borskanker]] is daarna by haar gediagnoseer en in November 2010 het sy ’n kwaadaardige knop laat uitsny.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/celebritynews/8130804/Jane-Fonda-suffers-breast-cancer-scare.html "Jane Fonda suffers &#91;from&#93; breast cancer"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101116122008/http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/celebritynews/8130804/Jane-Fonda-suffers-breast-cancer-scare.html |date=16 November 2010 }}. ''The Daily Telegraph''. 13 November 2010.</ref> == Pryse == In 1981 het Fonda die Kristalprys van Women in Film Los Angeles ontvang.<ref name=WIF>{{cite web |title=Past Recipients: Crystal Award |url=http://wif.org/past-recipients |work=Women In Film |access-date=10 Mei 2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150215230321/http://www.wif.org/past-recipients |archive-date=15 Februarie 2015 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> en in 1994 het die [[Verenigde Nasies]] haar ’n welwillendheidsambassadeur gemaak.<ref name="Museum">{{cite web |url=http://www.californiamuseum.org/inductee/jane-fonda |title=California Hall of Fame biography of Jane Fonda |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221115306/https://www.californiamuseum.org/inductee/jane-fonda |archive-date=21 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> In 2004 het sy die Women's eNews 21 Leaders for the 21st Century-prys gekry as een van "sewe wat die wêreld verander het".<ref>[http://www.womensenews.org/story/21-leaders-the-21st-century/031223/seven-who-change-their-worlds "21 Leaders for the 21st Century – Seven Who Change Their Worlds"]. ''Womens News''. 23 Desember 2003.</ref> In 2007 het sy ’n ere-[[Palme d'Or]] by die [[Cannes-rolprentfees]] ontvang.<ref>{{cite web |url=http://www.festival-cannes.fr/en/theDailyArticle/55661.html |title=An Exceptional Palme d'Or to Jane Fonda |date=26 Mei 2007 |publisher=festival-cannes.fr |access-date=4 Oktober 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20161104001254/http://www.festival-cannes.fr/en/theDailyArticle/55661.html |archive-date=4 November 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Nog net drie ander mense het dié spesiale prys ontvang. In Desember 2008 is Fonda in die [[Kalifornië|Kaliforniese]] eresaal (''Hall of Fame'') opgeneem.<ref name="Museum" /><ref>[http://www.celebitchy.com/26964/jack_nicholson_jane_fonda_inducted_into_california_hall_of_fame/ Jack Nicholson, Jane Fonda inducted into California Hall of Fame], Celebrity.Com, 15 Desember 2008.</ref> In 2009 het sy ’n lewensbydraeprys van die New York Women's Agenda gekry en in 2014 een van die Amerikaanse Filminstituut.<ref>[http://www.afi.com/laa/default.aspx AFI Life Achievement Awards]; American Film Institute; 26 Desember 2013; URL besoek op 27 Januarie 2014.</ref> === Rolprentpryse === Benewens talle benoemings het Fonda die volgende pryse vir haar toneelspel gewen: {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;" |+ |- ! Jaar ! Titel ! Prys |- | 1965 | ''Cat Ballou'' | [[Laurel]]-prys vir beste spel deur ’n aktrise in ’n komedie |- | 1969 | ''They Shoot Horses, Don't They?'' | Kansas City Film Critics Circle Award vir beste aktrise<br />New York Film Critics Circle Award vir beste aktrise |- | 1971 | ''Klute'' | [[Oscar]] vir beste aktrise<br />Fotogramas de Plata-prys vir beste spel in ’n buitelandse prent<br />[[Golden Globe]] vir beste aktrise in ’n rolprentdrama<br />Kansas City Film Critics Circle Award vir beste aktrise<br />National Society of Film Critics Award vir beste aktrise <br />New York Film Critics Circle Award vir beste aktrise |- | 1977 | ''Julia'' | [[Bafta]] vir beste hoofrolaktrise<br />David di Donatello vir beste buitelandse aktrise<br />[[Golden Globe]] vir beste aktrise in ’n rolprentdrama |- | 1978 | ''Coming Home'' | [[Oscar]] vir beste aktrise<br />[[Golden Globe]] vir beste aktrise in ’n rolprentdrama<br />Los Angeles Film Critics Association Award vir beste aktrise |- | 1978 | ''Comes a Horseman'' en ''California Suite'' | Los Angeles Film Critics Association Award vir beste aktrise |- | 1979 | ''The China Syndrome'' | Bafta vir beste hoofrolaktrise |- | 1981 | ''On Golden Pond'' | American Movie Award vir beste vroulike byspeler<br />Utah Film Critics Association Award vir beste vroulike byspeler |- | 2015 | ''Youth'' | Hollywood Film Award vir beste vroulike byspeler |} == Verwysings == {{Verwysings|3}} == Eksterne skakels == * {{IMDb naam|0000404}} * {{Commons-kategorie inlyn|Jane Fonda}} * [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Jane Fonda|Engelse Wikipedia]] {{Los Angeles Film Critics Association Award vir beste aktrise}} {{National Society of Film Critics Award vir beste aktrise}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Fonda, Jane}} [[Kategorie:Amerikaanse aktiviste]] [[Kategorie:Amerikaanse aktrises van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse aktrises van die 21ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse skrywers]] [[Kategorie:Klimaataktiviste]] [[Kategorie:Geboortes in 1937]] [[Kategorie:Lewende mense]] 5k7ssda2k2vmvfnhqz3pipgz6le15b1 0 106733 2521605 2472177 2022-08-26T15:21:37Z Aliwal2012 39067 Port Elizabeth nou Gqeberha wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Hawe | naam=Ngqura-hawe | beeld= | breedte= | onderskrif= | land=[[Suid-Afrika]] | ligging=[[Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit]] | soort=Kunsmatig | grootte= | gebou= | ingewy=2009 (kommersieel) <br />2012 (amptelik) | bestuur=[[Transnet]] | skepe= | ton_vrag= | houers=Ontwerp vir 2 miljoen TEU's | passasiers= | inkomste= | invoer= | uitvoer= | webtuiste=[http://www.transnetnationalportsauthority.net/OurPorts/Ngqura/Pages/Overview.aspx Transnet] }} Die '''Ngqura-hawe''' is ’n [[Hawe|diepwaterhawe]] aan die ooskus van [[Suid-Afrika]], 20&nbsp;km noordoos van [[Gqeberha]] (voorheen Port Elizabeth). Konstruksiewerk het in September 2002 ’n aanvang geneem en werksaamhede het in Oktober 2009 begin toe die MSC&nbsp;''Catania'' die eerste handelskip was wat die hawe aandoen.<ref name="mcen-2009-12-11">{{cite web |url=http://www.engineeringnews.co.za/article/deep-water-port-of-ngqura-launched-with-first-commercial-vessel-2009-12-11 |title=Deep-water port of Ngqura launched |last=Smit |first=Petronel |date=11 Desember 2009 |publisher=Engineering News |access-date=9 Maart 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200518160103/https://www.engineeringnews.co.za/article/deep-water-port-of-ngqura-launched-with-first-commercial-vessel-2009-12-11 |archive-date=18 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref name="sainfo-ngqura-1">{{cite web|url=http://www.southafrica.info/business/economy/infrastructure/ngqura-120909.htm|title=First ships dock at Port of Ngqura|date=2009-10-13|publisher=SouthAfrica.info|accessdate=9 Maart 2010|archive-date=16 Oktober 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20091016082142/http://www.southafrica.info/business/economy/infrastructure/ngqura-120909.htm|url-status=dead}}</ref> == Oorsig == Ngqura is Suid-Afrika se nuutste en diepste houerhawe. Dit is deel van die [[Coega]]-nywerheidsontwikkelingsone en vul die land se ouer hawens aan, veral die nabygeleë Port Elizabeth-hawe en die diepwaterhawens van [[Richardsbaai]] en [[Saldanha]]. Dit is die diepste houerterminaal in [[Afrika suid van die Sahara]] en kan die enorme nuwe-generasie-houerskepe hanteer. Die hoofdoel van die hawe is om goedere vir die streek se groot nywerheidsaanvraag te hanteer. Dit is ook ontwerp as ’n houerhawe wat die druk op ander hawens kan verlig, en as ’n middelpunt vir verskeping hoofsaaklik aan die oos- en weskus van [[Afrika]] en vir handelsroetes tussen [[Suid-Amerika]] en [[Asië]]. == Eienskappe == Die beweging van sand in die hawe word beheer met ’n stelsel wat die eerste in sy soort in Suid-Afrika is. Sand word van die weste- na die oostekant van die hawe en van daar verder gepomp om slik en erosie te beperk. Die hawe word beskerm deur twee [[breekwater]]s met [[dolos]]se. Die westelike breekwater is 1,3&nbsp;km lank en die oostelike een 2,7&nbsp;km. Die oostelike breekwater is die langste nog in Afrika. Die dolosse wat in die Ngqura-hawe gebruik word, weeg elk 30&nbsp;ton. == Verwysings == {{Verwysings}} ==Eksterne skakels== [http://www.transnetnationalportsauthority.net/OurPorts/Ngqura/Pages/Overview.aspx Amptelike webtuiste] *[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Port of Ngqura|Engelse Wikipedia]] {{Koördinate|33|46|00|S|25|40|00|O|aansig=titel}} [[Kategorie:Hawens in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Oos-Kaap]] sd0z0ypr0dxuupqyfxe0dsyy47p1o6p 2521619 2521605 2022-08-26T15:57:58Z Aliwal2012 39067 +kaart wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Hawe | naam=Ngqura-hawe | beeld= | breedte= | onderskrif= | land=[[Suid-Afrika]] | ligging=[[Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit]] | soort=Kunsmatig | grootte= | gebou= | ingewy=2009 (kommersieel) <br />2012 (amptelik) | bestuur=[[Transnet]] | skepe= | ton_vrag= | houers=Ontwerp vir 2 miljoen TEU's | passasiers= | inkomste= | invoer= | uitvoer= | webtuiste=[http://www.transnetnationalportsauthority.net/OurPorts/Ngqura/Pages/Overview.aspx Transnet] }} {{Location map|Oos-Kaap |float = right |width=200 | caption = Ligging van die Ngqura-hawe in die Oos-Kaap. | label = Ngqura-hawe|position=regs|background=|lat=-33.7666|long=25.6667}} {{Location map|Suid-Afrika |float = right |width=200 | caption = Ligging van die Ngqura-hawe in Suid-Afrika. | label = Ngqura-hawe|position=regs|background=|lat=-33.7666|long=25.6667}} Die '''Ngqura-hawe''' is ’n [[Hawe|diepwaterhawe]] aan die ooskus van [[Suid-Afrika]], 20&nbsp;km noordoos van [[Gqeberha]] (voorheen Port Elizabeth). Konstruksiewerk het in September 2002 ’n aanvang geneem en werksaamhede het in Oktober 2009 begin toe die MSC&nbsp;''Catania'' die eerste handelskip was wat die hawe aandoen.<ref name="mcen-2009-12-11">{{cite web |url=http://www.engineeringnews.co.za/article/deep-water-port-of-ngqura-launched-with-first-commercial-vessel-2009-12-11 |title=Deep-water port of Ngqura launched |last=Smit |first=Petronel |date=11 Desember 2009 |publisher=Engineering News |access-date=9 Maart 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200518160103/https://www.engineeringnews.co.za/article/deep-water-port-of-ngqura-launched-with-first-commercial-vessel-2009-12-11 |archive-date=18 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref name="sainfo-ngqura-1">{{cite web|url=http://www.southafrica.info/business/economy/infrastructure/ngqura-120909.htm|title=First ships dock at Port of Ngqura|date=2009-10-13|publisher=SouthAfrica.info|accessdate=9 Maart 2010|archive-date=16 Oktober 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20091016082142/http://www.southafrica.info/business/economy/infrastructure/ngqura-120909.htm|url-status=dead}}</ref> == Oorsig == Ngqura is Suid-Afrika se nuutste en diepste houerhawe. Dit is deel van die [[Coega]]-nywerheidsontwikkelingsone en vul die land se ouer hawens aan, veral die nabygeleë Port Elizabeth-hawe en die diepwaterhawens van [[Richardsbaai]] en [[Saldanha]]. Dit is die diepste houerterminaal in [[Afrika suid van die Sahara]] en kan die enorme nuwe-generasie-houerskepe hanteer. Die hoofdoel van die hawe is om goedere vir die streek se groot nywerheidsaanvraag te hanteer. Dit is ook ontwerp as ’n houerhawe wat die druk op ander hawens kan verlig, en as ’n middelpunt vir verskeping hoofsaaklik aan die oos- en weskus van [[Afrika]] en vir handelsroetes tussen [[Suid-Amerika]] en [[Asië]]. == Eienskappe == Die beweging van sand in die hawe word beheer met ’n stelsel wat die eerste in sy soort in Suid-Afrika is. Sand word van die weste- na die oostekant van die hawe en van daar verder gepomp om slik en erosie te beperk. Die hawe word beskerm deur twee [[breekwater]]s met [[dolos]]se. Die westelike breekwater is 1,3&nbsp;km lank en die oostelike een 2,7&nbsp;km. Die oostelike breekwater is die langste nog in Afrika. Die dolosse wat in die Ngqura-hawe gebruik word, weeg elk 30&nbsp;ton. == Verwysings == {{Verwysings}} ==Eksterne skakels== [http://www.transnetnationalportsauthority.net/OurPorts/Ngqura/Pages/Overview.aspx Amptelike webtuiste] *[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Port of Ngqura|Engelse Wikipedia]] {{Koördinate|33|46|00|S|25|40|00|O|aansig=titel}} [[Kategorie:Hawens in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Oos-Kaap]] qvyubpb1bkg0to1tkmlltv2ibxzfup9 2521621 2521619 2022-08-26T16:04:28Z Aliwal2012 39067 koördinate was hopeloos uit! wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Hawe | naam=Ngqura-hawe | beeld= | breedte= | onderskrif= | land=[[Suid-Afrika]] | ligging=[[Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit]] | soort=Kunsmatig | grootte= | gebou= | ingewy=2009 (kommersieel) <br />2012 (amptelik) | bestuur=[[Transnet]] | skepe= | ton_vrag= | houers=Ontwerp vir 2 miljoen TEU's | passasiers= | inkomste= | invoer= | uitvoer= | webtuiste=[http://www.transnetnationalportsauthority.net/OurPorts/Ngqura/Pages/Overview.aspx Transnet] }} {{Location map|Oos-Kaap |float = right |width=200 | caption = Ligging van die Ngqura-hawe in die Oos-Kaap. | label = Ngqura-hawe|position=regs|background=|lat=-33.80083|long=25.68389}} {{Location map|Suid-Afrika |float = right |width=200 | caption = Ligging van die Ngqura-hawe in Suid-Afrika. | label = Ngqura-hawe|position=regs|background=|lat=-33.80083|long=25.68389}} Die '''Ngqura-hawe''' is ’n [[Hawe|diepwaterhawe]] aan die ooskus van [[Suid-Afrika]], 20&nbsp;km noordoos van [[Gqeberha]] (voorheen Port Elizabeth). Konstruksiewerk het in September 2002 ’n aanvang geneem en werksaamhede het in Oktober 2009 begin toe die MSC&nbsp;''Catania'' die eerste handelskip was wat die hawe aandoen.<ref name="mcen-2009-12-11">{{cite web |url=http://www.engineeringnews.co.za/article/deep-water-port-of-ngqura-launched-with-first-commercial-vessel-2009-12-11 |title=Deep-water port of Ngqura launched |last=Smit |first=Petronel |date=11 Desember 2009 |publisher=Engineering News |access-date=9 Maart 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200518160103/https://www.engineeringnews.co.za/article/deep-water-port-of-ngqura-launched-with-first-commercial-vessel-2009-12-11 |archive-date=18 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref name="sainfo-ngqura-1">{{cite web|url=http://www.southafrica.info/business/economy/infrastructure/ngqura-120909.htm|title=First ships dock at Port of Ngqura|date=2009-10-13|publisher=SouthAfrica.info|accessdate=9 Maart 2010|archive-date=16 Oktober 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20091016082142/http://www.southafrica.info/business/economy/infrastructure/ngqura-120909.htm|url-status=dead}}</ref> == Oorsig == Ngqura is Suid-Afrika se nuutste en diepste houerhawe. Dit is deel van die [[Coega]]-nywerheidsontwikkelingsone en vul die land se ouer hawens aan, veral die nabygeleë Port Elizabeth-hawe en die diepwaterhawens van [[Richardsbaai]] en [[Saldanha]]. Dit is die diepste houerterminaal in [[Afrika suid van die Sahara]] en kan die enorme nuwe-generasie-houerskepe hanteer. Die hoofdoel van die hawe is om goedere vir die streek se groot nywerheidsaanvraag te hanteer. Dit is ook ontwerp as ’n houerhawe wat die druk op ander hawens kan verlig, en as ’n middelpunt vir verskeping hoofsaaklik aan die oos- en weskus van [[Afrika]] en vir handelsroetes tussen [[Suid-Amerika]] en [[Asië]]. == Eienskappe == Die beweging van sand in die hawe word beheer met ’n stelsel wat die eerste in sy soort in Suid-Afrika is. Sand word van die weste- na die oostekant van die hawe en van daar verder gepomp om slik en erosie te beperk. Die hawe word beskerm deur twee [[breekwater]]s met [[dolos]]se. Die westelike breekwater is 1,3&nbsp;km lank en die oostelike een 2,7&nbsp;km. Die oostelike breekwater is die langste nog in Afrika. Die dolosse wat in die Ngqura-hawe gebruik word, weeg elk 30&nbsp;ton. == Verwysings == {{Verwysings}} ==Eksterne skakels== [http://www.transnetnationalportsauthority.net/OurPorts/Ngqura/Pages/Overview.aspx Amptelike webtuiste] *[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Port of Ngqura|Engelse Wikipedia]] {{Koördinate|33|48|03|S|25|41|02|O|aansig=titel}} [[Kategorie:Hawens in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Oos-Kaap]] j99mrvi7dmcjr886dfvyfli0arujc2v 0 110712 2521580 2521575 2022-08-26T12:02:16Z Oesjaar 7467 Nie meer wees nie! wikitext text/x-wiki [[Beeld:Margaretha Lategan Spies en haar vader, ds BA Spies.jpg|duimnael|regs|300px|Sita Spies en haar vader, ds. B.A.A. Spies, op die dag dat sy graad aan die UOVS gevang het.]] [[Beeld:Ds BAA Spies van Heidelberg, Kaap, en sy gesin, onder wie sy dogter Margaretha Lategan Spies.jpg|duimnael|regs|300px|Sita Spies, haar ouers, ds. B.A.A. Spies en sy eerste vrou, Nellie, en haar broer Abraham, suster, Adrinie, en broer Stephanus.]] [[Beeld:Graf van Johanna Petronella Spies, gebore Zaaiman, 1879 tot 1924.JPG|duimnael|regs|200px|Petronella Spies se graf op [[Warden]].]] '''Margaretha (Sita) Lategan Spies''' ([[Heidelberg, Wes-Kaap|Heidelberg, Kaap]], [[18 Junie]] [[1916]] – [[Strand]], [[Wes-Kaap]], [[25 Augustus]] [[2022]]) was ’n [[Suid-Afrika]]anse onderwyseres en voormalige hoof van die C&N Meisieskool Oranje in [[Bloemfontein]]. Spies is op Heidelberg, Kaap, gebore waar haar vader, ds. Barend Andreas Abraham Spies ([[4 Januarie]] [[1876]] – [[19 Oktober]] [[1965]]),<ref>{{en}}{{en}} [http://www.eggsa.org/library/main.php?g2_itemId=1242613 Sy grafsteen te sien op die webtuiste van die GGSA]. URL besoek op 13 Mei 2016.</ref> van [[18 November]] [[1910]] tot Julie 1921 leraar van die plaaslike NG gemeente was. Hy het eers in Augustus 1910 predikant geword nadat hy vroeër skoolgehou het in die distrik [[Philipstown]] en eers in 1901, toe hy reeds 24 of 25 jaar oud was, die matrikulasie-eksamen op [[Wellington, Wes-Kaap|Wellington]] afgelê het. In laasgenoemde jaar verhuis die gesin na die [[Oranje-Vrystaat]] nadat haar vader ’n beroep aangeneem het na die [[NG gemeente Warden]]. Hier sou hy bly tot sy eerste aftrede, in 1949. Daarna was hy van 1951 (toe hy nagenoeg 75 jaar oud was) tot 1955 die eerste leraar van die [[NG gemeente Lichtenburg-Wes]], wat in 1950 gestig is. Margaretha se moeder, Nellie (gebore Petronella Zaaiman, [[31 Mei]] [[1897]] – [[28 September]] [[1924]]),<ref>{{af}}{{en}} [http://www.eggsa.org/library/main.php?g2_itemId=1242610&g2_imageViewsIndex=1 Haar graf soos te sien op die webtuiste van die Genealogiese Genootskap van Suid-Afrika]. URL besoek op 13 Mei 2016.</ref> is op [[Harrismith]] skielik aan hartverlamming oorlede ná ’n operasie. Vier kinders is uit dié huwelik gebore, van wie Margaretha die naasjongste was. Haar broers was Abraham (1911) en Stephanus (1918) en haar suster, Adrinie (1913, getroude van Le Roux). Haar moeder, met wie haar vader in Julie 1908 op [[Zastron]] in die Vrystaat getrou het, word beskryf as "’n getroue bidster, ’n moedige leidster, ’n harde en ywerige werkster".<ref> {{af}} [[Henry Charles Hopkins|Hopkins, ds. H.C.]] 1955. ''Eeufees-gedenkboek van die Ned. Geref. kerk Heidelberg (Kaapland). 1855–1955''. Heidelberg, Kaap: NG Kerkraad.</ref> Ná sy eerste vrou se dood het ds. Spies met sy ontslape vrou se broerskind getrou en nog twee kinders gehad. Margaretha het aan die [[Universiteit van die Vrystaat|UOVS]] studeer. Sy was vir 21 jaar van Januarie 1962 tot Desember 1983 hoof van die Hoër Meisieskool Oranje in die Vrystaatse hoofstad en altesaam sowat 42 jaar ’n onderwyseres aan dié skool. Ná haar aftrede het sy in ’n aftreeoord in die [[Strand, Wes-Kaap|Strand]], Altena, gaan woon. In April 2012, toe sy 95 jaar oud was, het sy die skool besoek en die leerders in die skoolsaal toegespreek as deel van Oranje se 105de verjaardagviering. Tydens dié geleentheid het Marina van Wyk, wat in die eerste matriekklas was onder Spies se hoofskap, gesê: "Sy het so ’n indruk op ons gemaak. Ek het haar absoluut verafgod.” Spies het matriekdag by die skool ingestel en spraak en drama ’n eksamenvak gemaak, die eerste skool wat aangebied het. Nadat die Vrystaatse onderwysdepartement nie ’n onderwyser kon kry om dit aan te bied nie, het Spies aangebied om selfs dié vak te doseer. Sy het talle skooltoneelstukke geregisseer, onder meer ''Vroue van Troje'', om – soos sy later sou vertel – die meisies se selfvertroue te bou, nie om hulle aan te spoor om rolprentsterre te word nie. “ ’n Meisie moet die kans kry om haarself te bewys met grasie en lof, en om op ’n verhoog te kan stap met selfversekerdheid. Spraak en drama het dít vir die meisies gegee.”<ref>{{af}} [http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2012/04/13/VB/5/edv_Oranje.html Oud-skoolhoof van Oranje lê besoek af]{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ''[[Volksblad]]'', 13 April 2012. URL besoek op 13 Mei 2016.</ref> In Mei 2016, ’n maand voor Spies se 100ste verjaardag, het ''[[Huisgenoot]]'', wat op die [[20 Mei|20ste van die maand]] 100 jaar oud geword het, ’n artikel oor Spies geplaas as die tydskrif se oudste model tot dusver. In dié artikel het sy vertel dat sy jare gelede dikwels kinderverhaaltjies aan die tydskrif voorgelê het en dat almal geplaas is. == Bronne == * {{af}} [[Henry Charles Hopkins|Hopkins, ds. H.C.]] 1955. ''Eeufees-gedenkboek van die Ned. Geref. kerk Heidelberg (Kaapland). 1855–1955''. Heidelberg, Kaap: NG Kerkraad. * {{af}} De Necker, dr. J.J. 1967. ''Goue jubileum van die Ned. Geref Gemeente Warden, 1917–1967''. Warden: NG Kerkraad. * {{en}} [https://www.geni.com/people/Margaretha-Sita-Lategan-Spies/6000000017493029550 Enkele besonderhede van Margaretha Spies op die webtuiste Geni.com]. URL besoek op 13 Mei 2016. == Verwysings == {{Verwysings}} [[Kategorie:Skole in die Vrystaat]] dqi8ih0elid6t5xbuugv0po7ga1h3o5 0 112246 2521700 2409024 2022-08-27T09:15:55Z Sobaka 328 skakel wikitext text/x-wiki 'n Ph.D-proefskrif of M.-tesis, selfs 'n Honneurs-verhandeling kan as '''bricolage''' aangebied word en dit kan binne kwalitatiewe navorsing meer as een metode of teks (fiktief en/of nie-fiktief) insluit wat almal in dialoog met die leser se ervarings en waarnemings tree.<ref>Kincheloe, J.L. 2004. Introduction: The power of the bricolage: Expanding research methods. In: Kincheloe, J.L. & Berry, K.S. Rigour and complexity in educational research: Conceptualizing the bricolage. New York: Open University Press. 1-22.</ref> 'n Navorsingsverslag wat aangebied word as bricolage kan vergelyk word met ’n komplekse kwilt, ’n refleksiewe collage of montage — ’n stel vloeibare, verweefde beelde en verbandhoudende tekste; ’n reeks uitbeeldings wat die dele met die geheel verbind. Twee voorbeelde in Afrikaans is die navorsingsverslae van Hanekom <ref>Hanekom, A. 2005. Om tot beter verstaan van die leesproses te kom - ’n outobiografiese narratief. Ongepubliseerde M.Ed.-verhandeling. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch</ref> en Kruger.<ref name=":0">Kruger, E. 2006. Die gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans. Ongepubliseerde Ph.D-proefskrif. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch.</ref> Wikipedia <ref>http://en.wikipedia.org</ref> beskryf dit soos volg: “''Bricolage – from the French-language verb bricoler, meaning ’to tinker’ or ’to fiddle’ – [it] is that language's equivalent of the English phrase ‘do-it-yourself’''” – ’n term wat deur die Franse antropoloog [[Claude Lévi-Strauss]] gekonseptualiseer is.<ref>Lévi-Strauss, C. 1966. The savage mind. Chicago: University of Chicago Press.</ref> Die navorser of persoon wat ’n bricolage saamstel en aanbied is 'n bricoleur. Die navorser as bricoleur het begrip daarvoor dat navorsing ’n interaktiewe proses is wat gevorm word deur sy/haar persoonlike geskiedenis, biografie, geslag, sosiale klas, ras en etnisiteit, sowel as die persone wat deel van die konteks uitmaak. Die bricolage kan gesien word as ’n beskrywing van die bestaande konteks, wat op sigself ’n ontwikkeling kan wees, of ’n ontwikkelende samestelling (“assemblage”) van werkbare praktyke (”things that work”). Verder is die bricolage ’n metode vir ontwerp, ’n soort oplossing – die (onvoorspelbare) uitkoms van ’n spesifieke ontwikkeling. Dit behels ’n ondersoek na die proses van samestelling, sowel as die ontwerp daarvan. 'n Positiewe aspek van die bricolage-benadering is die kapasiteit daarvan.<ref name=":1">Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (red.). 2005. The SAGE handbook of qualitative research. 3e uitgawe. Londen: SAGE Publications.</ref> ’n Bricolage is gebaseer op ’n logika van waarneming (”sensation”) en dit weier om die standaardlogika van rasionalistiese diskoerse te volg.<ref>Telles, J.A. 2000. Biographical connections: Experiences as sources of legitimate knowledge in qualitative research. Qualitative Studies in Education, 13(3):251-262.</ref> Dit is ’n term wat dikwels in die kunste gebruik word en pas in by kwalitatiewe navorsing omdat dit by die leser ’n dekomposisie van sy/haar eie logika van uitbeelding tot gevolg het. Dit verskaf verdere moontlikhede en alternatiewe vorme van bestaande gebeure (”feite”), met ander woorde die transmutasie van vorige konsepte, idees en gevoelens. Verder maak bricolage dit vir die leser moontlik om sy/haar eie ervarings te herkonstrueer aan die hand van die waarnemings wat opgeroep is by die lees van hierdie soort verslaggewing. Die bricolage in kwalitatiewe navorsing is iets wat herinner aan die montage en pentimento in film, asook jazz in musiek, wat berus op improvisasie. Beelde en klanke word byeengebring en betekenis word deur ’n nuwe komposisie geskep. Die beelde vorm en definieer mekaar en ’n emosionele Gestalt-effek word geskep te midde van begrip van die dringendheid en kompleksiteit van die dele se verhouding tot die geheel. Gebeure in die bricolage volg mekaar nie net op nie, maar vind ook gelyktydig plaas.<ref name=":1" /> Verder kan die bricolage in die eerste dekade van die 21ste eeu gesien word as ’n proses waarbinne verskeie metodologiese strategieë bruikbaar is om die onthullende konteks van die navorsingsituasie te beskryf en te begryp. Nuwe konseptuele terreine wat binne so ’n eklektiese proses verken en beskryf word, behoort in samehang met bestaande teoretiese raamwerke en in die lig van epistemologiese vernuwing gesien te word, en vereis kritiese selfrefleksie van die bricoleur as skepper van die bricolage. Die betekenis wat die bricolage tot ’n metode van navorsingsverslaggewing kan toevoeg, is dat die proses ’n psigologiese en emosionele eenheid – ’n patroon – by ’n interpretatiewe ervaring voeg. Dit bied dus die geleentheid vir ’n meervoudigheid van stemme, tekstuele vorme, metafore, verskillende standpunte, perspektiewe en lense om persoonlike, sosiale en morele betekenis te skep.<ref name=":2">Kincheloe, J.L. & McLaren, P.L. 2005. Rethinking critical theory and qualitative research. In: Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (reds.)</ref> Omdat alle fisiese, sosiale, kulturele, psigologiese en opvoedkundige gebeure dinamies in ’n groter geheel verweef is, kan die navorser in die proefskrif of tesis as bricolage verskillende beskrywings van die objek van die opvoedkundige se ondersoek, telkens in samehang met die gedeelte van die laslappiekombers (kwilt) waarop hy/sy in sy/haar kaleidoskoop gefokus het. Daarmee kan reduksionisme teengewerk word en die leser bewus gemaak word van die [[Interdissiplinariteit|interdissiplinariteit]] wat in hierdie proses bygedra het tot die kompleksiteit en dinamika van taalonderrig.<ref name=":2" /> == Voorbeeld == As voorbeeld word ’n navorser se gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans in haar navorsing aangebied.<ref name=":0" /> Die volgende illustreer hoe 'n proefskrif of tesis as bricolage aangebied kan word binne die opvoedkundige veld van taalonderrig: * om as '''''teoretiese bricoleur''''' ’n literatuuroorsig te gee oor die gebruik van humormateriaal as onderrigstrategie wat kan lei tot ’n verlaagde affektiewe filter, studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel en daarmee gepaardgaande verhoogde kreatiwiteit;<ref>Kruger, E. en L. Rutgers. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste by taalonderwys om studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel: 'n Gevallestudie. Koers, 37(3):549-588.</ref> * om as '''''metodologiese bricoleur''''' verslag te lewer van onderriggebeure waarin Afrikaans deur middel van humormateriaal meer toeganklik gemaak kan word in sekondêre en hoër onderwys, waar onderwysstudente as toekomstige opvoeders bemagtig is om humormateriaal in hulle onderrig van Afrikaans te gebruik;<ref>Kruger, E. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste in die opleiding van taalonderwysstudente binne 'n konstruktivistiese paradigma. Per Linguam, 24(2):21-44.</ref> * om as '''''interpretatiewe bricoleur''''' die onderwysstudente in die teikengroep se kreatiewe respons op die gebruik van humormateriaal te ontleed en hul beoordeling van ’n rekenaarondersteunde program opgestel deur die navorser met pikturale humor vir addisioneletaal-onderrig te bepaal, om verder as interpretatiewe bricoleur verslag te doen van die navorser se eie professionele ontwikkeling tydens die navorsingsprogram;<ref>Kruger, E. 2007. Die ontwikkeling van 'n [[Rekenaarondersteunde taalonderrig (ROTO)|rekenaarondersteunde taalonderrig]]program op grond van Afrikaanse folklore. Per Linguam, 23(1):16-29.</ref> * om as '''''narratiewe bricoleur''''' deur middel van die narratiewe vorm van verslaggewing as navorser nie alleen te reflekteer oor haar eie ervaring en die praktiese toepassing van die seleksie van teorieë waaraan sy (implisiet) blootgestel was nie, maar ook oor haar (eksplisiete) konstruksie en interpretasie van die betekenis van hierdie professionele reis.<ref>Kruger, E. 2009. Die verband tussen konstruktivistiese beginsels en taalonderrig: Ontwikkeling van 'n navorser se eie epistemologie. Acta Academica, 41(a):180-210.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Studente]] 69mzacg667prwkloycnkhmgdfrqh18i 2521709 2521700 2022-08-27T10:40:47Z K175 70858 Verwyder ongeldige bron wikitext text/x-wiki 'n Ph.D-proefskrif of M.-tesis, selfs 'n Honneurs-verhandeling kan as '''bricolage''' aangebied word en dit kan binne kwalitatiewe navorsing meer as een metode of teks (fiktief en/of nie-fiktief) insluit wat almal in dialoog met die leser se ervarings en waarnemings tree.<ref>Kincheloe, J.L. 2004. Introduction: The power of the bricolage: Expanding research methods. In: Kincheloe, J.L. & Berry, K.S. Rigour and complexity in educational research: Conceptualizing the bricolage. New York: Open University Press. 1-22.</ref> 'n Navorsingsverslag wat aangebied word as bricolage kan vergelyk word met ’n komplekse kwilt, ’n refleksiewe collage of montage — ’n stel vloeibare, verweefde beelde en verbandhoudende tekste; ’n reeks uitbeeldings wat die dele met die geheel verbind. Twee voorbeelde in Afrikaans is die navorsingsverslae van Hanekom <ref>Hanekom, A. 2005. Om tot beter verstaan van die leesproses te kom - ’n outobiografiese narratief. Ongepubliseerde M.Ed.-verhandeling. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch</ref> en Kruger.<ref name=":0">Kruger, E. 2006. Die gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans. Ongepubliseerde Ph.D-proefskrif. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch.</ref> Wikipedia beskryf dit soos volg: “''Bricolage – from the French-language verb bricoler, meaning ’to tinker’ or ’to fiddle’ – [it] is that language's equivalent of the English phrase ‘do-it-yourself’''” – ’n term wat deur die Franse antropoloog [[Claude Lévi-Strauss]] gekonseptualiseer is.<ref>Lévi-Strauss, C. 1966. The savage mind. Chicago: University of Chicago Press.</ref> Die navorser of persoon wat ’n bricolage saamstel en aanbied is 'n bricoleur. Die navorser as bricoleur het begrip daarvoor dat navorsing ’n interaktiewe proses is wat gevorm word deur sy/haar persoonlike geskiedenis, biografie, geslag, sosiale klas, ras en etnisiteit, sowel as die persone wat deel van die konteks uitmaak. Die bricolage kan gesien word as ’n beskrywing van die bestaande konteks, wat op sigself ’n ontwikkeling kan wees, of ’n ontwikkelende samestelling (“assemblage”) van werkbare praktyke (”things that work”). Verder is die bricolage ’n metode vir ontwerp, ’n soort oplossing – die (onvoorspelbare) uitkoms van ’n spesifieke ontwikkeling. Dit behels ’n ondersoek na die proses van samestelling, sowel as die ontwerp daarvan. 'n Positiewe aspek van die bricolage-benadering is die kapasiteit daarvan.<ref name=":1">Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (red.). 2005. The SAGE handbook of qualitative research. 3e uitgawe. Londen: SAGE Publications.</ref> ’n Bricolage is gebaseer op ’n logika van waarneming (”sensation”) en dit weier om die standaardlogika van rasionalistiese diskoerse te volg.<ref>Telles, J.A. 2000. Biographical connections: Experiences as sources of legitimate knowledge in qualitative research. Qualitative Studies in Education, 13(3):251-262.</ref> Dit is ’n term wat dikwels in die kunste gebruik word en pas in by kwalitatiewe navorsing omdat dit by die leser ’n dekomposisie van sy/haar eie logika van uitbeelding tot gevolg het. Dit verskaf verdere moontlikhede en alternatiewe vorme van bestaande gebeure (”feite”), met ander woorde die transmutasie van vorige konsepte, idees en gevoelens. Verder maak bricolage dit vir die leser moontlik om sy/haar eie ervarings te herkonstrueer aan die hand van die waarnemings wat opgeroep is by die lees van hierdie soort verslaggewing. Die bricolage in kwalitatiewe navorsing is iets wat herinner aan die montage en pentimento in film, asook jazz in musiek, wat berus op improvisasie. Beelde en klanke word byeengebring en betekenis word deur ’n nuwe komposisie geskep. Die beelde vorm en definieer mekaar en ’n emosionele Gestalt-effek word geskep te midde van begrip van die dringendheid en kompleksiteit van die dele se verhouding tot die geheel. Gebeure in die bricolage volg mekaar nie net op nie, maar vind ook gelyktydig plaas.<ref name=":1" /> Verder kan die bricolage in die eerste dekade van die 21ste eeu gesien word as ’n proses waarbinne verskeie metodologiese strategieë bruikbaar is om die onthullende konteks van die navorsingsituasie te beskryf en te begryp. Nuwe konseptuele terreine wat binne so ’n eklektiese proses verken en beskryf word, behoort in samehang met bestaande teoretiese raamwerke en in die lig van epistemologiese vernuwing gesien te word, en vereis kritiese selfrefleksie van die bricoleur as skepper van die bricolage. Die betekenis wat die bricolage tot ’n metode van navorsingsverslaggewing kan toevoeg, is dat die proses ’n psigologiese en emosionele eenheid – ’n patroon – by ’n interpretatiewe ervaring voeg. Dit bied dus die geleentheid vir ’n meervoudigheid van stemme, tekstuele vorme, metafore, verskillende standpunte, perspektiewe en lense om persoonlike, sosiale en morele betekenis te skep.<ref name=":2">Kincheloe, J.L. & McLaren, P.L. 2005. Rethinking critical theory and qualitative research. In: Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (reds.)</ref> Omdat alle fisiese, sosiale, kulturele, psigologiese en opvoedkundige gebeure dinamies in ’n groter geheel verweef is, kan die navorser in die proefskrif of tesis as bricolage verskillende beskrywings van die objek van die opvoedkundige se ondersoek, telkens in samehang met die gedeelte van die laslappiekombers (kwilt) waarop hy/sy in sy/haar kaleidoskoop gefokus het. Daarmee kan reduksionisme teengewerk word en die leser bewus gemaak word van die [[Interdissiplinariteit|interdissiplinariteit]] wat in hierdie proses bygedra het tot die kompleksiteit en dinamika van taalonderrig.<ref name=":2" /> == Voorbeeld == As voorbeeld word ’n navorser se gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans in haar navorsing aangebied.<ref name=":0" /> Die volgende illustreer hoe 'n proefskrif of tesis as bricolage aangebied kan word binne die opvoedkundige veld van taalonderrig: * om as '''''teoretiese bricoleur''''' ’n literatuuroorsig te gee oor die gebruik van humormateriaal as onderrigstrategie wat kan lei tot ’n verlaagde affektiewe filter, studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel en daarmee gepaardgaande verhoogde kreatiwiteit;<ref>Kruger, E. en L. Rutgers. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste by taalonderwys om studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel: 'n Gevallestudie. Koers, 37(3):549-588.</ref> * om as '''''metodologiese bricoleur''''' verslag te lewer van onderriggebeure waarin Afrikaans deur middel van humormateriaal meer toeganklik gemaak kan word in sekondêre en hoër onderwys, waar onderwysstudente as toekomstige opvoeders bemagtig is om humormateriaal in hulle onderrig van Afrikaans te gebruik;<ref>Kruger, E. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste in die opleiding van taalonderwysstudente binne 'n konstruktivistiese paradigma. Per Linguam, 24(2):21-44.</ref> * om as '''''interpretatiewe bricoleur''''' die onderwysstudente in die teikengroep se kreatiewe respons op die gebruik van humormateriaal te ontleed en hul beoordeling van ’n rekenaarondersteunde program opgestel deur die navorser met pikturale humor vir addisioneletaal-onderrig te bepaal, om verder as interpretatiewe bricoleur verslag te doen van die navorser se eie professionele ontwikkeling tydens die navorsingsprogram;<ref>Kruger, E. 2007. Die ontwikkeling van 'n [[Rekenaarondersteunde taalonderrig (ROTO)|rekenaarondersteunde taalonderrig]]program op grond van Afrikaanse folklore. Per Linguam, 23(1):16-29.</ref> * om as '''''narratiewe bricoleur''''' deur middel van die narratiewe vorm van verslaggewing as navorser nie alleen te reflekteer oor haar eie ervaring en die praktiese toepassing van die seleksie van teorieë waaraan sy (implisiet) blootgestel was nie, maar ook oor haar (eksplisiete) konstruksie en interpretasie van die betekenis van hierdie professionele reis.<ref>Kruger, E. 2009. Die verband tussen konstruktivistiese beginsels en taalonderrig: Ontwikkeling van 'n navorser se eie epistemologie. Acta Academica, 41(a):180-210.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Studente]] red0x66cwr1bxuys462yvw0y27fjhxh 2521710 2521709 2022-08-27T10:41:42Z K175 70858 K175 het bladsy [[Navorsing as bricolage]] na [[Bricolage]] geskuif wikitext text/x-wiki 'n Ph.D-proefskrif of M.-tesis, selfs 'n Honneurs-verhandeling kan as '''bricolage''' aangebied word en dit kan binne kwalitatiewe navorsing meer as een metode of teks (fiktief en/of nie-fiktief) insluit wat almal in dialoog met die leser se ervarings en waarnemings tree.<ref>Kincheloe, J.L. 2004. Introduction: The power of the bricolage: Expanding research methods. In: Kincheloe, J.L. & Berry, K.S. Rigour and complexity in educational research: Conceptualizing the bricolage. New York: Open University Press. 1-22.</ref> 'n Navorsingsverslag wat aangebied word as bricolage kan vergelyk word met ’n komplekse kwilt, ’n refleksiewe collage of montage — ’n stel vloeibare, verweefde beelde en verbandhoudende tekste; ’n reeks uitbeeldings wat die dele met die geheel verbind. Twee voorbeelde in Afrikaans is die navorsingsverslae van Hanekom <ref>Hanekom, A. 2005. Om tot beter verstaan van die leesproses te kom - ’n outobiografiese narratief. Ongepubliseerde M.Ed.-verhandeling. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch</ref> en Kruger.<ref name=":0">Kruger, E. 2006. Die gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans. Ongepubliseerde Ph.D-proefskrif. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch.</ref> Wikipedia beskryf dit soos volg: “''Bricolage – from the French-language verb bricoler, meaning ’to tinker’ or ’to fiddle’ – [it] is that language's equivalent of the English phrase ‘do-it-yourself’''” – ’n term wat deur die Franse antropoloog [[Claude Lévi-Strauss]] gekonseptualiseer is.<ref>Lévi-Strauss, C. 1966. The savage mind. Chicago: University of Chicago Press.</ref> Die navorser of persoon wat ’n bricolage saamstel en aanbied is 'n bricoleur. Die navorser as bricoleur het begrip daarvoor dat navorsing ’n interaktiewe proses is wat gevorm word deur sy/haar persoonlike geskiedenis, biografie, geslag, sosiale klas, ras en etnisiteit, sowel as die persone wat deel van die konteks uitmaak. Die bricolage kan gesien word as ’n beskrywing van die bestaande konteks, wat op sigself ’n ontwikkeling kan wees, of ’n ontwikkelende samestelling (“assemblage”) van werkbare praktyke (”things that work”). Verder is die bricolage ’n metode vir ontwerp, ’n soort oplossing – die (onvoorspelbare) uitkoms van ’n spesifieke ontwikkeling. Dit behels ’n ondersoek na die proses van samestelling, sowel as die ontwerp daarvan. 'n Positiewe aspek van die bricolage-benadering is die kapasiteit daarvan.<ref name=":1">Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (red.). 2005. The SAGE handbook of qualitative research. 3e uitgawe. Londen: SAGE Publications.</ref> ’n Bricolage is gebaseer op ’n logika van waarneming (”sensation”) en dit weier om die standaardlogika van rasionalistiese diskoerse te volg.<ref>Telles, J.A. 2000. Biographical connections: Experiences as sources of legitimate knowledge in qualitative research. Qualitative Studies in Education, 13(3):251-262.</ref> Dit is ’n term wat dikwels in die kunste gebruik word en pas in by kwalitatiewe navorsing omdat dit by die leser ’n dekomposisie van sy/haar eie logika van uitbeelding tot gevolg het. Dit verskaf verdere moontlikhede en alternatiewe vorme van bestaande gebeure (”feite”), met ander woorde die transmutasie van vorige konsepte, idees en gevoelens. Verder maak bricolage dit vir die leser moontlik om sy/haar eie ervarings te herkonstrueer aan die hand van die waarnemings wat opgeroep is by die lees van hierdie soort verslaggewing. Die bricolage in kwalitatiewe navorsing is iets wat herinner aan die montage en pentimento in film, asook jazz in musiek, wat berus op improvisasie. Beelde en klanke word byeengebring en betekenis word deur ’n nuwe komposisie geskep. Die beelde vorm en definieer mekaar en ’n emosionele Gestalt-effek word geskep te midde van begrip van die dringendheid en kompleksiteit van die dele se verhouding tot die geheel. Gebeure in die bricolage volg mekaar nie net op nie, maar vind ook gelyktydig plaas.<ref name=":1" /> Verder kan die bricolage in die eerste dekade van die 21ste eeu gesien word as ’n proses waarbinne verskeie metodologiese strategieë bruikbaar is om die onthullende konteks van die navorsingsituasie te beskryf en te begryp. Nuwe konseptuele terreine wat binne so ’n eklektiese proses verken en beskryf word, behoort in samehang met bestaande teoretiese raamwerke en in die lig van epistemologiese vernuwing gesien te word, en vereis kritiese selfrefleksie van die bricoleur as skepper van die bricolage. Die betekenis wat die bricolage tot ’n metode van navorsingsverslaggewing kan toevoeg, is dat die proses ’n psigologiese en emosionele eenheid – ’n patroon – by ’n interpretatiewe ervaring voeg. Dit bied dus die geleentheid vir ’n meervoudigheid van stemme, tekstuele vorme, metafore, verskillende standpunte, perspektiewe en lense om persoonlike, sosiale en morele betekenis te skep.<ref name=":2">Kincheloe, J.L. & McLaren, P.L. 2005. Rethinking critical theory and qualitative research. In: Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (reds.)</ref> Omdat alle fisiese, sosiale, kulturele, psigologiese en opvoedkundige gebeure dinamies in ’n groter geheel verweef is, kan die navorser in die proefskrif of tesis as bricolage verskillende beskrywings van die objek van die opvoedkundige se ondersoek, telkens in samehang met die gedeelte van die laslappiekombers (kwilt) waarop hy/sy in sy/haar kaleidoskoop gefokus het. Daarmee kan reduksionisme teengewerk word en die leser bewus gemaak word van die [[Interdissiplinariteit|interdissiplinariteit]] wat in hierdie proses bygedra het tot die kompleksiteit en dinamika van taalonderrig.<ref name=":2" /> == Voorbeeld == As voorbeeld word ’n navorser se gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans in haar navorsing aangebied.<ref name=":0" /> Die volgende illustreer hoe 'n proefskrif of tesis as bricolage aangebied kan word binne die opvoedkundige veld van taalonderrig: * om as '''''teoretiese bricoleur''''' ’n literatuuroorsig te gee oor die gebruik van humormateriaal as onderrigstrategie wat kan lei tot ’n verlaagde affektiewe filter, studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel en daarmee gepaardgaande verhoogde kreatiwiteit;<ref>Kruger, E. en L. Rutgers. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste by taalonderwys om studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel: 'n Gevallestudie. Koers, 37(3):549-588.</ref> * om as '''''metodologiese bricoleur''''' verslag te lewer van onderriggebeure waarin Afrikaans deur middel van humormateriaal meer toeganklik gemaak kan word in sekondêre en hoër onderwys, waar onderwysstudente as toekomstige opvoeders bemagtig is om humormateriaal in hulle onderrig van Afrikaans te gebruik;<ref>Kruger, E. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste in die opleiding van taalonderwysstudente binne 'n konstruktivistiese paradigma. Per Linguam, 24(2):21-44.</ref> * om as '''''interpretatiewe bricoleur''''' die onderwysstudente in die teikengroep se kreatiewe respons op die gebruik van humormateriaal te ontleed en hul beoordeling van ’n rekenaarondersteunde program opgestel deur die navorser met pikturale humor vir addisioneletaal-onderrig te bepaal, om verder as interpretatiewe bricoleur verslag te doen van die navorser se eie professionele ontwikkeling tydens die navorsingsprogram;<ref>Kruger, E. 2007. Die ontwikkeling van 'n [[Rekenaarondersteunde taalonderrig (ROTO)|rekenaarondersteunde taalonderrig]]program op grond van Afrikaanse folklore. Per Linguam, 23(1):16-29.</ref> * om as '''''narratiewe bricoleur''''' deur middel van die narratiewe vorm van verslaggewing as navorser nie alleen te reflekteer oor haar eie ervaring en die praktiese toepassing van die seleksie van teorieë waaraan sy (implisiet) blootgestel was nie, maar ook oor haar (eksplisiete) konstruksie en interpretasie van die betekenis van hierdie professionele reis.<ref>Kruger, E. 2009. Die verband tussen konstruktivistiese beginsels en taalonderrig: Ontwikkeling van 'n navorser se eie epistemologie. Acta Academica, 41(a):180-210.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Studente]] red0x66cwr1bxuys462yvw0y27fjhxh 2521714 2521710 2022-08-27T10:41:57Z K175 70858 wikitext text/x-wiki == Akademie == 'n Ph.D-proefskrif of M.-tesis, selfs 'n Honneurs-verhandeling kan as '''bricolage''' aangebied word en dit kan binne kwalitatiewe navorsing meer as een metode of teks (fiktief en/of nie-fiktief) insluit wat almal in dialoog met die leser se ervarings en waarnemings tree.<ref>Kincheloe, J.L. 2004. Introduction: The power of the bricolage: Expanding research methods. In: Kincheloe, J.L. & Berry, K.S. Rigour and complexity in educational research: Conceptualizing the bricolage. New York: Open University Press. 1-22.</ref> 'n Navorsingsverslag wat aangebied word as bricolage kan vergelyk word met ’n komplekse kwilt, ’n refleksiewe collage of montage — ’n stel vloeibare, verweefde beelde en verbandhoudende tekste; ’n reeks uitbeeldings wat die dele met die geheel verbind. Twee voorbeelde in Afrikaans is die navorsingsverslae van Hanekom <ref>Hanekom, A. 2005. Om tot beter verstaan van die leesproses te kom - ’n outobiografiese narratief. Ongepubliseerde M.Ed.-verhandeling. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch</ref> en Kruger.<ref name=":0">Kruger, E. 2006. Die gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans. Ongepubliseerde Ph.D-proefskrif. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch.</ref> Wikipedia beskryf dit soos volg: “''Bricolage – from the French-language verb bricoler, meaning ’to tinker’ or ’to fiddle’ – [it] is that language's equivalent of the English phrase ‘do-it-yourself’''” – ’n term wat deur die Franse antropoloog [[Claude Lévi-Strauss]] gekonseptualiseer is.<ref>Lévi-Strauss, C. 1966. The savage mind. Chicago: University of Chicago Press.</ref> Die navorser of persoon wat ’n bricolage saamstel en aanbied is 'n bricoleur. Die navorser as bricoleur het begrip daarvoor dat navorsing ’n interaktiewe proses is wat gevorm word deur sy/haar persoonlike geskiedenis, biografie, geslag, sosiale klas, ras en etnisiteit, sowel as die persone wat deel van die konteks uitmaak. Die bricolage kan gesien word as ’n beskrywing van die bestaande konteks, wat op sigself ’n ontwikkeling kan wees, of ’n ontwikkelende samestelling (“assemblage”) van werkbare praktyke (”things that work”). Verder is die bricolage ’n metode vir ontwerp, ’n soort oplossing – die (onvoorspelbare) uitkoms van ’n spesifieke ontwikkeling. Dit behels ’n ondersoek na die proses van samestelling, sowel as die ontwerp daarvan. 'n Positiewe aspek van die bricolage-benadering is die kapasiteit daarvan.<ref name=":1">Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (red.). 2005. The SAGE handbook of qualitative research. 3e uitgawe. Londen: SAGE Publications.</ref> ’n Bricolage is gebaseer op ’n logika van waarneming (”sensation”) en dit weier om die standaardlogika van rasionalistiese diskoerse te volg.<ref>Telles, J.A. 2000. Biographical connections: Experiences as sources of legitimate knowledge in qualitative research. Qualitative Studies in Education, 13(3):251-262.</ref> Dit is ’n term wat dikwels in die kunste gebruik word en pas in by kwalitatiewe navorsing omdat dit by die leser ’n dekomposisie van sy/haar eie logika van uitbeelding tot gevolg het. Dit verskaf verdere moontlikhede en alternatiewe vorme van bestaande gebeure (”feite”), met ander woorde die transmutasie van vorige konsepte, idees en gevoelens. Verder maak bricolage dit vir die leser moontlik om sy/haar eie ervarings te herkonstrueer aan die hand van die waarnemings wat opgeroep is by die lees van hierdie soort verslaggewing. Die bricolage in kwalitatiewe navorsing is iets wat herinner aan die montage en pentimento in film, asook jazz in musiek, wat berus op improvisasie. Beelde en klanke word byeengebring en betekenis word deur ’n nuwe komposisie geskep. Die beelde vorm en definieer mekaar en ’n emosionele Gestalt-effek word geskep te midde van begrip van die dringendheid en kompleksiteit van die dele se verhouding tot die geheel. Gebeure in die bricolage volg mekaar nie net op nie, maar vind ook gelyktydig plaas.<ref name=":1" /> Verder kan die bricolage in die eerste dekade van die 21ste eeu gesien word as ’n proses waarbinne verskeie metodologiese strategieë bruikbaar is om die onthullende konteks van die navorsingsituasie te beskryf en te begryp. Nuwe konseptuele terreine wat binne so ’n eklektiese proses verken en beskryf word, behoort in samehang met bestaande teoretiese raamwerke en in die lig van epistemologiese vernuwing gesien te word, en vereis kritiese selfrefleksie van die bricoleur as skepper van die bricolage. Die betekenis wat die bricolage tot ’n metode van navorsingsverslaggewing kan toevoeg, is dat die proses ’n psigologiese en emosionele eenheid – ’n patroon – by ’n interpretatiewe ervaring voeg. Dit bied dus die geleentheid vir ’n meervoudigheid van stemme, tekstuele vorme, metafore, verskillende standpunte, perspektiewe en lense om persoonlike, sosiale en morele betekenis te skep.<ref name=":2">Kincheloe, J.L. & McLaren, P.L. 2005. Rethinking critical theory and qualitative research. In: Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (reds.)</ref> Omdat alle fisiese, sosiale, kulturele, psigologiese en opvoedkundige gebeure dinamies in ’n groter geheel verweef is, kan die navorser in die proefskrif of tesis as bricolage verskillende beskrywings van die objek van die opvoedkundige se ondersoek, telkens in samehang met die gedeelte van die laslappiekombers (kwilt) waarop hy/sy in sy/haar kaleidoskoop gefokus het. Daarmee kan reduksionisme teengewerk word en die leser bewus gemaak word van die [[Interdissiplinariteit|interdissiplinariteit]] wat in hierdie proses bygedra het tot die kompleksiteit en dinamika van taalonderrig.<ref name=":2" /> == Voorbeeld == As voorbeeld word ’n navorser se gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans in haar navorsing aangebied.<ref name=":0" /> Die volgende illustreer hoe 'n proefskrif of tesis as bricolage aangebied kan word binne die opvoedkundige veld van taalonderrig: * om as '''''teoretiese bricoleur''''' ’n literatuuroorsig te gee oor die gebruik van humormateriaal as onderrigstrategie wat kan lei tot ’n verlaagde affektiewe filter, studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel en daarmee gepaardgaande verhoogde kreatiwiteit;<ref>Kruger, E. en L. Rutgers. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste by taalonderwys om studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel: 'n Gevallestudie. Koers, 37(3):549-588.</ref> * om as '''''metodologiese bricoleur''''' verslag te lewer van onderriggebeure waarin Afrikaans deur middel van humormateriaal meer toeganklik gemaak kan word in sekondêre en hoër onderwys, waar onderwysstudente as toekomstige opvoeders bemagtig is om humormateriaal in hulle onderrig van Afrikaans te gebruik;<ref>Kruger, E. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste in die opleiding van taalonderwysstudente binne 'n konstruktivistiese paradigma. Per Linguam, 24(2):21-44.</ref> * om as '''''interpretatiewe bricoleur''''' die onderwysstudente in die teikengroep se kreatiewe respons op die gebruik van humormateriaal te ontleed en hul beoordeling van ’n rekenaarondersteunde program opgestel deur die navorser met pikturale humor vir addisioneletaal-onderrig te bepaal, om verder as interpretatiewe bricoleur verslag te doen van die navorser se eie professionele ontwikkeling tydens die navorsingsprogram;<ref>Kruger, E. 2007. Die ontwikkeling van 'n [[Rekenaarondersteunde taalonderrig (ROTO)|rekenaarondersteunde taalonderrig]]program op grond van Afrikaanse folklore. Per Linguam, 23(1):16-29.</ref> * om as '''''narratiewe bricoleur''''' deur middel van die narratiewe vorm van verslaggewing as navorser nie alleen te reflekteer oor haar eie ervaring en die praktiese toepassing van die seleksie van teorieë waaraan sy (implisiet) blootgestel was nie, maar ook oor haar (eksplisiete) konstruksie en interpretasie van die betekenis van hierdie professionele reis.<ref>Kruger, E. 2009. Die verband tussen konstruktivistiese beginsels en taalonderrig: Ontwikkeling van 'n navorser se eie epistemologie. Acta Academica, 41(a):180-210.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Studente]] 6koddrd5ppp6mqha0wify0c2rgrmjt2 2521715 2521714 2022-08-27T10:42:08Z K175 70858 /* Voorbeeld */ wikitext text/x-wiki == Akademie == 'n Ph.D-proefskrif of M.-tesis, selfs 'n Honneurs-verhandeling kan as '''bricolage''' aangebied word en dit kan binne kwalitatiewe navorsing meer as een metode of teks (fiktief en/of nie-fiktief) insluit wat almal in dialoog met die leser se ervarings en waarnemings tree.<ref>Kincheloe, J.L. 2004. Introduction: The power of the bricolage: Expanding research methods. In: Kincheloe, J.L. & Berry, K.S. Rigour and complexity in educational research: Conceptualizing the bricolage. New York: Open University Press. 1-22.</ref> 'n Navorsingsverslag wat aangebied word as bricolage kan vergelyk word met ’n komplekse kwilt, ’n refleksiewe collage of montage — ’n stel vloeibare, verweefde beelde en verbandhoudende tekste; ’n reeks uitbeeldings wat die dele met die geheel verbind. Twee voorbeelde in Afrikaans is die navorsingsverslae van Hanekom <ref>Hanekom, A. 2005. Om tot beter verstaan van die leesproses te kom - ’n outobiografiese narratief. Ongepubliseerde M.Ed.-verhandeling. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch</ref> en Kruger.<ref name=":0">Kruger, E. 2006. Die gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans. Ongepubliseerde Ph.D-proefskrif. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch.</ref> Wikipedia beskryf dit soos volg: “''Bricolage – from the French-language verb bricoler, meaning ’to tinker’ or ’to fiddle’ – [it] is that language's equivalent of the English phrase ‘do-it-yourself’''” – ’n term wat deur die Franse antropoloog [[Claude Lévi-Strauss]] gekonseptualiseer is.<ref>Lévi-Strauss, C. 1966. The savage mind. Chicago: University of Chicago Press.</ref> Die navorser of persoon wat ’n bricolage saamstel en aanbied is 'n bricoleur. Die navorser as bricoleur het begrip daarvoor dat navorsing ’n interaktiewe proses is wat gevorm word deur sy/haar persoonlike geskiedenis, biografie, geslag, sosiale klas, ras en etnisiteit, sowel as die persone wat deel van die konteks uitmaak. Die bricolage kan gesien word as ’n beskrywing van die bestaande konteks, wat op sigself ’n ontwikkeling kan wees, of ’n ontwikkelende samestelling (“assemblage”) van werkbare praktyke (”things that work”). Verder is die bricolage ’n metode vir ontwerp, ’n soort oplossing – die (onvoorspelbare) uitkoms van ’n spesifieke ontwikkeling. Dit behels ’n ondersoek na die proses van samestelling, sowel as die ontwerp daarvan. 'n Positiewe aspek van die bricolage-benadering is die kapasiteit daarvan.<ref name=":1">Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (red.). 2005. The SAGE handbook of qualitative research. 3e uitgawe. Londen: SAGE Publications.</ref> ’n Bricolage is gebaseer op ’n logika van waarneming (”sensation”) en dit weier om die standaardlogika van rasionalistiese diskoerse te volg.<ref>Telles, J.A. 2000. Biographical connections: Experiences as sources of legitimate knowledge in qualitative research. Qualitative Studies in Education, 13(3):251-262.</ref> Dit is ’n term wat dikwels in die kunste gebruik word en pas in by kwalitatiewe navorsing omdat dit by die leser ’n dekomposisie van sy/haar eie logika van uitbeelding tot gevolg het. Dit verskaf verdere moontlikhede en alternatiewe vorme van bestaande gebeure (”feite”), met ander woorde die transmutasie van vorige konsepte, idees en gevoelens. Verder maak bricolage dit vir die leser moontlik om sy/haar eie ervarings te herkonstrueer aan die hand van die waarnemings wat opgeroep is by die lees van hierdie soort verslaggewing. Die bricolage in kwalitatiewe navorsing is iets wat herinner aan die montage en pentimento in film, asook jazz in musiek, wat berus op improvisasie. Beelde en klanke word byeengebring en betekenis word deur ’n nuwe komposisie geskep. Die beelde vorm en definieer mekaar en ’n emosionele Gestalt-effek word geskep te midde van begrip van die dringendheid en kompleksiteit van die dele se verhouding tot die geheel. Gebeure in die bricolage volg mekaar nie net op nie, maar vind ook gelyktydig plaas.<ref name=":1" /> Verder kan die bricolage in die eerste dekade van die 21ste eeu gesien word as ’n proses waarbinne verskeie metodologiese strategieë bruikbaar is om die onthullende konteks van die navorsingsituasie te beskryf en te begryp. Nuwe konseptuele terreine wat binne so ’n eklektiese proses verken en beskryf word, behoort in samehang met bestaande teoretiese raamwerke en in die lig van epistemologiese vernuwing gesien te word, en vereis kritiese selfrefleksie van die bricoleur as skepper van die bricolage. Die betekenis wat die bricolage tot ’n metode van navorsingsverslaggewing kan toevoeg, is dat die proses ’n psigologiese en emosionele eenheid – ’n patroon – by ’n interpretatiewe ervaring voeg. Dit bied dus die geleentheid vir ’n meervoudigheid van stemme, tekstuele vorme, metafore, verskillende standpunte, perspektiewe en lense om persoonlike, sosiale en morele betekenis te skep.<ref name=":2">Kincheloe, J.L. & McLaren, P.L. 2005. Rethinking critical theory and qualitative research. In: Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (reds.)</ref> Omdat alle fisiese, sosiale, kulturele, psigologiese en opvoedkundige gebeure dinamies in ’n groter geheel verweef is, kan die navorser in die proefskrif of tesis as bricolage verskillende beskrywings van die objek van die opvoedkundige se ondersoek, telkens in samehang met die gedeelte van die laslappiekombers (kwilt) waarop hy/sy in sy/haar kaleidoskoop gefokus het. Daarmee kan reduksionisme teengewerk word en die leser bewus gemaak word van die [[Interdissiplinariteit|interdissiplinariteit]] wat in hierdie proses bygedra het tot die kompleksiteit en dinamika van taalonderrig.<ref name=":2" /> === Voorbeeld === As voorbeeld word ’n navorser se gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans in haar navorsing aangebied.<ref name=":0" /> Die volgende illustreer hoe 'n proefskrif of tesis as bricolage aangebied kan word binne die opvoedkundige veld van taalonderrig: * om as '''''teoretiese bricoleur''''' ’n literatuuroorsig te gee oor die gebruik van humormateriaal as onderrigstrategie wat kan lei tot ’n verlaagde affektiewe filter, studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel en daarmee gepaardgaande verhoogde kreatiwiteit;<ref>Kruger, E. en L. Rutgers. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste by taalonderwys om studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel: 'n Gevallestudie. Koers, 37(3):549-588.</ref> * om as '''''metodologiese bricoleur''''' verslag te lewer van onderriggebeure waarin Afrikaans deur middel van humormateriaal meer toeganklik gemaak kan word in sekondêre en hoër onderwys, waar onderwysstudente as toekomstige opvoeders bemagtig is om humormateriaal in hulle onderrig van Afrikaans te gebruik;<ref>Kruger, E. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste in die opleiding van taalonderwysstudente binne 'n konstruktivistiese paradigma. Per Linguam, 24(2):21-44.</ref> * om as '''''interpretatiewe bricoleur''''' die onderwysstudente in die teikengroep se kreatiewe respons op die gebruik van humormateriaal te ontleed en hul beoordeling van ’n rekenaarondersteunde program opgestel deur die navorser met pikturale humor vir addisioneletaal-onderrig te bepaal, om verder as interpretatiewe bricoleur verslag te doen van die navorser se eie professionele ontwikkeling tydens die navorsingsprogram;<ref>Kruger, E. 2007. Die ontwikkeling van 'n [[Rekenaarondersteunde taalonderrig (ROTO)|rekenaarondersteunde taalonderrig]]program op grond van Afrikaanse folklore. Per Linguam, 23(1):16-29.</ref> * om as '''''narratiewe bricoleur''''' deur middel van die narratiewe vorm van verslaggewing as navorser nie alleen te reflekteer oor haar eie ervaring en die praktiese toepassing van die seleksie van teorieë waaraan sy (implisiet) blootgestel was nie, maar ook oor haar (eksplisiete) konstruksie en interpretasie van die betekenis van hierdie professionele reis.<ref>Kruger, E. 2009. Die verband tussen konstruktivistiese beginsels en taalonderrig: Ontwikkeling van 'n navorser se eie epistemologie. Acta Academica, 41(a):180-210.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Studente]] i9jnijvjzo5enrbh1th4p3o0fx0aijb 2521716 2521715 2022-08-27T10:42:14Z K175 70858 [[:Kategorie:Studente]] verwyder ([[Wikipedia:HotCat|HotCat.js]]) wikitext text/x-wiki == Akademie == 'n Ph.D-proefskrif of M.-tesis, selfs 'n Honneurs-verhandeling kan as '''bricolage''' aangebied word en dit kan binne kwalitatiewe navorsing meer as een metode of teks (fiktief en/of nie-fiktief) insluit wat almal in dialoog met die leser se ervarings en waarnemings tree.<ref>Kincheloe, J.L. 2004. Introduction: The power of the bricolage: Expanding research methods. In: Kincheloe, J.L. & Berry, K.S. Rigour and complexity in educational research: Conceptualizing the bricolage. New York: Open University Press. 1-22.</ref> 'n Navorsingsverslag wat aangebied word as bricolage kan vergelyk word met ’n komplekse kwilt, ’n refleksiewe collage of montage — ’n stel vloeibare, verweefde beelde en verbandhoudende tekste; ’n reeks uitbeeldings wat die dele met die geheel verbind. Twee voorbeelde in Afrikaans is die navorsingsverslae van Hanekom <ref>Hanekom, A. 2005. Om tot beter verstaan van die leesproses te kom - ’n outobiografiese narratief. Ongepubliseerde M.Ed.-verhandeling. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch</ref> en Kruger.<ref name=":0">Kruger, E. 2006. Die gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans. Ongepubliseerde Ph.D-proefskrif. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch.</ref> Wikipedia beskryf dit soos volg: “''Bricolage – from the French-language verb bricoler, meaning ’to tinker’ or ’to fiddle’ – [it] is that language's equivalent of the English phrase ‘do-it-yourself’''” – ’n term wat deur die Franse antropoloog [[Claude Lévi-Strauss]] gekonseptualiseer is.<ref>Lévi-Strauss, C. 1966. The savage mind. Chicago: University of Chicago Press.</ref> Die navorser of persoon wat ’n bricolage saamstel en aanbied is 'n bricoleur. Die navorser as bricoleur het begrip daarvoor dat navorsing ’n interaktiewe proses is wat gevorm word deur sy/haar persoonlike geskiedenis, biografie, geslag, sosiale klas, ras en etnisiteit, sowel as die persone wat deel van die konteks uitmaak. Die bricolage kan gesien word as ’n beskrywing van die bestaande konteks, wat op sigself ’n ontwikkeling kan wees, of ’n ontwikkelende samestelling (“assemblage”) van werkbare praktyke (”things that work”). Verder is die bricolage ’n metode vir ontwerp, ’n soort oplossing – die (onvoorspelbare) uitkoms van ’n spesifieke ontwikkeling. Dit behels ’n ondersoek na die proses van samestelling, sowel as die ontwerp daarvan. 'n Positiewe aspek van die bricolage-benadering is die kapasiteit daarvan.<ref name=":1">Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (red.). 2005. The SAGE handbook of qualitative research. 3e uitgawe. Londen: SAGE Publications.</ref> ’n Bricolage is gebaseer op ’n logika van waarneming (”sensation”) en dit weier om die standaardlogika van rasionalistiese diskoerse te volg.<ref>Telles, J.A. 2000. Biographical connections: Experiences as sources of legitimate knowledge in qualitative research. Qualitative Studies in Education, 13(3):251-262.</ref> Dit is ’n term wat dikwels in die kunste gebruik word en pas in by kwalitatiewe navorsing omdat dit by die leser ’n dekomposisie van sy/haar eie logika van uitbeelding tot gevolg het. Dit verskaf verdere moontlikhede en alternatiewe vorme van bestaande gebeure (”feite”), met ander woorde die transmutasie van vorige konsepte, idees en gevoelens. Verder maak bricolage dit vir die leser moontlik om sy/haar eie ervarings te herkonstrueer aan die hand van die waarnemings wat opgeroep is by die lees van hierdie soort verslaggewing. Die bricolage in kwalitatiewe navorsing is iets wat herinner aan die montage en pentimento in film, asook jazz in musiek, wat berus op improvisasie. Beelde en klanke word byeengebring en betekenis word deur ’n nuwe komposisie geskep. Die beelde vorm en definieer mekaar en ’n emosionele Gestalt-effek word geskep te midde van begrip van die dringendheid en kompleksiteit van die dele se verhouding tot die geheel. Gebeure in die bricolage volg mekaar nie net op nie, maar vind ook gelyktydig plaas.<ref name=":1" /> Verder kan die bricolage in die eerste dekade van die 21ste eeu gesien word as ’n proses waarbinne verskeie metodologiese strategieë bruikbaar is om die onthullende konteks van die navorsingsituasie te beskryf en te begryp. Nuwe konseptuele terreine wat binne so ’n eklektiese proses verken en beskryf word, behoort in samehang met bestaande teoretiese raamwerke en in die lig van epistemologiese vernuwing gesien te word, en vereis kritiese selfrefleksie van die bricoleur as skepper van die bricolage. Die betekenis wat die bricolage tot ’n metode van navorsingsverslaggewing kan toevoeg, is dat die proses ’n psigologiese en emosionele eenheid – ’n patroon – by ’n interpretatiewe ervaring voeg. Dit bied dus die geleentheid vir ’n meervoudigheid van stemme, tekstuele vorme, metafore, verskillende standpunte, perspektiewe en lense om persoonlike, sosiale en morele betekenis te skep.<ref name=":2">Kincheloe, J.L. & McLaren, P.L. 2005. Rethinking critical theory and qualitative research. In: Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (reds.)</ref> Omdat alle fisiese, sosiale, kulturele, psigologiese en opvoedkundige gebeure dinamies in ’n groter geheel verweef is, kan die navorser in die proefskrif of tesis as bricolage verskillende beskrywings van die objek van die opvoedkundige se ondersoek, telkens in samehang met die gedeelte van die laslappiekombers (kwilt) waarop hy/sy in sy/haar kaleidoskoop gefokus het. Daarmee kan reduksionisme teengewerk word en die leser bewus gemaak word van die [[Interdissiplinariteit|interdissiplinariteit]] wat in hierdie proses bygedra het tot die kompleksiteit en dinamika van taalonderrig.<ref name=":2" /> === Voorbeeld === As voorbeeld word ’n navorser se gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans in haar navorsing aangebied.<ref name=":0" /> Die volgende illustreer hoe 'n proefskrif of tesis as bricolage aangebied kan word binne die opvoedkundige veld van taalonderrig: * om as '''''teoretiese bricoleur''''' ’n literatuuroorsig te gee oor die gebruik van humormateriaal as onderrigstrategie wat kan lei tot ’n verlaagde affektiewe filter, studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel en daarmee gepaardgaande verhoogde kreatiwiteit;<ref>Kruger, E. en L. Rutgers. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste by taalonderwys om studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel: 'n Gevallestudie. Koers, 37(3):549-588.</ref> * om as '''''metodologiese bricoleur''''' verslag te lewer van onderriggebeure waarin Afrikaans deur middel van humormateriaal meer toeganklik gemaak kan word in sekondêre en hoër onderwys, waar onderwysstudente as toekomstige opvoeders bemagtig is om humormateriaal in hulle onderrig van Afrikaans te gebruik;<ref>Kruger, E. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste in die opleiding van taalonderwysstudente binne 'n konstruktivistiese paradigma. Per Linguam, 24(2):21-44.</ref> * om as '''''interpretatiewe bricoleur''''' die onderwysstudente in die teikengroep se kreatiewe respons op die gebruik van humormateriaal te ontleed en hul beoordeling van ’n rekenaarondersteunde program opgestel deur die navorser met pikturale humor vir addisioneletaal-onderrig te bepaal, om verder as interpretatiewe bricoleur verslag te doen van die navorser se eie professionele ontwikkeling tydens die navorsingsprogram;<ref>Kruger, E. 2007. Die ontwikkeling van 'n [[Rekenaarondersteunde taalonderrig (ROTO)|rekenaarondersteunde taalonderrig]]program op grond van Afrikaanse folklore. Per Linguam, 23(1):16-29.</ref> * om as '''''narratiewe bricoleur''''' deur middel van die narratiewe vorm van verslaggewing as navorser nie alleen te reflekteer oor haar eie ervaring en die praktiese toepassing van die seleksie van teorieë waaraan sy (implisiet) blootgestel was nie, maar ook oor haar (eksplisiete) konstruksie en interpretasie van die betekenis van hierdie professionele reis.<ref>Kruger, E. 2009. Die verband tussen konstruktivistiese beginsels en taalonderrig: Ontwikkeling van 'n navorser se eie epistemologie. Acta Academica, 41(a):180-210.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} 0vkzfzseitci6h0dbfd3udjq9uqldgj 2521717 2521716 2022-08-27T10:42:59Z K175 70858 [[:Kategorie:Postmodernisme]] bygevoeg ([[Wikipedia:HotCat|HotCat.js]]) wikitext text/x-wiki == Akademie == 'n Ph.D-proefskrif of M.-tesis, selfs 'n Honneurs-verhandeling kan as '''bricolage''' aangebied word en dit kan binne kwalitatiewe navorsing meer as een metode of teks (fiktief en/of nie-fiktief) insluit wat almal in dialoog met die leser se ervarings en waarnemings tree.<ref>Kincheloe, J.L. 2004. Introduction: The power of the bricolage: Expanding research methods. In: Kincheloe, J.L. & Berry, K.S. Rigour and complexity in educational research: Conceptualizing the bricolage. New York: Open University Press. 1-22.</ref> 'n Navorsingsverslag wat aangebied word as bricolage kan vergelyk word met ’n komplekse kwilt, ’n refleksiewe collage of montage — ’n stel vloeibare, verweefde beelde en verbandhoudende tekste; ’n reeks uitbeeldings wat die dele met die geheel verbind. Twee voorbeelde in Afrikaans is die navorsingsverslae van Hanekom <ref>Hanekom, A. 2005. Om tot beter verstaan van die leesproses te kom - ’n outobiografiese narratief. Ongepubliseerde M.Ed.-verhandeling. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch</ref> en Kruger.<ref name=":0">Kruger, E. 2006. Die gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans. Ongepubliseerde Ph.D-proefskrif. Stellenbosch: Universiteit Stellenbosch.</ref> Wikipedia beskryf dit soos volg: “''Bricolage – from the French-language verb bricoler, meaning ’to tinker’ or ’to fiddle’ – [it] is that language's equivalent of the English phrase ‘do-it-yourself’''” – ’n term wat deur die Franse antropoloog [[Claude Lévi-Strauss]] gekonseptualiseer is.<ref>Lévi-Strauss, C. 1966. The savage mind. Chicago: University of Chicago Press.</ref> Die navorser of persoon wat ’n bricolage saamstel en aanbied is 'n bricoleur. Die navorser as bricoleur het begrip daarvoor dat navorsing ’n interaktiewe proses is wat gevorm word deur sy/haar persoonlike geskiedenis, biografie, geslag, sosiale klas, ras en etnisiteit, sowel as die persone wat deel van die konteks uitmaak. Die bricolage kan gesien word as ’n beskrywing van die bestaande konteks, wat op sigself ’n ontwikkeling kan wees, of ’n ontwikkelende samestelling (“assemblage”) van werkbare praktyke (”things that work”). Verder is die bricolage ’n metode vir ontwerp, ’n soort oplossing – die (onvoorspelbare) uitkoms van ’n spesifieke ontwikkeling. Dit behels ’n ondersoek na die proses van samestelling, sowel as die ontwerp daarvan. 'n Positiewe aspek van die bricolage-benadering is die kapasiteit daarvan.<ref name=":1">Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (red.). 2005. The SAGE handbook of qualitative research. 3e uitgawe. Londen: SAGE Publications.</ref> ’n Bricolage is gebaseer op ’n logika van waarneming (”sensation”) en dit weier om die standaardlogika van rasionalistiese diskoerse te volg.<ref>Telles, J.A. 2000. Biographical connections: Experiences as sources of legitimate knowledge in qualitative research. Qualitative Studies in Education, 13(3):251-262.</ref> Dit is ’n term wat dikwels in die kunste gebruik word en pas in by kwalitatiewe navorsing omdat dit by die leser ’n dekomposisie van sy/haar eie logika van uitbeelding tot gevolg het. Dit verskaf verdere moontlikhede en alternatiewe vorme van bestaande gebeure (”feite”), met ander woorde die transmutasie van vorige konsepte, idees en gevoelens. Verder maak bricolage dit vir die leser moontlik om sy/haar eie ervarings te herkonstrueer aan die hand van die waarnemings wat opgeroep is by die lees van hierdie soort verslaggewing. Die bricolage in kwalitatiewe navorsing is iets wat herinner aan die montage en pentimento in film, asook jazz in musiek, wat berus op improvisasie. Beelde en klanke word byeengebring en betekenis word deur ’n nuwe komposisie geskep. Die beelde vorm en definieer mekaar en ’n emosionele Gestalt-effek word geskep te midde van begrip van die dringendheid en kompleksiteit van die dele se verhouding tot die geheel. Gebeure in die bricolage volg mekaar nie net op nie, maar vind ook gelyktydig plaas.<ref name=":1" /> Verder kan die bricolage in die eerste dekade van die 21ste eeu gesien word as ’n proses waarbinne verskeie metodologiese strategieë bruikbaar is om die onthullende konteks van die navorsingsituasie te beskryf en te begryp. Nuwe konseptuele terreine wat binne so ’n eklektiese proses verken en beskryf word, behoort in samehang met bestaande teoretiese raamwerke en in die lig van epistemologiese vernuwing gesien te word, en vereis kritiese selfrefleksie van die bricoleur as skepper van die bricolage. Die betekenis wat die bricolage tot ’n metode van navorsingsverslaggewing kan toevoeg, is dat die proses ’n psigologiese en emosionele eenheid – ’n patroon – by ’n interpretatiewe ervaring voeg. Dit bied dus die geleentheid vir ’n meervoudigheid van stemme, tekstuele vorme, metafore, verskillende standpunte, perspektiewe en lense om persoonlike, sosiale en morele betekenis te skep.<ref name=":2">Kincheloe, J.L. & McLaren, P.L. 2005. Rethinking critical theory and qualitative research. In: Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (reds.)</ref> Omdat alle fisiese, sosiale, kulturele, psigologiese en opvoedkundige gebeure dinamies in ’n groter geheel verweef is, kan die navorser in die proefskrif of tesis as bricolage verskillende beskrywings van die objek van die opvoedkundige se ondersoek, telkens in samehang met die gedeelte van die laslappiekombers (kwilt) waarop hy/sy in sy/haar kaleidoskoop gefokus het. Daarmee kan reduksionisme teengewerk word en die leser bewus gemaak word van die [[Interdissiplinariteit|interdissiplinariteit]] wat in hierdie proses bygedra het tot die kompleksiteit en dinamika van taalonderrig.<ref name=":2" /> === Voorbeeld === As voorbeeld word ’n navorser se gebruik van humormateriaal in die onderrig van Afrikaans in haar navorsing aangebied.<ref name=":0" /> Die volgende illustreer hoe 'n proefskrif of tesis as bricolage aangebied kan word binne die opvoedkundige veld van taalonderrig: * om as '''''teoretiese bricoleur''''' ’n literatuuroorsig te gee oor die gebruik van humormateriaal as onderrigstrategie wat kan lei tot ’n verlaagde affektiewe filter, studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel en daarmee gepaardgaande verhoogde kreatiwiteit;<ref>Kruger, E. en L. Rutgers. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste by taalonderwys om studente se emosionele geletterdheid te ontwikkel: 'n Gevallestudie. Koers, 37(3):549-588.</ref> * om as '''''metodologiese bricoleur''''' verslag te lewer van onderriggebeure waarin Afrikaans deur middel van humormateriaal meer toeganklik gemaak kan word in sekondêre en hoër onderwys, waar onderwysstudente as toekomstige opvoeders bemagtig is om humormateriaal in hulle onderrig van Afrikaans te gebruik;<ref>Kruger, E. 2008. Die integrasie van humoristiese tekste in die opleiding van taalonderwysstudente binne 'n konstruktivistiese paradigma. Per Linguam, 24(2):21-44.</ref> * om as '''''interpretatiewe bricoleur''''' die onderwysstudente in die teikengroep se kreatiewe respons op die gebruik van humormateriaal te ontleed en hul beoordeling van ’n rekenaarondersteunde program opgestel deur die navorser met pikturale humor vir addisioneletaal-onderrig te bepaal, om verder as interpretatiewe bricoleur verslag te doen van die navorser se eie professionele ontwikkeling tydens die navorsingsprogram;<ref>Kruger, E. 2007. Die ontwikkeling van 'n [[Rekenaarondersteunde taalonderrig (ROTO)|rekenaarondersteunde taalonderrig]]program op grond van Afrikaanse folklore. Per Linguam, 23(1):16-29.</ref> * om as '''''narratiewe bricoleur''''' deur middel van die narratiewe vorm van verslaggewing as navorser nie alleen te reflekteer oor haar eie ervaring en die praktiese toepassing van die seleksie van teorieë waaraan sy (implisiet) blootgestel was nie, maar ook oor haar (eksplisiete) konstruksie en interpretasie van die betekenis van hierdie professionele reis.<ref>Kruger, E. 2009. Die verband tussen konstruktivistiese beginsels en taalonderrig: Ontwikkeling van 'n navorser se eie epistemologie. Acta Academica, 41(a):180-210.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Postmodernisme]] j2e9kkkd7y3y8xy6z4czs7kixl3zs6v 0 116524 2521586 2521469 2022-08-26T13:02:54Z Aliwal2012 39067 proeflees wikitext text/x-wiki [[Beeld:Dr Victor d'Assonville.jpg|duimnael|200px|Prof. Victor Edouard d'Assonville.]] '''Victor Edouard d'Assonville''' [[18 Augustus]] [[1927]] - [[25 Augustus]] [[2022]]) was ’n Suid-Afrikaanse teoloog, historikus, skrywer en professor van die [[Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys]], waar hy hoof van die Departement Bybelkunde was. Tot 1992, kort voor sy emeritering en ná 'n tugproses teen hom gevolg is, was hy ook verbonde aan die universiteit se Fakulteit Teologie, sowel as die Teologiese Skool van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika. Hy was die skrywer van verskeie teologiese en historiese werke, waaronder ’n aantal biografieë. == Lewe en werk == [[Beeld:Dr en mev VE D'Assonville, haar broer en moeder en die egpaar se kinders.jpg|duimnael|links|300px|Ds. Victor Edouard d'Assonville jr. (dr. d'Assonville se seun wat ook Gereformeerde predikant is) as baba op sy ouma Millie van der Merwe (geb. Radloff) se skoot. Links van haar sit sy ma, Therese, en pa, Prof. V.E. d'Assonville. Langs sy ouma is sy oom Johan van der Merwe. Sy susters is Martha (agter) en Millie (regs voor).]] [[Beeld:Victor Edouard d'Assonville se huwelik met Johanna Mathilde Therése van der Merwe.jpg|duimnael|regs|240px|Prof. Victor Edouard d'Assonville trou op [[21 Januarie]] [[1956]] met Therese van der Merwe.]] [[Lêer:Verlowing.webp|links|duimnael|396x396px|Prof. Victor Edouard d'Assonville & Therese van der Merwe se verlowing.]] Victor Edouard d’Assonville is op 18 Augustus 1927 gebore op die plaas Oase aan die Vrystaatse kant van die [[Vaalrivier]], distrik Heilbron. Met die bou van die Vaaldam (vanaf 1934) het die opstal van Oase en ’n gedeelte van die plaas deel van die eiland in die [[Vaaldam]] geword. In 1945 matrikuleer hy op [[Ventersdorp]], waarna hy verder studeer aan die [[Potchefstroomse Universiteit|Potchefstroomse Universiteitskollege (PUK)]]. Hier voltooi hy die [[Baccalaureus artium|B.A.-]] en Th.B.-grade. Op universiteit is hy aktief by die studentelewe betrokke waar hy onder andere primarius van sy koshuis was en in 1952 voorsitter van die Studenteraad. Benewens die Abe Bailey-reisbeurs word ook die universiteit se Raadsmedalje aan hom toegeken. In die tydperk 1958 tot 1959 doen hy in [[Edinburg]] in [[Skotland]] navorsing oor die Hervorming in die sestiende eeu, spesifiek oor [[John Knox]]. Sy navorsing oor die 16de-eeuse Reformasie en die Suid-Afrikaanse kerkgeskiedenis doen hy in biblioteke en argiewe in Suid-Afrika, Edinburgh, [[Londen]], [[Amsterdam]] en Kampen. In Edinburgh voltooi hy die eerste deel van die doktorale studies, en sit dan sy studies voort aan die [[Universiteit van Natal]], waar hy in 1968 die Ph.D.-graad verwerf met ’n proefskrif oor ''John Knox and the Institutes of Calvin''.<ref name="Marnix">d’Assonville, V.E., 2002, Op die bodem van die Vaaldam. Weltevredenpark: Marnix. p. 190.</ref><ref name="Herald">Fourie, R. Vaaldam se Geheime (3) in Heilbron Herald, 1 Maart 2019, p. 9.</ref> Hierna verwerf hy ook in 1971 ’n Th.M.-graad op Potchefstroom met ’n verhandeling oor die digter [[Totius]] se opleiding en vorming as predikant. Vervolgens lê hy die doktorale eksamen in Kerkgeskiedenis en Kerkreg af, onder andere by prof. [[Gert van der Vyver|G.C.P. van der Vyver]] en prof. Hugo du Plessis. In hierdie stadium het Victor sy navorsing op Totius begin fokus, wat in 1977 uitgeloop het op die biografie oor Totius wat by Tafelberg Pers verskyn het.<ref name="profeet">d’Assonville, V.E., 1977, Totius – Profeet van die Mooirivier. Kaapstad: Tafelberg.</ref> Om die nalatenskap van Totius te help bewaar, speel hy ’n leidende rol in die praktiese inrigting van Totius se woonhuis te Potchefstroom (wat as nasionale besienswaardigheid verklaar is) as museum. Dit het ook die bewaring van Totius se plasie Krugerskraal, waar groot dele van die Bybel in Afrikaans vertaal is en die Psalms berym is, asook in die oprigting van die Totiusmonument in Potchefstroom in 1977 ingesluit. ’n Reeks radiopraatjies oor Totius deur hom is in 1977 oor die SAUK se Afrikaanse diens uitgesaai. Vanaf 1954 tot 1961 is hy predikant in die [[Gereformeerde kerk Pietermaritzburg]], hierna agtereenvolgens in die Gereformeerde Kerke [[Gereformeerde kerk Johannesburg-Sentraal|Johannesburg-Sentraal]] (1961–1965), Pretoria-[[Gereformeerde kerk Pretoria-Sunnyside|Sunnyside]] (1965–1970) en in [[Potchefstroom]], waar hy die gemeentes [[Gereformeerde kerk Potchefstroom-Noord|Potchefstroom-Noord]] (1970–1971), [[Gereformeerde kerk Cachet|Cachet]] (1971–1974) en [[Gereformeerde kerk Noordbrug|Noordbrug]] (1974–1978) bedien. Die studentegemeente Cachet (eerste kampusgemeente in die land) het onder sy bediening ontstaan.<ref>''Die Jong Kerk (Die Gereformeerde Kerk Cachet, 1971-1981).'' Feesuitgawe. Die Gereformeerde Kerk Cachet.</ref> Die Engelse Gereformeerde Kerk van Johannesburg is ’n uitvloeisel van sy sending- en evangelisasiewerk tydens sy bediening in Johannesburg, waar hy die eerste gereformeerde predikant was wat daar met ekstra kerkdienste en prediking in Engels begin het.<ref>''Kerk en Stad''. (Geref. Kerk Johannesburg-Sentraal.) Jaargang 4, nr. 18. Jan./Feb. 1965.</ref> By verskeie geleenthede word prof. d’Assonville na plaaslike en buitelandse kongresse uitgenooi, veral kongresse oor [[Johannes Calvyn|Calvyn]], waar hy meermale voordragte lewer, selfs op die Internasionale Calvynkongres van 1986 in Hongarye, agter die ystergordyn. Hy word ook dikwels afgevaardig na sinodes van kerke met wie die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika korrespondensie handhaaf, asook na Ekumeniese Sinodes. Só besoek hy onder meer die kerke in [[Noord-Amerika]], Skotland, [[Australië]] en [[Nederland]], waarna hy volledige verslae oor die besoeke skryf wat voor die Suid-Afrikaanse Sinodes gedien het. Namens plaaslike sinodes dien hy ook op ’n groot aantal deputategroepe wat gemeentes besoek en met hulp en leiding bedien. Sedert 21 Januarie 1956 was hy met Therése (née van der Merwe) getroud. Die egpaar het vyf kinders, twee seuns en drie dogters, asook kleinkinders. == Skryfwerk == [[Lêer:Tuis in Pretoria.jpg|duimnael|320x320px|Prof. d'Assonville en sy vrou Therese.]] [[Lêer:D'Assonville gesin.jpg|duimnael|270x270px|Prof. d'Assonville en sy vrou Therese saam met hul vyf kinders, 3 skoonseuns en twee skoondogters.]] Sowat veertig boeke (waarvan meer as die helfte die afgelope kwarteeu) en 200 artikels- en tydskrifbydraes verskyn uit sy pen. ''Totius – Profeet van die Mooirivier'' (1977, Tafelberg Pers) is ’n lewenskets oor Totius, wat hy later opvolg met die omvattende biografie ''Dit is Totius'' (1993) – die gesaghebbende werk oor hierdie besondere digter, teoloog en Bybelvertaler se lewe en werk. Daarby publiseer hy Totius se oorlogsdagboek, ''64 dae te velde'', en voorsien dit van aantekeninge. Hy skryf ook ’n omvattende biografie oor die taalvegter vir Afrikaans en een van die stigters van die GRA, [[Stephanus Jacobus du Toit|S.J. du Toit]], Totius se vader, onder die titel ''S.J. du Toit van die Paarl (1847–1911)''. ’n Deel van sy publikasies is teologies van aard en beskryf hoofsaaklik die gereformeerde leer of uitgangspunte oor teologiese sake. ''Gids vir die Kerkgeskiedenis'' is ’n samevatting van lesings in kerkgeskiedenis aan die Teologiese Skool. Hierbenewens skryf hy ook handboeke in Dogmageskiedenis (wat ook aan ander fakulteite voorgeskrewe was), Kerkgeskiedenis en die [[Nuwe Testament]], asook boeke oor die Afrikaanse Psalmberyming, die boek Openbaring, die prediking en die doopsformulier. Daar verskyn ook ’n aantal preekbundels deur hom. In ''Kerk op die wit hooglande'' word die geskiedenis van die gereformeerde kerke in [[Kenia]] beskryf. In sy latere jare publiseer hy ’n verskeidenheid boeke gebaseer op historiese navorsing in Afrikaans en Engels, bv. oor Bloedrivier, Majuba en Eugène Marais in die Waterberge, asook boeke wat grepe uit die Anglo Boere-oorlog, die Rebellie en daarna beskryf. == Publikasies == {| class="wikitable" !Jaar !Publikasies |- |1960 |''Not against but for the truth''. GKSA. (Deputate Evangelisasieliteratuur.) |- |1966 |''Kerk en prediking'' |- |1969 |''John Knox and the Institutes of Calvin.'' Drakensberg Press''.'' |- |1973 |''Geskeurde gordyn.'' |- |1974 |''Calvyn verdedig sy stad. Sy antwoord aan kardinaal Sadoletus in 1539.'' Pro Rege. |- |1976 |''Die dwaasheid om te preek.'' Boekhandel de Jong |- |1977 |''Sy koms om middernag: 10 preke uit die Tessalonisense briewe'' |- | |''Totius – Profeet van die Mooirivier.'' Tafelberg. |- | |''64 dae te velde – Totius se Oorlogsdagboek''. Tafelberg. |- |1980 |''Kerkgeskiedenis in 30 lesse.'' Marnix. (Vier drukke; hersiene uitgawe 2015.) |- |1981 |''Bakens vir die dogmageskiedenis.'' Marnix. |- | |''Die gereformeerde doopsformulier.'' PTP (Potchefstroom Teologiese Publikasies). Marnix. |- |1984 |''Kerk op die wit hooglande.'' Marnix. |- | |''Oorsig oor die Nuwe Testament.'' Marnix. |- |1988 |''Die Psalmboek as reformatoriese erfenis''. |- |1989. |''25 preke.'' Marnix. |- |1990. |''Kerk en tydsgees''. Marnix. |- |1992 |''Gids vir Kerkgeskiedenis.'' Marnix. |- |1993 |''Dit is Totius.'' Marnix. |- |1996. |''Majuba.'' Marnix. (Tweede druk 2001.) |- |1996. |''Majuba.'' Marnix. (English.) |- |1998 |''Die Boek Openbaring.'' Marnix. |- |1999 |''SJ du Toit van die Paarl (1847–1911).'' Marnix. |- | |''Kruger en Rhodes''. Marnix. |- |2000. |''Bloedrivier.'' Marnix. (Tweede druk, 2003.) |- | |''Blood River.'' Marnix. (Second print 2007.) |- |2001 |''Totius se Oorlogsdagboek.'' (Hersiene uitgawe.) Marnix''.'' |- |2002 |''Op die bodem van die Vaaldam: Geskiedenis van die plaas Zandfontein en die RAU-eiland (1850–1936).'' Marnix. |- |2005. |''Die Psalms sing van Christus.'' Marnix. |- |2006. |''Die Koms van Christus en die Antichris''. Marnix. |- |2008. |''Die Van der Merwes van Middendeel. Geskiedenis van die plaas Middendeel, Boshofdistrik, Vrystaat en sy mense, 1862-2008.'' Marnix. (In samewerking met Nico van der Merwe en Therése d’Assonville.) |- | |''Eugène Marais en die Waterberge.'' Marnix. |- | |''Eugène Marais and the Waterberg.'' Marnix. |- |2010. |''Generaal De Wet in die Vredefortkoepel.'' Marnix. |- |2011. |''Die Groot Diamantroof. Britse anneksasie van die Vrystaatse diamantvelde, 1871''. Marnix. |- |2013. |''The Book of Revelation''. Marnix. |- |2014 |''“O Vaalrivier! … Broederstroom” Totius se gedig oor generaal Christiaan Beyers en die Rebellie van 1914.'' Marnix. |- |2015 |''Hemel en Hel en Nuwe Jerusalem''. Aros. |- |2015. |''Kerkgeskiedenis in 30 lesse.'' Aros. (Tweede, hersiene uitgawe, ''red''. Victor E. d’Assonville, jr.) |- |2016. |''Koning Dawid.'' Aros. |} == Bronnelys == === Tydskrifte en koerante === * Du Plooy, A. le R. ''Waarderingswoord aan kollegas B. Spoelstra en V.E. d’Assonville.'' In die Skriflig. Jaargang 27 no.2 1993. * ''Credits and Contributors''. Legend. 2018. p. 8. * Fourie, R. ''Vaaldam se Geheime, Deel 3'' Heilbron Herald, 1 Maart 2019, p. 9. === Internet === * Christelike Kernensiklopedie: http://cke.christians.co.za/2016/03/02/dassonville-victor-edouard/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161108185135/http://cke.christians.co.za/2016/03/02/dassonville-victor-edouard/ |date= 8 November 2016 }} * https://proregno.com/2019/12/25/uit-die-geskiedenis-cke-oor-twee-doppers-prof-ve-dassonville-snr-en-oud-pres-fw-de-klerk/ * Du Plooy, A. le R. In die Skriflig: http://www.indieskriflig.org.za/index.php/skriflig/article/viewFile/1451/1745 * Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/np-dassonville,%20v%20e/ * Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-n50-56514/ * www.marnix.co.za == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:d'Assonville, V.E.}} [[Kategorie:Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Afrikaanse skrywers]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse predikante]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse teoloë]] [[Kategorie:Geboortes in 1927]] [[Kategorie:Sterftes in 2022]] n1gc5vk7iv553hfqdcqwuyggmaid0an 2521591 2521586 2022-08-26T14:04:18Z Aliwal2012 39067 maak beeld kleiner wikitext text/x-wiki [[Beeld:Dr Victor d'Assonville.jpg|duimnael|200px|Prof. Victor Edouard d'Assonville.]] '''Victor Edouard d'Assonville''' ([[18 Augustus]] [[1927]] – [[25 Augustus]] [[2022]]) was ’n Suid-Afrikaanse teoloog, historikus, skrywer en professor aan die [[Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys]], waar hy hoof van die Departement Bybelkunde was. Tot 1992, kort voor sy emeritering en ná 'n tugproses teen hom gevolg is, was hy ook verbonde aan die universiteit se Fakulteit Teologie, sowel as die Teologiese Skool van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika. Hy was die skrywer van verskeie teologiese en historiese werke, waaronder ’n aantal biografieë. == Lewe en werk == [[Beeld:Dr en mev VE D'Assonville, haar broer en moeder en die egpaar se kinders.jpg|duimnael|links|300px|Ds. Victor Edouard d'Assonville jr. (dr. d'Assonville se seun wat ook Gereformeerde predikant is) as baba op sy ouma Millie van der Merwe (geb. Radloff) se skoot. Links van haar sit sy ma, Therese, en pa, Prof. V.E. d'Assonville. Langs sy ouma is sy oom Johan van der Merwe. Sy susters is Martha (agter) en Millie (regs voor).]] [[Beeld:Victor Edouard d'Assonville se huwelik met Johanna Mathilde Therése van der Merwe.jpg|duimnael|regs|200px|Prof. Victor Edouard d'Assonville trou op [[21 Januarie]] [[1956]] met Therese van der Merwe.]] [[Lêer:Verlowing.webp|links|duimnael|160px|Prof. Victor Edouard d'Assonville & Therese van der Merwe se verlowing.]] Victor Edouard d’Assonville is op 18 Augustus 1927 gebore op die plaas Oase aan die Vrystaatse kant van die [[Vaalrivier]], distrik Heilbron. Met die bou van die Vaaldam (vanaf 1934) het die opstal van Oase en ’n gedeelte van die plaas deel van die eiland in die [[Vaaldam]] geword. In 1945 matrikuleer hy op [[Ventersdorp]], waarna hy verder studeer aan die [[Potchefstroomse Universiteit|Potchefstroomse Universiteitskollege (PUK)]]. Hier voltooi hy die [[Baccalaureus artium|B.A.-]] en Th.B.-grade. Op universiteit is hy aktief by die studentelewe betrokke waar hy onder andere primarius van sy koshuis was en in 1952 voorsitter van die Studenteraad. Benewens die Abe Bailey-reisbeurs word ook die universiteit se Raadsmedalje aan hom toegeken. In die tydperk 1958 tot 1959 doen hy in [[Edinburg]] in [[Skotland]] navorsing oor die Hervorming in die sestiende eeu, spesifiek oor [[John Knox]]. Sy navorsing oor die 16de-eeuse Reformasie en die Suid-Afrikaanse kerkgeskiedenis doen hy in biblioteke en argiewe in Suid-Afrika, Edinburgh, [[Londen]], [[Amsterdam]] en Kampen. In Edinburgh voltooi hy die eerste deel van die doktorale studies, en sit dan sy studies voort aan die [[Universiteit van Natal]], waar hy in 1968 die Ph.D.-graad verwerf met ’n proefskrif oor ''John Knox and the Institutes of Calvin''.<ref name="Marnix">d’Assonville, V.E., 2002, Op die bodem van die Vaaldam. Weltevredenpark: Marnix. p. 190.</ref><ref name="Herald">Fourie, R. Vaaldam se Geheime (3) in Heilbron Herald, 1 Maart 2019, p. 9.</ref> Hierna verwerf hy ook in 1971 ’n Th.M.-graad op Potchefstroom met ’n verhandeling oor die digter [[Totius]] se opleiding en vorming as predikant. Vervolgens lê hy die doktorale eksamen in Kerkgeskiedenis en Kerkreg af, onder andere by prof. [[Gert van der Vyver|G.C.P. van der Vyver]] en prof. Hugo du Plessis. In hierdie stadium het Victor sy navorsing op Totius begin fokus, wat in 1977 uitgeloop het op die biografie oor Totius wat by Tafelberg Pers verskyn het.<ref name="profeet">d’Assonville, V.E., 1977, Totius – Profeet van die Mooirivier. Kaapstad: Tafelberg.</ref> Om die nalatenskap van Totius te help bewaar, speel hy ’n leidende rol in die praktiese inrigting van Totius se woonhuis te Potchefstroom (wat as nasionale besienswaardigheid verklaar is) as museum. Dit het ook die bewaring van Totius se plasie Krugerskraal, waar groot dele van die Bybel in Afrikaans vertaal is en die Psalms berym is, asook in die oprigting van die Totiusmonument in Potchefstroom in 1977 ingesluit. ’n Reeks radiopraatjies oor Totius deur hom is in 1977 oor die SAUK se Afrikaanse diens uitgesaai. Vanaf 1954 tot 1961 is hy predikant in die [[Gereformeerde kerk Pietermaritzburg]], hierna agtereenvolgens in die Gereformeerde Kerke [[Gereformeerde kerk Johannesburg-Sentraal|Johannesburg-Sentraal]] (1961–1965), Pretoria-[[Gereformeerde kerk Pretoria-Sunnyside|Sunnyside]] (1965–1970) en in [[Potchefstroom]], waar hy die gemeentes [[Gereformeerde kerk Potchefstroom-Noord|Potchefstroom-Noord]] (1970–1971), [[Gereformeerde kerk Cachet|Cachet]] (1971–1974) en [[Gereformeerde kerk Noordbrug|Noordbrug]] (1974–1978) bedien. Die studentegemeente Cachet (eerste kampusgemeente in die land) het onder sy bediening ontstaan.<ref>''Die Jong Kerk (Die Gereformeerde Kerk Cachet, 1971-1981).'' Feesuitgawe. Die Gereformeerde Kerk Cachet.</ref> Die Engelse Gereformeerde Kerk van Johannesburg is ’n uitvloeisel van sy sending- en evangelisasiewerk tydens sy bediening in Johannesburg, waar hy die eerste gereformeerde predikant was wat daar met ekstra kerkdienste en prediking in Engels begin het.<ref>''Kerk en Stad''. (Geref. Kerk Johannesburg-Sentraal.) Jaargang 4, nr. 18. Jan./Feb. 1965.</ref> By verskeie geleenthede word prof. d’Assonville na plaaslike en buitelandse kongresse uitgenooi, veral kongresse oor [[Johannes Calvyn|Calvyn]], waar hy meermale voordragte lewer, selfs op die Internasionale Calvynkongres van 1986 in Hongarye, agter die ystergordyn. Hy word ook dikwels afgevaardig na sinodes van kerke met wie die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika korrespondensie handhaaf, asook na Ekumeniese Sinodes. Só besoek hy onder meer die kerke in [[Noord-Amerika]], Skotland, [[Australië]] en [[Nederland]], waarna hy volledige verslae oor die besoeke skryf wat voor die Suid-Afrikaanse Sinodes gedien het. Namens plaaslike sinodes dien hy ook op ’n groot aantal deputategroepe wat gemeentes besoek en met hulp en leiding bedien. Sedert 21 Januarie 1956 was hy met Therése (née van der Merwe) getroud. Die egpaar het vyf kinders, twee seuns en drie dogters, asook kleinkinders. == Skryfwerk == [[Lêer:Tuis in Pretoria.jpg|duimnael|320x320px|Prof. d'Assonville en sy vrou Therese.]] [[Lêer:D'Assonville gesin.jpg|duimnael|270x270px|Prof. d'Assonville en sy vrou Therese saam met hul vyf kinders, 3 skoonseuns en twee skoondogters.]] Sowat veertig boeke (waarvan meer as die helfte die afgelope kwarteeu) en 200 artikels- en tydskrifbydraes verskyn uit sy pen. ''Totius – Profeet van die Mooirivier'' (1977, Tafelberg Pers) is ’n lewenskets oor Totius, wat hy later opvolg met die omvattende biografie ''Dit is Totius'' (1993) – die gesaghebbende werk oor hierdie besondere digter, teoloog en Bybelvertaler se lewe en werk. Daarby publiseer hy Totius se oorlogsdagboek, ''64 dae te velde'', en voorsien dit van aantekeninge. Hy skryf ook ’n omvattende biografie oor die taalvegter vir Afrikaans en een van die stigters van die GRA, [[Stephanus Jacobus du Toit|S.J. du Toit]], Totius se vader, onder die titel ''S.J. du Toit van die Paarl (1847–1911)''. ’n Deel van sy publikasies is teologies van aard en beskryf hoofsaaklik die gereformeerde leer of uitgangspunte oor teologiese sake. ''Gids vir die Kerkgeskiedenis'' is ’n samevatting van lesings in kerkgeskiedenis aan die Teologiese Skool. Hierbenewens skryf hy ook handboeke in Dogmageskiedenis (wat ook aan ander fakulteite voorgeskrewe was), Kerkgeskiedenis en die [[Nuwe Testament]], asook boeke oor die Afrikaanse Psalmberyming, die boek Openbaring, die prediking en die doopsformulier. Daar verskyn ook ’n aantal preekbundels deur hom. In ''Kerk op die wit hooglande'' word die geskiedenis van die gereformeerde kerke in [[Kenia]] beskryf. In sy latere jare publiseer hy ’n verskeidenheid boeke gebaseer op historiese navorsing in Afrikaans en Engels, bv. oor Bloedrivier, Majuba en Eugène Marais in die Waterberge, asook boeke wat grepe uit die Anglo Boere-oorlog, die Rebellie en daarna beskryf. == Publikasies == {| class="wikitable" !Jaar !Publikasies |- |1960 |''Not against but for the truth''. GKSA. (Deputate Evangelisasieliteratuur.) |- |1966 |''Kerk en prediking'' |- |1969 |''John Knox and the Institutes of Calvin.'' Drakensberg Press''.'' |- |1973 |''Geskeurde gordyn.'' |- |1974 |''Calvyn verdedig sy stad. Sy antwoord aan kardinaal Sadoletus in 1539.'' Pro Rege. |- |1976 |''Die dwaasheid om te preek.'' Boekhandel de Jong |- |1977 |''Sy koms om middernag: 10 preke uit die Tessalonisense briewe'' |- | |''Totius – Profeet van die Mooirivier.'' Tafelberg. |- | |''64 dae te velde – Totius se Oorlogsdagboek''. Tafelberg. |- |1980 |''Kerkgeskiedenis in 30 lesse.'' Marnix. (Vier drukke; hersiene uitgawe 2015.) |- |1981 |''Bakens vir die dogmageskiedenis.'' Marnix. |- | |''Die gereformeerde doopsformulier.'' PTP (Potchefstroom Teologiese Publikasies). Marnix. |- |1984 |''Kerk op die wit hooglande.'' Marnix. |- | |''Oorsig oor die Nuwe Testament.'' Marnix. |- |1988 |''Die Psalmboek as reformatoriese erfenis''. |- |1989. |''25 preke.'' Marnix. |- |1990. |''Kerk en tydsgees''. Marnix. |- |1992 |''Gids vir Kerkgeskiedenis.'' Marnix. |- |1993 |''Dit is Totius.'' Marnix. |- |1996. |''Majuba.'' Marnix. (Tweede druk 2001.) |- |1996. |''Majuba.'' Marnix. (English.) |- |1998 |''Die Boek Openbaring.'' Marnix. |- |1999 |''SJ du Toit van die Paarl (1847–1911).'' Marnix. |- | |''Kruger en Rhodes''. Marnix. |- |2000. |''Bloedrivier.'' Marnix. (Tweede druk, 2003.) |- | |''Blood River.'' Marnix. (Second print 2007.) |- |2001 |''Totius se Oorlogsdagboek.'' (Hersiene uitgawe.) Marnix''.'' |- |2002 |''Op die bodem van die Vaaldam: Geskiedenis van die plaas Zandfontein en die RAU-eiland (1850–1936).'' Marnix. |- |2005. |''Die Psalms sing van Christus.'' Marnix. |- |2006. |''Die Koms van Christus en die Antichris''. Marnix. |- |2008. |''Die Van der Merwes van Middendeel. Geskiedenis van die plaas Middendeel, Boshofdistrik, Vrystaat en sy mense, 1862-2008.'' Marnix. (In samewerking met Nico van der Merwe en Therése d’Assonville.) |- | |''Eugène Marais en die Waterberge.'' Marnix. |- | |''Eugène Marais and the Waterberg.'' Marnix. |- |2010. |''Generaal De Wet in die Vredefortkoepel.'' Marnix. |- |2011. |''Die Groot Diamantroof. Britse anneksasie van die Vrystaatse diamantvelde, 1871''. Marnix. |- |2013. |''The Book of Revelation''. Marnix. |- |2014 |''“O Vaalrivier! … Broederstroom” Totius se gedig oor generaal Christiaan Beyers en die Rebellie van 1914.'' Marnix. |- |2015 |''Hemel en Hel en Nuwe Jerusalem''. Aros. |- |2015. |''Kerkgeskiedenis in 30 lesse.'' Aros. (Tweede, hersiene uitgawe, ''red''. Victor E. d’Assonville, jr.) |- |2016. |''Koning Dawid.'' Aros. |} == Bronnelys == === Tydskrifte en koerante === * Du Plooy, A. le R. ''Waarderingswoord aan kollegas B. Spoelstra en V.E. d’Assonville.'' In die Skriflig. Jaargang 27 no.2 1993. * ''Credits and Contributors''. Legend. 2018. p. 8. * Fourie, R. ''Vaaldam se Geheime, Deel 3'' Heilbron Herald, 1 Maart 2019, p. 9. === Internet === * Christelike Kernensiklopedie: http://cke.christians.co.za/2016/03/02/dassonville-victor-edouard/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161108185135/http://cke.christians.co.za/2016/03/02/dassonville-victor-edouard/ |date= 8 November 2016 }} * https://proregno.com/2019/12/25/uit-die-geskiedenis-cke-oor-twee-doppers-prof-ve-dassonville-snr-en-oud-pres-fw-de-klerk/ * Du Plooy, A. le R. In die Skriflig: http://www.indieskriflig.org.za/index.php/skriflig/article/viewFile/1451/1745 * Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/np-dassonville,%20v%20e/ * Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-n50-56514/ * www.marnix.co.za == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:d'Assonville, V.E.}} [[Kategorie:Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Afrikaanse skrywers]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse predikante]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse teoloë]] [[Kategorie:Geboortes in 1927]] [[Kategorie:Sterftes in 2022]] pw6fuz40d8k5rnmaxg7xfankhbix94y 2521592 2521591 2022-08-26T14:12:04Z Aliwal2012 39067 finale opruim wikitext text/x-wiki [[Beeld:Dr Victor d'Assonville.jpg|duimnael|200px|Prof. Victor Edouard d'Assonville.]] '''Victor Edouard d'Assonville''' ([[18 Augustus]] [[1927]] – [[25 Augustus]] [[2022]]) was ’n Suid-Afrikaanse teoloog, historikus, skrywer en professor aan die [[Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys]], waar hy hoof van die Departement Bybelkunde was. Tot 1992, kort voor sy emeritering en ná 'n tugproses teen hom gevolg is, was hy ook verbonde aan die universiteit se Fakulteit Teologie, sowel as die Teologiese Skool van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika. Hy was die skrywer van verskeie teologiese en historiese werke, waaronder ’n aantal biografieë. == Lewe en werk == [[Beeld:Dr en mev VE D'Assonville, haar broer en moeder en die egpaar se kinders.jpg|duimnael|links|300px|Ds. Victor Edouard d'Assonville jr. (dr. d'Assonville se seun wat ook Gereformeerde predikant is) as baba op sy ouma Millie van der Merwe (geb. Radloff) se skoot. Links van haar sit sy ma, Therese, en pa, Prof. V.E. d'Assonville. Langs sy ouma is sy oom Johan van der Merwe. Sy susters is Martha (agter) en Millie (regs voor).]] [[Beeld:Victor Edouard d'Assonville se huwelik met Johanna Mathilde Therése van der Merwe.jpg|duimnael|regs|200px|Prof. Victor Edouard d'Assonville trou op [[21 Januarie]] [[1956]] met Therese van der Merwe.]] [[Lêer:Verlowing.webp|links|duimnael|160px|Prof. Victor Edouard d'Assonville & Therese van der Merwe se verlowing.]] Victor Edouard d’Assonville is op 18 Augustus 1927 gebore op die plaas Oase aan die Vrystaatse kant van die [[Vaalrivier]], distrik Heilbron. Met die bou van die Vaaldam (vanaf 1934) het die opstal van Oase en ’n gedeelte van die plaas deel van die eiland in die [[Vaaldam]] geword. In 1945 matrikuleer hy op [[Ventersdorp]], waarna hy verder studeer aan die [[Potchefstroomse Universiteit|Potchefstroomse Universiteitskollege (PUK)]]. Hier voltooi hy die [[Baccalaureus artium|B.A.-]] en Th.B.-grade. Op universiteit is hy aktief by die studentelewe betrokke waar hy onder andere primarius van sy koshuis was en in 1952 voorsitter van die Studenteraad. Benewens die Abe Bailey-reisbeurs word ook die universiteit se Raadsmedalje aan hom toegeken. In die tydperk 1958 tot 1959 doen hy in [[Edinburg]] in [[Skotland]] navorsing oor die Hervorming in die sestiende eeu, spesifiek oor [[John Knox]]. Sy navorsing oor die 16de-eeuse Reformasie en die Suid-Afrikaanse kerkgeskiedenis doen hy in biblioteke en argiewe in Suid-Afrika, Edinburgh, [[Londen]], [[Amsterdam]] en Kampen. In Edinburgh voltooi hy die eerste deel van die doktorale studies, en sit dan sy studies voort aan die [[Universiteit van Natal]], waar hy in 1968 die Ph.D.-graad verwerf met ’n proefskrif oor ''John Knox and the Institutes of Calvin''.<ref name="Marnix">d’Assonville, V.E., 2002, Op die bodem van die Vaaldam. Weltevredenpark: Marnix. p. 190.</ref><ref name="Herald">Fourie, R. Vaaldam se Geheime (3) in Heilbron Herald, 1 Maart 2019, p. 9.</ref> Hierna verwerf hy ook in 1971 ’n Th.M.-graad op Potchefstroom met ’n verhandeling oor die digter [[Totius]] se opleiding en vorming as predikant. Vervolgens lê hy die doktorale eksamen in Kerkgeskiedenis en Kerkreg af, onder andere by prof. [[Gert van der Vyver|G.C.P. van der Vyver]] en prof. Hugo du Plessis. In hierdie stadium het Victor sy navorsing op Totius begin fokus, wat in 1977 uitgeloop het op die biografie oor Totius wat by Tafelberg Pers verskyn het.<ref name="profeet">d’Assonville, V.E., 1977, Totius – Profeet van die Mooirivier. Kaapstad: Tafelberg.</ref> Om die nalatenskap van Totius te help bewaar, speel hy ’n leidende rol in die praktiese inrigting van Totius se woonhuis te Potchefstroom (wat as nasionale besienswaardigheid verklaar is) as museum. Dit het ook die bewaring van Totius se plasie Krugerskraal, waar groot dele van die Bybel in Afrikaans vertaal is en die Psalms berym is, asook in die oprigting van die Totiusmonument in Potchefstroom in 1977 ingesluit. ’n Reeks radiopraatjies oor Totius deur hom is in 1977 oor die SAUK se Afrikaanse diens uitgesaai. Vanaf 1954 tot 1961 is hy predikant in die [[Gereformeerde kerk Pietermaritzburg]], hierna agtereenvolgens in die Gereformeerde Kerke [[Gereformeerde kerk Johannesburg-Sentraal|Johannesburg-Sentraal]] (1961–1965), Pretoria-[[Gereformeerde kerk Pretoria-Sunnyside|Sunnyside]] (1965–1970) en in [[Potchefstroom]], waar hy die gemeentes [[Gereformeerde kerk Potchefstroom-Noord|Potchefstroom-Noord]] (1970–1971), [[Gereformeerde kerk Cachet|Cachet]] (1971–1974) en [[Gereformeerde kerk Noordbrug|Noordbrug]] (1974–1978) bedien. Die studentegemeente Cachet (eerste kampusgemeente in die land) het onder sy bediening ontstaan.<ref>''Die Jong Kerk (Die Gereformeerde Kerk Cachet, 1971-1981).'' Feesuitgawe. Die Gereformeerde Kerk Cachet.</ref> Die Engelse Gereformeerde Kerk van Johannesburg is ’n uitvloeisel van sy sending- en evangelisasiewerk tydens sy bediening in Johannesburg, waar hy die eerste gereformeerde predikant was wat daar met ekstra kerkdienste en prediking in Engels begin het.<ref>''Kerk en Stad''. (Geref. Kerk Johannesburg-Sentraal.) Jaargang 4, nr. 18. Jan./Feb. 1965.</ref> By verskeie geleenthede word prof. d’Assonville na plaaslike en buitelandse kongresse uitgenooi, veral kongresse oor [[Johannes Calvyn|Calvyn]], waar hy meermale voordragte lewer, selfs op die Internasionale Calvynkongres van 1986 in Hongarye, agter die ystergordyn. Hy word ook dikwels afgevaardig na sinodes van kerke met wie die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika korrespondensie handhaaf, asook na Ekumeniese Sinodes. Só besoek hy onder meer die kerke in [[Noord-Amerika]], Skotland, [[Australië]] en [[Nederland]], waarna hy volledige verslae oor die besoeke skryf wat voor die Suid-Afrikaanse Sinodes gedien het. Namens plaaslike sinodes dien hy ook op ’n groot aantal deputategroepe wat gemeentes besoek en met hulp en leiding bedien. Sedert 21 Januarie 1956 was hy met Therése (née van der Merwe) getroud. Die egpaar het vyf kinders, twee seuns en drie dogters, asook kleinkinders. == Skryfwerk == [[Lêer:Tuis in Pretoria.jpg|duimnael|320x320px|Prof. d'Assonville en sy vrou Therese.]] [[Lêer:D'Assonville gesin.jpg|duimnael|270x270px|Prof. d'Assonville en sy vrou Therese saam met hul vyf kinders, 3 skoonseuns en twee skoondogters.]] Sowat veertig boeke (waarvan meer as die helfte die afgelope kwarteeu) en 200 artikels- en tydskrifbydraes verskyn uit sy pen. ''Totius – Profeet van die Mooirivier'' (1977, Tafelberg Pers) is ’n lewenskets oor Totius, wat hy later opvolg met die omvattende biografie ''Dit is Totius'' (1993) – die gesaghebbende werk oor hierdie besondere digter, teoloog en Bybelvertaler se lewe en werk. Daarby publiseer hy Totius se oorlogsdagboek, ''64 dae te velde'', en voorsien dit van aantekeninge. Hy skryf ook ’n omvattende biografie oor die taalvegter vir Afrikaans en een van die stigters van die GRA, [[Stephanus Jacobus du Toit|S.J. du Toit]], Totius se vader, onder die titel ''S.J. du Toit van die Paarl (1847–1911)''. ’n Deel van sy publikasies is teologies van aard en beskryf hoofsaaklik die gereformeerde leer of uitgangspunte oor teologiese sake. ''Gids vir die Kerkgeskiedenis'' is ’n samevatting van lesings in kerkgeskiedenis aan die Teologiese Skool. Hierbenewens skryf hy ook handboeke in Dogmageskiedenis (wat ook aan ander fakulteite voorgeskrewe was), Kerkgeskiedenis en die [[Nuwe Testament]], asook boeke oor die Afrikaanse Psalmberyming, die boek Openbaring, die prediking en die doopsformulier. Daar verskyn ook ’n aantal preekbundels deur hom. In ''Kerk op die wit hooglande'' word die geskiedenis van die gereformeerde kerke in [[Kenia]] beskryf. In sy latere jare publiseer hy ’n verskeidenheid boeke gebaseer op historiese navorsing in Afrikaans en Engels, bv. oor Bloedrivier, Majuba en Eugène Marais in die Waterberge, asook boeke wat grepe uit die Anglo Boere-oorlog, die Rebellie en daarna beskryf. == Publikasies == {| class="wikitable" !Jaar !Publikasies |- |1960 |''Not against but for the truth''. GKSA. (Deputate Evangelisasieliteratuur.) |- |1966 |''Kerk en prediking'' |- |1969 |''John Knox and the Institutes of Calvin.'' Drakensberg Press. |- |1973 |''Geskeurde gordyn.'' |- |1974 |''Calvyn verdedig sy stad. Sy antwoord aan kardinaal Sadoletus in 1539.'' Pro Rege. |- |1976 |''Die dwaasheid om te preek.'' Boekhandel de Jong |- |1977 |''Sy koms om middernag: 10 preke uit die Tessalonisense briewe'' |- | |''Totius – Profeet van die Mooirivier.'' Tafelberg. |- | |''64 dae te velde – Totius se Oorlogsdagboek''. Tafelberg. |- |1980 |''Kerkgeskiedenis in 30 lesse.'' Marnix. (Vier drukke; hersiene uitgawe 2015.) |- |1981 |''Bakens vir die dogmageskiedenis.'' Marnix. |- | |''Die gereformeerde doopsformulier.'' PTP (Potchefstroom Teologiese Publikasies). Marnix. |- |1984 |''Kerk op die wit hooglande.'' Marnix. |- | |''Oorsig oor die Nuwe Testament.'' Marnix. |- |1988 |''Die Psalmboek as reformatoriese erfenis''. |- |1989. |''25 preke.'' Marnix. |- |1990. |''Kerk en tydsgees''. Marnix. |- |1992 |''Gids vir Kerkgeskiedenis.'' Marnix. |- |1993 |''Dit is Totius.'' Marnix. |- |1996. |''Majuba.'' Marnix. (Tweede druk 2001.) |- |1996. |''Majuba.'' Marnix. (English.) |- |1998 |''Die Boek Openbaring.'' Marnix. |- |1999 |''SJ du Toit van die Paarl (1847–1911).'' Marnix. |- | |''Kruger en Rhodes''. Marnix. |- |2000. |''Bloedrivier.'' Marnix. (Tweede druk, 2003.) |- | |''Blood River.'' Marnix. (Second print 2007.) |- |2001 |''Totius se Oorlogsdagboek.'' (Hersiene uitgawe.) Marnix. |- |2002 |''Op die bodem van die Vaaldam: Geskiedenis van die plaas Zandfontein en die RAU-eiland (1850–1936).'' Marnix. |- |2005. |''Die Psalms sing van Christus.'' Marnix. |- |2006. |''Die Koms van Christus en die Antichris''. Marnix. |- |2008. |''Die Van der Merwes van Middendeel. Geskiedenis van die plaas Middendeel, Boshofdistrik, Vrystaat en sy mense, 1862-2008.'' Marnix. (In samewerking met Nico van der Merwe en Therése d’Assonville.) |- | |''Eugène Marais en die Waterberge.'' Marnix. |- | |''Eugène Marais and the Waterberg.'' Marnix. |- |2010. |''Generaal De Wet in die Vredefortkoepel.'' Marnix. |- |2011. |''Die Groot Diamantroof. Britse anneksasie van die Vrystaatse diamantvelde, 1871''. Marnix. |- |2013. |''The Book of Revelation''. Marnix. |- |2014 |''“O Vaalrivier! … Broederstroom” Totius se gedig oor generaal Christiaan Beyers en die Rebellie van 1914.'' Marnix. |- |2015 |''Hemel en Hel en Nuwe Jerusalem''. Aros. |- |2015. |''Kerkgeskiedenis in 30 lesse.'' Aros. (Tweede, hersiene uitgawe, red. Victor E. d’Assonville, jr.) |- |2016. |''Koning Dawid.'' Aros. |} == Bronnelys == === Tydskrifte en koerante === * Du Plooy, A. le R. ''Waarderingswoord aan kollegas B. Spoelstra en V.E. d’Assonville.'' In die Skriflig. Jaargang 27 no.2 1993. * ''Credits and Contributors''. Legend. 2018. p. 8. * Fourie, R. ''Vaaldam se Geheime, Deel 3'' Heilbron Herald, 1 Maart 2019, p. 9. === Internet === * Christelike Kernensiklopedie: http://cke.christians.co.za/2016/03/02/dassonville-victor-edouard/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161108185135/http://cke.christians.co.za/2016/03/02/dassonville-victor-edouard/ |date= 8 November 2016 }} * https://proregno.com/2019/12/25/uit-die-geskiedenis-cke-oor-twee-doppers-prof-ve-dassonville-snr-en-oud-pres-fw-de-klerk/ * Du Plooy, A. le R. In die Skriflig: http://www.indieskriflig.org.za/index.php/skriflig/article/viewFile/1451/1745 * Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/np-dassonville,%20v%20e/ * Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-n50-56514/ * www.marnix.co.za == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Dassonville, Victor}}<!-- Dassonville is korrek so vir sortering --> [[Kategorie:Afrikaanse skrywers]] [[Kategorie:Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse predikante]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse teoloë]] [[Kategorie:Geboortes in 1927]] [[Kategorie:Sterftes in 2022]] 2yvhl1gd5wo0jhj99vlftfsmc734rfs 0 120432 2521681 1770517 2022-08-27T07:43:08Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Denim shirt and leggings.jpg|duimnael|240px|'n Meisie geklee in 'n swart beenbroek.]] 'n '''Beenbroek''' ({{en}} leggings) verwys na verskeie vorme van beenbedekkings. Die moderne gebruik van die 1960's het gekom om te verwys na elastiese digsluitende klere gedra oor die bene deur vroue, soos "legwarmers" of "tights". Die gebruik in die 18de eeu verwys na die manne se drag, gewoonlik gemaak van lap of leer wat toegedraai was rondom die been af tot by die enkel.<ref>{{Citation|title=The Dictionary of Fashion History|year=2010|author=Valerie Cumming|publisher=Berg Publishers|isbn=9781847887382|ISBN=9781847887382}}</ref> In die 19de eeu het "leggings" gewoonlik verwys na babas se beenklere, bypassend tot 'n baadjie, sowel as beenmantels gemaak van [[leer (stof)|leer]] of [[wol]] en deur soldate en plaaswerkers gedra.<ref>{{Citation|title=A Dictionary of Costume and Fashion: Historic and Modern|year=2013|author=Mary Brooks Picken|publisher=Courier Corporation|isbn=9780486141602|ISBN=9780486141602}}</ref> Beenbroeke het prominent teruggekeer na vrouemodes in die 1960's. Met die wye aanvaarding van die sintetiese stof ''Lycra'' en die gewildheid van [[aërobiese oefeninge]], het beenbroeke verdere prominensie getoon in die 1970-80's, en het uiteindelik hul weg gevind tot in die straatdrag.<ref>{{Citation|title=Lycra: How A Fiber Shaped America|year=2011|author=Kaori O'Connor|publisher=Routledge}}</ref> Dis 'n deel van die 2010s athleisure modetendens van die dra van aktiewe drag buite sportaktiwiteite en in informele instellings,<ref>{{Citation|url=https://www.merriam-webster.com/words-at-play/athleisure-words-were-watching|title=The 'Athleisure' Trend|year=2015|work=Words We're Watching|publisher=Merriam-Webster|accessdate=12 April 2017}}</ref> wat 'n omstrede sosiale norm in die [[Verenigde State van Amerika]] geword het<ref>{{Citation|title=Leggings Should Be Worn On Planes, and the Office, and Everywhere Else|author=Anne VanderMey|date=27 Maart 2017|url=http://fortune.com/2017/03/27/yoga-pants-feminist-fashion-trend/|work=Fortune|accessdate=12 April 2017}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Commons-kategorie|Leggings}} {{Saadjie}} {{en-vertaal|Leggings}} {{Navigasie kleding}} [[Kategorie:Kleding|Beenbroek]] 5ls1zdzynczfg60bh126uphnnacmn9p 10 123956 2521595 2516113 2022-08-26T14:36:28Z Aliwal2012 39067 2022 Belgiese Grand Prix wikitext text/x-wiki [[2022 Belgiese Grand Prix]] te4lcf10azxjtinox1y5wwr7e1p7slc 0 124093 2521718 2059789 2022-08-27T10:43:42Z K175 70858 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Wetenskaplike | naam = Claude Lévi-Strauss | beeld = Levi-strauss 260.jpg | beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | beeldonderskrif = Claude Lévi-Strauss in 2005 | geboortenaam = | geboortedatum = {{Geboortedatum|1908|11|28}} | geboorteplek = [[Brussel]], [[België]] | sterftedatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1908|11|28|2009|10|30}} | sterfteplek = [[Parys]], [[Frankryk]] | plek van graf = | blyplek = | burgerskap = | nasionaliteit = {{vlagland|Frankryk}} | vakgebied = Antropologie, samelewing, linguistiek, verwantskap | werkplek = [[Universiteit van Parys]] (DrE, 1948) | alma mater = École pratique des hautes études (later École des hautes études en sciences sociales)<br />Collège de France | doktorale promotor = | akademiese adviseurs = | doktorale studente = | ander studente = | bekend vir = [[Strukturalisme]], Mitografie, Kulinêre driehoek, Bricolage | beïnvloed deur = [[Lewis Henry Morgan]], [[Ferdinand de Saussure]], [[Roman Jakobson]], [[Franz Boas]], [[Émile Durkheim]], [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]], [[Alfred Radcliffe-Brown]], [[Jacques Lacan]] | invloed op = [[Pierre Bourdieu]], [[Edmund Leach]], [[Catherine Clément]], [[Philippe Descola]], [[Jacques Lacan]] | toekennings = | handtekening = Claude Levi-Strauss signature.svg | webblad = | voetnotas = }} '''Claude Lévi-Strauss''' ([[Brussel]], [[28 November]] [[1908]] – [[Parys]], [[30 Oktober]] [[2009]]) was 'n [[Franse]] kulturele antropoloog wat beskou word as een van die grootste denkers van die [[twintigste eeu]]. Hy het grotendeels die strukturalisme in die sosiale wetenskappe vorm gegee. == Lewensloop == Lévi-Strauss studeer [[filosofie]] en regte, maar het homself toegewy aan die antropologie. Die filosofie was hom te abstrak. In [[1935]] vertrek hy na [[Brasilië]] om filosofie te gaan doseer aan die universiteit van [[São Paulo]]. Daar bestudeer hy in sy vrye tyd die Indiaanse samelewing. Van sy reiservarings doen hy verslag in ''Tristes Tropiques'' ([[1955]]). Tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] bly hy in ballingskap in [[New York Stad]]. Daar ontmoet hy Roman Jakobson en maak hy kennis met die strukturalistiese taalkunde. Daarin sien hy 'n mootlikheid om die kwaliteit van wetenskaplikheid in die sosiale wetenskappe te verhoog. In die jare na die oorlog bou hy sy denke oor die strukturele antropologie uit in 'n omvangryke reeks publikasies, waarin sy belangstelling veral fokus op die struktuur van familiebande, [[mite]]s en rites. Die denke van Lévi-Strauss bevat in essensie geen of uiters moeilik toetsbare hipoteses, wat meestal wel gebaseer was op noukeurige waarnemings. Die strukturele antropologie is nader aan die spekulatiewe en interpreterende wetenskappe, soos die psigoanalise, eerder as die eksakte wetenskappe. Hoe dit ook al sy, in die werk van Lévi-Strauss word die mees uiteenlopende aspekte van die [[kultuur]] ondersoek, van [[Indiane|Indiaanse]] maskers in die [[Amasone]]rivier-bekken tot die musiekdramas van [[Richard Wagner]] of die sosiobiologie en die bevolkingsgenetika. In [[1973]] ontvang Lévi-Strauss in [[Nederland]] die [[Erasmusprys]] en word hy verkies tot lid van die ''[[Académie française]]''. Hy sterf in Oktober 2009 op 100-jarige leeftyd. == Aspekte van sy denke == === Die kultuur en die reël === Vir Lévi-Strauss voldoen nog biologiese nog sosiale benaderings om die [[bloedskande]] verbod in samelewings te verklaar. Die bloedskande verbod kom voor in die oorgang van natuur na kultuur, volgens hom. Dit reguleer die natuur deur 'n nuwe orde daar te stel. Die kultuur is die geheel van al die reëls van orde, en is ook dié reëls wat deur die antropoloog bestudeer word. Lévi-Strauss kies die strukturele taalteorie as model. Net soos die geheel aan onbewuste reëls betekenis verleen, so sal alle sprekende onderwerpe aan derglike reëls onderwerp wees. === Die argaïese illusie === Lévi-Strauss verwerp die gedagte dat daar so iets bestaan soos 'n primitiewe kultuur. Elke samelewing het sy eie geskiedenis en dinamiek. Sonder om die menselike natuur te negeer, stel Lévi-Strauss dat die kultuur in sy geheel verwerf word in 'n samelewing. Dus kan 'n pasgeborene in enige kultuur grootgemaak word. Die denke van die kind is nog nie gespesialiseerd nie en moet moet nog gevorm word volgens die maatstawe van die samelewing waarin die kind ontwikkel. Daar is dus 'n ooreenkoms tussen die kind en 'n verteenwoordiger van 'n ander kultuur; beide is nie aangepas tot die sedes en gewoontes van hul eie kultuur nie. Ons sal geneig wees om die ander, na analogie met die kind, as primitief te bestempel, maar die ander sal geneig wees om met ons presies dieselfde te doen. === Die wilde denke === Die sogenaamde wilde denke – [[magie]], ''bricolage'', mites – is volgens Lévi-Strauss nie in teenstelling met die wetenskaplike denke van die moderne Westerse denke – [[wetenskap]], [[tegnologie]], rede nie. Die twee vorme van denke loop parallel aan mekaar en beide vertaal sintuiglike indrukke in verstandelike begrippe en gee ook betekenis aan die kulture waartoe hulle behoort. Die wetenskap lei tot die groei van kennis en vind sy neerslag in tegnologiese toepassings. Die resultate van die magie kan natuurlik nie hiermee vergelyk word nie, maar die rol van die magie binne 'n kultuur is nie minder werklik nie. Omdat die wilde denke soveel ouer is as die wetenskaplike rasionaliteit, sien Lévi-Strauss dit as substaat van die [[beskawing]]. Dus hoef ons nie te verbaas wees nie dat ook in ons samelewing so baie irrasionele impulse kop uitsteek nie, in die vorm van geloofsoortuigings en allerlei opmerklike gebruike. Die wilde denke is nie vir ons vreemd nie, en die strukturele analise poog om insig te verskaf in die werking daarvan, om uiteindelik lig te kan werp op die universele reëls van geestelike aktiwiteite. == Bibliografie == * ''La vie familiale et sociale des Indiens Nambikwara'' (1948) * ''Les structures élémentaires de la parenté'' (1949) * ''Race et histoire'' (1952) * ''Tristes tropiques'' (1955) * ''Anthropologie structurale'' (1958) * ''Entretiens avec Claude Lévi-Strauss'' (Georges Charbonnier) (1961) * ''Le totémisme aujourd’hui'' (1962) * ''La pensée sauvage'' (1962) * ''Mythologiques I: Le cru et le cuit'' (1964) * ''Mythologiques II: Du miel aux cendres'' (1967) * ''Mythologiques III: L’origine des manières de table'' (1968) * ''Mythologiques IV: L’Homme nu'' (1971) * ''Anthropologie structurale II'' (1973) * ''La voie des masques'' (1975, hersiene druk 1979) * ''Le regard éloigné'' (1983) * ''Paroles données'' (1984) * ''La potière jalouse'' (1985) * ''De près et de loin'' (met Didier Eribon) (1988) * ''Histoire de lynx'' (1991) * ''Regarder, écouter, lire'' (1993) * ''Saudades do Brasil'' (1994) * ''Saudades de São Paulo'' (1995) * ''Anthropologie face aux problèmes du monde moderne'' (2011) * ''L’Autre face de la lune. Écrits sur le Japon'' (2011) == Bron == * Hierdie artikel is vertaal van die Nederlandse Wikipedia {{Kontinentale filosofie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Levi-Strauss, Claude}} [[Kategorie:Franse akademici]] [[Kategorie:Franse filosowe]] [[Kategorie:Franse Jode]] [[Kategorie:Filosowe in die 20ste eeu]] [[Kategorie:Filosowe in die 21ste eeu]] [[Kategorie:Geboortes in 1908]] [[Kategorie:Sterftes in 2009]] nzq8jihct7gy3etgl77kb793ekmm3n9 2521719 2521718 2022-08-27T10:44:21Z K175 70858 /* Die kultuur en die reël */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Wetenskaplike | naam = Claude Lévi-Strauss | beeld = Levi-strauss 260.jpg | beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | beeldonderskrif = Claude Lévi-Strauss in 2005 | geboortenaam = | geboortedatum = {{Geboortedatum|1908|11|28}} | geboorteplek = [[Brussel]], [[België]] | sterftedatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1908|11|28|2009|10|30}} | sterfteplek = [[Parys]], [[Frankryk]] | plek van graf = | blyplek = | burgerskap = | nasionaliteit = {{vlagland|Frankryk}} | vakgebied = Antropologie, samelewing, linguistiek, verwantskap | werkplek = [[Universiteit van Parys]] (DrE, 1948) | alma mater = École pratique des hautes études (later École des hautes études en sciences sociales)<br />Collège de France | doktorale promotor = | akademiese adviseurs = | doktorale studente = | ander studente = | bekend vir = [[Strukturalisme]], Mitografie, Kulinêre driehoek, Bricolage | beïnvloed deur = [[Lewis Henry Morgan]], [[Ferdinand de Saussure]], [[Roman Jakobson]], [[Franz Boas]], [[Émile Durkheim]], [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]], [[Alfred Radcliffe-Brown]], [[Jacques Lacan]] | invloed op = [[Pierre Bourdieu]], [[Edmund Leach]], [[Catherine Clément]], [[Philippe Descola]], [[Jacques Lacan]] | toekennings = | handtekening = Claude Levi-Strauss signature.svg | webblad = | voetnotas = }} '''Claude Lévi-Strauss''' ([[Brussel]], [[28 November]] [[1908]] – [[Parys]], [[30 Oktober]] [[2009]]) was 'n [[Franse]] kulturele antropoloog wat beskou word as een van die grootste denkers van die [[twintigste eeu]]. Hy het grotendeels die strukturalisme in die sosiale wetenskappe vorm gegee. == Lewensloop == Lévi-Strauss studeer [[filosofie]] en regte, maar het homself toegewy aan die antropologie. Die filosofie was hom te abstrak. In [[1935]] vertrek hy na [[Brasilië]] om filosofie te gaan doseer aan die universiteit van [[São Paulo]]. Daar bestudeer hy in sy vrye tyd die Indiaanse samelewing. Van sy reiservarings doen hy verslag in ''Tristes Tropiques'' ([[1955]]). Tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] bly hy in ballingskap in [[New York Stad]]. Daar ontmoet hy Roman Jakobson en maak hy kennis met die strukturalistiese taalkunde. Daarin sien hy 'n mootlikheid om die kwaliteit van wetenskaplikheid in die sosiale wetenskappe te verhoog. In die jare na die oorlog bou hy sy denke oor die strukturele antropologie uit in 'n omvangryke reeks publikasies, waarin sy belangstelling veral fokus op die struktuur van familiebande, [[mite]]s en rites. Die denke van Lévi-Strauss bevat in essensie geen of uiters moeilik toetsbare hipoteses, wat meestal wel gebaseer was op noukeurige waarnemings. Die strukturele antropologie is nader aan die spekulatiewe en interpreterende wetenskappe, soos die psigoanalise, eerder as die eksakte wetenskappe. Hoe dit ook al sy, in die werk van Lévi-Strauss word die mees uiteenlopende aspekte van die [[kultuur]] ondersoek, van [[Indiane|Indiaanse]] maskers in die [[Amasone]]rivier-bekken tot die musiekdramas van [[Richard Wagner]] of die sosiobiologie en die bevolkingsgenetika. In [[1973]] ontvang Lévi-Strauss in [[Nederland]] die [[Erasmusprys]] en word hy verkies tot lid van die ''[[Académie française]]''. Hy sterf in Oktober 2009 op 100-jarige leeftyd. == Aspekte van sy denke == === Die kultuur en die reël === Vir Lévi-Strauss voldoen nog biologiese nog sosiale benaderings om die [[bloedskande|bloedskandeverbod]] in samelewings te verklaar. Die bloedskande verbod kom voor in die oorgang van natuur na kultuur, volgens hom. Dit reguleer die natuur deur 'n nuwe orde daar te stel. Die kultuur is die geheel van al die reëls van orde, en is ook dié reëls wat deur die antropoloog bestudeer word. Lévi-Strauss kies die strukturele taalteorie as model. Net soos die geheel aan onbewuste reëls betekenis verleen, so sal alle sprekende onderwerpe aan derglike reëls onderwerp wees. === Die argaïese illusie === Lévi-Strauss verwerp die gedagte dat daar so iets bestaan soos 'n primitiewe kultuur. Elke samelewing het sy eie geskiedenis en dinamiek. Sonder om die menselike natuur te negeer, stel Lévi-Strauss dat die kultuur in sy geheel verwerf word in 'n samelewing. Dus kan 'n pasgeborene in enige kultuur grootgemaak word. Die denke van die kind is nog nie gespesialiseerd nie en moet moet nog gevorm word volgens die maatstawe van die samelewing waarin die kind ontwikkel. Daar is dus 'n ooreenkoms tussen die kind en 'n verteenwoordiger van 'n ander kultuur; beide is nie aangepas tot die sedes en gewoontes van hul eie kultuur nie. Ons sal geneig wees om die ander, na analogie met die kind, as primitief te bestempel, maar die ander sal geneig wees om met ons presies dieselfde te doen. === Die wilde denke === Die sogenaamde wilde denke – [[magie]], ''bricolage'', mites – is volgens Lévi-Strauss nie in teenstelling met die wetenskaplike denke van die moderne Westerse denke – [[wetenskap]], [[tegnologie]], rede nie. Die twee vorme van denke loop parallel aan mekaar en beide vertaal sintuiglike indrukke in verstandelike begrippe en gee ook betekenis aan die kulture waartoe hulle behoort. Die wetenskap lei tot die groei van kennis en vind sy neerslag in tegnologiese toepassings. Die resultate van die magie kan natuurlik nie hiermee vergelyk word nie, maar die rol van die magie binne 'n kultuur is nie minder werklik nie. Omdat die wilde denke soveel ouer is as die wetenskaplike rasionaliteit, sien Lévi-Strauss dit as substaat van die [[beskawing]]. Dus hoef ons nie te verbaas wees nie dat ook in ons samelewing so baie irrasionele impulse kop uitsteek nie, in die vorm van geloofsoortuigings en allerlei opmerklike gebruike. Die wilde denke is nie vir ons vreemd nie, en die strukturele analise poog om insig te verskaf in die werking daarvan, om uiteindelik lig te kan werp op die universele reëls van geestelike aktiwiteite. == Bibliografie == * ''La vie familiale et sociale des Indiens Nambikwara'' (1948) * ''Les structures élémentaires de la parenté'' (1949) * ''Race et histoire'' (1952) * ''Tristes tropiques'' (1955) * ''Anthropologie structurale'' (1958) * ''Entretiens avec Claude Lévi-Strauss'' (Georges Charbonnier) (1961) * ''Le totémisme aujourd’hui'' (1962) * ''La pensée sauvage'' (1962) * ''Mythologiques I: Le cru et le cuit'' (1964) * ''Mythologiques II: Du miel aux cendres'' (1967) * ''Mythologiques III: L’origine des manières de table'' (1968) * ''Mythologiques IV: L’Homme nu'' (1971) * ''Anthropologie structurale II'' (1973) * ''La voie des masques'' (1975, hersiene druk 1979) * ''Le regard éloigné'' (1983) * ''Paroles données'' (1984) * ''La potière jalouse'' (1985) * ''De près et de loin'' (met Didier Eribon) (1988) * ''Histoire de lynx'' (1991) * ''Regarder, écouter, lire'' (1993) * ''Saudades do Brasil'' (1994) * ''Saudades de São Paulo'' (1995) * ''Anthropologie face aux problèmes du monde moderne'' (2011) * ''L’Autre face de la lune. Écrits sur le Japon'' (2011) == Bron == * Hierdie artikel is vertaal van die Nederlandse Wikipedia {{Kontinentale filosofie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Levi-Strauss, Claude}} [[Kategorie:Franse akademici]] [[Kategorie:Franse filosowe]] [[Kategorie:Franse Jode]] [[Kategorie:Filosowe in die 20ste eeu]] [[Kategorie:Filosowe in die 21ste eeu]] [[Kategorie:Geboortes in 1908]] [[Kategorie:Sterftes in 2009]] bgo5pzdcoc31nuyejz2uzk3h25cwrpp 2521720 2521719 2022-08-27T10:44:44Z K175 70858 /* Die kultuur en die reël */ wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Wetenskaplike | naam = Claude Lévi-Strauss | beeld = Levi-strauss 260.jpg | beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | beeldonderskrif = Claude Lévi-Strauss in 2005 | geboortenaam = | geboortedatum = {{Geboortedatum|1908|11|28}} | geboorteplek = [[Brussel]], [[België]] | sterftedatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1908|11|28|2009|10|30}} | sterfteplek = [[Parys]], [[Frankryk]] | plek van graf = | blyplek = | burgerskap = | nasionaliteit = {{vlagland|Frankryk}} | vakgebied = Antropologie, samelewing, linguistiek, verwantskap | werkplek = [[Universiteit van Parys]] (DrE, 1948) | alma mater = École pratique des hautes études (later École des hautes études en sciences sociales)<br />Collège de France | doktorale promotor = | akademiese adviseurs = | doktorale studente = | ander studente = | bekend vir = [[Strukturalisme]], Mitografie, Kulinêre driehoek, Bricolage | beïnvloed deur = [[Lewis Henry Morgan]], [[Ferdinand de Saussure]], [[Roman Jakobson]], [[Franz Boas]], [[Émile Durkheim]], [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]], [[Alfred Radcliffe-Brown]], [[Jacques Lacan]] | invloed op = [[Pierre Bourdieu]], [[Edmund Leach]], [[Catherine Clément]], [[Philippe Descola]], [[Jacques Lacan]] | toekennings = | handtekening = Claude Levi-Strauss signature.svg | webblad = | voetnotas = }} '''Claude Lévi-Strauss''' ([[Brussel]], [[28 November]] [[1908]] – [[Parys]], [[30 Oktober]] [[2009]]) was 'n [[Franse]] kulturele antropoloog wat beskou word as een van die grootste denkers van die [[twintigste eeu]]. Hy het grotendeels die strukturalisme in die sosiale wetenskappe vorm gegee. == Lewensloop == Lévi-Strauss studeer [[filosofie]] en regte, maar het homself toegewy aan die antropologie. Die filosofie was hom te abstrak. In [[1935]] vertrek hy na [[Brasilië]] om filosofie te gaan doseer aan die universiteit van [[São Paulo]]. Daar bestudeer hy in sy vrye tyd die Indiaanse samelewing. Van sy reiservarings doen hy verslag in ''Tristes Tropiques'' ([[1955]]). Tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] bly hy in ballingskap in [[New York Stad]]. Daar ontmoet hy Roman Jakobson en maak hy kennis met die strukturalistiese taalkunde. Daarin sien hy 'n mootlikheid om die kwaliteit van wetenskaplikheid in die sosiale wetenskappe te verhoog. In die jare na die oorlog bou hy sy denke oor die strukturele antropologie uit in 'n omvangryke reeks publikasies, waarin sy belangstelling veral fokus op die struktuur van familiebande, [[mite]]s en rites. Die denke van Lévi-Strauss bevat in essensie geen of uiters moeilik toetsbare hipoteses, wat meestal wel gebaseer was op noukeurige waarnemings. Die strukturele antropologie is nader aan die spekulatiewe en interpreterende wetenskappe, soos die psigoanalise, eerder as die eksakte wetenskappe. Hoe dit ook al sy, in die werk van Lévi-Strauss word die mees uiteenlopende aspekte van die [[kultuur]] ondersoek, van [[Indiane|Indiaanse]] maskers in die [[Amasone]]rivier-bekken tot die musiekdramas van [[Richard Wagner]] of die sosiobiologie en die bevolkingsgenetika. In [[1973]] ontvang Lévi-Strauss in [[Nederland]] die [[Erasmusprys]] en word hy verkies tot lid van die ''[[Académie française]]''. Hy sterf in Oktober 2009 op 100-jarige leeftyd. == Aspekte van sy denke == === Die kultuur en die reël === Vir Lévi-Strauss voldoen nog biologiese nog sosiale benaderings om die [[bloedskande|bloedskandeverbod]] in samelewings te verklaar. Die bloedskandeverbod kom voor in die oorgang van natuur na kultuur, volgens hom. Dit reguleer die natuur deur 'n nuwe orde daar te stel. Die kultuur is die geheel van al die reëls van orde, en is ook dié reëls wat deur die antropoloog bestudeer word. Lévi-Strauss kies die strukturele taalteorie as model. Net soos die geheel aan onbewuste reëls betekenis verleen, so sal alle sprekende onderwerpe aan derglike reëls onderwerp wees. === Die argaïese illusie === Lévi-Strauss verwerp die gedagte dat daar so iets bestaan soos 'n primitiewe kultuur. Elke samelewing het sy eie geskiedenis en dinamiek. Sonder om die menselike natuur te negeer, stel Lévi-Strauss dat die kultuur in sy geheel verwerf word in 'n samelewing. Dus kan 'n pasgeborene in enige kultuur grootgemaak word. Die denke van die kind is nog nie gespesialiseerd nie en moet moet nog gevorm word volgens die maatstawe van die samelewing waarin die kind ontwikkel. Daar is dus 'n ooreenkoms tussen die kind en 'n verteenwoordiger van 'n ander kultuur; beide is nie aangepas tot die sedes en gewoontes van hul eie kultuur nie. Ons sal geneig wees om die ander, na analogie met die kind, as primitief te bestempel, maar die ander sal geneig wees om met ons presies dieselfde te doen. === Die wilde denke === Die sogenaamde wilde denke – [[magie]], ''bricolage'', mites – is volgens Lévi-Strauss nie in teenstelling met die wetenskaplike denke van die moderne Westerse denke – [[wetenskap]], [[tegnologie]], rede nie. Die twee vorme van denke loop parallel aan mekaar en beide vertaal sintuiglike indrukke in verstandelike begrippe en gee ook betekenis aan die kulture waartoe hulle behoort. Die wetenskap lei tot die groei van kennis en vind sy neerslag in tegnologiese toepassings. Die resultate van die magie kan natuurlik nie hiermee vergelyk word nie, maar die rol van die magie binne 'n kultuur is nie minder werklik nie. Omdat die wilde denke soveel ouer is as die wetenskaplike rasionaliteit, sien Lévi-Strauss dit as substaat van die [[beskawing]]. Dus hoef ons nie te verbaas wees nie dat ook in ons samelewing so baie irrasionele impulse kop uitsteek nie, in die vorm van geloofsoortuigings en allerlei opmerklike gebruike. Die wilde denke is nie vir ons vreemd nie, en die strukturele analise poog om insig te verskaf in die werking daarvan, om uiteindelik lig te kan werp op die universele reëls van geestelike aktiwiteite. == Bibliografie == * ''La vie familiale et sociale des Indiens Nambikwara'' (1948) * ''Les structures élémentaires de la parenté'' (1949) * ''Race et histoire'' (1952) * ''Tristes tropiques'' (1955) * ''Anthropologie structurale'' (1958) * ''Entretiens avec Claude Lévi-Strauss'' (Georges Charbonnier) (1961) * ''Le totémisme aujourd’hui'' (1962) * ''La pensée sauvage'' (1962) * ''Mythologiques I: Le cru et le cuit'' (1964) * ''Mythologiques II: Du miel aux cendres'' (1967) * ''Mythologiques III: L’origine des manières de table'' (1968) * ''Mythologiques IV: L’Homme nu'' (1971) * ''Anthropologie structurale II'' (1973) * ''La voie des masques'' (1975, hersiene druk 1979) * ''Le regard éloigné'' (1983) * ''Paroles données'' (1984) * ''La potière jalouse'' (1985) * ''De près et de loin'' (met Didier Eribon) (1988) * ''Histoire de lynx'' (1991) * ''Regarder, écouter, lire'' (1993) * ''Saudades do Brasil'' (1994) * ''Saudades de São Paulo'' (1995) * ''Anthropologie face aux problèmes du monde moderne'' (2011) * ''L’Autre face de la lune. Écrits sur le Japon'' (2011) == Bron == * Hierdie artikel is vertaal van die Nederlandse Wikipedia {{Kontinentale filosofie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Levi-Strauss, Claude}} [[Kategorie:Franse akademici]] [[Kategorie:Franse filosowe]] [[Kategorie:Franse Jode]] [[Kategorie:Filosowe in die 20ste eeu]] [[Kategorie:Filosowe in die 21ste eeu]] [[Kategorie:Geboortes in 1908]] [[Kategorie:Sterftes in 2009]] rpo0l7quhqzlvtinx4wehts20m921j1 0 133851 2521660 2517583 2022-08-26T19:56:15Z Daniël Venter 56663 wikitext text/x-wiki [[Lêer:HCV05.png|alt=Christo Viljoen|duimnael| HC (Christo) Viljoen]] '''Hendrik Christo Viljoen''', OVD, Pr.Ing, (* [[31 Augustus]] [[1937]]) [[Ingenieurswese|ingenieur]], akademikus, is algemeen bekend as die “Vader van die Tegnopark”<ref>History of Technopark: http://www.technopark.co.za/technopark-history</ref> ([[Stellenbosch]]). Hy behaal die grade B.Sc., B.Ing. (Elektrotegniese Ingenieurswese, swak- en swaarstroom) aan die [[Universiteit Stellenbosch|Universiteit van Stellenbosch]] ([[1959]]). Later verwerf hy die grade M.Ing. (Elektroniese Ingenieurswese) en Ph.D. (Ing), albei aan die Universiteit van Stellenbosch, waar hy agtereenvolgens as Senior Lektor, Professor in Elektroniese Ingenieurswese, Dekaan (Ingenieurswese) en Viserektor (Bedryf) werksaam is. Hy is getroud met Hana Stehlik. Die egpaar het drie kinders en sewe kleinkinders. In die openbare domein maak hy onder andere bydraes op die terreine van die uitsaaiwese en produk-innovasie en -ontwerp, en die [[genealogie]]. == Jeugjare == Hendrik Christo Viljoen is op 31 Augustus 1937 in [[Graaff-Reinet]], [[Kaapprovinsie]] gebore as die oudste van 5 kinders (3 seuns, 2 dogters) van Hendrik Christoffel (Hent) Viljoen (1902 - 1994) en Anna Pienaar (1912 - 2001), albei [[Onderwys|onderwysers]]. Sy vader was viseprinsipaal van die Hoër Volkskool, Graaff-Reinet en het onder andere vir dr [[Anton Rupert]] en dr [[Beyers Naudé]] skool gehou. Viljoen het as skolier reeds gereeld bydraes gepubliseer in die Klein Burger, die Jongspan, en op hoërskool in ''[[Huisgenoot]]'' en ''[[Die Burger]]''. Hy matrikuleer aan die Hoër Volkskool, Graaff-Reinet in 1954 as hoofseun en ''dux leerling''. Van 1955 - 1959 is Viljoen ingeskryf vir B.Sc., B.Ing. gradestudie (Elektrotegniese ingenieurswese, swak- en swaarstroom) aan die Universiteit van Stellenbosch, waar hy aktief deelneem aan die openbare studentelewe, onder andere as redaksielid van die studentekoerant ''Die Matie'' en die Stellenbosche Student, hoof-joolorganiseerder (1959) en as nasionale president van SAFUIS (SA Federasie van Universiteits-Ingenieurstudente). Hy ontvang ‘n studiebeurs van die Britse firma English Electric en studeer nagraads aan die Marconi College, [[Chelmsford]], vir een jaar, en werk as ontwerpingenieur vir Marconi Instruments in St Albans vir een jaar. Tydens ‘n vakansietoer deur Europa ontmoet hy sy toekomstige eggenote, Hana Stehlik, gebore in [[Praag]], [[Tsjeggo-Slowakye]], wat saam met haar ouers in [[1962]] na [[Australië]] geëmigreer het. Die egpaar is op [[25 Junie]] [[1965]] in [[Pretoria]] in die [[huwelik]] bevestig, terwyl Viljoen as ingenieur by die Derdepoort Radiostasie, Pretoria van die Departement Pos- en Telegraafwese werksaam was. Uit die huwelik is drie kinders gebore, Marenka, Annakie en Francois, en hulle het 7 kleinkinders. == Akademiese loopbaan == In 1966 is Viljoen aangestel as Senior Lektor in Elektroniese Ingenieurswese aan die Universiteit van Stellenbosch. Hy behaal die grade M.Ing. (Stell.) 1964 en Ph.D. (Ing.) (Stell.) 1969. Hy is verantwoordelik vir die invoer van die eerste studies op voorgraadse vlak in halfgeleier-elektronika en digitale elektronika aan die US, en skrywer van die eerste universiteitshandboek “Elektronika deel I” in [[Afrikaans]]. Bevordering na professor (1970), dekaan Ingenieurswese (1979) en viserektor (bedryf) (1993) aan die Universiteit van Stellenbosch volg. Hy dien vir ‘n totaal van 16 jaar as lid van die US Raad in drie verskillende hoedanighede, naamlik senaatsverkose raadslid, viserektor (''ex officio''), en konvokasieverkose raadslid. Van 1975-76 is hy besoekende professor aan die Georgia Institute of Technology in [[Atlanta]], [[Georgia]], [[Verenigde State van Amerika|VSA]], en van 1980-81 is hy besoekende professor aan die Nasionale Chiao Tung Universiteit (NCTU) in Hsinchu, [[Republiek China]] (Taiwan). Tydens sy termyn as dekaan het die Universiteit van Stellenbosch tot die ruimtebedryf toegetree met die ontwikkeling van die [[SUNSAT]]- aardsatelliet, wat in 1999 gelanseer is, en die stigting van die afwentelmaatskappy SUNSPACE (tans Spaceteq) op Tegnopark. As viserektor (bedryf) aan die US was hy onder andere verantwoordelik vir die herinrigting en kommersialisering van die Neelsie-studentesentrum, die instelling van die Groenroete (‘n veilige roete vir studente op die kampus), die opriging van die Jan Smutsgebou vir biologiese wetenskappe, en die daarstelling van die Kantoor vir Intellektuele Eiendom (tans bekend as InnovUS). Hy is verkies as visepresident van die US Konvokasie van 2006 – 2011, en [http://www.litnet.co.za/us-konvokasie-2016-afskeidstoespraak-deur-christo-viljoen-uittredende-president/ president] van 2011 – 2016. == Tegnopark == Dit is tydens sy besoek aan die '''National Chiao Tung University''' wat Viljoen kennis maak met die nabygeleë '''Science Based Industrial Park''' in Hsinchu, ‘n wetenskaps- en tegnologiepark. Beïndruk deur die praktiese wisselwerking tussen akademia en industria wat dit fasiliteer, beywer hy hom vir die stigting van Suid-Afrika se eerste wetenskaps- en innovasiepark in Stellenbosch. Hy oorreed die destydse burgemeester van Stellenbosch, mnr. Piet Lombaard, om die stadsraad so ver te kry om grond beskikbaar te stel vir die ontwikkeling van 'n innovasiepark,<ref>Technopark, Stellenbosch: http://www.technopark.org.za/about/techno-park/history {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180305063012/http://www.technopark.org.za/about/techno-park/history |date= 5 Maart 2018 }}</ref> suidwes van die dorp, en met behulp van ‘n staatslening word die nodige infrastruktuur ontwikkel. Hy stel die naam Tegnopark voor vir die nuwe ontwikkeling. Die sooispitseremonie geskied in [[1985]], en Viljoen oorreed die NOK (Nywerheids-Ontwikkelingskorporasie) om ‘n innovasiesentrum op te rig waar jong entrepreneurs hul ondernemings kan begin; binne ‘n jaar was dit nodig om die Innovasiesentrum se grootte te verdubbel met Innovasiesentrum 2. Tans huisves Tegnopark ‘n aantal innoverende hoëtegnologie maatskappye waar ‘n totaal van 5 500 mense werksaam is, en die hoofkwartier van ‘n aantal groot maatskappye gehuisves is. == Openbare lewe == Viljoen was lid van die Beheerraad van die SAUK (1987 - 1993) en voorsitter van 1989-1993;<br />lid van die Raad van die SABS (1981 - 1996);<br />lid van die Elektrisiteitsraad (1986 - 1993) (tans die Eskom direksie);<br />lid van die Elektrisiteitsbeheerraad (1981 - 1994) (tans NERSA);<br />lid van die beoordelaarspaneel van die jaarlikse [http://www.cgweb.co.za/news.aspx?pklnewsid=15839 DISA] Ontwerpskompetisie (1976 - 2012) en voorsitter vanaf 1982 tot 2012;<br />lid van SARPI beheerraad (1980 - 1993) (tans ECSA);<br />kommissaris van die OUO (Onafhanklike Uitsaai-owerheid, 1994 - 1996) (tans OKASA);<br />ondervoorsitter van die beheerraad van GISA (Genealogiese Instituut van SA, (1997 - 2013), en<br />lid van die beheerkomitee van die Hugenote-Vereniging (1998 - 2022) (voorsitter van 2003 - 2013). <br />Hy het veral op twee terreine van die openbare lewe groot bydraes gelewer, t.w. produkontwerp, en die uitsaaiwese. == Produkontwerp == Viljoen het hom beywer vir die bevordering van nywerheids- en ingenieurswese-produkontwerp en is deur die SA Instituut vir Meganiese Ingenieurs verkies tot beskermheer van die Ontwerp-inisiatief (1990). Hy is verkies tot eregenoot van SAIBI (SA Instituut vir Bedryfsingenieurs), deur die SAIRI (SA Instituut vir Raadgewende Ingenieurs) verkies tot “Ingenieur van die Jaar (1992)”, en deur die SA Rekenaar-vereniging verkies tot Rekenaarpersoonlikheid van die Jaar (1988). Vir 35 jaar was hy lid van die beoordelaarspaneel (25 jaar daarvan as voorsitter) van die jaarlikse DISA ontwerpstoekennings van die Ontwerp-Instituut van SA (SABS), wat uitmuntende produkontwerp erken en bevorder. == Uitsaaiwese == Viljoen was van 1987 - 1993 lid van die beheerraad van die [[SAUK]], as ondervoorsitter (1987-89) en voorsitter (1989-1994). Dit was tydens die oorgangsperiode na ‘n demokratiese bestel, wat besondere eise aan die SAUK gestel het om ‘n vreedsame oorgang te bevorder. Hy het hom sterk beywer vir die onafhanklikheid van die SAUK, en het daarvoor dikwels in botsing gekom met kabinetsministers (waaronder veral [[Pieter Willem Botha|PW Botha]], [[Pik Botha]], en Kobie Marais) om politieke inmenging in die bedrywighede van die SAUK te staak. Sy doel was om die SAUK te omvorm van ‘n staatsuitsaaier na ODU (openbare diensuitsaaier). Tydens sy termyn as SAUK-raadsvoorsitter het hy onder vier Ministers van Uitsaaiwese gedien. Kort na sy aanstelling as SAUK-raadsvoorsitter het hy die daaglikse kommentaar wat soggens voor die nuus oor die radio uitgesaai is (die ekwivalent van ‘n [[koerant]] se hoofartikel), en wat deur sy voorgander dr Brand Fourie ingestel was, afgeskaf, en die beginsel van "reg tot repliek" op nuusuitsendings ingestel. ‘n Groot uitdaging was om die SAUK om te skakel van ‘n organisasie wat groot verliese ly na ‘n winsgewende organisasie, wat danksy groot besnoeiings en personeelvermindering reggekry is. Sy belangrikste bydrae tot die omvorming van die uitsaaibedryf in Suider-Afrika was die verslag van die ''[http://esat.sun.ac.za/index.php/Christo_Viljoen Taakgroep i.s. Uitsaaibehoeftes van Suid- en Suider-Afrika]'', (1990 – 1991), bekend as die Viljoen-taakgroep.<ref>Christo Viljoen (Voors): Verslag van die Taakgroep op die Uitsaaiwese in Suid- en Suider-Afrika; die Staatsdrukker. 1991. ISBN 0 621 14188 7</ref> Die implementering van die aanbevelings van die taakgroep het tot ingrypende veranderinge in die uitsaaitoneel in Suid-Afrika gelei, waaronder: * die omskepping van die SAUK van 'n staatsuitsaaier na ‘n openbare diensuitsaaier, * die instelling van die OUO (Onafhanklike Uitsaai-Owerheid, tans OKOSA), en * instelling van gemeeenskapsuitsaaidienste (sowel radio as TV) op plaaslike vlak. Hy was kommissaris van die OUO (Onafhanklike Uitsaai-Owerheid) (tans bekend as OKOSA, die Onafhanklike Kommunikasie-owerheid van SA), van 1994 – 1996. == Stokperdjies == Viljoen is ‘n gekwalifiseerde SOWA (Selfonderhoudende Onderwater Asemhalingsapparaat) duiker en ywerige [https://www.netwerk24.com/ZA/Eikestadnuus/Nuus/stilsit-nie-n-opsie-vir-prof-christo-viljoen-20160302-2 genealoog]. Hy is, saam met mnr Ritzema de la Bat, ‘n medestigter van GISA (die Genealogiese Intituut van SA) en dien as ondervoorsitter van die beheerraad van 1997 – 2013. Uit sy pen verskyn die “Viljoen Familieregister”<ref>Viljoen Familieregister: https://huguenotsociety.org.za/product/viljoen-familieregister-2de-uitgawe-boek-vol-1-4/ {{Webarchive|url=https://huguenotsociety.org.za/product/viljoen-familieregister-2de-uitgawe-boek-vol-1-4/}}</ref> (2022) asook die “[http://potchefstroomherald.co.za/4936/vanwaar-my-familie-ontmoet-die-pienaars/ Pienaar Familieregister]” (2016).<ref>Pienaar Familieregister: https://huguenotsociety.org.za/product/die-pienaar-familieregister-deel-3-boek/ {{Webarchive|url=https://huguenotsociety.org.za/product/die-pienaar-familieregister-deel-3-boek/ |date= 1 Junie 2019 }}</ref> Hy is die skrywer van 18 wetenskaplike artikels,<ref>Stellenbosch Writers: http://www.stellenboschwriters.com/viljoenc.html</ref> 17 gepubliseerde referate by nasionale en internasionale konferensies, en 13 referate by nasionale en internasionale konferensies, asook 3 handboeke en ‘n groot getal populêre artikels oor die wetenskap en tegnologie. Radio-amateur met [https://teenspanning.wordpress.com/2017/07/16/prof-christo-viljoen-se-terugblik-op-tnt-en-die-teenspanning/ roepsein ZS1HC]. Hy beywer hom vir die bevordering van Afrikaans as akademiese en wetenskapstaal, en is die samesteller van die Kuberwoordeboek (Protea Boekhuis, 2007) en medesameseller van die Ruimtewoordeboek (International Astronautics Association, 2011 en 2016). == Vererings == * Toekenning van die Goue Leeu, [[Republiek China|Republiek van China]] (Taiwan) [[1991]] * Orde vir Verdienstelikheid (klas silwer), [[1993]], deur die [[Staatspresident van Suid-Afrika]] * Rekenaarpersoonlikheid van die Jaar, [[1988]], Suid-Afrikaanse Rekenaarvereniging * Ingenieur van die Jaar, 1992 <ref>Ingenieur van die Jaar, {{Cite web |url=http://www.professionalengineers.biz/history.htm |title=argiefkopie |access-date=24 April 2018 |archive-date=30 Junie 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180630131156/http://www.professionalengineers.biz/history.htm |url-status=bot: unknown }}</ref> <ref>Suid-Afrikaanse Vereniging vir Professionele Ingenieurs, {{Cite web |url=http://www.professionalengineers.biz/Awards.htm |title=argiefkopie |access-date=24 April 2018 |archive-date=21 Desember 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161221163058/http://www.professionalengineers.biz/Awards.htm |url-status=bot: unknown }}</ref> * Erepenning van die Fakulteit Natuurwetenskap en Tegniek van die [[Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns]], 2000 * Toekenning vir kulturele bydrae <ref>Ruimtewoordeboek http://www.litnet.co.za/author/christo-viljoen/ </ref> (Ruimtewoordeboek): Wes-Kaapse Minister van Kultuur, 2012 * Genealoog van die Jaar (2014), Genealogiese Genootskap van Suid-Afrika * DF du Toit-Malherbe prys vir Genealogiese Navorsing <ref>DF du Toit-Malherbe prys vir Genealogiese Navorsing https://www.netwerk24.com/Nuus/Akademie-vereer-Christo-Viljoen-20140331</ref>, Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, [[2014]] * HB en MJ Thom Prestige-toekenning vir die bevordering van Afrikaanse onderwys en opleiding ([[Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge|FAK]], [[2016]]) == Publikasies == * Medeskrywer (met JJ du Plessis) van die "''Ruimtewoordeboek/Space Dictionary''" (IAA, Parys, Frankryk, 2010; herdruk 2016) * Mede-outeur van "''Basiese Elektronika''", dele 1 - 6, HAUM 1973 * Skrywer van "''Elektronika deel I''," AA Balkema, Kaapstad, 1971 * [https://huguenotsociety.org.za/product/viljoen-familieregister-2de-uitgawe-boek-vol-1-4/ ''Viljoen Familieregister''] (HVSA, 2021) * [https://huguenotsociety.org.za/product/die-pienaar-familieregister-deel-3-boek/''Pienaar Familieregister''] (HVSA 2016) * ''[http://lexikos.journals.ac.za/pub/article/view/1190 Kuberwoordeboek]'' (Protea boekhuis, 2007) * Verskeie vakwetenskaplike publikasies. * Groot getal populêr-wetenskaplike publikasies (Litnet, Die Huisgenoot, Die Burger, ens.) == Bronnelys == * [http://www.technopark.co.za/technopark-history History of Technopark], Stellenbosch * [http://www.technopark.org.za/about/techno-park/history History of Technopark, Stellenbosch] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180305063012/http://www.technopark.org.za/about/techno-park/history |date= 5 Maart 2018 }} Technopark, Stellenbosch * [http://www.stellenboschwriters.com/viljoenc.html Stellenbosch Writers], Christo Viljoen == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT:Viljoen, Christo}} [[Kategorie:Suid-Afrikaanse akademici]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse ingenieurs]] [[Kategorie:Afrikaners]] [[Kategorie:Geboortes in 1937]] [[Kategorie:Lewende mense]] tryv9btp1uqeehhfst9hs5mm5el4df5 2521661 2521660 2022-08-26T19:58:26Z Daniël Venter 56663 Spelfout herstel wikitext text/x-wiki [[Lêer:HCV05.png|alt=Christo Viljoen|duimnael| HC (Christo) Viljoen]] '''Hendrik Christo Viljoen''', OVD, Pr.Ing, (* [[31 Augustus]] [[1937]]) [[Ingenieurswese|ingenieur]], akademikus, is algemeen bekend as die “Vader van die Tegnopark”<ref>History of Technopark: http://www.technopark.co.za/technopark-history</ref> ([[Stellenbosch]]). Hy behaal die grade B.Sc., B.Ing. (Elektrotegniese Ingenieurswese, swak- en swaarstroom) aan die [[Universiteit Stellenbosch|Universiteit van Stellenbosch]] ([[1959]]). Later verwerf hy die grade M.Ing. (Elektroniese Ingenieurswese) en Ph.D. (Ing), albei aan die Universiteit van Stellenbosch, waar hy agtereenvolgens as Senior Lektor, Professor in Elektroniese Ingenieurswese, Dekaan (Ingenieurswese) en Viserektor (Bedryf) werksaam is. Hy is getroud met Hana Stehlik. Die egpaar het drie kinders en sewe kleinkinders. In die openbare domein maak hy onder andere bydraes op die terreine van die uitsaaiwese en produk-innovasie en -ontwerp, en die [[genealogie]]. == Jeugjare == Hendrik Christo Viljoen is op 31 Augustus 1937 in [[Graaff-Reinet]], [[Kaapprovinsie]] gebore as die oudste van 5 kinders (3 seuns, 2 dogters) van Hendrik Christoffel (Hent) Viljoen (1902 - 1994) en Anna Pienaar (1912 - 2001), albei [[Onderwys|onderwysers]]. Sy vader was viseprinsipaal van die Hoër Volkskool, Graaff-Reinet en het onder andere vir dr [[Anton Rupert]] en dr [[Beyers Naudé]] skool gehou. Viljoen het as skolier reeds gereeld bydraes gepubliseer in die Klein Burger, die Jongspan, en op hoërskool in ''[[Huisgenoot]]'' en ''[[Die Burger]]''. Hy matrikuleer aan die Hoër Volkskool, Graaff-Reinet in 1954 as hoofseun en ''dux leerling''. Van 1955 - 1959 is Viljoen ingeskryf vir B.Sc., B.Ing. gradestudie (Elektrotegniese ingenieurswese, swak- en swaarstroom) aan die Universiteit van Stellenbosch, waar hy aktief deelneem aan die openbare studentelewe, onder andere as redaksielid van die studentekoerant ''Die Matie'' en die Stellenbosche Student, hoof-joolorganiseerder (1959) en as nasionale president van SAFUIS (SA Federasie van Universiteits-Ingenieurstudente). Hy ontvang ‘n studiebeurs van die Britse firma English Electric en studeer nagraads aan die Marconi College, [[Chelmsford]], vir een jaar, en werk as ontwerpingenieur vir Marconi Instruments in St Albans vir een jaar. Tydens ‘n vakansietoer deur Europa ontmoet hy sy toekomstige eggenote, Hana Stehlik, gebore in [[Praag]], [[Tsjeggo-Slowakye]], wat saam met haar ouers in [[1962]] na [[Australië]] geëmigreer het. Die egpaar is op [[25 Junie]] [[1965]] in [[Pretoria]] in die [[huwelik]] bevestig, terwyl Viljoen as ingenieur by die Derdepoort Radiostasie, Pretoria van die Departement Pos- en Telegraafwese werksaam was. Uit die huwelik is drie kinders gebore, Marenka, Annakie en Francois, en hulle het 7 kleinkinders. == Akademiese loopbaan == In 1966 is Viljoen aangestel as Senior Lektor in Elektroniese Ingenieurswese aan die Universiteit van Stellenbosch. Hy behaal die grade M.Ing. (Stell.) 1964 en Ph.D. (Ing.) (Stell.) 1969. Hy is verantwoordelik vir die invoer van die eerste studies op voorgraadse vlak in halfgeleier-elektronika en digitale elektronika aan die US, en skrywer van die eerste universiteitshandboek “Elektronika deel I” in [[Afrikaans]]. Bevordering na professor (1970), dekaan Ingenieurswese (1979) en viserektor (bedryf) (1993) aan die Universiteit van Stellenbosch volg. Hy dien vir ‘n totaal van 16 jaar as lid van die US Raad in drie verskillende hoedanighede, naamlik senaatsverkose raadslid, viserektor (''ex officio''), en konvokasieverkose raadslid. Van 1975-76 is hy besoekende professor aan die Georgia Institute of Technology in [[Atlanta]], [[Georgia]], [[Verenigde State van Amerika|VSA]], en van 1980-81 is hy besoekende professor aan die Nasionale Chiao Tung Universiteit (NCTU) in Hsinchu, [[Republiek China]] (Taiwan). Tydens sy termyn as dekaan het die Universiteit van Stellenbosch tot die ruimtebedryf toegetree met die ontwikkeling van die [[SUNSAT]]- aardsatelliet, wat in 1999 gelanseer is, en die stigting van die afwentelmaatskappy SUNSPACE (tans Spaceteq) op Tegnopark. As viserektor (bedryf) aan die US was hy onder andere verantwoordelik vir die herinrigting en kommersialisering van die Neelsie-studentesentrum, die instelling van die Groenroete (‘n veilige roete vir studente op die kampus), die opriging van die Jan Smutsgebou vir biologiese wetenskappe, en die daarstelling van die Kantoor vir Intellektuele Eiendom (tans bekend as InnovUS). Hy is verkies as visepresident van die US Konvokasie van 2006 – 2011, en [http://www.litnet.co.za/us-konvokasie-2016-afskeidstoespraak-deur-christo-viljoen-uittredende-president/ president] van 2011 – 2016. == Tegnopark == Dit is tydens sy besoek aan die '''National Chiao Tung University''' wat Viljoen kennis maak met die nabygeleë '''Science Based Industrial Park''' in Hsinchu, ‘n wetenskaps- en tegnologiepark. Beïndruk deur die praktiese wisselwerking tussen akademia en industria wat dit fasiliteer, beywer hy hom vir die stigting van Suid-Afrika se eerste wetenskaps- en innovasiepark in Stellenbosch. Hy oorreed die destydse burgemeester van Stellenbosch, mnr. Piet Lombaard, om die stadsraad so ver te kry om grond beskikbaar te stel vir die ontwikkeling van 'n innovasiepark,<ref>Technopark, Stellenbosch: http://www.technopark.org.za/about/techno-park/history {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180305063012/http://www.technopark.org.za/about/techno-park/history |date= 5 Maart 2018 }}</ref> suidwes van die dorp, en met behulp van ‘n staatslening word die nodige infrastruktuur ontwikkel. Hy stel die naam Tegnopark voor vir die nuwe ontwikkeling. Die sooispitseremonie geskied in [[1985]], en Viljoen oorreed die NOK (Nywerheids-Ontwikkelingskorporasie) om ‘n innovasiesentrum op te rig waar jong entrepreneurs hul ondernemings kan begin; binne ‘n jaar was dit nodig om die Innovasiesentrum se grootte te verdubbel met Innovasiesentrum 2. Tans huisves Tegnopark ‘n aantal innoverende hoëtegnologie maatskappye waar ‘n totaal van 5 500 mense werksaam is, en die hoofkwartier van ‘n aantal groot maatskappye gehuisves is. == Openbare lewe == Viljoen was lid van die Beheerraad van die SAUK (1987 - 1993) en voorsitter van 1989-1993;<br />lid van die Raad van die SABS (1981 - 1996);<br />lid van die Elektrisiteitsraad (1986 - 1993) (tans die Eskom direksie);<br />lid van die Elektrisiteitsbeheerraad (1981 - 1994) (tans NERSA);<br />lid van die beoordelaarspaneel van die jaarlikse [http://www.cgweb.co.za/news.aspx?pklnewsid=15839 DISA] Ontwerpskompetisie (1976 - 2012) en voorsitter vanaf 1982 tot 2012;<br />lid van SARPI beheerraad (1980 - 1993) (tans ECSA);<br />kommissaris van die OUO (Onafhanklike Uitsaai-owerheid, 1994 - 1996) (tans OKASA);<br />ondervoorsitter van die beheerraad van GISA (Genealogiese Instituut van SA, (1997 - 2013), en<br />lid van die beheerkomitee van die Hugenote-Vereniging (1998 - 2022) (voorsitter van 2003 - 2013). <br />Hy het veral op twee terreine van die openbare lewe groot bydraes gelewer, t.w. produkontwerp, en die uitsaaiwese. == Produkontwerp == Viljoen het hom beywer vir die bevordering van nywerheids- en ingenieurswese-produkontwerp en is deur die SA Instituut vir Meganiese Ingenieurs verkies tot beskermheer van die Ontwerp-inisiatief (1990). Hy is verkies tot eregenoot van SAIBI (SA Instituut vir Bedryfsingenieurs), deur die SAIRI (SA Instituut vir Raadgewende Ingenieurs) verkies tot “Ingenieur van die Jaar (1992)”, en deur die SA Rekenaar-vereniging verkies tot Rekenaarpersoonlikheid van die Jaar (1988). Vir 35 jaar was hy lid van die beoordelaarspaneel (25 jaar daarvan as voorsitter) van die jaarlikse DISA ontwerpstoekennings van die Ontwerp-Instituut van SA (SABS), wat uitmuntende produkontwerp erken en bevorder. == Uitsaaiwese == Viljoen was van 1987 - 1993 lid van die beheerraad van die [[SAUK]], as ondervoorsitter (1987-89) en voorsitter (1989-1994). Dit was tydens die oorgangsperiode na ‘n demokratiese bestel, wat besondere eise aan die SAUK gestel het om ‘n vreedsame oorgang te bevorder. Hy het hom sterk beywer vir die onafhanklikheid van die SAUK, en het daarvoor dikwels in botsing gekom met kabinetsministers (waaronder veral [[Pieter Willem Botha|PW Botha]], [[Pik Botha]], en Kobie Marais) om politieke inmenging in die bedrywighede van die SAUK te staak. Sy doel was om die SAUK te omvorm van ‘n staatsuitsaaier na ODU (openbare diensuitsaaier). Tydens sy termyn as SAUK-raadsvoorsitter het hy onder vier Ministers van Uitsaaiwese gedien. Kort na sy aanstelling as SAUK-raadsvoorsitter het hy die daaglikse kommentaar wat soggens voor die nuus oor die radio uitgesaai is (die ekwivalent van ‘n [[koerant]] se hoofartikel), en wat deur sy voorganger dr Brand Fourie ingestel was, afgeskaf, en die beginsel van "reg tot repliek" op nuusuitsendings ingestel. ‘n Groot uitdaging was om die SAUK om te skakel van ‘n organisasie wat groot verliese ly na ‘n winsgewende organisasie, wat danksy groot besnoeiings en personeelvermindering reggekry is. Sy belangrikste bydrae tot die omvorming van die uitsaaibedryf in Suider-Afrika was die verslag van die ''[http://esat.sun.ac.za/index.php/Christo_Viljoen Taakgroep i.s. Uitsaaibehoeftes van Suid- en Suider-Afrika]'', (1990 – 1991), bekend as die Viljoen-taakgroep.<ref>Christo Viljoen (Voors): Verslag van die Taakgroep op die Uitsaaiwese in Suid- en Suider-Afrika; die Staatsdrukker. 1991. ISBN 0 621 14188 7</ref> Die implementering van die aanbevelings van die taakgroep het tot ingrypende veranderinge in die uitsaaitoneel in Suid-Afrika gelei, waaronder: * die omskepping van die SAUK van 'n staatsuitsaaier na ‘n openbare diensuitsaaier, * die instelling van die OUO (Onafhanklike Uitsaai-Owerheid, tans OKOSA), en * instelling van gemeeenskapsuitsaaidienste (sowel radio as TV) op plaaslike vlak. Hy was kommissaris van die OUO (Onafhanklike Uitsaai-Owerheid) (tans bekend as OKOSA, die Onafhanklike Kommunikasie-owerheid van SA), van 1994 – 1996. == Stokperdjies == Viljoen is ‘n gekwalifiseerde SOWA (Selfonderhoudende Onderwater Asemhalingsapparaat) duiker en ywerige [https://www.netwerk24.com/ZA/Eikestadnuus/Nuus/stilsit-nie-n-opsie-vir-prof-christo-viljoen-20160302-2 genealoog]. Hy is, saam met mnr Ritzema de la Bat, ‘n medestigter van GISA (die Genealogiese Intituut van SA) en dien as ondervoorsitter van die beheerraad van 1997 – 2013. Uit sy pen verskyn die “Viljoen Familieregister”<ref>Viljoen Familieregister: https://huguenotsociety.org.za/product/viljoen-familieregister-2de-uitgawe-boek-vol-1-4/ {{Webarchive|url=https://huguenotsociety.org.za/product/viljoen-familieregister-2de-uitgawe-boek-vol-1-4/}}</ref> (2022) asook die “[http://potchefstroomherald.co.za/4936/vanwaar-my-familie-ontmoet-die-pienaars/ Pienaar Familieregister]” (2016).<ref>Pienaar Familieregister: https://huguenotsociety.org.za/product/die-pienaar-familieregister-deel-3-boek/ {{Webarchive|url=https://huguenotsociety.org.za/product/die-pienaar-familieregister-deel-3-boek/ |date= 1 Junie 2019 }}</ref> Hy is die skrywer van 18 wetenskaplike artikels,<ref>Stellenbosch Writers: http://www.stellenboschwriters.com/viljoenc.html</ref> 17 gepubliseerde referate by nasionale en internasionale konferensies, en 13 referate by nasionale en internasionale konferensies, asook 3 handboeke en ‘n groot getal populêre artikels oor die wetenskap en tegnologie. Radio-amateur met [https://teenspanning.wordpress.com/2017/07/16/prof-christo-viljoen-se-terugblik-op-tnt-en-die-teenspanning/ roepsein ZS1HC]. Hy beywer hom vir die bevordering van Afrikaans as akademiese en wetenskapstaal, en is die samesteller van die Kuberwoordeboek (Protea Boekhuis, 2007) en medesameseller van die Ruimtewoordeboek (International Astronautics Association, 2011 en 2016). == Vererings == * Toekenning van die Goue Leeu, [[Republiek China|Republiek van China]] (Taiwan) [[1991]] * Orde vir Verdienstelikheid (klas silwer), [[1993]], deur die [[Staatspresident van Suid-Afrika]] * Rekenaarpersoonlikheid van die Jaar, [[1988]], Suid-Afrikaanse Rekenaarvereniging * Ingenieur van die Jaar, 1992 <ref>Ingenieur van die Jaar, {{Cite web |url=http://www.professionalengineers.biz/history.htm |title=argiefkopie |access-date=24 April 2018 |archive-date=30 Junie 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180630131156/http://www.professionalengineers.biz/history.htm |url-status=bot: unknown }}</ref> <ref>Suid-Afrikaanse Vereniging vir Professionele Ingenieurs, {{Cite web |url=http://www.professionalengineers.biz/Awards.htm |title=argiefkopie |access-date=24 April 2018 |archive-date=21 Desember 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161221163058/http://www.professionalengineers.biz/Awards.htm |url-status=bot: unknown }}</ref> * Erepenning van die Fakulteit Natuurwetenskap en Tegniek van die [[Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns]], 2000 * Toekenning vir kulturele bydrae <ref>Ruimtewoordeboek http://www.litnet.co.za/author/christo-viljoen/ </ref> (Ruimtewoordeboek): Wes-Kaapse Minister van Kultuur, 2012 * Genealoog van die Jaar (2014), Genealogiese Genootskap van Suid-Afrika * DF du Toit-Malherbe prys vir Genealogiese Navorsing <ref>DF du Toit-Malherbe prys vir Genealogiese Navorsing https://www.netwerk24.com/Nuus/Akademie-vereer-Christo-Viljoen-20140331</ref>, Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, [[2014]] * HB en MJ Thom Prestige-toekenning vir die bevordering van Afrikaanse onderwys en opleiding ([[Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge|FAK]], [[2016]]) == Publikasies == * Medeskrywer (met JJ du Plessis) van die "''Ruimtewoordeboek/Space Dictionary''" (IAA, Parys, Frankryk, 2010; herdruk 2016) * Mede-outeur van "''Basiese Elektronika''", dele 1 - 6, HAUM 1973 * Skrywer van "''Elektronika deel I''," AA Balkema, Kaapstad, 1971 * [https://huguenotsociety.org.za/product/viljoen-familieregister-2de-uitgawe-boek-vol-1-4/ ''Viljoen Familieregister''] (HVSA, 2021) * [https://huguenotsociety.org.za/product/die-pienaar-familieregister-deel-3-boek/''Pienaar Familieregister''] (HVSA 2016) * ''[http://lexikos.journals.ac.za/pub/article/view/1190 Kuberwoordeboek]'' (Protea boekhuis, 2007) * Verskeie vakwetenskaplike publikasies. * Groot getal populêr-wetenskaplike publikasies (Litnet, Die Huisgenoot, Die Burger, ens.) == Bronnelys == * [http://www.technopark.co.za/technopark-history History of Technopark], Stellenbosch * [http://www.technopark.org.za/about/techno-park/history History of Technopark, Stellenbosch] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180305063012/http://www.technopark.org.za/about/techno-park/history |date= 5 Maart 2018 }} Technopark, Stellenbosch * [http://www.stellenboschwriters.com/viljoenc.html Stellenbosch Writers], Christo Viljoen == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT:Viljoen, Christo}} [[Kategorie:Suid-Afrikaanse akademici]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse ingenieurs]] [[Kategorie:Afrikaners]] [[Kategorie:Geboortes in 1937]] [[Kategorie:Lewende mense]] fnurlmj1vm1ofc1lxmavfphbxhlxrg8 0 135588 2521666 2073218 2022-08-26T20:04:07Z Apeiro94 136832 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" align="right" cellpadding="2" style="float:right; width: 22em; " |+ style="font-size:85%;" | |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| {{FR-VLAG}} Formula 1 Pirelli Grand Prix de France 2018 |- |colspan="3" style="text-align:center;" | |- |colspan="3" style="text-align:center;" | [[Lêer:Le Castellet circuit map Formula One 2018 without corner names English 29 06 2021.svg|240px]] |- | style="width: 20%;" | '''<small>Datum</small>''' | <small>24 Junie 2018</small> |- | '''<small>Plek</small>''' |colspan=2| <small>[[Paul Ricard-renbaan]]</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Voorste wegspringplek</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small>{{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]]</small> | <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small>1:30.029</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Vinnigste rondte</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small>{{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]]</small> | <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small>1:34.225 (rondte 41 van 53)</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Podium</small> |- | '''<small>1</small>''' || <small>{{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]]</small> || <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small> |- | '''<small>2</small>''' || <small>{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]</small> || <small>[[Red Bull Racing|Red Bull-TAG Heuer]]</small> |- | '''<small>3</small>''' || <small>{{FI-VLAG}} [[Kimi Räikkönen]] </small> || <small>[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]</small> |} Die '''[[2018 Formule Een-seisoen|2018]] [[Formule Een]] [[Franse Grand Prix]]''' het op [[24 Junie]] [[2018]] op die [[Paul Ricard-renbaan]] plaasgevind. Die was die agtste wedren van die kampioenskapseisoen gewees, en die eerste keer wat die Franse Grand Prix sedert [[2008 Franse Grand Prix|2008]] gehou is. Dit was die sewe-en-tagtigste uitgawe van die Franse Grand Prix, en die 58ste keer wat dit 'n been van die Formule Eenwêreldkampioenskap gevorm het sedert die reeks se ontstaan in 1950. == Bande == [[Pirelli]] verskaf die volgende bande in Frankryk: {| class="wikitable gauche" style="text-align:center;" |+ Bande vir gebruik te Le Castellet |- !colspan=3 scope="col"| Bande vir 'n droë baan !colspan=2 scope="col"| Reënbande |- | [[Lêer:Neumático F1 Pirelli Violeta.svg|50px]]<br>Ultrasag | [[Lêer:Neumático F1 Pirelli Rojo.svg|50px]]<br>Supersag | [[Lêer:F1 tire Pirelli PZero Yellow.svg|50px]]<br>Sag | [[Lêer:Neumático F1 Pirelli Verde.svg|50px]]<br>Tussen-in | [[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Blue.svg|50px]]<br>Reën |} == Vrye oefening == === Uitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! rowspan="6"|Vrye oefening 1 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | 44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:32.231 |- ! 2 | 77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:32.371 |- ! 3 | 3 | {{AU-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]] | [[Red Bull Racing|Red Bull-TAG Heuer]] | 1:32.527 |- ! 4 | 7 | {{FI-VLAG}} [[Kimi Räikkönen]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:33.003 |- ! 5 | 5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:33.172 |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 2 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | 44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:32.539 |- ! 2 | 3 | {{AU-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]] | [[Red Bull Racing|Red Bull-TAG Heuer]] | 1:33.243 |- ! 3 | 33 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull-TAG Heuer]] | 1:33.271 |- |- ! 4 | 7 | {{FI-VLAG}} [[Kimi Räikkönen]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:33.426 |- ! 5 | 5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:33.689 |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="7"|Vrye oefening 3 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | 77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:33.666 |- ! 2 | 55 |{{SP-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] |[[Renault F1|Renault]] | 1:34.953 |- ! 3 | 16 |{{vlagikoon|Monaco}} [[Charles Leclerc]] |[[Sauber]]-[[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:35.012 |- ! 4 | 14 |{{SP-VLAG}} [[Fernando Alonso]] |[[McLaren]]-[[Renault F1|Renault]] | 1:36.365 |- ! 5 | 5 |{{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] |[[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:36.756 |- ! 6 | 2 |{{BE-VLAG}} [[Stoffel Vandoorne]] |[[McLaren]]-[[Renault F1|Renault]] | 1:37.547 |} == Kwalifisering == {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! K1 ! K2 ! K3 ! Rooster |- ! 1 | 44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | '''1:31.271''' | '''1:30.645''' | '''1:30.029''' | 1 |- ! 2 | 77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:31.776 | 1:31.227 | 1:30.147 | 2 |- ! 3 | 5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:31.820 | 1:30.751 | 1:30.400 | 3 |- ! 4 | 33 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull-TAG Heuer]] | 1:31.531 | 1:30.818 | 1:30.705 | 4 |- ! 5 | 3 | {{AU-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]] | [[Red Bull Racing|Red Bull-TAG Heuer]] | 1:31.910 | 1:31.538 | 1:30.895 | 5 |- ! 6 | 7 | {{FI-VLAG}} [[Kimi Räikkönen]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:31.567 | 1:30.772 | 1:31.057 | 6 |- ! 7 | 55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Renault F1|Renault]] | 1:32.394 | 1:32.016 | 1:32.126 | 7 |- ! 8 | 16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Sauber]]-[[Ferrari]] | 1:32.538 | 1:32.055 | 1:32.635 | 8 |- ! 9 | 20 | {{DK-VLAG}} [[Kevin Magnussen]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 1:32.169 | 1:31.510 | 1:32.930 | 9 |- ! 10 | 8 | {{FR-VLAG}} [[Romain Grosjean]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 1:32.083 | 1:31.472 | ''geen tyd'' | 10 |- ! 11 | 31 | {{FR-VLAG}} [[Esteban Ocon]] | [[Force India]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:32.786 | 1:32.075 | style="background-color:#ffcccc" | | 11 |- ! 12 | 27 | {{DE-VLAG}} [[Nico Hülkenberg]] | [[Renault F1|Renault]] | 1:32.949 | 1:32.115 | style="background-color:#ffcccc" | | 12 |- ! 13 | 11 | {{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]] | [[Force India]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:32.692 | 1:32.454 | style="background-color:#ffcccc" | | 13 |- ! 14 | 10 | {{FR-VLAG}} [[Pierre Gasly]] | [[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda]] | 1:32.447 | 1:32.460 | style="background-color:#ffcccc" | | 14 |- ! 15 | 9 | {{SE-VLAG}} [[Marcus Ericsson]] | [[Sauber]]-[[Ferrari]] | 1:32.804 | 1:32.820 | style="background-color:#ffcccc" | | 15 |- ! 16 | 14 | {{ES-VLAG}} [[Fernando Alonso]] | [[McLaren]]-[[Renault]] | 1:32.976 | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 16 |- ! 17 | 28 | {{NZ-VLAG}} [[Brendon Hartley]] | [[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda]] | 1:33.025 | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 20<ref name="Hartley">{{nl}} [https://www.gpupdate.net/nl/f1-nieuws/365429/hartley-start-na-motorwissel-achteraan-op-paul-ricard/ Hartley begin heelagter op Paul Ricard, nadat hy reeds meer as sy toegelate aantal enjins gebruik het.]</ref> |- ! 18 | 2 | {{BE-VLAG}} [[Stoffel Vandoorne]] | [[McLaren]]-[[Renault]] | 1:33.162 | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 17 |- ! 19 | 35 | {{RU-VLAG}} [[Sergej Sirotkin]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:33.636 | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 18 |- ! 20 | 18 | {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:33.729 | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 19 |- !colspan="8"| 107% tyd: 1:37.659 |} {{multiple image | align = left | direction = vertical | width = 900 | image1 = 2018 08 FRA Qualy.png | caption1 = ← VOOR{{spaces|6}}Posisies na kwalifisering vir die 2018 Franse Grand Prix. | image2 = 2018 08 FRA Start.png | caption2 = ← VOOR{{spaces|6}}Wegspringrooster vir die 2018 Franse Grand Prix. }} {{clr}} == Wedren == === Renuitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Rondtes ! Tyd/Oorsaak uitval ! Rooster ! Punte |- bgcolor="#ffffbf" ! 1 | 44 | '''{{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]]''' | '''[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]''' | 53 | 1:30:11.385 | 1 | '''25''' |- bgcolor="#dfdfdf" ! 2 | 33 | '''{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]''' | '''[[Red Bull Racing|Red Bull-TAG Heuer]]''' | 53 | +7.090 | 4 | '''18''' |- bgcolor="#ffdf9f" ! 3 | 7 | '''{{FI-VLAG}} [[Kimi Räikkönen]]''' | '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 53 | +25.888 | 6 | '''15''' |- ! 4 | 3 | {{AU-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]] | [[Red Bull Racing|Red Bull-TAG Heuer]] | 53 | +34.736 | 5 | '''12''' |- ! 5 | 5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 53 | +61.935 | 3 | '''10''' |- ! 6 | 20 | {{DK-VLAG}} [[Kevin Magnussen]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 53 | +79.364 | 9 | '''8''' |- ! 7 | 77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 53 | +80.632s | 2 | '''6''' |- ! 8 | 55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Renault F1|Renault]] | 53 | +87.184 | 7 | '''4''' |- ! 9 | 27 | {{DE-VLAG}} [[Nico Hülkenberg]] | [[Renault F1|Renault]] | 53 | +91.989 | 12 | '''2''' |- ! 10 | 16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Sauber]]-[[Ferrari]] | 53 | +93.873 | 8 | '''1''' |- ! 11 | 8 | {{FR-VLAG}} [[Romain Grosjean]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 52 | +1 rondte | 10 | |- ! 12 | 2 | {{BE-VLAG}} [[Stoffel Vandoorne]] | [[McLaren]]-[[Renault]] | 52 | +1 rondte | 18 | |- ! 13 | 9 | {{SE-VLAG}} [[Marcus Ericsson]] | [[Sauber]]-[[Ferrari]] | 52 | +1 rondte | 15 | |- ! 14 | 28 | {{NZ-VLAG}} [[Brendon Hartley]] | [[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda]] | 52 | +1 rondte | 20 | |- ! 15 | 35 | {{RU-VLAG}} [[Sergej Sirotkin]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 52 | +1 rondte | 19 | |- ! 16 | 14 | {{ES-VLAG}} [[Fernando Alonso]] | [[McLaren]]-[[Renault]] | 50 | Los wiel | 16 | |- ! 17 | 35 | {{RU-VLAG}} [[Sergej Sirotkin]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 48 | Pap band | 19 | |- ! DNF | 11 | {{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]] | [[Force India]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 27 | Enjin | 13 | |- ! DNF | 31 | {{FR-VLAG}} [[Esteban Ocon]] | [[Force India]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 0 | Ongeluk | 11 | |- ! DNF | 10 | {{FR-VLAG}} [[Pierre Gasly]] | [[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda]] | 0 | Ongeluk | 14 | |} == Puntestand na die Grand Prix == === Renjaers === {| class="wikitable" style="font-size:95%;" |- ! Posisie !! Nommer !! Jaer !! Span !! Punte !! Var |- ! 1 | 44 | {{vlagikoon|VK}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 145 | {{wins}} |- ! 2 | 5 | {{vlagikoon|GER}} [[Sebastian Vettel]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 131 | {{verlies}} |- ! 3 | 3 | {{vlagikoon|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | [[Red Bull Racing|Red Bull-TAG Heuer]] | 96 | {{wins}} |- ! 4 | 77 | {{vlagikoon|FIN}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 92 | {{verlies}} |- ! 5 | 7 | {{vlagikoon|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 83 | {{bestendig}} |- ! 6 | 33 | {{vlagikoon|NED}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull-TAG Heuer]] | 68 | {{bestendig}} |- ! 7 | 27 | {{vlagikoon|GER}} [[Nico Hülkenberg]] | [[Renault F1|Renault]] | 34 | {{wins}} |- ! 8 | 14 | {{vlagikoon|SPA}} [[Fernando Alonso]] | [[McLaren]]-[[Renault F1|Renault]] | 32 | {{verlies}} |- ! 9 | 55 | {{vlagikoon|ESP}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Renault F1|Renault]] | 28 | {{bestendig}} |- ! 10 | 20 | {{vlagikoon|DEN}} [[Kevin Magnussen]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 27 | {{bestendig}} |- ! 11 | 10 | {{vlagikoon|FRA}} [[Pierre Gasly]] | [[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda]] | 18 | {{bestendig}} |- ! 12 | 11 | {{vlagikoon|MEX}} [[Sergio Pérez]] | [[Force India]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 17 | {{bestendig}} |- ! 13 | 31 | {{vlagikoon|FRA}} [[Esteban Ocon]] | [[Force India]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 11 | {{bestendig}} |- ! 14 | 16 | {{vlagikoon|MON}} [[Charles Leclerc]] | [[Sauber]]-[[Ferrari]] | 10 | {{bestendig}} |- ! 15 | 2 | {{vlagikoon|BEL}} [[Stoffel Vandoorne]] | [[McLaren]]-[[Renault F1|Renault]] | 8 | {{bestendig}} |- ! 16 | 18 | {{vlagikoon|CAN}} [[Lance Stroll]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 4 | {{bestendig}} |- ! 17 | 9 | {{vlagikoon|SWE}} [[Marcus Ericsson]] | [[Sauber]]-[[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 2 | {{bestendig}} |- ! 18 | 28 | {{vlagikoon|NZL}} [[Brendon Hartley]] | [[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda]] | 1 | {{bestendig}} |} === Vervaardigers === {| class="wikitable" style="font-size:95%;" |- ! Posisie !! Span !! Punte !! Var |- ! 1 | {{vlagikoon|GER}} [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 237 | {{bestendig}} |- ! 2 | {{vlagikoon|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 214 | {{bestendig}} |- ! 3 | {{vlagikoon|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull-TAG Heuer]] | 164 | {{bestendig}} |- ! 4 | {{vlagikoon|FRA}} [[Renault F1|Renault]] | 62 | {{bestendig}} |- ! 5 | {{vlagikoon|GBR}} [[McLaren]]-[[Renault F1|Renault]] | 40 | {{bestendig}} |- ! 6 | {{vlagikoon|IND}} [[Force India]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 28 | {{bestendig}} |- ! 7 | {{vlagikoon|VSA}} [[Haas F1-span|Haas]]-[[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 27 | {{bestendig}} |- ! 8 | {{vlagikoon|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|Toro Roso]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 19 | {{bestendig}} |- ! 9 | {{vlagikoon|SUI}} [[Sauber]]-[[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 13 | {{bestendig}} |- ! 10 | {{vlagikoon|GBR}} [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 4 | {{bestendig}} |- |} == Verwysings == {{Verwysings}} {{F1GP 2010–19}} [[Kategorie:Franse Grand Prix]] [[Kategorie:Sport in 2018|Frankryk]] ah6s5n3qaqbzvuumtmf8y4xtcgp7p2z 1 143404 2521712 1700428 2022-08-27T10:41:42Z K175 70858 K175 het bladsy [[Bespreking:Navorsing as bricolage]] na [[Bespreking:Bricolage]] geskuif wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} 2v27w7bebgol2ym1cn6ibpmrzbxwbzv 0 239281 2521694 2401014 2022-08-27T08:22:52Z Sobaka 328 /* Werk */ skakels wikitext text/x-wiki [[Lêer:Luhmann.png|duimnael|'''Niklas Luhmann''']] '''Niklas Luhmann''' ([[Lüneburg]], [[Duitsland]], [[8 Desember]] [[1927]] - Oerlinghausen, Duitsland, [[6 November]] [[1998]]) was 'n [[Duitse]] [[sosioloog]]. Saam met die Amerikaanse sosioloog [[Talcott Parsons]] word Luhmann gereken as een van die stigters van die teorie van sosiale stelsels, die sosiologiese tak van algemene [[stelselteorie]]. == Lewensloop == Niklas Luhmann het grootgeword in 'n groot [[bourgeois]]-omgewing in Lüneburg. Sy pa het 'n brouery gehad. Luhmann se loopbaan het aanvanklik in sy tuisdorp begin in die openbare administrasie van die deelstaat [[Nedersakse]]. As regsassistent van die regering van daardie staat het hy begin belangstel in (regs) sosiologie. 'n Studieverlof het hom na Harvard geneem, waar hy onder Talcott Parsons gestudeer het, met wie hy die fassinasie vir 'n teoretiese raamwerk gedeel het waarmee jy alle sosiale verskynsels sou kon karteer. Die verdere bekendstelling van Parsons se teorie vir die studie van die moderne [[samelewing]] was die motivering vir Luhmann se loopbaan oorskakeling van prokureur in openbare administrasie na sosioloog aan die universiteit. In die sestigerjare het hy assistent geword van die sosioloog Helmut Schelsky by 'n tak van die Universiteit van Münster in [[Dortmund]]. Luhmann het sy doktorsgraad in 1966 behaal en is hy as dosent aangestel. Hy is in 1968 as professor in die nuwe fakulteit sosiologie aan die Bielefeld-universiteit aangestel. Hy sal daar bly werk tot sy aftrede in 1993. In 1977 het Luhmann se vrou, Ursula von Walter, gesterf, met wie hy sedert 1960 getroud is. Hy is met drie kinders agtergelaat. Luhmann self het in November 1998 gesterf van 'n bloedstoornis wat nog nooit volledig verklaar is nie in die dorp Oerlinghausen. == Werk == Luhmann het meer as dertig jaar gewerk aan 'n indrukwekkende teoretiese struktuur wat uit baie boeke bestaan. Sy ambisie was niks minder as die oprig van 'n universele [[teorie]] waarin 'al die sosiale' aspekte behandel en beskryf kon word. Sy mees invloedryke werke is ''Soziale Systemen, Grundriss einer allgemeinen Theorie'' (1984) en ''Die Gesellschaft van Gesellschaft'' (1997). In hierdie boeke ontwikkel Luhmann 'n teorie van die samelewing wat op ten minste vier teoretiese / filosofiese bewegings bou: die algemene [[stelselteorie]] (Norbert Wiener, [[Ludwig von Bertalanffy]]), die verwante logiese en neurobiologiese konstruktivisme (George Spencer-Brown, [[Humberto Maturana]], Francisco Varela, [[Jean Piaget]]), fenomenologiese / fenomenologiese sosiologie ([[Edmund Husserl]], Alfred Schütz) en sosiologiese stelselteorie (Talcott Parsons). == Sosiale differensiasie == In die hart van Luhmann se teorie is daar drie vorme van sosiale differensiasie: die segmentale, die stratifikatoriese en die funksionele. Die eenvoudigste vorm is die segmentele differensiasie. In hierdie samelewing word in min of meer gelyke eenhede verdeel met sterk plaaslike bande soos [[gesin]]ne, stamme, bendes en dorpe. Met stratifiserende differensiasie - histories met die hoogste kulture in [[Europa]], [[Asië]] en [[Amerika]] die mees suksesvolle - verdeel die samelewing in ongelyke lae (strata), soos adel en mense in Europa en [[kaste]] in [[Indië]]. Dié behoort tot een stand, sluit dié behoort tot 'n ander stand uit. In Europa, vanaf die einde van die sestiende eeu, het 'n nuwe vorm van differensiasie geleidelik ontstaan, die funksionele, wat die basis vir die moderne samelewing sou vorm soos ons dit vandag ken. Verskillende domeine het onafhanklik van mekaar geword: [[politiek]], regspleging, [[godsdiens]], [[wetenskap]], die [[familie]] / private sfeer, [[onderwys]] en die [[ekonomie]]. As 'n persoon word elkeen aangespreek deur elk van hierdie sosiale substelsels. Vir die politiek is jy 'n burger en 'n kieser, vir die regte 'n natuurlike persoon (wat veronderstel is om die wet te ken), vir godsdiens, 'n gelowige of ongelowige, ensovoorts. == Kommunikasie == In teenstelling met wat algemeen in sosiologie voorkom, bestaan die samelewing in Luhmann se teorie nie uit mense (as die elemente van die sosiale stelsel nie), maar uit die [[kommunikasie]]. Sosiale substelsels soos politiek, regspleging en wetenskap verskil van mekaar deur wat Luhmann die Leit-kode of binêre kodering noem; 'n dominante onderskeid wat onderliggend aan kommunikasie is. Vir die politiek, byvoorbeeld, is dit mag / impotensie (regering / opposisie), vir die regstelsel geregtigheid /ongeregtigheid , vir die ekonomie betaal / nie betaal nie, vir wetenskap waarheid / valsheid en vir die geloof glo / nie glo nie. Afhangende van die dominante kode behoort 'n kommunikasie aan een en nie die ander sub-stelsel nie. "''Society''" verstaan Luhmann as die geheel van alle kommunikasie, waarin verskillende interne grense getrek word. 'n Teoretiese kontroversie met Jürgen Habermas, wat in die vroeë sewentigerjare begin het, is 'n goue draad wat deur Luhmann se werk loop. Die kern van die kontroversie lê in die konseptualisering van die rol van kommunikasie in sosiale kontekste. In albei hul teorieë is kommunikasie in die middelste stadium, maar waar volgens Habermas se kommunikasie tot konsensusbou moet lei, verklaar Luhmann dat konsensus en verdeeldheid (of konflik) albei moet voorkom in 'n algemene teorie. == Oeuvre == Niklas Luhmann se ''oeuvre'' dek 'n groot aantal boeke en artikels gewy aan 'n baie uiteenlopende onderwerpe. In totaal publiseer hy, behalwe ''Die Gesellschaft der Gesellschaft'', sewe werke oor sosiale substelsels: wetenskap, kuns, reg, ekonomie, politiek, godsdiens en opvoeding (die laaste drie verskyn postuum en is nie volledig voltooi nie). Behalwe ses essybundels onder die titel ''Soziologische Aufklärung'' en vier volumes ''Gesellschaftsstruktur und Semantik'' gewy aan Luhmann se weergawe van die kennis sosiologie, is verskeie voorlopige studies vir die teoretiese hoofwerk Soziale Systeme, verskeie monografieë en talle bydraes tot tydskrifte en versamelings gepubliseer. Luhmann het ook boeke, versamelings en bydraes aan [[massamedia]], [[ekologie]], [[liefde]], familie, [[tyd]], vertroue, bestuur, organisasies en bestuur, sosiale protes en [[risiko]] toegewy. Uitgebreide, maar volgens die samestellers, is nie volledige publikasie lyste van Niklas Luhmann beskikbaar in Krause (1996), Baraldi, Corsi & Esposito (1997) en Ferrarese (2007) (sien onder Inleidings in Luhmann se werk). Die lys hieronder toon slegs die belangrikste monografieë en opstelbundels. == Publiksies == Werk deur Luhmann is in [[Engels]] vertaal (sien onder) en ook in [[Frans]], [[Italiaans]] en [[Portugees]]. In Italiaans het Luhmann in 1992 met Raffaele de Giorgi gepubliseer, ''Teoria della Società'', wat 'n voor werk vir ''Die Gesellschaft der Gesellschaft'' dien. === Sosiale teorie === • ''Soziale Systeme, Grundriss einer allgemeinen Theorie''. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1984. • ''Die Wissenschaft der Gesellschaft''. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1990. • ''Das Recht der Gesellschaft''. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1993. • ''Die Wirtschaft der Gesellschaft''. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1994. • ''Die Kunst der Gesellschaft''. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1995. • ''Die Gesellschaft der Gesellschaft''. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1997. • ''Die Politik der Gesellschaft'' (heruitgegee deur André Kieserling). Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2000. • ''Die Religion der Gesellschaft'' (heruitgegee deur André Kieserling). Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2000. • ''Das Erziehungssystem der Gesellschaft'' (heruitgegee deur Dieter Lenzen). Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2002. === Sosiologiese Verligting === • ''Soziologische Aufklärung, Band 1: Aufsätze zur Theorie sozialer Systeme.'' Opladen: Westdeutscher Verlag, 1970. • ''Soziologische Aufklärung, Band 2: Aufsätze zur Theorie der Gesellschaft''. Opladen: Westdeutscher Verlag, 1975. • ''Soziologische Aufklärung, Band 3: Soziales System, Gesellschaft, Organisation.'' Opladen: Westdeutscher Verlag, 1981. • ''Soziologische Aufklärung, Band 4: Beiträge zur funktionalen Differenzierung der Gesellschaft.'' Opladen: Westdeutscher Verlag, 1987. • ''Soziologische Aufklärung, Band 5: Konstruktivistische Perspektiven.'' Opladen: Westdeutscher Verlag, 1990. • ''Soziologische Aufklärung, Band 6: Die Soziologie und der Mensch''. Opladen: Westdeutscher Verlag, 1995. === Samelewingstruktuur en semantiek === • ''Gesellschaftsstruktur und Semantik, Studien zur Wissenssoziologie der modernen Gesellschaft, Band 1.'' Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1980. • ''Gesellschaftsstruktur und Semantik, Studien zur Wissenssoziologie der modernen Gesellschaft, Band 2''. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1981. • ''Gesellschaftsstruktur und Semantik, Studien zur Wissenssoziologie der modernen Gesellschaft, Band 3''. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1989. • ''Gesellschaftsstruktur und Semantik, Studien zur Wissenssoziologie der modernen Gesellschaft, Band 4.'' Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1995. === Ander invloedryke (baie aangehaalde) werke === • ''Funktionen und Folgen formaler Organisation.'' Berlin: Duncker & Humblot, 1964. • ''Vertrauen. Ein Mechanismus der Reduktion sozialer Komplexität.'' Stuttgart: Enke, 1968. • ''Zweckbegriff und Systemrationalität''. Über die Funktion von Zwecken in sozialen Systemen. Tübingen: Mohr, 1968. • ''Legitimation durch verfahren.'' Frankfurt am Main, Neuwied/Berlin: Luchterhand, 1969. • ''Theorie der Gesellschaft oder Sozialtechnologie - Was leistet die Systemforschung?'' (met Jürgen Habermas). Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1971. • Liebe als Passion. Zur Codierung von Intimität. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1982. • ''Soziale Differenzierung. Zur Geschichte einer Idee'' (red.). Opladen: Westdeutscher Verlag, 1985. • ''Ökologische Kommunikation. Kann sich die Gesellschaft auf ökologische Gefährdungen einstellen?.'' Opladen: Westdeutscher Verlag, 1986. • ''Erkenntnis als Konstruktion.'' Bern: Benteli, 1988. • ''Reden und Schweigen'' (met Peter Fuchs). Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1989. • ''Soziologie des Risikos.'' Berlin/New York: de Gruyter, 1991. • ''Beobachtungen der Moderne.'' Opladen: Westdeutscher Verlag, 1992. • ''Die neuzeitlichen Wissenschaften und die Phänomenologie.'' Wene: Picus, 1996. • ''Die Realität der Massenmedien (2., erweiterte Auflage).'' Opladen: Westdeutscher Verlag, 1996. • ''Protest. Systemtheorie und soziale Bewegungen.'' Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1996. • ''Organisation und Entscheidung.'' Opladen/Wiesbaden: Westdeutscher Verlag, 2000. === Inleiding tot Luhmann se werk === ==== Engelstalig ==== • Eva M. Knodt, ''Foreword'', in Niklas Luhmann, ''Social systems'' (pp. ix-xxxvi). Stanford: Stanford University Press, 1995. • William Rasch, "''Niklas Luhmann's Modernity. The Paradoxes of Differentiation''". Stanford: Stanford University Press, 2000. • Alexander Riegler en Armin Scholl (uitg.) (2012) ''Luhmann's Relation to and Relevance for Constructivist Approaches. Constructivist Foundations'' 8(1): 1-116, verniet beskikbaar == Bron == * Hierdie artikel is vertaal vanuit die Nederlandse Wikipedia {{Kontinentale filosofie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Luhmann, Niklas}} [[Kategorie:Duitse akademici]] [[Kategorie:Duitse filosowe]] [[Kategorie:Duitse sosioloë]] [[Kategorie:Filosowe in die 20ste eeu]] [[Kategorie:Regsgeleerdes]] [[Kategorie:Geboortes in 1927]] [[Kategorie:Sterftes in 1998]] h9pnrbzhb2ah4e2vspknoiryr0bxbfx 0 259412 2521663 2073219 2022-08-26T20:02:35Z Apeiro94 136832 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" align="right" cellpadding="2" style="float:right; width: 22em; " |+ style="font-size:85%;" | |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| {{FR-VLAG}} Formula 1 Grand Prix de France 2019 |- |colspan="3" style="text-align:center;" | |- |colspan="3" style="text-align:center;" | |- | style="width: 20%;" | '''<small>Datum</small>''' | <small>23 Junie 2019</small> |- | '''<small>Plek</small>''' |colspan=2| <small>[[Lêer:Le Castellet circuit map Formula One 2019 and 2021 with corner names English 19 07 2021.svg|200px|Die ''Circuit Paul-Ricard'']]</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Voorste wegspringplek</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small>{{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]]</small> | <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small>1:28.319</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Vinnigste ronde</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small>{{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]]</small> | <small>[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]</small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small>1:32.740 (ronde 53 van 53)</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Podium</small> |- | '''<small>1</small>''' || <small>{{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]]</small> || <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small> |- | '''<small>2</small>''' || <small>{{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]]</small> || <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small> |- | '''<small>3</small>''' || <small>{{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]]</small>|| <small>[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]</small> |} Die '''[[2019 Formule Een-seisoen|2019]] [[Formule Een]] [[Franse Grand Prix]]''' het op [[23 Junie]] [[2019]] op die [[Paul Ricard-renbaan]] plaasgevind. Die was die agtste wedren van die kampioenskap gewees. == Bande == [[Pirelli]] het die volgende bande in Frankryk verskaf: {| class="wikitable gauche" style="text-align:gauche;" |+ Bande vir gebruik te Le Castellet |- !colspan=3 scope="col"| Bande vir 'n droë baan !colspan=2 scope="col"| Reënbande |- |[[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_White.svg|alt=Représentation des pneus durs|centré|55px]]<br />{{spaces|3}}Hard<br />(Tipe C2) |[[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Yellow.svg|alt=Représentation des pneus medium|55px]]<br />{{spaces|1}}Medium<br />(Tipe C3) |[[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Red.svg|alt=Représentation des pneus tendres|55px]]<br />{{spaces|4}}Sag<br />(Tipe C4) |[[Lêer:Neumático F1 Pirelli Verde.svg|55px]]<br/>Tussen-in |[[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Blue.svg|55px]]<br/>{{spaces|3}}Reën |} == Vrye oefening == === Uitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! rowspan="6"|Vrye oefening 1 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | 44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:32.738 |- ! 2 | 77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:32.807 |- ! 3 | 16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:33.111 |- ! 4 | 33 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 1:33.618 |- ! 5 | 5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:33.790 |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 2 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | 77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:30.937 |- ! 2 | 44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:31.361 |- ! 3 | 16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:31.586 |- ! 4 | 5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:31.665 |- ! 5 | 4 | {{GB-VLAG}} Lando Norris | [[McLaren]]-[[Renault]] | 1:31.882 |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 3 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | 77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:30.159 |- ! 2 | 44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:30.200 |- ! 3 | 16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:30.605 |- ! 4 | 5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:30.633 |- ! 5 | 33 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 1:31.538 |} == Kwalifisering == === Verslag === [[Toro Rosso]]-jaer [[Daniil Kvyat]] moet heel agter wegspring vir die wedren, omrede hy reeds sy vierde enjin van die seisoen gebruik het na 'n opgradering deur enjinverskaffer [[Honda Racing F1|Honda]].<ref name="Kvjat">{{nl}} [https://www.grandprixradio.nl/2019/06/19/honda-bevestigt-upgrade-voor-verstappen-gasly-en-kvyat/ Honda bevestigt upgrade voor Verstappen, Gasly en Kvyat]</ref> Williams-bestuurder, [[George Russell]], het ook 'n aantal dele van sy enjin vervang, en ook hy moes agteraan begin.<ref name="Russell"> {{nl}} [https://racingnews365.nl/startopstelling-formule-1-grand-prix-frankrijk-2019 Startopstelling Formule 1 Grand Prix Frankrijk 2019]</ref> === Uitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! K1 ! K2 ! K3 ! Rooster |- ! 1 | 44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:30.609 | 1:29.520 | '''1:28.319''' | 1 |- ! 2 | 77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | '''1:30.550''' | '''1:29.437''' | 1:28.605 | 2 |- ! 3 | 16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:30.647 | 1:29.699 | 1:28.965 | 3 |- ! 4 | 33 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 1:31.327 | 1:30.099 | 1:29.409 | 4 |- ! 5 | 4 | {{GB-VLAG}} [[Lando Norris]] | [[McLaren]]-[[Renault]] | 1:30.989 | 1:30.019 | 1:29.418 | 5 |- ! 6 | 55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[McLaren]]-[[Renault]] | 1:31.073 | 1:30.319 | 1:29.522 | 6 |- ! 7 | 5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:31.075 | 1:29.506 | 1:29.799 | 7 |- ! 8 | 3 | {{AU-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]] | [[Renault F1|Renault]] | 1:30.954 | 1:30.369 | 1:29.918 | 8 |- ! 9 | 10 | {{FR-VLAG}} [[Pierre Gasly]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 1:31.152 | 1:30.421 | 1:30.184 | 9 |- ! 10 | 99 | {{IT-VLAG}} [[Antonio Giovinazzi]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | 1:31.180 | 1:30.408 | 1:33.420 | 10 |- ! 11 | 23 | {{TH-VLAG}} [[Alexander Albon]] | [[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 1:31.445 | 1:30.461 | style="background-color:#ffcccc" | | 11 |- ! 12 | 7 | {{FI-VLAG}} [[Kimi Räikkönen]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | 1:30.972 | 1:30.533 | style="background-color:#ffcccc" | | 12 |- ! 13 | 27 | {{DE-VLAG}} [[Nico Hülkenberg]] | [[Renault F1|Renault]] | 1:30.865 | 1:30.544 | style="background-color:#ffcccc" | | 13 |- ! 14 | 11 | {{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]] | [[Racing Point F1-span|Racing Point]]-[[Mercedes-Benz|BWT Mercedes]] | 1:30.964 | 1:30.738 | style="background-color:#ffcccc" | | 14 |- ! 15 | 20 | {{DK-VLAG}} [[Kevin Magnussen]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 1:31.166 | 1:31.440 | style="background-color:#ffcccc" | | 15 |- ! 16 | 26 | {{RU-VLAG}} [[Daniil Kvyat]] | [[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 1:31.564 | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 19<ref name="Kvjat"/> |- ! 17 | 8 | {{FR-VLAG}} [[Romain Grosjean]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 1:31.626 | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 16 |- ! 18 | 18 | {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] | [[Racing Point F1-span|Racing Point]]-[[Mercedes-Benz|BWT Mercedes]] | 1:31.726 | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 17 |- ! 19 | 63 | {{GB-VLAG}} [[George Russell]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:32.789 | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 20<ref name="Russell"/> |- ! 20 | 88 | {{PL-VLAG}} [[Robert Kubica]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:33.205 | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 18 |- !colspan="8"| 107% tyd: 1:36.888 |} {{multiple image | align = left | direction = vertical | width = 900 | image1 = 2019 08 FRA Qualy.png | caption1 = ← VOOR{{spaces|6}}Posisies na kwalifisering vir die 2019 Franse Grand Prix. | image2 = 2019 08 FRA Start.png | caption2 = ← VOOR{{spaces|6}}Wegspringrooster vir die 2019 Franse Grand Prix. }} {{clr}} == Wedren == === Renuitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Rondes ! Tyd/Oorsaak uitval ! Rooster ! Punte |- ! 1 | 44 | {{GB-VLAG}} '''[[Lewis Hamilton]]''' | '''[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]''' | 53 | 1:24:31.198 | 1 | '''25''' |- ! 2 | 77 | {{FI-VLAG}} '''[[Valtteri Bottas]]''' | '''[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]''' | 53 | +18.056 | 2 | '''18''' |- ! 3 | 16 | {{MC-VLAG}} '''[[Charles Leclerc]]''' | '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 53 | +18.985 | 3 | '''15''' |- ! 4 | 33 | {{NL-VLAG}} '''[[Max Verstappen]]''' | '''[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]]''' | 53 | +34.905 | 4 | '''12''' |- ! 5 | 5 | {{DE-VLAG}} '''[[Sebastian Vettel]]''' | '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 53 | +1:02.796 | 7 | '''11'''<ref>[[Sebastian Vettel]] ontvang een punt vir die vinnigste ronde.</ref> |- ! 6 | 55 | {{ES-VLAG}} '''[[Carlos Sainz jr.]]''' | '''[[McLaren]]-[[Renault]]''' | 53 | +1:35.462 | 6 | '''8''' |- ! 7 | 7 | {{FI-VLAG}} '''[[Kimi Räikkönen]]''' | '''[[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]]''' | 52 | +1 ronde | 12 | '''6''' |- ! 8 | 27 | {{DE-VLAG}} '''[[Nico Hülkenberg]]''' | '''[[Renault F1|Renault]]''' | 52 | +1 ronde | 13 | '''4''' |- ! 9 | 4 | {{GB-VLAG}} '''[[Lando Norris]]''' | '''[[McLaren]]-[[Renault]]''' | 52 | +1 ronde | 5 | '''2''' |- ! 10 | 10 | {{FR-VLAG}} '''[[Pierre Gasly]]''' | '''[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]]''' | 52 | +1 ronde | 9 | '''1''' |- ! 11 | 3 | {{AU-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]] | [[Renault F1|Renault]] | 52 | +1 ronde | 8 | |- ! 12 | 11 | {{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]] | [[Racing Point F1-span|Racing Point]]-[[Mercedes-Benz|BWT Mercedes]] | 52 | +1 ronde | 14 | |- ! 13 | 18 | {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] | [[Racing Point F1-span|Racing Point]]-[[Mercedes-Benz|BWT Mercedes]] | 52 | +1 ronde | 17 | |- ! 14 | 26 | {{RU-VLAG}} [[Daniil Kvyat]] | [[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda]] | 52 | +1 ronde | 19 | |- ! 15 | 23 | {{TH-VLAG}} [[Alexander Albon]] | [[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda]] | 52 | +1 ronde | 11 | |- ! 16 | 99 | {{IT-VLAG}} [[Antonio Giovinazzi]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | 52 | +1 ronde | 10 | |- ! 17 | 20 | {{DK-VLAG}} [[Kevin Magnussen]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 52 | +1 ronde | 15 | |- ! 18 | 88 | {{PL-VLAG}} [[Robert Kubica]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 51 | +2 rondes | 18 | |- ! 19 | 63 | {{GB-VLAG}} [[George Russell]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 51 | +2 rondes | 20 | |- ! DNF | 8 | {{FR-VLAG}} [[Romain Grosjean]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 44 | | 16 | |} == Puntestand na die Grand Prix == === Renjaers === {| class="wikitable" style="font-size:95%;" |- ! Plek !! No. !! Renjaer !! Span !! Punte |- | {{0}}1 || 44 || {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] || [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] || 187 |- | {{0}}2 || 77 || {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] || [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] || 151 |- | {{0}}3 || 5 || {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] || [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] || 111 |- | {{0}}4 || 33 || {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] || [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] || 100 |- | {{0}}5 || 16 || {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] || [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] || 87 |- | {{0}}6 || 10 || {{FR-VLAG}} [[Pierre Gasly]] || [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] || 37 |- | {{0}}7 || 55 || {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] || [[McLaren]]-[[Renault]] || 26 |- | {{0}}8 || 7 || {{FI-VLAG}} [[Kimi Räikkönen]] || [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] || 19 |- | {{0}}9 || 3 || {{AU-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]] || [[Renault F1|Renault]] || 16 |- | 10 || 27 || {{DE-VLAG}} [[Nico Hülkenberg]] || [[Renault F1|Renault]] || 16 |- | 11 || 20 || {{DK-VLAG}} [[Kevin Magnussen]] || [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] || 14 |- | 12 || 4 || {{GB-VLAG}} [[Lando Norris]] || [[McLaren]]-[[Renault F1|Renault]] || 14 |- | 13 || 18 || {{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]] || [[Racing Point F1-span|Racing Point]]-[[Mercedes-Benz|BWT Mercedes]] || 13 |- | 14 || 26 || {{RU-VLAG}} [[Daniil Kvyat]] ||[[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda Racing F1|Honda]] || 10 |- | 15 || 23 || {{TH-VLAG}} [[Alexander Albon]] || [[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda Racing F1|Honda]] || 7 |- | 16 || 18 || {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] || [[Racing Point F1-span|Racing Point]]-[[Mercedes-Benz|BWT Mercedes]] || 6 |- | 17 || 8 || {{FR-VLAG}} [[Romain Grosjean]] || [[Haas F1-span|Haas]]-[[Scuderia Ferrari|Ferrari]] || 2 |- |} === Vervaardigers === {| class="wikitable" style="font-size:95%;" |- ! Plek !! Span !! Punte |- ! 1 | {{vlagikoon|GER}} [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 338 |- ! 2 | {{vlagikoon|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 198 |- ! 3 | {{vlagikoon|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 137 |- ! 4 | {{GB-VLAG}} [[McLaren]]-[[Renault]] | 40 |- ! 5 | {{FR-VLAG}} [[Renault F1|Renault]] | 32 |- ! 6 | {{GB-VLAG}} [[Racing Point F1-span|Racing Point]]-[[Mercedes-Benz|BWT Mercedes]] | 19 |- ! 7 | {{CH-VLAG}} [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | 19 |- ! 8 | {{IT-VLAG}} [[Scuderia Toro Rosso|Toro Rosso]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 17 |- ! 9 | {{US-VLAG}} [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 16 |- ! 10 | {{GB-VLAG}} [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 0 |} == Verwysings == {{Verwysings}} {{F1GP 2010–19}} [[Kategorie:Franse Grand Prix]] [[Kategorie:Sport in 2019|Frankryk]] s0smu83fdcntsm7o1m9nhrw825lgr6k 0 272865 2521607 2134168 2022-08-26T15:38:43Z 31.200.16.107 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} {{Inligtingskas Akteur | Naam = Jules Knight | Beeld = | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Julian Kaye | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1981|9|22}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Engeland|Engels]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 2959299 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Jules Knight''' (gebore 22 September 1981) is 'n [[Engeland|Engelse]] sanger en akteur. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprent ''Tokyo Trial'' (2017) en in die televisiereekse ''Holby City'' (1999) en ''The Royals'' (2015). == Filmografie == === Rolprente === * 2017: ''Tokyo Trial'' === Televisiereekse === * 1999: ''Holby City'' * 2015: ''The Royals'' === Televisierolprente === * 2008: ''Katherine Jenkins: Intimate & Romantic'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|2959299|Jules Knight}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Knight, Jules}} [[Kategorie:Geboortes in 1981]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Engelse manlike akteurs van die 21ste eeu]] 6bysvsnjo7o6z3svrm9jqv7euui1x8n 2521609 2521607 2022-08-26T15:39:33Z 31.200.16.107 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} {{Inligtingskas Akteur | Naam = Jules Knight | Beeld = | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Julian Kaye | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1981|9|22}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Engeland|Engels]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Sanger, akteur | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 2959299 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Jules Knight''' (gebore 22 September 1981) is 'n [[Engeland|Engelse]] sanger en akteur. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprent ''Tokyo Trial'' (2017) en in die televisiereekse ''Holby City'' (1999) en ''The Royals'' (2015). == Filmografie == === Rolprente === * 2017: ''Tokyo Trial'' === Televisiereekse === * 1999: ''Holby City'' * 2015: ''The Royals'' === Televisierolprente === * 2008: ''Katherine Jenkins: Intimate & Romantic'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|2959299|Jules Knight}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Knight, Jules}} [[Kategorie:Geboortes in 1981]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Engelse manlike akteurs van die 21ste eeu]] eiw7vjhj28khg0szuby9oprjh402mdf 0 287155 2521699 2130983 2022-08-27T09:14:23Z Sobaka 328 skakel wikitext text/x-wiki In [[wiskunde]] is '''modelteorie''' die studie van klasse van wiskundige strukture (bv. [[groep (wiskunde)|groep]], veld, grafiek, vorme van [[stelteorie]]) uit die perspektief van [[wiskundige logika]]. Die oogmerke van die studie is modelle van teorie in 'n formele taal. 'n stel sinne in 'n formele taal is een van die komponente wat 'n '''teorie''' vorm. 'n '''Model''' van 'n teorie is 'n struktuur (bv. 'n uitleg) wat die sinne van daardie teorie bevredig. Modelteorie erken, en is intiem gemoeid, met 'n dualiteit: dit ondersoek [[semantiek|semantiese]] elemente (betekenis en waarheid) deur middel van sintaktiese elemente (formules en bewyse) van 'n ooreenstemmende taal: in 'n samevattende definisie, van 1973, :universele algebra + [[logika]] = '''modelteorie'''.<ref name="C-en-K" /> Modelteorie het gedurende die 1990's snel ontwikkel; 'n meer moderne definisie daarvan is deur Wilfrid Hote verskaf (1997): : '''Modelteorie''' = algebraïese meetkunde − veld. Ander nabygeleë gebiede van wiskunde sluit in kombinatorika, getallestelsels, rekenkundige dinamika, analitiese funksies, en nie-standaard analise. Op 'n soortgelyke wyse as [[bewysteorie]], is modelteorie geleë in 'n gebied van [[interdissiplinariteit]] onder wiskunde, [[filosofie]], en [[rekenaarwetenskap]]. Die mees prominente professionele organisasie op die gebied van modelteorie is die Vereniging vir Simboliese Logika. == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="C-en-K">Chang and Keisler, [https://books.google.com/books?id=uiHq0EmaFp0C&pg=PA1 p. 1]</ref> }} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Model theory}} == Notas == {{vertaalvanaf | taalafk = en | pl = https://en.wikipedia.org/wiki/Model_theory }} {{saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Wiskundige logika]] sgyjtew8xzfwmw1g0u4oyw2dj567kut 0 287401 2521672 2126050 2022-08-26T21:00:00Z 14.202.123.115 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} {{Inligtingskas Akteur | Naam = Ally Fowler | Beeld = | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1961|12|6}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Australië|Australies]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Aktrise | Aktiewe jare = 1980-vandag | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0288644 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Alexandra Fowler''' (gebore 6 Desember 1961) is 'n [[Australië|Australiese]] aktrise en zanger. Sy is bekend vir haar rolle in die rolprent ''Love in the First Degree'' (2004) en in die televisiereekse ''Sons and Daughters'' (1982), ''Big Sky'' (1997), en ''Wentworth'' (2013). As sanger is sy bekend vir die groep „The Chantoozies“ met [[Eve von Bibra]] en [[Tottie Goldsmith]]. == Filmografie == === Rolprente === * 2004: ''Love in the First Degree'' === Televisiereekse === * 1982: ''Sons and Daughters'' * 1997: ''Big Sky'' * 2013: ''Wentworth'' === Televisierolprente === * 1995: ''Cody: The Burnout'' === Video's === * 2008: ''Sons & Daughters: Classic Cliffhangers'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0288644|Ally Fowler}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Fowler, Ally}} [[Kategorie:Geboortes in 1961]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Australiese aktrises van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Australiese aktrises van die 21ste eeu]] kforxopms2evxohklr1peisfmcy02vn 3 291001 2521584 2124929 2022-08-26T12:53:57Z QueerEcofeminist 96452 QueerEcofeminist het bladsy [[Gebruikerbespreking:Mereraj]] na [[Gebruikerbespreking:சுப. இராஜசேகர்]] geskuif: Bladsy is outomaties geskuif na hernoeming van gebruiker "[[Spesiaal:CentralAuth/Mereraj|Mereraj]]" na "[[Spesiaal:CentralAuth/சுப. இராஜசேகர்|சுப. இராஜசேகர்]]" wikitext text/x-wiki == Welkom == {| class="toccolours" width="100%" style="font-size:100%; margin-bottom:0.5em;" | {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="6" style="font-size:95%; line-height:125%; background-color:#faf6ed; border:1px solid #faecc8;" |- | colspan="4" style="background-color:#faecc8;" |<big>'''{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Hallo,&nbsp;gebruiker vanaf [[IP-adres]] {{BASEPAGENAME}} | Hallo&nbsp;{{PAGENAME}}}},''' [[Wikipedia:Welkom nuwelinge|hartelik welkom]] op die Afrikaanse Wikipedia!</big> |- | colspan="4" | Dankie vir jou belangstelling in [[Wikipedia]]. Ons werk hier aan die ideaal van ’n gratis en vrylik beskikbare, vrylik bewerkbare, neutrale en volledige ensiklopedie. |- | colspan="4" | Die [[Afrikaanse Wikipedia]] bestaan al sedert Desember 2001 en bevat reeds ''{{NUMBEROFARTICLES}}'' artikels. Vanaf die begin van die projek het die gebruikers ’n aantal riglyne en uitgangspunte vir artikelbewerking en onderlinge samewerking opgestel. Nuwelinge kan hieruit voordeel trek. Jy mag dit behulpsaam vind om van die skakels in hierdie raampie te volg en met die projek vertroud te raak voordat jy begin bydra. Indien jou vingers jeuk om te eksperimenteer, kan jy gerus ons [[Wikipedia:Sandput|Sandput]] besoek: dit is juis vir die rede daar. Uiteindelik wil ons dat al ons gebruikers [[Wikipedia:Voel vry en gaan jou gang|vry voel om hulle gang te gaan]], maar dit doen natuurlik geen kwaad om ’n bietjie houvas te kry voor 'n mens in die diep kant in spring nie! Besoek gerus ook ons [[Wikipedia:Geselshoekie|Geselshoekie]], ons gebruikers staan gereed om hand by te sit, of bloot net hand te skud. |- | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Books-aj.svg aj ashton 01.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Verifieerbaarheid}} | [[Wikipedia:Verifieerbaarheid|'''Verifieerbaarheid''']]<br />Die eerste van Wikipedia se drie kernbeleide | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Konversation.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Geselshoekie}} | [[Wikipedia:Geselshoekie|'''Geselshoekie''']]<br />Die gewilde bymekaarkomplek |- | width="8%" align="right" | {{Klik|Afbeelding=OrgChem Nomen pictograph.png|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Geen oorspronklike navorsing}} | width="38%" | [[Wikipedia:Geen oorspronklike navorsing|'''Geen oorspronklike navorsing''']]<br/>Die tweede van Wikipedia se drie kernbeleide | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Bucket in the sand.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Sandput}} | width="38%" | [[Wikipedia:Sandput|'''Sandput''']]<br />Eksperimenteer na hartelus |- | align="right" |{{Klik|Afbeelding=Unbalanced scales.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Neutrale standpunt}} | [[Wikipedia:Neutrale standpunt| '''Neutrale standpunt''']]<br />Die derde van Wikipedia se drie kernbeleide | width="8%" align="right" | {{Klik|Afbeelding=Icon tools.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Redigeringsinstruksies}} | [[Wikipedia:Redigeringsinstruksies|'''Redigeringsinstruksies''']]<br />Hoe maak ek: teks wat skuinsgedruk is? ’n opskrif? tabelle? |- | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Nuvola apps important yellow.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Wat Wikipedia nie is nie}} | [[Wikipedia:Wat Wikipedia nie is nie|'''Wat Wikipedia nie is nie''']]<br />Daar is ook ’n paar dinge wat ons nié hier doen nie | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Icon - upload photo 2.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Beelde}} | [[Wikipedia:Beelde|'''Beelde''']]<br />As jy beelde wil oplaai |- | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Crystal Clear app ksmiletris.png|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Beleefdheid}} | [[Wikipedia:Beleefdheid|'''Beleefdheid''']]<br />Ken jou maniere | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Crystal Clear app kedit.svg||Grootte=30px|Link=Wikipedia:Wenke vir die skryf van ’n goeie artikel}} | [[Wikipedia:Wenke vir die skryf van ’n goeie artikel|'''Wenke vir die skryf van ’n goeie artikel''']]<br />Soms sê die naam alles {{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{!}}- {{!}} colspan="4" style="border-top:2px solid #faecc8;" {{!}}Jou bydrae word nou geregistreer onder jou IP-adres. Daar is verskeie voordele gebonde aan die skep van ’n rekening - sluit gerus by ons aan!| }} |- | colspan="4" style="border-top:2px solid #faecc8;" | Hierdie bladsy, wat nou op jou skerm staan, is trouens jou persoonlike besprekingsbladsy. Die plek waar ander Wikipediane jou in die toekoms kan kontak en jy hulle dan kan beantwoord. Elke gebruiker het so ’n bladsy. Jy kan dus ook boodskappe op ander gebruikers se besprekingsbladsye los. Sluit boodskappe en besprekings altyd af met <big><nowiki>~~~~</nowiki></big> of deur op die handtekeningknop in die wysigingsvenster te kliek: sodoende word jou boodskap onderteken met jou gebruikersnaam en die datum en tyd waarop die boodskap voltooi is. Kliek dan as laaste op "Stoor bladsy" om enige bewerkings te stoor. |} |} — [[Gebruiker:KabouterBot|KabouterBot]] ([[Gebruikerbespreking:KabouterBot|kontak]]) 13:23, 16 Februarie 2020 (UTC) ko1lmc66zkpovdppsc2v9s7lu66xi9s 0 369792 2521674 2501422 2022-08-27T03:57:32Z 123.136.54.23 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Brian Dunning | image = Brian dunning.jpg | caption = ''Skeptoid'' se 250ste episodepartytjie aan die Universiteit van Kalifornië, Irvine, 2011 | birth_name = | birth_date = {{GJEO|1965}} | birth_place = | death_date = | death_place = | death_cause = | occupation = Skrywer, vervaardiger | salary = | networth = | spouse = | parents = | website = {{URL|http://skeptoid.com/}} | nationality = Amerikaans | religion = | ethnicity = | television = | education = | residence = | module = {{Luister | filename = Brian Dunning voice.ogg | title = Brian Dunning se stem | type = speech | description = 2 Maart 2014 opgeneem }} }} '''Brian Andrew Dunning''' (gebore in 1965) is 'n Amerikaanse skrywer en vervaardiger wat hom toespits op [[wetenskap]] en [[Skeptiese beweging|skeptisisme]].{{R|LAT}} Sedert 2006 bied hy 'n weeklikse [[podsending]] aan genoemd ''Skeptoid'' en hy is skrywer van 'n reeks boeke oor wetenskaplike skeptisisme, waarvan sommige op die podsending gebaseer is. ''Skeptoid'' het al verskeie podsendingtoekennings ontvang soos die Parsec-toekenning. Dunning het ook die videoreeks, ''InFact'', wat gebaseer is op sy webwerf Skeptoid.org, en ''The Feeding Tube'' geskep wat albei op [[YouTube]] beskikbaar is. Dunning het twee opvoedkundige films vervaardig oor die onderwerp van kritiese denke: ''Here Be Dragons'' (2008), en ''Principles of Curiosity'' (2017).{{R|Gerbic}} Dunning is in 1996 mede-stigter van ''Buylink'', 'n "besigheid tot besigheid"-diensverskaffer en dien tot 2002 by die maatskappy. Dunning is later skuldig bevind aan draadbedrog deur 'n koekievulskema. In Augustus 2014 is hy tot 15 maande tronkstraf gevonnis, gevolg deur drie jaar van vrylating onder toesig vir die maatskappy wat tussen $200 000 en $400 000 deur draadbedrog verkry het.{{R|LAT}} == Beroep == === Buylink === In 1996 was Dunning mede-stigter en tegnologiese hoof van Buylink Corporation.{{R|freelibrary}} Buylink het kapitaalfinansiering ontvang van Hummer Winblad Venture Partners, 'n belegger in sagteware- en internetondernemings.{{R|bizwiz}}. In 2000 het hy deel geneem aan 'n aanbieding oor Buylink aan Die Berkeley-ondernemersforum met die naam "Bricks to Clicks in the New Internet Reality".{{R|berkeley}} Hy het ook die maatskappy bespreek op [[CNN|CNNfn]] se ''Market Call''.{{R|youtube}} In 2002 het Dunning sy pos as HTO van BuyLink verlaat.{{R|libsyn}} Tussen 1997 en 2005 was hy tegniese redakteur van die tydskif ''FileMaker Advisor'',{{R|FileMaker}} en bydraende redakteur van die tydskrif ''ISO FileMaker'', 1996-2002,{{R|filemaker2}} en het een van die toekennings vir uitnemendheid gewen tydens FileMaker se Ontwikkelaarskonferensie van 2001.{{R|troi}} === Skeptiese aktivisme === [[Lêer:Brian Dunning in the giant hamster wheel at the College of Curiosity.jpg|duimnael|Brian Dunning in die reuse-hamsterwiel by die ''College of Curiosity'' in 2012, Stadsmuseum, [[St. Louis]], [[Missouri]]]] Begin 2006 het Dunning die [[podsending]] ''Skeptoid'' begin aanbied en vervaardig. Dit is 'n weeklikse podsending wat toegewy is aan die bevordering van kennis deur "die wydverspreide pseudowetenskappe wat die populêre kultuur besmet, weg te blaas en te vervang deur 'n koeler werklikheid."{{R|podsending}} Hy is ook die skrywer van 'n boek met dieselfde titel en 'n vervolg daarop. Vanaf 2007 het Dunning gereeld video-aflewerings van sy InFact-reeks uitgereik. Elke episode is minder as vier minute lank en dek kwessies soortgelyk aan dié wat in die ''Skeptoid''-podsending in meer diepte ondersoek word, maar is bedoel om 'n breër gehoor te bereik vanweë die kortheid en beskikbaarheid daarvan op YouTube.{{R|inFact}}. In 2008 het Dunning ''Here Be Dragons'' vervaardig, 'n gratis 40 minuutlang video-inleiding tot kritiese denke bedoel vir 'n algemene gehoor,{{R|imdb}} en in November 2011 het hy 'n toekenning van die Portland se Humanistiese filmfees ontvang.{{R|humanistfest}} In 2010 word Dunning bekroon met die Parsec-toekenning vir die "Beste feit agter die fiksie"-podsending.{{R|Parsec2010}} In Augustus 2010 het hy 'n toekenning wat sy bydraes op skeptiese gebied erken ontvang van die ''Onafhanklike Ondersoekgroep'' tydens hul 10-jarige gala.{{R|IIG 2007}} In Junie 2017 word Dunning se tweede film, ''Principles of Curiosity'', vrygestel. Volgens Dunning bied dit "'n algemene inleiding tot die grondslae van wetenskaplike skeptisisme en kritiese denke ... Dit is nie-winsgewend, nie-kommersieel en gelisensieer vir gratis openbare en private vertonings. Dit word voorsien van gratis opvoedkundige materiaal vir onderwysers, wat ontwerp is vir hoë skool tot op universiteit. Dit is geskik vir alle gehore. Die looptyd van 40 minute behoort in die meeste klasse te pas."{{R|POC|POC-YouTube}} In Oktober 2019 is 'n spesiale voorskou van die Skeptoid Media-dokumentêr, ''Science Friction'', na die jaarlikse skeptiese konferensie ''CSICon'' in [[Las Vegas]] vertoon. Deur middel van 'n reeks onderhoude behandel die film die kwessie van wetenskaplikes en skeptici wat deur die media verkeerd voorgestel word. Geproduseer deur Dunning en geregisseer deur die filmmaker en komediant Emery Emery, is die vrylating van die film was geskeduleer vir 2020.{{R|Palmer}} Op 8 Maart 2021 is die IMDb-bladsy vir die film nog steeds in naproduksie gelys en die vrystellingsdatum is verskuif na 2021.{{R|IMDb2021}} Dunning het artikels vir ''Skepticblog.org'' geskryf, gepubliseer deur The Skeptics Society, 'n internasionale skeptiese organisasie wat deur Michael Shermer in 1992 in Los Angeles begin is,{{R|skepticblog}} en was 'n uitvoerende vervaardiger vir die televisiereeks ''The Skeptologists'' wat nie vrygestel is nie.{{R|skeptologists}} Hy is 'n lid van die Nasionale Vereniging van Wetenskapskrywers,{{R|nasw}} en is die "Kanselier" van die nie-geakkrediteerde "Thunderwood College", 'n parodie op nie-geakkrediteerde hoëronderwysinstellings wat "grade" in verskillende vakke aanbied.{{R|Thunderwood College}} == ''Skeptoid''-podsendings == [[Lêer:Skeptoid 5 image 1.jpg|duimnael|''Skeptoid'' se 300ste episode partytjie - Brian Dunning, Ryan Johnson, Jesse Horn, Lee Sanders en Bill Simpkins]] ''Skeptoid'' is Dunning se weeklikse podsending. Saam met ander podsendings met soortgelyke temas ''Point of Enquiry'', ''Skepticality: The Official Podcast of Skeptic Magazine'', en ''The Skeptics' Guide to the Universe'', word dit gelys op die Amerikaanse [[iTunes]]-webwerf onder die lys van populêre wetenskap- en medisyne-podsednings. In Mei 2014 het Skeptoid se webwerf berig dat die podcast 'n weeklikse gemiddelde van 161&nbsp;000 aflaai gehad het.{{R|skeptoid}} Elke ''Skeptoid''-episode van ongeveer tien minute fokus op 'n enkele kwessie wat oor die algemeen [[pseudowetenskap]]lik van aard is. Transkripsies van die episodes is aanlyn beskikbaar,{{R|episode}} en val gewoonlik in een van die vier kategorieë: * Mediese [[kwaksalwery]]: soos [[homeopatie]], [[refleksologie]], [[ontgifting]] of [[chiropraktyk]] * Gewilde kulturele wanopvattings: soos organiese voedsel en [[aardverwarming]] * Stedelike legendes: soos graankringe, die Amityville Horror, [[Vreemde vlieënde voorwerp|VVV's]] of die Philadelphia-eksperiment * Godsdiens en mitologie: soos skeppingslegendes, New Age-godsdienste en konsepte van sonde Vanaf 2007 het Dunning 'n reeks boeke geskryf wat gebaseer is op die ''Skeptoid''-episodes.{{R|Boeke}} == Publikasies == * {{cite book | title = Strapping Young Lads |edition=1 | publisher = Xlibris Corp | year = 2001 | page = 272 | isbn =978-1401011680}} * {{cite book | title = Strapping Young Lads |edition=2 | publisher = Thunderwood Press | year = 2014 | page = 322 | isbn =978-1500854072}} * {{cite book |first1=Brian |last1=Dunning| first2=Allyson |last2=Knox |first3=Lori |last3=Becker | title = Special Edition: Using Adobe GoLive 6| publisher = [[Que Publishing|Que]] | year = 2003| page = 650| isbn =978-0789727275| oclc =48678473}} * {{cite book | title = Skeptoid: Critical Analysis of Pop Phenomena | publisher = Thunderwood Press | year = 2007 | page = 213 | isbn =978-1434821669 | oclc =287154998}} * {{cite book | title = Skeptoid 2: More Critical Analysis of Pop Phenomena | publisher = Skeptoid Media | year = 2008 | page = 265 | isbn =978-1440422850 | oclc =589083050}} * {{cite book | title = Skeptoid 3: Pirates, Pyramids, and Papyrus | publisher = Skeptoid Media | year = 2011 | page = 314 | isbn =978-1453881187}} * {{cite book | title = Skeptoid 4: Astronauts, Aliens, and Ape-Men | publisher = Skeptoid Media | year = 2012 | page = 349 | isbn = 978-1475205657}} * {{cite book | title = Skeptoid 5: Massacres, Monsters, and Miracles | publisher = Skeptoid Media | year = 2013 | page = 359 | isbn = 978-1492709060}} * {{cite book | title = The Secret of the Gypsy Queen (illustrated by Jesse Horn) | publisher = Skeptoid Media | year = 2013 | page = 32 | isbn = 978-1477626238}} * {{cite video | date = 2008 | title = Here Be Dragons: an Introduction to Critical Thinking | medium = Video | publisher = Skeptoid Media | url =http://herebedragonsmovie.com/ | OCLC = 270775142}} * {{cite video | date = 2017 | title = Principles of Curiosity | medium = Video | publisher = Skeptoid Media | url = http://principlesofcuriosity.com/ }} * {{cite book | title = Conspiracies Declassified: The Skeptoid Guide to the Truth Behind the Theories | publisher = Adams Media | year = 2018 | page = 256 | isbn = 978-1507206997}} == Filmografie == Dunning was medeskrywer (saam met Emery Emery) van ''Science Friction'', 'n dokumentêr oor hoe wetenskaplikes in die media verkeerd voorgestel word. Dit is in 2022 op [[Amazon.com|Amazon Prime Video]] vrygestel en het onder andere Matt Kirshen, Janine Kippner, Simon Singh, Banachek, Steven Novella, Michael Shermer, [[Richard Dawkins]], [[Benjamin Radford|Ben Radford]], Zubin Damania en Ken Feder in die hoofrolle vertolk.{{R|Amazon.com|IMDb 2022}} == Verwysings == {{verwysings|30em|verwysings= <ref name="Amazon.com">{{cite web | title=Watch Science Friction | website=Amazon.com | url=https://www.amazon.com/Science-Friction-Matt-Kirshen/dp/B09RQCD9CK | access-date=25 Mei 2022 |language=en}}</ref> <ref name="berkeley">{{cite web |url=http://www.lib.berkeley.edu/MRC/entrepreneurs.html |title=UC Berkeley Entrepreneurs Forum |publisher=UC Berkeley |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="bizwiz">{{cite news |url=http://www.bizwiz.com/bizwizwire/pressrelease/1575/8j88ssj4xjeyejkf88y.htm |title=Buylink Closes Series A Venture Capital Funding Led By Hummer Winblad Venture Partners |publisher=Corporate NewsNet |date=24 April 2000 |language=en}}</ref> <ref name="Boeke">{{cite web |title=Get the Skeptoid Books |url=https://skeptoid.com/book.php |website=Skeptoid.com |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="episode">{{cite web |last1=Dunning |first1=Brian |title=Skeptoid Episode Guide |url=https://skeptoid.com/episode_guide.php |website=Skeptoid.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="FileMaker">{{cite web |url=http://filemakeraddict.blogspot.com/2005/12/brian-dunningsoftware-venture.html |title=Brian Dunning Software Venture Consultant Technical Editor, FileMaker Advisor magazine |publisher=File Maker Addict |date=12 Desember 2005 |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="filemaker2">{{cite web |url=http://www.filemakermagazine.com/articles/browse-mode-with-brian-dunning.html-4 |title=Browse Mode with Brian Dunning |publisher=FileMaker Magazine |date=10 April 2010 |access-date=8 Maart 2021 |language=en |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111001212017/http://www.filemakermagazine.com/articles/browse-mode-with-brian-dunning.html-4 |archive-date=1 Oktober 2011}}</ref> <ref name="freelibrary">{{cite news |title=Buylink Names Robert Honeycutt to CEO Post; Seasoned Executive to Accelerate Buylink's Expansion |url=http://www.thefreelibrary.com/Buylink+Names+Robert+Honeycutt+to+CEO+Post%3B+Seasoned+Executive+to...-a066571936 |access-date=8 Maart 2021 |language=en |publisher=Business Wire |date=1 November 2000 |archive-date= 1 Junie 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140601054943/http://www.thefreelibrary.com/Buylink+Names+Robert+Honeycutt+to+CEO+Post%3B+Seasoned+Executive+to...-a066571936 |url-status=dead }}</ref> <ref name="Gerbic">{{Cite web |url=https://www.csicop.org/specialarticles/show/principles_of_curiosity_review |title=Principles of Curiosity Review |last=Gerbic |first=Susan |author-link=Susan Gerbic |date=26 Julie 2017 |website=www.csicop.org (CSI) |archive-date=26 Julie 2017 |access-date=5 Maart 2021 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170726211121/https://www.csicop.org/specialarticles/show/principles_of_curiosity_review }}</ref> <ref name="humanistfest">{{cite web |url=http://www.humanistfest.com/PHFF/Home.html |title=Portland Humanist Film Festival |access-date=8 Maart 2021 |language=en |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111109233645/http://www.humanistfest.com/PHFF/Home.html |archive-date=9 November 2011}}</ref> <ref name="IIG 2007">{{cite web |title=About the IIG Awards |website=IIG |date=18 Augustus 2007 |url=http://www.iigwest.com/iigawards/index.html |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="imdb">{{cite web |url=https://www.imdb.com/title/tt1262906/ |title = Here Be Dragons |year=2008 |oclc=270775142 |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="IMDb2021">{{cite web |url=https://www.imdb.com/title/tt9779978/ |title = Science Friction (2021) |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="IMDb 2022">{{cite web | title=Science Friction (2022) | website=IMDb | date=10 April 2022 | url=https://www.imdb.com/title/tt9779978/ | access-date=25 Mei 2022 |language=en}}</ref> <ref name="inFact">{{cite web |last1=Dunning |first1=Brian |title=Welcome to inFactVideo.com |url=http://infactvideo.com/ |website=InfactVideo.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="LAT">{{cite news |url=http://articles.latimes.com/2013/apr/19/business/la-fi-mo-cookie-stuffing-ebay-20130419 |title=Laguna Niguel man pleads guilty in 'cookie stuffing' scam against EBay |work=Los Angeles Times | date=19 April 2013 | last=Vincent | first=Roger |language=en}}</ref> <ref name="libsyn">{{cite web |url = http://meettheskeptics.libsyn.com/mts-meet-brian-dunning |title = MTS : Meet Brian Dunning |publisher = Meet the Skeptics! |first = Christopher |last = Brown |date = 3 April 2011 |access-date = 8 Maart 2021 |language=en |archive-url = https://web.archive.org/web/20140527212521/http://meettheskeptics.libsyn.com/mts-meet-brian-dunning |archive-date = 27 Mei 2014 |url-status = dead}}</ref> <ref name="nasw">{{cite web |url=https://www.nasw.org/find-writer?name=Dunning |title=National Association of Science Writers |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="Palmer">{{cite web |last1=Palmer |first1=Rob |title=Science Friction: An Interview with the Production Team |url=https://skepticalinquirer.org/exclusive/science-friction-an-interview-with-the-production-team/ |website=Skeptical Inquirer |publisher=Center for Inquiry |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="Parsec2010">{{cite web |title=2010 Parsec Award Winners |website=The Parsec Awards |date=20 November 2010 |url=http://parsecawards.com/2010winners |archive-url=https://web.archive.org/web/20101120235425/http://parsecawards.com/2010winners |archive-date=20 November 2010 |url-status=dead |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="POC">{{cite web |last1=Dunning |first1=Brian |title=Principles of Curiosity |url=http://principlesofcuriosity.com/ |website=PrinciplesOfCuriosity.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name ="POC-YouTube">{{cite web |last1=Brian |first1=Dunning |title=Principles of Curiosity |url=https://www.youtube.com/watch?v=NKY6jJbyCo0&t |website=Youtube.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="podsending">{{cite web |url=http://skeptoid.com/about.php |title=Skeptoid: Critical Analysis Podcast |publisher=skeptoid.com |access-date=8 Maart 2021 |language=en |oclc=461308119 }}</ref> <ref name="skepticblog">{{cite web |url=http://skepticblog.org/author/dunning/ |title = Skepticblog.org: About Brian Dunning |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="skeptoid">{{cite web |title=About Skeptoid |url=http://skeptoid.com/about.php |publisher=Skeptoid.com |language=en |archive-date=22 Mei 2014 |archive-url=https://www.webcitation.org/6PlNknW9r?url=http://skeptoid.com/about.php |url-status=dead}}</ref> <ref name="skeptologists">{{cite web |url=http://www.skeptologists.com/ |title = The Skeptologists |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="Thunderwood College">{{cite web |title=Thunderwood College: Advanced Online Learning |website=Thunderwood College |access-date=8 Maart 2021 |language=en |url=http://thunderwoodcollege.com/chancellor.php}}</ref> <ref name="troi">{{cite web |url=http://www.troi.com/news/dc2001/excellence.html |title=Peter Baanen receives FileMaker Pro Excellence Award at FileMaker DevCon 2001. |publisher=Troi |date=14 Augustus 2001 |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="youtube">{{cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=dSmWwJRFcsQ |format=YouTube-video |title=Brian Dunning on CNNfn, for Buylink Video |publisher=inFact with Brian Dunning channel on YouTube |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> }} {{normdata}} {{DEFAULTSORT:Dunning, Brian}} [[Kategorie:Amerikaanse polemici]] [[Kategorie:Amerikaanse skrywers]] [[Kategorie:Geboortes in 1965]] [[Kategorie:Lewende mense]] ebajmn94udi08sa2hndph4r0jiqjy2i 2521684 2521674 2022-08-27T08:09:32Z Sobaka 328 opruim wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Brian Dunning | image = Brian dunning.jpg | caption = ''Skeptoid'' se 250ste episodepartytjie aan die Universiteit van Kalifornië, Irvine, 2011 | birth_name = | birth_date = {{GJEO|1965}} | birth_place = | death_date = | death_place = | death_cause = | occupation = Skrywer, vervaardiger | salary = | networth = | spouse = | parents = | website = {{URL|http://skeptoid.com/}} | nationality = Amerikaans | religion = | ethnicity = | television = | education = | residence = | module = {{Luister | filename = Brian Dunning voice.ogg | title = Brian Dunning se stem | type = speech | description = 2 Maart 2014 opgeneem }} }} '''Brian Andrew Dunning''' (gebore in 1965) is 'n Amerikaanse skrywer en vervaardiger wat hom toespits op [[wetenskap]] en [[Skeptiese beweging|skeptisisme]].{{R|LAT}} Sedert 2006 bied hy 'n weeklikse [[podsending]] aan genoemd ''Skeptoid'' en hy is skrywer van 'n reeks boeke oor wetenskaplike skeptisisme, waarvan sommige op die podsending gebaseer is. ''Skeptoid'' het al verskeie podsendingtoekennings ontvang soos die Parsec-toekenning. Dunning het ook die videoreeks, ''InFact'', wat gebaseer is op sy webwerf Skeptoid.org, en ''The Feeding Tube'' geskep wat albei op [[YouTube]] beskikbaar is. Dunning het twee opvoedkundige films vervaardig oor die onderwerp van kritiese denke: ''Here Be Dragons'' (2008), en ''Principles of Curiosity'' (2017).{{R|Gerbic}} Dunning is in 1996 mede-stigter van ''Buylink'', 'n "besigheid tot besigheid"-diensverskaffer en dien tot 2002 by die maatskappy. Dunning is later skuldig bevind aan bedrog weens affiliasie bemarkingsbedrog. In Augustus 2014 is hy tot 15 maande tronkstraf gevonnis, gevolg deur drie jaar van vrylating onder toesig vir die maatskappy wat tussen $200 000 en $400 000 deur die bedrog verkry het.{{R|LAT}} == Beroep == === Buylink === In 1996 was Dunning mede-stigter en tegnologiese hoof van Buylink Corporation.{{R|freelibrary}} Buylink het kapitaalfinansiering ontvang van Hummer Winblad Venture Partners, 'n belegger in sagteware- en internetondernemings.{{R|bizwiz}}. In 2000 het hy deel geneem aan 'n aanbieding oor Buylink aan Die Berkeley-ondernemersforum met die naam "Bricks to Clicks in the New Internet Reality".{{R|berkeley}} Hy het ook die maatskappy bespreek op [[CNN|CNNfn]] se ''Market Call''.{{R|youtube}} In 2002 het Dunning sy pos as HTO van BuyLink verlaat.{{R|libsyn}} Tussen 1997 en 2005 was hy tegniese redakteur van die tydskif ''FileMaker Advisor'',{{R|FileMaker}} en bydraende redakteur van die tydskrif ''ISO FileMaker'', 1996-2002,{{R|filemaker2}} en het een van die toekennings vir uitnemendheid gewen tydens FileMaker se Ontwikkelaarskonferensie van 2001.{{R|troi}} === Skeptiese aktivisme === [[Lêer:Brian Dunning in the giant hamster wheel at the College of Curiosity.jpg|duimnael|Brian Dunning in die reuse-hamsterwiel by die ''College of Curiosity'' in 2012, Stadsmuseum, [[St. Louis]], [[Missouri]]]] Begin 2006 het Dunning die [[podsending]] ''Skeptoid'' begin aanbied en vervaardig. Dit is 'n weeklikse podsending wat toegewy is aan die bevordering van kennis deur "die wydverspreide pseudowetenskappe wat die populêre kultuur besmet, weg te blaas en te vervang deur 'n koeler werklikheid."{{R|podsending}} Hy is ook die skrywer van 'n boek met dieselfde titel en 'n vervolg daarop. Vanaf 2007 het Dunning gereeld video-aflewerings van sy InFact-reeks uitgereik. Elke episode is minder as vier minute lank en dek kwessies soortgelyk aan dié wat in die ''Skeptoid''-podsending in meer diepte ondersoek word, maar is bedoel om 'n breër gehoor te bereik vanweë die kortheid en beskikbaarheid daarvan op YouTube.{{R|inFact}}. In 2008 het Dunning ''Here Be Dragons'' vervaardig, 'n gratis 40 minuutlang video-inleiding tot kritiese denke bedoel vir 'n algemene gehoor,{{R|imdb}} en in November 2011 het hy 'n toekenning van die Portland se Humanistiese filmfees ontvang.{{R|humanistfest}} In 2010 word Dunning bekroon met die Parsec-toekenning vir die "Beste feit agter die fiksie"-podsending.{{R|Parsec2010}} In Augustus 2010 het hy 'n toekenning wat sy bydraes op skeptiese gebied erken ontvang van die ''Onafhanklike Ondersoekgroep'' tydens hul 10-jarige gala.{{R|IIG 2007}} In Junie 2017 word Dunning se tweede film, ''Principles of Curiosity'', vrygestel. Volgens Dunning bied dit "'n algemene inleiding tot die grondslae van wetenskaplike skeptisisme en kritiese denke ... Dit is nie-winsgewend, nie-kommersieel en gelisensieer vir gratis openbare en private vertonings. Dit word voorsien van gratis opvoedkundige materiaal vir onderwysers, wat ontwerp is vir hoë skool tot op universiteit. Dit is geskik vir alle gehore. Die looptyd van 40 minute behoort in die meeste klasse te pas."{{R|POC|POC-YouTube}} In Oktober 2019 is 'n spesiale voorskou van die Skeptoid Media-dokumentêr, ''Science Friction'', na die jaarlikse skeptiese konferensie ''CSICon'' in [[Las Vegas]] vertoon. Deur middel van 'n reeks onderhoude behandel die film die kwessie van wetenskaplikes en skeptici wat deur die media verkeerd voorgestel word. Geproduseer deur Dunning en geregisseer deur die filmmaker en komediant Emery Emery, is die vrylating van die film was geskeduleer vir 2020.{{R|Palmer}} Op 8 Maart 2021 is die IMDb-bladsy vir die film nog steeds in naproduksie gelys en die vrystellingsdatum is verskuif na 2021.{{R|IMDb2021}} Dunning het artikels vir ''Skepticblog.org'' geskryf, gepubliseer deur The Skeptics Society, 'n internasionale skeptiese organisasie wat deur Michael Shermer in 1992 in Los Angeles begin is,{{R|skepticblog}} en was 'n uitvoerende vervaardiger vir die televisiereeks ''The Skeptologists'' wat nie vrygestel is nie.{{R|skeptologists}} Hy is 'n lid van die Nasionale Vereniging van Wetenskapskrywers,{{R|nasw}} en is die "Kanselier" van die nie-geakkrediteerde "Thunderwood College", 'n parodie op nie-geakkrediteerde hoëronderwysinstellings wat "grade" in verskillende vakke aanbied.{{R|Thunderwood College}} == ''Skeptoid''-podsendings == [[Lêer:Skeptoid 5 image 1.jpg|duimnael|''Skeptoid'' se 300ste episode partytjie - Brian Dunning, Ryan Johnson, Jesse Horn, Lee Sanders en Bill Simpkins]] ''Skeptoid'' is Dunning se weeklikse podsending. Saam met ander podsendings met soortgelyke temas ''Point of Enquiry'', ''Skepticality: The Official Podcast of Skeptic Magazine'', en ''The Skeptics' Guide to the Universe'', word dit gelys op die Amerikaanse [[iTunes]]-webwerf onder die lys van populêre wetenskap- en medisyne-podsednings. In Mei 2014 het Skeptoid se webwerf berig dat die podcast 'n weeklikse gemiddelde van 161&nbsp;000 aflaai gehad het.{{R|skeptoid}} Elke ''Skeptoid''-episode van ongeveer tien minute fokus op 'n enkele kwessie wat oor die algemeen [[pseudowetenskap]]lik van aard is. Transkripsies van die episodes is aanlyn beskikbaar,{{R|episode}} en val gewoonlik in een van die vier kategorieë: * Mediese [[kwaksalwery]]: soos [[homeopatie]], [[refleksologie]], [[ontgifting]] of [[chiropraktyk]] * Gewilde kulturele wanopvattings: soos organiese voedsel en [[aardverwarming]] * Stedelike legendes: soos graankringe, die Amityville Horror, [[Vreemde vlieënde voorwerp|VVV's]] of die Philadelphia-eksperiment * Godsdiens en mitologie: soos skeppingslegendes, New Age-godsdienste en konsepte van sonde Vanaf 2007 het Dunning 'n reeks boeke geskryf wat gebaseer is op die ''Skeptoid''-episodes.{{R|Boeke}} == Publikasies == * {{cite book | title = Strapping Young Lads |edition=1 | publisher = Xlibris Corp | year = 2001 | page = 272 | isbn =978-1401011680}} * {{cite book | title = Strapping Young Lads |edition=2 | publisher = Thunderwood Press | year = 2014 | page = 322 | isbn =978-1500854072}} * {{cite book |first1=Brian |last1=Dunning| first2=Allyson |last2=Knox |first3=Lori |last3=Becker | title = Special Edition: Using Adobe GoLive 6| publisher = [[Que Publishing|Que]] | year = 2003| page = 650| isbn =978-0789727275| oclc =48678473}} * {{cite book | title = Skeptoid: Critical Analysis of Pop Phenomena | publisher = Thunderwood Press | year = 2007 | page = 213 | isbn =978-1434821669 | oclc =287154998}} * {{cite book | title = Skeptoid 2: More Critical Analysis of Pop Phenomena | publisher = Skeptoid Media | year = 2008 | page = 265 | isbn =978-1440422850 | oclc =589083050}} * {{cite book | title = Skeptoid 3: Pirates, Pyramids, and Papyrus | publisher = Skeptoid Media | year = 2011 | page = 314 | isbn =978-1453881187}} * {{cite book | title = Skeptoid 4: Astronauts, Aliens, and Ape-Men | publisher = Skeptoid Media | year = 2012 | page = 349 | isbn = 978-1475205657}} * {{cite book | title = Skeptoid 5: Massacres, Monsters, and Miracles | publisher = Skeptoid Media | year = 2013 | page = 359 | isbn = 978-1492709060}} * {{cite book | title = The Secret of the Gypsy Queen (illustrated by Jesse Horn) | publisher = Skeptoid Media | year = 2013 | page = 32 | isbn = 978-1477626238}} * {{cite video | date = 2008 | title = Here Be Dragons: an Introduction to Critical Thinking | medium = Video | publisher = Skeptoid Media | url =http://herebedragonsmovie.com/ | OCLC = 270775142}} * {{cite video | date = 2017 | title = Principles of Curiosity | medium = Video | publisher = Skeptoid Media | url = http://principlesofcuriosity.com/ }} * {{cite book | title = Conspiracies Declassified: The Skeptoid Guide to the Truth Behind the Theories | publisher = Adams Media | year = 2018 | page = 256 | isbn = 978-1507206997}} == Filmografie == Dunning was medeskrywer (saam met Emery Emery) van ''Science Friction'', 'n dokumentêr oor hoe wetenskaplikes in die media verkeerd voorgestel word. Dit is in 2022 op [[Amazon.com|Amazon Prime Video]] vrygestel en het onder andere Matt Kirshen, Janine Kippner, Simon Singh, Banachek, Steven Novella, Michael Shermer, [[Richard Dawkins]], [[Benjamin Radford|Ben Radford]], Zubin Damania en Ken Feder in die hoofrolle vertolk.{{R|Amazon.com|IMDb 2022}} == Verwysings == {{verwysings|30em|verwysings= <ref name="Amazon.com">{{cite web | title=Watch Science Friction | website=Amazon.com | url=https://www.amazon.com/Science-Friction-Matt-Kirshen/dp/B09RQCD9CK | access-date=25 Mei 2022 |language=en}}</ref> <ref name="berkeley">{{cite web |url=http://www.lib.berkeley.edu/MRC/entrepreneurs.html |title=UC Berkeley Entrepreneurs Forum |publisher=UC Berkeley |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="bizwiz">{{cite news |url=http://www.bizwiz.com/bizwizwire/pressrelease/1575/8j88ssj4xjeyejkf88y.htm |title=Buylink Closes Series A Venture Capital Funding Led By Hummer Winblad Venture Partners |publisher=Corporate NewsNet |date=24 April 2000 |language=en}}</ref> <ref name="Boeke">{{cite web |title=Get the Skeptoid Books |url=https://skeptoid.com/book.php |website=Skeptoid.com |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="episode">{{cite web |last1=Dunning |first1=Brian |title=Skeptoid Episode Guide |url=https://skeptoid.com/episode_guide.php |website=Skeptoid.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="FileMaker">{{cite web |url=http://filemakeraddict.blogspot.com/2005/12/brian-dunningsoftware-venture.html |title=Brian Dunning Software Venture Consultant Technical Editor, FileMaker Advisor magazine |publisher=File Maker Addict |date=12 Desember 2005 |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="filemaker2">{{cite web |url=http://www.filemakermagazine.com/articles/browse-mode-with-brian-dunning.html-4 |title=Browse Mode with Brian Dunning |publisher=FileMaker Magazine |date=10 April 2010 |access-date=8 Maart 2021 |language=en |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111001212017/http://www.filemakermagazine.com/articles/browse-mode-with-brian-dunning.html-4 |archive-date=1 Oktober 2011}}</ref> <ref name="freelibrary">{{cite news |title=Buylink Names Robert Honeycutt to CEO Post; Seasoned Executive to Accelerate Buylink's Expansion |url=http://www.thefreelibrary.com/Buylink+Names+Robert+Honeycutt+to+CEO+Post%3B+Seasoned+Executive+to...-a066571936 |access-date=8 Maart 2021 |language=en |publisher=Business Wire |date=1 November 2000 |archive-date= 1 Junie 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140601054943/http://www.thefreelibrary.com/Buylink+Names+Robert+Honeycutt+to+CEO+Post%3B+Seasoned+Executive+to...-a066571936 |url-status=dead }}</ref> <ref name="Gerbic">{{Cite web |url=https://www.csicop.org/specialarticles/show/principles_of_curiosity_review |title=Principles of Curiosity Review |last=Gerbic |first=Susan |author-link=Susan Gerbic |date=26 Julie 2017 |website=www.csicop.org (CSI) |archive-date=26 Julie 2017 |access-date=5 Maart 2021 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170726211121/https://www.csicop.org/specialarticles/show/principles_of_curiosity_review }}</ref> <ref name="humanistfest">{{cite web |url=http://www.humanistfest.com/PHFF/Home.html |title=Portland Humanist Film Festival |access-date=8 Maart 2021 |language=en |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111109233645/http://www.humanistfest.com/PHFF/Home.html |archive-date=9 November 2011}}</ref> <ref name="IIG 2007">{{cite web |title=About the IIG Awards |website=IIG |date=18 Augustus 2007 |url=http://www.iigwest.com/iigawards/index.html |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="imdb">{{cite web |url=https://www.imdb.com/title/tt1262906/ |title = Here Be Dragons |year=2008 |oclc=270775142 |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="IMDb2021">{{cite web |url=https://www.imdb.com/title/tt9779978/ |title = Science Friction (2021) |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="IMDb 2022">{{cite web | title=Science Friction (2022) | website=IMDb | date=10 April 2022 | url=https://www.imdb.com/title/tt9779978/ | access-date=25 Mei 2022 |language=en}}</ref> <ref name="inFact">{{cite web |last1=Dunning |first1=Brian |title=Welcome to inFactVideo.com |url=http://infactvideo.com/ |website=InfactVideo.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="LAT">{{cite news |url=http://articles.latimes.com/2013/apr/19/business/la-fi-mo-cookie-stuffing-ebay-20130419 |title=Laguna Niguel man pleads guilty in 'cookie stuffing' scam against EBay |work=Los Angeles Times | date=19 April 2013 | last=Vincent | first=Roger |language=en}}</ref> <ref name="libsyn">{{cite web |url = http://meettheskeptics.libsyn.com/mts-meet-brian-dunning |title = MTS : Meet Brian Dunning |publisher = Meet the Skeptics! |first = Christopher |last = Brown |date = 3 April 2011 |access-date = 8 Maart 2021 |language=en |archive-url = https://web.archive.org/web/20140527212521/http://meettheskeptics.libsyn.com/mts-meet-brian-dunning |archive-date = 27 Mei 2014 |url-status = dead}}</ref> <ref name="nasw">{{cite web |url=https://www.nasw.org/find-writer?name=Dunning |title=National Association of Science Writers |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="Palmer">{{cite web |last1=Palmer |first1=Rob |title=Science Friction: An Interview with the Production Team |url=https://skepticalinquirer.org/exclusive/science-friction-an-interview-with-the-production-team/ |website=Skeptical Inquirer |publisher=Center for Inquiry |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="Parsec2010">{{cite web |title=2010 Parsec Award Winners |website=The Parsec Awards |date=20 November 2010 |url=http://parsecawards.com/2010winners |archive-url=https://web.archive.org/web/20101120235425/http://parsecawards.com/2010winners |archive-date=20 November 2010 |url-status=dead |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="POC">{{cite web |last1=Dunning |first1=Brian |title=Principles of Curiosity |url=http://principlesofcuriosity.com/ |website=PrinciplesOfCuriosity.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name ="POC-YouTube">{{cite web |last1=Brian |first1=Dunning |title=Principles of Curiosity |url=https://www.youtube.com/watch?v=NKY6jJbyCo0&t |website=Youtube.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="podsending">{{cite web |url=http://skeptoid.com/about.php |title=Skeptoid: Critical Analysis Podcast |publisher=skeptoid.com |access-date=8 Maart 2021 |language=en |oclc=461308119 }}</ref> <ref name="skepticblog">{{cite web |url=http://skepticblog.org/author/dunning/ |title = Skepticblog.org: About Brian Dunning |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="skeptoid">{{cite web |title=About Skeptoid |url=http://skeptoid.com/about.php |publisher=Skeptoid.com |language=en |archive-date=22 Mei 2014 |archive-url=https://www.webcitation.org/6PlNknW9r?url=http://skeptoid.com/about.php |url-status=dead}}</ref> <ref name="skeptologists">{{cite web |url=http://www.skeptologists.com/ |title = The Skeptologists |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="Thunderwood College">{{cite web |title=Thunderwood College: Advanced Online Learning |website=Thunderwood College |access-date=8 Maart 2021 |language=en |url=http://thunderwoodcollege.com/chancellor.php}}</ref> <ref name="troi">{{cite web |url=http://www.troi.com/news/dc2001/excellence.html |title=Peter Baanen receives FileMaker Pro Excellence Award at FileMaker DevCon 2001. |publisher=Troi |date=14 Augustus 2001 |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="youtube">{{cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=dSmWwJRFcsQ |format=YouTube-video |title=Brian Dunning on CNNfn, for Buylink Video |publisher=inFact with Brian Dunning channel on YouTube |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> }} {{normdata}} {{DEFAULTSORT:Dunning, Brian}} [[Kategorie:Amerikaanse polemici]] [[Kategorie:Amerikaanse skrywers]] [[Kategorie:Geboortes in 1965]] [[Kategorie:Lewende mense]] sjtqzmwbkzg3f0778oasbn5wp6fpk2p 2521686 2521684 2022-08-27T08:12:09Z Sobaka 328 opruim wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Brian Dunning | image = Brian dunning.jpg | caption = ''Skeptoid'' se 250ste episodepartytjie aan die Universiteit van Kalifornië, Irvine, 2011 | birth_name = | birth_date = {{GJEO|1965}} | birth_place = | death_date = | death_place = | death_cause = | occupation = Skrywer, vervaardiger | salary = | networth = | spouse = | parents = | website = {{URL|http://skeptoid.com/}} | nationality = Amerikaans | religion = | ethnicity = | television = | education = | residence = | module = {{Luister | filename = Brian Dunning voice.ogg | title = Brian Dunning se stem | type = speech | description = 2 Maart 2014 opgeneem }} }} '''Brian Andrew Dunning''' (gebore in 1965) is 'n Amerikaanse skrywer en vervaardiger wat hom toespits op [[wetenskap]] en [[Skeptiese beweging|skeptisisme]].{{R|LAT}} Sedert 2006 bied hy 'n weeklikse [[podsending]] aan genoemd ''Skeptoid'' en hy is skrywer van 'n reeks boeke oor wetenskaplike skeptisisme, waarvan sommige op die podsending gebaseer is. ''Skeptoid'' het al verskeie podsendingtoekennings ontvang soos die Parsec-toekenning. Dunning het ook die videoreeks, ''InFact'', wat gebaseer is op sy webwerf Skeptoid.org, en ''The Feeding Tube'' geskep wat albei op [[YouTube]] beskikbaar is. Dunning het twee opvoedkundige films vervaardig oor die onderwerp van kritiese denke: ''Here Be Dragons'' (2008), en ''Principles of Curiosity'' (2017).{{R|Gerbic}} Dunning is in 1996 mede-stigter van ''Buylink'', 'n "besigheid tot besigheid"-diensverskaffer en dien tot 2002 by die maatskappy. Dunning is later skuldig bevind aan bedrog weens affiliasie bemarkingsbedrog. In Augustus 2014 is hy tot 15 maande tronkstraf gevonnis, gevolg deur sy vrylating en die jaar se owerheidstoesig vir die bedrog van tussen $200 000 en $400 000.{{R|LAT}} == Beroep == === Buylink === In 1996 was Dunning mede-stigter en tegnologiese hoof van Buylink Corporation.{{R|freelibrary}} Buylink het kapitaalfinansiering ontvang van Hummer Winblad Venture Partners, 'n belegger in sagteware- en internetondernemings.{{R|bizwiz}}. In 2000 het hy deel geneem aan 'n aanbieding oor Buylink aan Die Berkeley-ondernemersforum met die naam "Bricks to Clicks in the New Internet Reality".{{R|berkeley}} Hy het ook die maatskappy bespreek op [[CNN|CNNfn]] se ''Market Call''.{{R|youtube}} In 2002 het Dunning sy pos as HTO van BuyLink verlaat.{{R|libsyn}} Tussen 1997 en 2005 was hy tegniese redakteur van die tydskif ''FileMaker Advisor'',{{R|FileMaker}} en bydraende redakteur van die tydskrif ''ISO FileMaker'', 1996-2002,{{R|filemaker2}} en het een van die toekennings vir uitnemendheid gewen tydens FileMaker se Ontwikkelaarskonferensie van 2001.{{R|troi}} === Skeptiese aktivisme === [[Lêer:Brian Dunning in the giant hamster wheel at the College of Curiosity.jpg|duimnael|Brian Dunning in die reuse-hamsterwiel by die ''College of Curiosity'' in 2012, Stadsmuseum, [[St. Louis]], [[Missouri]]]] Begin 2006 het Dunning die [[podsending]] ''Skeptoid'' begin aanbied en vervaardig. Dit is 'n weeklikse podsending wat toegewy is aan die bevordering van kennis deur "die wydverspreide pseudowetenskappe wat die populêre kultuur besmet, weg te blaas en te vervang deur 'n koeler werklikheid."{{R|podsending}} Hy is ook die skrywer van 'n boek met dieselfde titel en 'n vervolg daarop. Vanaf 2007 het Dunning gereeld video-aflewerings van sy InFact-reeks uitgereik. Elke episode is minder as vier minute lank en dek kwessies soortgelyk aan dié wat in die ''Skeptoid''-podsending in meer diepte ondersoek word, maar is bedoel om 'n breër gehoor te bereik vanweë die kortheid en beskikbaarheid daarvan op YouTube.{{R|inFact}}. In 2008 het Dunning ''Here Be Dragons'' vervaardig, 'n gratis 40 minuutlang video-inleiding tot kritiese denke bedoel vir 'n algemene gehoor,{{R|imdb}} en in November 2011 het hy 'n toekenning van die Portland se Humanistiese filmfees ontvang.{{R|humanistfest}} In 2010 word Dunning bekroon met die Parsec-toekenning vir die "Beste feit agter die fiksie"-podsending.{{R|Parsec2010}} In Augustus 2010 het hy 'n toekenning wat sy bydraes op skeptiese gebied erken ontvang van die ''Onafhanklike Ondersoekgroep'' tydens hul 10-jarige gala.{{R|IIG 2007}} In Junie 2017 word Dunning se tweede film, ''Principles of Curiosity'', vrygestel. Volgens Dunning bied dit "'n algemene inleiding tot die grondslae van wetenskaplike skeptisisme en kritiese denke ... Dit is nie-winsgewend, nie-kommersieel en gelisensieer vir gratis openbare en private vertonings. Dit word voorsien van gratis opvoedkundige materiaal vir onderwysers, wat ontwerp is vir hoë skool tot op universiteit. Dit is geskik vir alle gehore. Die looptyd van 40 minute behoort in die meeste klasse te pas."{{R|POC|POC-YouTube}} In Oktober 2019 is 'n spesiale voorskou van die Skeptoid Media-dokumentêr, ''Science Friction'', na die jaarlikse skeptiese konferensie ''CSICon'' in [[Las Vegas]] vertoon. Deur middel van 'n reeks onderhoude behandel die film die kwessie van wetenskaplikes en skeptici wat deur die media verkeerd voorgestel word. Geproduseer deur Dunning en geregisseer deur die filmmaker en komediant Emery Emery, is die vrylating van die film was geskeduleer vir 2020.{{R|Palmer}} Op 8 Maart 2021 is die IMDb-bladsy vir die film nog steeds in naproduksie gelys en die vrystellingsdatum is verskuif na 2021.{{R|IMDb2021}} Dunning het artikels vir ''Skepticblog.org'' geskryf, gepubliseer deur The Skeptics Society, 'n internasionale skeptiese organisasie wat deur Michael Shermer in 1992 in Los Angeles begin is,{{R|skepticblog}} en was 'n uitvoerende vervaardiger vir die televisiereeks ''The Skeptologists'' wat nie vrygestel is nie.{{R|skeptologists}} Hy is 'n lid van die Nasionale Vereniging van Wetenskapskrywers,{{R|nasw}} en is die "Kanselier" van die nie-geakkrediteerde "Thunderwood College", 'n parodie op nie-geakkrediteerde hoëronderwysinstellings wat "grade" in verskillende vakke aanbied.{{R|Thunderwood College}} == ''Skeptoid''-podsendings == [[Lêer:Skeptoid 5 image 1.jpg|duimnael|''Skeptoid'' se 300ste episode partytjie - Brian Dunning, Ryan Johnson, Jesse Horn, Lee Sanders en Bill Simpkins]] ''Skeptoid'' is Dunning se weeklikse podsending. Saam met ander podsendings met soortgelyke temas ''Point of Enquiry'', ''Skepticality: The Official Podcast of Skeptic Magazine'', en ''The Skeptics' Guide to the Universe'', word dit gelys op die Amerikaanse [[iTunes]]-webwerf onder die lys van populêre wetenskap- en medisyne-podsednings. In Mei 2014 het Skeptoid se webwerf berig dat die podcast 'n weeklikse gemiddelde van 161&nbsp;000 aflaai gehad het.{{R|skeptoid}} Elke ''Skeptoid''-episode van ongeveer tien minute fokus op 'n enkele kwessie wat oor die algemeen [[pseudowetenskap]]lik van aard is. Transkripsies van die episodes is aanlyn beskikbaar,{{R|episode}} en val gewoonlik in een van die vier kategorieë: * Mediese [[kwaksalwery]]: soos [[homeopatie]], [[refleksologie]], [[ontgifting]] of [[chiropraktyk]] * Gewilde kulturele wanopvattings: soos organiese voedsel en [[aardverwarming]] * Stedelike legendes: soos graankringe, die Amityville Horror, [[Vreemde vlieënde voorwerp|VVV's]] of die Philadelphia-eksperiment * Godsdiens en mitologie: soos skeppingslegendes, New Age-godsdienste en konsepte van sonde Vanaf 2007 het Dunning 'n reeks boeke geskryf wat gebaseer is op die ''Skeptoid''-episodes.{{R|Boeke}} == Publikasies == * {{cite book | title = Strapping Young Lads |edition=1 | publisher = Xlibris Corp | year = 2001 | page = 272 | isbn =978-1401011680}} * {{cite book | title = Strapping Young Lads |edition=2 | publisher = Thunderwood Press | year = 2014 | page = 322 | isbn =978-1500854072}} * {{cite book |first1=Brian |last1=Dunning| first2=Allyson |last2=Knox |first3=Lori |last3=Becker | title = Special Edition: Using Adobe GoLive 6| publisher = [[Que Publishing|Que]] | year = 2003| page = 650| isbn =978-0789727275| oclc =48678473}} * {{cite book | title = Skeptoid: Critical Analysis of Pop Phenomena | publisher = Thunderwood Press | year = 2007 | page = 213 | isbn =978-1434821669 | oclc =287154998}} * {{cite book | title = Skeptoid 2: More Critical Analysis of Pop Phenomena | publisher = Skeptoid Media | year = 2008 | page = 265 | isbn =978-1440422850 | oclc =589083050}} * {{cite book | title = Skeptoid 3: Pirates, Pyramids, and Papyrus | publisher = Skeptoid Media | year = 2011 | page = 314 | isbn =978-1453881187}} * {{cite book | title = Skeptoid 4: Astronauts, Aliens, and Ape-Men | publisher = Skeptoid Media | year = 2012 | page = 349 | isbn = 978-1475205657}} * {{cite book | title = Skeptoid 5: Massacres, Monsters, and Miracles | publisher = Skeptoid Media | year = 2013 | page = 359 | isbn = 978-1492709060}} * {{cite book | title = The Secret of the Gypsy Queen (illustrated by Jesse Horn) | publisher = Skeptoid Media | year = 2013 | page = 32 | isbn = 978-1477626238}} * {{cite video | date = 2008 | title = Here Be Dragons: an Introduction to Critical Thinking | medium = Video | publisher = Skeptoid Media | url =http://herebedragonsmovie.com/ | OCLC = 270775142}} * {{cite video | date = 2017 | title = Principles of Curiosity | medium = Video | publisher = Skeptoid Media | url = http://principlesofcuriosity.com/ }} * {{cite book | title = Conspiracies Declassified: The Skeptoid Guide to the Truth Behind the Theories | publisher = Adams Media | year = 2018 | page = 256 | isbn = 978-1507206997}} == Filmografie == Dunning was medeskrywer (saam met Emery Emery) van ''Science Friction'', 'n dokumentêr oor hoe wetenskaplikes in die media verkeerd voorgestel word. Dit is in 2022 op [[Amazon.com|Amazon Prime Video]] vrygestel en het onder andere Matt Kirshen, Janine Kippner, Simon Singh, Banachek, Steven Novella, Michael Shermer, [[Richard Dawkins]], [[Benjamin Radford|Ben Radford]], Zubin Damania en Ken Feder in die hoofrolle vertolk.{{R|Amazon.com|IMDb 2022}} == Verwysings == {{verwysings|30em|verwysings= <ref name="Amazon.com">{{cite web | title=Watch Science Friction | website=Amazon.com | url=https://www.amazon.com/Science-Friction-Matt-Kirshen/dp/B09RQCD9CK | access-date=25 Mei 2022 |language=en}}</ref> <ref name="berkeley">{{cite web |url=http://www.lib.berkeley.edu/MRC/entrepreneurs.html |title=UC Berkeley Entrepreneurs Forum |publisher=UC Berkeley |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="bizwiz">{{cite news |url=http://www.bizwiz.com/bizwizwire/pressrelease/1575/8j88ssj4xjeyejkf88y.htm |title=Buylink Closes Series A Venture Capital Funding Led By Hummer Winblad Venture Partners |publisher=Corporate NewsNet |date=24 April 2000 |language=en}}</ref> <ref name="Boeke">{{cite web |title=Get the Skeptoid Books |url=https://skeptoid.com/book.php |website=Skeptoid.com |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="episode">{{cite web |last1=Dunning |first1=Brian |title=Skeptoid Episode Guide |url=https://skeptoid.com/episode_guide.php |website=Skeptoid.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="FileMaker">{{cite web |url=http://filemakeraddict.blogspot.com/2005/12/brian-dunningsoftware-venture.html |title=Brian Dunning Software Venture Consultant Technical Editor, FileMaker Advisor magazine |publisher=File Maker Addict |date=12 Desember 2005 |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="filemaker2">{{cite web |url=http://www.filemakermagazine.com/articles/browse-mode-with-brian-dunning.html-4 |title=Browse Mode with Brian Dunning |publisher=FileMaker Magazine |date=10 April 2010 |access-date=8 Maart 2021 |language=en |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111001212017/http://www.filemakermagazine.com/articles/browse-mode-with-brian-dunning.html-4 |archive-date=1 Oktober 2011}}</ref> <ref name="freelibrary">{{cite news |title=Buylink Names Robert Honeycutt to CEO Post; Seasoned Executive to Accelerate Buylink's Expansion |url=http://www.thefreelibrary.com/Buylink+Names+Robert+Honeycutt+to+CEO+Post%3B+Seasoned+Executive+to...-a066571936 |access-date=8 Maart 2021 |language=en |publisher=Business Wire |date=1 November 2000 |archive-date= 1 Junie 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140601054943/http://www.thefreelibrary.com/Buylink+Names+Robert+Honeycutt+to+CEO+Post%3B+Seasoned+Executive+to...-a066571936 |url-status=dead }}</ref> <ref name="Gerbic">{{Cite web |url=https://www.csicop.org/specialarticles/show/principles_of_curiosity_review |title=Principles of Curiosity Review |last=Gerbic |first=Susan |author-link=Susan Gerbic |date=26 Julie 2017 |website=www.csicop.org (CSI) |archive-date=26 Julie 2017 |access-date=5 Maart 2021 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170726211121/https://www.csicop.org/specialarticles/show/principles_of_curiosity_review }}</ref> <ref name="humanistfest">{{cite web |url=http://www.humanistfest.com/PHFF/Home.html |title=Portland Humanist Film Festival |access-date=8 Maart 2021 |language=en |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111109233645/http://www.humanistfest.com/PHFF/Home.html |archive-date=9 November 2011}}</ref> <ref name="IIG 2007">{{cite web |title=About the IIG Awards |website=IIG |date=18 Augustus 2007 |url=http://www.iigwest.com/iigawards/index.html |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="imdb">{{cite web |url=https://www.imdb.com/title/tt1262906/ |title = Here Be Dragons |year=2008 |oclc=270775142 |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="IMDb2021">{{cite web |url=https://www.imdb.com/title/tt9779978/ |title = Science Friction (2021) |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="IMDb 2022">{{cite web | title=Science Friction (2022) | website=IMDb | date=10 April 2022 | url=https://www.imdb.com/title/tt9779978/ | access-date=25 Mei 2022 |language=en}}</ref> <ref name="inFact">{{cite web |last1=Dunning |first1=Brian |title=Welcome to inFactVideo.com |url=http://infactvideo.com/ |website=InfactVideo.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="LAT">{{cite news |url=http://articles.latimes.com/2013/apr/19/business/la-fi-mo-cookie-stuffing-ebay-20130419 |title=Laguna Niguel man pleads guilty in 'cookie stuffing' scam against EBay |work=Los Angeles Times | date=19 April 2013 | last=Vincent | first=Roger |language=en}}</ref> <ref name="libsyn">{{cite web |url = http://meettheskeptics.libsyn.com/mts-meet-brian-dunning |title = MTS : Meet Brian Dunning |publisher = Meet the Skeptics! |first = Christopher |last = Brown |date = 3 April 2011 |access-date = 8 Maart 2021 |language=en |archive-url = https://web.archive.org/web/20140527212521/http://meettheskeptics.libsyn.com/mts-meet-brian-dunning |archive-date = 27 Mei 2014 |url-status = dead}}</ref> <ref name="nasw">{{cite web |url=https://www.nasw.org/find-writer?name=Dunning |title=National Association of Science Writers |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="Palmer">{{cite web |last1=Palmer |first1=Rob |title=Science Friction: An Interview with the Production Team |url=https://skepticalinquirer.org/exclusive/science-friction-an-interview-with-the-production-team/ |website=Skeptical Inquirer |publisher=Center for Inquiry |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="Parsec2010">{{cite web |title=2010 Parsec Award Winners |website=The Parsec Awards |date=20 November 2010 |url=http://parsecawards.com/2010winners |archive-url=https://web.archive.org/web/20101120235425/http://parsecawards.com/2010winners |archive-date=20 November 2010 |url-status=dead |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="POC">{{cite web |last1=Dunning |first1=Brian |title=Principles of Curiosity |url=http://principlesofcuriosity.com/ |website=PrinciplesOfCuriosity.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name ="POC-YouTube">{{cite web |last1=Brian |first1=Dunning |title=Principles of Curiosity |url=https://www.youtube.com/watch?v=NKY6jJbyCo0&t |website=Youtube.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="podsending">{{cite web |url=http://skeptoid.com/about.php |title=Skeptoid: Critical Analysis Podcast |publisher=skeptoid.com |access-date=8 Maart 2021 |language=en |oclc=461308119 }}</ref> <ref name="skepticblog">{{cite web |url=http://skepticblog.org/author/dunning/ |title = Skepticblog.org: About Brian Dunning |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="skeptoid">{{cite web |title=About Skeptoid |url=http://skeptoid.com/about.php |publisher=Skeptoid.com |language=en |archive-date=22 Mei 2014 |archive-url=https://www.webcitation.org/6PlNknW9r?url=http://skeptoid.com/about.php |url-status=dead}}</ref> <ref name="skeptologists">{{cite web |url=http://www.skeptologists.com/ |title = The Skeptologists |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="Thunderwood College">{{cite web |title=Thunderwood College: Advanced Online Learning |website=Thunderwood College |access-date=8 Maart 2021 |language=en |url=http://thunderwoodcollege.com/chancellor.php}}</ref> <ref name="troi">{{cite web |url=http://www.troi.com/news/dc2001/excellence.html |title=Peter Baanen receives FileMaker Pro Excellence Award at FileMaker DevCon 2001. |publisher=Troi |date=14 Augustus 2001 |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="youtube">{{cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=dSmWwJRFcsQ |format=YouTube-video |title=Brian Dunning on CNNfn, for Buylink Video |publisher=inFact with Brian Dunning channel on YouTube |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> }} {{normdata}} {{DEFAULTSORT:Dunning, Brian}} [[Kategorie:Amerikaanse polemici]] [[Kategorie:Amerikaanse skrywers]] [[Kategorie:Geboortes in 1965]] [[Kategorie:Lewende mense]] mrimd88ma2jogp7zlikmlaewvp13pof 2521687 2521686 2022-08-27T08:12:54Z Sobaka 328 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Brian Dunning | image = Brian dunning.jpg | caption = ''Skeptoid'' se 250ste episodepartytjie aan die Universiteit van Kalifornië, Irvine, 2011 | birth_name = | birth_date = {{GJEO|1965}} | birth_place = | death_date = | death_place = | death_cause = | occupation = Skrywer, vervaardiger | salary = | networth = | spouse = | parents = | website = {{URL|http://skeptoid.com/}} | nationality = Amerikaans | religion = | ethnicity = | television = | education = | residence = | module = {{Luister | filename = Brian Dunning voice.ogg | title = Brian Dunning se stem | type = speech | description = 2 Maart 2014 opgeneem }} }} '''Brian Andrew Dunning''' (gebore in 1965) is 'n Amerikaanse skrywer en vervaardiger wat hom toespits op [[wetenskap]] en [[Skeptiese beweging|skeptisisme]].{{R|LAT}} Sedert 2006 bied hy 'n weeklikse [[podsending]] aan genoemd ''Skeptoid'' en hy is skrywer van 'n reeks boeke oor wetenskaplike skeptisisme, waarvan sommige op die podsending gebaseer is. ''Skeptoid'' het al verskeie podsendingtoekennings ontvang soos die Parsec-toekenning. Dunning het ook die videoreeks, ''InFact'', wat gebaseer is op sy webwerf Skeptoid.org, en ''The Feeding Tube'' geskep wat albei op [[YouTube]] beskikbaar is. Dunning het twee opvoedkundige films vervaardig oor die onderwerp van kritiese denke: ''Here Be Dragons'' (2008), en ''Principles of Curiosity'' (2017).{{R|Gerbic}} Dunning is in 1996 mede-stigter van Buylink, 'n "besigheid tot besigheid"-diensverskaffer en dien tot 2002 by die maatskappy. Dunning is later skuldig bevind aan bedrog weens affiliasie bemarkingsbedrog. In Augustus 2014 is hy tot 15 maande tronkstraf gevonnis, gevolg deur sy vrylating en die jaar se owerheidstoesig vir die bedrog van tussen $200 000 en $400 000.{{R|LAT}} == Beroep == === Buylink === In 1996 was Dunning mede-stigter en tegnologiese hoof van Buylink Corporation.{{R|freelibrary}} Buylink het kapitaalfinansiering ontvang van Hummer Winblad Venture Partners, 'n belegger in sagteware- en internetondernemings.{{R|bizwiz}}. In 2000 het hy deel geneem aan 'n aanbieding oor Buylink aan Die Berkeley-ondernemersforum met die naam "Bricks to Clicks in the New Internet Reality".{{R|berkeley}} Hy het ook die maatskappy bespreek op [[CNN|CNNfn]] se ''Market Call''.{{R|youtube}} In 2002 het Dunning sy pos as HTO van BuyLink verlaat.{{R|libsyn}} Tussen 1997 en 2005 was hy tegniese redakteur van die tydskif ''FileMaker Advisor'',{{R|FileMaker}} en bydraende redakteur van die tydskrif ''ISO FileMaker'', 1996-2002,{{R|filemaker2}} en het een van die toekennings vir uitnemendheid gewen tydens FileMaker se Ontwikkelaarskonferensie van 2001.{{R|troi}} === Skeptiese aktivisme === [[Lêer:Brian Dunning in the giant hamster wheel at the College of Curiosity.jpg|duimnael|Brian Dunning in die reuse-hamsterwiel by die ''College of Curiosity'' in 2012, Stadsmuseum, [[St. Louis]], [[Missouri]]]] Begin 2006 het Dunning die [[podsending]] ''Skeptoid'' begin aanbied en vervaardig. Dit is 'n weeklikse podsending wat toegewy is aan die bevordering van kennis deur "die wydverspreide pseudowetenskappe wat die populêre kultuur besmet, weg te blaas en te vervang deur 'n koeler werklikheid."{{R|podsending}} Hy is ook die skrywer van 'n boek met dieselfde titel en 'n vervolg daarop. Vanaf 2007 het Dunning gereeld video-aflewerings van sy InFact-reeks uitgereik. Elke episode is minder as vier minute lank en dek kwessies soortgelyk aan dié wat in die ''Skeptoid''-podsending in meer diepte ondersoek word, maar is bedoel om 'n breër gehoor te bereik vanweë die kortheid en beskikbaarheid daarvan op YouTube.{{R|inFact}}. In 2008 het Dunning ''Here Be Dragons'' vervaardig, 'n gratis 40 minuutlang video-inleiding tot kritiese denke bedoel vir 'n algemene gehoor,{{R|imdb}} en in November 2011 het hy 'n toekenning van die Portland se Humanistiese filmfees ontvang.{{R|humanistfest}} In 2010 word Dunning bekroon met die Parsec-toekenning vir die "Beste feit agter die fiksie"-podsending.{{R|Parsec2010}} In Augustus 2010 het hy 'n toekenning wat sy bydraes op skeptiese gebied erken ontvang van die ''Onafhanklike Ondersoekgroep'' tydens hul 10-jarige gala.{{R|IIG 2007}} In Junie 2017 word Dunning se tweede film, ''Principles of Curiosity'', vrygestel. Volgens Dunning bied dit "'n algemene inleiding tot die grondslae van wetenskaplike skeptisisme en kritiese denke ... Dit is nie-winsgewend, nie-kommersieel en gelisensieer vir gratis openbare en private vertonings. Dit word voorsien van gratis opvoedkundige materiaal vir onderwysers, wat ontwerp is vir hoë skool tot op universiteit. Dit is geskik vir alle gehore. Die looptyd van 40 minute behoort in die meeste klasse te pas."{{R|POC|POC-YouTube}} In Oktober 2019 is 'n spesiale voorskou van die Skeptoid Media-dokumentêr, ''Science Friction'', na die jaarlikse skeptiese konferensie ''CSICon'' in [[Las Vegas]] vertoon. Deur middel van 'n reeks onderhoude behandel die film die kwessie van wetenskaplikes en skeptici wat deur die media verkeerd voorgestel word. Geproduseer deur Dunning en geregisseer deur die filmmaker en komediant Emery Emery, is die vrylating van die film was geskeduleer vir 2020.{{R|Palmer}} Op 8 Maart 2021 is die IMDb-bladsy vir die film nog steeds in naproduksie gelys en die vrystellingsdatum is verskuif na 2021.{{R|IMDb2021}} Dunning het artikels vir ''Skepticblog.org'' geskryf, gepubliseer deur The Skeptics Society, 'n internasionale skeptiese organisasie wat deur Michael Shermer in 1992 in Los Angeles begin is,{{R|skepticblog}} en was 'n uitvoerende vervaardiger vir die televisiereeks ''The Skeptologists'' wat nie vrygestel is nie.{{R|skeptologists}} Hy is 'n lid van die Nasionale Vereniging van Wetenskapskrywers,{{R|nasw}} en is die "Kanselier" van die nie-geakkrediteerde "Thunderwood College", 'n parodie op nie-geakkrediteerde hoëronderwysinstellings wat "grade" in verskillende vakke aanbied.{{R|Thunderwood College}} == ''Skeptoid''-podsendings == [[Lêer:Skeptoid 5 image 1.jpg|duimnael|''Skeptoid'' se 300ste episode partytjie - Brian Dunning, Ryan Johnson, Jesse Horn, Lee Sanders en Bill Simpkins]] ''Skeptoid'' is Dunning se weeklikse podsending. Saam met ander podsendings met soortgelyke temas ''Point of Enquiry'', ''Skepticality: The Official Podcast of Skeptic Magazine'', en ''The Skeptics' Guide to the Universe'', word dit gelys op die Amerikaanse [[iTunes]]-webwerf onder die lys van populêre wetenskap- en medisyne-podsednings. In Mei 2014 het Skeptoid se webwerf berig dat die podcast 'n weeklikse gemiddelde van 161&nbsp;000 aflaai gehad het.{{R|skeptoid}} Elke ''Skeptoid''-episode van ongeveer tien minute fokus op 'n enkele kwessie wat oor die algemeen [[pseudowetenskap]]lik van aard is. Transkripsies van die episodes is aanlyn beskikbaar,{{R|episode}} en val gewoonlik in een van die vier kategorieë: * Mediese [[kwaksalwery]]: soos [[homeopatie]], [[refleksologie]], [[ontgifting]] of [[chiropraktyk]] * Gewilde kulturele wanopvattings: soos organiese voedsel en [[aardverwarming]] * Stedelike legendes: soos graankringe, die Amityville Horror, [[Vreemde vlieënde voorwerp|VVV's]] of die Philadelphia-eksperiment * Godsdiens en mitologie: soos skeppingslegendes, New Age-godsdienste en konsepte van sonde Vanaf 2007 het Dunning 'n reeks boeke geskryf wat gebaseer is op die ''Skeptoid''-episodes.{{R|Boeke}} == Publikasies == * {{cite book | title = Strapping Young Lads |edition=1 | publisher = Xlibris Corp | year = 2001 | page = 272 | isbn =978-1401011680}} * {{cite book | title = Strapping Young Lads |edition=2 | publisher = Thunderwood Press | year = 2014 | page = 322 | isbn =978-1500854072}} * {{cite book |first1=Brian |last1=Dunning| first2=Allyson |last2=Knox |first3=Lori |last3=Becker | title = Special Edition: Using Adobe GoLive 6| publisher = [[Que Publishing|Que]] | year = 2003| page = 650| isbn =978-0789727275| oclc =48678473}} * {{cite book | title = Skeptoid: Critical Analysis of Pop Phenomena | publisher = Thunderwood Press | year = 2007 | page = 213 | isbn =978-1434821669 | oclc =287154998}} * {{cite book | title = Skeptoid 2: More Critical Analysis of Pop Phenomena | publisher = Skeptoid Media | year = 2008 | page = 265 | isbn =978-1440422850 | oclc =589083050}} * {{cite book | title = Skeptoid 3: Pirates, Pyramids, and Papyrus | publisher = Skeptoid Media | year = 2011 | page = 314 | isbn =978-1453881187}} * {{cite book | title = Skeptoid 4: Astronauts, Aliens, and Ape-Men | publisher = Skeptoid Media | year = 2012 | page = 349 | isbn = 978-1475205657}} * {{cite book | title = Skeptoid 5: Massacres, Monsters, and Miracles | publisher = Skeptoid Media | year = 2013 | page = 359 | isbn = 978-1492709060}} * {{cite book | title = The Secret of the Gypsy Queen (illustrated by Jesse Horn) | publisher = Skeptoid Media | year = 2013 | page = 32 | isbn = 978-1477626238}} * {{cite video | date = 2008 | title = Here Be Dragons: an Introduction to Critical Thinking | medium = Video | publisher = Skeptoid Media | url =http://herebedragonsmovie.com/ | OCLC = 270775142}} * {{cite video | date = 2017 | title = Principles of Curiosity | medium = Video | publisher = Skeptoid Media | url = http://principlesofcuriosity.com/ }} * {{cite book | title = Conspiracies Declassified: The Skeptoid Guide to the Truth Behind the Theories | publisher = Adams Media | year = 2018 | page = 256 | isbn = 978-1507206997}} == Filmografie == Dunning was medeskrywer (saam met Emery Emery) van ''Science Friction'', 'n dokumentêr oor hoe wetenskaplikes in die media verkeerd voorgestel word. Dit is in 2022 op [[Amazon.com|Amazon Prime Video]] vrygestel en het onder andere Matt Kirshen, Janine Kippner, Simon Singh, Banachek, Steven Novella, Michael Shermer, [[Richard Dawkins]], [[Benjamin Radford|Ben Radford]], Zubin Damania en Ken Feder in die hoofrolle vertolk.{{R|Amazon.com|IMDb 2022}} == Verwysings == {{verwysings|30em|verwysings= <ref name="Amazon.com">{{cite web | title=Watch Science Friction | website=Amazon.com | url=https://www.amazon.com/Science-Friction-Matt-Kirshen/dp/B09RQCD9CK | access-date=25 Mei 2022 |language=en}}</ref> <ref name="berkeley">{{cite web |url=http://www.lib.berkeley.edu/MRC/entrepreneurs.html |title=UC Berkeley Entrepreneurs Forum |publisher=UC Berkeley |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="bizwiz">{{cite news |url=http://www.bizwiz.com/bizwizwire/pressrelease/1575/8j88ssj4xjeyejkf88y.htm |title=Buylink Closes Series A Venture Capital Funding Led By Hummer Winblad Venture Partners |publisher=Corporate NewsNet |date=24 April 2000 |language=en}}</ref> <ref name="Boeke">{{cite web |title=Get the Skeptoid Books |url=https://skeptoid.com/book.php |website=Skeptoid.com |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="episode">{{cite web |last1=Dunning |first1=Brian |title=Skeptoid Episode Guide |url=https://skeptoid.com/episode_guide.php |website=Skeptoid.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="FileMaker">{{cite web |url=http://filemakeraddict.blogspot.com/2005/12/brian-dunningsoftware-venture.html |title=Brian Dunning Software Venture Consultant Technical Editor, FileMaker Advisor magazine |publisher=File Maker Addict |date=12 Desember 2005 |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="filemaker2">{{cite web |url=http://www.filemakermagazine.com/articles/browse-mode-with-brian-dunning.html-4 |title=Browse Mode with Brian Dunning |publisher=FileMaker Magazine |date=10 April 2010 |access-date=8 Maart 2021 |language=en |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111001212017/http://www.filemakermagazine.com/articles/browse-mode-with-brian-dunning.html-4 |archive-date=1 Oktober 2011}}</ref> <ref name="freelibrary">{{cite news |title=Buylink Names Robert Honeycutt to CEO Post; Seasoned Executive to Accelerate Buylink's Expansion |url=http://www.thefreelibrary.com/Buylink+Names+Robert+Honeycutt+to+CEO+Post%3B+Seasoned+Executive+to...-a066571936 |access-date=8 Maart 2021 |language=en |publisher=Business Wire |date=1 November 2000 |archive-date= 1 Junie 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140601054943/http://www.thefreelibrary.com/Buylink+Names+Robert+Honeycutt+to+CEO+Post%3B+Seasoned+Executive+to...-a066571936 |url-status=dead }}</ref> <ref name="Gerbic">{{Cite web |url=https://www.csicop.org/specialarticles/show/principles_of_curiosity_review |title=Principles of Curiosity Review |last=Gerbic |first=Susan |author-link=Susan Gerbic |date=26 Julie 2017 |website=www.csicop.org (CSI) |archive-date=26 Julie 2017 |access-date=5 Maart 2021 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170726211121/https://www.csicop.org/specialarticles/show/principles_of_curiosity_review }}</ref> <ref name="humanistfest">{{cite web |url=http://www.humanistfest.com/PHFF/Home.html |title=Portland Humanist Film Festival |access-date=8 Maart 2021 |language=en |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111109233645/http://www.humanistfest.com/PHFF/Home.html |archive-date=9 November 2011}}</ref> <ref name="IIG 2007">{{cite web |title=About the IIG Awards |website=IIG |date=18 Augustus 2007 |url=http://www.iigwest.com/iigawards/index.html |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="imdb">{{cite web |url=https://www.imdb.com/title/tt1262906/ |title = Here Be Dragons |year=2008 |oclc=270775142 |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="IMDb2021">{{cite web |url=https://www.imdb.com/title/tt9779978/ |title = Science Friction (2021) |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="IMDb 2022">{{cite web | title=Science Friction (2022) | website=IMDb | date=10 April 2022 | url=https://www.imdb.com/title/tt9779978/ | access-date=25 Mei 2022 |language=en}}</ref> <ref name="inFact">{{cite web |last1=Dunning |first1=Brian |title=Welcome to inFactVideo.com |url=http://infactvideo.com/ |website=InfactVideo.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="LAT">{{cite news |url=http://articles.latimes.com/2013/apr/19/business/la-fi-mo-cookie-stuffing-ebay-20130419 |title=Laguna Niguel man pleads guilty in 'cookie stuffing' scam against EBay |work=Los Angeles Times | date=19 April 2013 | last=Vincent | first=Roger |language=en}}</ref> <ref name="libsyn">{{cite web |url = http://meettheskeptics.libsyn.com/mts-meet-brian-dunning |title = MTS : Meet Brian Dunning |publisher = Meet the Skeptics! |first = Christopher |last = Brown |date = 3 April 2011 |access-date = 8 Maart 2021 |language=en |archive-url = https://web.archive.org/web/20140527212521/http://meettheskeptics.libsyn.com/mts-meet-brian-dunning |archive-date = 27 Mei 2014 |url-status = dead}}</ref> <ref name="nasw">{{cite web |url=https://www.nasw.org/find-writer?name=Dunning |title=National Association of Science Writers |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="Palmer">{{cite web |last1=Palmer |first1=Rob |title=Science Friction: An Interview with the Production Team |url=https://skepticalinquirer.org/exclusive/science-friction-an-interview-with-the-production-team/ |website=Skeptical Inquirer |publisher=Center for Inquiry |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="Parsec2010">{{cite web |title=2010 Parsec Award Winners |website=The Parsec Awards |date=20 November 2010 |url=http://parsecawards.com/2010winners |archive-url=https://web.archive.org/web/20101120235425/http://parsecawards.com/2010winners |archive-date=20 November 2010 |url-status=dead |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="POC">{{cite web |last1=Dunning |first1=Brian |title=Principles of Curiosity |url=http://principlesofcuriosity.com/ |website=PrinciplesOfCuriosity.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name ="POC-YouTube">{{cite web |last1=Brian |first1=Dunning |title=Principles of Curiosity |url=https://www.youtube.com/watch?v=NKY6jJbyCo0&t |website=Youtube.com |publisher=Skeptoid Media |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="podsending">{{cite web |url=http://skeptoid.com/about.php |title=Skeptoid: Critical Analysis Podcast |publisher=skeptoid.com |access-date=8 Maart 2021 |language=en |oclc=461308119 }}</ref> <ref name="skepticblog">{{cite web |url=http://skepticblog.org/author/dunning/ |title = Skepticblog.org: About Brian Dunning |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="skeptoid">{{cite web |title=About Skeptoid |url=http://skeptoid.com/about.php |publisher=Skeptoid.com |language=en |archive-date=22 Mei 2014 |archive-url=https://www.webcitation.org/6PlNknW9r?url=http://skeptoid.com/about.php |url-status=dead}}</ref> <ref name="skeptologists">{{cite web |url=http://www.skeptologists.com/ |title = The Skeptologists |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="Thunderwood College">{{cite web |title=Thunderwood College: Advanced Online Learning |website=Thunderwood College |access-date=8 Maart 2021 |language=en |url=http://thunderwoodcollege.com/chancellor.php}}</ref> <ref name="troi">{{cite web |url=http://www.troi.com/news/dc2001/excellence.html |title=Peter Baanen receives FileMaker Pro Excellence Award at FileMaker DevCon 2001. |publisher=Troi |date=14 Augustus 2001 |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> <ref name="youtube">{{cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=dSmWwJRFcsQ |format=YouTube-video |title=Brian Dunning on CNNfn, for Buylink Video |publisher=inFact with Brian Dunning channel on YouTube |access-date=8 Maart 2021 |language=en}}</ref> }} {{normdata}} {{DEFAULTSORT:Dunning, Brian}} [[Kategorie:Amerikaanse polemici]] [[Kategorie:Amerikaanse skrywers]] [[Kategorie:Geboortes in 1965]] [[Kategorie:Lewende mense]] i8l0v8hluiptz45973k4kqquhh3dmx4 0 372419 2521615 2483912 2022-08-26T15:48:29Z Asasaaaaas 153291 wikitext text/x-wiki Me paso toda la noche en el Secutivo dentro del garaje que solo tiene luz de emergencia y estoy dentro del auto del Secutivo y estoy sentado en el Secutivo agobiándome y me agobio en el Secutivo me paso toda la noche en el Penende dentro del garaje que solo tiene luz de emergencia y estoy dentro del carro del penende y estoy sentado en el penende agobiándome y me agobio en el penende me paso toda la noche en la noche me perdí en la oscuridad dentro del garaje eso es oscuro y no hay luz y estoy dentro de la camioneta del nochiperdid y estoy sentado en el nochiperdid abrumándome y me abrumo en el nochiperdid me paso toda la noche en el sowuare dentro del garaje que al menos tiene algo de luz fluorescente y estoy dentro de la furgoneta sowuare y estoy sentado en el sowuare abrumandome y me agobio en el sowuare me paso toda la noche en el chipi chipi dentro del garaje que solo hay un punto de luz y estoy dentro del coche de el chipi chipi y estoy sentado en el chipi chipi agobiado ome y me agobio en el chipi chipi me paso toda la noche en el ñuño dentro del garaje que tiene mucha luz y hay un coche Prosegur y otro coche Securitas direct y Estoy dentro de la camioneta del ñuño y estoy sentado en el ñuño abrumándome y me agobio en el ñuño Pasó toda la noche en el ome dentro del garaje que tiene luces rojas y estoy dentro del auto del ome y estoy sentado en el ome me agobio y me agobio en el ome paso toda la noche en el as dentro del garaje que tiene luz de emergencia y una lucecita de las farolas esa luz entra por un vidrio descolorido y estoy dentro del auto del as y Estoy sentado en el as abrumado y me siento abrumado en el as Paso toda la noche en el Secutivo dentro del garaje que solo tiene luz de emergencia y estoy dentro del coche del Secutivo y yo estoy sentado en el Secutivo agobiandome y me agobio en el Secutivo Paso toda la noche en el penende dentro del garaje que sólo hay luz de emergencia y estoy dentro del coche del penende y yo estoy sentado en el penende agobiándome y me agobio en el penende Paso toda la noche en el nochiperdid a oscuras dentro del garaje que está oscuro y no hay ninguna luz y estoy dentro de la furgoneta del nochiperdid y yo estoy sentado en el nochiperdid agobiándome y me agobio en el nochiperdid Paso toda la noche en el sowuare dentro del garaje que por lo menos tiene un poco de luz fluorescente y estoy dentro de la furgoneta del sowuare y yo estoy sentado en el sowuare agobiándome y me agobio en el sowuare Paso toda la noche en el chipi chipi dentro del garaje que sólo hay un punto de luz y estoy dentro del coche del chipi chipi y yo estoy sentado en el chipi chipi agobiándome y me agobio en el chipi chipi Paso toda la noche en el ñuño dentro del garaje que tiene muchísima luz y hay un coche de Prosegur y otro coche de Securitas direct y estoy dentro de la furgoneta del ñuño y yo estoy sentado en el ñuño agobiándome y me agobio en el ñuño Pasó toda la noche en el ome dentro del garaje que tiene focos rojos y estoy dentro del coche del ome y yo estoy sentando en el ome agobiandome y me agobio en el ome Paso toda la noche en el as dentro del garaje que tiene luz de emergencia y un poco de luz de las farolas que esa luz entra por un cristal desvanecido y estoy dentro del coche del as y yo estoy sentado en el as agobiándome y me agobio en el as [[Lêer:Hinduism percentage by country.png|duimnael|260px|Lande met Hindoes.]] [[Lêer:Hinduism Expansion in Asia.svg|duimnael|260px|Historiese verspreiding van Hindoeïsme van Indië na [[Suidoos-Asië]].]] '''Hindoeïsme''' is die grootste [[godsdiens]] in [[Indië]], [[Nepal]] en [[Mauritius]], asook van ongeveer ’n halfmiljoen mense van Indiese oorsprong in [[Suid-Afrika]]. Dit word ook as ’n [[dharma]], of lewenswyse, beskou. Dit is die derde grootste godsdiens in die wêreld, met meer as 1,25&nbsp;miljard aanhangers, of 15-16% van die wêreldbevolking, wat as [[Hindoe]]s bekend is. Die woord "Hindoe" is ’n term wat net buite die groep vir hulle gebruik word,{{sfn|Siemens|Roodt |2009|p=546}}{{sfn|Leaf|2014|p=36}} en hoewel Hindoeïsme al die oudste godsdiens in die wêreld genoem is, beskou baie beoefenaars van die godsdiens dit as ''Sanatana Dharma'' ([[Sanskrit]]: सनातन धर्म, "die Ewige weg") – dit verwys na die idee dat sy oorsprong buite die [[menslike geskiedenis]] gevind kan word, soos in die Hindoegeskrifte onthul word.{{sfn|Knott|1998|pp=3, 5}}{{sfn|Hatcher|2015|pp=4–5, 69–71, 150–152}}{{sfn|Bowker|2000}}{{sfn|Harvey|2001|p=xiii}} Nog ’n term is ''Vaidika dharma'',{{sfn|Sharma|Sharma|2004|pp=1–2}}{{sfn|Klostermaier|2014|p=2}}{{sfn|Klostermaier|2007b|p=7}}<ref name="Sharma1985a">{{Cite journal|last=Sharma|first=A|year=1985|title=Did the Hindus have a name for their own religion?|url=https://josa-publications.sydney.edu.au/chronological-index-1960-2002/|journal=The Journal of the Oriental Society of Australia|volume=17|issue=1|pages=94–98 [95]}}</ref> "die dharma van die [[Veda]]s", hoewel dit minder gepas is.<ref name=SmithBK1998>{{cite journal |last=Smith |first=Brian K. |title=Questioning Authority: Constructions and Deconstructions of Hinduism |journal=International Journal of Hindu Studies |volume=2 |issue=3 |pages=313–339 |year=1998 |doi=10.1007/s11407-998-0001-9 |jstor=20106612 |s2cid=144929213}}</ref> Hindoeïsme is ’n uiteenlopende stelsel van gedagtes wat gekenmerk word deur ’n reeks [[Filosofie|filosofieë]] en gedeelde begrippe, rituele, [[kosmologie]]se stelsels, pelgrimsterreine en gedeelde teksbronne wat onder meer [[teologie]], [[metafisika]], [[Hindoemitologie|mitologie]], Vediese [[yajna]], [[joga]], rituele en tempelbouwerk insluit.{{sfn|Michaels|2004}} Prominente temas in Hindoeïsme sluit in die vier [[purushartha]]s, die vier doele van die die lewe: [[dharma]] (etiek/pligte), [[artha]] (sukses/werk), [[kama]] (begeertes/passies) en [[moksha]] (bevryding/vryheid van die siklus van dood en [[reïnkarnasie|hergeboorte]]/verlossing),<ref name="Bilimoria 2007 p. 103">{{harvnb|Bilimoria|2007}}; sien ook {{harvnb|Koller|1968}}.</ref>{{sfn|Flood|1997|p=11}} sowel as [[karma]] (aksie, bedoeling en gevolge) en [[samsara]] (die siklus van dood en hergeboorte).{{sfn|Klostermaier|2007|pp=46–52, 76–77}}{{sfn|Brodd|2003}} Hindoeïsme skryf ewige pligte voor, onder meer eerlikheid, weerhouding daarvan om ander lewende wesens seer te maak, geduld, selfbeheersing, deugsaamheid en deernis.<ref>{{Cite book |last1=Dharma |first1=Samanya |title=History of Dharmasastra |last2=Kane |first2=P. V. |volume=2 |pages=4–5}} Sien ook {{harvnb|Widgery|1930}}</ref> Hindoepraktye sluit in rituele soos [[puja]] (aanbidding) en ritmiese voordrag, [[meditasie]] ([[dhyana]]), sanskara ([[deurgangsrite]]s), jaarlikse feeste en per geleentheid pelgrimstogte. Sommige Hindoes laat hulle sosiale lewe en materiële besittings agter in ruil vir ’n lewe in ’n [[klooster]] om moksha te bereik.<ref name="ellinger70">{{Cite book |last=Ellinger |first=Herbert |url=https://books.google.com/books?id=pk3iAwAAQBAJ |title=Hinduism |publisher=Bloomsbury Academic |year=1996 |isbn=978-1-56338-161-4 |pages=69–70}}</ref> Hindoegeskrifte word geklassifiseer as dié wat gehoor is en dié wat onthou word. Die belangrikstes is die [[Veda]]s, [[Upanishad]]s, [[Purana]]s, [[Mahabharata]]s, Ramayanas en Agamas.{{sfn|Klostermaier|2007|pp=46–52, 76–77}}<ref>{{Cite book|last=Zaehner|first=R. C.|url=https://books.google.com/books?id=eWuezQEACAAJ|title=Hindu Scriptures|publisher=Penguin Random House|year=1992|isbn=978-0-679-41078-2|pages=1–7}}</ref> Die vier grootste denominasies van Hindoeïsme is tans [[Vaishnavisme]], [[Shaivisme]], [[Shaktisme]] en [[Smartisme]].{{sfn|Lipner|2009|pp=377, 398}} Bronne van gesag en ewige waarhede in die Hindoegeskrifte speel ’n belangrike rol, maar daar is ook ’n sterk Hindoetradisie om gesag te bevraagteken ten einde ’n groter begrip van dié waarhede te ontdek en die tradisie verder te ontwikkel.<ref name="frazierintrop2">{{Cite book |last=Frazier |first=Jessica |url=https://archive.org/details/continuumcompani00fraz |title=The Continuum companion to Hindu studies |date=2011 |publisher=Continuum |isbn=978-0-8264-9966-0 |location=London |pages=[https://archive.org/details/continuumcompani00fraz/page/n15 1]–15 |url-access=limited}}</ref> Buiten dat dit die oorheersende godsdiens in Indië, Nepal en Mauritius is, is daar ook aansienlike Hindoegemeenskappe in [[Suidoos-Asië]], insluitende in [[Bali]] in [[Indonesië]],<ref>{{Cite web |title=Peringatan |url=https://sp2010.bps.go.id/index.php/page/warning |website=sp2010.bps.go.id}}</ref> die [[Karibiese See]]gebied, [[Noord-Amerika]], [[Europa]], [[Oseanië]] en [[Afrika]].<ref>{{Cite book |last=Vertovec |first=Steven |url=https://books.google.com/books?id=FRVTAQAAQBAJ |title=The Hindu Diaspora: Comparative Patterns |publisher=Routledge |year=2013 |isbn=978-1-136-36705-2 |pages=1–4, 7–8, 63–64, 87–88, 141–143}}</ref><ref>{{Cite web|date=18 December 2012|title=Hindus|url=http://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200209012719/https://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/|archive-date=9 Februarie 2020|access-date=14 Februarie 2015|website=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}<br />{{Cite web|date=18 Desember 2012|title=Table: Religious Composition by Country, in Numbers (2010)|url=http://features.pewforum.org/grl/population-number.php?sort=numberHindu|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130201224548/http://features.pewforum.org/grl/population-number.php?sort=numberHindu|archive-date=1 Februarie 2013|access-date=14 Februarie 2015|website=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}</ref> Dit is naas die [[Islam]] die vinnigs groeiende godsdiens in die wêreld.<ref>{{Cite web|last=Burke|first=Daniel|title=The fastest growing religion in the world is ...|url=https://www.cnn.com/2015/04/02/living/pew-study-religion/index.html|access-date=2021-03-04|website=CNN Religion}}</ref><ref>{{Cite web|last=Wormald|first=Benjamin|date=2015-04-02|title=The Future of World Religions: Population Growth Projections, 2010-2050|url=https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projections-2010-2050/|access-date=2021-03-04|website=Pew Research Center's Religion & Public Life Project|language=en-US}}</ref> ==Etimologie== [[Beeld:Bratan Bali Indonesia Balinese-family-after-Puja-01.jpg|thumb|’n Balinese Hindoegesin ná puja in die Bratantempel in [[Bali]], [[Indonesië]].]] Die woord "Hindoe" is afgelei van die [[Indo-Ariese tale|Indo-Ariese]]{{sfn|Flood|2008|p=3}}/[[Sanskrit]]-wortel{{sfn|Flood|1996|p=6}} ''sindhu''.{{sfn|Flood|1996|p=6}}{{sfn|Parpola|2015|loc="Chapter 1"}} Die [[Irannese tale|Proto-Irannese]] klankverandering van ''*s'' na ''h'' het tussen omstreeks 850 en 600&nbsp;v.C. plaasgevind, volgens die professor in Indologie Asko Parpola.<ref>{{harvp|Parpola|2015|loc=”Chapter 9”}}: "In Iranian languages, Proto-Iranian *s became h before a following vowel at a relatively late period, perhaps around 850–600 BCE."</ref> Die gebruik van die term "Hindoeïsme" om ’n versameling praktyke en geloofsoortuigings te beskryf is ’n redelik onlangse ontwikkeling: Dit is in 1816-'17 die eerste keer deur die godsdienshervormer radja Ram Mohun Roy gebruik.{{sfn|Singh|2008|p=433}} Omstreeks 1830 is dit gebruik deur [[Indië]]rs wat Britse [[kolonialisme]] teengestaan het en hulleself wou onderskei van ander godsdiensgroepe.{{sfn|Singh|2008|p=433}}{{sfn|Doniger|2014|p=5}}{{sfn|Parpola|2015|p=1}} Die woord "Hindoe" is veel ouer en was vermoedelik die naam wat gebruik is vir die [[Indus]]rivier in die noordwestelike deel van die [[Indiese subkontinent]].{{sfn|Singh|2008|p=433}}{{sfn|Flood|1996|p=6}} (Die Indo-Ariese woord ''sindhu'' beteken "rivier" of "oseaan".){{sfn|Flood|2008|p=3}} Dit word dikwels in die ''[[Rigveda]]'' gebruik. Volgens die Britse geleerde Gavin Flood is die term die eerste keer gebruik as ’n [[Persië|Persiese]] naam vir die mense wat oorkant die Indus (Sanskrit: ''Sindhu'') gewoon het,{{sfn|Flood|1996|p=6}} meer spesifiek in die inskripsie uit die 6de eeu&nbsp;v.C. van [[Darius I van Persië|Darius I]] (550-486&nbsp;v.C.).{{sfn|Sharma|2002}} Dit was dus ’n [[geografie]]se aanduiding en nie ’n godsdiensterm nie.{{sfn|Flood|1996|p=6}} Onder die vroegste verwysings na "Hindoe" met betrekking tot godsdiens is dalk in die 7de-eeuse [[Chinees|Chinese]] geskrif ''Rekord van die Westelike streke'' deur [[Xuanzang]]{{sfn|Sharma|2002}} en die 14de-eeuse Persiese geskrif ''Futuhu's-salatin'' deur 'Abd al-Malik Isami. Die [[Arabies]]e term ''al-Hind'' verwys ook na die mense wat oorkant die Indus woon.{{sfn|Thapar|1993|p=77}} Dié term kom van die pre-Islamitiese Persiese term ''Hindū'', wat na alle Indiërs verwys. Teen die 13de eeu is ''Hindustan'' gebruik as ’n gewilde alternatiewe naam vir [[Indië]], wat beteken die "land van Hindoes".{{sfn|Thompson Platts|1884}} Die term "Hindoe" is later soms in Sanskritgeskrifte van tussen die 15de en 18de eeu gebruik om ’n onderskeid te tref tussen Hindoes en [[Moslems]], wat ''Yavanas'' ("buitelanders) of ''Mlecchas'' ("barbare") genoem is.<ref>{{Cite journal |last=O'Conell |first=Joseph T. |year=1973 |title=The Word 'Hindu' in Gauḍīya Vaiṣṇava Texts |volume=93 |pages=340–344 |journal=Journal of the American Oriental Society |issue=3 |doi=10.2307/599467 |jstor=599467}}</ref> Europese handelaars en koloniste het die term eers teen die einde van die 18de eeu begin gebruik om te verwys na aanhangers van Indiese godsdienste. ==Definisies== Hindoeïsme sluit uiteenlopende idees oor [[spiritualiteit]] en tradisies in, maar het geen ekklesiastiese orde, onbetwiste godsdiensowerhede, beheerliggaam, profete of heilige boek nie – Hindoes kan kies of hulle [[Politeïsme|politeïsties]], [[Panteïsme|panteïsties]], [[Panenteïsme|panenteïsties]], [[Pandeïsme|pandeïsties]], [[Henoteïsme|henoteïsties]], [[Monoteïsme|monoteïsties]], [[Monisme|monisties]], [[Agnostisisme|agnosties]], [[Ateïsme|ateïsties]] of [[Humanisme|humanisties]] wil wees.<ref name=Lipner2009p8>{{harvnb|Lipner|2009|p=8}}</ref><ref>{{Cite book |title=Encyclopedia of Violence, Peace and Conflict |publisher=Academic Press |year=2008 |isbn=978-0-12-369503-1 |editor-last=Kurtz |editor-first=Lester}}</ref><ref>MK Gandhi, ''[http://www.mkgandhi.org/ebks/essence_of_hinduism.pdf The Essence of Hinduism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150724045756/http://www.mkgandhi.org/ebks/essence_of_hinduism.pdf |date=24 Julie 2015 }}</ref> Volgens Doniger is die "idees oor al die belangrike kwessies van geloof en leefstyl – vegetarisme, niegeweld, ’n geloof in hergeboorte, selfs kaste – ’n onderwerp van debat, nie [[dogma]] nie".{{sfn|Doniger|2014|p=3}} Vanweë die groot reeks tradisies en idees wat deur die term "Hindoeïsme" gedek word, is dit moeilik om ’n omvattende definisie saam te stel.{{sfn|Flood|1996|p=6}} Die godsdiens "daag ons begeerte uit om dit te definieer en kategoriseer".{{sfn|Knott|1998|p=117}} Dit is al beskryf as ’n godsdiens, ’n godsdienstradisie, ’n stel godsdienstige sienings en ’n "lewenswyse".{{sfn|Sharma|2003|pp=12–13}} Uit ’n Westerse [[Leksikografie|leksikale]] standpunt word na Hindoeïsme as ’n godsdiens verwys, nes na ander gelowe. In Indië word die term "dharma" verkies, wat ’n breër betekenis het as die Westerse woord "godsdiens". Die studie van Indië en sy kulture en godsdienste, asook die term "Hindoeïsme", is gevorm deur die belange van kolonialisme en deur die Westerse begrip van godsdiens.{{sfn|Sweetman|2004}}{{sfn|King|1999}} Sedert die 1990's is dié invloede die onderwerp van debat onder geleerdes{{sfn|Sweetman|2004}} en onder kritici van Westerse sienings oor Indië.{{sfn|Nussbaum|2009}} ===Sienings oor strominge=== [[Beeld:Aum Om navy blue circle coral.svg|thumb|links|200px|Die [[om]], ’n gestileerde letter van die [[Devanagari]]-skrif, word in Hindoeïsme as ’n godsdienssimbool gebruik.]] Hindoeïsme, soos wat dit algemeen bekend is, kan in ’n paar groot strominge verdeel word. Van die historiese verdeling in ses hooffilosofieë is twee skole, [[Vedanta]] en [[Yoga]], tans die prominentste.<ref name="Matthew Clarke 2011 28">{{Cite book |last=Clarke |first=Matthew |url=https://books.google.com/books?id=DIvHQc0-rwgC&pg=PA28 |title=Development and Religion: Theology and Practice |publisher=Edward Elgar Publishing |year=2011 |isbn=978-0-85793-073-6 |page=28 |access-date=11 Februarie 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174115/https://books.google.com/books?id=DIvHQc0-rwgC&pg=PA28 |url-status=live }}</ref> As dit volgens hoofgode verdeel word, is die vier moderne strominge [[Vaishnavisme]] (Vishnu), [[Shaivisme]] (Shiva), [[Shaktisme]] (Devi) en [[Smartisme]] (vyf gode wat as gelykes behandel word).{{sfn|Nath|2001|p=31}}{{sfn|Flood|1996|pp=113, 154}} Hindoeïsme aanvaar talle goddelike wesens: Baie Hindoes beskou hulle as aspekte of manifestasies van ’n enkele, onpersoonlike absolute realiteit van God; ander Hindoes glo ’n spesifieke godheid verteenwoordig die oppergod en die ander is laer manifestasies van dié oppergod.{{sfn|Flood|1996|p=14}} Ander kenmerke is die erkenning van [[Atman (Hindoeïsme)|atman]] (die siel, self), [[reïnkarnasie]] van die atman en karma, en ’n geloof in dharma (pligte, regte, wette, waardes en die regte leefwyse). McDaniel (2007) klassifiseer Hindoeïsme in ses groot soorte en verskeie klein soorte, ten einde die uitdrukking van emosies onder Hindoes te verstaan.<ref name="junemcdaniel6">June McDaniel "Hinduism", in {{Cite book |last=Corrigan |first=John |title=The Oxford Handbook of Religion and Emotion |publisher=Oxford University Press |year=2007 |isbn=978-0-19-517021-4 |pages=52–53}}</ref> Volgens McDaniel is die hoofsoorte Volkshindoeïsme, geskoei op plaaslike tradisies en kultusse van plaaslike godhede, en die oudste, niegeskrewe stelsel; Vediese Hindoeïsme, wat geskoei is op die vroegste [[Veda]]s wat na die 2de millennium&nbsp;v.C. teruggespoor kan word; Vedantiese Hindoeïsme, wat gebaseer is op die filosofie van die [[Upanishad]]s, insluitende [[Advaita Vedanta]], wat klem lê op kennis en wysheid; Yoga-Hindoeïsme, wat die teks van die ''[[Yoga Sutra]]s'' volg en klem lê op selfondersoekende bewustheid; Dharmiese Hindoeïsme of "daaglike moraliteit", wat volgens McDaniel in sekere boeke gestereotipeer word as die "enigste vorm van die Hindoegodsdiens met ’n geloof in karma, koeie en kaste"; en [[#Bhakti|bhakti]] of gewyde Hindoeïsme, waar intense emosies uitvoerig geïnkorporeer word in die navolging van die spirituele.<ref name="junemcdaniel6" /> Michaels onderskei tussen drie Hindoegodsdienste en vier vorme van Hindoegodsdienstigheid.{{sfn|Michaels|2004|p=21}} Die drie godsdienste is "Brahmanies-Sanskritiese Hindoeïsme", "volks- en stamgodsdienste" en "gestigte godsdienste".{{sfn|Michaels|2004|p=22}} Die vier vorme van godsdienstigheid is die klassieke "karma-marga", jnana-marga, bhakti-marga en "heroïsme", met sy wortels in militaristiese tradisies. Dié tradisies sluit in Ramaïsme (die aanbidding van [[Rama]], ’n held uit die epiese letterkunde; daar word geglo hy is ’n reïnkarnasie van Vishnu),<ref>{{Cite web|title=Definition of RAMAISM|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/Ramaism|access-date=2020-10-28|website=www.merriam-webster.com|language=en|archive-date=29 Desember 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174144/https://www.merriam-webster.com/dictionary/Ramaism|url-status=live}}</ref> sowel as dele van politieke Hindoeïsme.{{sfn|Michaels|2004|p=23}} "Heroïsme" word ook ''virya-marga'' genoem.{{sfn|Michaels|2004|p=24}} Volgens Michaels behoort die meeste Hindoes tot een van die "gestigte godsdienste", soos Vaishnavisme en Shaivisme wat op verlossing fokus en dikwels minder klem lê op [[Brahmaan]]se (priesterlike) gesag.{{sfn|Michaels|2004|pp=21–22}} Hy sê onder die "gestigte godsdienste" is [[Boeddhisme]], [[Djainisme]] en [[Sikhisme]] wat nou aparte godsdienste is; [[Sinkretisme|sinkretiese]] bewegings; en verskeie "ghoeroeïsmes" en neogodsdienstige bewegings.{{sfn|Michaels|2004|pp=22–23}} ===Hindoe-sienings=== Hindoes se geloofsoortuigings is uitgebreid en uiteenlopend en daarom word dikwels na Hindoeïsme as ’n "familie godsdienste" verwys eerder as een godsdiens.<ref>{{Cite web |title=Hinduism |url=https://www.history.com/topics/religion/hinduism |access-date=2020-04-23 |website=History |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174138/https://www.history.com/topics/religion/hinduism |url-status=live }}</ref> In dié groep godsdienste is daar verskillende teologieë, praktyke en heilige geskrifte.<ref>{{Cite web |title=Basics of Hinduism |publisher=Kauai's Hindu Monastery |url=https://www.himalayanacademy.com/readlearn/basics/fourteen-questions/ |access-date=2020-04-23 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174156/https://www.himalayanacademy.com/readlearn/basics/fourteen-questions/ |url-status=live }}</ref> Die godsbegrip in Hindoeïsme is kompleks en teenstrydig. In een opsig word [[Brahma]] as 'n panteïstiese god beskou wat in alle dinge en mense teenwoordig is, en in 'n ander opsig as 'n transendente, persoonlike god. Die Hindoeïste het 'n sterk leerstelling oor reïnkarnasie. Hulle glo dat die menslike siel dikwels in ander liggame op aarde gebore word. Die liggaam word oud en sterf, maar die siel word weer in 'n nuwe liggaam gebore om sodoende sy ontwikkeling na hoër vlakke van goddelikheid voort te sit. 'n Beter [[karma]] word deur goeie werke en geregtigheid ([[dharma]]) opgebou. Uiteindelik sal die siklus van nuwe geboortes verbreek word wanneer die siel met die universele god saamsmelt. Vroeër of later sal dit met elke mens gebeur – niemand gaan verlore nie. Vir die onkundiges en dwalendes sal dit net langer neem om dié toestand te bereik. 'n Persoon met 'n slegte karma, wat deur negatiewe en selfsugtige dade gekenmerk word, sal in sy volgende lewensiklus gestraf word deur 'n minderwaardiger en moeiliker lewe te lei. Iemand met 'n goeie karma sal voorspoed, aansien en seëninge ervaar. ====''Sanatana Dharma''==== Vir sy aanhangers is Hindoeïsme ’n tradisionele leefwyse.<ref>{{Cite book |last=Insoll |first=Timothy |url=https://books.google.com/books?id=QNxnYjYRuOMC&pg=PA35 |title=Archaeology and world religion |publisher=Routledge |year=2001 |isbn=978-0-415-22155-9 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174124/https://books.google.com/books?id=QNxnYjYRuOMC&pg=PA35 |url-status=live }}</ref> Baie beoefenaars verwys na die "ortodokse" vorm daarvan as ''Sanatana Dharma'', die "ewige wet" of "ewige weg".<ref>{{harvnb|Bowker|2000}}; {{harvnb|Harvey|2001|p=xiii}}</ref>{{sfn|Vivekjivandas|2010|p=1}} Hindoes meen Hindoeïsme is duisende jare oud. Die tydlyn van gebeure in die antieke Indiese geskiedenis voorsien ’n chronologie van gebeure in verband met Hindoeïsme wat lank voor 3000&nbsp;v.C. begin. Die Sanskrit-woord "dharma" het ’n veel breër betekenis as "godsdiens" en is nie gelyk daaraan nie. Alle aspekte van ’n Hindoe se lewe – die verkryging van rykdom (artha), die vervulling van wense (kama) en die verkryging van bevryding (moksha) is deel van dharma.{{sfn|Knott|1998|p=111}}<ref>{{Cite journal |last=Hacker |first=Paul |title=Dharma in Hinduism |journal=Journal of Indian Philosophy |year=2006 |volume=34 |issue=5 |pages=479–496 |doi=10.1007/s10781-006-9002-4|s2cid=170922678 }}</ref> Volgens die [[Encyclopædia Britannica]] het ''Sanatana Dharma'' histories verwys na die "ewige" pligte wat godsdienstig in Hindoeïsme verorden word, soos eerlikheid, die weerhouding daarvan om ander lewende wesens seer te maak, reinheid, selfbeheersing, deugsaamheid, deernis, ensovoorts. Dié pligte geld ongeag ’n Hindoe se klas, kaste of sekte en hulle staan in teenstelling met ''svadharma'', ’n mens se "eie plig" in ooreenstemming met jou klas of kaste (''varna'') en lewenstadium (''purushartha'').<ref name="EB-sanatana dharma">{{Cite encyclopedia |title=Sanatana dharma {{!}} Hinduism |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/665848/sanatana-dharma |access-date=17 November 2016}}</ref> In onlangse jare is die term deur Hindoe-leiers, hervormers en nasionaliste gebruik om na Hindoeïsme te verwys. ''Sanatana dharma'' het ’n [[sinoniem]] geword vir die "ewige" waarheid en leringe van Hindoeïsme, wat bo geskiedenis verhewe en "onveranderlik, ondeelbaar en uiteindelik niesektaries is".<ref name="EB-sanatana dharma"/> Volgens ander geleerdes soos Kim Knott en Brian Hatcher verwys ''Sanatana Dharma'' na ’n "tydlose, ewige stel waarhede", en is dit hoe Hindoes die oorsprong van hulle godsdiens beskou. Dit word gesien as dié ewige waarhede en tradisie met ’n oorsprong buite die menslike geskiedenis en wat goddelik onthul word in die Vedas – die antiekste geskrifte van die wêreld.{{sfn|Hatcher|2015|pp=4–5, 69–71, 150–152}}{{sfn|Knott|1998|p=3}} Vir baie Hindoes is die Westerse term "godsdiens" in die mate waarin dit beteken "dogma en ’n instelling wat na ’n enkele stigter teruggespeur kan word", ongeskik vir hulle tradisie, sê Hatcher. Vir hulle is Hindoeïsme ’n tradisie wat na minstens die antieke Vediese era teruggespeur kan word.{{sfn|Hatcher|2015|pp=4–5, 69–71, 150–152}}{{sfn|Lipner|2009|pp=15-17}} ====''Vaidika dharma''==== Sommige verwys na Hindoeïsme as die ''Vaidika dharma''.{{sfn|Sharma|Sharma|2004|pp=1–2}} Die woord 'Vaidika' beteken "wat afgelei is van die Vedas" of "in verband met die Vedas".<ref name="MW_Vaidika dharma">{{Cite web|last=Monier-Williams|first=Monier|year=1988|title=Sanskrit English Dictionary|url=http://sanskritdictionary.com/scans/?col=1&img=mw1022.jpg|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174152/http://sanskritdictionary.com/scans/?col=1&img=mw1022.jpg|archive-date=29 December 2020|access-date=24 Julie 2018|website=sanskritdictionary.com}}</ref> Geleerdes het die terme Vaidika en Avaidika tradisioneel gebruik vir onderskeidelik dié wat die Vedas as ’n gesaghebbende bron van kennis beskou en dié wat dit nie doen nie, om te onderskei tussen verskeie Indiese skole van Djainisme, Boeddhisme en Charvaka. Volgens Klaus Klostermaier is die term ''Vaidika dharma'' die vroegste selfbeskrywing van Hindoeïsme.{{sfn|Klostermaier|2014|p=2}}{{sfn|Klostermaier|2007b|p=7}} Arvind Sharma meen daar is bewyse dat Hindoes dié term al teen die 4de eeu gebruik het.<ref name="Sharma1985a"/> Die term ''Vaidika dharma'' dui op ’n kode of praktyk wat "op die Vedas gebaseer is", maar dit is onduidelik wat dit presies beteken, sê Julius Lipner.{{sfn|Lipner|2009|pp=15-17}} Dit beteken nie Hindoes heg ’n algemeen aanvaarde betekenis aan die term nie. Baie het nie afskrifte van die Vedas nie en het dit nie gelees, soos Christene met die [[Bybel]] doen en Moslems met die [[Koran]], nie. Dit beteken egter nie hulle hele lewensoriëntasie kan nie na die Vedas teruggespoor word nie.{{sfn|Lipner|2009|pp=15-17}} Om die Vedas se gesag te aanvaar beteken dikwels bloot dat iemand homself as ’n Hindoe beskou,{{sfn|Lipner|2009|p=16}} en "die meeste Indiërs bewys vandag lippediens aan die Vedas en het geen erg aan die inhoud van die geskrifte nie".<ref>{{harvnb|Michaels|2004|p=18}}; sien ook {{harvnb|Lipner|2009|p=77}}; en {{Cite book |last=Smith |first=Brian K. |title=Sacred Texts and Authority |publisher=Wipf and Stock Publishers |year=2008 |editor-last=Neusner |editor-first=Jacob |page=101 |chapter=Hinduism}}</ref> ====Hindoe-modernisme==== [[Beeld:Swami Vivekananda-1893-09-signed.jpg|thumb|180px|Swami Vivekananda was ’n sleutelfiguur in die bekendstelling van Vedanta en Yoga in Europa en die VSA;{{sfn|Feuerstein|2002|p=600}} Hy het die gaping tussen gelowe oorbrug en Hindoeïsme ’n wêreldgodsdiens gemaak.{{sfn|Clarke|2006|p=209}}]] Sedert die 19de eeu het Indiese moderniste Hindoeïsme hervestig as ’n belangrike bate van die Indiese beskawing;{{sfn|King|1999}} hulle het dit "gereinig" van sy tantriese elemente{{sfn|Lorenzen|2002|p=33}} en die fokus op Vediese elemente vergroot. Westerse stereotipes is omgekeer, klem is op die universele aspekte gelê en moderne benaderings tot sosiale probleme is ingestel.{{sfn|King|1999}} Dié veranderings het groot byval gevind – nie net in Indië nie, maar ook in die Weste.{{sfn|King|1999}} Belangrike verteenwoordigers van "Hindoe-modernisme"{{sfn|Flood|1996|p=258}} is radja Ram Mohun Roy, [[Vivekananda]], Sarvepalli Radhakrishnan en [[Mahatma Gandhi]].{{sfn|Flood|1996|pp=256–261}} Roy is bekend as die vader van die Hindoe-renaissance.<ref name="hindu1">{{Cite book |last=Young |first=Serinity |title=Hinduism |publisher=Marshall Cavendish |year=2007 |isbn=978-0-7614-2116-0 |page=[https://archive.org/details/hinduism0000youn/page/87 87] |url=https://archive.org/details/hinduism0000youn |access-date=19 February 2015 |url-access=registration}}</ref> Hy het ’n groot invloed uitgeoefen op Swami Vivekananda (1863-1902), wat volgens Flood ’n "baie belangrike figuur was in die ontwikkeling van ’n moderne Hindoe-selfbegrip en in die formulering van ’n Westerse siening van Hindoeïsme".{{sfn|Flood|1996|p=257}} Sentraal tot Vivekananda se filosofie is die idee dat die goddelike in alle wesens bestaan, dat alle mense eenheid met dié "ingebore goddelikheid" kan bereik{{sfn|Flood|1996|p=258}} en dat liefde en sosiale harmonie bevorder sal word as mense dié goddelikheid as die kern van ander sien.{{sfn|Flood|1996|p=258}} Hy het gemeen daar is ’n wesentlike eenheid in Hindoeïsme wat ten grondslag aan die uiteenlopendheid van sy baie vorme lê.{{sfn|Flood|1996|p=258}} Volgens Flood word Vivekananda se visie van Hindoeïsme vandag "algemeen aanvaar deur die meeste Engelssprekende middelklas-Hindoes".{{sfn|Flood|1996|p=259}} Radhakrishnan het Westerse rasionalisme met Hindoeïsme probeer versoen en "Hindoeïsme voorgestel as ’n wesentlik rasionalistiese en humanistiese godsdienservaring".{{sfn|Flood|1996|p=249}} Dié "globale Hindoeïsme"{{sfn|Flood|1996|p=265}} vind wêreldwyd aanklank en reik bo nasionale grense uit",{{sfn|Flood|1996|p=265}} en volgens Flood "word dit ’n wêreldgodsdiens naas die Christendom, Islam en Boeddhisme",{{sfn|Flood|1996|p=265}} vir beide die Hindoe-[[diaspora]] en Westerlinge wat by nie-Westerse kulture en godsdienste aanklank vind.{{sfn|Flood|1996|p=265}} Dit lê klem op universele spirituele waardes soos sosiale geregtigheid, vrede en "die spirituele transformasies van humaniteit".{{sfn|Flood|1996|p=265}} Dit is aangehelp deurdat elemente van die Hindoe-kultuur na die Weste uitgevoer is, daar gewild geraak en as ’n gevolg in Indië weer gewilder geraak het.{{sfn|Flood|1996|p=267}} ====Regtelike definisie==== Die definisie van Hindoeïsme kragtens die Indiese reg is: "Die aanvaarding van die Vedas met eerbied; die erkenning van die feit dat die maniere van of middele tot verlossing uiteenlopend is; en die besef van die waarheid dat die aantal gode wat aanbid kan word groot is".<ref>{{Cite book |last1=Derrett |first1=J. |last2=Duncan |first2=M. |title=Dharmaśāstra and juridical literature |date=1973 |publisher=Harrassowitz |isbn=978-3-447-01519-6 |location=Wiesbaden |oclc=1130636}}</ref>{{sfn|Doniger|2014|p=20}} ==Belangrikste tradisies== [[Beeld:Ganesha pachayatana.jpg|thumb|200px|Vyf gode van die Smarta-tradisie: [[Ganesha]] (middel) met [[Shiva]] (links bo), [[Parvati]] (regs bo), [[Vishnu]] (links onder) en [[Surya]] (regs onder).]] Hindoeïsme het geen sentrale gesag nie en baie praktiserende Hindoes behoort nie tot enige spesifieke denominasie of tradisie nie.{{sfn|Werner|2005|pp=13, 45}} Geleerdes gebruik egter vier belangrike denominasies in studies: [[Vaishnavisme]], [[Shaivisme]], [[Shaktisme]] en [[Smartisme]].<ref name="lancenelson">{{harv |first=Lance |last=Nelson |year=2007 |c= |in1=Espín |in2=Nickoloff |pp=562–563}}</ref>{{Sfn|Flood|1996|pp=113, 134, 155–161, 167–168}} Die verskille tussen hulle behels hoofsaaklik die sentrale godheid wat aanbid word, die tradisies en die siening oor verlossing.<ref name="sskumar">SS Kumar (2010), ''Bhakti – the Yoga of Love'', LIT Verlag Münster, {{ISBN|978-3-643-50130-1}}, ble. 35–36</ref> Lipner meen Hindoes volg dikwels meer as een denominasie; hy stel die term "Hindoe-polisentrisme" voor.{{sfn|Lipner|2009|pp=371–375}} In Vaishnavisme word [[Vishnu]]<ref>Guy Beck (2006), Alternative Krishnas: Regional and Vernacular Variations on a Hindu Deity, State University of New York Press, {{ISBN|978-0-7914-6416-8}}</ref> en sy [[avatar]]s aanbid, veral [[Krishna]] en [[Rama]].{{sfn|Bryant|Ekstrand|2013|pp=15–17}} Die volgelinge van dié tradisie is gewoonlik [[Asketisme|nieasketies]], [[Monastisisme|monasties]], en geneig tot gemeenskapsgeleenthede en aanbiddingspraktyke wat geïnspireer is deur die "intiem liefdevolle, vreugdevolle, spelerige" Krishna en ander Vishnu-avatars.<ref name=sskumar/> Dit sluit in gemeenskapsdanse, die sing van [[kirtan]]s en [[bhajan]]s, met klank en musiek wat volgens sommige mense meditasie- en spirituele kragte het.{{sfn|Bryant|Ekstrand|2004|pp=38–43}} Tempelaanbidding en feeste is gewoonlik opgesmuk.<ref>{{Cite book |last1=Nettl |first1=Bruno |url=https://books.google.com/books?id=ZOlNv8MAXIEC |title=The Garland Encyclopedia of World Music: South Asia : the Indian subcontinent |last2=Stone |first2=Ruth M. |last3=Porter |first3=James |last4=Rice |first4=Timothy |publisher=Routledge |year=1998 |isbn=978-0-8240-4946-1 |pages=246–247 |access-date=21 Februarie 2016 |archive-date=11 Oktober 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171011163910/https://books.google.com/books?id=ZOlNv8MAXIEC |url-status=live }}</ref> Die Bhagavad Gita en die Ramayana, asook Vishnu-geörienteerde Puranas verskaf die teïstiese fondament daarvan.<ref>{{harv |first=Lance |last=Nelson |year=2007 |c= |in1=Espín |in2=Nickoloff |pp=1441, 376}}</ref> Filosofies is die geloofsoortuigings gewortel in die dualistiese subskole van Vedantiese Hindoeïsme.{{sfn|Bryant|Ekstrand|2013|pp=40–43}}{{sfn|Bryant|2007|pp=357–358}} In Shaivisme word op [[Shiva]] gefokus. Shaivas word meer aangetrek deur asketiese individualisme, en dit het verskeie subskole.<ref name=sskumar/> Hulle praktyke sluit in bhakti-styl gewydheid, en tog neig hulle geloofsoortuigings na niedualistiese, monistiese skole van Hindoeïsme soos Advaita en Raja Yoga.<ref name=lancenelson/>{{sfn|Bryant|Ekstrand|2004|pp=38–43}} Sommmige Shaivas aanbid in tempels, terwyl ander klem lê op [[joga]] en daarna streef om binne-in een met Shiva te wees.<ref>{{Cite book |last=Dalal |first=Roshen |url=https://books.google.com/books?id=pNmfdAKFpkQC |title=The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faiths |publisher=Penguin Books |year=2010 |isbn=978-0-14-341517-6 |page=209 |access-date=21 Februarie 2016 |archive-date=18 April 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170418131501/https://books.google.com/books?id=pNmfdAKFpkQC |url-status=live }}</ref> Avatars is ongewoon en sommige Shaivas sien god as halfmanlik, halfvroulik; as ’n vermenging van die manlike en vroulike beginsels ([[Ardhanarishvara]]). Shaivisme is verwant aan Shaktisme, deurdat Shakti beskou word as die gade van Shiva.<ref name=lancenelson/> Gemeenskapsvierings sluit in feeste en deelname aan pelgrimstogte soos die [[Kumbh Mela]].<ref>James Lochtefeld (2010), ''God's Gateway: Identity and Meaning in a Hindu Pilgrimage Place'', Oxford University Press, {{ISBN|978-0-19-538614-1}}</ref> Shaivisme word veral beoefen in die [[Himalaja]]-streek noord van [[Kasjmir]] tot by [[Nepal]] en in Suid-Indië.<ref>Natalia Isaeva (1995), ''From Early Vedanta to Kashmir Shaivism'', State University of New York Press, {{ISBN|978-0-7914-2449-0}}, ble. 141–145</ref> Shaktisme fokus op die aanbidding van die godin [[Adi Parashakti|Shakti]] of [[Devi]] as kosmiese moeder<ref name=sskumar/> en word veral beoefen in noordoostelike en oostelike deelstate van Indië soos [[Assam]] en [[Wes-Bengale|Bengale]]. Devi word uitgebeeld as ’n sagter vorm soos [[Parvati]], die gade van Shiva; of as ’n kragtige vegtergodin soos [[Kali]] en [[Durga]]. Shakti word erken as die krag wat aan die manlike beginsel tot grondslag lê. Shaktism word ook met [[Tantra]]-praktyke verbind.<ref>{{Cite journal |last=Scaligero |first=Massimo |year=1955 |title=The Tantra and the Spirit of the West |journal=East and West |volume=5 |issue=4 |pages=291–296 |jstor=29753633}}</ref> Gemeenskapsvierings sluit in feeste, waarvan sommige optogte en die dompeling van idole in water behels.<ref>'''Geskiedenis:''' Hans Koester (1929), The Indian Religion of the Goddess Shakti, Journal of the Siam Society, Vol 23, Deel 1, ble. 1–18;<br />'''Moderne praktyke:''' June McDaniel (2010), ''Goddesses in World Culture'', Volume 1 (red.: Patricia Monaghan), {{ISBN|978-0-313-35465-6}}, Hoofstuk 2</ref> Aanbidding in Smartisme sentreer om vyf Hindoe-godhede: Shiva, Vishnu, [[Ganesha]], [[Surya]] en Parvati.{{Sfn|Flood|1996|p=113}} Die Smarta-tradisie het tydens die (vroeë) klassieke tydperk van Hindoeïsme, omstreeks die begin van die huidige era, ontstaan toe Hindoeïsme uit die wisselwerking tussen Brahmanisme en plaaslike tradisies te voorskyn gekom het.{{sfn|Hiltebeitel|2013}}{{sfn|Flood|1996}} Dié tradisie word verbind met Advaita Vedanta en beskou [[Adi Shankara]] as die stigter en hervormer van Smartisme. Die term "Smartisme" is afgelei van die Smriti-geskrifte, wat beteken "dit wat onthou word".<ref name=lancenelson/><ref name="williamsonp89">{{cite book|first=L |last=Williamson |year=2010 |title=Transcendent in America: Hindu-inspired Meditation Movements as New Religion |publisher=New York University Press |isbn=978-0814794500 |page=89}}</ref> Dié vorm van Hindoeïsme beoefen ’n filosofiese ''Jnana yoga'', die bestudering van geskrifte, nadenke en meditasie om die self se eenheid met God te verstaan.<ref name=lancenelson/><ref>{{Cite book |last=Milner |first=Murray |title=Status and Sacredness |publisher=Oxford University Press |year=1994 |isbn=978-0-19-508489-4 |pages=194–197}}</ref> Daar is geen [[sensus]]data beskikbaar oor die [[demografie]]se geskiedenis of neigings van die tradisies in Hindoeïsme nie.<ref>[http://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/ The global religious landscape: Hindus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200209012719/https://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/ |date=9 Februarie 2020 }}, Pew Research (2012)</ref> Ramings verskil oor die aantal gelowiges van die verskillende tradisies. Volgens ’n raming in 2010 deur Johnson en Grim is die Vaishnavisme-tradisie die grootste, met sowat 641&nbsp;miljoen of 67,6% van Hindoes; gevolg deur Shaivisme, met 252&nbsp;miljoen of 26,6%; Shaktisme, met 30&nbsp;miljoen of 3,2%; en ander tradisies, insluitende Neo-Hindoeïsme en Hervorming-Hindoeïsme, met 25&nbsp;miljoen of 2,6%.<ref name="johnson400">{{Cite book |last1=Johnson |first1=Todd M |url=https://books.google.com/books?id=SAzizViY30EC&q=Table+1.19 |title=The World's Religions in Figures: An Introduction to International Religious Demography |last2=Grim |first2=Brian J |publisher=John Wiley & Sons |year=2013 |isbn=978-1-118-32303-8 |page=400 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=9 Desember 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191209194251/https://books.google.com/books?id=SAzizViY30EC |url-status=live }}</ref> Volgens Jones en Ryan is Shaivisme egter die grootste tradisie.{{sfn|Jones|Ryan|2006|p=474}} ==Geloofsoortuigings== [[Beeld:Halebid3.JPG|thumb||Paneelreliëf aan ’n muur van die Hoysaleswara-tempel in [[Karnataka]] in Indië van die [[Trimurti]]: Brahma, Shiva en Vishnu.]] Prominente temas in Hindoeïstiese geloofsoortuigings sluit in (hoewel dit nie beperk is nie tot) [[dharma]] (etiek/pligte), [[samsara]] (die voortdurende siklus van geboorte, lewe, dood en hergeboorte), [[karma]] (optrede, bedoeling en gevolge), [[moksha]] (bevryding van samsara) en die verskillende [[yoga]]s (weë of praktyke).{{sfn|Brodd|2003}} ===Purusharthas (doelwitte van die lewe)=== In klassieke Hindoeïsme word vier doelwitte van die menslike lewe (Purusharthas) aanvaar: dharma, artha, kama en moksha.<ref name="Bilimoria 2007 p. 103" />{{sfn|Flood|1997|p=11}} ====Dharma (regverdigheid, etiek)==== [[Dharma]] (Sanskrit: धर्म) word beskou as die belangrikste doel van ’n mens se lewe.<ref>{{Cite book |last=Flood |first=Gavin |title=The Fruits of Our Desiring |year=1996a |isbn=978-1-896209-30-2 |editor-last=Lipner |editor-first=Julius |pages=16–21 |chapter=The meaning and context of the Purusarthas }}</ref> Die begrip omvat gedrag wat beskou word as in ooreenstemming met die orde wat die lewe en die heelal moontlik maak,<ref>[http://www.encyclopedia.com/topic/dharma.aspx#1 "Dharma"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160926234045/http://www.encyclopedia.com/topic/dharma.aspx#1 |date=26 September 2016 }}</ref> en sluit in pligte, regte, wette, gedrag, deugde en "die regte lewenswyse".<ref name="tce">{{Cite book |title=The Columbia Encyclopedia |publisher=Columbia University Press |year=2013 |isbn=978-0-7876-5015-5 |edition=6de |chapter=Dharma}}</ref> Dharma is volgens Van Buitenen<ref name="vanbuitenen">{{Cite journal |last=Van Buitenen |first=J. A. B. |date=April–July 1957 |title=Dharma and Moksa |journal=Philosophy East and West |volume=7 |issue=1/2 |pages=33–40|doi=10.2307/1396832 |jstor=1396832 }}</ref> dit wat alle lewende mense moet aanvaar en respekteer om harmonie en orde in die wêreld te handhaaf. ====Artha (lewensbestaan, rykdom) ==== [[Artha]] (Sanskrit: अर्थ) is die nastrewing van rykdom vir ’n lewensbestaan, verpligtings en ekonomiese vooruitgang. Dit sluit in die politieke lewe, diplomasie en materiële welsyn. Artha sluit dus alle lewensmiddele, bedrywighede en hulpbronne in wat ’n mens in staat stel om in die toestand te wees waarin hy wil wees wat betref rykdom, beroep en finansiële sekuriteit.{{sfn|Koller|1968}} Die behoorlike nastrewing van artha word beskou as ’n belangrike doel van die menslike lewe.{{sfn|Lochtefeld|2002a|pp=55–56}}<ref name="bruces">Bruce Sullivan (1997), ''Historical Dictionary of Hinduism'', {{ISBN|978-0-8108-3327-2}}, pp. 29–30</ref> ====Kama (sensuele plesier)==== [[Kama]] (Sanskrit, [[Pali]]: काम) beteken begeerte, wense, passie, verlange, ’n plesier van die [[Sintuig|sintuie]], die estetiese genieting van die lewe en liefde, met of sonder [[seks]]uele konnotasies.<ref>{{Cite journal |last=Macy |first=Joanna |year=1975 |title=The Dialectics of Desire |journal=Numen |volume=22 |issue=2 |pages=145–60 |doi=10.2307/3269765 |jstor=3269765}}</ref><ref name="mmwse">Monier Williams, [http://www.ibiblio.org/sripedia/ebooks/mw/0300/mw__0304.html काम, kāma] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019211540/http://www.ibiblio.org/sripedia/ebooks/mw/0300/mw__0304.html |date=19 Oktober 2017 }} ''Monier-Williams Sanskrit English Dictionary'', bl. 271</ref> In Hindoeïsme word kama beskou as ’n noodsaaklike en gesonde doel van die menslike lewe indien dit nagestreef word sonder om dharma, artha en moksha in te boet.<ref>Sien: * "The Hindu Kama Shastra Society" (1925), ''[https://archive.org/stream/kamasutraofvatsy00vatsuoft#page/8/mode/2up The Kama Sutra of Vatsyayana]'', University of Toronto Archives, pp. 8; * A. Sharma (1982), ''The Puruṣārthas: a study in Hindu axiology'', Michigan State University, {{ISBN|978-99936-24-31-8}}, pp. 9–12; * A. Sharma (1999), [https://www.jstor.org/stable/40018229 "The Puruṣārthas: An Axiological Exploration of Hinduism"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201229174154/https://www.jstor.org/stable/40018229 |date=29 Desember 2020 }}, ''The Journal of Religious Ethics'', Vol. 27, No. 2 (Summer, 1999), pp. 223–256; * Chris Bartley (2001), ''Encyclopedia of Asian Philosophy'', Editor: Oliver Learman, {{ISBN|978-0-415-17281-3}}, Routledge, Artikel oor Purushartha, p. 443</ref> ====Moksha (bevryding, bevryding van samsara) ==== [[Moksha]] (Sanskrit: मोक्ष) of mukti (Sanskrit: मुक्ति) is die uiteindelike, belangrikste doel in Hindoeïsme. In ’n sin is moksha ’n begrip wat verbind word met bevryding van hartseer, lyding en samsara (die siklus van geboorte en hergeboorte). Vanweë ’n geloof in die onvernietigbaarheid van die [[siel]]<ref>{{Cite book |last=Europa Publications Staff |title=The Far East and Australasia, 2003 – Regional surveys of the world |publisher=Routledge |year=2003 |isbn=978-1-85743-133-9 |url=https://books.google.com/books?id=e5Az1lGCJwQC&pg=PA39 |page=39 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174155/https://books.google.com/books?id=e5Az1lGCJwQC&pg=PA39 |url-status=live }}</ref> word die dood as onbelangrik beskou met betrekking tot die kosmiese self.<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=58UZWWzqglMC |title=Hindu spirituality - Volume 25 of Documenta missionalia |publisher=Editrice Pontificia Università Gregoriana |year=1999 |isbn=978-88-7652-818-7 |page=1 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191229001010/https://books.google.com/books?id=58UZWWzqglMC |url-status=live }}</ref> Die betekenis van "moksha" verskil van een denkskool tot ’n ander. Advaita Vedanta bepaal byvoorbeeld dat nadat ’n mens moksha bereik het, hy sy "siel, self" ken en dit identifiseer as een met [[Brahman]] en almal in alle opsigte.<ref name=karlpotter/><ref name="klausklost">{{Cite book|last=Klostermaier|first=Klaus|url=https://books.google.com/books?id=x6gvAAAAIAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=Mok%E1%B9%A3a+and+Critical+Theory&q=Mok%E1%B9%A3a+and+Critical+Theory&hl=en|title=Philosophy East & West|date=1985|publisher=University Press of Hawaii|pages=61–71|language=en}}</ref> Die volgelinge van [[Dvaita]]-skole (dualistiese skole) identifiseer individuele "siel, self" in ’n moksha-toestand as apart van Brahman, maar oneindig naby, en glo hulle sal die ewigheid in ’n ''loka'' (hemel) deurbring nadat hulle moksha bereik het. Vir teïstiese skole van Hindoeïsme is moksha die bevryding van samsara, terwyl moksha volgens ander skole soos die monistiese skool in die huidige lewe moontlik is en ’n sielkundige begrip is.{{sfn|Deutsch|2001}}<ref name="karlpotter">Karl Potter, "Dharma and Mokṣa from a Conversational Point of View", ''Philosophy East and West'', Vol. 8, No. 1/2 (Apr.–Jul. 1958), pp. 49–63</ref> Volgens Deutsch is moksha ’n perfekte bestaanstoestand – van selfbewuswording, van vryheid en van "bewuswording van die hele heelal as die Self".{{sfn|Deutsch|2001}} Klostermaier<ref name="klausklost"/> meen moksha in hierdie skole impliseer ’n bevryding van voorheen belemmerde vermoëns, ’n verwydering van hindernisse vir ’n onbeperkte lewe wat ’n mens in staat stel om waarlik ’n persoon in die volle sin te wees; die begrip impliseer ’n ongebruikte menslike potensiaal van kreatiwiteit, meegevoel en begrip wat voorheen geblokkeer is. Moksha is meer as ’n bevryding van die lydingsiklus van geboorte en hergeboorte; die Vedantiese skool verdeel dit in twee: ''Jivanmukti'' (bevryding in hierdie lewe) en ''Videhamukti'' (bevryding ná die dood).<ref name="klausklost"/> ===Karma en samsara=== "Karma" kan letterlik vertaal word as "aksie", "werk" of "daad",<ref>{{Cite book |last=Apte |first=Vaman S |url=https://archive.org/details/studentsenglishs00apte_271 |title=The Student's English-Sanskrit Dictionary |publisher=Motilal Banarsidas |year=1997 |isbn=978-81-208-0300-8 |edition=New |location=Delhi}}</ref> en verwys ook na die Vediese teorie van "morele wet van oorsaak en gevolg".<ref>{{Cite book |last=Smith |first=Huston |year=1991 |title=The World's Religions: Our Great Wisdom Traditions |location=San Francisco |publisher=Harper |isbn=978-0-06-250799-0 |page=64 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/worldsreligions000smit}}</ref><ref>Karl Potter (1964), "The Naturalistic Principle of Karma", ''Philosophy East and West'', Vol. 14, No. 1 (Apr. 1964), pp. 39–49</ref> Die teorie is ’n kombinasie van (1) veroorsaking (kousaliteit) wat eties kan wees of nie; (2) etisering, dat goeie of slegte dade gevolge het; en (3) hergeboorte.<ref name="wdointro">Wendy D. O'Flaherty (1980), ''Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions'', University of California Press, {{ISBN|978-0-520-03923-0}}, ble. xi–xxv (Inleiding) en ble. 3–37</ref> Karma verduidelik die huidige omstandighede van ’n individu aan die hand van sy of haar dade in die verlede. Dié dade en hulle gevolge kan in ’n persoon se huidige lewe wees of, volgens sommige skole, in vorige lewens.<ref name=wdointro/><ref>Karl Potter (1980), in ''Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions'' (O'Flaherty, red.), University of California Press, {{ISBN|978-0-520-03923-0}}, pp. 241–267</ref> Dié siklus van geboorte, lewe, dood en hergeboorte waord samsara genoem. Bevryding van samsara deur moksha verseker langdurige geluk en vrede, word geglo.{{sfn|Radhakrishnan|1996|p=254}}<ref>{{Cite book |last=Vivekananda |first=Swami |title=Jnana Yoga |publisher=Kessinger Publishing |year=2005 |isbn=978-1-4254-8288-6 |pages=301–302}} (8ste herdruk, 1993)</ref> ==Geskrifte== Die antieke geskrifte van Hindoeïsme is in [[Sanskrit]]. Hulle word in twee dele geklassifiseer: ''Shruti'' en ''Smriti''. ''Shruti'' is "nie deur ’n mens gemaak nie", maar aan die ''rishi's'' (sieners) geopenbaar en dit word beskou as van die hoogste gesag; die ''Smriti'' is mensgemaak en het sekondêre gesag.{{sfn|Muesse|2011|p=202}} Hulle is die twee belangrikste bronne van dharma – die ander twee is ''Sista Achara/Sadachara'' ("gedrag van edel mense") en ''Atma tusti'' ("wat jouself behaag"). [[Beeld:Rigveda MS2097.jpg|thumb|200px|links|Die ''Rigveda'' is die eerste van vier Vedas en een van die oudste godsdiensgeskrifte. Dié ''Rigveda''-manuskrip is in die [[Devanagari]]-skrif.]] Hindoegeskrifte is saamgestel, gememoriseer en baie eeue lank en oor geslagte heen verbaal oorgedra voordat hulle neergeskryf is.{{sfn|Flood|2003|pp=68–69}}{{sfn|Sargeant|Chapple |1984|p=3}} Wysgeers het die leerstellings oor eeue heen verfyn en uitgebrei, en geskrifte ontwikkel met epistemologiese en metafisiese teorieë van ses klassieke skole van Hindoeïsme. ''Shruti'' (letterlik "dit wat gehoor word"){{sfn|Rinehart|2004|p=68}} verwys veral na die Vedas, wat die vroegste rekord van die Hindoegeskrifte uitmaak, en word beskou as ewige waarhede wat aan die antieke wysgeers geopenbaar is.{{sfn|Flood|2008|p=4}} Daar is vier Vedas – ''Rigveda'', ''Samaveda'', ''Yajurveda'' en ''Atharvaveda''. Elk word onderverdeel in vier belangrike soorte geskrifte – die Samhitas (mantras en seënbedes), die Aranyakas (geskrifte oor rituele, seremonies, offerandes en simboliese offerandes), die Brahmanas (kommentaar op rituele, seremonies en offerandes) en die Upanishads (geskrifte wat meditasie, filosofie en spirituele kennis bespreek).{{sfn|Flood|1996|pp=35–39}}<ref>A Bhattacharya (2006), ''Hindu Dharma: Introduction to Scriptures and Theology'', {{ISBN|978-0-595-38455-6}}, ble. 8–14; George M. Williams (2003), Handbook of Hindu Mythology, Oxford University Press, {{ISBN|978-0-19-533261-2}}, bl. 285</ref> Die Upanishads is die fondament van Hindoefilosofie en het ’n groot invloed op uiteenlopendes tradisies gehad.<ref name=wendydoniger/><ref>{{Cite book |last=Dissanayake |first=Wiman |title=Self as Body in Asian Theory and Practice |publisher=State University of New York Press |year=1993 |isbn=978-0-7914-1080-6 |editor-last=Kasulis |editor-first=Thomas P. |page=39|display-editors=etal}}</ref><ref name=McDowell>{{Cite book |last1=McDowell |first1=Michael |title=World Religions |last2=Brown |first2=Nathan |publisher=Penguin |year=2009 |isbn=978-1-59257-846-7 |pages=208–210}}</ref> Hulle is die invloedrykste van al die Hindoegeskrifte en word beskou as tekste par excellence van Hindoeïsme – hulle sentrale idees beïnvloed steeds gedagtes en tradisies.<ref name="wendydoniger">{{harvnb|Doniger|1990|pp=2–3}}</ref><ref name=Olivelle2014p3q>{{Cite book |last=Olivelle |first=Patrick |title=The Early Upanisads |publisher=Oxford University Press |year=2014 |isbn=978-0-19-535242-9 |page=3}}</ref> Daar is 108 Upanishads, waarvan tussen 10 en 13 deur geleerdes beskou word as die heel belangrikstes.<ref name=Olivelle1998Introduction>{{cite book |last=Olivelle |first=Patrick |year=1998 |title=Upaniṣads |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-282292-5 |chapter=Inleiding}}</ref><ref>{{Cite book |title=Thirteen Principal Upanishads |translator-last=Hume |translator-first=Robert |url=https://archive.org/stream/thirteenprincipa028442mbp#page/n1/mode/2up}}</ref> Die merkwaardigste van die ''Smritis'' ("wat onthou word") is die epiese verhale en die [[Purana]]s. Die epiese verhale bestaan uit die Mahabharata en Ramayana. Die ''[[Bhagavad Gita]]'' ("Lied van die Heer") is ’n integrale deel van die Mahabharata en een van die gewildste heilige geskrifte in Hindoeïsme.<ref>''Sarvopaniṣado gāvo'', ens. (''Gītā Māhātmya'' 6). ''Gītā Dhyānam'', aangehaal in {{cite book |chapter=Introduction |chapter-url=https://vedabase.io/en/library/bg/introduction/ |title=Bhagavad-gītā |trans-title=As It Is |via=Bhaktivedanta VedaBase |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174201/https://vedabase.io/en/library/bg/introduction/ |url-status=live }}</ref> Die Puranas, wat van omstreeks 300&nbsp;n.C. saamgestel is,{{sfn|Lorenzen|1999|p=655}} bevat uitgebreide [[Mitologie|mitologieë]] en is sentraal in die verspreiding van algemene temas van Hindoeïsme deur lewendige vertellings. Die ''Yoga Sutras'' is ’n klassieke geskrif vir die Hindoeïstiese Yoga-tradisie, wat in die 20ste eeu opnuut gewild geword het.<ref>{{Cite book |last=Michelis |first=Elizabeth De |url=https://books.google.com/books?id=sHBBDq_Ul3sC |title=A History of Modern Yoga: Patanjali and Western Esotericism |date=2005 |publisher=Continuum |isbn=978-0-8264-8772-8}}</ref> Sedert die 19de eeu het Indiese moderniste die "Ariese oorsprong" van Hindoeïsme weer beklemtoon; hulle het die geloof "gesuiwer" van sy tantriese elemente{{sfn|Lorenzen|2002|p=33}} en die Vediese elemente weer uitgelig. Hindoemoderniste soos Vivekananda beskou die Vedas as die wette van die spirituele wêreld wat steeds sal bestaan al word hulle nie meer aan die wysgeers geopenbaar nie.{{sfn|Vivekananda|1987|loc=Volume I|pp=6–7}}{{sfn|Harshananda|1989}} In die tantriese tradisie verwys Agamas na gesaghebbende geskrifte oor die leringe van Shiva aan Shakti,{{sfn|Jones|Ryan|2006|p=13}} terwyl Nigamas verwys na die Vedas en die leringe van Shakti aan Shiva.{{sfn|Jones|Ryan|2006|p=13}} In Agamiese skole is die Vedas en Agamas ewe gesaghebbend.<ref>{{Cite book |last=Dhavamony |first=Mariasusai |title=Hindu Spirituality |publisher=Gregorian University and Biblical Press |year=1999 |isbn=978-88-7652-818-7 |pages=31–34}}</ref><ref>{{Cite book |last=Smith |first=David |title=The Dance of Siva: Religion, Art and Poetry in South India |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |isbn=978-0-521-48234-9 |page=116}}</ref> ==Praktyke== ===Rituele=== [[Beeld:(A) Hindu wedding, Saptapadi ritual before Agni Yajna.jpg|thumb|240px|’n Bruilof is die omvattendste ritueel wat ’n Hindoe in sy lewe sal onderneem. ’n Tipiese Hindoetroue word met ’n vuurritueel (op foto) voltrek.{{sfn|Lochtefeld|2002a|p=427}}]] Die meeste Hindoes hou tuis godsdiensrituele.<ref>{{harvnb|Muesse|2011|p=[https://archive.org/details/hindutraditionsc00mues/page/216 216]}}.</ref> Dié rituele wissel aansienlik van streek tot streek, dorp tot dorp en individu tot individu. Hulle is nie verpligtend nie. Die aard en plek van die rituele is die individu se keuse. Sommige diep godsdienstige Hindoes doen daagliks rituele soos aanbidding teen dagbreek (gewoonlik by ’n gesinsaltaar) nadat hulle gebad het. Dit sluit gewoonlik die aansteek van ’n lamp en ’n offerande van kos voor die beelde van gode in, asook die opsê van godsdienstekste, die sing van bhajans (gewyde liedere), joga, meditasie, die sing-praat van mantras, ensovoorts.{{sfn|Heitzman|Worden|1996|pp=145–146}} Vediese rituele voor ’n heilige vuur (yajna) en die sing van Vediese liedere word ook op spesiale geleenthede uitgevoer, soos op ’n bruilof.<ref>{{Cite journal |last=Sharma |first=A |year=1985 |title=Marriage in the Hindu religious tradition |journal=Journal of Ecumenical Studies |volume=22 |issue=1 |pages=69–80}}</ref> Rituele by ander groot gebeure in die lewenstadium, soos ná die dood, sluit die yajna en die praat-sing van Vediese mantras in.<ref>{{Cite web |title=Hindu Marriage Act, 1955 |url=http://www.sudhirlaw.com/HMA55.htm |access-date=25 June 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070605133731/http://www.sudhirlaw.com/HMA55.htm |archive-date=5 Junie 2007}}</ref> Die woorde van die mantras is "self heilig"{{sfn|Holdrege|1996|pp=346–347}} en "omvat nie linguistiese uitings nie".{{sfn|Holdrege|1996|p=347}} Soos Klostermaier opmerk, word hulle eerder in hulle toepassing in Vediese rituele magiese klanke, "’n middel tot ’n doel".<ref>{{harvnb|Klostermaier|2007|p=55}} haal aan uit Madhav M. Deshpande (1990), [https://www.scribd.com/document/378011865/Madhav-Deshpande-Changing-Conceptions-of-the-Veda-From-Speech-Acts-to-Magical-Sounds ''Changing Conceptions of the Veda: From Speech-Acts to Magical Sounds''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200801162442/https://www.scribd.com/document/378011865/Madhav-Deshpande-Changing-Conceptions-of-the-Veda-From-Speech-Acts-to-Magical-Sounds |date= 1 Augustus 2020 }}, p.4.}}</ref> In die Brahmaniese perspektief het die klanke hulle eie betekenis; mantras word beskou as "oerritmes van die skepping" wat dit waarna hulle verwys, voorafgegaan het.{{sfn|Holdrege|1996|p=347}} Deur hulle op te sê word die [[kosmos]] geregenereer. "Solank as wat die suiwerheid van die klanke behou word, sal die opsê van die mantras doeltreffend wees, of hulle deur mense verstaan word of nie."{{sfn|Holdrege|1996|p=347}}<ref name=Coward2008p114>{{harvnb|Coward|2008|p=114}}</ref> ===Deurgangsrites=== Groot mylpale in die lewe word in Hindoeïsme as sanskaras ([[deurgangsrite]]s) gevier.<ref name="pandey">{{Cite book |last=Pandey |first=R |title=Hindu Saṁskāras: Socio-Religious Study of the Hindu Sacraments |publisher=Motilal Banarsidass |year=1969 |isbn=978-81-208-0434-0 |edition=2nd |location=Delhi}}</ref><ref name="knipe">{{Cite book |last=Knipe |first=David |title=Vedic Voices: Intimate Narratives of a Living Andhra Tradition |publisher=Oxford University Press |year=2015 |isbn=978-0-19-939769-3 |page=52}}</ref> Die deurgangsrites is nie verpligtend nie en verskil grootliks van een gender, gemeenskap of streek tot die ander.<ref name=pvkanesamsk>{{Cite book |last=Kane |first=PV |title=History of Dharmasastras |publisher=Bhandarkar Oriental Research Institute |series=Part I |volume=II |pages=190–417 |chapter=Saṁskāra |chapter-url=https://archive.org/stream/historyofdharmas029210mbp#page/n248/mode/2up}}</ref> Die ''Gautama Dharmasutra'' is in die middel van die eerste millennium&nbsp;v.C. saamgestel en lys 48 sanskaras,<ref name=patrick/> terwyl die ''Gryhasutra'' en ander geskrifte wat eeue later saamgestel is, tussen 12 en 16 sanskaras noem.<ref name="pandey"/><ref name="carlolson">{{Cite book |last=Olson |first=Carl |title=The Many Colors of Hinduism: A Thematic-historical Introduction |publisher=Rutgers University Press |year=2007 |isbn=978-0-8135-4068-9 |pages=93–94}}</ref> Die lys sanskaras omvat beide uiterlike rituele, soos die viering van ’n baba se geboorte en ’n baba se naamgeeseremonie, en innerlike rites van resolusies en etiek, soos barmhartigheid en ’n positiewe houding.<ref name="patrick">{{Cite book |last=Olivelle |first=Patrick |title=Dharmasutras – The Law Codes of Ancient India |publisher=Oxford University Press |year=2009 |isbn=978-0-19-955537-6 |pages=90–91}}</ref> Die belangrikste deurgangsrites sluit in<ref name="pvkanesamsk"/> [[swangerskap]], die rite voor die [[fetus]] begin beweeg en skop, die ooievaarstee, viering van die geboorte, naamgeeseremonie, baba se eerste uitstappie, eerste vaste kos, eerste haarsny, begin van sy skoolloopbaan, ensovoorts. Ander is die eerste skeer vir seuns en [[maandstonde]] vir meisies, ’n gradeplegtigheid, bruilof, vas, en verassing vir ’n volwassene en begrafnis vir ’n kind.<ref>{{Cite journal |last=Siqueira |first=Thomas N. |date=March 1935 |title=The Vedic Sacraments |journal=Thought |volume=9 |issue=4 |pages=598–609 |doi=10.5840/thought1935945}}</ref> ===Bhakti=== {{Multibeeld | align = right | direction = horizontal | background color = | voetskrif = ’n Tuisaltaar met offerandes (links) en ’n priester in ’n tempel. | header= | beeld1 = Vishu-kani 1.JPG | width1 = 240 | onderskrif1 = | beeld2 = Kumuthavalli AvatharaAthalam.jpg | width2 = 135 | onderskrif2 = }} Bhakti verwys na aanbidding, deelneming in en liefde vir ’n god.<ref>{{Cite encyclopedia |year=2009 |title=Bhakti |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/63933/bhakti |access-date=16 Junie 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174330/https://www.britannica.com/topic/bhakti |url-status=live }}</ref><ref name="karen">{{Cite book |last=Pechelis |first=Karen |title=The Continuum Companion to Hindu Studies |publisher=Bloomsbury |year=2011 |isbn=978-0-8264-9966-0 |editor-last=Frazier |editor-first=Jessica |pages=107–121 |chapter=Bhakti Traditions |editor-last2=Flood |editor-first2=Gavin}}</ref> ''Bhakti-marga'' word beskou as een van baie moontlike paaie van spiritualiteit en ’n alternatiewe weg na moksha.<ref>{{harvnb|Lochtefeld|2002a|pp=98–100}}</ref> Die ander paaie, wat die keuse van die aanbidder is, is ''Jnana-marga'' (pad van kennis), ''Karma-marga'' (pad van werke) en ''Raja-marga'' (pad van oordenking en meditasie).<ref name="johnmartin">{{Cite book |last=Sahajananda |first=John Martin |year=2014 |title=Fully Human Fully Divine |publisher=Partridge India |isbn=978-1-4828-1955-7 |page=60}}</ref><ref>{{Cite book |last=Tiwari |first=Kedar Nath |title=Comparative Religion |publisher=Motilal Banarsidass |year=2009 |isbn=978-81-208-0293-3 |page=31}}</ref> Bhakti word op verskeie maniere beoefen, van die opsê van mantras en japas (towerspreuke) tot individuele, privaat gebede by die tuisaltaar<ref>{{Cite book |last=Huyler |first=Stephen |url=https://books.google.com/books?id=cnNcDn36VHcC |title=Meeting God: Elements of Hindu Devotion |publisher=Yale University Press |year=2002 |isbn=978-0-300-08905-9 |pages=10–11, 71}}</ref> of in ’n tempel voor ’n beeld van ’n god.<ref>{{Cite journal |last=Gonda |first=Jan |year=1963 |title=The Indian Mantra |journal=Oriens |volume=16 |pages=244–297 |doi=10.1163/18778372-01601016}}</ref>{{Sfn|Fowler|1997|pp=41–50}} Hindoetempels en tuisaltaars is belangrike elemente van aanbidding in hedendaagse teïstiese Hindoeïsme.<ref name="Foulston2012p20">{{Cite book|last=Foulston|first=Lynn|url=https://books.google.com/books?id=3N4mGlbutbgC|title=Encyclopedia of Hinduism|publisher=Routledge|year=2012|isbn=978-1-135-18978-5|editor-last=Cush|editor-first=Denise|pages=21–22, 868|display-editors=etal}}</ref> Terwyl baie mense op spesiale geleenthede ’n tempel besoek, vind die meeste daaglikse gebede plaas by ’n tuisaltaar, gewoonlik ’n deel van die huis wat heilige beelde van gode of ghoeroes bevat.<ref name="Foulston2012p20" /> ’n Vorm van daaglikse aanbidding is aarti (smeekbede), ’n ritueel waartydens ’n vlam geoffer en ’n pryslied gesing word.<ref name=":0">{{Cite book|last=Lutgendorf|first=Philip|url=https://books.google.com/books?id=fVFC2Nx-LP8C&q=hanuman's+tale|title=Hanuman's Tale: The Messages of a Divine Monkey|date=2007-01-11|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-804220-4|pages=401|language=en|access-date=29 Desember 2020|archive-date=29 Desember 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174158/https://books.google.com/books?id=fVFC2Nx-LP8C&q=hanuman%27s+tale|url-status=live}}</ref> Voorbeelde is ''Om Jai Jagdish Hare'', ’n gebed tot Vishnu, en ''Sukhakarta Dukhaharta'', ’n gebed tot Ganesha.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/34752006|title=Ganesh, the benevolent|date=1995|publisher=Marg Publications|others=Pal, Pratapaditya., Marg Publications.|isbn=81-85026-31-9|location=Bombay|oclc=34752006|access-date=29 Desember 2020|archive-date=29 Desember 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174126/https://www.worldcat.org/title/ganesh-the-benevolent/oclc/34752006|url-status=live}}</ref> Ander gemeenskaps- en persoonlike praktyke sluit in puja, kirtan of bhajan, waar ’n groep aanbidders gewyde liedere en verse lees of gedigte sing.<ref>{{Cite encyclopedia |year=2015 |title=Puja |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/topic/puja |access-date=16 Junie 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174151/https://www.britannica.com/topic/puja |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite book |last=DeNapoli |first=Antoinette |title=Real Sadhus Sing to God |publisher=Oxford University Press |year=2014 |isbn=978-0-19-994003-5 |pages=19–24}}</ref> Terwyl die keuse van die god van die aanbidder afhang, is die gewildste tradisies Vaishnavisme, Shaivisme en Shaktisme.<ref>{{Cite book |last=Reinhart |first=Robin |title=Contemporary Hinduism: ritual, culture, and practice |year=2004 |isbn=978-1-57607-905-8 |pages=35–47}}</ref> ’n Hindoe kan verskeie gode aanbid, almal as henoteïstiese manifestasies van dieselfde hoër god, kosmiese gees en absolute spirituele begrip wat [[Brahman]] genoem word.{{sfn|Prentiss|2014}}{{sfn|Sharma|2000|pp=72–75}} Hoewel bhakti-praktyke gewild en maklik uitvoerbaar is, beoefen nie alle Hindoes dit nie.<ref>{{Cite book |last=Smart |first=Ninian |title=The Yogi and the Devotee |publisher=Routledge |year=2012 |isbn=978-0-415-68499-6 |pages=52–80}}</ref> ===Feeste=== [[Beeld:Deepawali-festival.jpg|thumb|220px|Die fees van ligte, [[Divali]], word wêreldwyd gevier. In Suid-Indië word dit "Dipavali" genoem.]] [[Beeld:Hindus in Ghana celebrating Ganesh Chaturti.jpg|thumb|220px|Hindoes in [[Ghana]] vier Ganesh Chaturti.]] Hindoefeeste (Sanskrit: ''Utsava''; letterlik "om hoër te lig") is seremonies wat die individuele en sosiale lewe met dharma verweef.<ref name=sandrarobinson/><ref name="yustf">{{Cite book |last=Yust |first=Karen-Marie |title=Nurturing Child and Adolescent Spirituality |publisher=Rowman & Littlefield |year=2005 |isbn=978-0-7425-4463-5 |page=234 |chapter=Sacred Celebrations |postscript=. Sien ook hoofstuk 18.}}</ref> Hindoes vier baie feeste deur die jaar. Die datums word bepaal volgens die [[Hindoekalender]], ’n [[maansonkalender]]; baie vind plaas met óf [[volmaan]] ([[Holi]]) óf [[donkermaan]] ([[Divali]]), dikwels met seisoenswisselings.<ref name="denisecushf">{{Cite book |last=Robinson |first=Sandra |title=Encyclopedia of Hinduism |publisher=Routledge |year=2007 |isbn=978-0-7007-1267-0 |editor-last=Cush |editor-first=Denise |page=907 |display-editors=etal}}</ref> Sommige feeste word net in ’n sekere streek gevier en behels plaaslike tradisies, terwyl ’n paar soos Holi en Divali wêreldwyd plaasvind.<ref name=denisecushf/><ref>{{Cite book |last1=Foulston |first1=Lynn |title=Hindu Goddesses: Beliefs and Practices |last2=Abbott |first2=Stuart |publisher=Sussex Academic Press |year=2009 |isbn=978-1-902210-43-8 |page=155}}</ref> Op die feeste word gewoonlik gebeure in Hindoeïsme gevier, insluitende spirituele temas en die viering van aspekte van menslike verhoudings, soos die band tussen broers en susters tydens Raksha Bandhan.<ref name=yustf/><ref>{{Cite book |editor-last=Holberg |editor-first=Dale |title=Students' Britannica India |publisher=Encyclopædia Britannica (India) |year=2000 |isbn=978-0-85229-760-5 |volume=2 |page=120 |chapter=Festival calendar of India }}</ref> ’n Fees gedenk soms verskillende stories, na gelang van die Hindoedenominasie, en behels streektemas, tradisionele [[landbou]], plaaslike [[kuns]], familiebyeenkomste en puja-rituele.<ref name="sandrarobinson">{{Cite book |last=Robinson |first=Sandra |title=Encyclopedia of Hinduism |publisher=Routledge |year=2007 |isbn=978-0-7007-1267-0 |editor-last=Cush |editor-first=Denise |pages=908–912 |display-editors=etal}}</ref> ’n Paar groot streek- en wêreldwye feeste is: {{div col|colwidth=18em}} * Makar Sankranti * Pongal * Thaipusam * Vasant Panchami * Maha Shivaratri * Shigmo * Holi * Gudi Padwa * Ugadi * Bihu * Vishu * Ram Navami * Kartik Purnima * Raksha Bandhan * Krishna Janmastami * Gowri Habba * Ganesh Chaturthi * Onam * Navaratri * Dussehra * Durga Puja * Divali of Tihar or Deepawali * Chhath * Bonalu * Rath Yatra * Dashain {{div col end}} ===Pelgrimstogte=== Baie Hindoes onderneem pelgrimstogte, wat histories ’n belangrike deel van Hindoeïsme was en vandag steeds is.{{Sfn|Fuller|2004|pp=204–05}} Pelgrimsterreine word tirtha, kshetra, gopitha of mahalaya genoem.{{Sfn|Lochtefeld|2002n|pp=698–699}}{{Sfn|Jacobsen|2013|pp=4, 22, 27, 140–148, 157–158}} Die reisproses na ’n tirtha is ’n Tirtha-yatra.{{Sfn|Bhardwaj|1983|p=2}} Volgens die Hindoegeskrif ''Skanda Purana'' is daar drie soorte tirtha: ''Jangam Tirtha'' is na ’n beweegbare plek van ’n [[sadhu]], [[rishi]] of [[ghoeroe]]; ''Sthawar Tirtha'' is na ’n onbeweegbare plek, soos Benaras, Haridwar, berg Kailash of heilige riviere; ''Manas Tirtha'' is na ’n geestesplek van waarheid, welsyn, geduld, meelewing, sagte spraak en die siel.<ref>{{Cite book |last1=Sharma |first1=Krishan |last2=Sinha |first2=Anil Kishore |last3=Banerjee |first3=Bijon Gopal |url=https://books.google.com/books?id=RrkUMlsu_YIC |title=Anthropological Dimensions of Pilgrimage |publisher=Northern Book Centre |year=2009 |isbn=978-81-89091-09-5 |pages=3–5}}</ref><ref>{{Cite book |last=Maw |first=Geoffrey Waring |url=https://books.google.com/books?id=IarXAAAAMAAJ |title=Pilgrims in Hindu Holy Land: Sacred Shrines of the Indian Himalayas |publisher=Sessions Book Trust |year=1997 |isbn=978-1-85072-190-1 |page=7 |access-date=5 Julie 2017 |archive-date=16 Februarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170216202914/https://books.google.com/books?id=IarXAAAAMAAJ |url-status=live }}</ref> [[Beeld:Simhasth2016 Ujjain Snan2.jpg|thumb|280px|links|Die [[Kumbh Mela]] in 2016 in Ujjain.]] [[Beeld:Holi Festival of Colors Utah, United States 2013.jpg|thumb|220px|[[Holi]] word in [[Utah]], [[VSA]], gevier.]] Pelgrimstogterreine word genoem in die epiese [[Mahabharata]] en die [[Purana]]s.{{Sfn|Kane|1953|p=561}}{{Sfn|Eck|2012|pp=7–9}} [[Kumbh Mela]] is ’n groot pelgrimstog op die vooraand van die sonfees Makar Sankranti. Dit word vier keer in 12 jaar op een van vier terreine gehou: Prayag Raj, by die samevloei van die riviere [[Ganges]] en [[Yamuna]]; Haridwar, naby die oorsprong van die Ganges; Ujjain, aan die rivier [[Shipra]]; en Nasik, aan die oewer van die rivier [[Godavari]].{{sfn|Eck|2013|pp=152–154}} Dit is een van die grootste massapelgrimstogte ter wêreld, met ’n geraamde 40&nbsp;miljoen tot 100&nbsp;miljoen mense wat deelneem.<ref>{{Cite web |last=Taylor |first=Alan |date=14 Januarie 2013 |title=Kumbh Mela: The Largest Gathering on Earth |url=https://www.theatlantic.com/photo/2013/01/kumbh-mela-the-largest-gathering-on-earth/100438/ |website=The Atlantic |access-date=14 November 2017 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174128/https://www.theatlantic.com/photo/2013/01/kumbh-mela-the-largest-gathering-on-earth/100438/ |url-status=live }}</ref> Op dié geleentheid word tot die [[son]] gebid en in die rivier gebad, ’n tradisie wat aan die Indiese filosoof en teoloog Adi Shankara toegeskryf word.<ref>{{Cite book |last=Dalal |first=Roshan |title=The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faiths |publisher=Penguin |year=2011 |isbn=978-0-14-341517-6 |chapter=Kumbh Mela}}</ref> Sommige pelgrimstogte is deel van ’n vrata (gelofte), wat ’n Hindoe om verskeie redes kan aflê.{{Sfn|Eck|2012|pp=9–11}}{{Sfn|Bhardwaj|1983|p=6}} Dit gedenk dalk ’n spesiale geleentheid, soos die geboorte van ’n kind, ’n deurgangsrite soos ’n kind se eerste haarsny, of die herstel van ’n siekte.{{Sfn|Eck|2012|p=9}}<ref>{{Cite journal |last=Bharati |first=Agehananda |year=1963 |title=Pilgrimage in the Indian Tradition |journal=History of Religions |volume=3 |issue=1 |pages=135–167 |doi=10.1086/462476|s2cid=162220544 }}</ref> Dit kan ook wees uit dankbaarheid vir gebede wat verhoor is.{{Sfn|Eck|2012|p=9}} Ander redes vir ’n tirtha kan wees om geestelike waarde daaruit te kry om na beroemde tempels te reis of in riviere soos die Ganges te bad.{{Sfn|Bhardwaj|1983|pp=3–5}}<ref>{{Cite book |last=Amazzone |first=Laura |url=https://books.google.com/books?id=PM_TNDu8NHUC |title=Goddess Durga and Sacred Female Power |publisher=Rowman & Littlefield |year=2012 |isbn=978-0-7618-5314-5 |pages=43–45}}</ref>{{sfn|Holm|Bowker|2001|pp=69–77}} Dit kan ook wees om boete te doen en berou te betoon, vir onbedoelde foute en bedoelde sondes, in die Hindoetradisie.{{Sfn|Lingat|1973|pp=98–99}}{{Sfn|Bhardwaj|1983|p=4}} Die regte prosedure van ’n pelgrimstog word algemeen in Hindoegeskrifte beskryf.{{Sfn|Kane|1953|p=573}} ’n Gewilde siening is dat die reis of ’n deel daarvan te voet afgelê moet word en dat net van ’n vervoermiddel gebruik gemaak word as die pelgrimstog andersins onmoontlik sou wees.{{Sfn|Kane|1953|pp=576–577}} ==Persoon en gemeenskap== ===Varnas=== [[Beeld:12BCM11.jpg|thumb|220px|Priesters besig met ’n Kalyanam (huweliksbevestiging) van die gode in ’n tempel in Telangana, Indië. Dit word elke dag van die jaar in dié tempel uitgevoer.]] Die Hindoegemeenskap word in vier klasse, of varnas, gekategoriseer: die ''Brahmins'', Vediese onderwysers en priesters; ''Kshatriyas'', stryders en konings; ''Vaishyas'', boere en handelaars; en ''Shudras'', diensknegte en werkers.{{sfn|Sharma|2000|pp=132–180}} Die ''Bhagavad Gita'' verbind die varna met ’n individu se plig (svadharma), ingebore natuur (svabhava) en natuurlike neigings (guna).{{Sfn|Halbfass|1995|p=264}} Die ''Manusmriti'' kategoriseer die verskillende [[kaste]]s.<ref>{{Cite web |title=Manu Smriti Laws of Manu |at=1.87–1.91 |url=http://www.bergen.edu/phr/121/ManuGC.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100528064608/http://www.bergen.edu/phr/121/ManuGC.pdf |archive-date=2010-05-28}}</ref> Sommige sosioloë meen beweegbaarheid en buigsaamheid binne die varnas weerspreek bewerings van sosiale diskriminasie in die kastestelsel,<ref name="Silverberg Paper">{{Harvnb|Silverberg|1969|pp=442–443}}</ref>{{sfn|Smelser|Lipset|2005}} maar ander verskil.<ref>{{Cite book |last=Smith |first=Huston |url=https://archive.org/details/illustratedworld00smit_1 |title=The Illustrated World's Religions |publisher=Harper Collins |year=1994 |isbn=978-0-06-067440-3 |location=New York |chapter=Hinduism: The Stations of Life |chapter-url=https://archive.org/details/illustratedworld00smit_1 |url-access=registration}}</ref> Geleerdes debatteer oor of die sogenaamde kastestelsel deel is van Hindoeïsme weens die geskrifte of weens sosiale gebruike.{{sfn|Michaels|2004|pp=188–197}}<ref>{{Cite web |last=V |first=Jayaram |title=The Hindu Caste System |url=http://www.hinduwebsite.com/hinduism/h_caste.asp |access-date=28 November 2012 |website=Hinduwebsite}}</ref> Sommige hedendaagse kenners voel die kastestelsel is deur die Britse [[Kolonialisme|koloniale regering]] geskep.<ref>{{Cite journal |last=de Zwart |first=Frank |date=Julie 2000 |title=The Logic of Affirmative Action: Caste, Class and Quotas in India |journal=Acta Sociologica |volume=43 |issue=3 |pages=235–249 |doi=10.1177/000169930004300304 |jstor=4201209}}</ref> Geleerdes wat afstand van die wêreld gedoen het, word in Vedantiese werke beskou as "bo alle varnas verhewe". [[Monnik]]e word aanbeveel om hulle nie te bekommer oor die kaste van die gesin by wie hulle kos bedel nie. Geleerdes soos Adi Sankara bevestig dat Brahman nie net bo alle varnas verhewe is nie; die man wat met hom geïdentifiseer word, styg ook uit bo die onderskeid en beperkings van kaste.<ref>{{Cite book |last=Jhingran |first=Saral |title=Aspects of Hindu Morality |publisher=Motilal Banarsidass |year=1989 |isbn=978-81-208-0574-3 |location=Delhi |page=143 |oclc=905765957}}</ref> ===Joga=== [[Beeld:Shiva Bangalore.jpg|thumb|220px|’n Standbeeld van [[Shiva]] in ’n jogaposisie.]] Hoe ’n Hindoe ook al die doel van die lewe definieer, daar is verskeie metodes (jogas) wat deur wyse manne geleer word om dié doel te bereik. [[Joga]] is ’n Hindoedissipline wat die liggaam, gees en bewussyn oefen vir gesondheid, kalmte en spirituele insig.<ref>{{Cite book |last=Chandra |first=Suresh |title=Encyclopaedia of Hindu Gods and Goddesses |publisher=Sarup & Sons |year=1998 |isbn=978-81-7625-039-9 |edition=1st |location=New Delhi |page=178 |oclc=40479929}}</ref> Geskrifte wat aan joga gewy word, sluit in die ''Yoga Sutras'', ''Hatha Yoga Pradipika'', ''Bhagavad Gita'' en, as hulle filosofiese en historiese basis, die Upanishads. Daar is vier vorme van joga, of ''marga'' (paaie): [[Joga#Bhakti-joga|Bhakti Yoga]] (die pad van liefde en toegewydheid), [[Joga#Karma-joga|Karma Yoga]] (die pad van regte optrede), [[Joga#Klassieke joga|Raja Yoga]] (die pad van meditasie) en [[Joga#Hatha-joga|Jnana Yoga]] (die pad van wysheid).<ref name="bhaskaressentgeneral">{{Harvnb|Bhaskarananda|1994}}</ref> ’n Individu kan een of meer jogas bo die ander verkies, volgens sy geneigdheid of begrip. Die gebruik van een joga sluit nie ander uit nie. Die moderne praktyk van joga as oefening (tradisioneel "Hatha Yoga"), word deesdae bloot "joga" genoem en die verband daarvan met Hindoeïsme word soms betwis.{{sfn|Jain|2015|pages=130-157}} ===Simboliek=== [[Beeld:Shiva Nataraja, AK-MAK-187.jpg|thumb|220px|Die standbeeld van Nataraja (die god Shiva as ’n danser) wat die silkus van skepping en vernietiging uitbeeld.]] Hindoeïsme het ’n stelsel van [[Simbool|simboliek]] en [[Ikoon|ikonografie]] ontwikkel om dit wat heilig is in [[kuns]], [[argitektuur]], [[letterkunde]] en aanbidding uit te beeld. Dié simbole se betekenis kom uit geskrifte of kulturele tradisies. Die lettergreep "[[Om]]" (wat die [[Brahman]] en [[atman]] verteenwoordig) het ontwikkel om Hindoeïsme self te verteenwoordig, terwyl ander tekens soos die [[swastika]] goeie vooruitsig verteenwoordig{{Sfn| Doniger|2000|p=1041}} en [[tilaka]] (letterlik "saad") op die voorkop – wat beskou word as die ligging van die spirituele derde oog<ref>{{Cite book |last=Napier |first=A David |title=Masks, Transformation, and Paradox |publisher=University of California Press |year=1987 |isbn=978-0-520-04533-0 |pages=186–187}}</ref> – die teken is van ’n seremoniële verwelkoming, seën of ’n mens se deelname aan ’n ritueel of deurgangsrite.<ref>{{Cite book |last=Sharma |first=SD |title=Rice: Origin, Antiquity and History |publisher=CRC Press |year=2010 |isbn=978-1-57808-680-1 |pages=68–70}}</ref> [[Blom]]me, [[voël]]s, [[dier]]e, [[instrument]]e, simmetriese [[mandala]]tekeninge, idole en ander voorwerpe is alles deel van die Hindoeïstiese ikonografie.<ref>{{Cite book |last=Rao |first=TA Gopinath |title=Elements of Hindu iconography |publisher=Motilal Banarsidass |year=1998 |isbn=978-81-208-0878-2 |pages=1–8}}</ref><ref>{{Cite book |last=Banerjea |first=JN |title=The Development of Hindu Iconography |date=September 2004 |publisher=Kessinger |isbn=978-1-4179-5008-9 |pages=247–248, 472–508}}</ref> ===Ahimsa, vegetarisme en ander kosgebruike=== Hindoes is ten gunste van ahimsa (niegeweld) en respek teenoor alle lewende dinge omdat geglo word goddelikheid kom voor in alle wesens, insluitende [[plant]]e en diere.{{sfn|Monier-Williams|1974}} Die term "ahimsa" kom voor in die Upanishads<ref name="Radhakrishnan">{{Cite book |last=Radhakrishnan |first=S. |title=Indian Philosophy, Volume 1 |publisher=George Allen and Unwin Ltd. |year=1929 |edition=2nd |series=Muirhead library of philosophy |location=London |page=148}}</ref> en die epiese Mahabharata, en is die eerste van die vyf yamas (geloftes van selfbeheersing) in Patanjali se ''Yoga Sutras''. [[Beeld:Gosala in Guntur, India.jpg|thumb|220px|links|’n ''Goshala'', of koeiskuiling, in die stad Guntur in Indië.]] In ooreenstemming met ahimsa volg baie Hindoes ’n vegetariese dieet uit respek vir ander lewensvorme. Ramings in Indië van streng laktovegetariërs, wat nooit enige vleis, vis of eiers eet nie, wissel tussen 20% en 42%, terwyl ander minder streng vegetaries of nievegetaries is.<ref name="veg">{{Cite web |ref=none |last1=Delgado |first1=Christopher L. |last2=Narrod |first2=Claire A. |last3=Tiongco |first3=Marites |date=24 Julie 2003 |title=Growth and Concentration in India |website=Policy, Technical, and Environmental Determinants and Implications of the Scaling-Up of Livestock Production in Four Fast-Growing Developing Countries: A Synthesis |url=http://www.fao.org/3/x6170e09.htm |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174129/http://www.fao.org/3/x6170e09.htm |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |ref=none |last=Goldammer |first=Ted |title=Passage to India |publisher=USDA Foreign Agricultural Service |url=http://www.fas.usda.gov/htp/highlights/2001/india.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090619160055/http://www.fas.usda.gov/htp/highlights/2001/india.pdf |archive-date=2009-06-19 }}</ref> Dié wat wel vleis eet, verkies ’n vinnige manier om diere dood te maak omdat dit die dier se lyding verminder.<ref>{{Cite book |last1=Gregory |first1=Neville |title=Animal Welfare and Meat Production |last2=Grandin |first2=Temple |publisher=CABI |year=2007 |isbn=978-1-84593-215-2 |pages=206–208}}</ref><ref>{{Cite book |last=Das |first=Veena |title=The Oxford India companion to sociology and social anthropology |publisher=Oxford University Press |year=2003 |isbn=978-0-19-564582-8 |volume=1 |pages=151–152}}</ref> Sommige Hindoes vermy vleis op spesifieke feesdae en geleenthede.<ref>{{Cite book |last=Jagannathan |first=Maithily |title=South Indian Hindu Festivals and Traditions |publisher=Abhinav |year=2005 |isbn=978-81-7017-415-8 |pages=53, 69 |postscript=;}} {{cite book|first=Pyong Gap |last=Min |year=2010 |title=Preserving Ethnicity through Religion in America |publisher=New York University Press |isbn=978-0-8147-9586-6 |page=1}}</ref> [[Bees|Koeie]] in die Hindoegemeenskap word tradisioneel beskou as versorgers en moederlike figure,{{sfn|Walker |1968|p=257}} en word vereer as ’n simbool van onselfsugtige gawe.{{sfn|Richman|1988|p=272}} Hindoes glo kos beïnvloed die liggaam, brein en gees.<ref name="Vasudha">{{Cite book |last=Narayanan |first=Vasudha |title=A Concise Introduction to World Religions |publisher=Oxford University Press |year=2007 |editor-last=Oxtoby |editor-first=Willard G. |location=New York |chapter=The Hindu Tradition |editor-last2=Segal |editor-first2=Alan F.}}</ref><ref name="Rosen">{{Cite book |last=Rosen |first=Steven |title=Essential Hinduism |publisher=Praeger Publishers |year=2006 |edition=1st |location=Westport |page=188}}</ref> Sommige Hindoegeskrifte beveel mitahara (om met matigheid te eet) aan as een van die yamas.<ref name="ckc">{{Cite book |last=Chapple |first=Christopher Key |title=The Bhagavad Gita: Twenty-fifth–Anniversary Edition |publisher=State University of New York Press |year=2009 |isbn=978-1-4384-2842-0 |pages=641–643}}</ref> Sommige Hindoes, soos dié in die Shaktisme-tradisie<ref>{{Cite book |last=Smith |first=Harold F. |title=Outline of Hinduism |date=2007 |publisher=Read Books |isbn=978-1-4067-8944-7 |chapter=12}}</ref> en in streke soos [[Bali]] en [[Nepal]],{{Sfn|Fuller|2004|p=83}}<ref>{{Cite book |editor-last=Gouyon |editor-first=Anne |title=The natural guide to Bali: enjoy nature, meet the people, make a difference |first=Bumi Kita |last=Yayasan |date=30 September 2005 |publisher=Equinox Publishing (Asia) |isbn=978-979-3780-00-9 |page=51 |chapter=The Hidden Life of Bali |access-date=12 Augustus 2010 |chapter-url=http://bookshop.blackwell.co.uk/jsp/welcome.jsp?action=search&type=isbn&term=9793780002 |archive-date=26 Julie 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726113644/http://bookshop.blackwell.co.uk/jsp/welcome.jsp?action=search&type=isbn&term=9793780002 |url-status=live }}</ref> offer diere.{{Sfn|Fuller|2004|p=83|loc=”Chapter 4”}} Die geofferde dier word as rituele voedsel geëet.<ref>{{Cite book |last=Gwynne |first=Paul |title=World Religions in Practice: A Comparative Introduction |url=https://books.google.com/books?id=tdsRKc_knZoC&pg=RA5-PT75 |publisher=John Wiley & Sons |year=2011 |isbn=978-1-4443-6005-9 |page=5 footnote 16}}</ref> Daarteenoor staan Vaishnava-Hindoes dit ten sterkte teen.<ref>{{Cite book |last=Olcott |first=H.S. |title=The Theosophist |url=https://books.google.com/books?id=jKBVAAAAYAAJ&pg=PA146 |publisher=Theosophical Publishing House |year=1906 |volume=XXVII |pages=146 met voetnoot}}</ref> Die praktyk van niegeweld teenoor diere word so algemeen aanvaar in Hindoeïsme dat diere-offerandes oor die algemeen baie min voorkom.<ref>{{harvnb|Nicholson|2010|p=169}}</ref> ==Instellings== ===Tempels=== {| bgcolor="#f9f9f9" style="float:right; border:1px solid grey;" |- |'''Indiese tempels''' |- | [[Beeld:Natarajartemple1.jpg|center|200px]]||[[Beeld:Kolkatatemple.jpg|200px|center]] |- | [[Beeld:Besakih Bali Indonesia Pura-Besakih-02.jpg|center|200px]]||[[Beeld:New Delhi Temple.jpg|center|190px]] |- |} Hindoetempels is vol [[Simbool|simboliek]]<ref name=stellakvol1>{{harvnb|Kramrisch|1976a|pp=1–16}}</ref> en bevat alle elemente van die Hindoekosmologie. Die spits van die toring of koepel verteenwoordig [[berg Meru]] en is ’n herinnering aan die woonplek van [[Brahma]] en die middel van die spirituele [[heelal]];{{sfn|Kramrisch|1976a|pp=161–169}} die kunswerke en ikonografie simboliseer dharma, kama, artha, moksha en karma.{{sfn|Kramrisch|1976b |pp=346–357 and 423–424}}{{sfn|Klostermaier|2007a |pp=268–277}} Die uitleg, motiewe, plan en bouproses weerspieël antieke rituele, geometriese simbole en die geloofsooruigings en waardes van verskeie Hindoeïstiese skole.<ref name=stellakvol1/> Die tempels is spirituele bestemmings vir baie Hindoes (nie almal nie), sowel as landmerke vir kuns, jaarlikse feeste, deurgangsrites en gemeenskapsvierings.<ref>{{Cite journal |last=Stein |first=Burton |date=February 1960 |title=The Economic Function of a Medieval South Indian Temple |journal=The Journal of Asian Studies |volume=19 |issue=2 |pages=163–176 |doi=10.2307/2943547 |jstor=2943547}}</ref>{{sfn|Michell|1988|pp=58–65}} Hindoetempels het baie verskillende style, is op uiteenlopende plekke gebou en is die produk van verskillende boumetodes. Hulle word aangepas by verskillende gode en streekgebonde geloofsoortuigings.<ref>{{Cite book |last=Boner |first=Alice |title=Principles of Composition in Hindu Sculpture: Cave Temple Period |year=1990 |isbn=978-81-208-0705-1 |at=Introduction and pp. 36–37}}</ref> Twee belangrike style is die Gopuram-styl, wat in Suid-Indië aangetref word, en die Nagara-styl van Noord-Indië.<ref>{{Cite encyclopedia |title=Gopura |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/eb/article-9037402/gopura |access-date=16 Junie 2015 |date= |archive-date=19 Augustus 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200819003114/https://www.britannica.com/technology/gopura |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite encyclopedia |title=Nagara |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/topic/North-Indian-temple-architecture |access-date=16 Junie 2015 |date= |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174235/https://www.britannica.com/topic/North-Indian-temple-architecture |url-status=live }}</ref> Ander sluit in grot-, woud en bergtempels.<ref>{{Cite journal |last=Meister |first=Michael W. |year=1981 |title=Forest and Cave: Temples at Candrabhāgā and Kansuān |journal=Archives of Asian Art |volume=34 |pages=56–73 |jstor=20111117}}</ref> Ondanks dié verskille deel hulle feitlik almal sekere argitektoniese beginsels, kernidees, simboliek en temas.<ref name=stellakvol1/> Baie tempels bevat een of meer idole. Die idool en heilige area in die middel van die tempel dien as fokuspunt.{{sfn|Kramrisch|1976a|pp=8–9}} In groter tempels word die sentrale area gewoonlik omring deur ’n loopgang vir die aanbidders.<ref name=stellakvol1/> ===Ashrama=== Die lewe van ’n Hindoe word tradisioneel in vier ashramas (lewensfases) ingedeel:<ref>{{Cite book |last=Olivelle |first=Patrick |title=The Āśrama System: The History and Hermeneutics of a Religious Institution |publisher=Oxford University Press |year=1993 |pages=1–29, 84–111 |oclc=466428084}}</ref> ''brahmacharya'' (student), ''grihastha'' (hoof van die huis), ''vanaprastha'' (afgetredene) en ''sannyasa'' (wêreldversaking).<ref name="rks">{{Cite book |last=Sharma |first=RK |title=Indian Society, Institutions and Change |year=1999 |isbn=978-81-7156-665-5 |page=28}}</ref> ''Brahmacharya'' is ’n mens se lewe as jong mens, ''grihastha'' die getroude lewe met die pligte om ’n huis te onderhou, om ’n gesin groot te maak en op te voed en om ’n gesinslewe en godsdienstige sosiale lewe te lei.<ref name=rks/> Dit begin by die bruilof en word beskou as die belangrikste fase in sosiologiese verband, want Hindoes probeer nie net ’n vroom lewe lei in hierdie fase nie, maar voorsien ook kos en geld aan mense in ander lewenstadiums en hulle nageslag.{{sfn|Widgery|1930}} ''Vanaprastha'' is die aftredestadium waarin iemand die verantwoordelikhede van die huishouding aan die volgende geslag oordra, ’n raadgewende rol vervul en geleidelik aan die wêreld begin onttrek.<ref name="alnu">{{Cite book |last=Nugteren |first=Albertina |title=Belief, Bounty, And Beauty: Rituals Around Sacred Trees in India |publisher=Brill Academic |year=2005 |isbn=978-90-04-14601-3 |pages=13–21}}</ref><ref>{{Cite book |last=Saraswathi |title=Bridging Cultural and Developmental Approaches to Psychology |publisher=Oxford University Press |year=2010 |isbn=978-0-19-538343-0 |editor-last=Jensen |editor-first=Lene Arnett |pages=280–286 |chapter=Reconceptualizing Lifespan Development through a Hindu Perspective |display-authors=etal}}</ref> ''Sannyasa'' is ’n finale onttrekking aan die wêreld en ’n toestand van onbelangstelling, ’n losmaak van die materiële lewe en eiendom, en ’n fokus op moksha, vrede en ’n eenvoudige spirituele lewe.<ref>{{Cite journal |last=Radhakrishnan |first=S. |year=1922 |title=The Hindu Dharma |journal=International Journal of Ethics |volume=33 |issue=1 |pages=1–22 |doi=10.1086/intejethi.33.1.2377174|doi-access=free }}</ref><ref name="DP Bhawuk 2011 pages 93-110">{{Cite book |last=Bhawuk |first=DP |title=Spirituality and Indian Psychology |publisher=Springer |year=2011 |isbn=978-1-4419-8109-7 |pages=93–110 |chapter=The Paths of Bondage and Liberation}}</ref> [[Beeld:Indian sadhu performing namaste.jpg|thumb|260px|’n Sadhu in Madurai, Indië.]] Hoewel dié fases gewoonlik op mekaar volg, kan enigiemand die ''sannyasa''-fase binnegaan en enige tyd ná die ''brahmacharya''-fase ’n [[Askese|askeet]] word.<ref>{{Cite book |last=Holdrege |first=Barbara |title=The Hindu World |publisher=Routledge |year=2004 |isbn=978-0-415-21527-5 |editor-last=Mittal |editor-first=Sushil |page=231 |chapter=Dharma |editor-last2=Thursby |editor-first2=Gene}}</ref> ''Sannyasa'' is nie verpligtend nie en ouer mense mag saam met hulle gesinne woon.<ref>{{Cite book |last=Olivelle |first=Patrick |title=The Ashrama System: The History and Hermeneutics of a Religious Institution |publisher=Oxford University Press |year=1993 |isbn=978-0-19-534478-3}}</ref> ===Monastisisme=== Sommige Hindoes kies om ’n [[klooster]]lewe (''sannyasa'') te lei, op soek na bevryding (moksha) of ’n ander vorm van spirituele perfeksie.<ref name=ellinger70/> [[Monnik]]e verbind hulle aan ’n eenvoudige en [[selibaat]] lewe, sonder die najaging van materiële dinge, of met meditasie en spirituele oordenking.<ref name="bhaskaranandaessential112">{{Harvnb|Bhaskarananda|1994|p=112}}</ref> ’n Hindoemonnik word ’n sanyasi, sadhu of swami genoem. ’n Vrou is ’n sanyasini. Mense wat hulle aan die wêreld onttrek, word hooggeag vanweë hulle eenvoudige ahimsa-gedrewe leefstyl en toewyding daaraan om moksha te bereik – laasgenoemde word as die hoogste doel in Hindoeïsme beskou.<ref name="DP Bhawuk 2011 pages 93-110" /> Sommige monnike woon in kloosters, terwyl ander van plek tot plek swerf, na gelang van waar hulle kos en liefdegawes kry.{{sfn|Michaels|2004|p=316}} ==Geskiedenis== [[Beeld:Shore temple, mahabalipuram.jpg|thumb|180px|Die Kustempel by Mahabalipuram in Suidoos-Indië is laat bou deur die Palava-heerser Narasimhavarman II (bewind: 700-729).]] Hindoeïsme se uiteenlopende geskiedenis{{sfn|Brodd|2003}} oorvleuel of val saam met die ontwikkeling van godsdiens op die [[Indiese subkontinent]] sedert die [[Ystertydperk]], en sommige van die tradisies kan teruggespeur word na die [[Voorgeskiedenis|prehistoriese]] godsdienste soos dié van die [[Indusvalleibeskawing]] in die [[Bronstydperk]]. Dit is dus al die "oudste godsdiens" ter wêreld genoem.{{sfn|Fowler|1997|p=1}} Geleerdes beskou Hindoeïsme as ’n samestelling{{sfn|Lockard|2007|p=50}}{{sfn|Hiltebeitel|2007|p=12}} van verskeie Indiese kulture en tradisies, met uiteenlopende wortels{{sfn|Narayanan|2009|p=11}} en geen enkele stigter nie.{{sfn|Osborne|2005|p=9}} Die geskiedenis van Hindoeïsme word dikwels verdeel in ontwikkelingstydperke. Die eerste tydperk is die voor-Vediese tyd, wat die Indusvalleibeskawing en plaaslike prehistoriese godsdienste insluit; dit het omstreeks 1750&nbsp;v.C. geëindig. Dit is in Noord-Indië gevolg deur die [[Vediese tydperk]], met die bekendstelling van die historiese [[Vediese religie]] met die [[Indo-Ariese tale|Indo-Ariese migrasies]], wat tussen omstreeks 1900 en 1400&nbsp;v.C. begin het.{{sfn|Michaels|2004|p=32-36}} Die daaropvolgende tydperk, tussen 800 en 200&nbsp;v.C., is "’n keerpunt tussen die Vediese religie en Hindoegodsdienste",{{sfn|Michaels|2004|p=38}} en ’n vormingstydperk vir Hindoeïsme, [[Djainisme]] en [[Boeddhisme]]. Die Epiese en Vroeë [[Purana]]tydperk, van omstreeks 200&nbsp;v.C. tot 500&nbsp;n.C., was die klassieke "goue eeu" van Hindoeïsme en het saamgeval met die [[Guptaryk]]. In dié tyd het die ses takke van Hindoefilosofie ontstaan, naamlik [[Samkhya]], [[Yoga]], [[Nyaya]], [[Vaisheshika]], [[Mimamsa]] en [[Vedanta]]. [[Monoteïsme|Monoteïstiese]] sektes soos Shaivisme en Vaishnavisme het in dieselfde tyd ontwikkel deur die [[Bhakti-beweging]]. Die tydperk rofweg tussen 650 en 1100&nbsp;n.C. vorm die laat klassieke tydperk{{sfn|Michaels|2004}} of vroeë [[Middeleeue]], waarin klassieke Puraniese Hindoeïsme gevestig is, en [[Adi Shankara]] se invloedryke konsolidasie van [[Advaita Vedanta]] plaasgevind het.<ref>{{Cite journal|last=J. J. Navone|first=S. J.|date=1956|title=Sankara and the Vedic Tradition|journal=Philosophy and Phenomenological Research|volume=17|issue=2|pages=248–255|doi=10.2307/2104222|issn=0031-8205|jstor=2104222}}</ref> Onder beide Hindoe- en [[Islam]]itiese heersers van omstreeks 1200 tot 1750<ref>Blackwell's History of India; Stein 2010, bl. 107</ref><ref>Some Aspects of Muslim Administration, Dr. R.P.Tripathi, 1956, p.24</ref> het die Bhakti-beweging belangriker geword en dit is vandag steeds invloedryk. In die [[Kolonialisme|koloniale tydperk]] het verskeie Hindoeïstiese hervormingsbewegings die lig gesien wat deels deur [[Weste]]rse bewegings soos Unitarisme en Teosofie beïnvloed is.{{Sfn|Sharma|2002|p=27}} Die [[verdeling van Indië]] in 1947 was met godsdienstige grense langs, met die [[Indië|Republiek Indië]] wat uit die Hindoemeerderheid ontstaan het.{{Sfn|Sharma|2003|p=176-189|Thapar|1993|p=239-241}} Gedurende die 20ste eeu het Hindoeminderhede vanweë die Hindoeïstiese [[diaspora]] op alle kontinente gevorm, met die grootste gemeenskappe wat getalle betref in die [[VSA]]<ref>{{Cite web|title=The remarkable political influence of the Indian diaspora in the US|url=https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/remarkable-political-influence-indian-diaspora-us|access-date=2021-03-17|website=www.lowyinstitute.org|language=en}}</ref> en [[Brittanje]].<ref>{{Cite web|date=2006-03-02|title=UK Hindu population to be studied|url=https://www.hindustantimes.com/india/uk-hindu-population-to-be-studied/story-QBEF77yew4tdgiEEICZgHM.html|access-date=2021-03-17|website=Hindustan Times|language=en}}</ref> ==Demografie== Hindoeïsme is ’n belangrike godsdiens in [[Indië]]. Volgens die land se 2011-sensus het 79,8% van die bevolking van 1,21&nbsp;miljard Hindoeïsme aangehang (dit is 960&nbsp;miljoen Indiërs).<ref>{{Cite web |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/india/ |access-date=6 Augustus 2010 }}</ref> Ander aansienlike bevolkings kom voor in [[Nepal]] (23&nbsp;miljoen), [[Bangladesj]] (15&nbsp;miljoen) en die [[Indonesië|Indonesiese]] eiland [[Bali]] (3,9&nbsp;miljoen).<ref name="bps">{{Cite web |url=https://sp2010.bps.go.id/index.php/site/tabel?tid=321&wid=0 |title=Penduduk Menurut Wilayah dan Agama yang Dianut |trans-title=Population by Region and Religion Adhered to |publisher=Statistics Indonesia |language=id |access-date=2020-07-15 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174150/https://sp2010.bps.go.id/index.php/site/tabel?tid=321&wid=0 |url-status=live }}</ref> Die meeste van [[Viëtnam]] se Cham-volk is ook volgelinge, met die grootste konsentrasie in die provinsie Ninh Thuận.<ref>{{Cite web |date=22 October 2002 |title=Vietnam |url=https://2001-2009.state.gov/g/drl/rls/irf/2004/35433.htm |access-date=17 Junie 2014 |website=State.gov}}</ref> [[Beeld:Hinduism percent population in each nation World Map Hindu data by Pew Research.svg|280px|thumb|'''Hindoeïsme – persentasie volgens land'''<ref name=prcpercent>[http://www.pewforum.org/files/2012/12/globalReligion-tables.pdf Table: Religious Composition (%) by Country] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130805151827/http://www.pewforum.org/files/2012/12/globalReligion-tables.pdf |date= 5 Augustus 2013 }} Global Religious Composition, Pew Research Center (2012)</ref>]] Lande met die grootste persentasie Hindoes is: {{div col|colwidth=24em}} # {{vlagland|Nepal}}: 81,3%.<ref>{{Cite web |year=2012 |title=2011 Nepal Census Report |url=http://cbs.gov.np/wp-content/uploads/2012/11/National%20Report.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525062716/http://cbs.gov.np/wp-content/uploads/2012/11/National%20Report.pdf |archive-date=25 Mei 2013}}</ref> # {{vlagland|Indië}}: 79,8%.<ref>{{Cite web |title=Population of India Today |url=https://www.livepopulation.com/country/india.html |access-date=5 Augustus 2018 |website=livepopulation.com |archive-date=3 April 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403015935/https://www.livepopulation.com/country/india.html |url-status=live }}</ref> # {{vlagland|Mauritius}}: 48,5%.<ref>{{Cite web |title=Resident population by religion and sex |url=http://www.gov.mu/portal/goc/cso/file/2011VolIIPC.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131016141533/http://www.gov.mu/portal/goc/cso/file/2011VolIIPC.pdf |archive-date=16 October 2013 |access-date=1 November 2012 |publisher=Statistics Mauritius |page=68}}</ref> # {{vlagland|Guyana}}: 28,4%.<ref>{{Cite web |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/guyana/ |access-date=10 Mei 2011 }}</ref> # {{vlagland|Fidji}}: 27,9%.<ref>{{Cite web |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |access-date=10 Mei 2011 }}</ref> # {{vlagland|Bhoetan}}: 22,6%.<ref>{{Cite web |title=Bhutan |url=https://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127364.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091130031858/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127364.htm |archive-date=2009-11-30 |website=U.S. Department of State}}</ref> # {{vlagland|Suriname}}: 22,3%.<ref>{{Cite web |title=Suriname |url=https://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127405.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091130031911/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127405.htm |archive-date=2009-11-30 |website=U.S. Department of State}}</ref> # {{vlagland|Trinidad en Tobago}}: 18,2%.<ref>{{Cite web |title=2011 Demographic Report |url=https://guardian.co.tt/sites/default/files/story/2011_DemographicReport.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171019211618/https://guardian.co.tt/sites/default/files/story/2011_DemographicReport.pdf |archive-date=19 Oktober 2017 |page=18}}</ref> # {{vlagland|Katar}}: 13,8%.<ref>{{Cite journal|last1=Robin|first1=Christian Julien|last2=Gorea|first2=Maria|date=2002|title=Les vestiges antiques de la grotte de Hôq (Suqutra, Yémen) (note d'information)|url=https://www.persee.fr/doc/crai_0065-0536_2002_num_146_2_22441|journal=Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres|volume=146|issue=2|pages=409–445|doi=10.3406/crai.2002.22441}}</ref> # {{vlagland|Sri Lanka}}: 12,6%.<ref>{{Cite web |year=2011 |title=The Census of Population and Housing of Sri Lanka-2011 |url=http://www.statistics.gov.lk/PopHouSat/CPH2011/index.php?fileName=pop43&gp=Activities&tpl=3 |website=Department of Census and Statistics |access-date=29 July 2013 |archive-date=24 December 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211239/http://www.statistics.gov.lk/PopHouSat/CPH2011/index.php?fileName=pop43&gp=Activities&tpl=3 |url-status=live }}</ref> # {{vlagland|Bahrein}}: 9,8%.<ref>{{harvnb|Marsh|2015|pp=67–94}}.</ref> # {{vlagland|Bangladesj}}: 8,5%.<ref>{{Cite web |title=SVRS 2010 |url=http://www.bbs.gov.bd/WebTestApplication/userfiles/Image/SVRS/SVRS-10.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121113153533/http://www.bbs.gov.bd/WebTestApplication/userfiles/Image/SVRS/SVRS-10.pdf |archive-date=13 November 2012 |access-date=2 September 2012 |publisher=Bangladesh Bureau of Statistics |page=176 (Tabel P–14)}}</ref> # {{vlagland|Verenigde Arabiese Emirate}}: 6,6%.<ref>{{Cite web|url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/2007/90223.htm|title=United Arab Emirates|website=U.S. Department of State}}</ref> # {{vlagland|Maleisië}}: 6,3%.<ref name="cia.gov">{{Cite web |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/malaysia/ |access-date=10 Mei 2011 }}</ref> # {{vlagland|Koeweit}}: 6%.<ref>{{Cite web|title=Pew-Templeton: Global Religious Futures Project|url=http://www.globalreligiousfutures.org/|access-date=2021-03-18|website=www.globalreligiousfutures.org}}</ref> # {{vlagland|Oman}}: 5,5%.<ref>{{cite web|url= https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/oman/|title= Middle East OMAN|publisher= CIA The World Factbook}}</ref> # {{vlagland|Singapoer}}: 5%.<ref name="2010 census>{{Cite web |last=Singapore Department of Statistics |date=12 Januarie 2011 |title=Census of population 2010: Statistical Release 1 on Demographic Characteristics, Education, Language and Religion |url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/C2010sr1/cop2010sr1.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110303155259/http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/C2010sr1/cop2010sr1.pdf |archive-date=3 Maart 2011 |access-date=16 Januarie 2011}}</ref> # {{vlagland|Indonesië}}: 3,86%.<ref>{{cite web|date=2011|title=Indonesia: Religious Freedoms Report 2010|url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/2010_5/168356.htm|url-status=live|access-date=4 Maart 2021|publisher=US State Department}}</ref> # {{vlagland|Nieu-Seeland}}: 2,62%.<ref>{{Cite web |title=Table 26, 2018 Census Data – Tables |url=https://www.stats.govt.nz/assets/Uploads/2018-Census-totals-by-topic/Download-data/2018-census-totals-by-topic-national-highlights.xlsx |format=xlsx |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=13 April 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200413185957/https://www.stats.govt.nz/assets/Uploads/2018-Census-totals-by-topic/Download-data/2018-census-totals-by-topic-national-highlights.xlsx |url-status=live }}</ref> # {{vlagland|Seychelle}}: 2,4%.<ref>{{Cite web |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/seychelles/ |access-date=10 Mei 2011 }}</ref> # {{vlagland|Pakistan}}: 2,14%.<ref>{{Cite web|title=Population by religion in Pakistan|url=http://www.census.gov.pk/Religion.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140402081116/http://www.census.gov.pk/Religion.htm|archive-date=2 April 2014|access-date=3 Maart 2021}}</ref> {{div col end}} Demografies is Hindoeïsme die grootste godsdiens in die wêreld naas die [[Christendom]] en [[Islam]].<ref>{{Cite web |year=2015 |title=The Future of World Religions |url=http://www.pewforum.org/files/2015/03/PF_15.04.02_ProjectionsFullReport.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150506113049/http://www.pewforum.org/files/2015/03/PF_15.04.02_ProjectionsFullReport.pdf |archive-date=6 May 2015 |website=Pew Research}}</ref><ref>{{Cite book |last=Schwarz |first=John |title=What's Christianity All About? |publisher=Wipf and Stock Publishers |year=2015 |isbn=978-1-4982-2537-3 |page=176}}</ref> {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" style="margin: 1em auto;" |+ Demografie van groot Hindoetradisies<ref>(Wêreldgodsdiensdatabasis, 2012): {{Cite web |date=Januarie 2012 |title=Chapter 1 Global Religious Populations |url=http://media.johnwiley.com.au/product_data/excerpt/47/04706745/0470674547-196.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131020100448/http://media.johnwiley.com.au/product_data/excerpt/47/04706745/0470674547-196.pdf |archive-date=2013-10-20}}</ref> |- ! cyrus="col" | Tradisie ! scope="col" | Volgelinge ! scope="col" | % van die Hindoebevolking ! scope="col" | % van die wêreldbevolking ! scope="col" | Volgelingdinamika ! scope="col" | Wêrelddinamika |- | align="center" | [[Vaishnavisme]] | align="center" | 640&nbsp;806&nbsp;845 | align="center" | 67,6 | align="center" | 9,3 | align="center" | {{increase}} Groei | align="center" | {{decrease}} Neem af |- | align="center" | [[Shaivisme]] | align="center" | 252&nbsp;200&nbsp;000 | align="center" | 26,6 | align="center" | 3,7 | align="center" | {{increase}} Groei | align="center" | {{increase}} Groei |- | align="center" |[[Shaktisme]] | align="center" | 30&nbsp;000&nbsp;000 | align="center" | 3,2 | align="center" | 0,4 | align="center" | {{nochange}} Stabiel | align="center" | {{decrease}} Neem af |- | align="center" |Nieu-Hindoeïsme | align="center" | 20&nbsp;300&nbsp;000 | align="center" | 2,1 | align="center" | 0,3 | align="center" | {{increase}} Groei | align="center" | {{increase}} Groei |- | align="center" |Hervormde Hindoeïsme | align="center" | 5&nbsp;200&nbsp;000 | align="center" | 0,5 | align="center" | 0,1 | align="center" | {{increase}} Groei | align="center" | {{increase}} Groei |- ! Totaal ! 948&nbsp;575&nbsp;000 ! 100 ! 13,8 ! {{increase}} Groei ! {{increase}} Groei |} ==Sien ook== * [[Avatar]] * [[Boeddhisme]] * [[Djainisme]] * [[Hindoekalender]] * [[Hindoemitologie]] * [[Shaivisme]] * [[Shaktisme]] * [[Sikhisme]] * [[Smartisme]] * [[Vaishnavisme]] * [[Zoroastrisme]] ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Bronne== {{refbegin|3}} * {{Cite book |last=Anthony |first=David W. |title=The Horse The Wheel And Language. How Bronze-Age Riders From the Eurasian Steppes Shaped The Modern World |publisher=Princeton University Press |year=2007}} * {{Citation | last1 =Anthony | first1 =David | last2 =Ringe | first2 =Don | year =2015 | title =The Indo-European Homeland from Linguistic and Perspectives | journal =Annual Review of Linguistics |volume=1 |pages=199–219 | doi =10.1146/annurev-linguist-030514-124812}} * {{Cite book |last=Avari |first=Burjor |title=Islamic Civilization in South Asia: A history of Muslim power and presence in the Indian subcontinent |publisher=Routledge |year=2013 |isbn=978-0-415-58061-8 }} * {{Cite book |last=Ayalon |first=David |title=Studies in Islamic History and Civilisation |publisher=BRILL |year=1986 |isbn=978-965-264-014-7}} <!-- B --> * {{Cite journal |last=Bakker |first=F.L. |year=1997 |title=Balinese Hinduism and the Indonesian State: Recent Developments |journal=Journal of the Humanities and Social Sciences of Southeast Asia|volume=153 |issue=1 |pages=15–41 |doi=10.1163/22134379-90003943 |jstor=27864809}} * {{Cite book |last=Basham |first=Arthur Llewellyn |url=https://books.google.com/books?id=2aqgTYlhLikC |title=The Origins and Development of Classical Hinduism |publisher=Oxford University Press |year=1989 |isbn=978-0-19-507349-2 }} * {{Cite book |last=Basham |first=A. L. |title=A Cultural History of India |publisher=Oxford University Press |year=1999 |isbn=978-0-19-563921-6}} *{{Cite book |last=Bhardwaj |first=Surinder Mohan |url=https://books.google.com/books?id=D6XJFokSJzEC |title=Hindu Places of Pilgrimage in India: A Study in Cultural Geography |publisher=University of California Press |year=1983 |isbn=978-0-520-04951-2 }} * {{Cite book |last=Bhaskarananda |first=Swami |url=https://archive.org/details/isbn_9781884852022 |title=Essentials of Hinduism |publisher=Viveka Press |year=1994 |isbn=978-1-884852-02-2 }} * {{Citation |title=Indian Ethics: Classical Traditions and Contemporary Challenges |year=2007 |editor-last=Bilimoria}} * {{Cite book |last=Bowker |first=John |url=https://archive.org/details/isbn_9780192800947 |title=The Concise Oxford Dictionary of World Religions |publisher=Oxford University Press |year=2000 |url-access=registration }} * {{Cite book |last=Brodd |first=Jeffrey |title=World Religions |publisher=Saint Mary's Press |year=2003 |isbn=978-0-88489-725-5 |location=Winona, MN}} * {{Citation |last=Bronkhorst |first=Johannes |title=Greater Magadha: Studies in the Culture of Early India |year=2007 |publisher=BRILL}} * {{Citation |last=Bronkhorst |first=Johannes |title=Buddhism in the Shadow of Brahmanism |url=https://www.researchgate.net/publication/294688170 |year=2011 |publisher=BRILL |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174126/https://www.researchgate.net/publication/294688170_Buddhism_in_the_Shadow_of_Brahmanism |url-status=live }} * {{Citation |last=Bronkhorst |first=Johannes |title=History and Religion: Narrating a Religious Past |year=2015 |editor-last=Otto |editor-last2=Rau |editor-last3=Rupke |chapter=The historiography of Brahmanism |publisher=Walter deGruyter}} * {{Citation |last=Bronkhorst |first=Johannes |title=How the Brahmains Won |url=https://www.researchgate.net/publication/309179849 |year=2016 |publisher=BRILL |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174222/https://www.researchgate.net/publication/309179849_How_the_Brahmins_Won_From_Alexander_to_the_Guptas |url-status=live }} * {{Citation |last=Bronkhorst |first=Johannes |title=Brahmanism: Its place in ancient Indian society |work=Contributions to Indian Sociology 51, 3 (2017): 361-369 |year=2017}} * {{cite book |last=Bryant |first=Edwin |year=2001 |title=The Quest for the Origins of Vedic Culture |publisher=Oxford University Press |isbn=0-19-513777-9}} * {{Cite book |last=Bryant |first=Edwin |title=Krishna: A Sourcebook |publisher=Oxford University Press |year=2007 }} * {{Cite book |last1=Bryant |first1=Edwin |last2=Ekstrand |first2=Maria |year=2004 |title=The Hare Krishna Movement |publisher=Columbia University Press |isbn=978-0-231-12256-6}} * {{Cite book |last1=Bryant |first1=Edwin Francis |url=https://books.google.com/books?id=mBMxPdgrBhoC |title=The Hare Krishna Movement: The Postcharismatic Fate of a Religious Transplant |last2=Ekstrand |first2=Maria |publisher=Columbia University Press |year=2013 |isbn=978-0-231-50843-8 }} * {{Cite book |last=Burley |first=Mikel |title=Classical Samkhya and Yoga: An Indian Metaphysics of Experience |publisher=Taylor & Francis |year=2007}} <!-- C --> * {{Cite book |last=Christian |first=David |year=2011 |title=Maps of Time: An Introduction to Big History |publisher=University of California Press |isbn=978-0-520-95067-2 |url=https://archive.org/details/mapstimeintroduc00chri_515 |url-access=limited }} * {{Cite book |last=Clarke |first=Peter Bernard |url=https://archive.org/details/newreligionsglob00clar |title=New Religions in Global Perspective |publisher=Routledge |year=2006 |isbn=978-0-7007-1185-7 |page=[https://archive.org/details/newreligionsglob00clar/page/n224 209] |url-access=limited }} * {{Cite book |last=Comans |first=Michael |title=The Method of Early Advaita Vedānta: A Study of Gauḍapāda, Śaṅkara, Sureśvara, and Padmapāda |publisher=Motilal Banarsidass |year=2000 |location=Delhi}} * {{Cite book |last=Cousins |first=L. S. |title=The Penguin Handbook of the World's Living Religions |publisher=Penguin |year=2010 |chapter=Buddhism |isbn=9780141955049 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=bNAJiwpmEo0C |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=2 April 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200402211114/https://books.google.com/books?id=bNAJiwpmEo0C |url-status=live }} * {{Cite book |last=Coward |first=Harold |url=https://books.google.com/books?id=LkE_8uch5P0C |title=The perfectibility of human nature in eastern and western thought |year=2008 |isbn=978-0-7914-7336-8 |access-date=2 Julie 2015 |archive-date=1 Januarie 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160101025131/https://books.google.com/books?id=LkE_8uch5P0C |url-status=live }} * {{Cite book |last=Crangle |first=Edward Fitzpatrick |title=The Origin and Development of Early Indian Contemplative Practices |publisher=Otto Harrassowitz Verlag |year=1994}} <!-- D --> * {{Cite book |last=Deutsch |first=Eliot |year=2001 |chapter=The self in Advaita Vedanta |pages=343–360 |editor=Roy Perrett |title=Indian philosophy: Volume 3, metaphysics |publisher=Taylor and Francis |isbn=978-0-8153-3608-2}} * {{Citation |last1=Deutsch |first1=Eliot |last2=Dalvi |first2=Rohit |year=2004 |title=The essential Vedanta. A New Source Book of Advaita Vedanta |publisher=World Wisdom |isbn=978-0941532525}} * {{Cite journal |last=Dixon |first=R. M. W. |year=1996 |title=Origin legends and linguistic relationships |journal=Oceania |volume=67 |number=2 |pages=127–140 |jstor=40331537 |doi=10.1002/j.1834-4461.1996.tb02587.x}} * {{Cite book|last=Doniger|first=Wendy|title=Textual Sources for the Study of Hinduism|publisher=University of Chicago Press|year=1990|isbn=978-0-226-61847-0|edition=1st}} * {{Cite book |last=Doniger |first=Wendy |url=https://archive.org/details/isbn_9780877790440 |title=Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions |publisher=Merriam-Webster |year=2000 |isbn=978-0-87779-044-0 |url-access=registration }} * {{Cite book|last=Doniger|first=Wendy|url=https://books.google.com/books?id=nNsXZkdHvXUC|title=The Hindus: An Alternative History|publisher=Oxford University Press|year=2010|isbn=978-0-19-959334-7}} * {{Citation |last=Doniger |first=Wendy |title=On Hinduism |url=https://books.google.com/books?id=iM_QAgAAQBAJ&pg=PA3 |year=2014 |publisher=Oxford University Press USA |isbn=978-0-19-936007-9 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174158/https://books.google.com/books?id=iM_QAgAAQBAJ&pg=PA3 |url-status=live }} <!-- E --> * {{Cite book|last=Eaton|first=Richard M.|url=http://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=ft067n99v9;brand=ucpress|title=The Rise of Islam and the Bengal Frontier, 1204–1760|publisher=University of California Press|year=1993|access-date=8 Augustus 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20160527003759/http://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=ft067n99v9;brand=ucpress|archive-date=27 Mei 2016|url-status=dead}} * {{Cite journal|last=Eaton|first=Richard M.|year=2000a|title=Temple desecration in pre-modern India. Part I|url=http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00islamlinks/txt_eaton_temples1.pdf|journal=Frontline|access-date=8 Augustus 2015|archive-date=29 Desember 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174152/http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00islamlinks/txt_eaton_temples1.pdf|url-status=live}} * {{Cite book|last=Eaton|first=Richard M.|title=Slavery and South Asian History|publisher=Indiana University Press 0–2533|year=2006|isbn=978-0-253-34810-4|editor-last=Chatterjee|editor-first=Indrani|chapter=Introduction|editor-last2=Eaton|editor-first2=Richard M.}} * {{Cite book |last=Eck |first=Diana L. |url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC |title=India: A Sacred Geography |publisher=Harmony |year=2012 |isbn=978-0-385-53190-0 }} * {{Cite book |last=Eck |first=Diana L. |url=https://books.google.com/books?id=PyC4o7i9tnEC |title=India: A Sacred Geography |publisher=Random House |year=2013 |isbn=978-0-385-53192-4 }} * {{Cite book |last=Eliade |first=Mircea |year=1970 |title=Yoga: Immortality and Freedom |publisher=Princeton University Press |isbn=978-0-691-01764-8}} * {{Cite book |last=Eliade |first=Mircea |year=2009 |title=Yoga: Immortality and Freedom |publisher=Princeton University Press |isbn=978-0-691-14203-6}} * {{Cite book |last=Embree |first=Ainslie T. |title=Sources of Indian Tradition. Second Edition. volume One. From the beginning to 1800 |publisher=Columbia University Press |year=1988 }} * {{Cite book |editor-last1=Espín |editor-first1=Orlando O. |editor-last2=Nickoloff |editor-first2=James B. |year=2007 |title=An Introductory Dictionary of Theology and Religious Studies |publisher=Liturgical Press |isbn=978-0-8146-5856-7}} * {{Cite book |last=Esposito |first=John |title=The Oxford Dictionary of Islam |publisher=Oxford University Press |year=2003 |isbn=978-0-19-512559-7 |chapter=Suhrawardi Tariqah }} <!-- F --> * {{Cite book |last=Feuerstein |first=Georg |title=The Yoga Tradition |publisher=Motilal Banarsidass |year=2002 |isbn=978-3-935001-06-9 }} * {{Cite book |last=Flood |first=Gavin D. |url=https://archive.org/details/introductiontohi0000floo |title=An Introduction to Hinduism |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |url-access=registration }} * {{Cite book|last=Flood|first=Gavin|title=The Bhagavadgītā for Our Times|publisher=Oxford University Press|year=1997|isbn=978-0-19-565039-6|editor-last=Lipner|editor-first=Julius J.|chapter=The Meaning and Context of the Puruṣārthas}} * {{cite book|editor-last=Flood|editor-first=Gavin|year=2003|title=The Blackwell Companion to Hinduism|publisher=Blackwell Publishing|isbn=978-1-4051-3251-0|url=https://archive.org/details/blackwellcompani00floo}} {{ISBN|978-0-631-21535-6}}. * {{Cite book|last=Flood|first=Gavin|title=The Tantric Body. The Secret Tradition of Hindu Religion|publisher=I.B Taurus|year=2006}} * {{Cite book|last=Flood|first=Gavin|title=The Blackwell Companion to Hinduism|publisher=John Wiley & Sons|year=2008}} * {{Cite book |last=Fowler |first=Jeaneane D. |url=https://books.google.com/books?id=RmGKHu20hA0C |title=Hinduism: Beliefs and Practices |publisher=Sussex Academic Press |year=1997 |isbn=978-1-898723-60-8 |access-date=10 Julie 2016 |archive-date=22 Januarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122044339/https://books.google.com/books?id=RmGKHu20hA0C |url-status=live }} * {{Cite book |last=Fuller |first=Christopher John |url=https://books.google.com/books?id=To6XSeBUW3oC |title=The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India |publisher=Princeton University Press |year=2004 |isbn=978-0-691-12048-5 |access-date=10 Julie 2016 |archive-date=7 Januarie 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107064106/https://books.google.com/books?id=To6XSeBUW3oC |url-status=live }} * {{Cite journal |last=Gaborieau |first=Marc |date=Junie 1985 |title=From Al-Beruni to Jinnah: Idiom, Ritual and Ideology of the Hindu-Muslim Confrontation in South Asia |journal=Anthropology Today |volume=1 |issue=3 |pages=7–14 |doi=10.2307/3033123 |jstor=3033123}} * {{Cite book |last=Ghurye |first=Govind Sadashiv |url=https://books.google.com/books?id=pTNmCIc9hCUC |title=The Scheduled Tribes of India |publisher=Transaction Publishers |year=1980 |isbn=978-0-8785-5308-2 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174152/https://books.google.com/books?id=pTNmCIc9hCUC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Gombrich |first=Richard F. |url=https://archive.org/details/theravadabuddhis00gomb |title=Theravāda Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo |publisher=London: Routledge |year=1988 |isbn=978-0-415-07585-5 |url-access=registration }} * {{Cite book |last=Gombrich |first=Richard F. |title=Theravada Buddhism. A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo |publisher=Routledge |year=1996 |location=Londen en New York}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Luis O. |title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture |publisher=Routledge |year=2013 |editor-last=Joseph Kitagawa |chapter=Buddhism in India |isbn=9781136875908 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=9fyzAAAAQBAJ&pg=PA42 }} * {{Cite book |last1=Gosch |first1=Stephen |title=Premodern Travel in World History |last2=Stearns |first2=Peter |publisher=Routledge |year=2007 |isbn=978-0-415-22941-8 |pages=88–99}} * {{Cite book |last=Grapperhaus |first=F. H. M. |title=Taxes through the Ages |year=2009 |isbn=978-90-8722-054-9}} <!-- H --> * {{Cite book |last=Halbfass |first=Wilhelm |url=https://books.google.com/books?id=-5fImMZMqNIC |title=Tradition and Reflection |publisher=SUNY Press |year=1991 |isbn=978-0-7914-0361-7 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=2 April 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200402211115/https://books.google.com/books?id=-5fImMZMqNIC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Halbfass |first=Wilhelm |title=Philology and Confrontation: Paul Hacker on Traditional and Modern Vedānta |publisher=SUNY Press |year=1995}} * {{Cite book |last1=Hark |first1=Lisa |last2=DeLisser |first2=Horace |date=7 September 2011 |title=Achieving Cultural Competency |publisher=John Wiley & Sons}} * {{Cite book |last=Harman |first=William |title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice |publisher=ABC-CLIO |year=2004 |isbn=978-1-57607-905-8 |editor-last=Rinehart |editor-first=Robin |pages=99–122 |chapter=Hindu Devotion}} * {{Cite book |last=Harshananda |first=Swami |chapter=A Bird's Eye View of the Vedas |title=Holy Scriptures: A Symposium on the Great Scriptures of the World |publisher=Sri Ramakrishna Math |year=1989 |isbn=978-81-7120-121-1 |edition=2nd |location=Mylapore}} * {{Cite journal |last=Hardy |first=P. |year=1977 |title=Modern European and Muslim explanations of conversion to Islam in South Asia: A preliminary survey of the literature |journal=Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland |volume=109 |issue=2 |pages=177–206 |doi=10.1017/s0035869x00133866}} * {{Cite book |last=Harvey |first=Andrew |title=Teachings of the Hindu Mystics |publisher=Shambhala |year=2001 |isbn=978-1-57062-449-0 }} * {{Citation |last=Hatcher |first=Brian A. |title=Hinduism in the Modern World |url=https://books.google.com/books?id=IdeoCgAAQBAJ |year=2015 |publisher=Routledge |isbn=978-1-135-04631-6 }} * {{Cite book |last=Heesterman |first=Jan |url=https://archive.org/details/encyclopediaofre0000unse_v8f2 |title=The Encyclopedia of Religion |publisher=Macmillan Reference |year=2005 |isbn=978-0-02-865733-2 |editor-last=Jones |editor-first=Lindsay |edition=2nd |volume=14 |pages=9552–9553 |chapter=Vedism and Brahmanism |url-access=registration }} * {{Cite book |last1=Heitzman |first1=James |url=https://www.loc.gov/item/96019266/ |title=India: a country study |last2=Worden |first2=Robert L. |publisher=Federal Research Division, Library of Congress |date=1996 |lccn=96019266 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174224/https://www.loc.gov/item/96019266/ |url-status=live }} * {{Cite book |last=Hiltebeitel |first=Alf |title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture |publisher=Routledge |year=2002 |editor-last=Kitagawa |editor-first=Joseph |chapter=Hinduism |isbn=9781136875977 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=kfyzAAAAQBAJ }} * {{Cite book |last=Hiltebeitel |first=Alf |title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture |publisher=Routledge |year=2007 |editor-last=Kitagawa |editor-first=Joseph |chapter=Hinduism |isbn=9781136875908 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=9fyzAAAAQBAJ |edition=Digital }} * {{Cite book |last=Hiltebeitel |first=Alf |title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture |publisher=Routledge |year=2013 |editor-last=Kitagawa |editor-first=Joseph |chapter=Hinduism |isbn=9781136875977 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=kfyzAAAAQBAJ }} * {{Citation |last=Holdrege |first=Barbara A. |title=Veda and Torah: Transcending the Textuality of Scripture |year=1996 |publisher=SUNY Press |isbn=978-0-7914-1639-6}} * {{Cite book |last1=Holm |first1=Jean |last2=Bowker |first2=John |year=2001 |orig-year=1994 |title=Sacred Place |publisher=Continuum |isbn=978-0-8264-5303-7 |format=pb. |url=https://books.google.com/books?id=5xlfCgAAQBAJ }} {{ISBN|978-1-6235-6623-4}} * {{Cite book |last1=Hopfe |first1=Lewis M. |url=https://books.google.com/books?id=BVbiMBDVrdEC |title=Religions of the World |last2=Woodward |first2=Mark R. |publisher=Pearson Education |year=2008 |isbn=978-0-13-606177-9 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174230/https://books.google.com/books?id=BVbiMBDVrdEC |url-status=live }} <!-- I --> * {{Cite book |last=Inden |first=Ronald |title=Kingship and Authority in South Asia |publisher=South Asian Studies |year=1978 |editor=John F. Richards |location=Delhi |chapter=Ritual, Authority, and Cycle Time in Hindu Kingship }} * {{Cite book |last=Inden |first=Ronald B. |title=Imagining India |publisher=C. Hurst & Co. Publishers |year=2000}} * {{Cite book |surname=Isaeva |given=Natalia |year=1995 |title=From Early Vedanta to Kashmir Shaivism |place=Albany, NY |publisher=SUNY Press |isbn=978-0-7914-2449-0}} <!-- J --> * {{Cite book |last=Jain |first=Andrea |title=Selling Yoga : from Counterculture to Pop culture |publisher=Oxford University Press |year=2015 |isbn=978-0-19-939024-3 |oclc=878953765 }} * {{Cite book |last=Jacobsen |first=Knut A. |url=https://books.google.com/books?id=Kn6_3oBFAqIC |title=Pilgrimage in the Hindu Tradition: Salvific Space |publisher=Routledge |year=2013 |isbn=978-0-415-59038-9 }} * {{Cite encyclopedia |last=Johnson |first=W. J. |title=A Dictionary of Hinduism |publisher=Oxford University Press |year=2009 |isbn=978-0-19-861025-0}} * {{Cite encyclopedia |surname=Jones |given=Constance A. |surname2=Ryan |given2=James D. |title=Encyclopedia of Hinduism |url={{Google books|OgMmceadQ3gC|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |year=2007 |place=New York |publisher=Facts On File |isbn=978-0-8160-5458-9 |series=Encyclopedia of World Religions. J. Gordon Melton, Series Editor |archive-url=https://web.archive.org/web/20200402211115/https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC&pg=PR17 |archive-date=2020-04-02 |url-status=live}} * {{Citation | last =Joseph | first =Tony | year =2018 | title =Early Indians: The Story of Our Ancestors and Where We Came From | publisher =Juggernaut}} * {{Cite journal |last=Jouhki |first=Jukka |year=2006 |title=Orientalism and India |url=http://research.jyu.fi/jargonia/artikkelit/jargonia8.pdf |url-status=dead |journal=J@rgonia |volume=8 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525144417/http://research.jyu.fi/jargonia/artikkelit/jargonia8.pdf |archive-date=25 Mei 2017 |access-date=20 November 2013 }} <!-- K --> *{{Cite book |last=Kane |first=P. V. |url=https://archive.org/details/HistoryOfDharmasastraancientAndMediaevalReligiousAndCivilLawV.4 |title=History of Dharmaśāstra: Ancient and Medieval Religious and Civil Law in India |year=1953 |volume=4 }} * {{Cite book |last=Khanna |first=Meenakshi |title=Cultural History Of Medieval India |publisher=Berghahn Books |year=2007}} * {{Citation |last=Kim |first=Hanna H. |year=2005 |chapter=Swaminarayan movement |title=MacMillan Encyclopedia of Religion |chapter-url=https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/swaminarayan-movement |ref={{sfnref|Kim, Hanna|2005}} |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174230/https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/swaminarayan-movement |url-status=live }} * {{Cite book |last=Kim |first=Sebastian |year=2005 |title=In Search of Identity: Debates on Religious Conversion in India |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-567712-6 |ref={{sfnref|Kim, Sebastian|2005}}}} * {{Cite book |last=King |first=Richard |title=Orientalism and Religion: Post-Colonial Theory, India and "The Mystic East" |publisher=Routledge |year=1999}} * {{Cite journal |last=King |first=Richard |year=1999b |title=Orientalism and the Modern Myth of "Hinduism" |url=https://semanticscholar.org/paper/8b0081fa33185989d3d188473e829a624b354e45 |journal=NUMEN |volume=46 |issue=2 |pages=146–185 |doi=10.1163/1568527991517950 |s2cid=45954597 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174234/https://www.semanticscholar.org/paper/Orientalism-and-the-Modern-Myth-of-%22Hinduism%22-King/8b0081fa33185989d3d188473e829a624b354e45 |url-status=live }} * {{Cite book |last=King |first=Richard |title=Orientalism and Religion: Post-Colonial Theory, India and "The Mystic East" |publisher=Taylor & Francis e-Library |year=2001}} * {{Cite book |last=King |first=Richard |title=Orientalism and Religion: Post-Colonial Theory, India and "The Mystic East" |publisher=Routledge |year=2002}} * {{Cite book |last=Klostermaier |first=Klaus K. |year=1994 |title=A Survey of Hinduism |publisher=SUNY Press |edition=2nd }} * {{Cite book |last=Klostermaier |first=Klaus K. |year=2007 |title=A Survey of Hinduism |publisher=SUNY Press |isbn=978-0-7914-7082-4 |edition=3rd |url=https://books.google.com/books?id=E_6-JbUiHB4C |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=22 Januarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122033955/https://books.google.com/books?id=E_6-JbUiHB4C |url-status=live }} * {{Cite book |last=Klostermaier |first=Klaus K. |date=5 Julie 2007a |title=A Survey of Hinduism |publisher=SUNY Press |isbn=978-0-7914-7082-4 |chapter=The Divine Presence in Space and Time – Murti, Tirtha, Kala}} * {{Citation |last=Klostermaier |first=Klaus K. |year=2007b |title=Hinduism: A Beginner's Guide |publisher=Oneworld Publications |isbn=978-1-78074-026-3 |url=https://books.google.com/books?id=P0VCO1900dMC |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174233/https://books.google.com/books?id=P0VCO1900dMC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Klostermaier |first=Klaus K. |year=2010 |title=A Survey of Hinduism |publisher=SUNY Press |isbn=978-0-7914-8011-3 |edition=3rd |url=https://books.google.com/books?id=8CVviRghVtIC }} * {{Citation |last=Klostermaier |first=Klaus K. |year=2014 |title=A Concise Encyclopedia of Hinduism |publisher=Oneworld Publications |isbn=978-1-7807-4672-2 |url=https://books.google.com/books?id=v1UQBwAAQBAJ |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174254/https://books.google.com/books?id=v1UQBwAAQBAJ |url-status=live }} * {{Cite book |last=Knott |first=Kim |url=https://books.google.com/books?id=p4kzNzII3zAC&pg=PA6 |title=Hinduism: A Very Short Introduction |publisher=Oxford University Press |year=1998 |isbn=978-0-19-160645-8 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174324/https://books.google.com/books?id=p4kzNzII3zAC&pg=PA6 |url-status=live }} * {{Cite journal |last=Koller |first=John M. |year=1968 |title=Puruṣārtha as Human Aims |journal=Philosophy East and West |volume=18 |issue=4 |pages=315–319 |doi=10.2307/1398408 |jstor=1398408}} * {{Cite journal |last=Koller |first=John M. |year=1984 |title=The Sacred Thread: Hinduism in Its Continuity and Diversity, by J. L. Brockington (Book Review) |journal=Philosophy East and West |volume=34 |issue=2 |pages=234–236 |doi=10.2307/1398925 |jstor=1398925}} * {{cite book |last=Kramer |first=Kenneth |year=1986 |title=World Scriptures: An Introduction to Comparative Religions |publisher=Paulist Press |isbn=978-0-8091-2781-8 |url=https://archive.org/details/worldscripturesi0000kram |url-access=registration }} * {{Cite book |last=Kramrisch |first=Stella |title=The Hindu Temple |publisher=Motilal Banarsidass |year=1976a |isbn=978-81-208-0223-0 |volume=1 }} * {{Cite book |last=Kramrisch |first=Stella |title=The Hindu Temple |publisher=Motilal Banarsidass |year=1976b |isbn=978-81-208-0224-7 |volume=2 }} * {{Cite journal |last=Kurien |first=Prema |year=2006 |title=Multiculturalism and American Religion: The Case of Hindu Indian Americans |journal=Social Forces |volume=85 |issue=2 |pages=723–741 |doi=10.1353/sof.2007.0015|s2cid=146134214 }} <!-- L --> * {{Cite book |last=Larson |first=Gerald |url=https://books.google.com/books?id=wIOSb97ph3EC |title=India's Agony Over Religion |publisher=SUNY Press |year=1995 |isbn=978-0-7914-2411-7 }} * {{Cite book |last=Larson |first=Gerald James |title=World Religions in America: An Introduction |publisher=Westminster John Knox Press |year=2009 |pages=179–198 |chapter=Hinduism |isbn=9781611640472 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=34vGv_HDGG8C }} * {{Citation |last=Leaf |first=Murray J. |title=The Anthropology of Eastern Religions: Ideas, Organizations, and Constituencies |url=https://books.google.com/books?id=NRavAwAAQBAJ |year=2014 |publisher=Lexington Books |isbn=9780739192412 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174232/https://books.google.com/books?id=NRavAwAAQBAJ |url-status=live }} * {{Cite book |last=Lingat |first=Robert |url=https://books.google.com/books?id=Sauo8iSIj7YC |title=The Classical Law of India |publisher=University of California Press |year=1973 |isbn=978-0-520-01898-3 |access-date=5 Julie 2017 |archive-date=22 Desember 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222192718/https://books.google.com/books?id=Sauo8iSIj7YC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Lipner |first=Julius|title=Hindus: their religious beliefs and practices |publisher=Routledge |year=2009 |isbn=978-0-203-86464-7 |edition=2nd |location=Abingdon |oclc=812916971}} * {{Cite book |last=Lochtefeld |first=James G. |url=https://books.google.com/books?id=5kl0DYIjUPgC |title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M |publisher=The Rosen Publishing Group |year=2002a |isbn=978-0-8239-3179-8 |access-date=10 November 2017 |archive-date=28 Desember 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161228001754/https://books.google.com/books?id=5kl0DYIjUPgC |url-status=live }} {{ISBN|978-0-8239-2287-1}}. * {{Cite book |last=Lochtefeld |first=James G. |url=https://archive.org/details/illustratedencyc0000loch |title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: N-Z |publisher=The Rosen Publishing Group |year=2002n |isbn=978-0-8239-3180-4 |url-access=registration }} * {{Cite book |last=Lockard |first=Craig A. |url=https://books.google.com/books?id=yJPlCpzOY_QC |title=Societies, Networks, and Transitions. Volume I: to 1500 |publisher=Cengage Learning |year=2007 |isbn=978-0-618-38612-3 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=26 November 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161126122832/https://books.google.com/books?id=yJPlCpzOY_QC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Long |first=Jeffrey D. |title=Jainism: An Introduction |publisher=I. B. Tauris |year=2013}} * {{Cite journal|last=Lorenzen|first=David N.|year=1999|title=Who Invented Hinduism?|journal=Comparative Studies in Society and History|volume=41|issue=4|pages=630–659|doi=10.1017/s0010417599003084}} * {{Cite book|last=Lorenzen|first=David N.|title=The Roots of Tantra|publisher=State University of New York Press|year=2002|isbn=978-0-7914-5306-3|editor-last=Harper|editor-first=Katherine Anne|chapter=Early Evidence for Tantric Religion|editor-last2=Brown|editor-first2=Robert L.}} * {{Cite book |last=Lorenzen |first=David N. |url=https://books.google.com/books?id=SO-YmMWpcVEC |title=Who Invented Hinduism: Essays on Religion in History |publisher=Yoda Press |year=2006 |isbn=978-81-902272-6-1 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=3 Januarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170103164759/https://books.google.com/books?id=SO-YmMWpcVEC |url-status=live }} <!-- M --> * {{Cite book|last=Malik|first=Jamal|title=Islam in South Asia: A Short History|publisher=Brill Academic|year=2008|isbn=978-90-04-16859-6}} * {{Cite book |last=McMahan |first=David L. |title=The Making of Buddhist Modernism |publisher=Oxford University Press |year=2008 |isbn=978-0-19-518327-6}} * {{Cite book |last1=Melton |first1=J. Gordon |last2=Baumann |first2=Martin |title=Religions of the World: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices |series=[6 volumes] |edition=Second |publisher=ABC-CLIO |year=2010 |isbn=978-1-59884-204-3 |url=https://books.google.com/books?id=v2yiyLLOj88C |access-date=2 Julie 2015 |archive-date=30 Mei 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160530001305/https://books.google.com/books?id=v2yiyLLOj88C |url-status=live }} * {{Cite book |last=Michaels |first=Axel |url=https://books.google.com/books?id=jID3TuoiOMQC |title=Hinduism: Past and Present |publisher=Princeton University Press |year=2004 |isbn=978-0-691-08953-9 |translator-last=Harshav |translator-first=Barbara |access-date=5 Julie 2017 |archive-date=5 Februarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170205003241/https://books.google.com/books?id=jID3TuoiOMQC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Michell |first=George |title=The Hindu Temple: An Introduction to Its Meaning and Forms |publisher=University of Chicago Press |year=1977 |isbn=978-0-226-53230-1 |url=https://books.google.com/books?id=ajgImLs62gwC |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=4 Februarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170204224928/https://books.google.com/books?id=ajgImLs62gwC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Michell |first=George |title=The Hindu Temple: An Introduction to Its Meaning and Forms |publisher=University of Chicago Press |year=1988 |isbn=978-0-226-53230-1}} * {{Cite book |last=Misra |first=Amalendu |title=Identity and Religion: Foundations of Anti-Islamism in India |publisher=SAGE |year=2004}} * {{Cite book |last=Monier-Williams |first=Monier |url=https://books.google.com/books?id=U5IBXA4UpT0C |title=Brahmanism and Hinduism: Or, Religious Thought and Life in India, as Based on the Veda and Other Sacred Books of the Hindus |publisher=Adamant Media Corporation |year=1974 |isbn=978-1-4212-6531-5 |series=Elibron Classics |access-date=8 Julie 2007 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174256/https://books.google.com/books?id=U5IBXA4UpT0C |url-status=live }} * {{Cite book |last=Monier-Williams |first=Monier |url=http://www.ibiblio.org/sripedia/ebooks/mw/index.html |title=English Sanskrit dictionary |publisher=Motilal Banarsidass |year=2001 |isbn=978-81-206-1509-0 |location=Delhi |access-date=24 Julie 2007 |orig-year=first published 1872 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174240/http://www.ibiblio.org/sripedia/ebooks/mw/index.html |url-status=live }} * {{Cite book |last=Muesse |first=Mark William |url=http://www.docshut.com/rquv/lectures-on-great-world-religions-hinduism.html |title=Great World Religions: Hinduism |year=2003 }} * {{Cite book |last=Muesse |first=Mark W. |year=2011 |title=The Hindu Traditions: A Concise Introduction |publisher=Fortress Press |isbn=978-0-8006-9790-7 |url=https://archive.org/details/hindutraditionsc00mues |url-access=registration }} * {{Cite book |last=Muller |first=Max |year=1859 |title=A History of Ancient Sanskrit Literature |place=London |publisher=Williams and Norgate |url=https://archive.org/stream/historyofancient00mluoft#page/564/mode/2up }} <!-- N --> * {{Cite book |last=Nakamura |first=Hajime |title=A History of Early Vedanta Philosophy. Part Two |publisher=Motilal Banarsidass |year=2004 |location=Delhi}} * {{cite journal |last1=Narasimhan |first1=Vagheesh M. |last2=Patterson |first2=Nick |last3=Moorjani |first3=Priya |last4=Rohland |first4=Nadin |display-authors=etal |year=2019 |title=The Formation of Human Populations in South and Central Asia |journal=Science |volume=365 |issue=6457 |at=eaat7487 |url=https://scholar.harvard.edu/vagheesh/centralsouthasia |doi=10.1126/science.aat7487 |pmid=31488661 |pmc=6822619 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174307/https://scholar.harvard.edu/vagheesh/centralsouthasia |url-status=live }} * {{Cite book |last=Narayanan |first=Vasudha |url=https://books.google.com/books?id=E0Mm6S1XFYAC |title=Hinduism |publisher=The Rosen Publishing Group |year=2009 |isbn=978-1-4358-5620-2 }} * {{Cite journal |last=Nath |first=Vijay |year=2001 |title=From 'Brahmanism' to 'Hinduism': Negotiating the Myth of the Great Tradition |journal=Social Scientist |volume=29 |issue=3/4 |pages=19–50 |doi=10.2307/3518337 |jstor=3518337}} * {{Cite book |editor-last=Neusner |editor-first=Jacob |year=2009 |title=World Religions in America: An Introduction |publisher=Westminster John Knox Press |edition=4th |isbn=978-0-664-23320-4 |url=https://books.google.com/books?id=34vGv_HDGG8C&pg=PA183 |access-date=2 Julie 2015 |archive-date=18 April 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170418085646/https://books.google.com/books?id=34vGv_HDGG8C&pg=PA183 |url-status=live }} * {{Cite book |last=Nicholson |first=Andrew J. |year=2010 |title=Unifying Hinduism: Philosophy and Identity in Indian Intellectual History |volume=3 |series=South Asia across the disciplines |publisher=Columbia University Press |isbn=978-0-231-14986-0 |url=https://books.google.com/books?id=fv4rtMlLv3kC }} * {{Cite journal |last=Noble |first=Allen |year=1998 |title=South Asian Sacred Places |journal=Journal of Cultural Geography |volume=17 |issue=2 |pages=1–3 |doi=10.1080/08873639809478317}} * {{Cite book |last=Novetzke |first=Christian Lee |title=Religion and Public Memory |publisher=Columbia University Press |year=2013 |isbn=978-0-231-51256-5}} * {{Cite book |last=Nussbaum |first=Martha C. |url=https://books.google.com/books?id=JLMQh4oc38gC&pg=PA361 |title=The Clash Within: Democracy, Religious Violence, and India's Future |publisher=Harvard University Press |year=2009 |isbn=978-0-674-03059-6 |access-date=25 Mei 2013 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174239/https://books.google.com/books?id=JLMQh4oc38gC&pg=PA361 |url-status=live }} <!-- O --> * {{Cite book |last=Oberlies |first=T. |title=Die Religion des Rgveda |publisher=Institut für Indologie der Universität Wien |year=1998 |isbn=978-3-900271-32-9 |location=Wene}} * {{Cite book |last=Osborne |first=E. |year=2005 |title=Accessing R.E. Founders & Leaders, Buddhism, Hinduism and Sikhism Teacher's Book Mainstream |publisher=Folens}} <!-- P --> * {{Cite book |last=Parpola |first=Asko |title=The Roots of Hinduism. The Early Aryans and the Indus Civilization |publisher=Oxford University Press |year=2015 |isbn=9780190226930 |url=https://books.google.com/books?id=DagXCgAAQBAJ |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174254/https://books.google.com/books?id=DagXCgAAQBAJ |url-status=live }} * {{Citation | last =Patel | first =Iva | year =2018 | chapter =Swaminarayan | editor-last1 =Jain | editor-first1 =P. | editor-last2 =Sherma | editor-first2 =R. | editor-last3 =Khanna | editor-first3 =M. | title =Hinduism and Tribal Religions. Encyclopedia of Indian Religions | series =Encyclopedia of Indian Religions | pages =1–6 | publisher =Springer, Dordrecht | doi =10.1007/978-94-024-1036-5_541-1 | isbn =978-94-024-1036-5 }} * {{Cite book |last=Pennington |first=Brian K. |title=Was Hinduism Invented?: Britons, Indians, and the Colonial Construction |publisher=Oxford University Press |year=2005 |isbn=978-0-19-516655-2}} * {{Cite book |last=Possehl |first=Gregory L. |title=The Indus Civilization: A Contemporary Perspective |date=11 November 2002 |publisher=Rowman Altamira |isbn=978-0-7591-1642-9 |pages=141–156 |chapter=Indus religion |chapter-url=https://books.google.com/books?id=XVgeAAAAQBAJ&pg=PA154 }} * {{Cite book |last=Prentiss |first=Karen Pechilis |title=The Embodiment of Bhakti |publisher=Oxford University Press |year=2014 |isbn=978-0-19-535190-3}} <!-- R --> * {{Cite book |last1=Radhakrishnan |first1=S. |url=https://archive.org/details/sourcebookinindi00radh |title=A Source Book in Indian Philosophy |last2=Moore |first2=C.A. |publisher=Princeton University Press |year=1967 |isbn=978-0-691-01958-1 }} * {{Cite book |last=Radhakrishnan |first=S. |title=Indian Philosophy |publisher=Oxford University Press |year=1996 |isbn=978-0-19-563820-2 |volume=1}} * {{Cite book |last=Raju |first=P. T. |title=The Philosophical Traditions of India |publisher=Motilal Banarsidass |year=1992 |location=Delhi}} * {{Cite book |last=Renou |first=Louis |title=The Nature of Hinduism |publisher=Walker |year=1964}} * {{Cite book |last=Richman |first=Paula |year=1988 |title=Women, branch stories, and religious rhetoric in a Tamil Buddhist text |place=Buffalo, NY |publisher=Maxwell School of Citizenship and Public Affairs, Syracuse University |isbn=978-0-915984-90-9}} * {{Cite book |last=Rinehart |first=Robin |title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice |publisher=ABC-CLIO |year=2004}} * {{Cite book |last=Rocher |first=Ludo |url=https://books.google.com/books?id=n0-4RJh5FgoC |title=The Puranas |publisher=Otto Harrassowitz Verlag |year=1986 |isbn=978-3-447-02522-5 }} <!-- S --> * {{Cite book|last=Samuel|first=Geoffrey|title=The Origins of Yoga and Tantra: Indic Religions to the Thirteenth Century|publisher=Cambridge University Press|year=2008|isbn=978-0-521-69534-3}} * {{Cite book|last=Samuel|first=Geoffrey|title=The Origins of Yoga and Tantra. Indic Religions to the Thirteenth Century|publisher=Cambridge University Press|year=2010}} * {{Cite book |last=Sanderson |first=Alexis |title=Genesis and Development of Tantrism |publisher=Institute of Oriental Culture, University of Tokyo |year=2009 |editor-last=Einoo |editor-first=Shingo |series=Institute of Oriental Culture Special Series |volume=23 |location=Tokio |chapter=The Śaiva Age: The Rise and Dominance of Śaivism during the Early Medieval Period}} * {{Cite book |last1=Sargeant |first1=Winthrop |title=The Bhagavad Gita |last2=Chapple |first2=Christopher |publisher=State University of New York Press |year=1984 |isbn=978-0-87395-831-8 |location=New York}} * {{Cite book |last=Sen Gupta |first=Anima |title=The Evolution of the Sāṃkhya School of Thought |publisher=South Asia Books |year=1986 |isbn=978-81-215-0019-7}} * {{Cite journal |last=Sharf |first=Robert H. |year=1993 |title=The Zen of Japanese Nationalism |url=http://www.thezensite.com/ZenEssays/HistoricalZen/Zen_of_Japanese_Nationalism.html |journal=History of Religions |volume=33 |issue=1 |pages=1–43 |doi=10.1086/463354 |s2cid=161535877 |access-date=8 Desember 2013 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174255/http://www.thezensite.com/ZenEssays/HistoricalZen/Zen_of_Japanese_Nationalism.html |url-status=live }} * {{Cite web |last=Sharf |first=Robert H. |year=1995 |title=Whose Zen? Zen Nationalism Revisited |url=http://www.thezensite.com/ZenEssays/CriticalZen/whose%20zen_sharf.pdf |access-date=8 Desember 2013 |archive-date=2 Februarie 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202090252/http://www.thezensite.com/ZenEssays/CriticalZen/whose%20zen_sharf.pdf |url-status=live }} * {{Cite book|last=Sharma|first=Arvind|title=Classical Hindu Thought: An Introduction|publisher=Oxford University Press|year=2000|isbn=978-0-19-564441-8}} * {{Cite journal|last=Sharma|first=Arvind|year=2002|title=On Hindu, Hindustān, Hinduism and Hindutva|journal=Numen|volume=49|issue=1|pages=1–36|doi=10.1163/15685270252772759|jstor=3270470}} * {{Cite book|last=Sharma|first=Arvind|title=The Study of Hinduism|publisher=University of South Carolina Press|year=2003}} * {{Cite book|last=Sharma|first=Arvind|title=Hinduism as a Missionary Religion|publisher=State University of New York Press|year=2011|isbn=978-1-4384-3211-3}} * {{Citation |last1=Sharma |first1=Suresh K. |title=Cultural and Religious Heritage of India: Hinduism |url=https://books.google.com/books?id=XFKi3Uak8ssC&pg=PA1 |year=2004 |publisher=Mittal Publications |isbn=978-81-7099-956-0 |last2=Sharma |first2=Usha |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174311/https://books.google.com/books?id=XFKi3Uak8ssC&pg=PA1 |url-status=live }} * {{Cite journal |last=Shults |first=Brett |year=2014 |title=On the Buddha's Use of Some Brahmanical Motifs in Pali Texts |url=http://jocbs.org/index.php/jocbs/article/view/76/96 |journal=Journal of the Oxford Centre for Buddhist Studies |volume=6 |pages=121–9 }} * {{Citation |last1=Siemens |first1=Herman |title=Nietzsche, Power and Politics: Rethinking Nietzsche's Legacy for Political Thought |url=https://books.google.com/books?id=L2sEL7Kj6lcC |year=2009 |publisher=Walter de Gruyter |last2=Roodt |first2=Vasti |isbn=9783110217339 }} * {{Cite journal |last=Silverberg |first=James |year=1969 |title=Social Mobility in the Caste System in India: An Interdisciplinary Symposium |journal=The American Journal of Sociology |volume=75 |issue=3 |pages=442–443 |doi=10.1086/224812}} * {{Cite book |last=Singh |first=Upinder |year=2008 |title=A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century |publisher=Pearson Education India |isbn=978-81-317-1120-0 |url=https://books.google.com/books?id=H3lUIIYxWkEC |access-date=2 Julie 2015 |archive-date=20 Desember 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220004242/https://books.google.com/books?id=H3lUIIYxWkEC |url-status=live }} * {{Citation |last=Singh |first=Upinder |year=2009 |title=A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century |publisher=Longman |isbn=978-81-317-1677-9}} * {{Cite journal |last=Sjoberg |first=Andree F. |year=1990 |title=The Dravidian Contribution to the Development of Indian Civilization: A Call for a Reassessment |journal=Comparative Civilizations Review |volume=23 |issue=23 |pages=40–74 |id=Article 4 |url=https://scholarsarchive.byu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1188&context=ccr |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174248/https://scholarsarchive.byu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1188&context=ccr |url-status=live }} * {{Citation |last=Smart |first=Ninian |year=1993 |title=THE FORMATION RATHER THAN THE ORIGIN OF A TRADITION |url=http://www.basr.ac.uk/diskus/diskus1-6/SMART.txt |archive-url=https://web.archive.org/web/20131202231922/http://www.basr.ac.uk/diskus/diskus1-6/SMART.txt |archive-date=2 Desember 2013 |url-status=dead |journal=DISKUS |volume=1 |issue=1 |page=1 |access-date=15 Mei 2021 |archivedate= 2 Desember 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131202231922/http://www.basr.ac.uk/diskus/diskus1-6/SMART.txt }} * {{Cite book |last=Smart |first=Ninian |title=Godsdiensten van de wereld (The World's Religions) |publisher=Uitgeverij Kok |year=2003 |location=Kampen}} * {{Cite book |title=Social Structure and Mobility in Economic Development |publisher=Aldine Transaction |year=2005 |isbn=978-0-202-30799-2 |editor-last=Smelser |editor-first=Neil J.|editor-last2=Lipset |editor-first2=Seymour Martin }} * {{Cite book |last1=Smith |first1=Bonnie |title=Crossroads and Cultures, Combined Volume: A History of the World's Peoples |last2=Van De Mieroop |first2=Marc |last3=von Glahn |first3=Richard |last4=Lane |first4=Kris |year=2012 |publisher=Macmillan |isbn=978-0-312-41017-9 |url=https://books.google.com/books?id=wjOyxUzKWLAC |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174322/https://books.google.com/books?id=wjOyxUzKWLAC |url-status=live }} * {{Citation |last=Sponsel |first=Leslie Elmer |title=Spiritual Ecology: A Quiet Revolution |year=2012 |publisher=ABC-CLIO}} * {{Cite book |last=Stein |first=Burton |url=http://www.investigacioneshistoricaseuroasiaticas-ihea.com/files/HISTORYINDIA-BurtonStein.pdf |title=A History of India, Second Edition |publisher=Wiley-Blackwell |year=2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140114070555/http://www.investigacioneshistoricaseuroasiaticas-ihea.com/files/HISTORYINDIA-BurtonStein.pdf |archive-date=14 Januarie 2014 |url-status=dead |df=dmy-all }} * {{Cite journal |last=Sweetman |first=Will |year=2004 |title=The prehistory of Orientalism: Colonialism and the Textual Basis for Bartholomaus Ziegenbalg's Account of Hinduism |url=http://www.nzasia.org.nz/downloads/NZJAS-Dec04/6_2_3.pdf |journal=New Zealand Journal of Asian Studies |volume=6 |issue=2 |pages=12–38 |access-date=23 Desember 2013 |archive-date=7 Februarie 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130207044659/http://nzasia.org.nz/downloads/NZJAS-Dec04/6_2_3.pdf |url-status=dead }} <!-- T --> * {{Cite book|last=Thapar|first=R.|title=Interpreting Early India|publisher=Oxford University Press|year=1993|location=Delhi}} * {{Cite book |last=Thompson Platts |first=John |title=A dictionary of Urdu, classical Hindī, and English |publisher=W. H. Allen & Co., Oxford University |year=1884}} * {{Cite book |last=Tiwari |first=Shiv Kumar |title=Tribal Roots Of Hinduism |publisher=Sarup & Sons |year=2002}} * {{Cite book |last1=Toropov |first1=Brandon |title=The Complete Idiot's Guide to World Religions |last2=Buckles |first2=Luke |publisher=Penguin |year=2011}} * {{Cite book |last=Turner |first=Bryan S. |url=https://books.google.com/books?id=YDwRcguxbGwC |title=For Weber: Essays on the Sociology of Fate |year=1996a |isbn=978-0-8039-7634-4 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174249/https://books.google.com/books?id=YDwRcguxbGwC |url-status=live }} <!-- V --> * {{Cite book |last=Vivekananda |first=Swami |title=Complete Works of Swami Vivekananda |publisher=Advaita Ashrama |year=1987 |isbn=978-81-85301-75-4 |location=Kalkutta }} * {{Cite book |last=Vivekjivandas |title=Hinduism: An Introduction - Part 1 |publisher=Swaminarayan Aksharpith |year=2010 |isbn=978-81-7526-433-5 |location=Ahmedabad}} <!-- W --> * {{Cite book|last=Walker|first=Benjamin|publisher=Taylor & Francis|year=1968|isbn=9-780-429-62465-0|url=https://www.google.co.in/books/edition/Hindu_World/6zj3DwAAQBAJ?hl=en&gbpv=0|title=The Hindu world: an encyclopedic survey of Hinduism}} * {{Cite book|last=Werner|first=Karel|title=Yoga And Indian Philosophy|orig-year=1977|publisher=Motilal Banarsidass|edition=Reprint|year=1998|isbn=978-81-208-1609-1}} * {{Cite book|last=Werner|first=Karel|url=https://books.google.com/books?id=HvuQAgAAQBAJ|title=A Popular Dictionary of Hinduism|publisher=Routledge|year=2005|isbn=978-1-135-79753-9}} * {{Cite book|last=White|first=David Gordon|title=Tantra in Practice|publisher=Princeton University Press|year=2000|editor-last=David Gordon White|chapter=Introduction}} * {{cite journal |last=Widgery |first=Alban G. |title=The Principles of Hindu Ethics |journal=International Journal of Ethics |volume=40 |issue=2 |date=Jan 1930 |pages=232–245 |doi=10.1086/intejethi.40.2.2377977 |jstor=2377977|s2cid=170183611 }} * {{Cite book |last=Wink |first=Andre |title=Al-Hind: the Making of the Indo-Islamic World, Volume 1 |publisher=Brill Academic |year=1991 |isbn=978-90-04-09509-0}} * {{Cite journal |last=Witzel |first=Michael |year=1995 |title=Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state |url=http://www.ejvs.laurasianacademy.com/ejvs0104/ejvs0104article.pdf |url-status=dead |journal=Electronic Journal of Vedic Studies |publisher=Praeger |volume=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070611142934/http://www.ejvs.laurasianacademy.com/ejvs0104/ejvs0104article.pdf |archive-date=11 Junie 2007 |number=4 }} <!-- Z --> * {{Cite book|last=Zimmer|first=Heinrich|title=Philosophies of India|publisher=Princeton University Press|year=1951}} {{refend}} ==Skakels== * [https://www.britannica.com/topic/Hinduism "Hindoeïsme"]. ''[[Encyclopædia Britannica]]'' aanlyn. * [http://www.iep.utm.edu/hindu-ph/ Hindoefilosofie en Hindoeïsme], IEP, Shyam Ranganathan, York University * [http://www.people.fas.harvard.edu/~witzel/vedica.pdf Vediese Hindoeïsme] S.W. Jamison en M. Witzel, Harvard University * [[Wikisource:The Complete Works of Swami Vivekananda/Volume 1/Lectures And Discourses/The Hindu Religion|Die Hindoegodsdiens]], Swami Vivekananda (1894), Wikisource * [http://www.iep.utm.edu/adv-veda/ Advaita Vedanta deur Sangeetha Menon], IEP * [https://web.archive.org/web/20051103040233/http://hinduism.iskcon.com/ Heart of Hinduism: An overview of Hindu traditions], ISKCON (Hare Krishna-beweging) * [http://www.hinduismtoday.com/modules/wfchannel/index.php?wfc_cid=21 What is Hinduism?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210418012219/https://www.hinduismtoday.com/modules/wfchannel/index.php?wfc_cid=21 |date=18 April 2021 }}, redakteurs van ''Hinduism Today'' * [https://web.archive.org/web/20150420084630/http://pluralism.org/religion/hinduism/bibliography Hinduism outside India], 'n bibliografie, Harvard University (The Pluralism Project) * [https://hal.archives-ouvertes.fr/halshs-00196705/ What's in a Name? Agama Hindu Bali in the Making – Hinduism in Bali, Indonesia] Michel Picard, Le CNRS (Parys, Frankryk) * {{Cite web|title=Oxford Centre for Hindu Studies|url=https://ochs.org.uk/|website=University of Oxford|language=en-US}} * {{Cite web|title=International Journal of Dharma Studies|url=https://internationaljournaldharmastudies.springeropen.com/|access-date=2021-03-17|website=International Journal of Dharma Studies|language=en}} {{refend}} {{CommonsKategorie-inlyn|Hinduism}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = Hinduism}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Hindoeïsme| ]] [[Kategorie:Politeïsme]] hi0xxyax9yppycdjoe5sv0wpoiosl37 2521618 2521615 2022-08-26T15:54:18Z Praxidicae 89278 Wysigings deur [[Special:Contributions/Asasaaaaas|Asasaaaaas]] teruggerol na laaste weergawe deur [[User:Burgert Behr|Burgert Behr]] wikitext text/x-wiki [[Lêer:Hinduism percentage by country.png|duimnael|260px|Lande met Hindoes.]] [[Lêer:Hinduism Expansion in Asia.svg|duimnael|260px|Historiese verspreiding van Hindoeïsme van Indië na [[Suidoos-Asië]].]] '''Hindoeïsme''' is die grootste [[godsdiens]] in [[Indië]], [[Nepal]] en [[Mauritius]], asook van ongeveer ’n halfmiljoen mense van Indiese oorsprong in [[Suid-Afrika]]. Dit word ook as ’n [[dharma]], of lewenswyse, beskou. Dit is die derde grootste godsdiens in die wêreld, met meer as 1,25&nbsp;miljard aanhangers, of 15-16% van die wêreldbevolking, wat as [[Hindoe]]s bekend is. Die woord "Hindoe" is ’n term wat net buite die groep vir hulle gebruik word,{{sfn|Siemens|Roodt |2009|p=546}}{{sfn|Leaf|2014|p=36}} en hoewel Hindoeïsme al die oudste godsdiens in die wêreld genoem is, beskou baie beoefenaars van die godsdiens dit as ''Sanatana Dharma'' ([[Sanskrit]]: सनातन धर्म, "die Ewige weg") – dit verwys na die idee dat sy oorsprong buite die [[menslike geskiedenis]] gevind kan word, soos in die Hindoegeskrifte onthul word.{{sfn|Knott|1998|pp=3, 5}}{{sfn|Hatcher|2015|pp=4–5, 69–71, 150–152}}{{sfn|Bowker|2000}}{{sfn|Harvey|2001|p=xiii}} Nog ’n term is ''Vaidika dharma'',{{sfn|Sharma|Sharma|2004|pp=1–2}}{{sfn|Klostermaier|2014|p=2}}{{sfn|Klostermaier|2007b|p=7}}<ref name="Sharma1985a">{{Cite journal|last=Sharma|first=A|year=1985|title=Did the Hindus have a name for their own religion?|url=https://josa-publications.sydney.edu.au/chronological-index-1960-2002/|journal=The Journal of the Oriental Society of Australia|volume=17|issue=1|pages=94–98 [95]}}</ref> "die dharma van die [[Veda]]s", hoewel dit minder gepas is.<ref name=SmithBK1998>{{cite journal |last=Smith |first=Brian K. |title=Questioning Authority: Constructions and Deconstructions of Hinduism |journal=International Journal of Hindu Studies |volume=2 |issue=3 |pages=313–339 |year=1998 |doi=10.1007/s11407-998-0001-9 |jstor=20106612 |s2cid=144929213}}</ref> Hindoeïsme is ’n uiteenlopende stelsel van gedagtes wat gekenmerk word deur ’n reeks [[Filosofie|filosofieë]] en gedeelde begrippe, rituele, [[kosmologie]]se stelsels, pelgrimsterreine en gedeelde teksbronne wat onder meer [[teologie]], [[metafisika]], [[Hindoemitologie|mitologie]], Vediese [[yajna]], [[joga]], rituele en tempelbouwerk insluit.{{sfn|Michaels|2004}} Prominente temas in Hindoeïsme sluit in die vier [[purushartha]]s, die vier doele van die die lewe: [[dharma]] (etiek/pligte), [[artha]] (sukses/werk), [[kama]] (begeertes/passies) en [[moksha]] (bevryding/vryheid van die siklus van dood en [[reïnkarnasie|hergeboorte]]/verlossing),<ref name="Bilimoria 2007 p. 103">{{harvnb|Bilimoria|2007}}; sien ook {{harvnb|Koller|1968}}.</ref>{{sfn|Flood|1997|p=11}} sowel as [[karma]] (aksie, bedoeling en gevolge) en [[samsara]] (die siklus van dood en hergeboorte).{{sfn|Klostermaier|2007|pp=46–52, 76–77}}{{sfn|Brodd|2003}} Hindoeïsme skryf ewige pligte voor, onder meer eerlikheid, weerhouding daarvan om ander lewende wesens seer te maak, geduld, selfbeheersing, deugsaamheid en deernis.<ref>{{Cite book |last1=Dharma |first1=Samanya |title=History of Dharmasastra |last2=Kane |first2=P. V. |volume=2 |pages=4–5}} Sien ook {{harvnb|Widgery|1930}}</ref> Hindoepraktye sluit in rituele soos [[puja]] (aanbidding) en ritmiese voordrag, [[meditasie]] ([[dhyana]]), sanskara ([[deurgangsrite]]s), jaarlikse feeste en per geleentheid pelgrimstogte. Sommige Hindoes laat hulle sosiale lewe en materiële besittings agter in ruil vir ’n lewe in ’n [[klooster]] om moksha te bereik.<ref name="ellinger70">{{Cite book |last=Ellinger |first=Herbert |url=https://books.google.com/books?id=pk3iAwAAQBAJ |title=Hinduism |publisher=Bloomsbury Academic |year=1996 |isbn=978-1-56338-161-4 |pages=69–70}}</ref> Hindoegeskrifte word geklassifiseer as dié wat gehoor is en dié wat onthou word. Die belangrikstes is die [[Veda]]s, [[Upanishad]]s, [[Purana]]s, [[Mahabharata]]s, Ramayanas en Agamas.{{sfn|Klostermaier|2007|pp=46–52, 76–77}}<ref>{{Cite book|last=Zaehner|first=R. C.|url=https://books.google.com/books?id=eWuezQEACAAJ|title=Hindu Scriptures|publisher=Penguin Random House|year=1992|isbn=978-0-679-41078-2|pages=1–7}}</ref> Die vier grootste denominasies van Hindoeïsme is tans [[Vaishnavisme]], [[Shaivisme]], [[Shaktisme]] en [[Smartisme]].{{sfn|Lipner|2009|pp=377, 398}} Bronne van gesag en ewige waarhede in die Hindoegeskrifte speel ’n belangrike rol, maar daar is ook ’n sterk Hindoetradisie om gesag te bevraagteken ten einde ’n groter begrip van dié waarhede te ontdek en die tradisie verder te ontwikkel.<ref name="frazierintrop2">{{Cite book |last=Frazier |first=Jessica |url=https://archive.org/details/continuumcompani00fraz |title=The Continuum companion to Hindu studies |date=2011 |publisher=Continuum |isbn=978-0-8264-9966-0 |location=London |pages=[https://archive.org/details/continuumcompani00fraz/page/n15 1]–15 |url-access=limited}}</ref> Buiten dat dit die oorheersende godsdiens in Indië, Nepal en Mauritius is, is daar ook aansienlike Hindoegemeenskappe in [[Suidoos-Asië]], insluitende in [[Bali]] in [[Indonesië]],<ref>{{Cite web |title=Peringatan |url=https://sp2010.bps.go.id/index.php/page/warning |website=sp2010.bps.go.id}}</ref> die [[Karibiese See]]gebied, [[Noord-Amerika]], [[Europa]], [[Oseanië]] en [[Afrika]].<ref>{{Cite book |last=Vertovec |first=Steven |url=https://books.google.com/books?id=FRVTAQAAQBAJ |title=The Hindu Diaspora: Comparative Patterns |publisher=Routledge |year=2013 |isbn=978-1-136-36705-2 |pages=1–4, 7–8, 63–64, 87–88, 141–143}}</ref><ref>{{Cite web|date=18 December 2012|title=Hindus|url=http://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200209012719/https://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/|archive-date=9 Februarie 2020|access-date=14 Februarie 2015|website=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}<br />{{Cite web|date=18 Desember 2012|title=Table: Religious Composition by Country, in Numbers (2010)|url=http://features.pewforum.org/grl/population-number.php?sort=numberHindu|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130201224548/http://features.pewforum.org/grl/population-number.php?sort=numberHindu|archive-date=1 Februarie 2013|access-date=14 Februarie 2015|website=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}</ref> Dit is naas die [[Islam]] die vinnigs groeiende godsdiens in die wêreld.<ref>{{Cite web|last=Burke|first=Daniel|title=The fastest growing religion in the world is ...|url=https://www.cnn.com/2015/04/02/living/pew-study-religion/index.html|access-date=2021-03-04|website=CNN Religion}}</ref><ref>{{Cite web|last=Wormald|first=Benjamin|date=2015-04-02|title=The Future of World Religions: Population Growth Projections, 2010-2050|url=https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projections-2010-2050/|access-date=2021-03-04|website=Pew Research Center's Religion & Public Life Project|language=en-US}}</ref> ==Etimologie== [[Beeld:Bratan Bali Indonesia Balinese-family-after-Puja-01.jpg|thumb|’n Balinese Hindoegesin ná puja in die Bratantempel in [[Bali]], [[Indonesië]].]] Die woord "Hindoe" is afgelei van die [[Indo-Ariese tale|Indo-Ariese]]{{sfn|Flood|2008|p=3}}/[[Sanskrit]]-wortel{{sfn|Flood|1996|p=6}} ''sindhu''.{{sfn|Flood|1996|p=6}}{{sfn|Parpola|2015|loc="Chapter 1"}} Die [[Irannese tale|Proto-Irannese]] klankverandering van ''*s'' na ''h'' het tussen omstreeks 850 en 600&nbsp;v.C. plaasgevind, volgens die professor in Indologie Asko Parpola.<ref>{{harvp|Parpola|2015|loc=”Chapter 9”}}: "In Iranian languages, Proto-Iranian *s became h before a following vowel at a relatively late period, perhaps around 850–600 BCE."</ref> Die gebruik van die term "Hindoeïsme" om ’n versameling praktyke en geloofsoortuigings te beskryf is ’n redelik onlangse ontwikkeling: Dit is in 1816-'17 die eerste keer deur die godsdienshervormer radja Ram Mohun Roy gebruik.{{sfn|Singh|2008|p=433}} Omstreeks 1830 is dit gebruik deur [[Indië]]rs wat Britse [[kolonialisme]] teengestaan het en hulleself wou onderskei van ander godsdiensgroepe.{{sfn|Singh|2008|p=433}}{{sfn|Doniger|2014|p=5}}{{sfn|Parpola|2015|p=1}} Die woord "Hindoe" is veel ouer en was vermoedelik die naam wat gebruik is vir die [[Indus]]rivier in die noordwestelike deel van die [[Indiese subkontinent]].{{sfn|Singh|2008|p=433}}{{sfn|Flood|1996|p=6}} (Die Indo-Ariese woord ''sindhu'' beteken "rivier" of "oseaan".){{sfn|Flood|2008|p=3}} Dit word dikwels in die ''[[Rigveda]]'' gebruik. Volgens die Britse geleerde Gavin Flood is die term die eerste keer gebruik as ’n [[Persië|Persiese]] naam vir die mense wat oorkant die Indus (Sanskrit: ''Sindhu'') gewoon het,{{sfn|Flood|1996|p=6}} meer spesifiek in die inskripsie uit die 6de eeu&nbsp;v.C. van [[Darius I van Persië|Darius I]] (550-486&nbsp;v.C.).{{sfn|Sharma|2002}} Dit was dus ’n [[geografie]]se aanduiding en nie ’n godsdiensterm nie.{{sfn|Flood|1996|p=6}} Onder die vroegste verwysings na "Hindoe" met betrekking tot godsdiens is dalk in die 7de-eeuse [[Chinees|Chinese]] geskrif ''Rekord van die Westelike streke'' deur [[Xuanzang]]{{sfn|Sharma|2002}} en die 14de-eeuse Persiese geskrif ''Futuhu's-salatin'' deur 'Abd al-Malik Isami. Die [[Arabies]]e term ''al-Hind'' verwys ook na die mense wat oorkant die Indus woon.{{sfn|Thapar|1993|p=77}} Dié term kom van die pre-Islamitiese Persiese term ''Hindū'', wat na alle Indiërs verwys. Teen die 13de eeu is ''Hindustan'' gebruik as ’n gewilde alternatiewe naam vir [[Indië]], wat beteken die "land van Hindoes".{{sfn|Thompson Platts|1884}} Die term "Hindoe" is later soms in Sanskritgeskrifte van tussen die 15de en 18de eeu gebruik om ’n onderskeid te tref tussen Hindoes en [[Moslems]], wat ''Yavanas'' ("buitelanders) of ''Mlecchas'' ("barbare") genoem is.<ref>{{Cite journal |last=O'Conell |first=Joseph T. |year=1973 |title=The Word 'Hindu' in Gauḍīya Vaiṣṇava Texts |volume=93 |pages=340–344 |journal=Journal of the American Oriental Society |issue=3 |doi=10.2307/599467 |jstor=599467}}</ref> Europese handelaars en koloniste het die term eers teen die einde van die 18de eeu begin gebruik om te verwys na aanhangers van Indiese godsdienste. ==Definisies== Hindoeïsme sluit uiteenlopende idees oor [[spiritualiteit]] en tradisies in, maar het geen ekklesiastiese orde, onbetwiste godsdiensowerhede, beheerliggaam, profete of heilige boek nie – Hindoes kan kies of hulle [[Politeïsme|politeïsties]], [[Panteïsme|panteïsties]], [[Panenteïsme|panenteïsties]], [[Pandeïsme|pandeïsties]], [[Henoteïsme|henoteïsties]], [[Monoteïsme|monoteïsties]], [[Monisme|monisties]], [[Agnostisisme|agnosties]], [[Ateïsme|ateïsties]] of [[Humanisme|humanisties]] wil wees.<ref name=Lipner2009p8>{{harvnb|Lipner|2009|p=8}}</ref><ref>{{Cite book |title=Encyclopedia of Violence, Peace and Conflict |publisher=Academic Press |year=2008 |isbn=978-0-12-369503-1 |editor-last=Kurtz |editor-first=Lester}}</ref><ref>MK Gandhi, ''[http://www.mkgandhi.org/ebks/essence_of_hinduism.pdf The Essence of Hinduism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150724045756/http://www.mkgandhi.org/ebks/essence_of_hinduism.pdf |date=24 Julie 2015 }}</ref> Volgens Doniger is die "idees oor al die belangrike kwessies van geloof en leefstyl – vegetarisme, niegeweld, ’n geloof in hergeboorte, selfs kaste – ’n onderwerp van debat, nie [[dogma]] nie".{{sfn|Doniger|2014|p=3}} Vanweë die groot reeks tradisies en idees wat deur die term "Hindoeïsme" gedek word, is dit moeilik om ’n omvattende definisie saam te stel.{{sfn|Flood|1996|p=6}} Die godsdiens "daag ons begeerte uit om dit te definieer en kategoriseer".{{sfn|Knott|1998|p=117}} Dit is al beskryf as ’n godsdiens, ’n godsdienstradisie, ’n stel godsdienstige sienings en ’n "lewenswyse".{{sfn|Sharma|2003|pp=12–13}} Uit ’n Westerse [[Leksikografie|leksikale]] standpunt word na Hindoeïsme as ’n godsdiens verwys, nes na ander gelowe. In Indië word die term "dharma" verkies, wat ’n breër betekenis het as die Westerse woord "godsdiens". Die studie van Indië en sy kulture en godsdienste, asook die term "Hindoeïsme", is gevorm deur die belange van kolonialisme en deur die Westerse begrip van godsdiens.{{sfn|Sweetman|2004}}{{sfn|King|1999}} Sedert die 1990's is dié invloede die onderwerp van debat onder geleerdes{{sfn|Sweetman|2004}} en onder kritici van Westerse sienings oor Indië.{{sfn|Nussbaum|2009}} ===Sienings oor strominge=== [[Beeld:Aum Om navy blue circle coral.svg|thumb|links|200px|Die [[om]], ’n gestileerde letter van die [[Devanagari]]-skrif, word in Hindoeïsme as ’n godsdienssimbool gebruik.]] Hindoeïsme, soos wat dit algemeen bekend is, kan in ’n paar groot strominge verdeel word. Van die historiese verdeling in ses hooffilosofieë is twee skole, [[Vedanta]] en [[Yoga]], tans die prominentste.<ref name="Matthew Clarke 2011 28">{{Cite book |last=Clarke |first=Matthew |url=https://books.google.com/books?id=DIvHQc0-rwgC&pg=PA28 |title=Development and Religion: Theology and Practice |publisher=Edward Elgar Publishing |year=2011 |isbn=978-0-85793-073-6 |page=28 |access-date=11 Februarie 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174115/https://books.google.com/books?id=DIvHQc0-rwgC&pg=PA28 |url-status=live }}</ref> As dit volgens hoofgode verdeel word, is die vier moderne strominge [[Vaishnavisme]] (Vishnu), [[Shaivisme]] (Shiva), [[Shaktisme]] (Devi) en [[Smartisme]] (vyf gode wat as gelykes behandel word).{{sfn|Nath|2001|p=31}}{{sfn|Flood|1996|pp=113, 154}} Hindoeïsme aanvaar talle goddelike wesens: Baie Hindoes beskou hulle as aspekte of manifestasies van ’n enkele, onpersoonlike absolute realiteit van God; ander Hindoes glo ’n spesifieke godheid verteenwoordig die oppergod en die ander is laer manifestasies van dié oppergod.{{sfn|Flood|1996|p=14}} Ander kenmerke is die erkenning van [[Atman (Hindoeïsme)|atman]] (die siel, self), [[reïnkarnasie]] van die atman en karma, en ’n geloof in dharma (pligte, regte, wette, waardes en die regte leefwyse). McDaniel (2007) klassifiseer Hindoeïsme in ses groot soorte en verskeie klein soorte, ten einde die uitdrukking van emosies onder Hindoes te verstaan.<ref name="junemcdaniel6">June McDaniel "Hinduism", in {{Cite book |last=Corrigan |first=John |title=The Oxford Handbook of Religion and Emotion |publisher=Oxford University Press |year=2007 |isbn=978-0-19-517021-4 |pages=52–53}}</ref> Volgens McDaniel is die hoofsoorte Volkshindoeïsme, geskoei op plaaslike tradisies en kultusse van plaaslike godhede, en die oudste, niegeskrewe stelsel; Vediese Hindoeïsme, wat geskoei is op die vroegste [[Veda]]s wat na die 2de millennium&nbsp;v.C. teruggespoor kan word; Vedantiese Hindoeïsme, wat gebaseer is op die filosofie van die [[Upanishad]]s, insluitende [[Advaita Vedanta]], wat klem lê op kennis en wysheid; Yoga-Hindoeïsme, wat die teks van die ''[[Yoga Sutra]]s'' volg en klem lê op selfondersoekende bewustheid; Dharmiese Hindoeïsme of "daaglike moraliteit", wat volgens McDaniel in sekere boeke gestereotipeer word as die "enigste vorm van die Hindoegodsdiens met ’n geloof in karma, koeie en kaste"; en [[#Bhakti|bhakti]] of gewyde Hindoeïsme, waar intense emosies uitvoerig geïnkorporeer word in die navolging van die spirituele.<ref name="junemcdaniel6" /> Michaels onderskei tussen drie Hindoegodsdienste en vier vorme van Hindoegodsdienstigheid.{{sfn|Michaels|2004|p=21}} Die drie godsdienste is "Brahmanies-Sanskritiese Hindoeïsme", "volks- en stamgodsdienste" en "gestigte godsdienste".{{sfn|Michaels|2004|p=22}} Die vier vorme van godsdienstigheid is die klassieke "karma-marga", jnana-marga, bhakti-marga en "heroïsme", met sy wortels in militaristiese tradisies. Dié tradisies sluit in Ramaïsme (die aanbidding van [[Rama]], ’n held uit die epiese letterkunde; daar word geglo hy is ’n reïnkarnasie van Vishnu),<ref>{{Cite web|title=Definition of RAMAISM|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/Ramaism|access-date=2020-10-28|website=www.merriam-webster.com|language=en|archive-date=29 Desember 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174144/https://www.merriam-webster.com/dictionary/Ramaism|url-status=live}}</ref> sowel as dele van politieke Hindoeïsme.{{sfn|Michaels|2004|p=23}} "Heroïsme" word ook ''virya-marga'' genoem.{{sfn|Michaels|2004|p=24}} Volgens Michaels behoort die meeste Hindoes tot een van die "gestigte godsdienste", soos Vaishnavisme en Shaivisme wat op verlossing fokus en dikwels minder klem lê op [[Brahmaan]]se (priesterlike) gesag.{{sfn|Michaels|2004|pp=21–22}} Hy sê onder die "gestigte godsdienste" is [[Boeddhisme]], [[Djainisme]] en [[Sikhisme]] wat nou aparte godsdienste is; [[Sinkretisme|sinkretiese]] bewegings; en verskeie "ghoeroeïsmes" en neogodsdienstige bewegings.{{sfn|Michaels|2004|pp=22–23}} ===Hindoe-sienings=== Hindoes se geloofsoortuigings is uitgebreid en uiteenlopend en daarom word dikwels na Hindoeïsme as ’n "familie godsdienste" verwys eerder as een godsdiens.<ref>{{Cite web |title=Hinduism |url=https://www.history.com/topics/religion/hinduism |access-date=2020-04-23 |website=History |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174138/https://www.history.com/topics/religion/hinduism |url-status=live }}</ref> In dié groep godsdienste is daar verskillende teologieë, praktyke en heilige geskrifte.<ref>{{Cite web |title=Basics of Hinduism |publisher=Kauai's Hindu Monastery |url=https://www.himalayanacademy.com/readlearn/basics/fourteen-questions/ |access-date=2020-04-23 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174156/https://www.himalayanacademy.com/readlearn/basics/fourteen-questions/ |url-status=live }}</ref> Die godsbegrip in Hindoeïsme is kompleks en teenstrydig. In een opsig word [[Brahma]] as 'n panteïstiese god beskou wat in alle dinge en mense teenwoordig is, en in 'n ander opsig as 'n transendente, persoonlike god. Die Hindoeïste het 'n sterk leerstelling oor reïnkarnasie. Hulle glo dat die menslike siel dikwels in ander liggame op aarde gebore word. Die liggaam word oud en sterf, maar die siel word weer in 'n nuwe liggaam gebore om sodoende sy ontwikkeling na hoër vlakke van goddelikheid voort te sit. 'n Beter [[karma]] word deur goeie werke en geregtigheid ([[dharma]]) opgebou. Uiteindelik sal die siklus van nuwe geboortes verbreek word wanneer die siel met die universele god saamsmelt. Vroeër of later sal dit met elke mens gebeur – niemand gaan verlore nie. Vir die onkundiges en dwalendes sal dit net langer neem om dié toestand te bereik. 'n Persoon met 'n slegte karma, wat deur negatiewe en selfsugtige dade gekenmerk word, sal in sy volgende lewensiklus gestraf word deur 'n minderwaardiger en moeiliker lewe te lei. Iemand met 'n goeie karma sal voorspoed, aansien en seëninge ervaar. ====''Sanatana Dharma''==== Vir sy aanhangers is Hindoeïsme ’n tradisionele leefwyse.<ref>{{Cite book |last=Insoll |first=Timothy |url=https://books.google.com/books?id=QNxnYjYRuOMC&pg=PA35 |title=Archaeology and world religion |publisher=Routledge |year=2001 |isbn=978-0-415-22155-9 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174124/https://books.google.com/books?id=QNxnYjYRuOMC&pg=PA35 |url-status=live }}</ref> Baie beoefenaars verwys na die "ortodokse" vorm daarvan as ''Sanatana Dharma'', die "ewige wet" of "ewige weg".<ref>{{harvnb|Bowker|2000}}; {{harvnb|Harvey|2001|p=xiii}}</ref>{{sfn|Vivekjivandas|2010|p=1}} Hindoes meen Hindoeïsme is duisende jare oud. Die tydlyn van gebeure in die antieke Indiese geskiedenis voorsien ’n chronologie van gebeure in verband met Hindoeïsme wat lank voor 3000&nbsp;v.C. begin. Die Sanskrit-woord "dharma" het ’n veel breër betekenis as "godsdiens" en is nie gelyk daaraan nie. Alle aspekte van ’n Hindoe se lewe – die verkryging van rykdom (artha), die vervulling van wense (kama) en die verkryging van bevryding (moksha) is deel van dharma.{{sfn|Knott|1998|p=111}}<ref>{{Cite journal |last=Hacker |first=Paul |title=Dharma in Hinduism |journal=Journal of Indian Philosophy |year=2006 |volume=34 |issue=5 |pages=479–496 |doi=10.1007/s10781-006-9002-4|s2cid=170922678 }}</ref> Volgens die [[Encyclopædia Britannica]] het ''Sanatana Dharma'' histories verwys na die "ewige" pligte wat godsdienstig in Hindoeïsme verorden word, soos eerlikheid, die weerhouding daarvan om ander lewende wesens seer te maak, reinheid, selfbeheersing, deugsaamheid, deernis, ensovoorts. Dié pligte geld ongeag ’n Hindoe se klas, kaste of sekte en hulle staan in teenstelling met ''svadharma'', ’n mens se "eie plig" in ooreenstemming met jou klas of kaste (''varna'') en lewenstadium (''purushartha'').<ref name="EB-sanatana dharma">{{Cite encyclopedia |title=Sanatana dharma {{!}} Hinduism |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/665848/sanatana-dharma |access-date=17 November 2016}}</ref> In onlangse jare is die term deur Hindoe-leiers, hervormers en nasionaliste gebruik om na Hindoeïsme te verwys. ''Sanatana dharma'' het ’n [[sinoniem]] geword vir die "ewige" waarheid en leringe van Hindoeïsme, wat bo geskiedenis verhewe en "onveranderlik, ondeelbaar en uiteindelik niesektaries is".<ref name="EB-sanatana dharma"/> Volgens ander geleerdes soos Kim Knott en Brian Hatcher verwys ''Sanatana Dharma'' na ’n "tydlose, ewige stel waarhede", en is dit hoe Hindoes die oorsprong van hulle godsdiens beskou. Dit word gesien as dié ewige waarhede en tradisie met ’n oorsprong buite die menslike geskiedenis en wat goddelik onthul word in die Vedas – die antiekste geskrifte van die wêreld.{{sfn|Hatcher|2015|pp=4–5, 69–71, 150–152}}{{sfn|Knott|1998|p=3}} Vir baie Hindoes is die Westerse term "godsdiens" in die mate waarin dit beteken "dogma en ’n instelling wat na ’n enkele stigter teruggespeur kan word", ongeskik vir hulle tradisie, sê Hatcher. Vir hulle is Hindoeïsme ’n tradisie wat na minstens die antieke Vediese era teruggespeur kan word.{{sfn|Hatcher|2015|pp=4–5, 69–71, 150–152}}{{sfn|Lipner|2009|pp=15-17}} ====''Vaidika dharma''==== Sommige verwys na Hindoeïsme as die ''Vaidika dharma''.{{sfn|Sharma|Sharma|2004|pp=1–2}} Die woord 'Vaidika' beteken "wat afgelei is van die Vedas" of "in verband met die Vedas".<ref name="MW_Vaidika dharma">{{Cite web|last=Monier-Williams|first=Monier|year=1988|title=Sanskrit English Dictionary|url=http://sanskritdictionary.com/scans/?col=1&img=mw1022.jpg|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174152/http://sanskritdictionary.com/scans/?col=1&img=mw1022.jpg|archive-date=29 December 2020|access-date=24 Julie 2018|website=sanskritdictionary.com}}</ref> Geleerdes het die terme Vaidika en Avaidika tradisioneel gebruik vir onderskeidelik dié wat die Vedas as ’n gesaghebbende bron van kennis beskou en dié wat dit nie doen nie, om te onderskei tussen verskeie Indiese skole van Djainisme, Boeddhisme en Charvaka. Volgens Klaus Klostermaier is die term ''Vaidika dharma'' die vroegste selfbeskrywing van Hindoeïsme.{{sfn|Klostermaier|2014|p=2}}{{sfn|Klostermaier|2007b|p=7}} Arvind Sharma meen daar is bewyse dat Hindoes dié term al teen die 4de eeu gebruik het.<ref name="Sharma1985a"/> Die term ''Vaidika dharma'' dui op ’n kode of praktyk wat "op die Vedas gebaseer is", maar dit is onduidelik wat dit presies beteken, sê Julius Lipner.{{sfn|Lipner|2009|pp=15-17}} Dit beteken nie Hindoes heg ’n algemeen aanvaarde betekenis aan die term nie. Baie het nie afskrifte van die Vedas nie en het dit nie gelees, soos Christene met die [[Bybel]] doen en Moslems met die [[Koran]], nie. Dit beteken egter nie hulle hele lewensoriëntasie kan nie na die Vedas teruggespoor word nie.{{sfn|Lipner|2009|pp=15-17}} Om die Vedas se gesag te aanvaar beteken dikwels bloot dat iemand homself as ’n Hindoe beskou,{{sfn|Lipner|2009|p=16}} en "die meeste Indiërs bewys vandag lippediens aan die Vedas en het geen erg aan die inhoud van die geskrifte nie".<ref>{{harvnb|Michaels|2004|p=18}}; sien ook {{harvnb|Lipner|2009|p=77}}; en {{Cite book |last=Smith |first=Brian K. |title=Sacred Texts and Authority |publisher=Wipf and Stock Publishers |year=2008 |editor-last=Neusner |editor-first=Jacob |page=101 |chapter=Hinduism}}</ref> ====Hindoe-modernisme==== [[Beeld:Swami Vivekananda-1893-09-signed.jpg|thumb|180px|Swami Vivekananda was ’n sleutelfiguur in die bekendstelling van Vedanta en Yoga in Europa en die VSA;{{sfn|Feuerstein|2002|p=600}} Hy het die gaping tussen gelowe oorbrug en Hindoeïsme ’n wêreldgodsdiens gemaak.{{sfn|Clarke|2006|p=209}}]] Sedert die 19de eeu het Indiese moderniste Hindoeïsme hervestig as ’n belangrike bate van die Indiese beskawing;{{sfn|King|1999}} hulle het dit "gereinig" van sy tantriese elemente{{sfn|Lorenzen|2002|p=33}} en die fokus op Vediese elemente vergroot. Westerse stereotipes is omgekeer, klem is op die universele aspekte gelê en moderne benaderings tot sosiale probleme is ingestel.{{sfn|King|1999}} Dié veranderings het groot byval gevind – nie net in Indië nie, maar ook in die Weste.{{sfn|King|1999}} Belangrike verteenwoordigers van "Hindoe-modernisme"{{sfn|Flood|1996|p=258}} is radja Ram Mohun Roy, [[Vivekananda]], Sarvepalli Radhakrishnan en [[Mahatma Gandhi]].{{sfn|Flood|1996|pp=256–261}} Roy is bekend as die vader van die Hindoe-renaissance.<ref name="hindu1">{{Cite book |last=Young |first=Serinity |title=Hinduism |publisher=Marshall Cavendish |year=2007 |isbn=978-0-7614-2116-0 |page=[https://archive.org/details/hinduism0000youn/page/87 87] |url=https://archive.org/details/hinduism0000youn |access-date=19 February 2015 |url-access=registration}}</ref> Hy het ’n groot invloed uitgeoefen op Swami Vivekananda (1863-1902), wat volgens Flood ’n "baie belangrike figuur was in die ontwikkeling van ’n moderne Hindoe-selfbegrip en in die formulering van ’n Westerse siening van Hindoeïsme".{{sfn|Flood|1996|p=257}} Sentraal tot Vivekananda se filosofie is die idee dat die goddelike in alle wesens bestaan, dat alle mense eenheid met dié "ingebore goddelikheid" kan bereik{{sfn|Flood|1996|p=258}} en dat liefde en sosiale harmonie bevorder sal word as mense dié goddelikheid as die kern van ander sien.{{sfn|Flood|1996|p=258}} Hy het gemeen daar is ’n wesentlike eenheid in Hindoeïsme wat ten grondslag aan die uiteenlopendheid van sy baie vorme lê.{{sfn|Flood|1996|p=258}} Volgens Flood word Vivekananda se visie van Hindoeïsme vandag "algemeen aanvaar deur die meeste Engelssprekende middelklas-Hindoes".{{sfn|Flood|1996|p=259}} Radhakrishnan het Westerse rasionalisme met Hindoeïsme probeer versoen en "Hindoeïsme voorgestel as ’n wesentlik rasionalistiese en humanistiese godsdienservaring".{{sfn|Flood|1996|p=249}} Dié "globale Hindoeïsme"{{sfn|Flood|1996|p=265}} vind wêreldwyd aanklank en reik bo nasionale grense uit",{{sfn|Flood|1996|p=265}} en volgens Flood "word dit ’n wêreldgodsdiens naas die Christendom, Islam en Boeddhisme",{{sfn|Flood|1996|p=265}} vir beide die Hindoe-[[diaspora]] en Westerlinge wat by nie-Westerse kulture en godsdienste aanklank vind.{{sfn|Flood|1996|p=265}} Dit lê klem op universele spirituele waardes soos sosiale geregtigheid, vrede en "die spirituele transformasies van humaniteit".{{sfn|Flood|1996|p=265}} Dit is aangehelp deurdat elemente van die Hindoe-kultuur na die Weste uitgevoer is, daar gewild geraak en as ’n gevolg in Indië weer gewilder geraak het.{{sfn|Flood|1996|p=267}} ====Regtelike definisie==== Die definisie van Hindoeïsme kragtens die Indiese reg is: "Die aanvaarding van die Vedas met eerbied; die erkenning van die feit dat die maniere van of middele tot verlossing uiteenlopend is; en die besef van die waarheid dat die aantal gode wat aanbid kan word groot is".<ref>{{Cite book |last1=Derrett |first1=J. |last2=Duncan |first2=M. |title=Dharmaśāstra and juridical literature |date=1973 |publisher=Harrassowitz |isbn=978-3-447-01519-6 |location=Wiesbaden |oclc=1130636}}</ref>{{sfn|Doniger|2014|p=20}} ==Belangrikste tradisies== [[Beeld:Ganesha pachayatana.jpg|thumb|200px|Vyf gode van die Smarta-tradisie: [[Ganesha]] (middel) met [[Shiva]] (links bo), [[Parvati]] (regs bo), [[Vishnu]] (links onder) en [[Surya]] (regs onder).]] Hindoeïsme het geen sentrale gesag nie en baie praktiserende Hindoes behoort nie tot enige spesifieke denominasie of tradisie nie.{{sfn|Werner|2005|pp=13, 45}} Geleerdes gebruik egter vier belangrike denominasies in studies: [[Vaishnavisme]], [[Shaivisme]], [[Shaktisme]] en [[Smartisme]].<ref name="lancenelson">{{harv |first=Lance |last=Nelson |year=2007 |c= |in1=Espín |in2=Nickoloff |pp=562–563}}</ref>{{Sfn|Flood|1996|pp=113, 134, 155–161, 167–168}} Die verskille tussen hulle behels hoofsaaklik die sentrale godheid wat aanbid word, die tradisies en die siening oor verlossing.<ref name="sskumar">SS Kumar (2010), ''Bhakti – the Yoga of Love'', LIT Verlag Münster, {{ISBN|978-3-643-50130-1}}, ble. 35–36</ref> Lipner meen Hindoes volg dikwels meer as een denominasie; hy stel die term "Hindoe-polisentrisme" voor.{{sfn|Lipner|2009|pp=371–375}} In Vaishnavisme word [[Vishnu]]<ref>Guy Beck (2006), Alternative Krishnas: Regional and Vernacular Variations on a Hindu Deity, State University of New York Press, {{ISBN|978-0-7914-6416-8}}</ref> en sy [[avatar]]s aanbid, veral [[Krishna]] en [[Rama]].{{sfn|Bryant|Ekstrand|2013|pp=15–17}} Die volgelinge van dié tradisie is gewoonlik [[Asketisme|nieasketies]], [[Monastisisme|monasties]], en geneig tot gemeenskapsgeleenthede en aanbiddingspraktyke wat geïnspireer is deur die "intiem liefdevolle, vreugdevolle, spelerige" Krishna en ander Vishnu-avatars.<ref name=sskumar/> Dit sluit in gemeenskapsdanse, die sing van [[kirtan]]s en [[bhajan]]s, met klank en musiek wat volgens sommige mense meditasie- en spirituele kragte het.{{sfn|Bryant|Ekstrand|2004|pp=38–43}} Tempelaanbidding en feeste is gewoonlik opgesmuk.<ref>{{Cite book |last1=Nettl |first1=Bruno |url=https://books.google.com/books?id=ZOlNv8MAXIEC |title=The Garland Encyclopedia of World Music: South Asia : the Indian subcontinent |last2=Stone |first2=Ruth M. |last3=Porter |first3=James |last4=Rice |first4=Timothy |publisher=Routledge |year=1998 |isbn=978-0-8240-4946-1 |pages=246–247 |access-date=21 Februarie 2016 |archive-date=11 Oktober 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171011163910/https://books.google.com/books?id=ZOlNv8MAXIEC |url-status=live }}</ref> Die Bhagavad Gita en die Ramayana, asook Vishnu-geörienteerde Puranas verskaf die teïstiese fondament daarvan.<ref>{{harv |first=Lance |last=Nelson |year=2007 |c= |in1=Espín |in2=Nickoloff |pp=1441, 376}}</ref> Filosofies is die geloofsoortuigings gewortel in die dualistiese subskole van Vedantiese Hindoeïsme.{{sfn|Bryant|Ekstrand|2013|pp=40–43}}{{sfn|Bryant|2007|pp=357–358}} In Shaivisme word op [[Shiva]] gefokus. Shaivas word meer aangetrek deur asketiese individualisme, en dit het verskeie subskole.<ref name=sskumar/> Hulle praktyke sluit in bhakti-styl gewydheid, en tog neig hulle geloofsoortuigings na niedualistiese, monistiese skole van Hindoeïsme soos Advaita en Raja Yoga.<ref name=lancenelson/>{{sfn|Bryant|Ekstrand|2004|pp=38–43}} Sommmige Shaivas aanbid in tempels, terwyl ander klem lê op [[joga]] en daarna streef om binne-in een met Shiva te wees.<ref>{{Cite book |last=Dalal |first=Roshen |url=https://books.google.com/books?id=pNmfdAKFpkQC |title=The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faiths |publisher=Penguin Books |year=2010 |isbn=978-0-14-341517-6 |page=209 |access-date=21 Februarie 2016 |archive-date=18 April 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170418131501/https://books.google.com/books?id=pNmfdAKFpkQC |url-status=live }}</ref> Avatars is ongewoon en sommige Shaivas sien god as halfmanlik, halfvroulik; as ’n vermenging van die manlike en vroulike beginsels ([[Ardhanarishvara]]). Shaivisme is verwant aan Shaktisme, deurdat Shakti beskou word as die gade van Shiva.<ref name=lancenelson/> Gemeenskapsvierings sluit in feeste en deelname aan pelgrimstogte soos die [[Kumbh Mela]].<ref>James Lochtefeld (2010), ''God's Gateway: Identity and Meaning in a Hindu Pilgrimage Place'', Oxford University Press, {{ISBN|978-0-19-538614-1}}</ref> Shaivisme word veral beoefen in die [[Himalaja]]-streek noord van [[Kasjmir]] tot by [[Nepal]] en in Suid-Indië.<ref>Natalia Isaeva (1995), ''From Early Vedanta to Kashmir Shaivism'', State University of New York Press, {{ISBN|978-0-7914-2449-0}}, ble. 141–145</ref> Shaktisme fokus op die aanbidding van die godin [[Adi Parashakti|Shakti]] of [[Devi]] as kosmiese moeder<ref name=sskumar/> en word veral beoefen in noordoostelike en oostelike deelstate van Indië soos [[Assam]] en [[Wes-Bengale|Bengale]]. Devi word uitgebeeld as ’n sagter vorm soos [[Parvati]], die gade van Shiva; of as ’n kragtige vegtergodin soos [[Kali]] en [[Durga]]. Shakti word erken as die krag wat aan die manlike beginsel tot grondslag lê. Shaktism word ook met [[Tantra]]-praktyke verbind.<ref>{{Cite journal |last=Scaligero |first=Massimo |year=1955 |title=The Tantra and the Spirit of the West |journal=East and West |volume=5 |issue=4 |pages=291–296 |jstor=29753633}}</ref> Gemeenskapsvierings sluit in feeste, waarvan sommige optogte en die dompeling van idole in water behels.<ref>'''Geskiedenis:''' Hans Koester (1929), The Indian Religion of the Goddess Shakti, Journal of the Siam Society, Vol 23, Deel 1, ble. 1–18;<br />'''Moderne praktyke:''' June McDaniel (2010), ''Goddesses in World Culture'', Volume 1 (red.: Patricia Monaghan), {{ISBN|978-0-313-35465-6}}, Hoofstuk 2</ref> Aanbidding in Smartisme sentreer om vyf Hindoe-godhede: Shiva, Vishnu, [[Ganesha]], [[Surya]] en Parvati.{{Sfn|Flood|1996|p=113}} Die Smarta-tradisie het tydens die (vroeë) klassieke tydperk van Hindoeïsme, omstreeks die begin van die huidige era, ontstaan toe Hindoeïsme uit die wisselwerking tussen Brahmanisme en plaaslike tradisies te voorskyn gekom het.{{sfn|Hiltebeitel|2013}}{{sfn|Flood|1996}} Dié tradisie word verbind met Advaita Vedanta en beskou [[Adi Shankara]] as die stigter en hervormer van Smartisme. Die term "Smartisme" is afgelei van die Smriti-geskrifte, wat beteken "dit wat onthou word".<ref name=lancenelson/><ref name="williamsonp89">{{cite book|first=L |last=Williamson |year=2010 |title=Transcendent in America: Hindu-inspired Meditation Movements as New Religion |publisher=New York University Press |isbn=978-0814794500 |page=89}}</ref> Dié vorm van Hindoeïsme beoefen ’n filosofiese ''Jnana yoga'', die bestudering van geskrifte, nadenke en meditasie om die self se eenheid met God te verstaan.<ref name=lancenelson/><ref>{{Cite book |last=Milner |first=Murray |title=Status and Sacredness |publisher=Oxford University Press |year=1994 |isbn=978-0-19-508489-4 |pages=194–197}}</ref> Daar is geen [[sensus]]data beskikbaar oor die [[demografie]]se geskiedenis of neigings van die tradisies in Hindoeïsme nie.<ref>[http://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/ The global religious landscape: Hindus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200209012719/https://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/ |date=9 Februarie 2020 }}, Pew Research (2012)</ref> Ramings verskil oor die aantal gelowiges van die verskillende tradisies. Volgens ’n raming in 2010 deur Johnson en Grim is die Vaishnavisme-tradisie die grootste, met sowat 641&nbsp;miljoen of 67,6% van Hindoes; gevolg deur Shaivisme, met 252&nbsp;miljoen of 26,6%; Shaktisme, met 30&nbsp;miljoen of 3,2%; en ander tradisies, insluitende Neo-Hindoeïsme en Hervorming-Hindoeïsme, met 25&nbsp;miljoen of 2,6%.<ref name="johnson400">{{Cite book |last1=Johnson |first1=Todd M |url=https://books.google.com/books?id=SAzizViY30EC&q=Table+1.19 |title=The World's Religions in Figures: An Introduction to International Religious Demography |last2=Grim |first2=Brian J |publisher=John Wiley & Sons |year=2013 |isbn=978-1-118-32303-8 |page=400 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=9 Desember 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191209194251/https://books.google.com/books?id=SAzizViY30EC |url-status=live }}</ref> Volgens Jones en Ryan is Shaivisme egter die grootste tradisie.{{sfn|Jones|Ryan|2006|p=474}} ==Geloofsoortuigings== [[Beeld:Halebid3.JPG|thumb||Paneelreliëf aan ’n muur van die Hoysaleswara-tempel in [[Karnataka]] in Indië van die [[Trimurti]]: Brahma, Shiva en Vishnu.]] Prominente temas in Hindoeïstiese geloofsoortuigings sluit in (hoewel dit nie beperk is nie tot) [[dharma]] (etiek/pligte), [[samsara]] (die voortdurende siklus van geboorte, lewe, dood en hergeboorte), [[karma]] (optrede, bedoeling en gevolge), [[moksha]] (bevryding van samsara) en die verskillende [[yoga]]s (weë of praktyke).{{sfn|Brodd|2003}} ===Purusharthas (doelwitte van die lewe)=== In klassieke Hindoeïsme word vier doelwitte van die menslike lewe (Purusharthas) aanvaar: dharma, artha, kama en moksha.<ref name="Bilimoria 2007 p. 103" />{{sfn|Flood|1997|p=11}} ====Dharma (regverdigheid, etiek)==== [[Dharma]] (Sanskrit: धर्म) word beskou as die belangrikste doel van ’n mens se lewe.<ref>{{Cite book |last=Flood |first=Gavin |title=The Fruits of Our Desiring |year=1996a |isbn=978-1-896209-30-2 |editor-last=Lipner |editor-first=Julius |pages=16–21 |chapter=The meaning and context of the Purusarthas }}</ref> Die begrip omvat gedrag wat beskou word as in ooreenstemming met die orde wat die lewe en die heelal moontlik maak,<ref>[http://www.encyclopedia.com/topic/dharma.aspx#1 "Dharma"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160926234045/http://www.encyclopedia.com/topic/dharma.aspx#1 |date=26 September 2016 }}</ref> en sluit in pligte, regte, wette, gedrag, deugde en "die regte lewenswyse".<ref name="tce">{{Cite book |title=The Columbia Encyclopedia |publisher=Columbia University Press |year=2013 |isbn=978-0-7876-5015-5 |edition=6de |chapter=Dharma}}</ref> Dharma is volgens Van Buitenen<ref name="vanbuitenen">{{Cite journal |last=Van Buitenen |first=J. A. B. |date=April–July 1957 |title=Dharma and Moksa |journal=Philosophy East and West |volume=7 |issue=1/2 |pages=33–40|doi=10.2307/1396832 |jstor=1396832 }}</ref> dit wat alle lewende mense moet aanvaar en respekteer om harmonie en orde in die wêreld te handhaaf. ====Artha (lewensbestaan, rykdom) ==== [[Artha]] (Sanskrit: अर्थ) is die nastrewing van rykdom vir ’n lewensbestaan, verpligtings en ekonomiese vooruitgang. Dit sluit in die politieke lewe, diplomasie en materiële welsyn. Artha sluit dus alle lewensmiddele, bedrywighede en hulpbronne in wat ’n mens in staat stel om in die toestand te wees waarin hy wil wees wat betref rykdom, beroep en finansiële sekuriteit.{{sfn|Koller|1968}} Die behoorlike nastrewing van artha word beskou as ’n belangrike doel van die menslike lewe.{{sfn|Lochtefeld|2002a|pp=55–56}}<ref name="bruces">Bruce Sullivan (1997), ''Historical Dictionary of Hinduism'', {{ISBN|978-0-8108-3327-2}}, pp. 29–30</ref> ====Kama (sensuele plesier)==== [[Kama]] (Sanskrit, [[Pali]]: काम) beteken begeerte, wense, passie, verlange, ’n plesier van die [[Sintuig|sintuie]], die estetiese genieting van die lewe en liefde, met of sonder [[seks]]uele konnotasies.<ref>{{Cite journal |last=Macy |first=Joanna |year=1975 |title=The Dialectics of Desire |journal=Numen |volume=22 |issue=2 |pages=145–60 |doi=10.2307/3269765 |jstor=3269765}}</ref><ref name="mmwse">Monier Williams, [http://www.ibiblio.org/sripedia/ebooks/mw/0300/mw__0304.html काम, kāma] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019211540/http://www.ibiblio.org/sripedia/ebooks/mw/0300/mw__0304.html |date=19 Oktober 2017 }} ''Monier-Williams Sanskrit English Dictionary'', bl. 271</ref> In Hindoeïsme word kama beskou as ’n noodsaaklike en gesonde doel van die menslike lewe indien dit nagestreef word sonder om dharma, artha en moksha in te boet.<ref>Sien: * "The Hindu Kama Shastra Society" (1925), ''[https://archive.org/stream/kamasutraofvatsy00vatsuoft#page/8/mode/2up The Kama Sutra of Vatsyayana]'', University of Toronto Archives, pp. 8; * A. Sharma (1982), ''The Puruṣārthas: a study in Hindu axiology'', Michigan State University, {{ISBN|978-99936-24-31-8}}, pp. 9–12; * A. Sharma (1999), [https://www.jstor.org/stable/40018229 "The Puruṣārthas: An Axiological Exploration of Hinduism"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201229174154/https://www.jstor.org/stable/40018229 |date=29 Desember 2020 }}, ''The Journal of Religious Ethics'', Vol. 27, No. 2 (Summer, 1999), pp. 223–256; * Chris Bartley (2001), ''Encyclopedia of Asian Philosophy'', Editor: Oliver Learman, {{ISBN|978-0-415-17281-3}}, Routledge, Artikel oor Purushartha, p. 443</ref> ====Moksha (bevryding, bevryding van samsara) ==== [[Moksha]] (Sanskrit: मोक्ष) of mukti (Sanskrit: मुक्ति) is die uiteindelike, belangrikste doel in Hindoeïsme. In ’n sin is moksha ’n begrip wat verbind word met bevryding van hartseer, lyding en samsara (die siklus van geboorte en hergeboorte). Vanweë ’n geloof in die onvernietigbaarheid van die [[siel]]<ref>{{Cite book |last=Europa Publications Staff |title=The Far East and Australasia, 2003 – Regional surveys of the world |publisher=Routledge |year=2003 |isbn=978-1-85743-133-9 |url=https://books.google.com/books?id=e5Az1lGCJwQC&pg=PA39 |page=39 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174155/https://books.google.com/books?id=e5Az1lGCJwQC&pg=PA39 |url-status=live }}</ref> word die dood as onbelangrik beskou met betrekking tot die kosmiese self.<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=58UZWWzqglMC |title=Hindu spirituality - Volume 25 of Documenta missionalia |publisher=Editrice Pontificia Università Gregoriana |year=1999 |isbn=978-88-7652-818-7 |page=1 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191229001010/https://books.google.com/books?id=58UZWWzqglMC |url-status=live }}</ref> Die betekenis van "moksha" verskil van een denkskool tot ’n ander. Advaita Vedanta bepaal byvoorbeeld dat nadat ’n mens moksha bereik het, hy sy "siel, self" ken en dit identifiseer as een met [[Brahman]] en almal in alle opsigte.<ref name=karlpotter/><ref name="klausklost">{{Cite book|last=Klostermaier|first=Klaus|url=https://books.google.com/books?id=x6gvAAAAIAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=Mok%E1%B9%A3a+and+Critical+Theory&q=Mok%E1%B9%A3a+and+Critical+Theory&hl=en|title=Philosophy East & West|date=1985|publisher=University Press of Hawaii|pages=61–71|language=en}}</ref> Die volgelinge van [[Dvaita]]-skole (dualistiese skole) identifiseer individuele "siel, self" in ’n moksha-toestand as apart van Brahman, maar oneindig naby, en glo hulle sal die ewigheid in ’n ''loka'' (hemel) deurbring nadat hulle moksha bereik het. Vir teïstiese skole van Hindoeïsme is moksha die bevryding van samsara, terwyl moksha volgens ander skole soos die monistiese skool in die huidige lewe moontlik is en ’n sielkundige begrip is.{{sfn|Deutsch|2001}}<ref name="karlpotter">Karl Potter, "Dharma and Mokṣa from a Conversational Point of View", ''Philosophy East and West'', Vol. 8, No. 1/2 (Apr.–Jul. 1958), pp. 49–63</ref> Volgens Deutsch is moksha ’n perfekte bestaanstoestand – van selfbewuswording, van vryheid en van "bewuswording van die hele heelal as die Self".{{sfn|Deutsch|2001}} Klostermaier<ref name="klausklost"/> meen moksha in hierdie skole impliseer ’n bevryding van voorheen belemmerde vermoëns, ’n verwydering van hindernisse vir ’n onbeperkte lewe wat ’n mens in staat stel om waarlik ’n persoon in die volle sin te wees; die begrip impliseer ’n ongebruikte menslike potensiaal van kreatiwiteit, meegevoel en begrip wat voorheen geblokkeer is. Moksha is meer as ’n bevryding van die lydingsiklus van geboorte en hergeboorte; die Vedantiese skool verdeel dit in twee: ''Jivanmukti'' (bevryding in hierdie lewe) en ''Videhamukti'' (bevryding ná die dood).<ref name="klausklost"/> ===Karma en samsara=== "Karma" kan letterlik vertaal word as "aksie", "werk" of "daad",<ref>{{Cite book |last=Apte |first=Vaman S |url=https://archive.org/details/studentsenglishs00apte_271 |title=The Student's English-Sanskrit Dictionary |publisher=Motilal Banarsidas |year=1997 |isbn=978-81-208-0300-8 |edition=New |location=Delhi}}</ref> en verwys ook na die Vediese teorie van "morele wet van oorsaak en gevolg".<ref>{{Cite book |last=Smith |first=Huston |year=1991 |title=The World's Religions: Our Great Wisdom Traditions |location=San Francisco |publisher=Harper |isbn=978-0-06-250799-0 |page=64 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/worldsreligions000smit}}</ref><ref>Karl Potter (1964), "The Naturalistic Principle of Karma", ''Philosophy East and West'', Vol. 14, No. 1 (Apr. 1964), pp. 39–49</ref> Die teorie is ’n kombinasie van (1) veroorsaking (kousaliteit) wat eties kan wees of nie; (2) etisering, dat goeie of slegte dade gevolge het; en (3) hergeboorte.<ref name="wdointro">Wendy D. O'Flaherty (1980), ''Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions'', University of California Press, {{ISBN|978-0-520-03923-0}}, ble. xi–xxv (Inleiding) en ble. 3–37</ref> Karma verduidelik die huidige omstandighede van ’n individu aan die hand van sy of haar dade in die verlede. Dié dade en hulle gevolge kan in ’n persoon se huidige lewe wees of, volgens sommige skole, in vorige lewens.<ref name=wdointro/><ref>Karl Potter (1980), in ''Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions'' (O'Flaherty, red.), University of California Press, {{ISBN|978-0-520-03923-0}}, pp. 241–267</ref> Dié siklus van geboorte, lewe, dood en hergeboorte waord samsara genoem. Bevryding van samsara deur moksha verseker langdurige geluk en vrede, word geglo.{{sfn|Radhakrishnan|1996|p=254}}<ref>{{Cite book |last=Vivekananda |first=Swami |title=Jnana Yoga |publisher=Kessinger Publishing |year=2005 |isbn=978-1-4254-8288-6 |pages=301–302}} (8ste herdruk, 1993)</ref> ==Geskrifte== Die antieke geskrifte van Hindoeïsme is in [[Sanskrit]]. Hulle word in twee dele geklassifiseer: ''Shruti'' en ''Smriti''. ''Shruti'' is "nie deur ’n mens gemaak nie", maar aan die ''rishi's'' (sieners) geopenbaar en dit word beskou as van die hoogste gesag; die ''Smriti'' is mensgemaak en het sekondêre gesag.{{sfn|Muesse|2011|p=202}} Hulle is die twee belangrikste bronne van dharma – die ander twee is ''Sista Achara/Sadachara'' ("gedrag van edel mense") en ''Atma tusti'' ("wat jouself behaag"). [[Beeld:Rigveda MS2097.jpg|thumb|200px|links|Die ''Rigveda'' is die eerste van vier Vedas en een van die oudste godsdiensgeskrifte. Dié ''Rigveda''-manuskrip is in die [[Devanagari]]-skrif.]] Hindoegeskrifte is saamgestel, gememoriseer en baie eeue lank en oor geslagte heen verbaal oorgedra voordat hulle neergeskryf is.{{sfn|Flood|2003|pp=68–69}}{{sfn|Sargeant|Chapple |1984|p=3}} Wysgeers het die leerstellings oor eeue heen verfyn en uitgebrei, en geskrifte ontwikkel met epistemologiese en metafisiese teorieë van ses klassieke skole van Hindoeïsme. ''Shruti'' (letterlik "dit wat gehoor word"){{sfn|Rinehart|2004|p=68}} verwys veral na die Vedas, wat die vroegste rekord van die Hindoegeskrifte uitmaak, en word beskou as ewige waarhede wat aan die antieke wysgeers geopenbaar is.{{sfn|Flood|2008|p=4}} Daar is vier Vedas – ''Rigveda'', ''Samaveda'', ''Yajurveda'' en ''Atharvaveda''. Elk word onderverdeel in vier belangrike soorte geskrifte – die Samhitas (mantras en seënbedes), die Aranyakas (geskrifte oor rituele, seremonies, offerandes en simboliese offerandes), die Brahmanas (kommentaar op rituele, seremonies en offerandes) en die Upanishads (geskrifte wat meditasie, filosofie en spirituele kennis bespreek).{{sfn|Flood|1996|pp=35–39}}<ref>A Bhattacharya (2006), ''Hindu Dharma: Introduction to Scriptures and Theology'', {{ISBN|978-0-595-38455-6}}, ble. 8–14; George M. Williams (2003), Handbook of Hindu Mythology, Oxford University Press, {{ISBN|978-0-19-533261-2}}, bl. 285</ref> Die Upanishads is die fondament van Hindoefilosofie en het ’n groot invloed op uiteenlopendes tradisies gehad.<ref name=wendydoniger/><ref>{{Cite book |last=Dissanayake |first=Wiman |title=Self as Body in Asian Theory and Practice |publisher=State University of New York Press |year=1993 |isbn=978-0-7914-1080-6 |editor-last=Kasulis |editor-first=Thomas P. |page=39|display-editors=etal}}</ref><ref name=McDowell>{{Cite book |last1=McDowell |first1=Michael |title=World Religions |last2=Brown |first2=Nathan |publisher=Penguin |year=2009 |isbn=978-1-59257-846-7 |pages=208–210}}</ref> Hulle is die invloedrykste van al die Hindoegeskrifte en word beskou as tekste par excellence van Hindoeïsme – hulle sentrale idees beïnvloed steeds gedagtes en tradisies.<ref name="wendydoniger">{{harvnb|Doniger|1990|pp=2–3}}</ref><ref name=Olivelle2014p3q>{{Cite book |last=Olivelle |first=Patrick |title=The Early Upanisads |publisher=Oxford University Press |year=2014 |isbn=978-0-19-535242-9 |page=3}}</ref> Daar is 108 Upanishads, waarvan tussen 10 en 13 deur geleerdes beskou word as die heel belangrikstes.<ref name=Olivelle1998Introduction>{{cite book |last=Olivelle |first=Patrick |year=1998 |title=Upaniṣads |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-282292-5 |chapter=Inleiding}}</ref><ref>{{Cite book |title=Thirteen Principal Upanishads |translator-last=Hume |translator-first=Robert |url=https://archive.org/stream/thirteenprincipa028442mbp#page/n1/mode/2up}}</ref> Die merkwaardigste van die ''Smritis'' ("wat onthou word") is die epiese verhale en die [[Purana]]s. Die epiese verhale bestaan uit die Mahabharata en Ramayana. Die ''[[Bhagavad Gita]]'' ("Lied van die Heer") is ’n integrale deel van die Mahabharata en een van die gewildste heilige geskrifte in Hindoeïsme.<ref>''Sarvopaniṣado gāvo'', ens. (''Gītā Māhātmya'' 6). ''Gītā Dhyānam'', aangehaal in {{cite book |chapter=Introduction |chapter-url=https://vedabase.io/en/library/bg/introduction/ |title=Bhagavad-gītā |trans-title=As It Is |via=Bhaktivedanta VedaBase |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174201/https://vedabase.io/en/library/bg/introduction/ |url-status=live }}</ref> Die Puranas, wat van omstreeks 300&nbsp;n.C. saamgestel is,{{sfn|Lorenzen|1999|p=655}} bevat uitgebreide [[Mitologie|mitologieë]] en is sentraal in die verspreiding van algemene temas van Hindoeïsme deur lewendige vertellings. Die ''Yoga Sutras'' is ’n klassieke geskrif vir die Hindoeïstiese Yoga-tradisie, wat in die 20ste eeu opnuut gewild geword het.<ref>{{Cite book |last=Michelis |first=Elizabeth De |url=https://books.google.com/books?id=sHBBDq_Ul3sC |title=A History of Modern Yoga: Patanjali and Western Esotericism |date=2005 |publisher=Continuum |isbn=978-0-8264-8772-8}}</ref> Sedert die 19de eeu het Indiese moderniste die "Ariese oorsprong" van Hindoeïsme weer beklemtoon; hulle het die geloof "gesuiwer" van sy tantriese elemente{{sfn|Lorenzen|2002|p=33}} en die Vediese elemente weer uitgelig. Hindoemoderniste soos Vivekananda beskou die Vedas as die wette van die spirituele wêreld wat steeds sal bestaan al word hulle nie meer aan die wysgeers geopenbaar nie.{{sfn|Vivekananda|1987|loc=Volume I|pp=6–7}}{{sfn|Harshananda|1989}} In die tantriese tradisie verwys Agamas na gesaghebbende geskrifte oor die leringe van Shiva aan Shakti,{{sfn|Jones|Ryan|2006|p=13}} terwyl Nigamas verwys na die Vedas en die leringe van Shakti aan Shiva.{{sfn|Jones|Ryan|2006|p=13}} In Agamiese skole is die Vedas en Agamas ewe gesaghebbend.<ref>{{Cite book |last=Dhavamony |first=Mariasusai |title=Hindu Spirituality |publisher=Gregorian University and Biblical Press |year=1999 |isbn=978-88-7652-818-7 |pages=31–34}}</ref><ref>{{Cite book |last=Smith |first=David |title=The Dance of Siva: Religion, Art and Poetry in South India |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |isbn=978-0-521-48234-9 |page=116}}</ref> ==Praktyke== ===Rituele=== [[Beeld:(A) Hindu wedding, Saptapadi ritual before Agni Yajna.jpg|thumb|240px|’n Bruilof is die omvattendste ritueel wat ’n Hindoe in sy lewe sal onderneem. ’n Tipiese Hindoetroue word met ’n vuurritueel (op foto) voltrek.{{sfn|Lochtefeld|2002a|p=427}}]] Die meeste Hindoes hou tuis godsdiensrituele.<ref>{{harvnb|Muesse|2011|p=[https://archive.org/details/hindutraditionsc00mues/page/216 216]}}.</ref> Dié rituele wissel aansienlik van streek tot streek, dorp tot dorp en individu tot individu. Hulle is nie verpligtend nie. Die aard en plek van die rituele is die individu se keuse. Sommige diep godsdienstige Hindoes doen daagliks rituele soos aanbidding teen dagbreek (gewoonlik by ’n gesinsaltaar) nadat hulle gebad het. Dit sluit gewoonlik die aansteek van ’n lamp en ’n offerande van kos voor die beelde van gode in, asook die opsê van godsdienstekste, die sing van bhajans (gewyde liedere), joga, meditasie, die sing-praat van mantras, ensovoorts.{{sfn|Heitzman|Worden|1996|pp=145–146}} Vediese rituele voor ’n heilige vuur (yajna) en die sing van Vediese liedere word ook op spesiale geleenthede uitgevoer, soos op ’n bruilof.<ref>{{Cite journal |last=Sharma |first=A |year=1985 |title=Marriage in the Hindu religious tradition |journal=Journal of Ecumenical Studies |volume=22 |issue=1 |pages=69–80}}</ref> Rituele by ander groot gebeure in die lewenstadium, soos ná die dood, sluit die yajna en die praat-sing van Vediese mantras in.<ref>{{Cite web |title=Hindu Marriage Act, 1955 |url=http://www.sudhirlaw.com/HMA55.htm |access-date=25 June 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070605133731/http://www.sudhirlaw.com/HMA55.htm |archive-date=5 Junie 2007}}</ref> Die woorde van die mantras is "self heilig"{{sfn|Holdrege|1996|pp=346–347}} en "omvat nie linguistiese uitings nie".{{sfn|Holdrege|1996|p=347}} Soos Klostermaier opmerk, word hulle eerder in hulle toepassing in Vediese rituele magiese klanke, "’n middel tot ’n doel".<ref>{{harvnb|Klostermaier|2007|p=55}} haal aan uit Madhav M. Deshpande (1990), [https://www.scribd.com/document/378011865/Madhav-Deshpande-Changing-Conceptions-of-the-Veda-From-Speech-Acts-to-Magical-Sounds ''Changing Conceptions of the Veda: From Speech-Acts to Magical Sounds''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200801162442/https://www.scribd.com/document/378011865/Madhav-Deshpande-Changing-Conceptions-of-the-Veda-From-Speech-Acts-to-Magical-Sounds |date= 1 Augustus 2020 }}, p.4.}}</ref> In die Brahmaniese perspektief het die klanke hulle eie betekenis; mantras word beskou as "oerritmes van die skepping" wat dit waarna hulle verwys, voorafgegaan het.{{sfn|Holdrege|1996|p=347}} Deur hulle op te sê word die [[kosmos]] geregenereer. "Solank as wat die suiwerheid van die klanke behou word, sal die opsê van die mantras doeltreffend wees, of hulle deur mense verstaan word of nie."{{sfn|Holdrege|1996|p=347}}<ref name=Coward2008p114>{{harvnb|Coward|2008|p=114}}</ref> ===Deurgangsrites=== Groot mylpale in die lewe word in Hindoeïsme as sanskaras ([[deurgangsrite]]s) gevier.<ref name="pandey">{{Cite book |last=Pandey |first=R |title=Hindu Saṁskāras: Socio-Religious Study of the Hindu Sacraments |publisher=Motilal Banarsidass |year=1969 |isbn=978-81-208-0434-0 |edition=2nd |location=Delhi}}</ref><ref name="knipe">{{Cite book |last=Knipe |first=David |title=Vedic Voices: Intimate Narratives of a Living Andhra Tradition |publisher=Oxford University Press |year=2015 |isbn=978-0-19-939769-3 |page=52}}</ref> Die deurgangsrites is nie verpligtend nie en verskil grootliks van een gender, gemeenskap of streek tot die ander.<ref name=pvkanesamsk>{{Cite book |last=Kane |first=PV |title=History of Dharmasastras |publisher=Bhandarkar Oriental Research Institute |series=Part I |volume=II |pages=190–417 |chapter=Saṁskāra |chapter-url=https://archive.org/stream/historyofdharmas029210mbp#page/n248/mode/2up}}</ref> Die ''Gautama Dharmasutra'' is in die middel van die eerste millennium&nbsp;v.C. saamgestel en lys 48 sanskaras,<ref name=patrick/> terwyl die ''Gryhasutra'' en ander geskrifte wat eeue later saamgestel is, tussen 12 en 16 sanskaras noem.<ref name="pandey"/><ref name="carlolson">{{Cite book |last=Olson |first=Carl |title=The Many Colors of Hinduism: A Thematic-historical Introduction |publisher=Rutgers University Press |year=2007 |isbn=978-0-8135-4068-9 |pages=93–94}}</ref> Die lys sanskaras omvat beide uiterlike rituele, soos die viering van ’n baba se geboorte en ’n baba se naamgeeseremonie, en innerlike rites van resolusies en etiek, soos barmhartigheid en ’n positiewe houding.<ref name="patrick">{{Cite book |last=Olivelle |first=Patrick |title=Dharmasutras – The Law Codes of Ancient India |publisher=Oxford University Press |year=2009 |isbn=978-0-19-955537-6 |pages=90–91}}</ref> Die belangrikste deurgangsrites sluit in<ref name="pvkanesamsk"/> [[swangerskap]], die rite voor die [[fetus]] begin beweeg en skop, die ooievaarstee, viering van die geboorte, naamgeeseremonie, baba se eerste uitstappie, eerste vaste kos, eerste haarsny, begin van sy skoolloopbaan, ensovoorts. Ander is die eerste skeer vir seuns en [[maandstonde]] vir meisies, ’n gradeplegtigheid, bruilof, vas, en verassing vir ’n volwassene en begrafnis vir ’n kind.<ref>{{Cite journal |last=Siqueira |first=Thomas N. |date=March 1935 |title=The Vedic Sacraments |journal=Thought |volume=9 |issue=4 |pages=598–609 |doi=10.5840/thought1935945}}</ref> ===Bhakti=== {{Multibeeld | align = right | direction = horizontal | background color = | voetskrif = ’n Tuisaltaar met offerandes (links) en ’n priester in ’n tempel. | header= | beeld1 = Vishu-kani 1.JPG | width1 = 240 | onderskrif1 = | beeld2 = Kumuthavalli AvatharaAthalam.jpg | width2 = 135 | onderskrif2 = }} Bhakti verwys na aanbidding, deelneming in en liefde vir ’n god.<ref>{{Cite encyclopedia |year=2009 |title=Bhakti |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/63933/bhakti |access-date=16 Junie 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174330/https://www.britannica.com/topic/bhakti |url-status=live }}</ref><ref name="karen">{{Cite book |last=Pechelis |first=Karen |title=The Continuum Companion to Hindu Studies |publisher=Bloomsbury |year=2011 |isbn=978-0-8264-9966-0 |editor-last=Frazier |editor-first=Jessica |pages=107–121 |chapter=Bhakti Traditions |editor-last2=Flood |editor-first2=Gavin}}</ref> ''Bhakti-marga'' word beskou as een van baie moontlike paaie van spiritualiteit en ’n alternatiewe weg na moksha.<ref>{{harvnb|Lochtefeld|2002a|pp=98–100}}</ref> Die ander paaie, wat die keuse van die aanbidder is, is ''Jnana-marga'' (pad van kennis), ''Karma-marga'' (pad van werke) en ''Raja-marga'' (pad van oordenking en meditasie).<ref name="johnmartin">{{Cite book |last=Sahajananda |first=John Martin |year=2014 |title=Fully Human Fully Divine |publisher=Partridge India |isbn=978-1-4828-1955-7 |page=60}}</ref><ref>{{Cite book |last=Tiwari |first=Kedar Nath |title=Comparative Religion |publisher=Motilal Banarsidass |year=2009 |isbn=978-81-208-0293-3 |page=31}}</ref> Bhakti word op verskeie maniere beoefen, van die opsê van mantras en japas (towerspreuke) tot individuele, privaat gebede by die tuisaltaar<ref>{{Cite book |last=Huyler |first=Stephen |url=https://books.google.com/books?id=cnNcDn36VHcC |title=Meeting God: Elements of Hindu Devotion |publisher=Yale University Press |year=2002 |isbn=978-0-300-08905-9 |pages=10–11, 71}}</ref> of in ’n tempel voor ’n beeld van ’n god.<ref>{{Cite journal |last=Gonda |first=Jan |year=1963 |title=The Indian Mantra |journal=Oriens |volume=16 |pages=244–297 |doi=10.1163/18778372-01601016}}</ref>{{Sfn|Fowler|1997|pp=41–50}} Hindoetempels en tuisaltaars is belangrike elemente van aanbidding in hedendaagse teïstiese Hindoeïsme.<ref name="Foulston2012p20">{{Cite book|last=Foulston|first=Lynn|url=https://books.google.com/books?id=3N4mGlbutbgC|title=Encyclopedia of Hinduism|publisher=Routledge|year=2012|isbn=978-1-135-18978-5|editor-last=Cush|editor-first=Denise|pages=21–22, 868|display-editors=etal}}</ref> Terwyl baie mense op spesiale geleenthede ’n tempel besoek, vind die meeste daaglikse gebede plaas by ’n tuisaltaar, gewoonlik ’n deel van die huis wat heilige beelde van gode of ghoeroes bevat.<ref name="Foulston2012p20" /> ’n Vorm van daaglikse aanbidding is aarti (smeekbede), ’n ritueel waartydens ’n vlam geoffer en ’n pryslied gesing word.<ref name=":0">{{Cite book|last=Lutgendorf|first=Philip|url=https://books.google.com/books?id=fVFC2Nx-LP8C&q=hanuman's+tale|title=Hanuman's Tale: The Messages of a Divine Monkey|date=2007-01-11|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-804220-4|pages=401|language=en|access-date=29 Desember 2020|archive-date=29 Desember 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174158/https://books.google.com/books?id=fVFC2Nx-LP8C&q=hanuman%27s+tale|url-status=live}}</ref> Voorbeelde is ''Om Jai Jagdish Hare'', ’n gebed tot Vishnu, en ''Sukhakarta Dukhaharta'', ’n gebed tot Ganesha.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/34752006|title=Ganesh, the benevolent|date=1995|publisher=Marg Publications|others=Pal, Pratapaditya., Marg Publications.|isbn=81-85026-31-9|location=Bombay|oclc=34752006|access-date=29 Desember 2020|archive-date=29 Desember 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174126/https://www.worldcat.org/title/ganesh-the-benevolent/oclc/34752006|url-status=live}}</ref> Ander gemeenskaps- en persoonlike praktyke sluit in puja, kirtan of bhajan, waar ’n groep aanbidders gewyde liedere en verse lees of gedigte sing.<ref>{{Cite encyclopedia |year=2015 |title=Puja |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/topic/puja |access-date=16 Junie 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174151/https://www.britannica.com/topic/puja |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite book |last=DeNapoli |first=Antoinette |title=Real Sadhus Sing to God |publisher=Oxford University Press |year=2014 |isbn=978-0-19-994003-5 |pages=19–24}}</ref> Terwyl die keuse van die god van die aanbidder afhang, is die gewildste tradisies Vaishnavisme, Shaivisme en Shaktisme.<ref>{{Cite book |last=Reinhart |first=Robin |title=Contemporary Hinduism: ritual, culture, and practice |year=2004 |isbn=978-1-57607-905-8 |pages=35–47}}</ref> ’n Hindoe kan verskeie gode aanbid, almal as henoteïstiese manifestasies van dieselfde hoër god, kosmiese gees en absolute spirituele begrip wat [[Brahman]] genoem word.{{sfn|Prentiss|2014}}{{sfn|Sharma|2000|pp=72–75}} Hoewel bhakti-praktyke gewild en maklik uitvoerbaar is, beoefen nie alle Hindoes dit nie.<ref>{{Cite book |last=Smart |first=Ninian |title=The Yogi and the Devotee |publisher=Routledge |year=2012 |isbn=978-0-415-68499-6 |pages=52–80}}</ref> ===Feeste=== [[Beeld:Deepawali-festival.jpg|thumb|220px|Die fees van ligte, [[Divali]], word wêreldwyd gevier. In Suid-Indië word dit "Dipavali" genoem.]] [[Beeld:Hindus in Ghana celebrating Ganesh Chaturti.jpg|thumb|220px|Hindoes in [[Ghana]] vier Ganesh Chaturti.]] Hindoefeeste (Sanskrit: ''Utsava''; letterlik "om hoër te lig") is seremonies wat die individuele en sosiale lewe met dharma verweef.<ref name=sandrarobinson/><ref name="yustf">{{Cite book |last=Yust |first=Karen-Marie |title=Nurturing Child and Adolescent Spirituality |publisher=Rowman & Littlefield |year=2005 |isbn=978-0-7425-4463-5 |page=234 |chapter=Sacred Celebrations |postscript=. Sien ook hoofstuk 18.}}</ref> Hindoes vier baie feeste deur die jaar. Die datums word bepaal volgens die [[Hindoekalender]], ’n [[maansonkalender]]; baie vind plaas met óf [[volmaan]] ([[Holi]]) óf [[donkermaan]] ([[Divali]]), dikwels met seisoenswisselings.<ref name="denisecushf">{{Cite book |last=Robinson |first=Sandra |title=Encyclopedia of Hinduism |publisher=Routledge |year=2007 |isbn=978-0-7007-1267-0 |editor-last=Cush |editor-first=Denise |page=907 |display-editors=etal}}</ref> Sommige feeste word net in ’n sekere streek gevier en behels plaaslike tradisies, terwyl ’n paar soos Holi en Divali wêreldwyd plaasvind.<ref name=denisecushf/><ref>{{Cite book |last1=Foulston |first1=Lynn |title=Hindu Goddesses: Beliefs and Practices |last2=Abbott |first2=Stuart |publisher=Sussex Academic Press |year=2009 |isbn=978-1-902210-43-8 |page=155}}</ref> Op die feeste word gewoonlik gebeure in Hindoeïsme gevier, insluitende spirituele temas en die viering van aspekte van menslike verhoudings, soos die band tussen broers en susters tydens Raksha Bandhan.<ref name=yustf/><ref>{{Cite book |editor-last=Holberg |editor-first=Dale |title=Students' Britannica India |publisher=Encyclopædia Britannica (India) |year=2000 |isbn=978-0-85229-760-5 |volume=2 |page=120 |chapter=Festival calendar of India }}</ref> ’n Fees gedenk soms verskillende stories, na gelang van die Hindoedenominasie, en behels streektemas, tradisionele [[landbou]], plaaslike [[kuns]], familiebyeenkomste en puja-rituele.<ref name="sandrarobinson">{{Cite book |last=Robinson |first=Sandra |title=Encyclopedia of Hinduism |publisher=Routledge |year=2007 |isbn=978-0-7007-1267-0 |editor-last=Cush |editor-first=Denise |pages=908–912 |display-editors=etal}}</ref> ’n Paar groot streek- en wêreldwye feeste is: {{div col|colwidth=18em}} * Makar Sankranti * Pongal * Thaipusam * Vasant Panchami * Maha Shivaratri * Shigmo * Holi * Gudi Padwa * Ugadi * Bihu * Vishu * Ram Navami * Kartik Purnima * Raksha Bandhan * Krishna Janmastami * Gowri Habba * Ganesh Chaturthi * Onam * Navaratri * Dussehra * Durga Puja * Divali of Tihar or Deepawali * Chhath * Bonalu * Rath Yatra * Dashain {{div col end}} ===Pelgrimstogte=== Baie Hindoes onderneem pelgrimstogte, wat histories ’n belangrike deel van Hindoeïsme was en vandag steeds is.{{Sfn|Fuller|2004|pp=204–05}} Pelgrimsterreine word tirtha, kshetra, gopitha of mahalaya genoem.{{Sfn|Lochtefeld|2002n|pp=698–699}}{{Sfn|Jacobsen|2013|pp=4, 22, 27, 140–148, 157–158}} Die reisproses na ’n tirtha is ’n Tirtha-yatra.{{Sfn|Bhardwaj|1983|p=2}} Volgens die Hindoegeskrif ''Skanda Purana'' is daar drie soorte tirtha: ''Jangam Tirtha'' is na ’n beweegbare plek van ’n [[sadhu]], [[rishi]] of [[ghoeroe]]; ''Sthawar Tirtha'' is na ’n onbeweegbare plek, soos Benaras, Haridwar, berg Kailash of heilige riviere; ''Manas Tirtha'' is na ’n geestesplek van waarheid, welsyn, geduld, meelewing, sagte spraak en die siel.<ref>{{Cite book |last1=Sharma |first1=Krishan |last2=Sinha |first2=Anil Kishore |last3=Banerjee |first3=Bijon Gopal |url=https://books.google.com/books?id=RrkUMlsu_YIC |title=Anthropological Dimensions of Pilgrimage |publisher=Northern Book Centre |year=2009 |isbn=978-81-89091-09-5 |pages=3–5}}</ref><ref>{{Cite book |last=Maw |first=Geoffrey Waring |url=https://books.google.com/books?id=IarXAAAAMAAJ |title=Pilgrims in Hindu Holy Land: Sacred Shrines of the Indian Himalayas |publisher=Sessions Book Trust |year=1997 |isbn=978-1-85072-190-1 |page=7 |access-date=5 Julie 2017 |archive-date=16 Februarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170216202914/https://books.google.com/books?id=IarXAAAAMAAJ |url-status=live }}</ref> [[Beeld:Simhasth2016 Ujjain Snan2.jpg|thumb|280px|links|Die [[Kumbh Mela]] in 2016 in Ujjain.]] [[Beeld:Holi Festival of Colors Utah, United States 2013.jpg|thumb|220px|[[Holi]] word in [[Utah]], [[VSA]], gevier.]] Pelgrimstogterreine word genoem in die epiese [[Mahabharata]] en die [[Purana]]s.{{Sfn|Kane|1953|p=561}}{{Sfn|Eck|2012|pp=7–9}} [[Kumbh Mela]] is ’n groot pelgrimstog op die vooraand van die sonfees Makar Sankranti. Dit word vier keer in 12 jaar op een van vier terreine gehou: Prayag Raj, by die samevloei van die riviere [[Ganges]] en [[Yamuna]]; Haridwar, naby die oorsprong van die Ganges; Ujjain, aan die rivier [[Shipra]]; en Nasik, aan die oewer van die rivier [[Godavari]].{{sfn|Eck|2013|pp=152–154}} Dit is een van die grootste massapelgrimstogte ter wêreld, met ’n geraamde 40&nbsp;miljoen tot 100&nbsp;miljoen mense wat deelneem.<ref>{{Cite web |last=Taylor |first=Alan |date=14 Januarie 2013 |title=Kumbh Mela: The Largest Gathering on Earth |url=https://www.theatlantic.com/photo/2013/01/kumbh-mela-the-largest-gathering-on-earth/100438/ |website=The Atlantic |access-date=14 November 2017 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174128/https://www.theatlantic.com/photo/2013/01/kumbh-mela-the-largest-gathering-on-earth/100438/ |url-status=live }}</ref> Op dié geleentheid word tot die [[son]] gebid en in die rivier gebad, ’n tradisie wat aan die Indiese filosoof en teoloog Adi Shankara toegeskryf word.<ref>{{Cite book |last=Dalal |first=Roshan |title=The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faiths |publisher=Penguin |year=2011 |isbn=978-0-14-341517-6 |chapter=Kumbh Mela}}</ref> Sommige pelgrimstogte is deel van ’n vrata (gelofte), wat ’n Hindoe om verskeie redes kan aflê.{{Sfn|Eck|2012|pp=9–11}}{{Sfn|Bhardwaj|1983|p=6}} Dit gedenk dalk ’n spesiale geleentheid, soos die geboorte van ’n kind, ’n deurgangsrite soos ’n kind se eerste haarsny, of die herstel van ’n siekte.{{Sfn|Eck|2012|p=9}}<ref>{{Cite journal |last=Bharati |first=Agehananda |year=1963 |title=Pilgrimage in the Indian Tradition |journal=History of Religions |volume=3 |issue=1 |pages=135–167 |doi=10.1086/462476|s2cid=162220544 }}</ref> Dit kan ook wees uit dankbaarheid vir gebede wat verhoor is.{{Sfn|Eck|2012|p=9}} Ander redes vir ’n tirtha kan wees om geestelike waarde daaruit te kry om na beroemde tempels te reis of in riviere soos die Ganges te bad.{{Sfn|Bhardwaj|1983|pp=3–5}}<ref>{{Cite book |last=Amazzone |first=Laura |url=https://books.google.com/books?id=PM_TNDu8NHUC |title=Goddess Durga and Sacred Female Power |publisher=Rowman & Littlefield |year=2012 |isbn=978-0-7618-5314-5 |pages=43–45}}</ref>{{sfn|Holm|Bowker|2001|pp=69–77}} Dit kan ook wees om boete te doen en berou te betoon, vir onbedoelde foute en bedoelde sondes, in die Hindoetradisie.{{Sfn|Lingat|1973|pp=98–99}}{{Sfn|Bhardwaj|1983|p=4}} Die regte prosedure van ’n pelgrimstog word algemeen in Hindoegeskrifte beskryf.{{Sfn|Kane|1953|p=573}} ’n Gewilde siening is dat die reis of ’n deel daarvan te voet afgelê moet word en dat net van ’n vervoermiddel gebruik gemaak word as die pelgrimstog andersins onmoontlik sou wees.{{Sfn|Kane|1953|pp=576–577}} ==Persoon en gemeenskap== ===Varnas=== [[Beeld:12BCM11.jpg|thumb|220px|Priesters besig met ’n Kalyanam (huweliksbevestiging) van die gode in ’n tempel in Telangana, Indië. Dit word elke dag van die jaar in dié tempel uitgevoer.]] Die Hindoegemeenskap word in vier klasse, of varnas, gekategoriseer: die ''Brahmins'', Vediese onderwysers en priesters; ''Kshatriyas'', stryders en konings; ''Vaishyas'', boere en handelaars; en ''Shudras'', diensknegte en werkers.{{sfn|Sharma|2000|pp=132–180}} Die ''Bhagavad Gita'' verbind die varna met ’n individu se plig (svadharma), ingebore natuur (svabhava) en natuurlike neigings (guna).{{Sfn|Halbfass|1995|p=264}} Die ''Manusmriti'' kategoriseer die verskillende [[kaste]]s.<ref>{{Cite web |title=Manu Smriti Laws of Manu |at=1.87–1.91 |url=http://www.bergen.edu/phr/121/ManuGC.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100528064608/http://www.bergen.edu/phr/121/ManuGC.pdf |archive-date=2010-05-28}}</ref> Sommige sosioloë meen beweegbaarheid en buigsaamheid binne die varnas weerspreek bewerings van sosiale diskriminasie in die kastestelsel,<ref name="Silverberg Paper">{{Harvnb|Silverberg|1969|pp=442–443}}</ref>{{sfn|Smelser|Lipset|2005}} maar ander verskil.<ref>{{Cite book |last=Smith |first=Huston |url=https://archive.org/details/illustratedworld00smit_1 |title=The Illustrated World's Religions |publisher=Harper Collins |year=1994 |isbn=978-0-06-067440-3 |location=New York |chapter=Hinduism: The Stations of Life |chapter-url=https://archive.org/details/illustratedworld00smit_1 |url-access=registration}}</ref> Geleerdes debatteer oor of die sogenaamde kastestelsel deel is van Hindoeïsme weens die geskrifte of weens sosiale gebruike.{{sfn|Michaels|2004|pp=188–197}}<ref>{{Cite web |last=V |first=Jayaram |title=The Hindu Caste System |url=http://www.hinduwebsite.com/hinduism/h_caste.asp |access-date=28 November 2012 |website=Hinduwebsite}}</ref> Sommige hedendaagse kenners voel die kastestelsel is deur die Britse [[Kolonialisme|koloniale regering]] geskep.<ref>{{Cite journal |last=de Zwart |first=Frank |date=Julie 2000 |title=The Logic of Affirmative Action: Caste, Class and Quotas in India |journal=Acta Sociologica |volume=43 |issue=3 |pages=235–249 |doi=10.1177/000169930004300304 |jstor=4201209}}</ref> Geleerdes wat afstand van die wêreld gedoen het, word in Vedantiese werke beskou as "bo alle varnas verhewe". [[Monnik]]e word aanbeveel om hulle nie te bekommer oor die kaste van die gesin by wie hulle kos bedel nie. Geleerdes soos Adi Sankara bevestig dat Brahman nie net bo alle varnas verhewe is nie; die man wat met hom geïdentifiseer word, styg ook uit bo die onderskeid en beperkings van kaste.<ref>{{Cite book |last=Jhingran |first=Saral |title=Aspects of Hindu Morality |publisher=Motilal Banarsidass |year=1989 |isbn=978-81-208-0574-3 |location=Delhi |page=143 |oclc=905765957}}</ref> ===Joga=== [[Beeld:Shiva Bangalore.jpg|thumb|220px|’n Standbeeld van [[Shiva]] in ’n jogaposisie.]] Hoe ’n Hindoe ook al die doel van die lewe definieer, daar is verskeie metodes (jogas) wat deur wyse manne geleer word om dié doel te bereik. [[Joga]] is ’n Hindoedissipline wat die liggaam, gees en bewussyn oefen vir gesondheid, kalmte en spirituele insig.<ref>{{Cite book |last=Chandra |first=Suresh |title=Encyclopaedia of Hindu Gods and Goddesses |publisher=Sarup & Sons |year=1998 |isbn=978-81-7625-039-9 |edition=1st |location=New Delhi |page=178 |oclc=40479929}}</ref> Geskrifte wat aan joga gewy word, sluit in die ''Yoga Sutras'', ''Hatha Yoga Pradipika'', ''Bhagavad Gita'' en, as hulle filosofiese en historiese basis, die Upanishads. Daar is vier vorme van joga, of ''marga'' (paaie): [[Joga#Bhakti-joga|Bhakti Yoga]] (die pad van liefde en toegewydheid), [[Joga#Karma-joga|Karma Yoga]] (die pad van regte optrede), [[Joga#Klassieke joga|Raja Yoga]] (die pad van meditasie) en [[Joga#Hatha-joga|Jnana Yoga]] (die pad van wysheid).<ref name="bhaskaressentgeneral">{{Harvnb|Bhaskarananda|1994}}</ref> ’n Individu kan een of meer jogas bo die ander verkies, volgens sy geneigdheid of begrip. Die gebruik van een joga sluit nie ander uit nie. Die moderne praktyk van joga as oefening (tradisioneel "Hatha Yoga"), word deesdae bloot "joga" genoem en die verband daarvan met Hindoeïsme word soms betwis.{{sfn|Jain|2015|pages=130-157}} ===Simboliek=== [[Beeld:Shiva Nataraja, AK-MAK-187.jpg|thumb|220px|Die standbeeld van Nataraja (die god Shiva as ’n danser) wat die silkus van skepping en vernietiging uitbeeld.]] Hindoeïsme het ’n stelsel van [[Simbool|simboliek]] en [[Ikoon|ikonografie]] ontwikkel om dit wat heilig is in [[kuns]], [[argitektuur]], [[letterkunde]] en aanbidding uit te beeld. Dié simbole se betekenis kom uit geskrifte of kulturele tradisies. Die lettergreep "[[Om]]" (wat die [[Brahman]] en [[atman]] verteenwoordig) het ontwikkel om Hindoeïsme self te verteenwoordig, terwyl ander tekens soos die [[swastika]] goeie vooruitsig verteenwoordig{{Sfn| Doniger|2000|p=1041}} en [[tilaka]] (letterlik "saad") op die voorkop – wat beskou word as die ligging van die spirituele derde oog<ref>{{Cite book |last=Napier |first=A David |title=Masks, Transformation, and Paradox |publisher=University of California Press |year=1987 |isbn=978-0-520-04533-0 |pages=186–187}}</ref> – die teken is van ’n seremoniële verwelkoming, seën of ’n mens se deelname aan ’n ritueel of deurgangsrite.<ref>{{Cite book |last=Sharma |first=SD |title=Rice: Origin, Antiquity and History |publisher=CRC Press |year=2010 |isbn=978-1-57808-680-1 |pages=68–70}}</ref> [[Blom]]me, [[voël]]s, [[dier]]e, [[instrument]]e, simmetriese [[mandala]]tekeninge, idole en ander voorwerpe is alles deel van die Hindoeïstiese ikonografie.<ref>{{Cite book |last=Rao |first=TA Gopinath |title=Elements of Hindu iconography |publisher=Motilal Banarsidass |year=1998 |isbn=978-81-208-0878-2 |pages=1–8}}</ref><ref>{{Cite book |last=Banerjea |first=JN |title=The Development of Hindu Iconography |date=September 2004 |publisher=Kessinger |isbn=978-1-4179-5008-9 |pages=247–248, 472–508}}</ref> ===Ahimsa, vegetarisme en ander kosgebruike=== Hindoes is ten gunste van ahimsa (niegeweld) en respek teenoor alle lewende dinge omdat geglo word goddelikheid kom voor in alle wesens, insluitende [[plant]]e en diere.{{sfn|Monier-Williams|1974}} Die term "ahimsa" kom voor in die Upanishads<ref name="Radhakrishnan">{{Cite book |last=Radhakrishnan |first=S. |title=Indian Philosophy, Volume 1 |publisher=George Allen and Unwin Ltd. |year=1929 |edition=2nd |series=Muirhead library of philosophy |location=London |page=148}}</ref> en die epiese Mahabharata, en is die eerste van die vyf yamas (geloftes van selfbeheersing) in Patanjali se ''Yoga Sutras''. [[Beeld:Gosala in Guntur, India.jpg|thumb|220px|links|’n ''Goshala'', of koeiskuiling, in die stad Guntur in Indië.]] In ooreenstemming met ahimsa volg baie Hindoes ’n vegetariese dieet uit respek vir ander lewensvorme. Ramings in Indië van streng laktovegetariërs, wat nooit enige vleis, vis of eiers eet nie, wissel tussen 20% en 42%, terwyl ander minder streng vegetaries of nievegetaries is.<ref name="veg">{{Cite web |ref=none |last1=Delgado |first1=Christopher L. |last2=Narrod |first2=Claire A. |last3=Tiongco |first3=Marites |date=24 Julie 2003 |title=Growth and Concentration in India |website=Policy, Technical, and Environmental Determinants and Implications of the Scaling-Up of Livestock Production in Four Fast-Growing Developing Countries: A Synthesis |url=http://www.fao.org/3/x6170e09.htm |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174129/http://www.fao.org/3/x6170e09.htm |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |ref=none |last=Goldammer |first=Ted |title=Passage to India |publisher=USDA Foreign Agricultural Service |url=http://www.fas.usda.gov/htp/highlights/2001/india.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090619160055/http://www.fas.usda.gov/htp/highlights/2001/india.pdf |archive-date=2009-06-19 }}</ref> Dié wat wel vleis eet, verkies ’n vinnige manier om diere dood te maak omdat dit die dier se lyding verminder.<ref>{{Cite book |last1=Gregory |first1=Neville |title=Animal Welfare and Meat Production |last2=Grandin |first2=Temple |publisher=CABI |year=2007 |isbn=978-1-84593-215-2 |pages=206–208}}</ref><ref>{{Cite book |last=Das |first=Veena |title=The Oxford India companion to sociology and social anthropology |publisher=Oxford University Press |year=2003 |isbn=978-0-19-564582-8 |volume=1 |pages=151–152}}</ref> Sommige Hindoes vermy vleis op spesifieke feesdae en geleenthede.<ref>{{Cite book |last=Jagannathan |first=Maithily |title=South Indian Hindu Festivals and Traditions |publisher=Abhinav |year=2005 |isbn=978-81-7017-415-8 |pages=53, 69 |postscript=;}} {{cite book|first=Pyong Gap |last=Min |year=2010 |title=Preserving Ethnicity through Religion in America |publisher=New York University Press |isbn=978-0-8147-9586-6 |page=1}}</ref> [[Bees|Koeie]] in die Hindoegemeenskap word tradisioneel beskou as versorgers en moederlike figure,{{sfn|Walker |1968|p=257}} en word vereer as ’n simbool van onselfsugtige gawe.{{sfn|Richman|1988|p=272}} Hindoes glo kos beïnvloed die liggaam, brein en gees.<ref name="Vasudha">{{Cite book |last=Narayanan |first=Vasudha |title=A Concise Introduction to World Religions |publisher=Oxford University Press |year=2007 |editor-last=Oxtoby |editor-first=Willard G. |location=New York |chapter=The Hindu Tradition |editor-last2=Segal |editor-first2=Alan F.}}</ref><ref name="Rosen">{{Cite book |last=Rosen |first=Steven |title=Essential Hinduism |publisher=Praeger Publishers |year=2006 |edition=1st |location=Westport |page=188}}</ref> Sommige Hindoegeskrifte beveel mitahara (om met matigheid te eet) aan as een van die yamas.<ref name="ckc">{{Cite book |last=Chapple |first=Christopher Key |title=The Bhagavad Gita: Twenty-fifth–Anniversary Edition |publisher=State University of New York Press |year=2009 |isbn=978-1-4384-2842-0 |pages=641–643}}</ref> Sommige Hindoes, soos dié in die Shaktisme-tradisie<ref>{{Cite book |last=Smith |first=Harold F. |title=Outline of Hinduism |date=2007 |publisher=Read Books |isbn=978-1-4067-8944-7 |chapter=12}}</ref> en in streke soos [[Bali]] en [[Nepal]],{{Sfn|Fuller|2004|p=83}}<ref>{{Cite book |editor-last=Gouyon |editor-first=Anne |title=The natural guide to Bali: enjoy nature, meet the people, make a difference |first=Bumi Kita |last=Yayasan |date=30 September 2005 |publisher=Equinox Publishing (Asia) |isbn=978-979-3780-00-9 |page=51 |chapter=The Hidden Life of Bali |access-date=12 Augustus 2010 |chapter-url=http://bookshop.blackwell.co.uk/jsp/welcome.jsp?action=search&type=isbn&term=9793780002 |archive-date=26 Julie 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726113644/http://bookshop.blackwell.co.uk/jsp/welcome.jsp?action=search&type=isbn&term=9793780002 |url-status=live }}</ref> offer diere.{{Sfn|Fuller|2004|p=83|loc=”Chapter 4”}} Die geofferde dier word as rituele voedsel geëet.<ref>{{Cite book |last=Gwynne |first=Paul |title=World Religions in Practice: A Comparative Introduction |url=https://books.google.com/books?id=tdsRKc_knZoC&pg=RA5-PT75 |publisher=John Wiley & Sons |year=2011 |isbn=978-1-4443-6005-9 |page=5 footnote 16}}</ref> Daarteenoor staan Vaishnava-Hindoes dit ten sterkte teen.<ref>{{Cite book |last=Olcott |first=H.S. |title=The Theosophist |url=https://books.google.com/books?id=jKBVAAAAYAAJ&pg=PA146 |publisher=Theosophical Publishing House |year=1906 |volume=XXVII |pages=146 met voetnoot}}</ref> Die praktyk van niegeweld teenoor diere word so algemeen aanvaar in Hindoeïsme dat diere-offerandes oor die algemeen baie min voorkom.<ref>{{harvnb|Nicholson|2010|p=169}}</ref> ==Instellings== ===Tempels=== {| bgcolor="#f9f9f9" style="float:right; border:1px solid grey;" |- |'''Indiese tempels''' |- | [[Beeld:Natarajartemple1.jpg|center|200px]]||[[Beeld:Kolkatatemple.jpg|200px|center]] |- | [[Beeld:Besakih Bali Indonesia Pura-Besakih-02.jpg|center|200px]]||[[Beeld:New Delhi Temple.jpg|center|190px]] |- |} Hindoetempels is vol [[Simbool|simboliek]]<ref name=stellakvol1>{{harvnb|Kramrisch|1976a|pp=1–16}}</ref> en bevat alle elemente van die Hindoekosmologie. Die spits van die toring of koepel verteenwoordig [[berg Meru]] en is ’n herinnering aan die woonplek van [[Brahma]] en die middel van die spirituele [[heelal]];{{sfn|Kramrisch|1976a|pp=161–169}} die kunswerke en ikonografie simboliseer dharma, kama, artha, moksha en karma.{{sfn|Kramrisch|1976b |pp=346–357 and 423–424}}{{sfn|Klostermaier|2007a |pp=268–277}} Die uitleg, motiewe, plan en bouproses weerspieël antieke rituele, geometriese simbole en die geloofsooruigings en waardes van verskeie Hindoeïstiese skole.<ref name=stellakvol1/> Die tempels is spirituele bestemmings vir baie Hindoes (nie almal nie), sowel as landmerke vir kuns, jaarlikse feeste, deurgangsrites en gemeenskapsvierings.<ref>{{Cite journal |last=Stein |first=Burton |date=February 1960 |title=The Economic Function of a Medieval South Indian Temple |journal=The Journal of Asian Studies |volume=19 |issue=2 |pages=163–176 |doi=10.2307/2943547 |jstor=2943547}}</ref>{{sfn|Michell|1988|pp=58–65}} Hindoetempels het baie verskillende style, is op uiteenlopende plekke gebou en is die produk van verskillende boumetodes. Hulle word aangepas by verskillende gode en streekgebonde geloofsoortuigings.<ref>{{Cite book |last=Boner |first=Alice |title=Principles of Composition in Hindu Sculpture: Cave Temple Period |year=1990 |isbn=978-81-208-0705-1 |at=Introduction and pp. 36–37}}</ref> Twee belangrike style is die Gopuram-styl, wat in Suid-Indië aangetref word, en die Nagara-styl van Noord-Indië.<ref>{{Cite encyclopedia |title=Gopura |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/eb/article-9037402/gopura |access-date=16 Junie 2015 |date= |archive-date=19 Augustus 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200819003114/https://www.britannica.com/technology/gopura |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite encyclopedia |title=Nagara |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/topic/North-Indian-temple-architecture |access-date=16 Junie 2015 |date= |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174235/https://www.britannica.com/topic/North-Indian-temple-architecture |url-status=live }}</ref> Ander sluit in grot-, woud en bergtempels.<ref>{{Cite journal |last=Meister |first=Michael W. |year=1981 |title=Forest and Cave: Temples at Candrabhāgā and Kansuān |journal=Archives of Asian Art |volume=34 |pages=56–73 |jstor=20111117}}</ref> Ondanks dié verskille deel hulle feitlik almal sekere argitektoniese beginsels, kernidees, simboliek en temas.<ref name=stellakvol1/> Baie tempels bevat een of meer idole. Die idool en heilige area in die middel van die tempel dien as fokuspunt.{{sfn|Kramrisch|1976a|pp=8–9}} In groter tempels word die sentrale area gewoonlik omring deur ’n loopgang vir die aanbidders.<ref name=stellakvol1/> ===Ashrama=== Die lewe van ’n Hindoe word tradisioneel in vier ashramas (lewensfases) ingedeel:<ref>{{Cite book |last=Olivelle |first=Patrick |title=The Āśrama System: The History and Hermeneutics of a Religious Institution |publisher=Oxford University Press |year=1993 |pages=1–29, 84–111 |oclc=466428084}}</ref> ''brahmacharya'' (student), ''grihastha'' (hoof van die huis), ''vanaprastha'' (afgetredene) en ''sannyasa'' (wêreldversaking).<ref name="rks">{{Cite book |last=Sharma |first=RK |title=Indian Society, Institutions and Change |year=1999 |isbn=978-81-7156-665-5 |page=28}}</ref> ''Brahmacharya'' is ’n mens se lewe as jong mens, ''grihastha'' die getroude lewe met die pligte om ’n huis te onderhou, om ’n gesin groot te maak en op te voed en om ’n gesinslewe en godsdienstige sosiale lewe te lei.<ref name=rks/> Dit begin by die bruilof en word beskou as die belangrikste fase in sosiologiese verband, want Hindoes probeer nie net ’n vroom lewe lei in hierdie fase nie, maar voorsien ook kos en geld aan mense in ander lewenstadiums en hulle nageslag.{{sfn|Widgery|1930}} ''Vanaprastha'' is die aftredestadium waarin iemand die verantwoordelikhede van die huishouding aan die volgende geslag oordra, ’n raadgewende rol vervul en geleidelik aan die wêreld begin onttrek.<ref name="alnu">{{Cite book |last=Nugteren |first=Albertina |title=Belief, Bounty, And Beauty: Rituals Around Sacred Trees in India |publisher=Brill Academic |year=2005 |isbn=978-90-04-14601-3 |pages=13–21}}</ref><ref>{{Cite book |last=Saraswathi |title=Bridging Cultural and Developmental Approaches to Psychology |publisher=Oxford University Press |year=2010 |isbn=978-0-19-538343-0 |editor-last=Jensen |editor-first=Lene Arnett |pages=280–286 |chapter=Reconceptualizing Lifespan Development through a Hindu Perspective |display-authors=etal}}</ref> ''Sannyasa'' is ’n finale onttrekking aan die wêreld en ’n toestand van onbelangstelling, ’n losmaak van die materiële lewe en eiendom, en ’n fokus op moksha, vrede en ’n eenvoudige spirituele lewe.<ref>{{Cite journal |last=Radhakrishnan |first=S. |year=1922 |title=The Hindu Dharma |journal=International Journal of Ethics |volume=33 |issue=1 |pages=1–22 |doi=10.1086/intejethi.33.1.2377174|doi-access=free }}</ref><ref name="DP Bhawuk 2011 pages 93-110">{{Cite book |last=Bhawuk |first=DP |title=Spirituality and Indian Psychology |publisher=Springer |year=2011 |isbn=978-1-4419-8109-7 |pages=93–110 |chapter=The Paths of Bondage and Liberation}}</ref> [[Beeld:Indian sadhu performing namaste.jpg|thumb|260px|’n Sadhu in Madurai, Indië.]] Hoewel dié fases gewoonlik op mekaar volg, kan enigiemand die ''sannyasa''-fase binnegaan en enige tyd ná die ''brahmacharya''-fase ’n [[Askese|askeet]] word.<ref>{{Cite book |last=Holdrege |first=Barbara |title=The Hindu World |publisher=Routledge |year=2004 |isbn=978-0-415-21527-5 |editor-last=Mittal |editor-first=Sushil |page=231 |chapter=Dharma |editor-last2=Thursby |editor-first2=Gene}}</ref> ''Sannyasa'' is nie verpligtend nie en ouer mense mag saam met hulle gesinne woon.<ref>{{Cite book |last=Olivelle |first=Patrick |title=The Ashrama System: The History and Hermeneutics of a Religious Institution |publisher=Oxford University Press |year=1993 |isbn=978-0-19-534478-3}}</ref> ===Monastisisme=== Sommige Hindoes kies om ’n [[klooster]]lewe (''sannyasa'') te lei, op soek na bevryding (moksha) of ’n ander vorm van spirituele perfeksie.<ref name=ellinger70/> [[Monnik]]e verbind hulle aan ’n eenvoudige en [[selibaat]] lewe, sonder die najaging van materiële dinge, of met meditasie en spirituele oordenking.<ref name="bhaskaranandaessential112">{{Harvnb|Bhaskarananda|1994|p=112}}</ref> ’n Hindoemonnik word ’n sanyasi, sadhu of swami genoem. ’n Vrou is ’n sanyasini. Mense wat hulle aan die wêreld onttrek, word hooggeag vanweë hulle eenvoudige ahimsa-gedrewe leefstyl en toewyding daaraan om moksha te bereik – laasgenoemde word as die hoogste doel in Hindoeïsme beskou.<ref name="DP Bhawuk 2011 pages 93-110" /> Sommige monnike woon in kloosters, terwyl ander van plek tot plek swerf, na gelang van waar hulle kos en liefdegawes kry.{{sfn|Michaels|2004|p=316}} ==Geskiedenis== [[Beeld:Shore temple, mahabalipuram.jpg|thumb|180px|Die Kustempel by Mahabalipuram in Suidoos-Indië is laat bou deur die Palava-heerser Narasimhavarman II (bewind: 700-729).]] Hindoeïsme se uiteenlopende geskiedenis{{sfn|Brodd|2003}} oorvleuel of val saam met die ontwikkeling van godsdiens op die [[Indiese subkontinent]] sedert die [[Ystertydperk]], en sommige van die tradisies kan teruggespeur word na die [[Voorgeskiedenis|prehistoriese]] godsdienste soos dié van die [[Indusvalleibeskawing]] in die [[Bronstydperk]]. Dit is dus al die "oudste godsdiens" ter wêreld genoem.{{sfn|Fowler|1997|p=1}} Geleerdes beskou Hindoeïsme as ’n samestelling{{sfn|Lockard|2007|p=50}}{{sfn|Hiltebeitel|2007|p=12}} van verskeie Indiese kulture en tradisies, met uiteenlopende wortels{{sfn|Narayanan|2009|p=11}} en geen enkele stigter nie.{{sfn|Osborne|2005|p=9}} Die geskiedenis van Hindoeïsme word dikwels verdeel in ontwikkelingstydperke. Die eerste tydperk is die voor-Vediese tyd, wat die Indusvalleibeskawing en plaaslike prehistoriese godsdienste insluit; dit het omstreeks 1750&nbsp;v.C. geëindig. Dit is in Noord-Indië gevolg deur die [[Vediese tydperk]], met die bekendstelling van die historiese [[Vediese religie]] met die [[Indo-Ariese tale|Indo-Ariese migrasies]], wat tussen omstreeks 1900 en 1400&nbsp;v.C. begin het.{{sfn|Michaels|2004|p=32-36}} Die daaropvolgende tydperk, tussen 800 en 200&nbsp;v.C., is "’n keerpunt tussen die Vediese religie en Hindoegodsdienste",{{sfn|Michaels|2004|p=38}} en ’n vormingstydperk vir Hindoeïsme, [[Djainisme]] en [[Boeddhisme]]. Die Epiese en Vroeë [[Purana]]tydperk, van omstreeks 200&nbsp;v.C. tot 500&nbsp;n.C., was die klassieke "goue eeu" van Hindoeïsme en het saamgeval met die [[Guptaryk]]. In dié tyd het die ses takke van Hindoefilosofie ontstaan, naamlik [[Samkhya]], [[Yoga]], [[Nyaya]], [[Vaisheshika]], [[Mimamsa]] en [[Vedanta]]. [[Monoteïsme|Monoteïstiese]] sektes soos Shaivisme en Vaishnavisme het in dieselfde tyd ontwikkel deur die [[Bhakti-beweging]]. Die tydperk rofweg tussen 650 en 1100&nbsp;n.C. vorm die laat klassieke tydperk{{sfn|Michaels|2004}} of vroeë [[Middeleeue]], waarin klassieke Puraniese Hindoeïsme gevestig is, en [[Adi Shankara]] se invloedryke konsolidasie van [[Advaita Vedanta]] plaasgevind het.<ref>{{Cite journal|last=J. J. Navone|first=S. J.|date=1956|title=Sankara and the Vedic Tradition|journal=Philosophy and Phenomenological Research|volume=17|issue=2|pages=248–255|doi=10.2307/2104222|issn=0031-8205|jstor=2104222}}</ref> Onder beide Hindoe- en [[Islam]]itiese heersers van omstreeks 1200 tot 1750<ref>Blackwell's History of India; Stein 2010, bl. 107</ref><ref>Some Aspects of Muslim Administration, Dr. R.P.Tripathi, 1956, p.24</ref> het die Bhakti-beweging belangriker geword en dit is vandag steeds invloedryk. In die [[Kolonialisme|koloniale tydperk]] het verskeie Hindoeïstiese hervormingsbewegings die lig gesien wat deels deur [[Weste]]rse bewegings soos Unitarisme en Teosofie beïnvloed is.{{Sfn|Sharma|2002|p=27}} Die [[verdeling van Indië]] in 1947 was met godsdienstige grense langs, met die [[Indië|Republiek Indië]] wat uit die Hindoemeerderheid ontstaan het.{{Sfn|Sharma|2003|p=176-189|Thapar|1993|p=239-241}} Gedurende die 20ste eeu het Hindoeminderhede vanweë die Hindoeïstiese [[diaspora]] op alle kontinente gevorm, met die grootste gemeenskappe wat getalle betref in die [[VSA]]<ref>{{Cite web|title=The remarkable political influence of the Indian diaspora in the US|url=https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/remarkable-political-influence-indian-diaspora-us|access-date=2021-03-17|website=www.lowyinstitute.org|language=en}}</ref> en [[Brittanje]].<ref>{{Cite web|date=2006-03-02|title=UK Hindu population to be studied|url=https://www.hindustantimes.com/india/uk-hindu-population-to-be-studied/story-QBEF77yew4tdgiEEICZgHM.html|access-date=2021-03-17|website=Hindustan Times|language=en}}</ref> ==Demografie== Hindoeïsme is ’n belangrike godsdiens in [[Indië]]. Volgens die land se 2011-sensus het 79,8% van die bevolking van 1,21&nbsp;miljard Hindoeïsme aangehang (dit is 960&nbsp;miljoen Indiërs).<ref>{{Cite web |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/india/ |access-date=6 Augustus 2010 }}</ref> Ander aansienlike bevolkings kom voor in [[Nepal]] (23&nbsp;miljoen), [[Bangladesj]] (15&nbsp;miljoen) en die [[Indonesië|Indonesiese]] eiland [[Bali]] (3,9&nbsp;miljoen).<ref name="bps">{{Cite web |url=https://sp2010.bps.go.id/index.php/site/tabel?tid=321&wid=0 |title=Penduduk Menurut Wilayah dan Agama yang Dianut |trans-title=Population by Region and Religion Adhered to |publisher=Statistics Indonesia |language=id |access-date=2020-07-15 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174150/https://sp2010.bps.go.id/index.php/site/tabel?tid=321&wid=0 |url-status=live }}</ref> Die meeste van [[Viëtnam]] se Cham-volk is ook volgelinge, met die grootste konsentrasie in die provinsie Ninh Thuận.<ref>{{Cite web |date=22 October 2002 |title=Vietnam |url=https://2001-2009.state.gov/g/drl/rls/irf/2004/35433.htm |access-date=17 Junie 2014 |website=State.gov}}</ref> [[Beeld:Hinduism percent population in each nation World Map Hindu data by Pew Research.svg|280px|thumb|'''Hindoeïsme – persentasie volgens land'''<ref name=prcpercent>[http://www.pewforum.org/files/2012/12/globalReligion-tables.pdf Table: Religious Composition (%) by Country] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130805151827/http://www.pewforum.org/files/2012/12/globalReligion-tables.pdf |date= 5 Augustus 2013 }} Global Religious Composition, Pew Research Center (2012)</ref>]] Lande met die grootste persentasie Hindoes is: {{div col|colwidth=24em}} # {{vlagland|Nepal}}: 81,3%.<ref>{{Cite web |year=2012 |title=2011 Nepal Census Report |url=http://cbs.gov.np/wp-content/uploads/2012/11/National%20Report.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525062716/http://cbs.gov.np/wp-content/uploads/2012/11/National%20Report.pdf |archive-date=25 Mei 2013}}</ref> # {{vlagland|Indië}}: 79,8%.<ref>{{Cite web |title=Population of India Today |url=https://www.livepopulation.com/country/india.html |access-date=5 Augustus 2018 |website=livepopulation.com |archive-date=3 April 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403015935/https://www.livepopulation.com/country/india.html |url-status=live }}</ref> # {{vlagland|Mauritius}}: 48,5%.<ref>{{Cite web |title=Resident population by religion and sex |url=http://www.gov.mu/portal/goc/cso/file/2011VolIIPC.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131016141533/http://www.gov.mu/portal/goc/cso/file/2011VolIIPC.pdf |archive-date=16 October 2013 |access-date=1 November 2012 |publisher=Statistics Mauritius |page=68}}</ref> # {{vlagland|Guyana}}: 28,4%.<ref>{{Cite web |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/guyana/ |access-date=10 Mei 2011 }}</ref> # {{vlagland|Fidji}}: 27,9%.<ref>{{Cite web |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |access-date=10 Mei 2011 }}</ref> # {{vlagland|Bhoetan}}: 22,6%.<ref>{{Cite web |title=Bhutan |url=https://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127364.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091130031858/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127364.htm |archive-date=2009-11-30 |website=U.S. Department of State}}</ref> # {{vlagland|Suriname}}: 22,3%.<ref>{{Cite web |title=Suriname |url=https://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127405.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091130031911/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127405.htm |archive-date=2009-11-30 |website=U.S. Department of State}}</ref> # {{vlagland|Trinidad en Tobago}}: 18,2%.<ref>{{Cite web |title=2011 Demographic Report |url=https://guardian.co.tt/sites/default/files/story/2011_DemographicReport.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171019211618/https://guardian.co.tt/sites/default/files/story/2011_DemographicReport.pdf |archive-date=19 Oktober 2017 |page=18}}</ref> # {{vlagland|Katar}}: 13,8%.<ref>{{Cite journal|last1=Robin|first1=Christian Julien|last2=Gorea|first2=Maria|date=2002|title=Les vestiges antiques de la grotte de Hôq (Suqutra, Yémen) (note d'information)|url=https://www.persee.fr/doc/crai_0065-0536_2002_num_146_2_22441|journal=Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres|volume=146|issue=2|pages=409–445|doi=10.3406/crai.2002.22441}}</ref> # {{vlagland|Sri Lanka}}: 12,6%.<ref>{{Cite web |year=2011 |title=The Census of Population and Housing of Sri Lanka-2011 |url=http://www.statistics.gov.lk/PopHouSat/CPH2011/index.php?fileName=pop43&gp=Activities&tpl=3 |website=Department of Census and Statistics |access-date=29 July 2013 |archive-date=24 December 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211239/http://www.statistics.gov.lk/PopHouSat/CPH2011/index.php?fileName=pop43&gp=Activities&tpl=3 |url-status=live }}</ref> # {{vlagland|Bahrein}}: 9,8%.<ref>{{harvnb|Marsh|2015|pp=67–94}}.</ref> # {{vlagland|Bangladesj}}: 8,5%.<ref>{{Cite web |title=SVRS 2010 |url=http://www.bbs.gov.bd/WebTestApplication/userfiles/Image/SVRS/SVRS-10.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121113153533/http://www.bbs.gov.bd/WebTestApplication/userfiles/Image/SVRS/SVRS-10.pdf |archive-date=13 November 2012 |access-date=2 September 2012 |publisher=Bangladesh Bureau of Statistics |page=176 (Tabel P–14)}}</ref> # {{vlagland|Verenigde Arabiese Emirate}}: 6,6%.<ref>{{Cite web|url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/2007/90223.htm|title=United Arab Emirates|website=U.S. Department of State}}</ref> # {{vlagland|Maleisië}}: 6,3%.<ref name="cia.gov">{{Cite web |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/malaysia/ |access-date=10 Mei 2011 }}</ref> # {{vlagland|Koeweit}}: 6%.<ref>{{Cite web|title=Pew-Templeton: Global Religious Futures Project|url=http://www.globalreligiousfutures.org/|access-date=2021-03-18|website=www.globalreligiousfutures.org}}</ref> # {{vlagland|Oman}}: 5,5%.<ref>{{cite web|url= https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/oman/|title= Middle East OMAN|publisher= CIA The World Factbook}}</ref> # {{vlagland|Singapoer}}: 5%.<ref name="2010 census>{{Cite web |last=Singapore Department of Statistics |date=12 Januarie 2011 |title=Census of population 2010: Statistical Release 1 on Demographic Characteristics, Education, Language and Religion |url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/C2010sr1/cop2010sr1.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110303155259/http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/C2010sr1/cop2010sr1.pdf |archive-date=3 Maart 2011 |access-date=16 Januarie 2011}}</ref> # {{vlagland|Indonesië}}: 3,86%.<ref>{{cite web|date=2011|title=Indonesia: Religious Freedoms Report 2010|url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/2010_5/168356.htm|url-status=live|access-date=4 Maart 2021|publisher=US State Department}}</ref> # {{vlagland|Nieu-Seeland}}: 2,62%.<ref>{{Cite web |title=Table 26, 2018 Census Data – Tables |url=https://www.stats.govt.nz/assets/Uploads/2018-Census-totals-by-topic/Download-data/2018-census-totals-by-topic-national-highlights.xlsx |format=xlsx |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=13 April 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200413185957/https://www.stats.govt.nz/assets/Uploads/2018-Census-totals-by-topic/Download-data/2018-census-totals-by-topic-national-highlights.xlsx |url-status=live }}</ref> # {{vlagland|Seychelle}}: 2,4%.<ref>{{Cite web |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/seychelles/ |access-date=10 Mei 2011 }}</ref> # {{vlagland|Pakistan}}: 2,14%.<ref>{{Cite web|title=Population by religion in Pakistan|url=http://www.census.gov.pk/Religion.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140402081116/http://www.census.gov.pk/Religion.htm|archive-date=2 April 2014|access-date=3 Maart 2021}}</ref> {{div col end}} Demografies is Hindoeïsme die grootste godsdiens in die wêreld naas die [[Christendom]] en [[Islam]].<ref>{{Cite web |year=2015 |title=The Future of World Religions |url=http://www.pewforum.org/files/2015/03/PF_15.04.02_ProjectionsFullReport.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150506113049/http://www.pewforum.org/files/2015/03/PF_15.04.02_ProjectionsFullReport.pdf |archive-date=6 May 2015 |website=Pew Research}}</ref><ref>{{Cite book |last=Schwarz |first=John |title=What's Christianity All About? |publisher=Wipf and Stock Publishers |year=2015 |isbn=978-1-4982-2537-3 |page=176}}</ref> {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" style="margin: 1em auto;" |+ Demografie van groot Hindoetradisies<ref>(Wêreldgodsdiensdatabasis, 2012): {{Cite web |date=Januarie 2012 |title=Chapter 1 Global Religious Populations |url=http://media.johnwiley.com.au/product_data/excerpt/47/04706745/0470674547-196.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131020100448/http://media.johnwiley.com.au/product_data/excerpt/47/04706745/0470674547-196.pdf |archive-date=2013-10-20}}</ref> |- ! cyrus="col" | Tradisie ! scope="col" | Volgelinge ! scope="col" | % van die Hindoebevolking ! scope="col" | % van die wêreldbevolking ! scope="col" | Volgelingdinamika ! scope="col" | Wêrelddinamika |- | align="center" | [[Vaishnavisme]] | align="center" | 640&nbsp;806&nbsp;845 | align="center" | 67,6 | align="center" | 9,3 | align="center" | {{increase}} Groei | align="center" | {{decrease}} Neem af |- | align="center" | [[Shaivisme]] | align="center" | 252&nbsp;200&nbsp;000 | align="center" | 26,6 | align="center" | 3,7 | align="center" | {{increase}} Groei | align="center" | {{increase}} Groei |- | align="center" |[[Shaktisme]] | align="center" | 30&nbsp;000&nbsp;000 | align="center" | 3,2 | align="center" | 0,4 | align="center" | {{nochange}} Stabiel | align="center" | {{decrease}} Neem af |- | align="center" |Nieu-Hindoeïsme | align="center" | 20&nbsp;300&nbsp;000 | align="center" | 2,1 | align="center" | 0,3 | align="center" | {{increase}} Groei | align="center" | {{increase}} Groei |- | align="center" |Hervormde Hindoeïsme | align="center" | 5&nbsp;200&nbsp;000 | align="center" | 0,5 | align="center" | 0,1 | align="center" | {{increase}} Groei | align="center" | {{increase}} Groei |- ! Totaal ! 948&nbsp;575&nbsp;000 ! 100 ! 13,8 ! {{increase}} Groei ! {{increase}} Groei |} ==Sien ook== * [[Avatar]] * [[Boeddhisme]] * [[Djainisme]] * [[Hindoekalender]] * [[Hindoemitologie]] * [[Shaivisme]] * [[Shaktisme]] * [[Sikhisme]] * [[Smartisme]] * [[Vaishnavisme]] * [[Zoroastrisme]] ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Bronne== {{refbegin|3}} * {{Cite book |last=Anthony |first=David W. |title=The Horse The Wheel And Language. How Bronze-Age Riders From the Eurasian Steppes Shaped The Modern World |publisher=Princeton University Press |year=2007}} * {{Citation | last1 =Anthony | first1 =David | last2 =Ringe | first2 =Don | year =2015 | title =The Indo-European Homeland from Linguistic and Perspectives | journal =Annual Review of Linguistics |volume=1 |pages=199–219 | doi =10.1146/annurev-linguist-030514-124812}} * {{Cite book |last=Avari |first=Burjor |title=Islamic Civilization in South Asia: A history of Muslim power and presence in the Indian subcontinent |publisher=Routledge |year=2013 |isbn=978-0-415-58061-8 }} * {{Cite book |last=Ayalon |first=David |title=Studies in Islamic History and Civilisation |publisher=BRILL |year=1986 |isbn=978-965-264-014-7}} <!-- B --> * {{Cite journal |last=Bakker |first=F.L. |year=1997 |title=Balinese Hinduism and the Indonesian State: Recent Developments |journal=Journal of the Humanities and Social Sciences of Southeast Asia|volume=153 |issue=1 |pages=15–41 |doi=10.1163/22134379-90003943 |jstor=27864809}} * {{Cite book |last=Basham |first=Arthur Llewellyn |url=https://books.google.com/books?id=2aqgTYlhLikC |title=The Origins and Development of Classical Hinduism |publisher=Oxford University Press |year=1989 |isbn=978-0-19-507349-2 }} * {{Cite book |last=Basham |first=A. L. |title=A Cultural History of India |publisher=Oxford University Press |year=1999 |isbn=978-0-19-563921-6}} *{{Cite book |last=Bhardwaj |first=Surinder Mohan |url=https://books.google.com/books?id=D6XJFokSJzEC |title=Hindu Places of Pilgrimage in India: A Study in Cultural Geography |publisher=University of California Press |year=1983 |isbn=978-0-520-04951-2 }} * {{Cite book |last=Bhaskarananda |first=Swami |url=https://archive.org/details/isbn_9781884852022 |title=Essentials of Hinduism |publisher=Viveka Press |year=1994 |isbn=978-1-884852-02-2 }} * {{Citation |title=Indian Ethics: Classical Traditions and Contemporary Challenges |year=2007 |editor-last=Bilimoria}} * {{Cite book |last=Bowker |first=John |url=https://archive.org/details/isbn_9780192800947 |title=The Concise Oxford Dictionary of World Religions |publisher=Oxford University Press |year=2000 |url-access=registration }} * {{Cite book |last=Brodd |first=Jeffrey |title=World Religions |publisher=Saint Mary's Press |year=2003 |isbn=978-0-88489-725-5 |location=Winona, MN}} * {{Citation |last=Bronkhorst |first=Johannes |title=Greater Magadha: Studies in the Culture of Early India |year=2007 |publisher=BRILL}} * {{Citation |last=Bronkhorst |first=Johannes |title=Buddhism in the Shadow of Brahmanism |url=https://www.researchgate.net/publication/294688170 |year=2011 |publisher=BRILL |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174126/https://www.researchgate.net/publication/294688170_Buddhism_in_the_Shadow_of_Brahmanism |url-status=live }} * {{Citation |last=Bronkhorst |first=Johannes |title=History and Religion: Narrating a Religious Past |year=2015 |editor-last=Otto |editor-last2=Rau |editor-last3=Rupke |chapter=The historiography of Brahmanism |publisher=Walter deGruyter}} * {{Citation |last=Bronkhorst |first=Johannes |title=How the Brahmains Won |url=https://www.researchgate.net/publication/309179849 |year=2016 |publisher=BRILL |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174222/https://www.researchgate.net/publication/309179849_How_the_Brahmins_Won_From_Alexander_to_the_Guptas |url-status=live }} * {{Citation |last=Bronkhorst |first=Johannes |title=Brahmanism: Its place in ancient Indian society |work=Contributions to Indian Sociology 51, 3 (2017): 361-369 |year=2017}} * {{cite book |last=Bryant |first=Edwin |year=2001 |title=The Quest for the Origins of Vedic Culture |publisher=Oxford University Press |isbn=0-19-513777-9}} * {{Cite book |last=Bryant |first=Edwin |title=Krishna: A Sourcebook |publisher=Oxford University Press |year=2007 }} * {{Cite book |last1=Bryant |first1=Edwin |last2=Ekstrand |first2=Maria |year=2004 |title=The Hare Krishna Movement |publisher=Columbia University Press |isbn=978-0-231-12256-6}} * {{Cite book |last1=Bryant |first1=Edwin Francis |url=https://books.google.com/books?id=mBMxPdgrBhoC |title=The Hare Krishna Movement: The Postcharismatic Fate of a Religious Transplant |last2=Ekstrand |first2=Maria |publisher=Columbia University Press |year=2013 |isbn=978-0-231-50843-8 }} * {{Cite book |last=Burley |first=Mikel |title=Classical Samkhya and Yoga: An Indian Metaphysics of Experience |publisher=Taylor & Francis |year=2007}} <!-- C --> * {{Cite book |last=Christian |first=David |year=2011 |title=Maps of Time: An Introduction to Big History |publisher=University of California Press |isbn=978-0-520-95067-2 |url=https://archive.org/details/mapstimeintroduc00chri_515 |url-access=limited }} * {{Cite book |last=Clarke |first=Peter Bernard |url=https://archive.org/details/newreligionsglob00clar |title=New Religions in Global Perspective |publisher=Routledge |year=2006 |isbn=978-0-7007-1185-7 |page=[https://archive.org/details/newreligionsglob00clar/page/n224 209] |url-access=limited }} * {{Cite book |last=Comans |first=Michael |title=The Method of Early Advaita Vedānta: A Study of Gauḍapāda, Śaṅkara, Sureśvara, and Padmapāda |publisher=Motilal Banarsidass |year=2000 |location=Delhi}} * {{Cite book |last=Cousins |first=L. S. |title=The Penguin Handbook of the World's Living Religions |publisher=Penguin |year=2010 |chapter=Buddhism |isbn=9780141955049 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=bNAJiwpmEo0C |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=2 April 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200402211114/https://books.google.com/books?id=bNAJiwpmEo0C |url-status=live }} * {{Cite book |last=Coward |first=Harold |url=https://books.google.com/books?id=LkE_8uch5P0C |title=The perfectibility of human nature in eastern and western thought |year=2008 |isbn=978-0-7914-7336-8 |access-date=2 Julie 2015 |archive-date=1 Januarie 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160101025131/https://books.google.com/books?id=LkE_8uch5P0C |url-status=live }} * {{Cite book |last=Crangle |first=Edward Fitzpatrick |title=The Origin and Development of Early Indian Contemplative Practices |publisher=Otto Harrassowitz Verlag |year=1994}} <!-- D --> * {{Cite book |last=Deutsch |first=Eliot |year=2001 |chapter=The self in Advaita Vedanta |pages=343–360 |editor=Roy Perrett |title=Indian philosophy: Volume 3, metaphysics |publisher=Taylor and Francis |isbn=978-0-8153-3608-2}} * {{Citation |last1=Deutsch |first1=Eliot |last2=Dalvi |first2=Rohit |year=2004 |title=The essential Vedanta. A New Source Book of Advaita Vedanta |publisher=World Wisdom |isbn=978-0941532525}} * {{Cite journal |last=Dixon |first=R. M. W. |year=1996 |title=Origin legends and linguistic relationships |journal=Oceania |volume=67 |number=2 |pages=127–140 |jstor=40331537 |doi=10.1002/j.1834-4461.1996.tb02587.x}} * {{Cite book|last=Doniger|first=Wendy|title=Textual Sources for the Study of Hinduism|publisher=University of Chicago Press|year=1990|isbn=978-0-226-61847-0|edition=1st}} * {{Cite book |last=Doniger |first=Wendy |url=https://archive.org/details/isbn_9780877790440 |title=Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions |publisher=Merriam-Webster |year=2000 |isbn=978-0-87779-044-0 |url-access=registration }} * {{Cite book|last=Doniger|first=Wendy|url=https://books.google.com/books?id=nNsXZkdHvXUC|title=The Hindus: An Alternative History|publisher=Oxford University Press|year=2010|isbn=978-0-19-959334-7}} * {{Citation |last=Doniger |first=Wendy |title=On Hinduism |url=https://books.google.com/books?id=iM_QAgAAQBAJ&pg=PA3 |year=2014 |publisher=Oxford University Press USA |isbn=978-0-19-936007-9 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174158/https://books.google.com/books?id=iM_QAgAAQBAJ&pg=PA3 |url-status=live }} <!-- E --> * {{Cite book|last=Eaton|first=Richard M.|url=http://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=ft067n99v9;brand=ucpress|title=The Rise of Islam and the Bengal Frontier, 1204–1760|publisher=University of California Press|year=1993|access-date=8 Augustus 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20160527003759/http://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=ft067n99v9;brand=ucpress|archive-date=27 Mei 2016|url-status=dead}} * {{Cite journal|last=Eaton|first=Richard M.|year=2000a|title=Temple desecration in pre-modern India. Part I|url=http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00islamlinks/txt_eaton_temples1.pdf|journal=Frontline|access-date=8 Augustus 2015|archive-date=29 Desember 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174152/http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00islamlinks/txt_eaton_temples1.pdf|url-status=live}} * {{Cite book|last=Eaton|first=Richard M.|title=Slavery and South Asian History|publisher=Indiana University Press 0–2533|year=2006|isbn=978-0-253-34810-4|editor-last=Chatterjee|editor-first=Indrani|chapter=Introduction|editor-last2=Eaton|editor-first2=Richard M.}} * {{Cite book |last=Eck |first=Diana L. |url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC |title=India: A Sacred Geography |publisher=Harmony |year=2012 |isbn=978-0-385-53190-0 }} * {{Cite book |last=Eck |first=Diana L. |url=https://books.google.com/books?id=PyC4o7i9tnEC |title=India: A Sacred Geography |publisher=Random House |year=2013 |isbn=978-0-385-53192-4 }} * {{Cite book |last=Eliade |first=Mircea |year=1970 |title=Yoga: Immortality and Freedom |publisher=Princeton University Press |isbn=978-0-691-01764-8}} * {{Cite book |last=Eliade |first=Mircea |year=2009 |title=Yoga: Immortality and Freedom |publisher=Princeton University Press |isbn=978-0-691-14203-6}} * {{Cite book |last=Embree |first=Ainslie T. |title=Sources of Indian Tradition. Second Edition. volume One. From the beginning to 1800 |publisher=Columbia University Press |year=1988 }} * {{Cite book |editor-last1=Espín |editor-first1=Orlando O. |editor-last2=Nickoloff |editor-first2=James B. |year=2007 |title=An Introductory Dictionary of Theology and Religious Studies |publisher=Liturgical Press |isbn=978-0-8146-5856-7}} * {{Cite book |last=Esposito |first=John |title=The Oxford Dictionary of Islam |publisher=Oxford University Press |year=2003 |isbn=978-0-19-512559-7 |chapter=Suhrawardi Tariqah }} <!-- F --> * {{Cite book |last=Feuerstein |first=Georg |title=The Yoga Tradition |publisher=Motilal Banarsidass |year=2002 |isbn=978-3-935001-06-9 }} * {{Cite book |last=Flood |first=Gavin D. |url=https://archive.org/details/introductiontohi0000floo |title=An Introduction to Hinduism |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |url-access=registration }} * {{Cite book|last=Flood|first=Gavin|title=The Bhagavadgītā for Our Times|publisher=Oxford University Press|year=1997|isbn=978-0-19-565039-6|editor-last=Lipner|editor-first=Julius J.|chapter=The Meaning and Context of the Puruṣārthas}} * {{cite book|editor-last=Flood|editor-first=Gavin|year=2003|title=The Blackwell Companion to Hinduism|publisher=Blackwell Publishing|isbn=978-1-4051-3251-0|url=https://archive.org/details/blackwellcompani00floo}} {{ISBN|978-0-631-21535-6}}. * {{Cite book|last=Flood|first=Gavin|title=The Tantric Body. The Secret Tradition of Hindu Religion|publisher=I.B Taurus|year=2006}} * {{Cite book|last=Flood|first=Gavin|title=The Blackwell Companion to Hinduism|publisher=John Wiley & Sons|year=2008}} * {{Cite book |last=Fowler |first=Jeaneane D. |url=https://books.google.com/books?id=RmGKHu20hA0C |title=Hinduism: Beliefs and Practices |publisher=Sussex Academic Press |year=1997 |isbn=978-1-898723-60-8 |access-date=10 Julie 2016 |archive-date=22 Januarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122044339/https://books.google.com/books?id=RmGKHu20hA0C |url-status=live }} * {{Cite book |last=Fuller |first=Christopher John |url=https://books.google.com/books?id=To6XSeBUW3oC |title=The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India |publisher=Princeton University Press |year=2004 |isbn=978-0-691-12048-5 |access-date=10 Julie 2016 |archive-date=7 Januarie 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107064106/https://books.google.com/books?id=To6XSeBUW3oC |url-status=live }} * {{Cite journal |last=Gaborieau |first=Marc |date=Junie 1985 |title=From Al-Beruni to Jinnah: Idiom, Ritual and Ideology of the Hindu-Muslim Confrontation in South Asia |journal=Anthropology Today |volume=1 |issue=3 |pages=7–14 |doi=10.2307/3033123 |jstor=3033123}} * {{Cite book |last=Ghurye |first=Govind Sadashiv |url=https://books.google.com/books?id=pTNmCIc9hCUC |title=The Scheduled Tribes of India |publisher=Transaction Publishers |year=1980 |isbn=978-0-8785-5308-2 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174152/https://books.google.com/books?id=pTNmCIc9hCUC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Gombrich |first=Richard F. |url=https://archive.org/details/theravadabuddhis00gomb |title=Theravāda Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo |publisher=London: Routledge |year=1988 |isbn=978-0-415-07585-5 |url-access=registration }} * {{Cite book |last=Gombrich |first=Richard F. |title=Theravada Buddhism. A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo |publisher=Routledge |year=1996 |location=Londen en New York}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Luis O. |title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture |publisher=Routledge |year=2013 |editor-last=Joseph Kitagawa |chapter=Buddhism in India |isbn=9781136875908 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=9fyzAAAAQBAJ&pg=PA42 }} * {{Cite book |last1=Gosch |first1=Stephen |title=Premodern Travel in World History |last2=Stearns |first2=Peter |publisher=Routledge |year=2007 |isbn=978-0-415-22941-8 |pages=88–99}} * {{Cite book |last=Grapperhaus |first=F. H. M. |title=Taxes through the Ages |year=2009 |isbn=978-90-8722-054-9}} <!-- H --> * {{Cite book |last=Halbfass |first=Wilhelm |url=https://books.google.com/books?id=-5fImMZMqNIC |title=Tradition and Reflection |publisher=SUNY Press |year=1991 |isbn=978-0-7914-0361-7 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=2 April 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200402211115/https://books.google.com/books?id=-5fImMZMqNIC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Halbfass |first=Wilhelm |title=Philology and Confrontation: Paul Hacker on Traditional and Modern Vedānta |publisher=SUNY Press |year=1995}} * {{Cite book |last1=Hark |first1=Lisa |last2=DeLisser |first2=Horace |date=7 September 2011 |title=Achieving Cultural Competency |publisher=John Wiley & Sons}} * {{Cite book |last=Harman |first=William |title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice |publisher=ABC-CLIO |year=2004 |isbn=978-1-57607-905-8 |editor-last=Rinehart |editor-first=Robin |pages=99–122 |chapter=Hindu Devotion}} * {{Cite book |last=Harshananda |first=Swami |chapter=A Bird's Eye View of the Vedas |title=Holy Scriptures: A Symposium on the Great Scriptures of the World |publisher=Sri Ramakrishna Math |year=1989 |isbn=978-81-7120-121-1 |edition=2nd |location=Mylapore}} * {{Cite journal |last=Hardy |first=P. |year=1977 |title=Modern European and Muslim explanations of conversion to Islam in South Asia: A preliminary survey of the literature |journal=Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland |volume=109 |issue=2 |pages=177–206 |doi=10.1017/s0035869x00133866}} * {{Cite book |last=Harvey |first=Andrew |title=Teachings of the Hindu Mystics |publisher=Shambhala |year=2001 |isbn=978-1-57062-449-0 }} * {{Citation |last=Hatcher |first=Brian A. |title=Hinduism in the Modern World |url=https://books.google.com/books?id=IdeoCgAAQBAJ |year=2015 |publisher=Routledge |isbn=978-1-135-04631-6 }} * {{Cite book |last=Heesterman |first=Jan |url=https://archive.org/details/encyclopediaofre0000unse_v8f2 |title=The Encyclopedia of Religion |publisher=Macmillan Reference |year=2005 |isbn=978-0-02-865733-2 |editor-last=Jones |editor-first=Lindsay |edition=2nd |volume=14 |pages=9552–9553 |chapter=Vedism and Brahmanism |url-access=registration }} * {{Cite book |last1=Heitzman |first1=James |url=https://www.loc.gov/item/96019266/ |title=India: a country study |last2=Worden |first2=Robert L. |publisher=Federal Research Division, Library of Congress |date=1996 |lccn=96019266 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174224/https://www.loc.gov/item/96019266/ |url-status=live }} * {{Cite book |last=Hiltebeitel |first=Alf |title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture |publisher=Routledge |year=2002 |editor-last=Kitagawa |editor-first=Joseph |chapter=Hinduism |isbn=9781136875977 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=kfyzAAAAQBAJ }} * {{Cite book |last=Hiltebeitel |first=Alf |title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture |publisher=Routledge |year=2007 |editor-last=Kitagawa |editor-first=Joseph |chapter=Hinduism |isbn=9781136875908 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=9fyzAAAAQBAJ |edition=Digital }} * {{Cite book |last=Hiltebeitel |first=Alf |title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture |publisher=Routledge |year=2013 |editor-last=Kitagawa |editor-first=Joseph |chapter=Hinduism |isbn=9781136875977 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=kfyzAAAAQBAJ }} * {{Citation |last=Holdrege |first=Barbara A. |title=Veda and Torah: Transcending the Textuality of Scripture |year=1996 |publisher=SUNY Press |isbn=978-0-7914-1639-6}} * {{Cite book |last1=Holm |first1=Jean |last2=Bowker |first2=John |year=2001 |orig-year=1994 |title=Sacred Place |publisher=Continuum |isbn=978-0-8264-5303-7 |format=pb. |url=https://books.google.com/books?id=5xlfCgAAQBAJ }} {{ISBN|978-1-6235-6623-4}} * {{Cite book |last1=Hopfe |first1=Lewis M. |url=https://books.google.com/books?id=BVbiMBDVrdEC |title=Religions of the World |last2=Woodward |first2=Mark R. |publisher=Pearson Education |year=2008 |isbn=978-0-13-606177-9 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174230/https://books.google.com/books?id=BVbiMBDVrdEC |url-status=live }} <!-- I --> * {{Cite book |last=Inden |first=Ronald |title=Kingship and Authority in South Asia |publisher=South Asian Studies |year=1978 |editor=John F. Richards |location=Delhi |chapter=Ritual, Authority, and Cycle Time in Hindu Kingship }} * {{Cite book |last=Inden |first=Ronald B. |title=Imagining India |publisher=C. Hurst & Co. Publishers |year=2000}} * {{Cite book |surname=Isaeva |given=Natalia |year=1995 |title=From Early Vedanta to Kashmir Shaivism |place=Albany, NY |publisher=SUNY Press |isbn=978-0-7914-2449-0}} <!-- J --> * {{Cite book |last=Jain |first=Andrea |title=Selling Yoga : from Counterculture to Pop culture |publisher=Oxford University Press |year=2015 |isbn=978-0-19-939024-3 |oclc=878953765 }} * {{Cite book |last=Jacobsen |first=Knut A. |url=https://books.google.com/books?id=Kn6_3oBFAqIC |title=Pilgrimage in the Hindu Tradition: Salvific Space |publisher=Routledge |year=2013 |isbn=978-0-415-59038-9 }} * {{Cite encyclopedia |last=Johnson |first=W. J. |title=A Dictionary of Hinduism |publisher=Oxford University Press |year=2009 |isbn=978-0-19-861025-0}} * {{Cite encyclopedia |surname=Jones |given=Constance A. |surname2=Ryan |given2=James D. |title=Encyclopedia of Hinduism |url={{Google books|OgMmceadQ3gC|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |year=2007 |place=New York |publisher=Facts On File |isbn=978-0-8160-5458-9 |series=Encyclopedia of World Religions. J. Gordon Melton, Series Editor |archive-url=https://web.archive.org/web/20200402211115/https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC&pg=PR17 |archive-date=2020-04-02 |url-status=live}} * {{Citation | last =Joseph | first =Tony | year =2018 | title =Early Indians: The Story of Our Ancestors and Where We Came From | publisher =Juggernaut}} * {{Cite journal |last=Jouhki |first=Jukka |year=2006 |title=Orientalism and India |url=http://research.jyu.fi/jargonia/artikkelit/jargonia8.pdf |url-status=dead |journal=J@rgonia |volume=8 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525144417/http://research.jyu.fi/jargonia/artikkelit/jargonia8.pdf |archive-date=25 Mei 2017 |access-date=20 November 2013 }} <!-- K --> *{{Cite book |last=Kane |first=P. V. |url=https://archive.org/details/HistoryOfDharmasastraancientAndMediaevalReligiousAndCivilLawV.4 |title=History of Dharmaśāstra: Ancient and Medieval Religious and Civil Law in India |year=1953 |volume=4 }} * {{Cite book |last=Khanna |first=Meenakshi |title=Cultural History Of Medieval India |publisher=Berghahn Books |year=2007}} * {{Citation |last=Kim |first=Hanna H. |year=2005 |chapter=Swaminarayan movement |title=MacMillan Encyclopedia of Religion |chapter-url=https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/swaminarayan-movement |ref={{sfnref|Kim, Hanna|2005}} |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174230/https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/swaminarayan-movement |url-status=live }} * {{Cite book |last=Kim |first=Sebastian |year=2005 |title=In Search of Identity: Debates on Religious Conversion in India |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-567712-6 |ref={{sfnref|Kim, Sebastian|2005}}}} * {{Cite book |last=King |first=Richard |title=Orientalism and Religion: Post-Colonial Theory, India and "The Mystic East" |publisher=Routledge |year=1999}} * {{Cite journal |last=King |first=Richard |year=1999b |title=Orientalism and the Modern Myth of "Hinduism" |url=https://semanticscholar.org/paper/8b0081fa33185989d3d188473e829a624b354e45 |journal=NUMEN |volume=46 |issue=2 |pages=146–185 |doi=10.1163/1568527991517950 |s2cid=45954597 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174234/https://www.semanticscholar.org/paper/Orientalism-and-the-Modern-Myth-of-%22Hinduism%22-King/8b0081fa33185989d3d188473e829a624b354e45 |url-status=live }} * {{Cite book |last=King |first=Richard |title=Orientalism and Religion: Post-Colonial Theory, India and "The Mystic East" |publisher=Taylor & Francis e-Library |year=2001}} * {{Cite book |last=King |first=Richard |title=Orientalism and Religion: Post-Colonial Theory, India and "The Mystic East" |publisher=Routledge |year=2002}} * {{Cite book |last=Klostermaier |first=Klaus K. |year=1994 |title=A Survey of Hinduism |publisher=SUNY Press |edition=2nd }} * {{Cite book |last=Klostermaier |first=Klaus K. |year=2007 |title=A Survey of Hinduism |publisher=SUNY Press |isbn=978-0-7914-7082-4 |edition=3rd |url=https://books.google.com/books?id=E_6-JbUiHB4C |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=22 Januarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122033955/https://books.google.com/books?id=E_6-JbUiHB4C |url-status=live }} * {{Cite book |last=Klostermaier |first=Klaus K. |date=5 Julie 2007a |title=A Survey of Hinduism |publisher=SUNY Press |isbn=978-0-7914-7082-4 |chapter=The Divine Presence in Space and Time – Murti, Tirtha, Kala}} * {{Citation |last=Klostermaier |first=Klaus K. |year=2007b |title=Hinduism: A Beginner's Guide |publisher=Oneworld Publications |isbn=978-1-78074-026-3 |url=https://books.google.com/books?id=P0VCO1900dMC |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174233/https://books.google.com/books?id=P0VCO1900dMC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Klostermaier |first=Klaus K. |year=2010 |title=A Survey of Hinduism |publisher=SUNY Press |isbn=978-0-7914-8011-3 |edition=3rd |url=https://books.google.com/books?id=8CVviRghVtIC }} * {{Citation |last=Klostermaier |first=Klaus K. |year=2014 |title=A Concise Encyclopedia of Hinduism |publisher=Oneworld Publications |isbn=978-1-7807-4672-2 |url=https://books.google.com/books?id=v1UQBwAAQBAJ |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174254/https://books.google.com/books?id=v1UQBwAAQBAJ |url-status=live }} * {{Cite book |last=Knott |first=Kim |url=https://books.google.com/books?id=p4kzNzII3zAC&pg=PA6 |title=Hinduism: A Very Short Introduction |publisher=Oxford University Press |year=1998 |isbn=978-0-19-160645-8 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174324/https://books.google.com/books?id=p4kzNzII3zAC&pg=PA6 |url-status=live }} * {{Cite journal |last=Koller |first=John M. |year=1968 |title=Puruṣārtha as Human Aims |journal=Philosophy East and West |volume=18 |issue=4 |pages=315–319 |doi=10.2307/1398408 |jstor=1398408}} * {{Cite journal |last=Koller |first=John M. |year=1984 |title=The Sacred Thread: Hinduism in Its Continuity and Diversity, by J. L. Brockington (Book Review) |journal=Philosophy East and West |volume=34 |issue=2 |pages=234–236 |doi=10.2307/1398925 |jstor=1398925}} * {{cite book |last=Kramer |first=Kenneth |year=1986 |title=World Scriptures: An Introduction to Comparative Religions |publisher=Paulist Press |isbn=978-0-8091-2781-8 |url=https://archive.org/details/worldscripturesi0000kram |url-access=registration }} * {{Cite book |last=Kramrisch |first=Stella |title=The Hindu Temple |publisher=Motilal Banarsidass |year=1976a |isbn=978-81-208-0223-0 |volume=1 }} * {{Cite book |last=Kramrisch |first=Stella |title=The Hindu Temple |publisher=Motilal Banarsidass |year=1976b |isbn=978-81-208-0224-7 |volume=2 }} * {{Cite journal |last=Kurien |first=Prema |year=2006 |title=Multiculturalism and American Religion: The Case of Hindu Indian Americans |journal=Social Forces |volume=85 |issue=2 |pages=723–741 |doi=10.1353/sof.2007.0015|s2cid=146134214 }} <!-- L --> * {{Cite book |last=Larson |first=Gerald |url=https://books.google.com/books?id=wIOSb97ph3EC |title=India's Agony Over Religion |publisher=SUNY Press |year=1995 |isbn=978-0-7914-2411-7 }} * {{Cite book |last=Larson |first=Gerald James |title=World Religions in America: An Introduction |publisher=Westminster John Knox Press |year=2009 |pages=179–198 |chapter=Hinduism |isbn=9781611640472 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=34vGv_HDGG8C }} * {{Citation |last=Leaf |first=Murray J. |title=The Anthropology of Eastern Religions: Ideas, Organizations, and Constituencies |url=https://books.google.com/books?id=NRavAwAAQBAJ |year=2014 |publisher=Lexington Books |isbn=9780739192412 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174232/https://books.google.com/books?id=NRavAwAAQBAJ |url-status=live }} * {{Cite book |last=Lingat |first=Robert |url=https://books.google.com/books?id=Sauo8iSIj7YC |title=The Classical Law of India |publisher=University of California Press |year=1973 |isbn=978-0-520-01898-3 |access-date=5 Julie 2017 |archive-date=22 Desember 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222192718/https://books.google.com/books?id=Sauo8iSIj7YC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Lipner |first=Julius|title=Hindus: their religious beliefs and practices |publisher=Routledge |year=2009 |isbn=978-0-203-86464-7 |edition=2nd |location=Abingdon |oclc=812916971}} * {{Cite book |last=Lochtefeld |first=James G. |url=https://books.google.com/books?id=5kl0DYIjUPgC |title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M |publisher=The Rosen Publishing Group |year=2002a |isbn=978-0-8239-3179-8 |access-date=10 November 2017 |archive-date=28 Desember 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161228001754/https://books.google.com/books?id=5kl0DYIjUPgC |url-status=live }} {{ISBN|978-0-8239-2287-1}}. * {{Cite book |last=Lochtefeld |first=James G. |url=https://archive.org/details/illustratedencyc0000loch |title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: N-Z |publisher=The Rosen Publishing Group |year=2002n |isbn=978-0-8239-3180-4 |url-access=registration }} * {{Cite book |last=Lockard |first=Craig A. |url=https://books.google.com/books?id=yJPlCpzOY_QC |title=Societies, Networks, and Transitions. Volume I: to 1500 |publisher=Cengage Learning |year=2007 |isbn=978-0-618-38612-3 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=26 November 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161126122832/https://books.google.com/books?id=yJPlCpzOY_QC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Long |first=Jeffrey D. |title=Jainism: An Introduction |publisher=I. B. Tauris |year=2013}} * {{Cite journal|last=Lorenzen|first=David N.|year=1999|title=Who Invented Hinduism?|journal=Comparative Studies in Society and History|volume=41|issue=4|pages=630–659|doi=10.1017/s0010417599003084}} * {{Cite book|last=Lorenzen|first=David N.|title=The Roots of Tantra|publisher=State University of New York Press|year=2002|isbn=978-0-7914-5306-3|editor-last=Harper|editor-first=Katherine Anne|chapter=Early Evidence for Tantric Religion|editor-last2=Brown|editor-first2=Robert L.}} * {{Cite book |last=Lorenzen |first=David N. |url=https://books.google.com/books?id=SO-YmMWpcVEC |title=Who Invented Hinduism: Essays on Religion in History |publisher=Yoda Press |year=2006 |isbn=978-81-902272-6-1 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=3 Januarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170103164759/https://books.google.com/books?id=SO-YmMWpcVEC |url-status=live }} <!-- M --> * {{Cite book|last=Malik|first=Jamal|title=Islam in South Asia: A Short History|publisher=Brill Academic|year=2008|isbn=978-90-04-16859-6}} * {{Cite book |last=McMahan |first=David L. |title=The Making of Buddhist Modernism |publisher=Oxford University Press |year=2008 |isbn=978-0-19-518327-6}} * {{Cite book |last1=Melton |first1=J. Gordon |last2=Baumann |first2=Martin |title=Religions of the World: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices |series=[6 volumes] |edition=Second |publisher=ABC-CLIO |year=2010 |isbn=978-1-59884-204-3 |url=https://books.google.com/books?id=v2yiyLLOj88C |access-date=2 Julie 2015 |archive-date=30 Mei 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160530001305/https://books.google.com/books?id=v2yiyLLOj88C |url-status=live }} * {{Cite book |last=Michaels |first=Axel |url=https://books.google.com/books?id=jID3TuoiOMQC |title=Hinduism: Past and Present |publisher=Princeton University Press |year=2004 |isbn=978-0-691-08953-9 |translator-last=Harshav |translator-first=Barbara |access-date=5 Julie 2017 |archive-date=5 Februarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170205003241/https://books.google.com/books?id=jID3TuoiOMQC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Michell |first=George |title=The Hindu Temple: An Introduction to Its Meaning and Forms |publisher=University of Chicago Press |year=1977 |isbn=978-0-226-53230-1 |url=https://books.google.com/books?id=ajgImLs62gwC |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=4 Februarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170204224928/https://books.google.com/books?id=ajgImLs62gwC |url-status=live }} * {{Cite book |last=Michell |first=George |title=The Hindu Temple: An Introduction to Its Meaning and Forms |publisher=University of Chicago Press |year=1988 |isbn=978-0-226-53230-1}} * {{Cite book |last=Misra |first=Amalendu |title=Identity and Religion: Foundations of Anti-Islamism in India |publisher=SAGE |year=2004}} * {{Cite book |last=Monier-Williams |first=Monier |url=https://books.google.com/books?id=U5IBXA4UpT0C |title=Brahmanism and Hinduism: Or, Religious Thought and Life in India, as Based on the Veda and Other Sacred Books of the Hindus |publisher=Adamant Media Corporation |year=1974 |isbn=978-1-4212-6531-5 |series=Elibron Classics |access-date=8 Julie 2007 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174256/https://books.google.com/books?id=U5IBXA4UpT0C |url-status=live }} * {{Cite book |last=Monier-Williams |first=Monier |url=http://www.ibiblio.org/sripedia/ebooks/mw/index.html |title=English Sanskrit dictionary |publisher=Motilal Banarsidass |year=2001 |isbn=978-81-206-1509-0 |location=Delhi |access-date=24 Julie 2007 |orig-year=first published 1872 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174240/http://www.ibiblio.org/sripedia/ebooks/mw/index.html |url-status=live }} * {{Cite book |last=Muesse |first=Mark William |url=http://www.docshut.com/rquv/lectures-on-great-world-religions-hinduism.html |title=Great World Religions: Hinduism |year=2003 }} * {{Cite book |last=Muesse |first=Mark W. |year=2011 |title=The Hindu Traditions: A Concise Introduction |publisher=Fortress Press |isbn=978-0-8006-9790-7 |url=https://archive.org/details/hindutraditionsc00mues |url-access=registration }} * {{Cite book |last=Muller |first=Max |year=1859 |title=A History of Ancient Sanskrit Literature |place=London |publisher=Williams and Norgate |url=https://archive.org/stream/historyofancient00mluoft#page/564/mode/2up }} <!-- N --> * {{Cite book |last=Nakamura |first=Hajime |title=A History of Early Vedanta Philosophy. Part Two |publisher=Motilal Banarsidass |year=2004 |location=Delhi}} * {{cite journal |last1=Narasimhan |first1=Vagheesh M. |last2=Patterson |first2=Nick |last3=Moorjani |first3=Priya |last4=Rohland |first4=Nadin |display-authors=etal |year=2019 |title=The Formation of Human Populations in South and Central Asia |journal=Science |volume=365 |issue=6457 |at=eaat7487 |url=https://scholar.harvard.edu/vagheesh/centralsouthasia |doi=10.1126/science.aat7487 |pmid=31488661 |pmc=6822619 |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174307/https://scholar.harvard.edu/vagheesh/centralsouthasia |url-status=live }} * {{Cite book |last=Narayanan |first=Vasudha |url=https://books.google.com/books?id=E0Mm6S1XFYAC |title=Hinduism |publisher=The Rosen Publishing Group |year=2009 |isbn=978-1-4358-5620-2 }} * {{Cite journal |last=Nath |first=Vijay |year=2001 |title=From 'Brahmanism' to 'Hinduism': Negotiating the Myth of the Great Tradition |journal=Social Scientist |volume=29 |issue=3/4 |pages=19–50 |doi=10.2307/3518337 |jstor=3518337}} * {{Cite book |editor-last=Neusner |editor-first=Jacob |year=2009 |title=World Religions in America: An Introduction |publisher=Westminster John Knox Press |edition=4th |isbn=978-0-664-23320-4 |url=https://books.google.com/books?id=34vGv_HDGG8C&pg=PA183 |access-date=2 Julie 2015 |archive-date=18 April 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170418085646/https://books.google.com/books?id=34vGv_HDGG8C&pg=PA183 |url-status=live }} * {{Cite book |last=Nicholson |first=Andrew J. |year=2010 |title=Unifying Hinduism: Philosophy and Identity in Indian Intellectual History |volume=3 |series=South Asia across the disciplines |publisher=Columbia University Press |isbn=978-0-231-14986-0 |url=https://books.google.com/books?id=fv4rtMlLv3kC }} * {{Cite journal |last=Noble |first=Allen |year=1998 |title=South Asian Sacred Places |journal=Journal of Cultural Geography |volume=17 |issue=2 |pages=1–3 |doi=10.1080/08873639809478317}} * {{Cite book |last=Novetzke |first=Christian Lee |title=Religion and Public Memory |publisher=Columbia University Press |year=2013 |isbn=978-0-231-51256-5}} * {{Cite book |last=Nussbaum |first=Martha C. |url=https://books.google.com/books?id=JLMQh4oc38gC&pg=PA361 |title=The Clash Within: Democracy, Religious Violence, and India's Future |publisher=Harvard University Press |year=2009 |isbn=978-0-674-03059-6 |access-date=25 Mei 2013 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174239/https://books.google.com/books?id=JLMQh4oc38gC&pg=PA361 |url-status=live }} <!-- O --> * {{Cite book |last=Oberlies |first=T. |title=Die Religion des Rgveda |publisher=Institut für Indologie der Universität Wien |year=1998 |isbn=978-3-900271-32-9 |location=Wene}} * {{Cite book |last=Osborne |first=E. |year=2005 |title=Accessing R.E. Founders & Leaders, Buddhism, Hinduism and Sikhism Teacher's Book Mainstream |publisher=Folens}} <!-- P --> * {{Cite book |last=Parpola |first=Asko |title=The Roots of Hinduism. The Early Aryans and the Indus Civilization |publisher=Oxford University Press |year=2015 |isbn=9780190226930 |url=https://books.google.com/books?id=DagXCgAAQBAJ |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174254/https://books.google.com/books?id=DagXCgAAQBAJ |url-status=live }} * {{Citation | last =Patel | first =Iva | year =2018 | chapter =Swaminarayan | editor-last1 =Jain | editor-first1 =P. | editor-last2 =Sherma | editor-first2 =R. | editor-last3 =Khanna | editor-first3 =M. | title =Hinduism and Tribal Religions. Encyclopedia of Indian Religions | series =Encyclopedia of Indian Religions | pages =1–6 | publisher =Springer, Dordrecht | doi =10.1007/978-94-024-1036-5_541-1 | isbn =978-94-024-1036-5 }} * {{Cite book |last=Pennington |first=Brian K. |title=Was Hinduism Invented?: Britons, Indians, and the Colonial Construction |publisher=Oxford University Press |year=2005 |isbn=978-0-19-516655-2}} * {{Cite book |last=Possehl |first=Gregory L. |title=The Indus Civilization: A Contemporary Perspective |date=11 November 2002 |publisher=Rowman Altamira |isbn=978-0-7591-1642-9 |pages=141–156 |chapter=Indus religion |chapter-url=https://books.google.com/books?id=XVgeAAAAQBAJ&pg=PA154 }} * {{Cite book |last=Prentiss |first=Karen Pechilis |title=The Embodiment of Bhakti |publisher=Oxford University Press |year=2014 |isbn=978-0-19-535190-3}} <!-- R --> * {{Cite book |last1=Radhakrishnan |first1=S. |url=https://archive.org/details/sourcebookinindi00radh |title=A Source Book in Indian Philosophy |last2=Moore |first2=C.A. |publisher=Princeton University Press |year=1967 |isbn=978-0-691-01958-1 }} * {{Cite book |last=Radhakrishnan |first=S. |title=Indian Philosophy |publisher=Oxford University Press |year=1996 |isbn=978-0-19-563820-2 |volume=1}} * {{Cite book |last=Raju |first=P. T. |title=The Philosophical Traditions of India |publisher=Motilal Banarsidass |year=1992 |location=Delhi}} * {{Cite book |last=Renou |first=Louis |title=The Nature of Hinduism |publisher=Walker |year=1964}} * {{Cite book |last=Richman |first=Paula |year=1988 |title=Women, branch stories, and religious rhetoric in a Tamil Buddhist text |place=Buffalo, NY |publisher=Maxwell School of Citizenship and Public Affairs, Syracuse University |isbn=978-0-915984-90-9}} * {{Cite book |last=Rinehart |first=Robin |title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice |publisher=ABC-CLIO |year=2004}} * {{Cite book |last=Rocher |first=Ludo |url=https://books.google.com/books?id=n0-4RJh5FgoC |title=The Puranas |publisher=Otto Harrassowitz Verlag |year=1986 |isbn=978-3-447-02522-5 }} <!-- S --> * {{Cite book|last=Samuel|first=Geoffrey|title=The Origins of Yoga and Tantra: Indic Religions to the Thirteenth Century|publisher=Cambridge University Press|year=2008|isbn=978-0-521-69534-3}} * {{Cite book|last=Samuel|first=Geoffrey|title=The Origins of Yoga and Tantra. Indic Religions to the Thirteenth Century|publisher=Cambridge University Press|year=2010}} * {{Cite book |last=Sanderson |first=Alexis |title=Genesis and Development of Tantrism |publisher=Institute of Oriental Culture, University of Tokyo |year=2009 |editor-last=Einoo |editor-first=Shingo |series=Institute of Oriental Culture Special Series |volume=23 |location=Tokio |chapter=The Śaiva Age: The Rise and Dominance of Śaivism during the Early Medieval Period}} * {{Cite book |last1=Sargeant |first1=Winthrop |title=The Bhagavad Gita |last2=Chapple |first2=Christopher |publisher=State University of New York Press |year=1984 |isbn=978-0-87395-831-8 |location=New York}} * {{Cite book |last=Sen Gupta |first=Anima |title=The Evolution of the Sāṃkhya School of Thought |publisher=South Asia Books |year=1986 |isbn=978-81-215-0019-7}} * {{Cite journal |last=Sharf |first=Robert H. |year=1993 |title=The Zen of Japanese Nationalism |url=http://www.thezensite.com/ZenEssays/HistoricalZen/Zen_of_Japanese_Nationalism.html |journal=History of Religions |volume=33 |issue=1 |pages=1–43 |doi=10.1086/463354 |s2cid=161535877 |access-date=8 Desember 2013 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174255/http://www.thezensite.com/ZenEssays/HistoricalZen/Zen_of_Japanese_Nationalism.html |url-status=live }} * {{Cite web |last=Sharf |first=Robert H. |year=1995 |title=Whose Zen? Zen Nationalism Revisited |url=http://www.thezensite.com/ZenEssays/CriticalZen/whose%20zen_sharf.pdf |access-date=8 Desember 2013 |archive-date=2 Februarie 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202090252/http://www.thezensite.com/ZenEssays/CriticalZen/whose%20zen_sharf.pdf |url-status=live }} * {{Cite book|last=Sharma|first=Arvind|title=Classical Hindu Thought: An Introduction|publisher=Oxford University Press|year=2000|isbn=978-0-19-564441-8}} * {{Cite journal|last=Sharma|first=Arvind|year=2002|title=On Hindu, Hindustān, Hinduism and Hindutva|journal=Numen|volume=49|issue=1|pages=1–36|doi=10.1163/15685270252772759|jstor=3270470}} * {{Cite book|last=Sharma|first=Arvind|title=The Study of Hinduism|publisher=University of South Carolina Press|year=2003}} * {{Cite book|last=Sharma|first=Arvind|title=Hinduism as a Missionary Religion|publisher=State University of New York Press|year=2011|isbn=978-1-4384-3211-3}} * {{Citation |last1=Sharma |first1=Suresh K. |title=Cultural and Religious Heritage of India: Hinduism |url=https://books.google.com/books?id=XFKi3Uak8ssC&pg=PA1 |year=2004 |publisher=Mittal Publications |isbn=978-81-7099-956-0 |last2=Sharma |first2=Usha |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174311/https://books.google.com/books?id=XFKi3Uak8ssC&pg=PA1 |url-status=live }} * {{Cite journal |last=Shults |first=Brett |year=2014 |title=On the Buddha's Use of Some Brahmanical Motifs in Pali Texts |url=http://jocbs.org/index.php/jocbs/article/view/76/96 |journal=Journal of the Oxford Centre for Buddhist Studies |volume=6 |pages=121–9 }} * {{Citation |last1=Siemens |first1=Herman |title=Nietzsche, Power and Politics: Rethinking Nietzsche's Legacy for Political Thought |url=https://books.google.com/books?id=L2sEL7Kj6lcC |year=2009 |publisher=Walter de Gruyter |last2=Roodt |first2=Vasti |isbn=9783110217339 }} * {{Cite journal |last=Silverberg |first=James |year=1969 |title=Social Mobility in the Caste System in India: An Interdisciplinary Symposium |journal=The American Journal of Sociology |volume=75 |issue=3 |pages=442–443 |doi=10.1086/224812}} * {{Cite book |last=Singh |first=Upinder |year=2008 |title=A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century |publisher=Pearson Education India |isbn=978-81-317-1120-0 |url=https://books.google.com/books?id=H3lUIIYxWkEC |access-date=2 Julie 2015 |archive-date=20 Desember 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220004242/https://books.google.com/books?id=H3lUIIYxWkEC |url-status=live }} * {{Citation |last=Singh |first=Upinder |year=2009 |title=A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century |publisher=Longman |isbn=978-81-317-1677-9}} * {{Cite journal |last=Sjoberg |first=Andree F. |year=1990 |title=The Dravidian Contribution to the Development of Indian Civilization: A Call for a Reassessment |journal=Comparative Civilizations Review |volume=23 |issue=23 |pages=40–74 |id=Article 4 |url=https://scholarsarchive.byu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1188&context=ccr |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174248/https://scholarsarchive.byu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1188&context=ccr |url-status=live }} * {{Citation |last=Smart |first=Ninian |year=1993 |title=THE FORMATION RATHER THAN THE ORIGIN OF A TRADITION |url=http://www.basr.ac.uk/diskus/diskus1-6/SMART.txt |archive-url=https://web.archive.org/web/20131202231922/http://www.basr.ac.uk/diskus/diskus1-6/SMART.txt |archive-date=2 Desember 2013 |url-status=dead |journal=DISKUS |volume=1 |issue=1 |page=1 |access-date=15 Mei 2021 |archivedate= 2 Desember 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131202231922/http://www.basr.ac.uk/diskus/diskus1-6/SMART.txt }} * {{Cite book |last=Smart |first=Ninian |title=Godsdiensten van de wereld (The World's Religions) |publisher=Uitgeverij Kok |year=2003 |location=Kampen}} * {{Cite book |title=Social Structure and Mobility in Economic Development |publisher=Aldine Transaction |year=2005 |isbn=978-0-202-30799-2 |editor-last=Smelser |editor-first=Neil J.|editor-last2=Lipset |editor-first2=Seymour Martin }} * {{Cite book |last1=Smith |first1=Bonnie |title=Crossroads and Cultures, Combined Volume: A History of the World's Peoples |last2=Van De Mieroop |first2=Marc |last3=von Glahn |first3=Richard |last4=Lane |first4=Kris |year=2012 |publisher=Macmillan |isbn=978-0-312-41017-9 |url=https://books.google.com/books?id=wjOyxUzKWLAC |access-date=29 Desember 2020 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174322/https://books.google.com/books?id=wjOyxUzKWLAC |url-status=live }} * {{Citation |last=Sponsel |first=Leslie Elmer |title=Spiritual Ecology: A Quiet Revolution |year=2012 |publisher=ABC-CLIO}} * {{Cite book |last=Stein |first=Burton |url=http://www.investigacioneshistoricaseuroasiaticas-ihea.com/files/HISTORYINDIA-BurtonStein.pdf |title=A History of India, Second Edition |publisher=Wiley-Blackwell |year=2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140114070555/http://www.investigacioneshistoricaseuroasiaticas-ihea.com/files/HISTORYINDIA-BurtonStein.pdf |archive-date=14 Januarie 2014 |url-status=dead |df=dmy-all }} * {{Cite journal |last=Sweetman |first=Will |year=2004 |title=The prehistory of Orientalism: Colonialism and the Textual Basis for Bartholomaus Ziegenbalg's Account of Hinduism |url=http://www.nzasia.org.nz/downloads/NZJAS-Dec04/6_2_3.pdf |journal=New Zealand Journal of Asian Studies |volume=6 |issue=2 |pages=12–38 |access-date=23 Desember 2013 |archive-date=7 Februarie 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130207044659/http://nzasia.org.nz/downloads/NZJAS-Dec04/6_2_3.pdf |url-status=dead }} <!-- T --> * {{Cite book|last=Thapar|first=R.|title=Interpreting Early India|publisher=Oxford University Press|year=1993|location=Delhi}} * {{Cite book |last=Thompson Platts |first=John |title=A dictionary of Urdu, classical Hindī, and English |publisher=W. H. Allen & Co., Oxford University |year=1884}} * {{Cite book |last=Tiwari |first=Shiv Kumar |title=Tribal Roots Of Hinduism |publisher=Sarup & Sons |year=2002}} * {{Cite book |last1=Toropov |first1=Brandon |title=The Complete Idiot's Guide to World Religions |last2=Buckles |first2=Luke |publisher=Penguin |year=2011}} * {{Cite book |last=Turner |first=Bryan S. |url=https://books.google.com/books?id=YDwRcguxbGwC |title=For Weber: Essays on the Sociology of Fate |year=1996a |isbn=978-0-8039-7634-4 |access-date=27 Oktober 2015 |archive-date=29 Desember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229174249/https://books.google.com/books?id=YDwRcguxbGwC |url-status=live }} <!-- V --> * {{Cite book |last=Vivekananda |first=Swami |title=Complete Works of Swami Vivekananda |publisher=Advaita Ashrama |year=1987 |isbn=978-81-85301-75-4 |location=Kalkutta }} * {{Cite book |last=Vivekjivandas |title=Hinduism: An Introduction - Part 1 |publisher=Swaminarayan Aksharpith |year=2010 |isbn=978-81-7526-433-5 |location=Ahmedabad}} <!-- W --> * {{Cite book|last=Walker|first=Benjamin|publisher=Taylor & Francis|year=1968|isbn=9-780-429-62465-0|url=https://www.google.co.in/books/edition/Hindu_World/6zj3DwAAQBAJ?hl=en&gbpv=0|title=The Hindu world: an encyclopedic survey of Hinduism}} * {{Cite book|last=Werner|first=Karel|title=Yoga And Indian Philosophy|orig-year=1977|publisher=Motilal Banarsidass|edition=Reprint|year=1998|isbn=978-81-208-1609-1}} * {{Cite book|last=Werner|first=Karel|url=https://books.google.com/books?id=HvuQAgAAQBAJ|title=A Popular Dictionary of Hinduism|publisher=Routledge|year=2005|isbn=978-1-135-79753-9}} * {{Cite book|last=White|first=David Gordon|title=Tantra in Practice|publisher=Princeton University Press|year=2000|editor-last=David Gordon White|chapter=Introduction}} * {{cite journal |last=Widgery |first=Alban G. |title=The Principles of Hindu Ethics |journal=International Journal of Ethics |volume=40 |issue=2 |date=Jan 1930 |pages=232–245 |doi=10.1086/intejethi.40.2.2377977 |jstor=2377977|s2cid=170183611 }} * {{Cite book |last=Wink |first=Andre |title=Al-Hind: the Making of the Indo-Islamic World, Volume 1 |publisher=Brill Academic |year=1991 |isbn=978-90-04-09509-0}} * {{Cite journal |last=Witzel |first=Michael |year=1995 |title=Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state |url=http://www.ejvs.laurasianacademy.com/ejvs0104/ejvs0104article.pdf |url-status=dead |journal=Electronic Journal of Vedic Studies |publisher=Praeger |volume=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070611142934/http://www.ejvs.laurasianacademy.com/ejvs0104/ejvs0104article.pdf |archive-date=11 Junie 2007 |number=4 }} <!-- Z --> * {{Cite book|last=Zimmer|first=Heinrich|title=Philosophies of India|publisher=Princeton University Press|year=1951}} {{refend}} ==Skakels== * [https://www.britannica.com/topic/Hinduism "Hindoeïsme"]. ''[[Encyclopædia Britannica]]'' aanlyn. * [http://www.iep.utm.edu/hindu-ph/ Hindoefilosofie en Hindoeïsme], IEP, Shyam Ranganathan, York University * [http://www.people.fas.harvard.edu/~witzel/vedica.pdf Vediese Hindoeïsme] S.W. Jamison en M. Witzel, Harvard University * [[Wikisource:The Complete Works of Swami Vivekananda/Volume 1/Lectures And Discourses/The Hindu Religion|Die Hindoegodsdiens]], Swami Vivekananda (1894), Wikisource * [http://www.iep.utm.edu/adv-veda/ Advaita Vedanta deur Sangeetha Menon], IEP * [https://web.archive.org/web/20051103040233/http://hinduism.iskcon.com/ Heart of Hinduism: An overview of Hindu traditions], ISKCON (Hare Krishna-beweging) * [http://www.hinduismtoday.com/modules/wfchannel/index.php?wfc_cid=21 What is Hinduism?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210418012219/https://www.hinduismtoday.com/modules/wfchannel/index.php?wfc_cid=21 |date=18 April 2021 }}, redakteurs van ''Hinduism Today'' * [https://web.archive.org/web/20150420084630/http://pluralism.org/religion/hinduism/bibliography Hinduism outside India], 'n bibliografie, Harvard University (The Pluralism Project) * [https://hal.archives-ouvertes.fr/halshs-00196705/ What's in a Name? Agama Hindu Bali in the Making – Hinduism in Bali, Indonesia] Michel Picard, Le CNRS (Parys, Frankryk) * {{Cite web|title=Oxford Centre for Hindu Studies|url=https://ochs.org.uk/|website=University of Oxford|language=en-US}} * {{Cite web|title=International Journal of Dharma Studies|url=https://internationaljournaldharmastudies.springeropen.com/|access-date=2021-03-17|website=International Journal of Dharma Studies|language=en}} {{refend}} {{CommonsKategorie-inlyn|Hinduism}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = Hinduism}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Hindoeïsme| ]] [[Kategorie:Politeïsme]] 778e4dmtova6d3lz2drzbbfjx2yjkhc 0 372728 2521623 2395623 2022-08-26T16:08:41Z Daniel.9 123206 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Maatskappy |naam = Total |kenteken = [[Lêer:TotalEnergies wordmark.svg|250px]] |tipe = Aandelemaatskappy |stigting = 1924 |ligging_stad = [[La Défense]] |ligging_land = [[Frankryk]] |ligging = |liggings = |sleutelpersone = Patrick Pouyanné (hoof uitvoerende beampte) |gebied_bedien = Wêreldwyd |industrie = |produkte = Energie (sonkrag, biomassa), Petrochemikalieë, afsettings en mynbou |dienste = |inkomste = €200 miljard |bedryfsinkomste = |netto_inkomste = |getal_werknemers = 107, 776 |ouer = |afdelings = |dogtermaatskappye = |slagspreuk = |tuisblad = [https://www.total.com ''total.com''] |ontbind = |voetnotas = |intl = }} '''Total''' is 'n private [[Frankryk|Franse]] olie- en gasmaatskappy. Dit is 'n wêreldwye leier in die sektor en een van die ses grootste maatskappye in die olie- en gasbedryf, agter ExxonMobil, [[Shell]], BP en Chevron, en voor ConocoPhillips<ref>{{en}}[http://money.cnn.com/magazines/fortune/global500/2008/snapshots/6350.html Total]</ref>. Dit was in [[2015]] die grootste Franse maatskappy in omset, die 5de grootste in [[Europa]] en die 24ste wêreldwyd, en het ook die 4de grootste markkapitalisasie in die eurosone in 2015 gehad. Die maatskappy se aktiwiteite betrek die hele produksieketting, dit wil sê vanaf die ontginning van [[ru-olie]] en [[aardgas]] tot die raffinering en kommersiële verspreiding van eindprodukte. Total is ook aktief in die alternatiewe ([[koolstof]]vrye) energie- en kragopwekkingsektor<ref>{{fr}}[https://www.boursorama.com/bourse/actualites/total-developperait-le-gisement-iranien-de-south-azadegan-c3640ed86a083f3610708f4db07c9ea7 Total développerait le gisement iranien de South Azadegan]</ref>. == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Saadjie}} {{normdata}} [[Kategorie:Franse maatskappye]] n3ih6azyfapzx8ebnx98xmw4fllnai0 2521676 2521623 2022-08-27T06:38:15Z Aliwal2012 39067 Vertoon ook ouer (bekende) logo wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Maatskappy |naam = Total |kenteken = [[Lêer:TotalEnergies wordmark.svg|250px]] |tipe = Aandelemaatskappy |stigting = 1924 |ligging_stad = [[La Défense]] |ligging_land = [[Frankryk]] |ligging = |liggings = |sleutelpersone = Patrick Pouyanné (hoof uitvoerende beampte) |gebied_bedien = Wêreldwyd |industrie = |produkte = Energie (sonkrag, biomassa), petrochemikalieë, afsettings en mynbou |dienste = |inkomste = €200 miljard |bedryfsinkomste = |netto_inkomste = |getal_werknemers = 107 776 |ouer = |afdelings = |dogtermaatskappye = |slagspreuk = |tuisblad = [https://www.total.com ''total.com''] |ontbind = |voetnotas = |intl = }} [[Lêer:Logo Total S.A.jpg|duimnael|295px|'n Vorige bekende logo]] '''Total''' is 'n private [[Frankryk|Franse]] olie- en gasmaatskappy. Dit is 'n wêreldwye leier in die sektor en een van die ses grootste maatskappye in die olie- en gasbedryf, agter ExxonMobil, [[Shell]], BP en Chevron, en voor ConocoPhillips<ref>{{en}}[http://money.cnn.com/magazines/fortune/global500/2008/snapshots/6350.html Total]</ref>. Dit was in 2015 die grootste Franse maatskappy in omset, die 5de grootste in [[Europa]] en die 24ste wêreldwyd, en het ook die 4de grootste markkapitalisasie in die eurosone in 2015 gehad. Die maatskappy se aktiwiteite betrek die hele produksieketting, dit wil sê vanaf die ontginning van [[ru-olie]] en [[aardgas]] tot die raffinering en kommersiële verspreiding van eindprodukte. Total is ook aktief in die alternatiewe ([[koolstof]]vrye) energie- en kragopwekkingsektor.<ref>{{fr}}[https://www.boursorama.com/bourse/actualites/total-developperait-le-gisement-iranien-de-south-azadegan-c3640ed86a083f3610708f4db07c9ea7 Total développerait le gisement iranien de South Azadegan]</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Saadjie}} {{normdata}} [[Kategorie:Franse maatskappye]] jz4orsbbjixiyio6u70ekbtrq6ifp73 0 373924 2521664 2408407 2022-08-26T20:03:03Z Apeiro94 136832 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" align="right" cellpadding="2" style="float:right; width: 22em; " |+ style="font-size:85%;" | |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| {{FR-VLAG}} Formula 1 Emirates Grand Prix de France 2021 |- |colspan="3" style="text-align:center;" | |- |colspan="3" style="text-align:center;" | |- | style="width: 20%;" | '''<small>Datum</small>''' | <small>20 Junie 2021</small> |- | '''<small>Plek</small>''' |colspan=2| <small>[[Lêer:Le Castellet circuit map Formula One 2019 and 2021 with corner names English 19 07 2021.svg|200px|Die ''Circuit Paul-Ricard'']]</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Voorste wegspringplek</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small>{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]</small> | <small>[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]]</small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small>1:29.990</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Vinnigste rondte</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small>{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]</small> | <small>[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]]</small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small>1:36.404 op rondte 36</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Podium</small> |- | '''<small>1</small>''' || <small>{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]</small> || <small>[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]]</small> |- | '''<small>2</small>''' || <small>{{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]]</small> || <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small> |- | '''<small>3</small>''' || <small>{{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]]</small> || <small>[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]]</small> |} Die '''[[2021 Formule Een-seisoen|2021]] [[Formule Een]] [[Franse Grand Prix]]''' is op [[20 Junie]] [[2021]] op die [[Paul Ricard-renbaan]] gehou. Die was die sewende wedren van die kampioenskap gewees. Die wedren is deur [[Max Verstappen]] in sy [[Red Bull Racing|Red Bull-Honda]] gewen, en al die deelnemers kon die ren voltooi. == Bande == [[Pirelli]] het die volgende bande in Frankryk verskaf: {| class="wikitable gauche" style="text-align:gauche;" |+ Bande vir gebruik te Le Castellet |- !colspan=3 scope="col"| Bande vir 'n droë baan !colspan=2 scope="col"| Reënbande |- | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_White.svg|55px]]<br />Hard C2 | {{spaces|3}}[[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Yellow.svg|55px]]<br />Medium C3 | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Red.svg|55px]]<br />{{spaces|2}}Sag C4 | {{spaces|1}}[[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Green.svg|55px]]<br />Tussen-in | [[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Blue.svg|55px]]<br />{{spaces|3}}Reën |} == Vrye oefening == === Uitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! rowspan="6"|Vrye oefening 1 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- !1 | align="center" | 77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:33.448 |- !2 | align="center" | 44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:33.783 |- !3 | align="center" | 33 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 1:33.880 |- !4 | align="center" | 11 | {{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 1:34.193 |- !5 | align="center" | 31 | {{FR-VLAG}} [[Esteban Ocon]] | [[Renault F1-span|Alpine-Renault]] | 1:34.329 |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 2 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- !1 | align="center" | 33 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 1:32.872 |- !2 | align="center" | 77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:32.880 |- !3 | align="center" | 44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:33.125 |- !4 | align="center" | 14 | {{ES-VLAG}} [[Fernando Alonso]] | [[Renault F1-span|Alpine-Renault]] | 1:33.340 |- !5 | align="center" | 16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:33.550 |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 3 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- !1 | align="center" | 33 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | 1:31.300 |- !2 | align="center" | 77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:32.047 |- !3 | align="center" | 55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:32.195 |- !4 | align="center" | 11 | {{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda]] | 1:32.238 |- !5 | align="center" | 44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:32.266 |} == Kwalifisering == {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! K1 ! K2 ! K3 ! Rooster |- ! 1 | align="center" | 33 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda]] | '''1:31.001''' | 1:31.080 | '''1:29.990''' | align="center" |1 |- ! 2 | align="center" | 44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:31.237 | 1:30.788 | 1:30.248 | align="center" |2 |- ! 3 | align="center" | 77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:31.669 | '''1:30.735''' | 1:30.376 | align="center" |3 |- ! 4 | align="center" | 11 | {{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda]] | 1:31.560 | 1:30.971 | 1:30.445 | align="center" |4 |- ! 5 | align="center" | 55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:32.079 | 1:31.146 | 1:30.840 | align="center" |5 |- ! 6 | align="center" | 10 | {{FR-VLAG}} [[Pierre Gasly]] | [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Honda]] | 1:31.898 | 1:31.353 | 1:30.868 | align="center" |6 |- ! 7 | align="center" | 16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:32.209 | 1:31.567 | 1:30.987 | align="center" |7 |- ! 8 | align="center" | 4 | {{GB-VLAG}} [[Lando Norris]] | [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:31.733 | 1:31.542 | 1:31.252 | align="center" |8 |- ! 9 | align="center" | 14 | {{ES-VLAG}} [[Fernando Alonso]] | [[Renault F1-span|Alpine-Renault]] | 1:32.158 | 1:31.549 | 1:31.340 | align="center" |9 |- ! 10 | align="center" | 3 | {{AU-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]] | [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:32.181 | 1:31.615 | 1:31.382 | align="center" |10 |- ! 11 | align="center" | 31 | {{FR-VLAG}} [[Esteban Ocon]] | [[Renault F1-span|Alpine-Renault]] | 1:32.139 | 1:31.736 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="11" | | align="center" |11 |- ! 12 | align="center" | 5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:32.132 | 1:31.767 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="12" | | align="center" |12 |- ! 13 | align="center" | 99 | {{IT-VLAG}} [[Antonio Giovinazzi]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | 1:32.722 | 1:31.813 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="13" | | align="center" |13 |- ! 14 | align="center" | 63 | {{GB-VLAG}} [[George Russell]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:33.060 | 1:32.065 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="14" | | align="center" |14 |- ! 15 | align="center" | 47 | {{DE-VLAG}} [[Mick Schumacher]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 1:32.942 | data-sort-value="15" | ''Geen tyd''* | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="15" | | align="center" |15 |- ! 16 | align="center" | 6 | {{CA-VLAG}} [[Nicholas Latifi]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:33.062 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="16" | | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="16" | | align="center" |16 |- ! 17 | align="center" | 7 | {{FI-VLAG}} [[Kimi Räikkönen]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | 1:33.354 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="17" | | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="17" | | align="center" |17 |- ! 18 | align="center" | 9 | [[Beeld:Russian Automobile Federation flag.svg|21px|rand]] [[Nikita Mazepin]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 1:33.554 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="18" | | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="18" | | align="center" |18 |- ! colspan="8" |K1 107% tyd: 1:37.371 |- ! data-sort-value="19"|DNQ | align="center" | 18 | {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 2:12.584** | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="19" | | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="19" | | align="center" |19 |- ! data-sort-value="20"|DNQ | align="center" | 22 | {{JP-VLAG}} [[Joeki Tsunoda]] | [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Honda]] | ''Geen tyd''** | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="20" | | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="20" | | align="center" |20 |} '''*''' [[Mick Schumacher]] neem nie aan K2 deel nie, na 'n ongeluk tydens K1.<br/> '''**''' [[Joeki Tsunoda]] tol van die baan af tydens K1. [[Lance Stroll]] kon nie 'n spoedrondte ry nie, weens die ongeluk van Mick Schumacher in K1. Hulle is wel toegelaat om deel te neem volgens die wedrenbeamptes. == Wedren == === Renuitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Rondes ! Tyd/Oorsaak uitval ! Rooster ! Punte |- !1 | align="center" | 33 | '''{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]''' | '''[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]]''' | align="center" |53 | 1:27:25.770 | align="center" |1 | align="center" |'''26'''* |- !2 | align="center" | 44 | '''{{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]]''' | '''[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]''' | align="center" |53 | +2.904 | align="center" |2 | align="center" |'''18''' |- !3 | align="center" | 11 | '''{{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]]''' | '''[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda Racing F1|Honda]]''' | align="center" |53 | +8.811 | align="center" |4 | align="center" |'''15''' |- !4 | align="center" | 77 | '''{{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]]''' | '''[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]''' | align="center" |53 | +14.618 | align="center" |3 | align="center" |'''12''' |- !5 | align="center" | 4 | '''{{GB-VLAG}} [[Lando Norris]]''' | '''[[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]]''' | align="center" |53 | +1:04.032 | align="center" |8 | align="center" |'''10''' |- !6 | align="center" | 3 | '''{{AU-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]]''' | '''[[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]]''' | align="center" |53 | +1:15.857 | align="center" |10 | align="center" |'''8''' |- !7 | align="center" | 10 | '''{{FR-VLAG}} [[Pierre Gasly]]''' | '''[[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Honda Racing F1|Honda]]''' | align="center" |53 | +1:16.596 | align="center" |6 | align="center" |'''6''' |- !8 | align="center" | 14 | '''{{ES-VLAG}} [[Fernando Alonso]]''' | '''[[Renault F1-span|Alpine-Renault]]''' | align="center" |53 | +1:17.695 | align="center" |9 | align="center" |'''4''' |- !9 | align="center" | 5 | '''{{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]]''' | '''[[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]]''' | align="center" |53 | +1:19.666 | align="center" |12 | align="center" |'''2''' |- !10 | align="center" | 18 | '''{{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]]''' | '''[[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]]''' | align="center" |53 | +1:31.946 | align="center" |19 | align="center" |'''1''' |- !11 | align="center" | 55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" |53 | +1:39.337 | align="center" |5 | |- !12 | align="center" | 63 | {{GB-VLAG}} [[George Russell]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align="center" |52 | +1 ronde | align="center" |14 | |- !13 | align="center" | 22 | {{JP-VLAG}} [[Joeki Tsunoda]] | [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Honda Racing F1|Honda]] | align="center" |52 | +1 ronde | align="center" |Kuipe | |- !14 | align="center" | 31 | {{FR-VLAG}} [[Esteban Ocon]] | [[Renault F1-span|Alpine-Renault]] | align="center" |52 | +1 ronde | align="center" |11 | |- !15 | align="center" | 99 | {{IT-VLAG}} [[Antonio Giovinazzi]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | align="center" |52 | +1 ronde | align="center" |13 | |- !16 | align="center" | 16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" |52 | +1 ronde | align="center" |7 | |- !17 | align="center" | 7 | {{FI-VLAG}} [[Kimi Räikkönen]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | align="center" |52 | +1 ronde | align="center" |17 | |- !18 | align="center" | 6 | {{CA-VLAG}} [[Nicholas Latifi]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align="center" |52 | +1 ronde | align="center" |16 | |- !19 | align="center" | 47 | {{DE-VLAG}} [[Mick Schumacher]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | align="center" |52 | +1 ronde | align="center" |15 | |- !20 | align="center" | 9 | [[Beeld:Russian Automobile Federation flag.svg|21px|rand]] [[Nikita Mazepin]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | align="center" |52 | +1 ronde | align="center" |18 | |- ! colspan="8" | Bron: ''formula1.com'' <ref>{{Cite web|url=https://www.formula1.com/en/results.html/2021/races/1070/france/race-result.html|title=Formula 1 Emirates Grand Prix De France 2021 - Race Result|access-date=2021-06-20|date=2021-06-20|work=Formula 1® - The Official F1® Website|language=en}}</ref> |} '''*''' [[Max Verstappen]] ontvang 'n bykomende punt vir die vinnigste rondte gery. == Puntestand na die Grand Prix == === Renjaers === {| class="wikitable" style="font-size:95%;" |- ! Plek !! No. !! Renjaer !! Span !! Punte !! Variasie |- ! 1 | align="center" |33 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda]] | align="center" |131 | {{bestendig}} |- ! 2 | align="center" |44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | align="center" |119 | {{bestendig}} |- ! 3 | align="center" | 11 | {{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda]] | align="center" |84 | {{bestendig}} |- ! 4 | align="center" | 4 | {{GB-VLAG}} [[Lando Norris]] | [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align="center" |76 | {{bestendig}} |- ! 5 | align="center" |77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | align="center" |59 | {{wins}} |- ! 6 | align="center" | 16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" |52 | {{verlies}} |- ! 7 | align="center" | 55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" |42 | {{bestendig}} |- ! 8 | align="center" | 10 | {{FR-VLAG}} [[Pierre Gasly]] | [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Honda]] | align="center" |37 | {{bestendig}} |- ! 9 | align="center" | 3 | {{AU-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]] | [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align="center" |34 | {{wins}} |- ! 10 | align="center" | 5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin-Mercedes]] | align="center" |30 | {{verlies}} |- ! 11 | align="center" | 14 | {{ES-VLAG}} [[Fernando Alonso]] | [[Renault F1-span|Alpine-Renault]] | align="center" |17 | {{bestendig}} |- ! 12 | align="center" | 31 | {{FR-VLAG}} [[Esteban Ocon]] | [[Renault F1-span|Alpine-Renault]] | align="center" |12 | {{bestendig}} |- ! 13 | align="center" | 18 | {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin-Mercedes]] | align="center" |10 | {{bestendig}} |- ! 14 | align="center" | 22 | {{JP-VLAG}} [[Joeki Tsunoda]] | [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Honda]] | align="center" |8 | {{bestendig}} |- ! 15 | align="center" | 7 | {{FI-VLAG}} [[Kimi Räikkönen]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | align="center" |1 | {{bestendig}} |- ! 16 | align="center" | 99 | {{IT-VLAG}} [[Antonio Giovinazzi]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | align="center" |1 | {{bestendig}} |} === Vervaardigers === {| class="wikitable" style="font-size:95%;" |- ! Plek !! Span !! Punte !! Variasie |- ! 1 | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda]] | align="center" |215 | {{bestendig}} |- ! 2 | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes]] | align="center" |178 | {{bestendig}} |- ! 3 | [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align="center" |110 | {{wins}} |- ! 4 | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" |94 | {{verlies}} |- ! 5 | [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Honda]] | align="center" |45 | {{bestendig}} |- ! 6 | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align="center" |40 | {{bestendig}} |- ! 7 | [[Renault F1-span|Alpine-Renault]] | align="center" |29 | {{bestendig}} |- ! 8 | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | align="center" |2 | {{bestendig}} |- ! 9 | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align="center" |0 | {{bestendig}} |- ! 10 | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | align="center" |0 | {{bestendig}} |- |} ==Verwysings == {{Verwysings}} {{F1GP 2016–25}} [[Kategorie:Franse Grand Prix]] [[Kategorie:Sport in 2021|Frankryk]] s0o29eoax8jd4kzqasys1ecowd338ao 10 386551 2521590 2521439 2022-08-26T14:00:23Z TolBot 141581 [[m:User:TolBot/Task 5|Taak 5]]: dateer COVID-19-pandemiedata op json application/json { "AD": { "cases": 46027, "deaths": 154, "deaths_per_million": 1948.528, "fully_vaccinated": 53456, "name": "Andorra", "percent_fully_vaccinated": 69.11, "percent_vaccinated": 74.83, "population": 79034, "total_vaccinated": 57886, "vaccine_doses": 153383 }, "AE": { "cases": 1012206, "deaths": 2341, "deaths_per_million": 249.969, "fully_vaccinated": 9792266, "name": "Verenigde Arabiese Emirate", "percent_fully_vaccinated": 98.01, "percent_vaccinated": 100, "population": 9365144, "total_vaccinated": 9991089, "vaccine_doses": 24922054 }, "AF": { "cases": 191967, "deaths": 7771, "deaths_per_million": 193.793, "fully_vaccinated": 9613976, "name": "Afghanistan", "percent_fully_vaccinated": 23.98, "percent_vaccinated": 26.07, "population": 40099462, "total_vaccinated": 10454698, "vaccine_doses": 11216694 }, "AG": { "cases": 8949, "deaths": 145, "deaths_per_million": 1555.46, "fully_vaccinated": 62031, "name": "Antigua en Barbuda", "percent_fully_vaccinated": 62.83, "percent_vaccinated": 68.75, "population": 93220, "total_vaccinated": 64091, "vaccine_doses": 128267 }, "AI": { "cases": 3805, "deaths": 10, "deaths_per_million": 634.8, "fully_vaccinated": 10314, "name": "Anguilla (eiland)", "percent_fully_vaccinated": 65.47, "percent_vaccinated": 68.85, "population": 15753, "total_vaccinated": 10846, "vaccine_doses": 24102 }, "AL": { "cases": 327607, "deaths": 3579, "deaths_per_million": 1253.718, "fully_vaccinated": 1253962, "name": "Albanië", "percent_fully_vaccinated": 43.93, "percent_vaccinated": 46.61, "population": 2854710, "total_vaccinated": 1330520, "vaccine_doses": 2934116 }, "AM": { "cases": 432274, "deaths": 8648, "deaths_per_million": 3098.56, "fully_vaccinated": 980101, "name": "Armenië", "percent_fully_vaccinated": 33.02, "percent_vaccinated": 38.01, "population": 2790974, "total_vaccinated": 1128072, "vaccine_doses": 2141957 }, "AO": { "cases": 102636, "deaths": 1917, "deaths_per_million": 55.559, "fully_vaccinated": 7713554, "name": "Angola", "percent_fully_vaccinated": 22.36, "percent_vaccinated": 40.68, "population": 34503774, "total_vaccinated": 14037784, "vaccine_doses": 21991698 }, "AQ": { "name": "Antarktika" }, "AR": { "cases": 9658391, "deaths": 129646, "deaths_per_million": 2863.41, "fully_vaccinated": 37731386, "name": "Argentinië", "percent_fully_vaccinated": 83.33, "percent_vaccinated": 91.1, "population": 45276780, "total_vaccinated": 41246627, "vaccine_doses": 108753031 }, "AS": { "name": "Amerikaans-Samoa" }, "AT": { "cases": 4929134, "deaths": 20604, "deaths_per_million": 2309.326, "fully_vaccinated": 6625237, "name": "Oostenryk", "percent_fully_vaccinated": 74.26, "percent_vaccinated": 77.14, "population": 8922082, "total_vaccinated": 6882815, "vaccine_doses": 19030820 }, "AU": { "cases": 9976736, "deaths": 13647, "deaths_per_million": 526.483, "fully_vaccinated": 21757996, "name": "Australië", "percent_fully_vaccinated": 83.94, "percent_vaccinated": 86.5, "population": 25921089, "total_vaccinated": 22420890, "vaccine_doses": 58373794 }, "AW": { "cases": 42750, "deaths": 227, "deaths_per_million": 2130.735, "fully_vaccinated": 83403, "name": "Aruba", "percent_fully_vaccinated": 78.29, "percent_vaccinated": 84.16, "population": 106536, "total_vaccinated": 89656, "vaccine_doses": 173059 }, "AX": { "name": "Åland" }, "AZ": { "cases": 810589, "deaths": 9795, "deaths_per_million": 949.773, "fully_vaccinated": 4861904, "name": "Azerbeidjan", "percent_fully_vaccinated": 47.14, "percent_vaccinated": 52.09, "population": 10312992, "total_vaccinated": 5372522, "vaccine_doses": 13853207 }, "BA": { "cases": 394866, "deaths": 16021, "deaths_per_million": 4897.976, "fully_vaccinated": 846080, "name": "Bosnië en Herzegowina", "percent_fully_vaccinated": 25.93, "percent_vaccinated": 28.91, "population": 3270943, "total_vaccinated": 943394, "vaccine_doses": 1924950 }, "BB": { "cases": 100373, "deaths": 537, "deaths_per_million": 1909.673, "fully_vaccinated": 154348, "name": "Barbados", "percent_fully_vaccinated": 54.89, "percent_vaccinated": 58.02, "population": 281200, "total_vaccinated": 163163, "vaccine_doses": 317511 }, "BD": { "cases": 2010748, "deaths": 29320, "deaths_per_million": 173.126, "fully_vaccinated": 120985170, "name": "Bangladesj", "percent_fully_vaccinated": 71.44, "percent_vaccinated": 76.89, "population": 169356251, "total_vaccinated": 130216849, "vaccine_doses": 293246060 }, "BE": { "cases": 4477770, "deaths": 32496, "deaths_per_million": 2798.624, "fully_vaccinated": 9157008, "name": "België", "percent_fully_vaccinated": 78.86, "percent_vaccinated": 79.7, "population": 11611420, "total_vaccinated": 9253879, "vaccine_doses": 25769971 }, "BF": { "cases": 21128, "deaths": 387, "deaths_per_million": 17.511, "fully_vaccinated": 1640349, "name": "Burkina Faso", "percent_fully_vaccinated": 7.42, "percent_vaccinated": 11.55, "population": 22100683, "total_vaccinated": 2551596, "vaccine_doses": 3134621 }, "BG": { "cases": 1238531, "deaths": 37578, "deaths_per_million": 5457.264, "fully_vaccinated": 2068608, "name": "Bulgarye", "percent_fully_vaccinated": 30.04, "percent_vaccinated": 30.46, "population": 6885868, "total_vaccinated": 2097728, "vaccine_doses": 4518373 }, "BH": { "cases": 670577, "deaths": 1513, "deaths_per_million": 1033.989, "fully_vaccinated": 1225161, "name": "Bahrein", "percent_fully_vaccinated": 83.73, "percent_vaccinated": 84.75, "population": 1463265, "total_vaccinated": 1240075, "vaccine_doses": 3466537 }, "BI": { "cases": 49063, "deaths": 38, "deaths_per_million": 3.028, "fully_vaccinated": 17154, "name": "Burundi", "percent_fully_vaccinated": 0.14, "percent_vaccinated": 0.14, "population": 12551213, "total_vaccinated": 17740, "vaccine_doses": 19612 }, "BJ": { "cases": 27316, "deaths": 163, "deaths_per_million": 12.541, "fully_vaccinated": 2684742, "name": "Benin", "percent_fully_vaccinated": 20.66, "percent_vaccinated": 24.63, "population": 12996895, "total_vaccinated": 3201065, "vaccine_doses": 3685113 }, "BL": { "name": "Sint Bartholomeus" }, "BM": { "cases": 17785, "deaths": 148, "deaths_per_million": 2305.835, "fully_vaccinated": 47657, "name": "Bermuda", "percent_fully_vaccinated": 74.25, "percent_vaccinated": 75.65, "population": 64185, "total_vaccinated": 48554, "vaccine_doses": 132042 }, "BN": { "cases": 220245, "deaths": 225, "deaths_per_million": 505.195, "fully_vaccinated": 426764, "name": "Broenei", "percent_fully_vaccinated": 96.66, "percent_vaccinated": 100.63, "population": 445373, "total_vaccinated": 444293, "vaccine_doses": 1173118 }, "BO": { "cases": 1096844, "deaths": 22183, "deaths_per_million": 1836.421, "fully_vaccinated": 6080564, "name": "Bolivië", "percent_fully_vaccinated": 50.34, "percent_vaccinated": 60.43, "population": 12079472, "total_vaccinated": 7299112, "vaccine_doses": 14332894 }, "BQ": { "cases": 11173, "deaths": 38, "deaths_per_million": 1422.901, "fully_vaccinated": 16736, "name": "Karibiese Nederland", "percent_fully_vaccinated": 63.29, "percent_vaccinated": 72.26, "population": 26706, "total_vaccinated": 19109, "vaccine_doses": 35845 }, "BR": { "cases": 34350639, "deaths": 683233, "deaths_per_million": 3187.818, "fully_vaccinated": 171421366, "name": "Brasilië", "percent_fully_vaccinated": 79.98, "percent_vaccinated": 86.96, "population": 214326223, "total_vaccinated": 186374962, "vaccine_doses": 468741076 }, "BS": { "cases": 37032, "deaths": 823, "deaths_per_million": 2017.622, "fully_vaccinated": 162729, "name": "Bahamas", "percent_fully_vaccinated": 39.89, "percent_vaccinated": 42.02, "population": 407906, "total_vaccinated": 171391, "vaccine_doses": 355958 }, "BT": { "cases": 60898, "deaths": 21, "deaths_per_million": 27.01, "fully_vaccinated": 674055, "name": "Bhoetan", "percent_fully_vaccinated": 86.7, "percent_vaccinated": 89.39, "population": 777486, "total_vaccinated": 695033, "vaccine_doses": 1922660 }, "BW": { "cases": 325864, "deaths": 2778, "deaths_per_million": 1073.24, "fully_vaccinated": 1512567, "name": "Botswana", "percent_fully_vaccinated": 58.44, "percent_vaccinated": 65.54, "population": 2588423, "total_vaccinated": 1696430, "vaccine_doses": 2871301 }, "BY": { "cases": 994037, "deaths": 7118, "deaths_per_million": 743.148, "fully_vaccinated": 6332753, "name": "Belarus", "percent_fully_vaccinated": 66.12, "percent_vaccinated": 67.21, "population": 9578168, "total_vaccinated": 6437839, "vaccine_doses": 13394906 }, "BZ": { "cases": 68111, "deaths": 680, "deaths_per_million": 1699.868, "fully_vaccinated": 219138, "name": "Belize", "percent_fully_vaccinated": 54.78, "percent_vaccinated": 62.49, "population": 400031, "total_vaccinated": 249985, "vaccine_doses": 497703 }, "CA": { "cases": 4183162, "deaths": 44003, "deaths_per_million": 1153.269, "fully_vaccinated": 31537374, "name": "Kanada", "percent_fully_vaccinated": 82.66, "percent_vaccinated": 86.27, "population": 38155012, "total_vaccinated": 32915545, "vaccine_doses": 88232800 }, "CC": { "name": "Kokoseilande" }, "CD": { "cases": 92588, "deaths": 1396, "deaths_per_million": 14.558, "fully_vaccinated": 2527158, "name": "Demokratiese Republiek die Kongo", "percent_fully_vaccinated": 2.64, "percent_vaccinated": 4.03, "population": 95894118, "total_vaccinated": 3865896, "vaccine_doses": 4235012 }, "CF": { "cases": 14862, "deaths": 113, "deaths_per_million": 20.707, "fully_vaccinated": 1246196, "name": "Sentraal-Afrikaanse Republiek", "percent_fully_vaccinated": 22.84, "percent_vaccinated": 23.87, "population": 5457154, "total_vaccinated": 1302580, "vaccine_doses": 1395131 }, "CG": { "cases": 24837, "deaths": 386, "deaths_per_million": 66.143, "fully_vaccinated": 654119, "name": "Republiek die Kongo", "percent_fully_vaccinated": 11.21, "percent_vaccinated": 11.92, "population": 5835806, "total_vaccinated": 695760, "vaccine_doses": 833210 }, "CH": { "cases": 4029657, "deaths": 13966, "deaths_per_million": 1606.875, "fully_vaccinated": 6008703, "name": "Switserland", "percent_fully_vaccinated": 69.13, "percent_vaccinated": 70.11, "population": 8691406, "total_vaccinated": 6093347, "vaccine_doses": 15956438 }, "CI": { "cases": 86542, "deaths": 817, "deaths_per_million": 29.733, "fully_vaccinated": 8369532, "name": "Ivoorkus", "percent_fully_vaccinated": 30.46, "percent_vaccinated": 38.1, "population": 27478249, "total_vaccinated": 10469471, "vaccine_doses": 17411265 }, "CK": { "cases": 6265, "deaths": 1, "deaths_per_million": 58.813, "fully_vaccinated": 14685, "name": "Cookeilande", "percent_fully_vaccinated": 83.57, "percent_vaccinated": 85.55, "population": 17003, "total_vaccinated": 15033, "vaccine_doses": 39780 }, "CL": { "cases": 4471118, "deaths": 60321, "deaths_per_million": 3094.466, "fully_vaccinated": 17652848, "name": "Chili", "percent_fully_vaccinated": 90.56, "percent_vaccinated": 92.61, "population": 19493184, "total_vaccinated": 18052405, "vaccine_doses": 61767415 }, "CM": { "cases": 120967, "deaths": 1933, "deaths_per_million": 71.07, "fully_vaccinated": 1226658, "name": "Kameroen", "percent_fully_vaccinated": 4.51, "percent_vaccinated": 5.77, "population": 27198628, "total_vaccinated": 1569870, "vaccine_doses": 1854436 }, "CN": { "cases": 946833, "deaths": 5226, "deaths_per_million": 3.665, "fully_vaccinated": 1268285000, "name": "Volksrepubliek China", "note": "Sluit nie spesiale administratiewe streke ([[Hong Kong]] en [[Macau]]) of [[Taiwan]] in nie.", "percent_fully_vaccinated": 88.95, "percent_vaccinated": 91.27, "population": 1425893464, "total_vaccinated": 1301392000, "vaccine_doses": 3431247000 }, "CO": { "cases": 6299595, "deaths": 141519, "deaths_per_million": 2747.058, "fully_vaccinated": 36397439, "name": "Colombia", "percent_fully_vaccinated": 70.65, "percent_vaccinated": 82.64, "population": 51516562, "total_vaccinated": 42573293, "vaccine_doses": 87079477 }, "CR": { "cases": 1079825, "deaths": 8836, "deaths_per_million": 1714.411, "fully_vaccinated": 4189079, "name": "Costa Rica", "percent_fully_vaccinated": 81.28, "percent_vaccinated": 86.58, "population": 5153957, "total_vaccinated": 4462107, "vaccine_doses": 11649270 }, "CU": { "cases": 1110218, "deaths": 8530, "deaths_per_million": 757.793, "fully_vaccinated": 9985049, "name": "Kuba", "percent_fully_vaccinated": 88.71, "percent_vaccinated": 95.01, "population": 11256372, "total_vaccinated": 10694137, "vaccine_doses": 40832650 }, "CV": { "cases": 62301, "deaths": 410, "deaths_per_million": 697.368, "fully_vaccinated": 308044, "name": "Kaap Verde", "percent_fully_vaccinated": 52.4, "percent_vaccinated": 60.54, "population": 587925, "total_vaccinated": 355957, "vaccine_doses": 839348 }, "CW": { "cases": 45277, "deaths": 286, "deaths_per_million": 1502.59, "fully_vaccinated": 99781, "name": "Curaçao", "percent_fully_vaccinated": 52.42, "percent_vaccinated": 56.97, "population": 190338, "total_vaccinated": 108435, "vaccine_doses": 255272 }, "CX": { "name": "Kerseiland" }, "CY": { "cases": 574124, "deaths": 1152, "deaths_per_million": 1285.704, "fully_vaccinated": 645552, "name": "Siprus", "percent_fully_vaccinated": 72.05, "percent_vaccinated": 74.7, "population": 896007, "total_vaccinated": 669347, "vaccine_doses": 1792897 }, "CZ": { "cases": 4031703, "deaths": 40758, "deaths_per_million": 3877.744, "fully_vaccinated": 6886339, "name": "Tsjeggië", "percent_fully_vaccinated": 65.52, "percent_vaccinated": 66.33, "population": 10510750, "total_vaccinated": 6971861, "vaccine_doses": 17882342 }, "DE": { "cases": 32008122, "deaths": 147003, "deaths_per_million": 1762.445, "fully_vaccinated": 63428082, "name": "Duitsland", "percent_fully_vaccinated": 76.05, "percent_vaccinated": 77.64, "population": 83408554, "total_vaccinated": 64759781, "vaccine_doses": 184578855 }, "DJ": { "cases": 15690, "deaths": 189, "deaths_per_million": 170.955, "fully_vaccinated": 198325, "name": "Djiboeti", "percent_fully_vaccinated": 17.94, "percent_vaccinated": 19.78, "population": 1105557, "total_vaccinated": 218702, "vaccine_doses": 239315 }, "DK": { "cases": 3268387, "deaths": 6888, "deaths_per_million": 1176.583, "fully_vaccinated": 4784746, "name": "Denemarke", "percent_fully_vaccinated": 81.73, "percent_vaccinated": 82.34, "population": 5854240, "total_vaccinated": 4820242, "vaccine_doses": 13210343 }, "DM": { "cases": 14852, "deaths": 68, "deaths_per_million": 939.071, "fully_vaccinated": 30566, "name": "Dominica", "percent_fully_vaccinated": 42.21, "percent_vaccinated": 45.4, "population": 72412, "total_vaccinated": 32872, "vaccine_doses": 67431 }, "DO": { "cases": 637573, "deaths": 4384, "deaths_per_million": 394.32, "fully_vaccinated": 6029044, "name": "Dominikaanse Republiek", "percent_fully_vaccinated": 54.23, "percent_vaccinated": 65.36, "population": 11117874, "total_vaccinated": 7266586, "vaccine_doses": 15945342 }, "DZ": { "cases": 270097, "deaths": 6878, "deaths_per_million": 155.688, "fully_vaccinated": 6851660, "name": "Algerië", "percent_fully_vaccinated": 15.36, "percent_vaccinated": 18.4, "population": 44177969, "total_vaccinated": 8210605, "vaccine_doses": 15205854 }, "EC": { "cases": 992838, "deaths": 35824, "deaths_per_million": 2012.84, "fully_vaccinated": 14088206, "name": "Ecuador", "percent_fully_vaccinated": 79.16, "percent_vaccinated": 85.61, "population": 17797737, "total_vaccinated": 15237333, "vaccine_doses": 37260948 }, "EE": { "cases": 596763, "deaths": 2647, "deaths_per_million": 1992.171, "fully_vaccinated": 844938, "name": "Estland", "percent_fully_vaccinated": 63.59, "percent_vaccinated": 65.15, "population": 1328701, "total_vaccinated": 865646, "vaccine_doses": 2020205 }, "EG": { "cases": 515645, "deaths": 24791, "deaths_per_million": 226.895, "fully_vaccinated": 38984460, "name": "Egipte", "percent_fully_vaccinated": 35.68, "percent_vaccinated": 47.79, "population": 109262178, "total_vaccinated": 52214452, "vaccine_doses": 96535551 }, "EH": { "name": "Wes-Sahara", "population": 611872 }, "ER": { "cases": 10149, "deaths": 103, "deaths_per_million": 28.451, "fully_vaccinated": null, "name": "Eritrea", "percent_vaccinated": null, "population": 3620312, "total_vaccinated": null, "vaccine_doses": null }, "ES": { "cases": 13323784, "deaths": 112246, "deaths_per_million": 2363.724, "fully_vaccinated": 40623919, "name": "Spanje", "percent_fully_vaccinated": 85.55, "percent_vaccinated": 86.94, "population": 47486935, "total_vaccinated": 41286450, "vaccine_doses": 95612718 }, "ET": { "cases": 493089, "deaths": 7571, "deaths_per_million": 62.943, "fully_vaccinated": 36707357, "name": "Ethiopië", "percent_fully_vaccinated": 30.52, "percent_vaccinated": 37.16, "population": 120283026, "total_vaccinated": 44695420, "vaccine_doses": 52509414 }, "EU": { "cases": 163486488, "deaths": 1134910, "deaths_per_million": 2535.582, "fully_vaccinated": 328017441, "name": "Europese Unie", "note": "Data vir lidlande van die [[Europese Unie]] word individueel gelys, maar word ook gerieflikheidshalwe hier bygetel. Hulle word nie dubbel getel vir die wêreldtotaal nie.", "percent_fully_vaccinated": 73.28, "percent_vaccinated": 75.5, "population": 447593544, "total_vaccinated": 337919710, "vaccine_doses": 897474548 }, "FI": { "cases": 1258798, "deaths": 5577, "deaths_per_million": 1007.408, "fully_vaccinated": 4340217, "name": "Finland", "percent_fully_vaccinated": 78.4, "percent_vaccinated": 81.66, "population": 5535992, "total_vaccinated": 4520541, "vaccine_doses": 12591177 }, "FJ": { "cases": 68116, "deaths": 877, "deaths_per_million": 948.508, "fully_vaccinated": 637199, "name": "Fidji", "percent_fully_vaccinated": 68.92, "percent_vaccinated": 76.66, "population": 924610, "total_vaccinated": 708798, "vaccine_doses": 1531333 }, "FK": { "cases": 1886, "deaths": null, "fully_vaccinated": 1775, "name": "Falkland-eilande", "percent_vaccinated": 75.57, "population": 3764, "total_vaccinated": 2632, "vaccine_doses": 4407 }, "FM": { "cases": 7202, "deaths": 22, "deaths_per_million": 194.465, "fully_vaccinated": null, "name": "Gefedereerde State van Mikronesië", "percent_vaccinated": null, "population": 113131, "total_vaccinated": null, "vaccine_doses": null }, "FO": { "cases": 34658, "deaths": 28, "deaths_per_million": 529.421, "fully_vaccinated": 40895, "name": "Faroëreilande", "percent_fully_vaccinated": 83.37, "percent_vaccinated": 85.04, "population": 52888, "total_vaccinated": 41715, "vaccine_doses": 103894 }, "FR": { "cases": 34490778, "deaths": 153875, "deaths_per_million": 2282.267, "fully_vaccinated": 53027657, "name": "Frankryk", "percent_fully_vaccinated": 78.65, "percent_vaccinated": 80.9, "population": 67422000, "total_vaccinated": 54542153, "vaccine_doses": 149223986 }, "GA": { "cases": 48635, "deaths": 306, "deaths_per_million": 130.703, "fully_vaccinated": 257122, "name": "Gaboen", "percent_fully_vaccinated": 10.98, "percent_vaccinated": 13.25, "population": 2341179, "total_vaccinated": 310170, "vaccine_doses": 569829 }, "GB": { "cases": 23492875, "deaths": 204699, "deaths_per_million": 3042.447, "fully_vaccinated": 50646995, "name": "Verenigde Koninkryk", "percent_fully_vaccinated": 75.28, "percent_vaccinated": 79.92, "population": 67281040, "total_vaccinated": 53769032, "vaccine_doses": 151011469 }, "GD": { "cases": 19268, "deaths": 236, "deaths_per_million": 1893.909, "fully_vaccinated": 38754, "name": "Grenada", "percent_fully_vaccinated": 31.1, "percent_vaccinated": 35.28, "population": 124610, "total_vaccinated": 43959, "vaccine_doses": 89848 }, "GE": { "cases": 1735682, "deaths": 16889, "deaths_per_million": 4494.17, "fully_vaccinated": 1276173, "name": "Georgië", "percent_fully_vaccinated": 33.96, "percent_vaccinated": 43.79, "population": 3757980, "total_vaccinated": 1645776, "vaccine_doses": 2921949 }, "GF": { "name": "Frans-Guyana" }, "GG": { "cases": null, "deaths": null, "fully_vaccinated": 51351, "name": "Guernsey", "percent_fully_vaccinated": 81.01, "percent_vaccinated": 85.42, "population": 63065, "total_vaccinated": 54146, "vaccine_doses": 157708 }, "GH": { "cases": 168457, "deaths": 1459, "deaths_per_million": 44.437, "fully_vaccinated": 8010792, "name": "Ghana", "percent_fully_vaccinated": 24.4, "percent_vaccinated": 33.97, "population": 32833031, "total_vaccinated": 11153112, "vaccine_doses": 19883528 }, "GI": { "cases": 20049, "deaths": 107, "deaths_per_million": 3275.176, "fully_vaccinated": 41421, "name": "Gibraltar", "percent_fully_vaccinated": 122.94, "percent_vaccinated": 124.88, "population": 32670, "total_vaccinated": 42074, "vaccine_doses": 119855 }, "GL": { "cases": 11971, "deaths": 21, "deaths_per_million": 373.38, "fully_vaccinated": 38502, "name": "Groenland", "percent_fully_vaccinated": 67.7, "percent_vaccinated": 72.52, "population": 56243, "total_vaccinated": 41243, "vaccine_doses": 79745 }, "GM": { "cases": 12311, "deaths": 371, "deaths_per_million": 140.535, "fully_vaccinated": 357390, "name": "Gambië", "percent_fully_vaccinated": 13.54, "percent_vaccinated": 17.14, "population": 2639916, "total_vaccinated": 452514, "vaccine_doses": 815861 }, "GN": { "cases": 37470, "deaths": 447, "deaths_per_million": 33.033, "fully_vaccinated": 2568109, "name": "Guinee", "percent_fully_vaccinated": 18.98, "percent_vaccinated": 33.73, "population": 13531906, "total_vaccinated": 4564101, "vaccine_doses": 6512492 }, "GP": { "name": "Guadeloupe" }, "GQ": { "cases": 16938, "deaths": 183, "deaths_per_million": 111.963, "fully_vaccinated": 214032, "name": "Ekwatoriaal-Guinee", "percent_fully_vaccinated": 13.09, "percent_vaccinated": 16.53, "population": 1634466, "total_vaccinated": 270109, "vaccine_doses": 488738 }, "GR": { "cases": 4712025, "deaths": 32335, "deaths_per_million": 3095.631, "fully_vaccinated": 7635245, "name": "Griekeland", "percent_fully_vaccinated": 73.1, "percent_vaccinated": 75.87, "population": 10445365, "total_vaccinated": 7925342, "vaccine_doses": 21319622 }, "GS": { "name": "Suid-Georgië en die Suidelike Sandwicheilande" }, "GT": { "cases": 1092545, "deaths": 19404, "deaths_per_million": 1101.969, "fully_vaccinated": 6764376, "name": "Guatemala", "percent_fully_vaccinated": 38.42, "percent_vaccinated": 49.03, "population": 17608483, "total_vaccinated": 8633484, "vaccine_doses": 19185401 }, "GU": { "name": "Guam", "population": 170184 }, "GW": { "cases": 8482, "deaths": 174, "deaths_per_million": 84.436, "fully_vaccinated": 361261, "name": "Guinee-Bissau", "percent_fully_vaccinated": 17.53, "percent_vaccinated": 26.38, "population": 2060721, "total_vaccinated": 543568, "vaccine_doses": 592514 }, "GY": { "cases": 70926, "deaths": 1278, "deaths_per_million": 1588.432, "fully_vaccinated": 461605, "name": "Guyana", "percent_fully_vaccinated": 57.37, "percent_vaccinated": 60.39, "population": 804567, "total_vaccinated": 485891, "vaccine_doses": 1017969 }, "HK": { "cases": 1487972, "deaths": 9643, "deaths_per_million": 1286.664, "fully_vaccinated": 6558241, "name": "Hongkong", "percent_fully_vaccinated": 87.51, "percent_vaccinated": 90.69, "population": 7494578, "total_vaccinated": 6796715, "vaccine_doses": 18433425 }, "HN": { "cases": 452305, "deaths": 10972, "deaths_per_million": 1067.487, "fully_vaccinated": 5528501, "name": "Honduras", "percent_fully_vaccinated": 53.79, "percent_vaccinated": 61.18, "population": 10278346, "total_vaccinated": 6288709, "vaccine_doses": 15020339 }, "HR": { "cases": 1209580, "deaths": 16622, "deaths_per_million": 4093.953, "fully_vaccinated": 2247290, "name": "Kroasië", "percent_fully_vaccinated": 55.35, "percent_vaccinated": 57.07, "population": 4060135, "total_vaccinated": 2317178, "vaccine_doses": 5269284 }, "HT": { "cases": 33133, "deaths": 841, "deaths_per_million": 73.465, "fully_vaccinated": 166010, "name": "Haïti", "percent_fully_vaccinated": 1.45, "percent_vaccinated": 2.22, "population": 11447569, "total_vaccinated": 253573, "vaccine_doses": 360163 }, "HU": { "cases": 2036390, "deaths": 47191, "deaths_per_million": 4860.148, "fully_vaccinated": 6201969, "name": "Hongarye", "percent_fully_vaccinated": 63.87, "percent_vaccinated": 66.08, "population": 9709786, "total_vaccinated": 6415779, "vaccine_doses": 16530488 }, "ID": { "cases": 6334357, "deaths": 157457, "deaths_per_million": 575.179, "fully_vaccinated": 170558244, "name": "Indonesië", "percent_fully_vaccinated": 62.3, "percent_vaccinated": 74.17, "population": 273753191, "total_vaccinated": 203037880, "vaccine_doses": 432525181 }, "IE": { "cases": 1655338, "deaths": 7820, "deaths_per_million": 1568.226, "fully_vaccinated": 4049009, "name": "Republiek Ierland", "percent_fully_vaccinated": 81.2, "percent_vaccinated": 82.12, "population": 4986526, "total_vaccinated": 4095146, "vaccine_doses": 11025877 }, "IL": { "cases": 4628082, "deaths": 11589, "deaths_per_million": 1247.336, "fully_vaccinated": 6151492, "name": "Israel", "percent_fully_vaccinated": 66.21, "percent_vaccinated": 72.29, "population": 9291000, "total_vaccinated": 6716609, "vaccine_doses": 18219548 }, "IM": { "cases": 38008, "deaths": 116, "deaths_per_million": 1376.642, "fully_vaccinated": 67106, "name": "Man (eiland)", "percent_fully_vaccinated": 78.57, "percent_vaccinated": 81.44, "population": 84263, "total_vaccinated": 69560, "vaccine_doses": 189994 }, "IN": { "cases": 44389176, "deaths": 527556, "deaths_per_million": 374.801, "fully_vaccinated": 940753479, "name": "Indië", "percent_fully_vaccinated": 66.84, "percent_vaccinated": 72.75, "population": 1407563842, "total_vaccinated": 1023976411, "vaccine_doses": 2108724109 }, "IO": { "name": "Britse Indiese Oseaangebied" }, "IQ": { "cases": 2456555, "deaths": 25343, "deaths_per_million": 582.148, "fully_vaccinated": 7748631, "name": "Irak", "percent_fully_vaccinated": 17.8, "percent_vaccinated": 25.32, "population": 43533592, "total_vaccinated": 11023788, "vaccine_doses": 19000211 }, "IR": { "cases": 7518974, "deaths": 143612, "deaths_per_million": 1633.376, "fully_vaccinated": 58058144, "name": "Iran", "percent_fully_vaccinated": 66.03, "percent_vaccinated": 73.58, "population": 87923432, "total_vaccinated": 64698435, "vaccine_doses": 150984487 }, "IS": { "cases": 204268, "deaths": 179, "deaths_per_million": 483.346, "fully_vaccinated": 290193, "name": "Ysland", "percent_fully_vaccinated": 78.69, "percent_vaccinated": 84, "population": 370335, "total_vaccinated": 309770, "vaccine_doses": 805469 }, "IT": { "cases": 21745065, "deaths": 175127, "deaths_per_million": 2956.212, "fully_vaccinated": 47961060, "name": "Italië", "percent_fully_vaccinated": 80.96, "percent_vaccinated": 85.8, "population": 59240330, "total_vaccinated": 50827147, "vaccine_doses": 140258801 }, "JE": { "cases": null, "deaths": null, "fully_vaccinated": 81248, "name": "New Jersey", "percent_fully_vaccinated": 74.12, "percent_vaccinated": 76.54, "population": 109618, "total_vaccinated": 83901, "vaccine_doses": 238254 }, "JM": { "cases": 149218, "deaths": 3239, "deaths_per_million": 1145.456, "fully_vaccinated": 725027, "name": "Jamaika", "percent_fully_vaccinated": 25.64, "percent_vaccinated": 29.23, "population": 2827694, "total_vaccinated": 826644, "vaccine_doses": 1480367 }, "JO": { "cases": 1731549, "deaths": 14105, "deaths_per_million": 1265.218, "fully_vaccinated": 4554791, "name": "Jordanië", "percent_fully_vaccinated": 40.86, "percent_vaccinated": 43.21, "population": 11148278, "total_vaccinated": 4816724, "vaccine_doses": 10040301 }, "JP": { "cases": 18001865, "deaths": 38244, "deaths_per_million": 306.903, "fully_vaccinated": 102663653, "name": "Japan", "percent_fully_vaccinated": 82.39, "percent_vaccinated": 83.52, "population": 124612530, "total_vaccinated": 104071794, "vaccine_doses": 311980293 }, "KE": { "cases": 338093, "deaths": 5673, "deaths_per_million": 107.026, "fully_vaccinated": 9326814, "name": "Kenia", "percent_fully_vaccinated": 16.96, "percent_vaccinated": 22.99, "population": 53005614, "total_vaccinated": 12641679, "vaccine_doses": 18535975 }, "KG": { "cases": 205537, "deaths": 2991, "deaths_per_million": 458.198, "fully_vaccinated": 1328942, "name": "Kirgisië", "percent_fully_vaccinated": 20.36, "percent_vaccinated": 24.26, "population": 6527743, "total_vaccinated": 1583916, "vaccine_doses": 3198654 }, "KH": { "cases": 137497, "deaths": 3056, "deaths_per_million": 184.218, "fully_vaccinated": 14462799, "name": "Kambodja", "percent_fully_vaccinated": 87.18, "percent_vaccinated": 91.26, "population": 16589023, "total_vaccinated": 15139463, "vaccine_doses": 42893177 }, "KI": { "cases": 3430, "deaths": 13, "deaths_per_million": 100.874, "fully_vaccinated": 61975, "name": "Kiribati", "percent_fully_vaccinated": 48.09, "percent_vaccinated": 63.28, "population": 128874, "total_vaccinated": 81548, "vaccine_doses": 156812 }, "KM": { "cases": 8425, "deaths": 161, "deaths_per_million": 195.953, "fully_vaccinated": 382032, "name": "Comore-eilande", "percent_fully_vaccinated": 46.5, "percent_vaccinated": 51.51, "population": 821626, "total_vaccinated": 423255, "vaccine_doses": 804403 }, "KN": { "cases": 6507, "deaths": 46, "deaths_per_million": 966.265, "fully_vaccinated": 26944, "name": "St. Kitts en Nevis", "percent_fully_vaccinated": 56.6, "percent_vaccinated": 70.99, "population": 47606, "total_vaccinated": 33794, "vaccine_doses": 64225 }, "KP": { "cases": 1, "deaths": 6, "deaths_per_million": 0.231, "name": "Noord-Korea", "population": 25971909 }, "KR": { "cases": 22802985, "deaths": 26413, "deaths_per_million": 509.607, "fully_vaccinated": 44664671, "name": "Suid-Korea", "percent_fully_vaccinated": 86.18, "percent_vaccinated": 87.02, "population": 51830139, "total_vaccinated": 45102459, "vaccine_doses": 128826025 }, "KW": { "cases": 657042, "deaths": 2563, "deaths_per_million": 603.043, "fully_vaccinated": 3331844, "name": "Koeweit", "percent_fully_vaccinated": 78.39, "percent_vaccinated": 80.97, "population": 4250114, "total_vaccinated": 3441269, "vaccine_doses": 8188392 }, "KY": { "cases": 30057, "deaths": 29, "deaths_per_million": 425.619, "fully_vaccinated": 60057, "name": "Kaaimanseilande", "percent_fully_vaccinated": 88.14, "percent_vaccinated": 90.42, "population": 68136, "total_vaccinated": 61607, "vaccine_doses": 147774 }, "KZ": { "cases": 1475615, "deaths": 19040, "deaths_per_million": 991.849, "fully_vaccinated": 10559826, "name": "Kasakstan", "percent_fully_vaccinated": 55.01, "percent_vaccinated": 56.36, "population": 19196465, "total_vaccinated": 10819091, "vaccine_doses": 20918681 }, "LA": { "cases": 213591, "deaths": 757, "deaths_per_million": 101.952, "fully_vaccinated": 5222417, "name": "Laos", "percent_fully_vaccinated": 70.34, "percent_vaccinated": 79.31, "population": 7425058, "total_vaccinated": 5888649, "vaccine_doses": 11111066 }, "LB": { "cases": 1206757, "deaths": 10615, "deaths_per_million": 1898.033, "fully_vaccinated": 2390125, "name": "Libanon", "percent_fully_vaccinated": 42.74, "percent_vaccinated": 48.54, "population": 5592631, "total_vaccinated": 2714899, "vaccine_doses": 5733532 }, "LC": { "cases": 28621, "deaths": 389, "deaths_per_million": 2165.297, "fully_vaccinated": 54750, "name": "St. Lucia", "percent_fully_vaccinated": 30.48, "percent_vaccinated": 33.35, "population": 179652, "total_vaccinated": 59922, "vaccine_doses": 122447 }, "LI": { "cases": 19047, "deaths": 86, "deaths_per_million": 2202.925, "fully_vaccinated": 26439, "name": "Liechtenstein", "percent_fully_vaccinated": 67.72, "percent_vaccinated": 68.53, "population": 39039, "total_vaccinated": 26754, "vaccine_doses": 71386 }, "LK": { "cases": 669581, "deaths": 16675, "deaths_per_million": 765.841, "fully_vaccinated": 14562183, "name": "Sri Lanka", "percent_fully_vaccinated": 66.88, "percent_vaccinated": 78.57, "population": 21773441, "total_vaccinated": 17107568, "vaccine_doses": 39735513 }, "LR": { "cases": 7732, "deaths": 294, "deaths_per_million": 56.61, "fully_vaccinated": 2328125, "name": "Liberië", "percent_fully_vaccinated": 44.83, "percent_vaccinated": 50.95, "population": 5193416, "total_vaccinated": 2645947, "vaccine_doses": 2921554 }, "LS": { "cases": 34206, "deaths": 704, "deaths_per_million": 308.575, "fully_vaccinated": 872661, "name": "Lesotho", "percent_fully_vaccinated": 38.25, "percent_vaccinated": 40.51, "population": 2281454, "total_vaccinated": 924248, "vaccine_doses": 1077116 }, "LT": { "cases": 1213520, "deaths": 9270, "deaths_per_million": 3326.574, "fully_vaccinated": 1877968, "name": "Litaue", "percent_fully_vaccinated": 67.39, "percent_vaccinated": 70.13, "population": 2786651, "total_vaccinated": 1954316, "vaccine_doses": 4497016 }, "LU": { "cases": 286188, "deaths": 1122, "deaths_per_million": 1754.987, "fully_vaccinated": 462843, "name": "Luxemburg", "percent_fully_vaccinated": 72.4, "percent_vaccinated": 75.33, "population": 639321, "total_vaccinated": 481593, "vaccine_doses": 1339825 }, "LV": { "cases": 894519, "deaths": 5935, "deaths_per_million": 3167.159, "fully_vaccinated": 1305976, "name": "Letland", "percent_fully_vaccinated": 69.69, "percent_vaccinated": 71.84, "population": 1873919, "total_vaccinated": 1346184, "vaccine_doses": 2895716 }, "LY": { "cases": 506705, "deaths": 6436, "deaths_per_million": 955.566, "fully_vaccinated": 1223738, "name": "Libië", "percent_fully_vaccinated": 18.17, "percent_vaccinated": 34.15, "population": 6735277, "total_vaccinated": 2300374, "vaccine_doses": 3693986 }, "MA": { "cases": 1264200, "deaths": 16271, "deaths_per_million": 438.848, "fully_vaccinated": 23473206, "name": "Marokko", "percent_fully_vaccinated": 63.31, "percent_vaccinated": 67.38, "population": 37076584, "total_vaccinated": 24981810, "vaccine_doses": 55109242 }, "MC": { "cases": 14357, "deaths": 61, "deaths_per_million": 1662.76, "fully_vaccinated": 23308, "name": "Monaco", "percent_fully_vaccinated": 58.98, "percent_vaccinated": 67.49, "population": 36686, "total_vaccinated": 26672, "vaccine_doses": 49980 }, "MD": { "cases": 569088, "deaths": 11725, "deaths_per_million": 3829.814, "fully_vaccinated": 1063425, "name": "Moldowa", "percent_fully_vaccinated": 26.43, "percent_vaccinated": 26.87, "population": 3061506, "total_vaccinated": 1081073, "vaccine_doses": 2165600 }, "ME": { "cases": 274218, "deaths": 2770, "deaths_per_million": 4411.819, "fully_vaccinated": 284747, "name": "Montenegro", "percent_fully_vaccinated": 45.35, "percent_vaccinated": 46.61, "population": 627859, "total_vaccinated": 292661, "vaccine_doses": 678798 }, "MF": { "name": "Saint-Martin" }, "MG": { "cases": 66615, "deaths": 1410, "deaths_per_million": 48.763, "fully_vaccinated": 1387190, "name": "Madagaskar", "percent_fully_vaccinated": 4.8, "percent_vaccinated": 4.98, "population": 28915653, "total_vaccinated": 1441319, "vaccine_doses": 1702913 }, "MH": { "cases": 14250, "deaths": 15, "deaths_per_million": 356.718, "fully_vaccinated": null, "name": "Marshalleilande", "percent_vaccinated": null, "population": 42050, "total_vaccinated": null, "vaccine_doses": null }, "MK": { "cases": 339240, "deaths": 9468, "deaths_per_million": 4501.433, "fully_vaccinated": 837577, "name": "Noord-Masedonië", "percent_fully_vaccinated": 39.82, "percent_vaccinated": 40.61, "population": 2103330, "total_vaccinated": 854061, "vaccine_doses": 1856093 }, "ML": { "cases": 31290, "deaths": 739, "deaths_per_million": 33.737, "fully_vaccinated": 1498260, "name": "Mali", "percent_fully_vaccinated": 6.84, "percent_vaccinated": 9.41, "population": 21904983, "total_vaccinated": 2060837, "vaccine_doses": 2797589 }, "MM": { "cases": 614573, "deaths": 19437, "deaths_per_million": 361.295, "fully_vaccinated": 27027467, "name": "Mianmar", "percent_fully_vaccinated": 49.31, "percent_vaccinated": 60.22, "population": 53798084, "total_vaccinated": 33004742, "vaccine_doses": 62259560 }, "MN": { "cases": 976751, "deaths": 2125, "deaths_per_million": 634.749, "fully_vaccinated": 2175617, "name": "Mongolië", "percent_fully_vaccinated": 65.35, "percent_vaccinated": 68.27, "population": 3347782, "total_vaccinated": 2272965, "vaccine_doses": 5492919 }, "MO": { "cases": 793, "deaths": 6, "deaths_per_million": 8.739, "fully_vaccinated": 595010, "name": "Macau", "percent_fully_vaccinated": 86.66, "percent_vaccinated": 90.61, "population": 686607, "total_vaccinated": 622167, "vaccine_doses": 1483680 }, "MP": { "name": "Noordelike Mariana-eilande" }, "MQ": { "name": "Martinique" }, "MR": { "cases": 62756, "deaths": 992, "deaths_per_million": 214.952, "fully_vaccinated": 1410195, "name": "Mauritanië", "percent_fully_vaccinated": 30.56, "percent_vaccinated": 43.17, "population": 4614974, "total_vaccinated": 1992317, "vaccine_doses": 3052866 }, "MS": { "cases": 1120, "deaths": 8, "deaths_per_million": 1811.184, "fully_vaccinated": 1923, "name": "Montserrat", "percent_fully_vaccinated": 43.54, "percent_vaccinated": 47.05, "population": 4417, "total_vaccinated": 2078, "vaccine_doses": 4511 }, "MT": { "cases": 113916, "deaths": 799, "deaths_per_million": 1516.854, "fully_vaccinated": 470534, "name": "Malta", "percent_fully_vaccinated": 89.33, "percent_vaccinated": 90.68, "population": 526748, "total_vaccinated": 477639, "vaccine_doses": 1333981 }, "MU": { "cases": 254400, "deaths": 1020, "deaths_per_million": 785.271, "fully_vaccinated": 977728, "name": "Mauritius", "percent_fully_vaccinated": 75.27, "percent_vaccinated": 78.68, "population": 1298915, "total_vaccinated": 1021934, "vaccine_doses": 2571682 }, "MV": { "cases": 184788, "deaths": 307, "deaths_per_million": 588.734, "fully_vaccinated": 384827, "name": "Maledive", "percent_fully_vaccinated": 73.8, "percent_vaccinated": 76.53, "population": 521458, "total_vaccinated": 399050, "vaccine_doses": 950159 }, "MW": { "cases": 87814, "deaths": 2676, "deaths_per_million": 134.542, "fully_vaccinated": 1932524, "name": "Malawi", "percent_fully_vaccinated": 9.72, "percent_vaccinated": 12.42, "population": 19889742, "total_vaccinated": 2469812, "vaccine_doses": 3810791 }, "MX": { "cases": 7001590, "deaths": 329289, "deaths_per_million": 2598.861, "fully_vaccinated": 79947470, "name": "Meksiko", "percent_fully_vaccinated": 63.1, "percent_vaccinated": 74.77, "population": 126705138, "total_vaccinated": 94736020, "vaccine_doses": 209673612 }, "MY": { "cases": 4768394, "deaths": 36185, "deaths_per_million": 1077.773, "fully_vaccinated": 27489260, "name": "Maleisië", "percent_fully_vaccinated": 81.88, "percent_vaccinated": 83.66, "population": 33573874, "total_vaccinated": 28089522, "vaccine_doses": 72028362 }, "MZ": { "cases": 230019, "deaths": 2219, "deaths_per_million": 69.177, "fully_vaccinated": 12805276, "name": "Mosambiek", "percent_fully_vaccinated": 39.92, "percent_vaccinated": 41.84, "population": 32077072, "total_vaccinated": 13421088, "vaccine_doses": 24069038 }, "NA": { "cases": 169253, "deaths": 4074, "deaths_per_million": 1610.181, "fully_vaccinated": 489674, "name": "Namibië", "percent_fully_vaccinated": 19.35, "percent_vaccinated": 22.3, "population": 2530151, "total_vaccinated": 564138, "vaccine_doses": 915321 }, "NC": { "cases": 73633, "deaths": 314, "deaths_per_million": 1091.035, "fully_vaccinated": 180518, "name": "Nieu-Kaledonië", "percent_fully_vaccinated": 62.72, "percent_vaccinated": 65.52, "population": 287800, "total_vaccinated": 188554, "vaccine_doses": 462522 }, "NE": { "cases": 9263, "deaths": 312, "deaths_per_million": 12.355, "fully_vaccinated": 2986249, "name": "Niger", "percent_fully_vaccinated": 11.83, "percent_vaccinated": 14.85, "population": 25252722, "total_vaccinated": 3750520, "vaccine_doses": 4532244 }, "NF": { "name": "Norfolkeiland" }, "NG": { "cases": 263322, "deaths": 3148, "deaths_per_million": 14.752, "fully_vaccinated": 28163471, "name": "Nigerië", "percent_fully_vaccinated": 13.2, "percent_vaccinated": 18.75, "population": 213401323, "total_vaccinated": 40021449, "vaccine_doses": 61569219 }, "NI": { "cases": 14931, "deaths": 244, "deaths_per_million": 35.618, "fully_vaccinated": 5671949, "name": "Nicaragua", "percent_fully_vaccinated": 82.8, "percent_vaccinated": 88.1, "population": 6850540, "total_vaccinated": 6035513, "vaccine_doses": 11707462 }, "NL": { "cases": 8390563, "deaths": 22679, "deaths_per_million": 1295.817, "fully_vaccinated": 11964136, "name": "Nederland", "percent_fully_vaccinated": 68.36, "percent_vaccinated": 73.04, "population": 17501696, "total_vaccinated": 12782577, "vaccine_doses": 36097521 }, "NO": { "cases": 1459526, "deaths": 3953, "deaths_per_million": 731.628, "fully_vaccinated": 4051196, "name": "Noorweë", "percent_fully_vaccinated": 74.98, "percent_vaccinated": 80.4, "population": 5403021, "total_vaccinated": 4344157, "vaccine_doses": 11664968 }, "NP": { "cases": 996442, "deaths": 11998, "deaths_per_million": 399.467, "fully_vaccinated": 20876075, "name": "Nepal", "percent_fully_vaccinated": 69.51, "percent_vaccinated": 84.63, "population": 30034989, "total_vaccinated": 25419295, "vaccine_doses": 53747378 }, "NR": { "cases": null, "deaths": null, "fully_vaccinated": 8585, "name": "Nauru", "percent_fully_vaccinated": 68.61, "percent_vaccinated": 83.86, "population": 12512, "total_vaccinated": 10493, "vaccine_doses": 24005 }, "NU": { "cases": null, "deaths": null, "fully_vaccinated": 1417, "name": "Niue", "percent_fully_vaccinated": 87.79, "percent_vaccinated": 102.23, "population": 1614, "total_vaccinated": 1650, "vaccine_doses": 4161 }, "NZ": { "cases": 1730494, "deaths": 1865, "deaths_per_million": 363.567, "fully_vaccinated": 4130447, "name": "Nieu-Seeland", "percent_fully_vaccinated": 80.52, "percent_vaccinated": 83.75, "population": 5129728, "total_vaccinated": 4296376, "vaccine_doses": 11650867 }, "OM": { "cases": 397846, "deaths": 4628, "deaths_per_million": 1023.787, "fully_vaccinated": 3044761, "name": "Oman", "percent_fully_vaccinated": 67.35, "percent_vaccinated": 72.37, "population": 4520471, "total_vaccinated": 3271243, "vaccine_doses": 7089974 }, "PA": { "cases": 972800, "deaths": 8456, "deaths_per_million": 1943.342, "fully_vaccinated": 3137646, "name": "Panama", "percent_fully_vaccinated": 72.11, "percent_vaccinated": 80.32, "population": 4351267, "total_vaccinated": 3494917, "vaccine_doses": 8538113 }, "PE": { "cases": 4086627, "deaths": 215486, "deaths_per_million": 6391.309, "fully_vaccinated": 28043800, "name": "Peru", "percent_fully_vaccinated": 83.18, "percent_vaccinated": 88.29, "population": 33715472, "total_vaccinated": 29767490, "vaccine_doses": 82366473 }, "PF": { "cases": 76415, "deaths": 649, "deaths_per_million": 2134.644, "fully_vaccinated": 184491, "name": "Frans-Polinesië", "percent_fully_vaccinated": 60.68, "percent_vaccinated": 61.95, "population": 304032, "total_vaccinated": 188352, "vaccine_doses": 465418 }, "PG": { "cases": 44876, "deaths": 664, "deaths_per_million": 66.737, "fully_vaccinated": 282810, "name": "Papoea-Nieu-Guinee", "percent_fully_vaccinated": 2.84, "percent_vaccinated": 3.44, "population": 9949437, "total_vaccinated": 342244, "vaccine_doses": 647736 }, "PH": { "cases": 3867071, "deaths": 61519, "deaths_per_million": 540.207, "fully_vaccinated": 72226419, "name": "Filippyne", "percent_fully_vaccinated": 63.42, "percent_vaccinated": 67.48, "population": 113880328, "total_vaccinated": 76848338, "vaccine_doses": 158195420 }, "PK": { "cases": 1567893, "deaths": 30569, "deaths_per_million": 132.103, "fully_vaccinated": 130958324, "name": "Pakistan", "percent_fully_vaccinated": 56.59, "percent_vaccinated": 60.08, "population": 231402116, "total_vaccinated": 139030380, "vaccine_doses": 291747444 }, "PL": { "cases": 6158817, "deaths": 116967, "deaths_per_million": 3053.353, "fully_vaccinated": 22541988, "name": "Pole", "percent_fully_vaccinated": 58.84, "percent_vaccinated": 59.43, "population": 38307726, "total_vaccinated": 22765706, "vaccine_doses": 56023221 }, "PM": { "cases": 3131, "deaths": 1, "deaths_per_million": 169.981, "name": "Sint Pierre en Miquelon", "population": 5883 }, "PN": { "cases": null, "deaths": null, "fully_vaccinated": 47, "name": "Pitcairneilande", "percent_fully_vaccinated": 100, "percent_vaccinated": 100, "total_vaccinated": 47, "vaccine_doses": 94 }, "PR": { "population": 2828246 }, "PS": { "cases": 698384, "deaths": 5694, "deaths_per_million": 1109.208, "fully_vaccinated": 1774298, "name": "Staat Palestina", "percent_fully_vaccinated": 34.56, "percent_vaccinated": 39.16, "population": 5133392, "total_vaccinated": 2010433, "vaccine_doses": 3741181 }, "PT": { "cases": 5406095, "deaths": 24810, "deaths_per_million": 2411.055, "fully_vaccinated": 8909443, "name": "Portugal", "percent_fully_vaccinated": 86.58, "percent_vaccinated": 94.73, "population": 10290103, "total_vaccinated": 9747917, "vaccine_doses": 24871191 }, "PW": { "cases": 5308, "deaths": 6, "deaths_per_million": 332.889, "name": "Palau", "population": 18024 }, "PY": { "cases": 714340, "deaths": 19448, "deaths_per_million": 2901.042, "fully_vaccinated": 3505098, "name": "Paraguay", "percent_fully_vaccinated": 52.29, "percent_vaccinated": 59.35, "population": 6703799, "total_vaccinated": 3978373, "vaccine_doses": 9313856 }, "QA": { "cases": 426083, "deaths": 681, "deaths_per_million": 253.326, "fully_vaccinated": 2755141, "name": "Katar", "percent_fully_vaccinated": 102.49, "percent_vaccinated": 102.49, "population": 2688235, "total_vaccinated": 2755141, "vaccine_doses": 7353987 }, "RE": { "name": "Réunion" }, "RO": { "cases": 3202866, "deaths": 66596, "deaths_per_million": 3445.471, "fully_vaccinated": 8114769, "name": "Roemenië", "percent_fully_vaccinated": 42.42, "percent_vaccinated": 42.32, "population": 19328560, "total_vaccinated": 8179174, "vaccine_doses": 16827486 }, "RS": { "cases": 2261899, "deaths": 16593, "deaths_per_million": 2414.74, "fully_vaccinated": 3278198, "name": "Serwië", "percent_fully_vaccinated": 47.71, "percent_vaccinated": 48.81, "population": 6871547, "total_vaccinated": 3354075, "vaccine_doses": 8534688 }, "RU": { "cases": 18985174, "deaths": 376052, "deaths_per_million": 2591.626, "fully_vaccinated": 75612271, "name": "Rusland", "percent_fully_vaccinated": 52.11, "percent_vaccinated": 57.46, "population": 145102755, "total_vaccinated": 83377309, "vaccine_doses": 173448592 }, "RW": { "cases": 132408, "deaths": 1466, "deaths_per_million": 108.9, "fully_vaccinated": 10488764, "name": "Rwanda", "percent_fully_vaccinated": 77.91, "percent_vaccinated": 81.27, "population": 13461888, "total_vaccinated": 10940142, "vaccine_doses": 26054302 }, "SA": { "cases": 812975, "deaths": 9284, "deaths_per_million": 258.245, "fully_vaccinated": 25082132, "name": "Saoedi-Arabië", "percent_fully_vaccinated": 70.97, "percent_vaccinated": 75.59, "population": 35950396, "total_vaccinated": 26713922, "vaccine_doses": 66700629 }, "SB": { "cases": 21544, "deaths": 153, "deaths_per_million": 216.147, "fully_vaccinated": 196097, "name": "Salomonseilande", "percent_fully_vaccinated": 27.7, "percent_vaccinated": 42.33, "population": 707851, "total_vaccinated": 299608, "vaccine_doses": 513692 }, "SC": { "cases": 45852, "deaths": 168, "deaths_per_million": 1577.909, "fully_vaccinated": 81133, "name": "Seychelle", "percent_fully_vaccinated": 76.2, "percent_vaccinated": 80.14, "population": 106470, "total_vaccinated": 85329, "vaccine_doses": 212980 }, "SD": { "cases": 63173, "deaths": 4961, "deaths_per_million": 108.658, "fully_vaccinated": 4536964, "name": "Soedan", "percent_fully_vaccinated": 10.1, "percent_vaccinated": 14.81, "population": 45657202, "total_vaccinated": 6651268, "vaccine_doses": 8179010 }, "SE": { "cases": 2564423, "deaths": 19810, "deaths_per_million": 1892.597, "fully_vaccinated": 7661868, "name": "Swede", "percent_fully_vaccinated": 73.2, "percent_vaccinated": 74.95, "population": 10467097, "total_vaccinated": 7844848, "vaccine_doses": 22881367 }, "SG": { "cases": 1827229, "deaths": 1587, "deaths_per_million": 291, "fully_vaccinated": 5002239, "name": "Singapoer", "percent_fully_vaccinated": 91.72, "percent_vaccinated": 92.12, "population": 5453600, "total_vaccinated": 5023722, "vaccine_doses": 14304654 }, "SH": { "cases": 7, "deaths": null, "fully_vaccinated": 3531, "name": "Sint Helena, Ascension en Tristan da Cunha", "percent_vaccinated": 71.83, "population": 5404, "total_vaccinated": 4361, "vaccine_doses": 7892 }, "SI": { "cases": 1118541, "deaths": 6767, "deaths_per_million": 3192.87, "fully_vaccinated": 1222225, "name": "Slowenië", "percent_fully_vaccinated": 57.67, "percent_vaccinated": 59.72, "population": 2119410, "total_vaccinated": 1265802, "vaccine_doses": 2996643 }, "SJ": { "name": "Svalbard en Jan Mayen" }, "SK": { "cases": 2580748, "deaths": 20236, "deaths_per_million": 3714.648, "fully_vaccinated": 2763765, "name": "Slowakye", "percent_fully_vaccinated": 50.73, "percent_vaccinated": 51.82, "population": 5447622, "total_vaccinated": 2822919, "vaccine_doses": 7074803 }, "SL": { "cases": 7744, "deaths": 126, "deaths_per_million": 14.963, "fully_vaccinated": 2170329, "name": "Sierra Leone", "percent_fully_vaccinated": 25.77, "percent_vaccinated": 34.24, "population": 8420641, "total_vaccinated": 2882812, "vaccine_doses": 3526495 }, "SM": { "cases": 20310, "deaths": 118, "deaths_per_million": 3496.711, "fully_vaccinated": 23633, "name": "San Marino", "percent_fully_vaccinated": 69.49, "percent_vaccinated": 77.5, "population": 33746, "total_vaccinated": 26357, "vaccine_doses": 69338 }, "SN": { "cases": 87987, "deaths": 1968, "deaths_per_million": 116.61, "fully_vaccinated": 1079255, "name": "Senegal", "percent_fully_vaccinated": 6.39, "percent_vaccinated": 8.66, "population": 16876720, "total_vaccinated": 1460773, "vaccine_doses": 2469499 }, "SO": { "cases": 27020, "deaths": 1361, "deaths_per_million": 79.751, "fully_vaccinated": 2117645, "name": "Somalië", "percent_fully_vaccinated": 12.41, "percent_vaccinated": 17.7, "population": 17065581, "total_vaccinated": 3020218, "vaccine_doses": 3939144 }, "SR": { "cases": 81022, "deaths": 1383, "deaths_per_million": 2256.176, "fully_vaccinated": 237879, "name": "Suriname", "percent_fully_vaccinated": 40.2, "percent_vaccinated": 45.26, "population": 612984, "total_vaccinated": 267820, "vaccine_doses": 505699 }, "SS": { "cases": 17823, "deaths": 138, "deaths_per_million": 12.839, "fully_vaccinated": 1531295, "name": "Suid-Soedan", "percent_fully_vaccinated": 14.25, "percent_vaccinated": 14.64, "population": 10748272, "total_vaccinated": 1573206, "vaccine_doses": 1623564 }, "ST": { "cases": 6136, "deaths": 76, "deaths_per_million": 340.644, "fully_vaccinated": 101669, "name": "São Tomé en Príncipe", "percent_fully_vaccinated": 45.57, "percent_vaccinated": 56.76, "population": 223107, "total_vaccinated": 126645, "vaccine_doses": 223558 }, "SV": { "cases": 190818, "deaths": 4221, "deaths_per_million": 668.497, "fully_vaccinated": 4330643, "name": "El Salvador", "percent_fully_vaccinated": 68.59, "percent_vaccinated": 73.33, "population": 6314167, "total_vaccinated": 4630037, "vaccine_doses": 11127982 }, "SX": { "cases": null, "deaths": null, "fully_vaccinated": 26515, "name": "Sint Maarten", "percent_fully_vaccinated": 60.2, "percent_vaccinated": 64.72, "population": 44042, "total_vaccinated": 28502, "vaccine_doses": 64027 }, "SY": { "cases": 56947, "deaths": 3162, "deaths_per_million": 148.281, "fully_vaccinated": 1975069, "name": "Sirië", "percent_fully_vaccinated": 9.26, "percent_vaccinated": 13.56, "population": 21324367, "total_vaccinated": 2892516, "vaccine_doses": 4494350 }, "SZ": { "cases": 73353, "deaths": 1422, "deaths_per_million": 1192.682, "fully_vaccinated": 342088, "name": "Eswatini", "percent_fully_vaccinated": 28.69, "percent_vaccinated": 34.43, "population": 1192271, "total_vaccinated": 410506, "vaccine_doses": 746363 }, "TC": { "cases": 6359, "deaths": 36, "deaths_per_million": 797.978, "fully_vaccinated": 30288, "name": "Turks- en Caicoseilande", "percent_fully_vaccinated": 67.14, "percent_vaccinated": 71.68, "population": 45114, "total_vaccinated": 32338, "vaccine_doses": 72837 }, "TD": { "cases": 7491, "deaths": 193, "deaths_per_million": 11.234, "fully_vaccinated": 3608914, "name": "Tsjad", "percent_fully_vaccinated": 21.01, "percent_vaccinated": 21.75, "population": 17179740, "total_vaccinated": 3736379, "vaccine_doses": 3873794 }, "TF": { "name": "Franse Suidelike en Antarktiese Gebiede" }, "TG": { "cases": 38394, "deaths": 282, "deaths_per_million": 32.621, "fully_vaccinated": 1425113, "name": "Togo", "percent_fully_vaccinated": 16.49, "percent_vaccinated": 24.9, "population": 8644829, "total_vaccinated": 2152846, "vaccine_doses": 3262548 }, "TH": { "cases": 4643012, "deaths": 32166, "deaths_per_million": 449.239, "fully_vaccinated": 53345775, "name": "Thailand", "percent_fully_vaccinated": 74.5, "percent_vaccinated": 79.5, "population": 71601103, "total_vaccinated": 56925725, "vaccine_doses": 141828851 }, "TJ": { "cases": 17786, "deaths": 125, "deaths_per_million": 12.82, "fully_vaccinated": 4976770, "name": "Tadjikistan", "percent_fully_vaccinated": 51.05, "percent_vaccinated": 53.23, "population": 9750064, "total_vaccinated": 5189877, "vaccine_doses": 12504152 }, "TK": { "fully_vaccinated": 1125, "name": "Tokelau", "percent_fully_vaccinated": 60.84, "percent_vaccinated": 72.42, "population": 1849, "total_vaccinated": 1339, "vaccine_doses": 3326 }, "TL": { "cases": 23144, "deaths": 136, "deaths_per_million": 102.957, "fully_vaccinated": 737788, "name": "Oos-Timor", "percent_fully_vaccinated": 55.85, "percent_vaccinated": 64.14, "population": 1320942, "total_vaccinated": 847289, "vaccine_doses": 1772992 }, "TM": { "cases": null, "deaths": null, "fully_vaccinated": 9753, "name": "Turkmenistan", "percent_vaccinated": 0.53, "total_vaccinated": 32240, "vaccine_doses": 41993 }, "TN": { "cases": 1142793, "deaths": 29229, "deaths_per_million": 2383.522, "fully_vaccinated": 6379629, "name": "Tunisië", "percent_fully_vaccinated": 52.02, "percent_vaccinated": 72.52, "population": 12262946, "total_vaccinated": 8893511, "vaccine_doses": 14916574 }, "TO": { "cases": 14741, "deaths": 12, "deaths_per_million": 113.189, "fully_vaccinated": 76562, "name": "Tonga", "percent_fully_vaccinated": 72.22, "percent_vaccinated": 85.54, "population": 106017, "total_vaccinated": 90683, "vaccine_doses": 204860 }, "TR": { "cases": 16671848, "deaths": 100400, "deaths_per_million": 1184.306, "fully_vaccinated": 53142069, "name": "Turkye", "percent_fully_vaccinated": 62.69, "percent_vaccinated": 68.31, "population": 84775404, "total_vaccinated": 57910986, "vaccine_doses": 151924922 }, "TT": { "cases": 177824, "deaths": 4119, "deaths_per_million": 2699.81, "fully_vaccinated": 716265, "name": "Trinidad en Tobago", "percent_fully_vaccinated": 46.95, "percent_vaccinated": 49.35, "population": 1525663, "total_vaccinated": 752884, "vaccine_doses": 1579280 }, "TV": { "cases": null, "deaths": null, "fully_vaccinated": 6160, "name": "Tuvalu", "percent_fully_vaccinated": 51.66, "percent_vaccinated": 53.4, "population": 11925, "total_vaccinated": 6368, "vaccine_doses": 12528 }, "TW": { "cases": 5142279, "deaths": 9728, "deaths_per_million": 407.713, "fully_vaccinated": 20064146, "name": "Republiek China", "percent_fully_vaccinated": 84.09, "percent_vaccinated": 89.87, "population": 23859912, "total_vaccinated": 21443466, "vaccine_doses": 60495075 }, "TZ": { "cases": 38712, "deaths": 841, "deaths_per_million": 13.226, "fully_vaccinated": 14775183, "name": "Tanzanië", "percent_fully_vaccinated": 23.24, "percent_vaccinated": 25.66, "population": 63588334, "total_vaccinated": 16315065, "vaccine_doses": 19927742 }, "UA": { "cases": 5325288, "deaths": 116580, "deaths_per_million": 2678.066, "fully_vaccinated": 15221792, "name": "Oekraïne", "percent_fully_vaccinated": 35.02, "percent_vaccinated": 36.19, "population": 43531422, "total_vaccinated": 15729617, "vaccine_doses": 31683310 }, "UG": { "cases": 169396, "deaths": 3628, "deaths_per_million": 79.121, "fully_vaccinated": 12434786, "name": "Uganda", "percent_fully_vaccinated": 27.12, "percent_vaccinated": 39.7, "population": 45853778, "total_vaccinated": 18203390, "vaccine_doses": 24859885 }, "US": { "cases": 94028125, "deaths": 1043089, "deaths_per_million": 3095.241, "fully_vaccinated": 223914723, "name": "Verenigde State van Amerika", "percent_fully_vaccinated": 67.44, "percent_vaccinated": 79.11, "population": 336997624, "total_vaccinated": 262643277, "vaccine_doses": 608937334 }, "UY": { "cases": 977305, "deaths": 7438, "deaths_per_million": 2170.88, "fully_vaccinated": 2891637, "name": "Uruguay", "percent_fully_vaccinated": 84.4, "percent_vaccinated": 87.56, "population": 3426260, "total_vaccinated": 3000127, "vaccine_doses": 8726087 }, "UZ": { "cases": 243728, "deaths": 1637, "deaths_per_million": 48.032, "fully_vaccinated": 15794134, "name": "Oesbekistan", "percent_fully_vaccinated": 46.34, "percent_vaccinated": 58.36, "population": 34081449, "total_vaccinated": 19890447, "vaccine_doses": 58191020 }, "VA": { "cases": 29, "deaths": 0, "fully_vaccinated": null, "name": "Vatikaanstad", "percent_vaccinated": null, "population": 511, "total_vaccinated": null, "vaccine_doses": null }, "VC": { "cases": 9415, "deaths": 115, "deaths_per_million": 1102.251, "fully_vaccinated": 31168, "name": "St. Vincent en die Grenadine", "percent_fully_vaccinated": 29.87, "percent_vaccinated": 35.51, "population": 104332, "total_vaccinated": 37052, "vaccine_doses": 72280 }, "VE": { "cases": 541807, "deaths": 5792, "deaths_per_million": 205.391, "fully_vaccinated": 14287370, "name": "Venezuela", "percent_fully_vaccinated": 49.77, "percent_vaccinated": 77.19, "population": 28199866, "total_vaccinated": 22157232, "vaccine_doses": 37860994 }, "VG": { "cases": 7131, "deaths": 63, "deaths_per_million": 2024.291, "fully_vaccinated": 18187, "name": "Britse Maagde-eilande", "percent_fully_vaccinated": 58.44, "percent_vaccinated": 62.44, "population": 31122, "total_vaccinated": 19433, "vaccine_doses": 41346 }, "VI": { "population": 104218 }, "VN": { "cases": 11396205, "deaths": 43110, "deaths_per_million": 442.299, "fully_vaccinated": 80185029, "name": "Viëtnam", "percent_fully_vaccinated": 82.27, "percent_vaccinated": 89.04, "population": 97468028, "total_vaccinated": 86785069, "vaccine_doses": 234856999 }, "VU": { "cases": 11777, "deaths": 14, "deaths_per_million": 43.868, "fully_vaccinated": 130607, "name": "Vanuatu", "percent_fully_vaccinated": 40.93, "percent_vaccinated": 44.91, "population": 319136, "total_vaccinated": 143339, "vaccine_doses": 289912 }, "WF": { "cases": 761, "deaths": 7, "deaths_per_million": 602.047, "fully_vaccinated": 6457, "name": "Wallis en Futuna", "percent_fully_vaccinated": 58.2, "percent_vaccinated": 58.44, "population": 11627, "total_vaccinated": 6483, "vaccine_doses": 16426 }, "WS": { "cases": 15767, "deaths": 29, "deaths_per_million": 132.563, "fully_vaccinated": 198896, "name": "Samoa", "percent_fully_vaccinated": 90.92, "percent_vaccinated": 104.81, "population": 218764, "total_vaccinated": 229291, "vaccine_doses": 503009 }, "XC": { "cases": null, "deaths": null, "fully_vaccinated": 275988, "name": "Turkse Republiek van Noord-Siprus", "percent_fully_vaccinated": 72.2, "percent_vaccinated": 74.39, "total_vaccinated": 284357, "vaccine_doses": 617389 }, "XK": { "cases": 270709, "deaths": 3191, "deaths_per_million": 1790.569, "fully_vaccinated": 824478, "name": "Kosovo", "percent_fully_vaccinated": 46.26, "percent_vaccinated": 50.84, "population": 1782115, "total_vaccinated": 906013, "vaccine_doses": 1835458 }, "XW": { "cases": 599293387, "deaths": 6481405, "deaths_per_million": 819.467, "fully_vaccinated": 4908859172, "name": "Wêreld", "note": "Lande wat nie data rapporteer vir 'n spesifieke kolom nie se data is nie ingesluit by die wêreldtotaal vir dié kolom nie.", "percent_fully_vaccinated": 62.06, "percent_vaccinated": 67.51, "population": 7909295152, "total_vaccinated": 5339739180, "vaccine_doses": 12520495128 }, "YE": { "cases": 11922, "deaths": 2155, "deaths_per_million": 65.339, "fully_vaccinated": 452843, "name": "Jemen", "percent_fully_vaccinated": 1.37, "percent_vaccinated": 2.16, "population": 32981641, "total_vaccinated": 712781, "vaccine_doses": 880609 }, "YT": { "name": "Mayotte" }, "ZA": { "cases": 4010752, "deaths": 102084, "deaths_per_million": 1718.81, "fully_vaccinated": 19302167, "name": "Suid-Afrika", "percent_fully_vaccinated": 32.5, "percent_vaccinated": 37.45, "population": 59392255, "total_vaccinated": 22241820, "vaccine_doses": 37414274 }, "ZM": { "cases": 332710, "deaths": 4016, "deaths_per_million": 206.233, "fully_vaccinated": 5642960, "name": "Zambië", "percent_fully_vaccinated": 28.98, "percent_vaccinated": 38.72, "population": 19473125, "total_vaccinated": 7540676, "vaccine_doses": 8830640 }, "ZW": { "cases": 256675, "deaths": 5593, "deaths_per_million": 349.704, "fully_vaccinated": 4692440, "name": "Zimbabwe", "percent_fully_vaccinated": 29.34, "percent_vaccinated": 39.87, "population": 15993524, "total_vaccinated": 6376117, "vaccine_doses": 12182698 } } lyyhyqnq88gyrimgwu0p9yojqopzkx5 10 389615 2521653 2491776 2022-08-26T18:24:25Z Oesjaar 7467 Kom ons kyk... wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Pioneer-program |title = [[Pioneer-program]] |state = {{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}} |listclass = hlist |image = [[Lêer:Pioneer Program - AC82-0178.jpg|none|100px|Pioneer 11 by Saturnus]] |group1 = Eerste sendings |list1 = * [[Pioneer 0]] * ''[[Pioneer 1]]'' * ''[[Pioneer 2]]'' * ''[[Pioneer 3]]'' * ''[[Pioneer 4]]'' * [[Pioneer P-1|Pioneer P-1 (W)]] * [[Pioneer P-3|Pioneer P-3 (X)]] * [[Pioneer P-30|Pioneer P-30 (Y)]] * [[Pioneer P-31|Pioneer P-31 (Z)]] * [[Pioneer 5|''Pioneer 5'' (P-2)]] |group2 = Latere sendings |list2 = * ''[[Pioneer 6, 7, 8, and 9|Pioneer 6]]'' * ''[[Pioneer 6, 7, 8, and 9|Pioneer 7]]'' * ''[[Pioneer 6, 7, 8, and 9|Pioneer 8]]'' * ''[[Pioneer 6, 7, 8, and 9|Pioneer 9]]'' * [[Pioneer 6, 7, 8, and 9#Pioneer E|Pioneer E]] * ''[[Pioneer 10]]'' * ''[[Pioneer 11]]'' * [[Pioneer H]] |group3 = Venus sendings |list3 = * [[Pioneer Venus projek]] ** [[Pioneer Venus Orbiter]] ** [[Pioneer Venus Multiprobe]] |group4 = Sien ook |list4 = **[[Pioneer-plaat]] **[[Eric Burgess]] **[[Carl Sagan]] **[[Frank Drake]] **[[Linda Salzman Sagan]] * [[Pioneer anomalie]] }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> mmr8vqkkpwl2ncarnpqdozdnncg78n5 2521654 2521653 2022-08-26T18:25:20Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Pioneer-program |title = [[Pioneer-program]] |state = {{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}} |listclass = hlist |image = [[Lêer:Pioneer Program - AC82-0178.jpg|none|100px|Pioneer 11 by Saturnus]] |group1 = Eerste sendings |list1 = * [[Pioneer 0]] * ''[[Pioneer 1]]'' * ''[[Pioneer 2]]'' * ''[[Pioneer 3]]'' * ''[[Pioneer 4]]'' * [[Pioneer P-1|Pioneer P-1 (W)]] * [[Pioneer P-3|Pioneer P-3 (X)]] * [[Pioneer P-30|Pioneer P-30 (Y)]] * [[Pioneer P-31|Pioneer P-31 (Z)]] * [[Pioneer 5|''Pioneer 5'' (P-2)]] |group2 = Latere sendings |list2 = * ''[[Pioneer 6, 7, 8, and 9|Pioneer 6]]'' * ''[[Pioneer 6, 7, 8, and 9|Pioneer 7]]'' * ''[[Pioneer 6, 7, 8, and 9|Pioneer 8]]'' * ''[[Pioneer 6, 7, 8, and 9|Pioneer 9]]'' * [[Pioneer 6, 7, 8, and 9#Pioneer E|Pioneer E]] * ''[[Pioneer 10]]'' * ''[[Pioneer 11]]'' * [[Pioneer H]] |group3 = Venus sendings |list3 = * [[Pioneer Venus projek]] ** [[Pioneer Venus Orbiter]] ** [[Pioneer Venus Multiprobe]] |group4 = Sien ook |list4 = * [[Pioneer-plaat]] **[[Eric Burgess]] **[[Carl Sagan]] **[[Frank Drake]] **[[Linda Salzman Sagan]] * [[Pioneer anomalie]] }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> p4js4w8yfljlr453zxp1vr2hhod1klx 0 391936 2521665 2516017 2022-08-26T20:03:20Z Apeiro94 136832 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" align="right" cellpadding="2" style="float:right; width: 22em; " |+ style="font-size:85%;" | |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| [[Beeld:Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg|20px|rand]] Formula 1 Lenovo Grand Prix de France 2022 |- |colspan="3" style="text-align:center;" | |- |colspan="3" style="text-align:center;" | |- | style="width: 20%;" | '''<small>Datum</small>''' | <small>24 Julie 2022</small> |- | '''<small>Plek</small>''' |colspan=2| <small>[[Lêer:Le Castellet circuit map Formula One 2019 and 2021 with corner names English 19 07 2021.svg|200px|Die ''Circuit Paul-Ricard'']]</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Voorste wegspringplek</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small>{{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]]</small> | <small>[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]</small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small>1:30.872</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Vinnigste rondte</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small>{{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]]</small> | <small>[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]</small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small>1:35.781 op rondte 51</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Podium</small> |- | '''<small>1</small>''' || <small>{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]</small>|| <small>[[Red Bull Racing|Red Bull]]</small> |- | '''<small>2</small>''' || <small>{{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]]</small> || <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small> |- | '''<small>3</small>''' || <small>{{GB-VLAG}} [[George Russell]]</small> || <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes]]</small> |} Die '''[[2022 Formule Een-seisoen|2022]] [[Formule Een]] [[Franse Grand Prix]]''' is op [[24 Julie]] [[2022]] op die [[Paul Ricard-renbaan]] gehou. Dit was die twaalfde wedren van die kampioenskap gewees. == Bande == [[Pirelli]] het die volgende bande aan al die spanne in Frankryk verskaf: {| class="wikitable gauche" style="text-align:gauche;" |+ Bande vir gebruik te Le Castellet |- !colspan=3 scope="col"| Bande vir 'n droë baan !colspan=2 scope="col"| Reënbande |- | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_White.svg|55px]]<br />Hard C2 | {{spaces|3}}[[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Yellow.svg|55px]]<br />Medium C3 | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Red.svg|55px]]<br />Sag C4 | {{spaces|1}}[[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Green.svg|55px]]<br />Tussen-in | [[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Blue.svg|55px]]<br />{{spaces|3}}Reën |} == Vrye oefening == === Uitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! rowspan="6"|Vrye oefening 1 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | align=center|16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:33.930 |- !2 | align=center|1 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:34.021 |- !3 | align=center|55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:34.268 |- !4 | align=center|63 | {{GB-VLAG}} [[George Russell]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:34.881 |- !5 | align=center|10 | {{FR-VLAG}} [[Pierre Gasly]] |[[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:34.979 |- style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 2 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- !1 | align=center|55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:32.527 |- !2 | align=center|16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:32.628 |- !3 | align=center|1 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:33.077 |- !4 | align=center|63 | {{GB-VLAG}} [[George Russell]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:33.291 |- !5 | align=center|44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:33.517 |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 3 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- !1 | align=center|1 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:32.272 |- !2 | align=center|55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:32.626 |- !3 | align=center|16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:32.909 |- !4 | align=center|44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:33.255 |- !5 | align=center|11 | {{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:33.293 |} == Kwalifisering == {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! K1 ! K2 ! K3 ! Rooster |- !1 | align=center|16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | '''1:31.727''' | 1:31.216 | '''1:30.872''' | align=center|1 |- !2 | align=center|1 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:31.891 | 1:31.990 | 1:31.176 | align=center|2 |- !3 | align=center|11 | {{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]] | [[Red Bull Racing]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:32.354 | 1:32.120 | 1:31.335 | align=center|3 |- !4 | align=center|44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:33.041 | 1:32.274 | 1:31.765 | align=center|4 |- !5 | align=center|4 | {{GB-VLAG}} [[Lando Norris]] | [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:32.672 | 1:32.777 | 1:32.032 | align=center|5 |- !6 | align=center|63 | {{GB-VLAG}} [[George Russell]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:33.109 | 1:32.633 | 1:32.131 | align=center|6 |- !7 | align=center|14 | {{ES-VLAG}} [[Fernando Alonso]] | [[Alpine F1-span|Alpine]]-[[Renault]] | 1:32.819 | 1:32.631 | 1:32.552 | align=center|7 |- !8 | align=center|22 | {{JP-VLAG}} [[Yuki Tsunoda]] | [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:33.394 | 1:32.836 | 1:32.780 | align=center|8 |- !9 | align=center|55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:32.297 | '''1:31.081''' | ''Geen tyd'' | align=center|19 *^'''1''' |- !10 | align=center|20 | {{DK-VLAG}} [[Kevin Magnussen]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 1:32.756 | 1:32.649 | ''Geen tyd'' | align=center|20 *^'''1''' |- !11 | align=center|3 | {{AU-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]] | [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:33.404 | 1:32.922 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="11"| | align=center|9 |- !12 | align=center|31 | [[Beeld:Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg|20px|rand]] [[Esteban Ocon]] | [[Alpine F1-span|Alpine]]-[[Renault]] | 1:33.346 | 1:33.048 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="12"| | align=center|10 |- !13 | align=center|77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | 1:33.034 | 1:33.052 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="13"| | align=center|11 |- !14 | align=center|5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:33.285 | 1:33.276 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="14"| | align=center|12 |- !15 | align=center|23 | {{TH-VLAG}} [[Alexander Albon]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:33.423 | 1:33.307 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="15"| | align=center|13 |- !16 | align=center|10 | [[Beeld:Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg|20px|rand]] [[Pierre Gasly]] | [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:33.439 *^'''2''' | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="16"| | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="16"| | align=center|14 |- !17 | align=center|18 | {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:33.439 *^'''2''' | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="17"| | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="17"| | align=center|15 |- !18 | align=center|24 | {{CN-VLAG}} [[Zhou Guanyu]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | 1:33.674 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="18"| | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="18"| | align=center|16 |- !19 | align=center|47 | {{DE-VLAG}} [[Mick Schumacher]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | 1:33.701 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="19"| | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="19"| | align=center|17 |- !20 | align=center|6 | {{CA-VLAG}} [[Nicholas Latifi]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:33.794 | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="20"| | style="background-color:#ffcccc" data-sort-value="20"| | align=center|18 |- !colspan=8|K1 107% tyd: 1:38.147 (Bron: ''formula1.com''<ref>{{en}} {{Cite web|url=https://www.formula1.com/en/results.html/2022/races/1116/france/qualifying.html|title=Formula 1 LENOVO Grand Prix de France 2022 - Qualifying|access-date=2022-07-23|date=2022-07-23|publisher=Formula 1® - The Official F1® Website}}</ref>) |} '''*'''^'''1''' [[Carlos Sainz jr.]] en [[Kevin Magnussen]] moes agteraan wegspring weens die vervanging van die Ferrari-enjin. <ref>[https://racingnews365.nl/nog-meer-gridstraffen-voor-door-ferrari-aangedreven-wagens-voor-gp-frankrijk Sainz en Magnussen starten achteraan na vervangen Ferrari-motor.]</ref><br/> '''*'''^'''2''' [[Pierre Gasly]] en [[Lance Stroll]] teken dieselfde tyd aan tydens kwalifisering. Gasly begin egter voor Stroll omdat hy die tyd eerste opgestel het. == Wedren == === Renuitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Rondes ! Tyd/Oorsaak uitval ! Rooster ! Punte |- !1 | align=center|1 | '''{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]''' | '''[[Red Bull Racing]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]]''' | align=center|53 | 1:30:02.112 | align=center|2 | align=center|'''25''' |- !2 | align=center|44 | '''{{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]]''' | '''[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]''' | align=center|53 | +10.587 | align=center|4 | align=center|'''18''' |- !3 | align=center|63 | '''{{GB-VLAG}} [[George Russell]]''' | '''[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]''' | align=center|53 | +16.495 | align=center|6 | align=center|'''15''' |- !4 | align=center|11 | '''{{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]]''' | '''[[Red Bull Racing]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]]''' | align=center|53 | +17.310 | align=center|3 | align=center|'''12''' |- !5 | align=center|55 | '''{{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]]''' | '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | align=center|53 | +28.872 | align=center|19 | align=center|'''11'''{{Pictogram snelste ronde}} |- !6 | align=center|14 | '''{{ES-VLAG}} [[Fernando Alonso]]''' | '''[[Alpine F1-span|Alpine]]-[[Renault]]''' | align=center|53 | +42.879 | align=center|7 | align=center|'''8''' |- !7 | align=center|4 | '''{{GB-VLAG}} [[Lando Norris]]''' | '''[[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]]''' | align=center|53 | +52.026 | align=center|5 | align=center|'''6''' |- !8 | align=center|31 | '''[[Beeld:Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg|20px|rand]] [[Esteban Ocon]]''' | '''[[Alpine F1-span|Alpine]]-[[Renault]]''' | align=center|53 | +56.959 | align=center|10 | align=center|'''4''' |- !9 | align=center|3 | '''{{AU-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]]''' | '''[[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]]''' | align=center|53 | +1:00.372 | align=center|9 | align=center|'''2''' |- !10 | align=center|18 | '''{{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]]''' | '''[[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]]''' | align=center|53 | +1:02.549 | align=center|15 | align=center|'''1''' |- !11 | align=center|5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align=center|53 | +1:04.494 | align=center|12 | |- !12 | align=center|10 | [[Beeld:Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg|20px|rand]] [[Pierre Gasly]] | [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | align=center|53 | +1:05.448 | align=center|14 | |- !13 | align=center|23 | {{TH-VLAG}} [[Alexander Albon]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align=center|53 | +1:08.565 | align=center|13 | |- !14 | align=center|77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | align=center|53 | +1:16.666 | align=center|11 | |- !15 | align=center|47 | {{DE-VLAG}} [[Mick Schumacher]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | align=center|53 | +1:20.394 | align=center|17 | |- !16 ^† | align=center|24 | {{CN-VLAG}} [[Zhou Guanyu]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | align=center|47 | Kragbron | align=center|16 | |- !data-sort-value="17"|DNF | align=center|6 | {{CA-VLAG}} [[Nicholas Latifi]] | [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align=center|40 | Botsingskade | align=center|18 | |- !data-sort-value="18"|DNF | align=center|20 | {{DK-VLAG}} [[Kevin Magnussen]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | align=center|37 | Botsingskade | align=center|20 | |- !data-sort-value="20"|DNF | align=center|16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align=center|17 | Tol | align=center|1 | |- !data-sort-value="19"|DNF | align=center|22 | {{JP-VLAG}} [[Yuki Tsunoda]] | [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | align=center|17 | Botsingskade/vloer | align=center|8 |- !colspan=8| Bron: ''formula1.com'' <ref>{{Cite web|url=https://www.formula1.com/en/results.html/2022/races/1116/france/race-result.html|title=Formula 1 Lenovo Grand Prix de France 2022 - Race result|access-date=2022-07-24|date=2022-07-24|publisher=Formula 1® - The Official F1® Website|taal=en}}</ref> |} {{Pictogram snelste ronde}} [[Carlos Sainz jr.]] ontvang 'n ekstra punt vir die vinnigste rondte gery.<br/> '''*'''^'''1''' [[Zhou Guanyu]] ontvang 'n straf van vyf sekondes weens 'n botsing met [[Mick Schumacher]].<br/> '''*'''^'''2''' [[Yuki Tsunoda]] val uit weens botsingskade veroorsaak in rondte 1 deur [[Esteban Ocon]], wat 'n straf van vyf sekondes kry, wat hy tydens 'n kuipestop neem.<br/> '''^†''' [[Zhou Guanyu]] haal nie die eindstreep nie, maar word wel geklassifiseer, omdat hy meer as 90% van die renafstand afgelê het. == Puntestand na die Grand Prix == === Renjaers === {| class="wikitable" style="font-size:90%;" ! Plek !! No. !! Renjaer !! Span !! Punte !! Var. |- ! 1 | align="center" |1 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]] | align="center" |233 | {{bestendig}} |- ! 2 | align="center" |16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" |170 | {{bestendig}} |- ! 3 | align="center" |11 | {{MX-VLAG}} [[Sergio Pérez]] | [[Red Bull Racing|Red Bull]] | align="center" |163 | {{bestendig}} |- ! 4 | align="center" |55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" |144 | {{bestendig}} |- ! 5 | align="center" |63 | {{GB-VLAG}} [[George Russell]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes]] | align="center" |143 | {{bestendig}} |- ! 6 | align="center" |44 | {{GB-VLAG}} [[Lewis Hamilton]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes]] | align="center" |127 | {{bestendig}} |- ! 7 | align="center" |4 | {{GB-VLAG}} [[Lando Norris]] | [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align="center" |70 | {{bestendig}} |- ! 8 | align="center" |31 | [[Beeld:Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg|20px|rand]] [[Esteban Ocon]] | [[Alpine F1-span|Alpine]]-[[Renault]] | align="center" |56 | {{bestendig}} |- ! 9 | align="center" |77 | {{FI-VLAG}} [[Valtteri Bottas]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | align="center" |46 | {{bestendig}} |- ! 10 | align="center" |14 | {{ES-VLAG}} [[Fernando Alonso]] | [[Alpine F1-span|Alpine]]-[[Renault]] | align="center" |37 | {{bestendig}} |- ! 11 | align="center" |20 | {{DK-VLAG}} [[Kevin Magnussen]] | [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] | align="center" |22 | {{bestendig}} |- ! 12 | align="center" |22 | {{AT-VLAG}} [[Daniel Ricciardo]] | [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align="center" |19 | {{bestendig}} |- ! 13 | align="center" | 10 | [[Beeld:Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg|20px|rand]] [[Pierre Gasly]] | [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | align="center" |16 | {{bestendig}} |- ! 14 | align="center" |5 | {{DE-VLAG}} [[Sebastian Vettel]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align="center" |15 | {{bestendig}} |- ! 15 | align="center" |23 | {{DE-VLAG}} [[Mick Schumacher]] | [[Haas F1-span|Haas-Ferrari]] | align="center" |12 | {{bestendig}} |- ! 16 | align="center" |22 | {{JP-VLAG}} [[Yuki Tsunoda]] | [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | align="center" |11 | {{bestendig}} |- ! 17 | align="center" |24 | {{CN-VLAG}} [[Zhou Guanyu]] | [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] | align="center" |5 | {{bestendig}} |- ! 18 | align="center" |18 | {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | align="center" |4 | {{wins}} |- ! 19 | align="center" |23 | {{TH-VLAG}} [[Alexander Albon]] | [[WilliamsF1|Williams-Mercedes]] | align="center" |3 | {{verlies}} |} === Vervaardigers === {| class="wikitable" style="font-size:95%;" |- ! Plek !! Span !! Punte |- | {{0}}1 || [[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] || 396 |- | {{0}}2 || [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] || 314 |- | {{0}}3 || [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes]] || 270 |- | {{0}}4 || [[Alpine F1-span|Alpine-Renault]] || 93 |- | {{0}}5 || [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] || 89 |- | {{0}}6 || [[Alfa Romeo (Formule 1)|Alfa Romeo]]-[[Ferrari]] || 51 |- | {{0}}7 || [[Haas F1-span|Haas]]-[[Ferrari]] || 34 |- | {{0}}8 || [[Scuderia AlphaTauri|AlphaTauri]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] || 27 |- | {{0}}9 || [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] || 19 |- | 10 || [[Williams F1|Williams]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] || 3 |} ==Verwysings== {{Verwysings}} {{F1GP 2016–25}} [[Kategorie:Franse Grand Prix]] [[Kategorie:Sport in 2022|Frankryk]] qv9jme2su5q1oonbz65zbijebwe9sjy 0 392599 2521646 2521408 2022-08-26T18:09:07Z Oesjaar 7467 /* Spesies */ Ai! wikitext text/x-wiki {{Skuinse titel}} {{Outomatiese taksoboks | name = Douvygies | image =Drosanthemum_speciosumP1050020.JPG | image_caption = ''[[Drosanthemum speciosum]]'' | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum | authority = Schwantes | subdivision_ranks = Spesies | subdivision = <center>[[#Spesies|Sien teks]]</center> | synonyms = }} '''''Drosanthemum''''', in die volksmond bekend as die '''douvygies''', is 'n [[vetplant]]-[[genus]] wat tot die [[Aizoaceae]] behoort en in 1927 vir die eerste keer beskryf is. Die genus is [[inheems]] aan [[Namibië]] en [[Suid-Afrika]]. Die plante is klein, regop struikies.<ref>[[John Charles Manning|John Manning.]] 2018. Field Guide to Fynbos, Struik Nature, 2018 ISBN 978-1-77584-590-4</ref> Daar is 110 [[spesie]]s wat tot die genus hoort en 25 is deel van die [[fynbos]]. Die genus kom hoofsaaklik in die winterreënval gebied voor. == Spesies == Daar is 110 spesies wat tot die genus hoort:<ref>https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:16172-1</ref> {{div col|colwidth=24em}} * ''[[Drosanthemum acuminatum]]'' <small>[[Louisa Bolus|L.Bolus]]</small> * ''[[Drosanthemum acutifolium]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum albens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum albiflorum]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum ambiguum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum anomalum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum anemophilum]]'' <small>[[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]] & S.A.Hammer</small> * ''[[Drosanthemum archeri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum attenuatum]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum austricola]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum autumnale]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum barkerae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum bellum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum bicolor]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum boerhavii]]'' <small>(Eckl. & Zeyh.) [[Heidrun Hartmann|H.E.K.Hartmann]]</small> * ''[[Drosanthemum brakfonteinense]]'' <small>Liede, A.Schweiger & H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Drosanthemum breve]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum brevifolium]]'' <small>(Aiton) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum calycinum]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum capillare]]'' <small>(L.f.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum cereale]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum chrysum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum collinum]]'' <small>(Sond.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum comptonii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum concavum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum crassum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum curtophyllum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum cymiferum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum deciduum]]'' <small>H.E.K.Hartmann & Bruckm.</small> * ''[[Drosanthemum decumbens]]'' <small>(L.Bolus) van Jaarsv.</small> * ''[[Drosanthemum dejagerae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum delicatulum]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum dipageae]]'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Drosanthemum duplessiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum eburneum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum ecclesianum]]'' <small>Liede & H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Drosanthemum edwardsiae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum erigeriflorum]]'' <small>(Jacq.) Stearn</small> * ''[[Drosanthemum exspersum]]'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum filiforme]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum flammeum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum flavum]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum floribundum]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum fourcadei]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum framesii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum fulleri]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum giffenii]]'' <small>(L.Bolus) Schwantes ex H.Jacobsen</small> * ''[[Drosanthemum glabrescens]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum globosum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum godmaniae]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum gracillimum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum hallii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum hirtellum]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum hispidum]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum hispifolium]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum inornatum]]'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum intermedium]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum jamesii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum karrooense]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum latipetalum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum lavisii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum laxum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum leipoldtii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum leptum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum lignosum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum lique]]'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum longipes]]'' <small>(L.Bolus) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Drosanthemum luederitzii]]'' <small>(Engl.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum macrocalyx]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum maculatum]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum marinum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum mathewsii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum micans]]'' <small>(L.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum muirii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum nollothense]]'' <small>Liede & H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Drosanthemum nordenstamii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum obibense]]'' <small>Liede & H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Drosanthemum oculatum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum opacum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum overbergense]]'' <small>Klak</small> * ''[[Drosanthemum pallens]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum papillatum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum parvifolium]]'' <small>Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum pauper]]'' <small>(Dinter) Dinter & Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum praecultum]]'' <small>(N.E.Br.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum prostratum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum pubipetalum]]'' <small>(L.Bolus) Klak</small> * ''[[Drosanthemum pulchellum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum pulchrum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum pulverulentum]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum quadratum]]'' <small>Klak</small> * ''[[Drosanthemum ramosissimum]]'' <small>(Schltr.) L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum salicola]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum schoenlandianum]]'' <small>(Schltr.) L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum semiglobosum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum speciosum]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum stokoei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum striatum]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum subclausum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum subcompressum]]'' <small>(Haw.) Schwantes</small> * ''[[Drosanthemum subplanum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum subspinosum]]'' <small>(Kuntze) H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Drosanthemum tetramerum]]'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Drosanthemum thudichumii]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum tuberculiferum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum uniondalense]]'' <small>H.E.K.Hartmann</small> * ''[[Drosanthemum vandermerwei]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum vespertinum]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum wittebergense]]'' <small>L.Bolus</small> * ''[[Drosanthemum worcesterense]]'' <small>L.Bolus</small> {{div col end}} == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum| ]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] 30nhbu8ofbhz0ves5il9z3aln3to28p 0 392939 2521604 2519940 2022-08-26T15:16:56Z CommonsDelinker 1161 "DIAO_Foto.jpg" is verwyder omdat dit in Commons deur [[commons:User:Túrelio|Túrelio]] verwyder is omrede: [[:c:COM:L|Copyright violation]]: https://vk.com/official_diao?z=photo63171856_457261213%2Falbum63171856_0%2Frev wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Musikale kunstenaar|naam=Diao|beeld=|beeldgrootte=|dwarsformaat=|beeldbeskrywing=|beeldonderskrif=|agtergrondkleur=solo|geboortenaam=|alias=|geboortedatum={{Geboortedatum en ouderdom|1996|04|01}}|geboorteplek=[[Redkino]], [[Rusland]]|oorsprong={{Vlagland|Rusland}}|sterfdatum=|sterfplek=|genre=[[Elektroniese musiek]], EDM|beroep=[[Musiekprodusent]], [[DJ]]|instrument=FL Studio|jare_aktief=2012–nou|etiket=|assosiasies=|webwerf=|huidige_lede=|gewese_lede=|Img=}} '''Dmitri Wjatsjeslawowitsj Koeznetsof''' (gebore [[1 April]] [[1996]], Redkino, [[Twer-oblast]], [[Rusland]]), beter bekend onder sy verhoognaam, '''DIAO''', is 'n Russiese [[komponis]], musikant, sanger-liedjieskrywer en [[Musiekprodusent|musiekvervaardiger]].<ref>{{Cite web|url=https://tverlife.ru/music/muzykalnaja-sreda-diao/|title=Музыкальная среда. DIAO|website=tverlife.ru|access-date=2022-08-14}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://tverlife.ru/music/tverlajf-muzykalnyj-otkryvaem-molodyh-ispolnitelej-iz-tverskoj-oblasti/|title=«Тверьлайф» музыкальный: открываем молодых исполнителей из Тверской области|website=tverlife.ru|access-date=2022-08-14}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://big-stars.ru/shou-biznes/dmitrij-kuznecov-biografiya/|title=Дмитрий Кузнецов: биография, сколько лет, фото музыканта|last=Big-Stars|date=2020-09-02|website=Big-Stars|language=ru-RU|access-date=2022-08-14}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://onlinemusicawards.ru/artists/diao|title=DIAO|website=onlinemusicawards.ru|language=ru|access-date=2022-08-14}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://onlinemusicawards.ru/artists/diao|title=DIAO|website=onlinemusicawards.ru|language=ru|access-date=2022-08-14}}</ref> Hy is die wenner van die popsangerkompetisie in 2016 (beste duet), sowel as van die Patriotismekompetisie (beste duet).<ref>{{Cite web|url=https://tverigrad.ru/publication/zhitelejj-tveri-priglashayut-na-khip-khop-festival/|title=Жителей Твери приглашают на хип-хоп-фестиваль — Твериград|website=tverigrad.ru|language=ru|access-date=2022-08-14}}</ref> Hy was 'n deelnemer aan die program "Songs", seisoen 1, op TNT en aan "Parade of Talents".<ref>{{Cite web|url=https://big-stars.ru/shou-biznes/dmitrij-kuznecov-biografiya/|title=Дмитрий Кузнецов: биография, сколько лет, фото музыканта|last=Big-Stars|date=2020-09-02|website=Big-Stars|language=ru-RU|access-date=2022-08-14}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://smi2.ru/article/124137591/story|title=СМИ2|website=smi2.ru|access-date=2022-08-14}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://vk.com/official_page_diao|title=DIAO {{!}} Диао {{!}} ВКонтакте|website=vk.com|language=ru|access-date=2022-08-14}}</ref> == Toekennings == * Wenner van die Konakovo Lights-toekenning in 2014-2017 * Wenner van die streektalentkompetisie in die rapkategorie in 2016 en 2019 * Bronswenner van "RAP-Style 2020" * Die beste kunstenaar van Julie 2020 in Rap-styl volgens New Wave-radio * Beste presteerder van 2020 as deel van New Stars in New Wave! * II- en III-graadwenner in die "Kom ons sing 'n lied vir oorlog"-kompetisie * III-graadwenner in die "Rap-sangers"-kompetisie * 3de plek wenner van die "Doen Goed"-tekenkompetisie * Wenner van die Young Musicians-kompetisie == Diskografie == === EP === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" ! scope="col" style="width:15.8em;" |naam ! scope="col" style="width:17.9em;" | Inligting |- ! scope="row" | ''Die wêreld het gewag'' <ref>{{Cite web}}</ref> | * Vrystelling: [[6 Mei]] [[2022]] * ETIKET: Studio Soyuz * Formaat: digitale verspreiding |} === Enkellopendes === {| class="wikitable" |+ !jaar ! naam ! Formaat |- | rowspan="6" | 2019 | Hou van jou | <small>digitale verspreiding</small> |- | Verraad | <small>digitale verspreiding</small> |- | Dit maak nie meer seer nie | <small>digitale verspreiding</small> |- | Dinamiet (met Sasha se golf) | <small>digitale verspreiding</small> |- | Wêreld vir twee | <small>digitale verspreiding</small> |- | Waarheen gaan die wêreld? | <small>digitale verspreiding</small> |- | rowspan="6" | 2020 | Koud tussen ons | <small>digitale verspreiding</small> |- | Tree vorentoe | <small>digitale verspreiding</small> |- | Jaag 'n droom na | <small>digitale verspreiding</small> |- | Laaste dans (feat. LineDi) | <small>digitale verspreiding</small> |- | Jy is my oseaan | <small>digitale verspreiding</small> |- | Maak 'n skuif | <small>digitale verspreiding</small> |- | rowspan="21" | 2021 | ag my | <small>digitale verspreiding</small> |- | Forever Together (Sergey Insaroff Remix) | <small>digitale verspreiding</small> |- | Nag saam met jou | <small>digitale verspreiding</small> |- | Saam met jou | <small>digitale verspreiding</small> |- | Saam met jou (akoestiese weergawe) | <small>digitale verspreiding</small> |- | My (met UITSENDING) | <small>digitale verspreiding</small> |- | Dinamiet (met Sasha Wave) [PR Project Remix] | <small>digitale verspreiding</small> |- | My Land (met Sagol) | <small>digitale verspreiding</small> |- | Meer as liefde (met Heavenly) | <small>digitale verspreiding</small> |- | Somer (met Sergei Insaroff) | <small>digitale verspreiding</small> |- | Dit is te laat (met Julia Drobot, skepper) | <small>digitale verspreiding</small> |- | Pynlik | <small>digitale verspreiding</small> |- | Tussen ons | <small>digitale verspreiding</small> |- | Waar is jy | <small>digitale verspreiding</small> |- | Wees lief vir my | <small>digitale verspreiding</small> |- | FC Redkino | <small>digitale verspreiding</small> |- | Hardop dink | <small>digitale verspreiding</small> |- | Elke dag | <small>digitale verspreiding</small> |- | As | <small>digitale verspreiding</small> |- | Vlieg (met Julia Drobot) | <small>digitale verspreiding</small> |- | Legkaarte | <small>digitale verspreiding</small> |- | rowspan="7" | 2022 | Nuwe jaar | <small>digitale verspreiding</small> |- | Wanneer jy my sien (met Jesus) | <small>digitale verspreiding</small> |- | Gaping | <small>digitale verspreiding</small> |- | Wie is ek vir jou? | <small>digitale verspreiding</small> |- | Tyd | <small>digitale verspreiding</small> |- | Sigaretrook | <small>digitale verspreiding</small> |- | Sien uit daarna | <small>digitale verspreiding</small> |} == Interessante feite == * Dmitry is die stigter van die pop-rock-groep Cool Looks Klan en van die musieketiket DIAO. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geboortes in 1996]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Russiese komponiste]] 69n8s21oybgulb0js17p14qwq2i1z98 0 393292 2521594 2521452 2022-08-26T14:34:17Z Aliwal2012 39067 /* Vrye oefening */ FP1 wikitext text/x-wiki {{Sporttoekoms}} [[Lêer:F1 logo.png|regs|140px]] {| class="infobox" align="right" cellpadding="2" style="float:right; width: 22em; " |+ style="font-size:85%;" | |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| {{vlagikoon|BEL}} 2022 Formule 1 Belgiese Grand Prix |- |colspan="3" style="text-align:center;" | |- |colspan="3" style="text-align:center;" | [[Lêer:Circuit Spa 2007.png|220px]] |- | style="width: 20%;" | '''<small>Datum</small>''' | <small>28 Augustus 2022</small> |- | '''<small>Plek</small>''' |colspan=2| <small>[[Circuit de Spa-Francorchamps]]</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Voorste wegspringplek</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small></small> | <small></small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small></small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Vinnigste Rondte</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small></small> | <small></small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small></small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Podiumplekke</small> |- | <!--'''<small>1</small>''' || <small>{{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]]</small> || <small> [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]</small> |- | '''<small>2</small>''' || <small>{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]</small> || <small>[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda]]</small> |- | '''<small>3</small>''' || <small>{{vlagikoon|GB}} [[Lewis Hamilton]]</small> || <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small>--> |} Die [[2022 Formule Een-seisoen|2022 Formule Een]] [[Belgiese Grand Prix]] word op [[28 Augustus]] [[2022]] op die [[Circuit de Spa-Francorchamps]], in [[België]], gehou. Dit sal die veertiende wedren van die kampioenskapseisoen wees. == Bande == [[Pirelli]] sal die volgende bande aan alle spanne verskaf: {| class="wikitable gauche" style="text-align:gauche;" |+ Bande vir gebruik te Spa-Francorchamps |- !colspan=3 scope="col"| Bande vir 'n droë baan !colspan=2 scope="col"| Reënbande |- | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_White.svg|55px]]<br />Hard C1 | {{spaces|3}}[[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Yellow.svg|55px]]<br />Medium C2 | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Red.svg|55px]]<br />Sag C3 | {{spaces|1}}[[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Green.svg|55px]]<br />Tussen-in | [[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Blue.svg|55px]]<br />{{spaces|3}}Reën |} == Oefensessies == === Vrye oefening === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! rowspan="6"|Vrye oefening 1 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- !1 | align=center|55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:46.538 |- !2 | align=center|16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:46.607 |- !3 | align=center|1 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:46.755 |- !4 | align=center|63 | {{GB-VLAG}} [[George Russell]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:47.396 |- !5 | align=center|18 | {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:47.437 |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 2 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | | | | |- ! 2 | | | | |- ! 3 | | | | |- ! 4 | | | | |- ! 5 | | | | |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 3 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | | | | |- ! 2 | | | | |- ! 3 | | | | |- ! 4 | | | | |- ! 5 | | | | |} == Kwalifisering == {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! K1 ! K2 ! K3 ! Rooster |- ! 1 | | | | | | | 1 |- ! 2 | | | | | | | 2 |- ! 3 | | | | | | | 3 |- ! 4 | | | | | | | 4 |- ! 5 | | | | | | | 5 |- ! 6 | | | | | | | 6 |- ! 7 | | | | | | | 7 |- ! 8 | | | | | | | 8 |- ! 9 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 9 |- ! 10 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 10 |- ! 11 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 11 |- ! 12 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 12 |- ! 13 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 13 |- ! 14 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 14 |- ! 15 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 15 |- ! 16 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 16 |- ! 17 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 17 |- ! 18 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 18 |- ! 19 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 19 |- ! 20 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 20 |- |- !colspan="8"| 107% tyd: |} == Wedren == === Renuitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Rondes ! Tyd/Oorsaak uitval ! Rooster ! Punte |- ! 1 | | '''''' | '''''' | | | | '''25''' |- ! 2 | | '''''' | '''''' | | | | '''18''' |- ! 3 | | '''''' | '''''' | | | | '''15''' |- ! 4 | | '''''' | '''''' | | | | '''12''' |- ! 5 | | '''''' | '''''' | | | | '''10''' |- ! 6 | | '''''' | '''''' | | | | '''8''' |- ! 7 | | '''''' | '''''' | | | | '''6''' |- ! 8 | | '''''' | '''''' | | | | '''4''' |- ! 9 | | '''''' | '''''' | | | | '''2''' |- ! 10 | | '''''' | '''''' | | | | '''1''' |- ! 11 | | | | | | | |- ! 12 | | | | | | | |- ! 13 | | | | | | | |- ! 14 | | | | | | | |- ! 15 | | | | | | | |- ! 16 | | | | | | | |- ! 17 | | | | | | | |- ! 18 | | | | | | | |- ! 19 | | | | | | | |- ! 20 | | | | | | | |} ==Verwysings== {{Verwysings}} {{F1GP 2016–25}} [[Kategorie:Belgiese Grand Prix]] [[Kategorie:Sport in 2022|Belgie]] [[Kategorie:Sport in België]] h0q8euwc2bnoj3mino3odtfpf4elqhp 2521643 2521594 2022-08-26T18:07:14Z Aliwal2012 39067 /* Vrye oefening */ FP2 wikitext text/x-wiki {{Sporttoekoms}} [[Lêer:F1 logo.png|regs|140px]] {| class="infobox" align="right" cellpadding="2" style="float:right; width: 22em; " |+ style="font-size:85%;" | |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| {{vlagikoon|BEL}} 2022 Formule 1 Belgiese Grand Prix |- |colspan="3" style="text-align:center;" | |- |colspan="3" style="text-align:center;" | [[Lêer:Circuit Spa 2007.png|220px]] |- | style="width: 20%;" | '''<small>Datum</small>''' | <small>28 Augustus 2022</small> |- | '''<small>Plek</small>''' |colspan=2| <small>[[Circuit de Spa-Francorchamps]]</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Voorste wegspringplek</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small></small> | <small></small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small></small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Vinnigste Rondte</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small></small> | <small></small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small></small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Podiumplekke</small> |- | <!--'''<small>1</small>''' || <small>{{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]]</small> || <small> [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]</small> |- | '''<small>2</small>''' || <small>{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]</small> || <small>[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda]]</small> |- | '''<small>3</small>''' || <small>{{vlagikoon|GB}} [[Lewis Hamilton]]</small> || <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small>--> |} Die [[2022 Formule Een-seisoen|2022 Formule Een]] [[Belgiese Grand Prix]] word op [[28 Augustus]] [[2022]] op die [[Circuit de Spa-Francorchamps]], in [[België]], gehou. Dit sal die veertiende wedren van die kampioenskapseisoen wees. == Bande == [[Pirelli]] sal die volgende bande aan alle spanne verskaf: {| class="wikitable gauche" style="text-align:gauche;" |+ Bande vir gebruik te Spa-Francorchamps |- !colspan=3 scope="col"| Bande vir 'n droë baan !colspan=2 scope="col"| Reënbande |- | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_White.svg|55px]]<br />Hard C1 | {{spaces|3}}[[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Yellow.svg|55px]]<br />Medium C2 | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Red.svg|55px]]<br />Sag C3 | {{spaces|1}}[[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Green.svg|55px]]<br />Tussen-in | [[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Blue.svg|55px]]<br />{{spaces|3}}Reën |} == Oefensessies == === Vrye oefening === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! rowspan="6"|Vrye oefening 1 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- !1 | align=center|55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:46.538 |- !2 | align=center|16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:46.607 |- !3 | align=center|1 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:46.755 |- !4 | align=center|63 | {{GB-VLAG}} [[George Russell]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:47.396 |- !5 | align=center|18 | {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:47.437 |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 2 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- !1 | align=center|1 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:45.507 |- !2 | align=center|16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:46.369 |- !3 | align=center|4 | {{GB-VLAG}} [[Lando Norris]] | [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:46.589 |- !4 | align=center|18 | {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:46.635 |- !5 | align=center|55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:46.649 |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 3 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | | | | |- ! 2 | | | | |- ! 3 | | | | |- ! 4 | | | | |- ! 5 | | | | |} == Kwalifisering == {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! K1 ! K2 ! K3 ! Rooster |- ! 1 | | | | | | | 1 |- ! 2 | | | | | | | 2 |- ! 3 | | | | | | | 3 |- ! 4 | | | | | | | 4 |- ! 5 | | | | | | | 5 |- ! 6 | | | | | | | 6 |- ! 7 | | | | | | | 7 |- ! 8 | | | | | | | 8 |- ! 9 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 9 |- ! 10 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 10 |- ! 11 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 11 |- ! 12 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 12 |- ! 13 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 13 |- ! 14 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 14 |- ! 15 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 15 |- ! 16 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 16 |- ! 17 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 17 |- ! 18 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 18 |- ! 19 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 19 |- ! 20 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 20 |- |- !colspan="8"| 107% tyd: |} == Wedren == === Renuitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Rondes ! Tyd/Oorsaak uitval ! Rooster ! Punte |- ! 1 | | '''''' | '''''' | | | | '''25''' |- ! 2 | | '''''' | '''''' | | | | '''18''' |- ! 3 | | '''''' | '''''' | | | | '''15''' |- ! 4 | | '''''' | '''''' | | | | '''12''' |- ! 5 | | '''''' | '''''' | | | | '''10''' |- ! 6 | | '''''' | '''''' | | | | '''8''' |- ! 7 | | '''''' | '''''' | | | | '''6''' |- ! 8 | | '''''' | '''''' | | | | '''4''' |- ! 9 | | '''''' | '''''' | | | | '''2''' |- ! 10 | | '''''' | '''''' | | | | '''1''' |- ! 11 | | | | | | | |- ! 12 | | | | | | | |- ! 13 | | | | | | | |- ! 14 | | | | | | | |- ! 15 | | | | | | | |- ! 16 | | | | | | | |- ! 17 | | | | | | | |- ! 18 | | | | | | | |- ! 19 | | | | | | | |- ! 20 | | | | | | | |} ==Verwysings== {{Verwysings}} {{F1GP 2016–25}} [[Kategorie:Belgiese Grand Prix]] [[Kategorie:Sport in 2022|Belgie]] [[Kategorie:Sport in België]] 10pfeyxtikk4xiet3pe22jq3de38gh3 2521647 2521643 2022-08-26T18:09:09Z Aliwal2012 39067 /* Bande */ wikitext text/x-wiki {{Sporttoekoms}} [[Lêer:F1 logo.png|regs|140px]] {| class="infobox" align="right" cellpadding="2" style="float:right; width: 22em; " |+ style="font-size:85%;" | |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| {{vlagikoon|BEL}} 2022 Formule 1 Belgiese Grand Prix |- |colspan="3" style="text-align:center;" | |- |colspan="3" style="text-align:center;" | [[Lêer:Circuit Spa 2007.png|220px]] |- | style="width: 20%;" | '''<small>Datum</small>''' | <small>28 Augustus 2022</small> |- | '''<small>Plek</small>''' |colspan=2| <small>[[Circuit de Spa-Francorchamps]]</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Voorste wegspringplek</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small></small> | <small></small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small></small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Vinnigste Rondte</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small></small> | <small></small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small></small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Podiumplekke</small> |- | <!--'''<small>1</small>''' || <small>{{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]]</small> || <small> [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]</small> |- | '''<small>2</small>''' || <small>{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]</small> || <small>[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda]]</small> |- | '''<small>3</small>''' || <small>{{vlagikoon|GB}} [[Lewis Hamilton]]</small> || <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small>--> |} Die [[2022 Formule Een-seisoen|2022 Formule Een]] [[Belgiese Grand Prix]] word op [[28 Augustus]] [[2022]] op die [[Circuit de Spa-Francorchamps]], in [[België]], gehou. Dit sal die veertiende wedren van die kampioenskapseisoen wees. == Bande == [[Pirelli]] sal die volgende bande aan alle spanne verskaf: {| class="wikitable gauche" style="text-align:gauche;" |+ Bande vir gebruik te Spa-Francorchamps |- !colspan=3 scope="col"| Bande vir 'n droë baan !colspan=2 scope="col"| Reënbande |- | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_White.svg|55px]]<br />Hard C2 | {{spaces|3}}[[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Yellow.svg|55px]]<br />Medium C3 | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Red.svg|55px]]<br />Sag C4 | {{spaces|1}}[[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Green.svg|55px]]<br />Tussen-in | [[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Blue.svg|55px]]<br />{{spaces|3}}Reën |} == Oefensessies == === Vrye oefening === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! rowspan="6"|Vrye oefening 1 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- !1 | align=center|55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:46.538 |- !2 | align=center|16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:46.607 |- !3 | align=center|1 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:46.755 |- !4 | align=center|63 | {{GB-VLAG}} [[George Russell]] | [[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]] | 1:47.396 |- !5 | align=center|18 | {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:47.437 |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 2 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- !1 | align=center|1 | {{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]] | [[Red Bull Racing]]-[[Red Bull Powertrains|RBPT]] | 1:45.507 |- !2 | align=center|16 | {{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:46.369 |- !3 | align=center|4 | {{GB-VLAG}} [[Lando Norris]] | [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:46.589 |- !4 | align=center|18 | {{CA-VLAG}} [[Lance Stroll]] | [[Aston Martin F1|Aston Martin]]-[[Mercedes-Benz|Mercedes]] | 1:46.635 |- !5 | align=center|55 | {{ES-VLAG}} [[Carlos Sainz jr.]] | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:46.649 |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 3 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | | | | |- ! 2 | | | | |- ! 3 | | | | |- ! 4 | | | | |- ! 5 | | | | |} == Kwalifisering == {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! K1 ! K2 ! K3 ! Rooster |- ! 1 | | | | | | | 1 |- ! 2 | | | | | | | 2 |- ! 3 | | | | | | | 3 |- ! 4 | | | | | | | 4 |- ! 5 | | | | | | | 5 |- ! 6 | | | | | | | 6 |- ! 7 | | | | | | | 7 |- ! 8 | | | | | | | 8 |- ! 9 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 9 |- ! 10 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 10 |- ! 11 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 11 |- ! 12 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 12 |- ! 13 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 13 |- ! 14 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 14 |- ! 15 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 15 |- ! 16 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 16 |- ! 17 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 17 |- ! 18 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 18 |- ! 19 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 19 |- ! 20 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 20 |- |- !colspan="8"| 107% tyd: |} == Wedren == === Renuitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Rondes ! Tyd/Oorsaak uitval ! Rooster ! Punte |- ! 1 | | '''''' | '''''' | | | | '''25''' |- ! 2 | | '''''' | '''''' | | | | '''18''' |- ! 3 | | '''''' | '''''' | | | | '''15''' |- ! 4 | | '''''' | '''''' | | | | '''12''' |- ! 5 | | '''''' | '''''' | | | | '''10''' |- ! 6 | | '''''' | '''''' | | | | '''8''' |- ! 7 | | '''''' | '''''' | | | | '''6''' |- ! 8 | | '''''' | '''''' | | | | '''4''' |- ! 9 | | '''''' | '''''' | | | | '''2''' |- ! 10 | | '''''' | '''''' | | | | '''1''' |- ! 11 | | | | | | | |- ! 12 | | | | | | | |- ! 13 | | | | | | | |- ! 14 | | | | | | | |- ! 15 | | | | | | | |- ! 16 | | | | | | | |- ! 17 | | | | | | | |- ! 18 | | | | | | | |- ! 19 | | | | | | | |- ! 20 | | | | | | | |} ==Verwysings== {{Verwysings}} {{F1GP 2016–25}} [[Kategorie:Belgiese Grand Prix]] [[Kategorie:Sport in 2022|Belgie]] [[Kategorie:Sport in België]] m1b3zca3rsaxtvspdwvv55rl6ortjby 0 393294 2521669 2521463 2022-08-26T20:24:04Z Dumbassman 62009 [[:Kategorie:Wiskunde]] bygevoeg ([[Wikipedia:HotCat|HotCat.js]]) wikitext text/x-wiki Die Prandtlgetal (Pr) of Prandtlgroep is 'n dimensielose getal, vernoem na die Duitse fisikus Ludwig Prandtl, gedefinieer as die verhouding van momentumdiffusiwiteit tot termiese diffusiwiteit. Die Prandtlgetal word gegee as: ::: <math>Pr = \frac{\C_p \mu}{k_f}</math> Waar: * <math>\C_p</math> = Spesifieke warmtekapasiteit in J/(kg.K) * <math>\mu</math> = dinamiese viskositeit in kg/(m.s) of Pa.s * <math>k_f</math> = vloeier se termiese geleiding in W/(m.K) Die eenhede kanselleer dus soos volg uit: :<math>\left(\frac{J}{kg.K} \right) \times \left(\frac{kg}{m.s} \right) \times \left(\frac{m.K}{W} \right) = \frac{J}{kg.K} \times \frac{kg}{m.s} \times \frac{m.K.s}{J} = 1</math> ==Kyk ook== * [[Warmteoordragskoëffisiënt]] {{Saadjie}} [[Kategorie:Wiskunde]] nfkfs62v9l9r6oupmht4a83y9xg5wna 0 393295 2521692 2521509 2022-08-27T08:22:08Z Sobaka 328 /* Wetenskaplike bydrae */ skakel wikitext text/x-wiki [[Lêer:Stafford Beer-1.png|duimnael|Anthony Stafford Beer in 1994.]] '''Anthony Stafford Beer''' ([[Londen]], Groot-Brittanje, [[25 September]] [[1926]] – [[23 Augustus]] [[2002]]) was 'n [[sielkundige]] en is bekend vir sy werk oor die ontwikkeling van [[kubernetika]], [[operasionele navorsing]] en as die stigter van 'n lewensvatbare stelselmodel.<ref name=MBS>{{cite web|title=Manchester Business School Alumni|url=https://www.mbs.ac.uk/about/our-history/|access-date=13 Junie 2018}}</ref> ==Lewensloop== Anthony Stafford Beer is op 25 September 1926 in Londen gebore. Hy studeer in [[filosofie]] en [[sielkunde]] aan die [[Universiteit van Londen]]. Nadat Beer sy studies voltooi het, het hy tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] by die weermag aangesluit. Hy het begin in die [[artillerie]], is tot die hoof van die intelligensie-afdeling in [[Indië]] bevorder, voordat hy as hoof van personeelkeuring aangestel is. Toe Beer die weermag verlaat, het hy verantwoordelik geword vir die Operasionele Navorsingsgroep by 'n staalvervaardiger. Daar het hy verskeie kubernetiese modelle ontwikkel. Hy word aangestel as hoof van operasionele navorsing en kubernetika, waarin hy verantwoordelik was vir die oplossing van probleme op verskeie gebiede. Navorsing in neurokubernetika en wiskundige modelle het 'n lewensvatbare stelselmodel opgelewer, 'n model vir die ontwerp van organisasies. Sy bydraes tot hierdie wetenskap het Stafford Beer baie toekennings en eregrade besorg. == Projek Cybersyn == [[Lêer:CyberSyn-render-107.png|links|duimnael|Operasionele kamer van Projek Cybersyn.]] In die middel van 1971 is Beer genader deur Fernando Flores, destyds 'n hooggeplaaste lid van die [[Chileense]] Produksie-ontwikkelingskorporasie (CORFO) in die nuutverkose sosialistiese regering van [[Salvador Allende]], vir advies oor die toepassing van sy kubernetiese teorieë op die bestuur van die staat-bestuurde sektor van die Chileense ekonomie.<ref>Third Richard Goodman Memorial Lecture, Brighton Polytechnic, Moulsecoomb, [[Brighton]] 14 Februarie 1973.</ref><ref>{{Cite web|last=Beer|first=Stafford|date=1973-02-14|title=Fanfare for Effective Freedom : Cybernetic Praxis in Government by Stafford Beer|url=http://ada.evergreen.edu/~arunc/texts/cybernetics/Platform/platform.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20180503180805/http://ada.evergreen.edu/~arunc/texts/cybernetics/Platform/platform.pdf|archive-date=2018-05-03|url-status=live|access-date=2021-07-02|website=evergreen.edu}}</ref> Dit het gelei tot Beer se betrokkenheid by die nooit voltooide [[Projek Cybersyn]], wat daarop gemik was om [[rekenaar]]s en 'n teleksmasjien-gebaseerde kommunikasienetwerk te gebruik om die regering in staat te stel om produksie te maksimeer terwyl die outonomie van werkers en laer bestuur behoue bly. Alhoewel Cybersyn ná Allende se dood tydens die Pinochet-staatsgreep in 1973 laat vaar is, het Beer voortgegaan om in die Amerikas te werk en vir die regerings van [[Mexiko]], [[Uruguay]] en [[Venezuela]] gekonsulteer. ==Wetenskaplike bydrae== Stafford Beer pas in die tradisie van [[stelselteorie]], verteenwoordig deur onder andere W. Ross Ashby en [[Ludwig von Bertalanffy]]. By Ashby het hy geleer dat elke organisme (en Beer sluit ook organisasies in) in staat moet wees om kompleksiteit in sy omgewing (gemeet in veranderlikheid) te hanteer deur voldoende interne veranderlikheid teë te staan (Ashby se wet van vereiste verskeidenheid). Beer het voortgebou op Ashby se bevindinge en sy lewensvatbare stelselmodel ontwikkel. Die lewensvatbare stelselmodel word in Beer se boek ''The Brain of the Firm'' uitgewerk. Hierin stel Beer eerstens vas dat organisasies kompleksiteit moet hanteer om lewensvatbaar te bly. Die hantering van kompleksiteit kan op drie maniere gedoen wordː *Eerstens stel Beer dat nie alle omgewingsfaktore vir die organisasie relevant is nie. Deur relevante doelwitte te stel, kan bepaal word wat is en wat is nie belangrik is nie. *Tweedens voer Beer aan dat organisasies die kompleksiteitsparadoks kan hanteer deur middel van twee strategieë, naamlik demping (verwydering van ontwrigting) en versterking (uitbreiding van beheeropsies). *Derdens, Beer argumenteer dat organisasies as die stelsels wat hulle is, deur herhalings gekenmerk word. Dit beteken dat verskeie subsisteme binne 'n stelsel kan bestaan, wat elkeen dieselfde relevante eienskappe het as die oorkoepelende stelsel waarin hierdie subsisteme geleë is. Omdat hierdie substelsels ook die opsie het om te demp of te versterk, is daar geen regulatoriese druk vir die hoërliggende stelsels nie. == Werke == * 1959, ''Cybernetics and Management'' * 1966, ''Decision and Control: The Meaning of Operational Research and Management Cybernetics'' * 1968, ''Management Science: The Business Use of Operational Research'' * 1972, ''Brain of the firm'' * 1974, ''Designing Freedom'' * 1975, ''Platform for Change'' * 1977, ''Transit (poësie)'' * 1979, ''The Heart of the Enterprize'' * 1985, ''Diagnosing the System for Organizations'' * 1986, ''Pebbles to Computer'' * 1994, ''Beyond Dispute: The Invention of Team Syntegrity'' * 1994, ''How Many Grapes Went Into The Wine: Stafford Beer on the Art and Science of Holistic Management'' == Verwysings== {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Beer, Stafford}} [[Kategorie:Geboortes in 1926]] [[Kategorie:Sterftes in 2002]] 85tciyu3kj03f6ypgdf6pt0c7cjczat 3 393302 2521673 2521519 2022-08-27T00:58:33Z Jona Kruger 153255 wikitext text/x-wiki == Welkom! == {{Welkom}} Welkom by die Afrikaanse Wikipedia, Jona. [[Gebruiker:Josefskleed|Josefskleed]] ([[Gebruikerbespreking:Josefskleed|kontak]]) 08:24, 26 Augustus 2022 (UTC) Baie dankie! [[Gebruiker:Jona Kruger|Jona Kruger]] ([[Gebruikerbespreking:Jona Kruger|kontak]]) 00:58, 27 Augustus 2022 (UTC) ajmp89t0k5liv8oduapda388b6d4wk0 0 393309 2521603 2521562 2022-08-26T15:08:27Z AFM 21229 wikitext text/x-wiki Die '''Groot Brand van 1869''' in die [[Kaapkolonie]] was ‘n veldbrand wat tot ‘n nasionale ramp ontwikkel het. Die jaar 1868 was ‘n goeie reënjaar. Dus was die plantegroei daarna besonder ruig. Helaas is dit gevolg deur die baie warm en droë somer van 1868-1869. Soos die gebruik was, het die boere die veld met beheerde brande skoongemaak. Op 9 Februarie kom ‘n onverwagte sterk bergwind wat veroorsaak dat die kleiner brande buite beheer raak. Skielik versprei ‘n reuse brand van [[Swellendam]] tot by Groenbossies (aan die buitekant van die huidige stad [[Port Elizabeth]]). ‘n Kusstrook van 500km tot in die omgewing van [[Oudtshoorn]], [[De Rust]], [[Langkloof]], [[Gamtoosrivier]]vallei en deur die [[Outeniquaberge]] en die [[Tsitsikammaberge]] staan in vlamme. Digte rookwolke hang selfs oor die see. Die dorpe [[George]], [[Mosselbaai]], [[Knysna]] en Oudtshoorn het wonderbaarlik geen skade gely nie. Op die plase was die skade egter baie groot: 31 mense sterf, honderde opstalle en wekershuise is in puin gelê, derduisende beeste, skape, varke, bokke, wildsbokke en ander wilde diere het gevrek, wingerde, tabaklande en ander oeste het in vlamme opgegaan. Telegraafverbindings is onderbreek. Ryk boere was oornag brandarm. Houtkappers was skielik werkloos. Oorlewende skape se wol was dikwels tot op die vel geskroei. As het op sekere plekke sentimeters diep gelê. Van die eens wydverspreide inheemse woude het slegs dele in klowe oorgebly. Maar van hierdie tydstip af is [[natuurbewaring]] ernstig opgeneem en is kapt. Christopher Harison (*Seaford, Sussex, Engeland, ±1825 - †Knysna, 8 November 1897) as eerste boswagter aangestel. ==Lees ook== * [[Grootste rampe in Suid-Afrika]] ==Bibliografie== * Burman, Jose: Disaster struck South Africa. [[Kaapstad]]: Struik, 1971. ISBN 0-86977-010-1 n1q7x73tkp0yfws4cd4b3zxk64laxb9 2521608 2521603 2022-08-26T15:39:18Z Aliwal2012 39067 Port Elizabeth nou Gqeberha wikitext text/x-wiki Die '''Groot Brand van 1869''' in die [[Kaapkolonie]] was ‘n veldbrand wat tot ‘n nasionale ramp ontwikkel het. Die jaar 1868 was ‘n goeie reënjaar. Dus was die plantegroei daarna besonder ruig. Helaas is dit gevolg deur die baie warm en droë somer van 1868-1869. Soos die gebruik was, het die boere die veld met beheerde brande skoongemaak. Op 9 Februarie kom ‘n onverwagte sterk bergwind wat veroorsaak dat die kleiner brande buite beheer raak. Skielik versprei ‘n reuse brand van [[Swellendam]] tot by Groenbossies, aan die buitekant van die huidige stad Gqeberha ([[Port Elizabeth]]). ‘n Kusstrook van 500 km tot in die omgewing van [[Oudtshoorn]], [[De Rust]], [[Langkloof]], [[Gamtoosrivier]]vallei en deur die [[Outeniquaberge]] en die [[Tsitsikammaberge]] staan in vlamme. Digte rookwolke hang selfs oor die see. Die dorpe [[George]], [[Mosselbaai]], [[Knysna]] en Oudtshoorn het wonderbaarlik geen skade gely nie. Op die plase was die skade egter baie groot: 31 mense sterf, honderde opstalle en werkershuise is in puin gelê, derduisende beeste, skape, varke, bokke, wildsbokke en ander wilde diere het gevrek, wingerde, tabaklande en ander oeste het in vlamme opgegaan. Telegraafverbindings is onderbreek. Ryk boere was oornag brandarm. Houtkappers was skielik werkloos. Oorlewende skape se wol was dikwels tot op die vel geskroei. As het op sekere plekke sentimeters diep gelê. Van die eens wydverspreide inheemse woude het slegs dele in klowe oorgebly. Maar van hierdie tydstip af is [[natuurbewaring]] ernstig opgeneem en is kapt. Christopher Harison (*Seaford, Sussex, Engeland, ±1825 - †Knysna, 8 November 1897) as eerste boswagter aangestel. ==Lees ook== * [[Grootste rampe in Suid-Afrika]] ==Bibliografie== * Burman, Jose: Disaster struck South Africa. [[Kaapstad]]: Struik, 1971. ISBN 0-86977-010-1 q5vggda1luy86j9x28q3rszimgypgeb 0 393313 2521581 2022-08-26T12:21:22Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum attenuatum | authority =(Haw.) Schwantes 1927 | synonyms=* ''Mesembryanthemum attenuatum'' <small>Haw.</small> }} '''''Drosanthemum attenuatum''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-8 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361652-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 9mb7pmfo2cdta3x0ywvknve1qu66flz 0 393314 2521582 2022-08-26T12:31:57Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum autumnale | authority =[[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1930 | synonyms= }} '''''Drosanthemum autumnale''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]], naby [[Mosselbaai]] voorkom. Dit mag dalk tot by [[Bredasdorp]], die plant is laas in die 1930's gewaar. Die [[spesie]] is deel van die [[fynbos]]-[[bioom]] en mag dalk bedreig word deur ontwikkeling en landbou. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-11 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361654-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 4uo5cxa4jl70ci56dx7zfsn0jpl9bcx 2521583 2521582 2022-08-26T12:32:17Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum autumnale | authority =[[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1930 | synonyms= }} '''''Drosanthemum autumnale''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]], naby [[Mosselbaai]] voorkom. Dit mag dalk tot by [[Bredasdorp]] voorkom, die plant is laas in die 1930's gewaar. Die [[spesie]] is deel van die [[fynbos]]-[[bioom]] en mag dalk bedreig word deur ontwikkeling en landbou. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-11 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361654-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 31zv70h0r6kkdu3h3bl9swf7kot93p8 3 393315 2521585 2022-08-26T12:53:58Z QueerEcofeminist 96452 QueerEcofeminist het bladsy [[Gebruikerbespreking:Mereraj]] na [[Gebruikerbespreking:சுப. இராஜசேகர்]] geskuif: Bladsy is outomaties geskuif na hernoeming van gebruiker "[[Spesiaal:CentralAuth/Mereraj|Mereraj]]" na "[[Spesiaal:CentralAuth/சுப. இராஜசேகர்|சுப. இராஜசேகர்]]" wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Gebruikerbespreking:சுப. இராஜசேகர்]] gl0ppjq9wsdbkgcradf0fmob1qg4rlu 0 393316 2521587 2022-08-26T13:46:11Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum lique | authority =(N.E.Br.) Schwantes 1927 | synonyms= }} '''''Drosanthemum lique''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Oos-Kaap]] voorkom. Die [[spesie]] kom voor tussen [[Humansdorp]] en [[Uitenhage]]. Tog is daar rekord wat aandui dat dit voorkom in die [[Karoo]], [[Klein-Karoo]] en verder in die Oos-Kaap. Die plant is deel van die [[fynbos]], [[Nama-Karoo]] en [[Sukkulente Karoo]]-[[Bioom|biome]]. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-66 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361701-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] hhwlyh2zpuw8vwahs12dkpw1zaxdnvj 2521588 2521587 2022-08-26T13:46:36Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum lique | authority =(N.E.Br.) Schwantes 1927 | synonyms= }} '''''Drosanthemum lique''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Oos-Kaap]] voorkom. Die [[spesie]] kom tussen [[Humansdorp]] en [[Uitenhage]] voor. Tog is daar rekords wat aandui dat dit voorkom in die [[Karoo]], [[Klein-Karoo]] en verder in die Oos-Kaap. Die plant is deel van die [[fynbos]], [[Nama-Karoo]] en [[Sukkulente Karoo]]-[[Bioom|biome]]. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-66 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361701-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 8mm9e1clh25dqxg6woi1jmi8rvdx0gk 2521589 2521588 2022-08-26T13:47:07Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum lique | authority =(N.E.Br.) Schwantes 1927 | synonyms= }} '''''Drosanthemum lique''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Oos-Kaap]] voorkom. Die [[spesie]] kom tussen [[Humansdorp]] en [[Uitenhage]] voor. Tog is daar [[herbarium]] rekords wat aandui dat dit voorkom in die [[Karoo]], [[Klein-Karoo]] en verder in die Oos-Kaap. Die plant is deel van die [[fynbos]], [[Nama-Karoo]] en [[Sukkulente Karoo]]-[[Bioom|biome]]. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-66 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361701-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] j24lz9znurngw6tn2sy9oalasaqzoeb 0 393317 2521593 2022-08-26T14:31:26Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum hirtellum | authority =[[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1930 | synonyms=* ''Mesembryanthemum hirtellum'' <small>Haw.</small> }} '''''Drosanthemum hirtellum''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-52 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361690-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] ktjqutsgjfkhsqf3ah71eqihqe7lzm1 0 393318 2521596 2022-08-26T14:44:35Z Aliwal2012 39067 nuwe raamwerk wikitext text/x-wiki {{Sporttoekoms}} [[Lêer:F1 logo.png|regs|140px]] {| class="infobox" align="right" cellpadding="2" style="float:right; width: 24em; " |+ style="font-size:85%;" | |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| {{vlagikoon|NED}} 2022 Formule 1 Heineken Nederlandse Grand Prix |- |colspan="3" style="text-align:center;" | |- |colspan="3" style="text-align:center;" | [[Lêer:Circuit Zandvoort F1.png|280px]] |- | style="width: 20%;" | '''<small>Datum</small>''' | <small>4 September 2022</small> |- | '''<small>Plek</small>''' |colspan=2| <small>[[Zandvoort-renbaan]]</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Voorste wegspringplek</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small></small> | <small></small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small></small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Vinnigste Rondte</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small></small> | <small></small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small></small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Podiumplekke</small> |- | <!--'''<small>1</small>''' || <small>{{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]]</small> || <small> [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]</small> |- | '''<small>2</small>''' || <small>{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]</small> || <small>[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda]]</small> |- | '''<small>3</small>''' || <small>{{vlagikoon|GB}} [[Lewis Hamilton]]</small> || <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small>--> |} Die [[2022 Formule Een-seisoen|2022 Formule Een]] [[Nederlandse Grand Prix]] word op [[4 September]] [[2022]] op die [[Zandvoort-renbaan]] in [[Nederland]] gehou. Dit sal die vyftiende wedren van die kampioenskapseisoen wees. [[Lêer:Formula one Circuit Park in the dunes of Zandvoort in the Netherlands (47856564401).jpg|duimnael|regs|300px|[[Zandvoort-renbaan|Zandvoort]] uit die lug gesien.]] == Bande == [[Pirelli]] sal die volgende bande aan alle spanne verskaf: {| class="wikitable gauche" style="text-align:gauche;" |+ Bande vir gebruik te Zandvoort |- !colspan=3 scope="col"| Bande vir 'n droë baan !colspan=2 scope="col"| Reënbande |- | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_White.svg|55px]]<br />Hard C1 | {{spaces|3}}[[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Yellow.svg|55px]]<br />Medium C2 | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Red.svg|55px]]<br />Sag C3 | {{spaces|1}}[[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Green.svg|55px]]<br />Tussen-in | [[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Blue.svg|55px]]<br />{{spaces|3}}Reën |} == Oefensessies == === Vrye oefening === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! rowspan="6"|Vrye oefening 1 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | | | | |- ! 2 | | | | |- ! 3 | | | | |- ! 4 | | | | |- ! 5 | | | | |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 2 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | | | | |- ! 2 | | | | |- ! 3 | | | | |- ! 4 | | | | |- ! 5 | | | | |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 3 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | | | | |- ! 2 | | | | |- ! 3 | | | | |- ! 4 | | | | |- ! 5 | | | | |} == Kwalifisering == {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! K1 ! K2 ! K3 ! Rooster |- ! 1 | | | | | | | 1 |- ! 2 | | | | | | | 2 |- ! 3 | | | | | | | 3 |- ! 4 | | | | | | | 4 |- ! 5 | | | | | | | 5 |- ! 6 | | | | | | | 6 |- ! 7 | | | | | | | 7 |- ! 8 | | | | | | | 8 |- ! 9 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 9 |- ! 10 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 10 |- ! 11 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 11 |- ! 12 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 12 |- ! 13 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 13 |- ! 14 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 14 |- ! 15 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 15 |- ! 16 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 16 |- ! 17 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 17 |- ! 18 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 18 |- ! 19 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 19 |- ! 20 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 20 |- |- !colspan="8"| 107% tyd: |} == Wedren == === Renuitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Rondes ! Tyd/Oorsaak uitval ! Rooster ! Punte |- ! 1 | | '''''' | '''''' | | | | '''25''' |- ! 2 | | '''''' | '''''' | | | | '''18''' |- ! 3 | | '''''' | '''''' | | | | '''15''' |- ! 4 | | '''''' | '''''' | | | | '''12''' |- ! 5 | | '''''' | '''''' | | | | '''10''' |- ! 6 | | '''''' | '''''' | | | | '''8''' |- ! 7 | | '''''' | '''''' | | | | '''6''' |- ! 8 | | '''''' | '''''' | | | | '''4''' |- ! 9 | | '''''' | '''''' | | | | '''2''' |- ! 10 | | '''''' | '''''' | | | | '''1''' |- ! 11 | | | | | | | |- ! 12 | | | | | | | |- ! 13 | | | | | | | |- ! 14 | | | | | | | |- ! 15 | | | | | | | |- ! 16 | | | | | | | |- ! 17 | | | | | | | |- ! 18 | | | | | | | |- ! 19 | | | | | | | |- ! 20 | | | | | | | |} ==Verwysings== {{Verwysings}} {{F1GP 2016–25}} [[Kategorie:Nederlandse Grand Prix|Nederland]] [[Kategorie:Sport in 2022|Nederland]] [[Kategorie:Sport in Nederland]] ldwnpvzd7urrgvw6fqmw16bbdd1kk0l 2521597 2521596 2022-08-26T14:53:58Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki {{Sporttoekoms}} [[Lêer:F1 logo.png|regs|140px]] {| class="infobox" align="right" cellpadding="2" style="float:right; width: 24em; " |+ style="font-size:85%;" | |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| {{vlagikoon|NED}} 2022 Formule 1 Heineken Nederlandse Grand Prix |- |colspan="3" style="text-align:center;" | |- |colspan="3" style="text-align:center;" | [[Lêer:Zandvoort_Circuit.png|240px]] |- | style="width: 20%;" | '''<small>Datum</small>''' | <small>4 September 2022</small> |- | '''<small>Plek</small>''' |colspan=2| <small>[[Zandvoort-renbaan]]</small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Voorste wegspringplek</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small></small> | <small></small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small></small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Vinnigste Rondte</small> |- | '''<small>Renjaer</small>''' | <small></small> | <small></small> |- | '''<small>Tyd</small>''' |colspan=2| <small></small> |- !colspan="3" bgcolor="#efefef"| <small>Podiumplekke</small> |- | <!--'''<small>1</small>''' || <small>{{MC-VLAG}} [[Charles Leclerc]]</small> || <small> [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]</small> |- | '''<small>2</small>''' || <small>{{NL-VLAG}} [[Max Verstappen]]</small> || <small>[[Red Bull Racing|Red Bull]]-[[Honda]]</small> |- | '''<small>3</small>''' || <small>{{vlagikoon|GB}} [[Lewis Hamilton]]</small> || <small>[[Mercedes AMG Petronas F1-span|Mercedes AMG]]</small>--> |} Die [[2022 Formule Een-seisoen|2022 Formule Een]] [[Nederlandse Grand Prix]] word op [[4 September]] [[2022]] op die [[Zandvoort-renbaan]] in [[Nederland]] gehou. Dit sal die vyftiende wedren van die kampioenskapseisoen wees. [[Lêer:Formula one Circuit Park in the dunes of Zandvoort in the Netherlands (47856564401).jpg|duimnael|regs|300px|[[Zandvoort-renbaan|Zandvoort]] uit die lug gesien.]] == Bande == [[Pirelli]] sal die volgende bande aan alle spanne verskaf: {| class="wikitable gauche" style="text-align:gauche;" |+ Bande vir gebruik te Zandvoort |- !colspan=3 scope="col"| Bande vir 'n droë baan !colspan=2 scope="col"| Reënbande |- | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_White.svg|55px]]<br />Hard C1 | {{spaces|3}}[[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Yellow.svg|55px]]<br />Medium C2 | [[Lêer:F1_tire_Pirelli_PZero_Red.svg|55px]]<br />Sag C3 | {{spaces|1}}[[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Green.svg|55px]]<br />Tussen-in | [[Lêer:F1 tire Pirelli Cinturato Blue.svg|55px]]<br />{{spaces|3}}Reën |} == Oefensessies == === Vrye oefening === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! rowspan="6"|Vrye oefening 1 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | | | | |- ! 2 | | | | |- ! 3 | | | | |- ! 4 | | | | |- ! 5 | | | | |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 2 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | | | | |- ! 2 | | | | |- ! 3 | | | | |- ! 4 | | | | |- ! 5 | | | | |-style="border-top:2px solid #808080" ! rowspan="6"|Vrye oefening 3 ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Tyd |- ! 1 | | | | |- ! 2 | | | | |- ! 3 | | | | |- ! 4 | | | | |- ! 5 | | | | |} == Kwalifisering == {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! K1 ! K2 ! K3 ! Rooster |- ! 1 | | | | | | | 1 |- ! 2 | | | | | | | 2 |- ! 3 | | | | | | | 3 |- ! 4 | | | | | | | 4 |- ! 5 | | | | | | | 5 |- ! 6 | | | | | | | 6 |- ! 7 | | | | | | | 7 |- ! 8 | | | | | | | 8 |- ! 9 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 9 |- ! 10 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 10 |- ! 11 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 11 |- ! 12 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 12 |- ! 13 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 13 |- ! 14 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 14 |- ! 15 | | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | 15 |- ! 16 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 16 |- ! 17 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 17 |- ! 18 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 18 |- ! 19 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 19 |- ! 20 | | | | | style="background-color:#ffcccc" | | style="background-color:#ffcccc" | | 20 |- |- !colspan="8"| 107% tyd: |} == Wedren == === Renuitslag === {| class="wikitable" style="font-size:95%" ! Pos ! No ! Renjaer ! Vervaardiger ! Rondes ! Tyd/Oorsaak uitval ! Rooster ! Punte |- ! 1 | | '''''' | '''''' | | | | '''25''' |- ! 2 | | '''''' | '''''' | | | | '''18''' |- ! 3 | | '''''' | '''''' | | | | '''15''' |- ! 4 | | '''''' | '''''' | | | | '''12''' |- ! 5 | | '''''' | '''''' | | | | '''10''' |- ! 6 | | '''''' | '''''' | | | | '''8''' |- ! 7 | | '''''' | '''''' | | | | '''6''' |- ! 8 | | '''''' | '''''' | | | | '''4''' |- ! 9 | | '''''' | '''''' | | | | '''2''' |- ! 10 | | '''''' | '''''' | | | | '''1''' |- ! 11 | | | | | | | |- ! 12 | | | | | | | |- ! 13 | | | | | | | |- ! 14 | | | | | | | |- ! 15 | | | | | | | |- ! 16 | | | | | | | |- ! 17 | | | | | | | |- ! 18 | | | | | | | |- ! 19 | | | | | | | |- ! 20 | | | | | | | |} ==Verwysings== {{Verwysings}} {{F1GP 2016–25}} [[Kategorie:Nederlandse Grand Prix|Nederland]] [[Kategorie:Sport in 2022|Nederland]] [[Kategorie:Sport in Nederland]] cb8dd7gztefl7hxg1vabx5dsc5cvvdb 0 393319 2521598 2022-08-26T14:55:50Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum boerhavii | authority =[[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1930 | synonyms=* ''Mesembryanthemum boerhavii'' <small>Eckl. & Zeyh.</small> * ''Drosanthemum aureopurpureum'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''Drosanthemum strictifolium'' <small>L.Bolus</small> }} '''''Drosanthemum boerhavii''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]], vanaf [[Worcester]] tot by [[Caledon]] en [[Riversdal]] voorkom. Die [[spesie]] is deel van die [[fynbos]]-[[bioom]]. Die plant het van sy [[habitat]] afgestaan aan gewasverboung en die bedreiging bestaan steeds. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-boe REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361650-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] pxx5eokptwy0jhfxvqumr5hwfft4oat 2521599 2521598 2022-08-26T14:57:35Z Oesjaar 7467 Skakels wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum boerhavii | authority =([[Christian Friedrich Ecklon|Eckl.]] & [[Karl Ludwig Philipp Zeyher|Zeyh.]]) [[Heidrun Hartmann|H.E.K.Hartmann]] 1930 | synonyms=* ''Mesembryanthemum boerhavii'' <small>Eckl. & Zeyh.</small> * ''Drosanthemum aureopurpureum'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''Drosanthemum strictifolium'' <small>L.Bolus</small> }} '''''Drosanthemum boerhavii''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]], vanaf [[Worcester]] tot by [[Caledon]] en [[Riversdal]] voorkom. Die [[spesie]] is deel van die [[fynbos]]-[[bioom]]. Die plant het van sy [[habitat]] afgestaan aan gewasverboung en die bedreiging bestaan steeds. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-boe REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361650-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] qowrjxad0fbw9pucxv3g47qnbvg021o 2521600 2521599 2022-08-26T14:58:23Z Oesjaar 7467 /* Bronne */ Skakel wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum boerhavii | authority =([[Christian Friedrich Ecklon|Eckl.]] & [[Karl Ludwig Philipp Zeyher|Zeyh.]]) [[Heidrun Hartmann|H.E.K.Hartmann]] 1930 | synonyms=* ''Mesembryanthemum boerhavii'' <small>Eckl. & Zeyh.</small> * ''Drosanthemum aureopurpureum'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''Drosanthemum strictifolium'' <small>L.Bolus</small> }} '''''Drosanthemum boerhavii''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]], vanaf [[Worcester]] tot by [[Caledon]] en [[Riversdal]] voorkom. Die [[spesie]] is deel van die [[fynbos]]-[[bioom]]. Die plant het van sy [[habitat]] afgestaan aan gewasverboung en die bedreiging bestaan steeds. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-boe REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77114847-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] oblu1gekrwtfirubyeowpazjy20yc4v 2521601 2521600 2022-08-26T14:58:44Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum boerhavii | authority =([[Christian Friedrich Ecklon|Eckl.]] & [[Karl Ludwig Philipp Zeyher|Zeyh.]]) [[Heidrun Hartmann|H.E.K.Hartmann]] 2011 | synonyms=* ''Mesembryanthemum boerhavii'' <small>Eckl. & Zeyh.</small> * ''Drosanthemum aureopurpureum'' <small>(L.Bolus) L.Bolus</small> * ''Drosanthemum strictifolium'' <small>L.Bolus</small> }} '''''Drosanthemum boerhavii''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]], vanaf [[Worcester]] tot by [[Caledon]] en [[Riversdal]] voorkom. Die [[spesie]] is deel van die [[fynbos]]-[[bioom]]. Die plant het van sy [[habitat]] afgestaan aan gewasverboung en die bedreiging bestaan steeds. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-boe REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77114847-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] dyaa2lubqng0xnz9whdiptlw90stsyg 2521633 2521601 2022-08-26T17:24:32Z Oesjaar 7467 Skakel wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum boerhavii | authority =([[Christian Friedrich Ecklon|Eckl.]] & [[Karl Ludwig Philipp Zeyher|Zeyh.]]) [[Heidrun Hartmann|H.E.K.Hartmann]] 2011 | synonyms=* ''Mesembryanthemum boerhavii'' <small>Eckl. & Zeyh.</small> * ''Drosanthemum aureopurpureum'' <small>([[Louisa Bolus|L.Bolus]]) L.Bolus</small> * ''Drosanthemum strictifolium'' <small>L.Bolus</small> }} '''''Drosanthemum boerhavii''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]], vanaf [[Worcester]] tot by [[Caledon]] en [[Riversdal]] voorkom. Die [[spesie]] is deel van die [[fynbos]]-[[bioom]]. Die plant het van sy [[habitat]] afgestaan aan gewasverboung en die bedreiging bestaan steeds. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-boe REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77114847-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] i291omgtf3sr5jh0bnr1iuavg0f5lzb 2 393320 2521620 2022-08-26T16:02:41Z Oesjaar 7467 Totsiens! wikitext text/x-wiki Totsiens! iytbg4qetc5q2xnul4zr9hqsad8msne 3 393321 2521630 2022-08-26T17:16:32Z Oesjaar 7467 /* Staak die hinderlaag bemarking. */ nuwe afdeling wikitext text/x-wiki == Staak die hinderlaag bemarking. == Dink jy ons is dom? [[Gebruiker:Oesjaar|Oesjaar]] ([[Gebruikerbespreking:Oesjaar|kontak]]) 17:16, 26 Augustus 2022 (UTC) cb64aapphcju7znjn4mdun8glpo2cgy 0 393322 2521632 2022-08-26T17:21:56Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum anemophilum | authority =[[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]] & S.A.Hammer 2004 | synonyms= }} '''''Drosanthemum anemophilum''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [https://www.gbif.org/species/3705471 GBIF] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:60434930-2 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 0t4rwinsbun3s92vz1d6af5q69uky0d 0 393323 2521634 2022-08-26T17:29:05Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum erigeriflorum | authority =(Jacq.) Stearn 1939 | synonyms=* ''Mesembryanthemum erigeriflorum'' <small>Jacq.</small> * ''Mesembryanthemum lateriflorum'' <small>DC.</small> }} '''''Drosanthemum erigeriflorum''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-36 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361677-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] gjosvic7h2gg294ho7t2wm43zo2sb8u 0 393324 2521635 2022-08-26T17:33:22Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum pubipetalum | authority =([[Louisa Bolus|L.Bolus]]) Klak 2020 | synonyms=* ''Delosperma pubipetalum'' <small>L.Bolus</small> }} '''''Drosanthemum pubipetalum''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-7 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361650-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 6cb3ls21t601sp6ue2ycg4l5w3pyo0g 2521636 2521635 2022-08-26T17:33:52Z Oesjaar 7467 /* Bronne */ AI! wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum pubipetalum | authority =([[Louisa Bolus|L.Bolus]]) Klak 2020 | synonyms=* ''Delosperma pubipetalum'' <small>L.Bolus</small> }} '''''Drosanthemum pubipetalum''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bron == * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361650-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] jo7w1bfpaoyoq1970p403m9cqzu1qi0 2521637 2521636 2022-08-26T17:34:20Z Oesjaar 7467 /* Bron */ Nuwe artikel wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = | image = | image_caption = | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum pubipetalum | authority =([[Louisa Bolus|L.Bolus]]) Klak 2020 | synonyms=* ''Delosperma pubipetalum'' <small>L.Bolus</small> }} '''''Drosanthemum pubipetalum''''' is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bron == * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77211625-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] qzb2c6fm40k26e3k48p73jqzvzbi3wl 0 393325 2521639 2022-08-26T17:57:30Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = Tweekleurporseleinbos | image = | image_caption = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum bicolor | authority =[[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1950 | synonyms= }} Die '''tweekleurporseleinbos''' (''Drosanthemum bicolor'') is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-15 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361657-1 Plants of the World Online] * [http://pza.sanbi.org/plants/search/advanced?pow_page=genus&name=Drosanthemum&title_sort=ASC PlantZAfrica] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] mchmzda4cz4kztw1aos99mca3rp9bdd 2521642 2521639 2022-08-26T18:03:16Z Oesjaar 7467 /* Bronne */ Verbeter wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = Tweekleurporseleinbos | image = | image_caption = | status = DD | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum bicolor | authority =[[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1950 | synonyms= }} Die '''tweekleurporseleinbos''' (''Drosanthemum bicolor'') is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-15 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361657-1 Plants of the World Online] * [http://pza.sanbi.org/drosanthemum-bicolor PlantZAfrica] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] qq4c1ed84gpj00m4oqo9uwgzzgy6p14 2521644 2521642 2022-08-26T18:07:24Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel! wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = Tweekleurporseleinbos | image = | image_caption = | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Drosanthemum bicolor | authority =[[Louisa Bolus|L.Bolus]] 1950 | synonyms= }} Die '''tweekleurporseleinbos''' (''Drosanthemum bicolor'') is 'n [[vetplant]] in die [[vygies|vygiefamilie]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Suid-Afrika]] is en in die [[Wes-Kaap]] voorkom. Die plant is 'n [[struik]] wat tot 1 m hoog woord. Die blomme is geel met rooi rante en die plant blom van September tot November. Die saadjies is bruin en rond. == Bronne == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=170-15 REDLIST Sanbi] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:361657-1 Plants of the World Online] * [http://pza.sanbi.org/drosanthemum-bicolor PlantZAfrica] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Drosanthemum]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] q9xplbh6mmgseq0tpgmpjd9ar98b54l 0 393326 2521645 2022-08-26T18:08:15Z Oesjaar 7467 Aanstuur wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Drosanthemum bicolor]] 8r84vgpri5s1uj528y34b38rc3eq6rq 2 393327 2521649 2022-08-26T18:12:11Z Oesjaar 7467 Totsiens! wikitext text/x-wiki Totsiens! iytbg4qetc5q2xnul4zr9hqsad8msne 0 393328 2521651 2022-08-26T18:21:35Z Oesjaar 7467 Nuwe artikel, nog besig! wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste was deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die sending was 'n mislukking want die vuurpyl het ontplof net na lansering. <!-- was a failed [[United States]] [[space probe]] that was designed to go into orbit around the [[Moon]], carrying a [[television camera]], a [[micrometeoroid|micrometeorite]] detector and a [[magnetometer]], as part of the first [[International Geophysical Year]] (IGY) science payload. It was designed and operated by the [[Air Force Ballistic Missile Division]] as the first [[spacecraft]] in the [[Pioneer program]] and was the first attempted launch beyond [[Earth]] orbit by any country,<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> but the rocket failed shortly after launch. The probe was intended to be called Pioneer (or Pioneer 1), but the launch failure precluded that name. --> {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] bcvh1il5a7nifdippiqpr3rd9ufffx8 2521652 2521651 2022-08-26T18:21:55Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste was deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die sending was 'n mislukking want die vuurpyl het ontplof net na lansering. <!-- was a failed [[United States]] [[space probe]] that was designed to go into orbit around the [[Moon]], carrying a [[television camera]], a [[micrometeoroid|micrometeorite]] detector and a [[magnetometer]], as part of the first [[International Geophysical Year]] (IGY) science payload. It was designed and operated by the [[Air Force Ballistic Missile Division]] as the first [[spacecraft]] in the [[Pioneer program]] and was the first attempted launch beyond [[Earth]] orbit by any country,<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> but the rocket failed shortly after launch. The probe was intended to be called Pioneer (or Pioneer 1), but the launch failure precluded that name. --> {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] l85v2t4rkw4sn5ypefefkxfor8xey1r 2521655 2521652 2022-08-26T18:27:34Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste was deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering. <!-- was a failed [[United States]] [[space probe]] that was designed to go into orbit around the [[Moon]], carrying a [[television camera]], a [[micrometeoroid|micrometeorite]] detector and a [[magnetometer]], as part of the first [[International Geophysical Year]] (IGY) science payload. It was designed and operated by the [[Air Force Ballistic Missile Division]] as the first [[spacecraft]] in the [[Pioneer program]] and was the first attempted launch beyond [[Earth]] orbit by any country,<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> but the rocket failed shortly after launch. The probe was intended to be called Pioneer (or Pioneer 1), but the launch failure precluded that name. --> {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] 0rf5kowz64deoos5gwni5c45kjghiyp 2521656 2521655 2022-08-26T18:36:26Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste was deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die ruimtetuig was ontwerp deur die Amerikaanse Lugmag se Ballistiese Missieldivis as die eerste ruimtetuig van die [[Pioneer-program]]. Dit was ook die eerste poging om verby 'n aardewentelbaan te gaan deur enige land<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref>. Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering. Die ruimtetuig sou Pioneer (of Pioneer 1) genoem gewees het maar weens die mislukkking van die sending is dit nooit gebruik nie. <!-- was a failed [[United States]] [[space probe]] that was designed to go into orbit around the [[Moon]], carrying a [[television camera]], a [[micrometeoroid|micrometeorite]] detector and a [[magnetometer]], as part of the first [[International Geophysical Year]] (IGY) science payload. It was designed and operated by the [[Air Force Ballistic Missile Division]] as the first [[spacecraft]] in the [[Pioneer program]] and was the first attempted launch beyond [[Earth]] orbit by any country,<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> but the rocket failed shortly after launch. The probe was intended to be called Pioneer (or Pioneer 1), but the launch failure precluded that name. --> {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] 0e1rwa3l9dfsrx6mu15f2ejqveoebqi 2521657 2521656 2022-08-26T18:57:55Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste wat deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die ruimtetuig is ontwerp deur die Amerikaanse Lugmag se Ballistiese Missieldivisie as die eerste ruimtetuig van die [[Pioneer-program]]. Dit was ook die eerste poging om verby 'n aardewentelbaan te gaan deur enige land.<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering op 17 Augustus 1958. Die ruimtetuig sou Pioneer (of Pioneer 1) genoem gewees het, maar weens die mislukkking van die sending is die naam nooit gebruik nie. <!-- was a failed [[United States]] [[space probe]] that was designed to go into orbit around the [[Moon]], carrying a [[television camera]], a [[micrometeoroid|micrometeorite]] detector and a [[magnetometer]], as part of the first [[International Geophysical Year]] (IGY) science payload. It was designed and operated by the [[Air Force Ballistic Missile Division]] as the first [[spacecraft]] in the [[Pioneer program]] and was the first attempted launch beyond [[Earth]] orbit by any country,<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> but the rocket failed shortly after launch. The probe was intended to be called Pioneer (or Pioneer 1), but the launch failure precluded that name. --> {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] qpetkzuytsld9n29nqgpom33mf36ctr 2521721 2521657 2022-08-27T10:49:42Z Oesjaar 7467 Ai, as die Afrikaans min raak! wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste wat deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die ruimtetuig is ontwerp deur die Amerikaanse Lugmag se Ballistiese Missieldivisie as die eerste ruimtetuig van die [[Pioneer-program]]. Dit was ook die eerste poging om verby 'n aardewentelbaan te gaan deur enige land.<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering op 17 Augustus 1958. Die ruimtetuig sou Pioneer (of Pioneer 1) genoem gewees het, maar weens die mislukkking van die sending is die naam nooit gebruik nie. == Ruimtetuig ontwerp == Die ruimtetuig het bestaan uit 'n dun, silindriese middel gedeelte. <!-- == Spacecraft design == The [[spacecraft]] consisted of a thin cylindrical midsection with a squat truncated [[cone (geometry)|cone]] [[frustum]] of {{convert|16.5|cm|0|abbr=on}} high on each side.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> and the height from the top of one cone to the top of the opposite cone was 76&nbsp;cm. Along the axis of the spacecraft and protruding from the end of the lower cone was an {{convert|11|kg|abbr=on}} solid [[propellant]] injection rocket and rocket case, which formed the main structural member of the spacecraft. Eight small low-thrust solid propellant velocity adjustment rockets were mounted on the end of the upper cone in a ring assembly which could be jettisoned after use. A magnetic [[dipole antenna]] also protruded from the top of the upper cone. The shell was composed of laminated plastic and was painted with a pattern of dark and light stripes to help regulate temperature. The scientific instrument package had a mass of {{convert|11.3|kg|abbr=on}} and consisted of: * An image scanning infrared [[television camera|television system]] of the ''Naval Ordnance Test Station'' (NOTS) design to study the Moon's surface, particularly the part normally unseen from Earth.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[diaphragm (acoustics)|diaphragm]]/[[microphone]] assembly to detect [[micrometeoroid|micrometeorites]]. A micrometeorite hitting the diaphragm would generate an acoustic pulse that would travel through the diaphragm to the microphone. The microphone contained a [[piezoelectricity|piezoelectrical]] crystal that rang at 100 kc under influence of the acoustic pulse. A bandpass [[amplifier]] would amplify the signal, so it could be detected.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[search-coil magnetometer]] with nonlinear amplifier to measure the [[Earth's magnetic field|Earth's]], [[Magnetic field of the Moon|Moon's]] and [[Interplanetary Magnetic Field|interplanetary magnetic field]]. At the time it was not known whether the Moon had a magnetic field or not.<ref name="STL Vol. 2"/> The spacecraft was powered by [[nickel-cadmium battery|nickel-cadmium batteries]] for ignition of the rockets, [[silver-oxide battery|silver cell batteries]] for the television system, and [[mercury battery|mercury batteries]] for the remaining circuits. Radio transmission was on 108.06&nbsp;MHz, a standard frequency used by satellites in the [[International Geophysical Year]],<ref name="Quest Feb14"> {{cite news | title = Pioneering Space | last = Marcus | first = Gideon | date = 2007-02-14 | publisher = Quest | pages = 52–59 | url = http://www.sdfo.org/stl/Pioneer%20Part%20II.pdf | access-date = 2009-02-17 }}</ref> through an electric dipole antenna for [[telemetry]] and doppler information and a magnetic dipole antenna for the television system. Ground commands were received through the electric dipole antenna at 115&nbsp;MHz. The spacecraft was to be [[spin-stabilized satellite|spin-stabilized]] at 1.8 revolutions per second, the spin direction approximately perpendicular to the geomagnetic meridian planes of the trajectory. --> {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] 89bvfk3soz7j6z72txaycgfhwb97mxg 2521722 2521721 2022-08-27T10:56:57Z Oesjaar 7467 /* Ruimtetuig ontwerp */ Dankie woordeboek! wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste wat deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die ruimtetuig is ontwerp deur die Amerikaanse Lugmag se Ballistiese Missieldivisie as die eerste ruimtetuig van die [[Pioneer-program]]. Dit was ook die eerste poging om verby 'n aardewentelbaan te gaan deur enige land.<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering op 17 Augustus 1958. Die ruimtetuig sou Pioneer (of Pioneer 1) genoem gewees het, maar weens die mislukkking van die sending is die naam nooit gebruik nie. == Ruimtetuig ontwerp == Die ruimtetuig het bestaan uit 'n dun, silindriese middel gedeelte met 'n kort, dik afgeknotte keël aan beide kante. <!-- == Spacecraft design == The [[spacecraft]] consisted of a thin cylindrical midsection with a squat truncated [[cone (geometry)|cone]] [[frustum]] of {{convert|16.5|cm|0|abbr=on}} high on each side.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> and the height from the top of one cone to the top of the opposite cone was 76&nbsp;cm. Along the axis of the spacecraft and protruding from the end of the lower cone was an {{convert|11|kg|abbr=on}} solid [[propellant]] injection rocket and rocket case, which formed the main structural member of the spacecraft. Eight small low-thrust solid propellant velocity adjustment rockets were mounted on the end of the upper cone in a ring assembly which could be jettisoned after use. A magnetic [[dipole antenna]] also protruded from the top of the upper cone. The shell was composed of laminated plastic and was painted with a pattern of dark and light stripes to help regulate temperature. The scientific instrument package had a mass of {{convert|11.3|kg|abbr=on}} and consisted of: * An image scanning infrared [[television camera|television system]] of the ''Naval Ordnance Test Station'' (NOTS) design to study the Moon's surface, particularly the part normally unseen from Earth.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[diaphragm (acoustics)|diaphragm]]/[[microphone]] assembly to detect [[micrometeoroid|micrometeorites]]. A micrometeorite hitting the diaphragm would generate an acoustic pulse that would travel through the diaphragm to the microphone. The microphone contained a [[piezoelectricity|piezoelectrical]] crystal that rang at 100 kc under influence of the acoustic pulse. A bandpass [[amplifier]] would amplify the signal, so it could be detected.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[search-coil magnetometer]] with nonlinear amplifier to measure the [[Earth's magnetic field|Earth's]], [[Magnetic field of the Moon|Moon's]] and [[Interplanetary Magnetic Field|interplanetary magnetic field]]. At the time it was not known whether the Moon had a magnetic field or not.<ref name="STL Vol. 2"/> The spacecraft was powered by [[nickel-cadmium battery|nickel-cadmium batteries]] for ignition of the rockets, [[silver-oxide battery|silver cell batteries]] for the television system, and [[mercury battery|mercury batteries]] for the remaining circuits. Radio transmission was on 108.06&nbsp;MHz, a standard frequency used by satellites in the [[International Geophysical Year]],<ref name="Quest Feb14"> {{cite news | title = Pioneering Space | last = Marcus | first = Gideon | date = 2007-02-14 | publisher = Quest | pages = 52–59 | url = http://www.sdfo.org/stl/Pioneer%20Part%20II.pdf | access-date = 2009-02-17 }}</ref> through an electric dipole antenna for [[telemetry]] and doppler information and a magnetic dipole antenna for the television system. Ground commands were received through the electric dipole antenna at 115&nbsp;MHz. The spacecraft was to be [[spin-stabilized satellite|spin-stabilized]] at 1.8 revolutions per second, the spin direction approximately perpendicular to the geomagnetic meridian planes of the trajectory. --> {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] 65af6mp3ce3qg5ltmn9g9qlqw7gfutq 2521724 2521722 2022-08-27T11:05:45Z Oesjaar 7467 /* Ruimtetuig ontwerp */ Verbeter wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste wat deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die ruimtetuig is ontwerp deur die Amerikaanse Lugmag se Ballistiese Missieldivisie as die eerste ruimtetuig van die [[Pioneer-program]]. Dit was ook die eerste poging om verby 'n aardewentelbaan te gaan deur enige land.<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering op 17 Augustus 1958. Die ruimtetuig sou Pioneer (of Pioneer 1) genoem gewees het, maar weens die mislukkking van die sending is die naam nooit gebruik nie. == Ruimtetuig ontwerp == Die ruimtetuig het bestaan uit 'n dun, silindriese middel gedeelte met 'n kort, dik (16.5&nbsp;cm), afgeknotte keël aan beide kante.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/>Die silindwr was 74&nbsp;cm in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> en die afstand van die een punt van die tot by afstand aan die ander punt van die keël was 76&nbsp;cm. <!-- == Spacecraft design == The [[spacecraft]] consisted of a thin cylindrical midsection with a squat truncated [[cone (geometry)|cone]] [[frustum]] of {{convert|16.5|cm|0|abbr=on}} high on each side.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> and the height from the top of one cone to the top of the opposite cone was 76&nbsp;cm. Along the axis of the spacecraft and protruding from the end of the lower cone was an {{convert|11|kg|abbr=on}} solid [[propellant]] injection rocket and rocket case, which formed the main structural member of the spacecraft. Eight small low-thrust solid propellant velocity adjustment rockets were mounted on the end of the upper cone in a ring assembly which could be jettisoned after use. A magnetic [[dipole antenna]] also protruded from the top of the upper cone. The shell was composed of laminated plastic and was painted with a pattern of dark and light stripes to help regulate temperature. The scientific instrument package had a mass of {{convert|11.3|kg|abbr=on}} and consisted of: * An image scanning infrared [[television camera|television system]] of the ''Naval Ordnance Test Station'' (NOTS) design to study the Moon's surface, particularly the part normally unseen from Earth.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[diaphragm (acoustics)|diaphragm]]/[[microphone]] assembly to detect [[micrometeoroid|micrometeorites]]. A micrometeorite hitting the diaphragm would generate an acoustic pulse that would travel through the diaphragm to the microphone. The microphone contained a [[piezoelectricity|piezoelectrical]] crystal that rang at 100 kc under influence of the acoustic pulse. A bandpass [[amplifier]] would amplify the signal, so it could be detected.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[search-coil magnetometer]] with nonlinear amplifier to measure the [[Earth's magnetic field|Earth's]], [[Magnetic field of the Moon|Moon's]] and [[Interplanetary Magnetic Field|interplanetary magnetic field]]. At the time it was not known whether the Moon had a magnetic field or not.<ref name="STL Vol. 2"/> The spacecraft was powered by [[nickel-cadmium battery|nickel-cadmium batteries]] for ignition of the rockets, [[silver-oxide battery|silver cell batteries]] for the television system, and [[mercury battery|mercury batteries]] for the remaining circuits. Radio transmission was on 108.06&nbsp;MHz, a standard frequency used by satellites in the [[International Geophysical Year]],<ref name="Quest Feb14"> {{cite news | title = Pioneering Space | last = Marcus | first = Gideon | date = 2007-02-14 | publisher = Quest | pages = 52–59 | url = http://www.sdfo.org/stl/Pioneer%20Part%20II.pdf | access-date = 2009-02-17 }}</ref> through an electric dipole antenna for [[telemetry]] and doppler information and a magnetic dipole antenna for the television system. Ground commands were received through the electric dipole antenna at 115&nbsp;MHz. The spacecraft was to be [[spin-stabilized satellite|spin-stabilized]] at 1.8 revolutions per second, the spin direction approximately perpendicular to the geomagnetic meridian planes of the trajectory. --> {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] 6jzcbzyiux896sn1heguxyx4q21ixq8 2521725 2521724 2022-08-27T11:06:21Z Oesjaar 7467 Verbeter wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste wat deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die ruimtetuig is ontwerp deur die Amerikaanse Lugmag se Ballistiese Missieldivisie as die eerste ruimtetuig van die [[Pioneer-program]]. Dit was ook die eerste poging om verby 'n aardewentelbaan te gaan deur enige land.<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering op 17 Augustus 1958. Die ruimtetuig sou Pioneer (of Pioneer 1) genoem gewees het, maar weens die mislukkking van die sending is die naam nooit gebruik nie. == Ruimtetuig ontwerp == Die ruimtetuig het bestaan uit 'n dun, silindriese middel gedeelte met 'n kort, dik (16.5&nbsp;cm), afgeknotte keël aan beide kante.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/>Die silindwr was 74&nbsp;cm in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> en die afstand van die een punt van die tot by afstand aan die ander punt van die keël was 76&nbsp;cm. <!-- == Spacecraft design == The [[spacecraft]] consisted of a thin cylindrical midsection with a squat truncated [[cone (geometry)|cone]] [[frustum]] of {{convert|16.5|cm|0|abbr=on}} high on each side.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> and the height from the top of one cone to the top of the opposite cone was 76&nbsp;cm. Along the axis of the spacecraft and protruding from the end of the lower cone was an {{convert|11|kg|abbr=on}} solid [[propellant]] injection rocket and rocket case, which formed the main structural member of the spacecraft. Eight small low-thrust solid propellant velocity adjustment rockets were mounted on the end of the upper cone in a ring assembly which could be jettisoned after use. A magnetic [[dipole antenna]] also protruded from the top of the upper cone. The shell was composed of laminated plastic and was painted with a pattern of dark and light stripes to help regulate temperature. The scientific instrument package had a mass of {{convert|11.3|kg|abbr=on}} and consisted of: * An image scanning infrared [[television camera|television system]] of the ''Naval Ordnance Test Station'' (NOTS) design to study the Moon's surface, particularly the part normally unseen from Earth.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[diaphragm (acoustics)|diaphragm]]/[[microphone]] assembly to detect [[micrometeoroid|micrometeorites]]. A micrometeorite hitting the diaphragm would generate an acoustic pulse that would travel through the diaphragm to the microphone. The microphone contained a [[piezoelectricity|piezoelectrical]] crystal that rang at 100 kc under influence of the acoustic pulse. A bandpass [[amplifier]] would amplify the signal, so it could be detected.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[search-coil magnetometer]] with nonlinear amplifier to measure the [[Earth's magnetic field|Earth's]], [[Magnetic field of the Moon|Moon's]] and [[Interplanetary Magnetic Field|interplanetary magnetic field]]. At the time it was not known whether the Moon had a magnetic field or not.<ref name="STL Vol. 2"/> The spacecraft was powered by [[nickel-cadmium battery|nickel-cadmium batteries]] for ignition of the rockets, [[silver-oxide battery|silver cell batteries]] for the television system, and [[mercury battery|mercury batteries]] for the remaining circuits. Radio transmission was on 108.06&nbsp;MHz, a standard frequency used by satellites in the [[International Geophysical Year]],<ref name="Quest Feb14"> {{cite news | title = Pioneering Space | last = Marcus | first = Gideon | date = 2007-02-14 | publisher = Quest | pages = 52–59 | url = http://www.sdfo.org/stl/Pioneer%20Part%20II.pdf | access-date = 2009-02-17 }}</ref> through an electric dipole antenna for [[telemetry]] and doppler information and a magnetic dipole antenna for the television system. Ground commands were received through the electric dipole antenna at 115&nbsp;MHz. The spacecraft was to be [[spin-stabilized satellite|spin-stabilized]] at 1.8 revolutions per second, the spin direction approximately perpendicular to the geomagnetic meridian planes of the trajectory. --> == Verwysings == {{verwysings}} {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] ir9cva8y1u2edtx84vt8wgpsd1oxvja 2521726 2521725 2022-08-27T11:06:41Z Oesjaar 7467 /* Ruimtetuig ontwerp */ Verbeter wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste wat deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die ruimtetuig is ontwerp deur die Amerikaanse Lugmag se Ballistiese Missieldivisie as die eerste ruimtetuig van die [[Pioneer-program]]. Dit was ook die eerste poging om verby 'n aardewentelbaan te gaan deur enige land.<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering op 17 Augustus 1958. Die ruimtetuig sou Pioneer (of Pioneer 1) genoem gewees het, maar weens die mislukkking van die sending is die naam nooit gebruik nie. == Ruimtetuig ontwerp == Die ruimtetuig het bestaan uit 'n dun, silindriese middel gedeelte met 'n kort, dik (16.5&nbsp;cm), afgeknotte keël aan beide kante.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/>Die silinder was 74&nbsp;cm in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> en die afstand van die een punt van die tot by afstand aan die ander punt van die keël was 76&nbsp;cm. <!-- == Spacecraft design == The [[spacecraft]] consisted of a thin cylindrical midsection with a squat truncated [[cone (geometry)|cone]] [[frustum]] of {{convert|16.5|cm|0|abbr=on}} high on each side.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> and the height from the top of one cone to the top of the opposite cone was 76&nbsp;cm. Along the axis of the spacecraft and protruding from the end of the lower cone was an {{convert|11|kg|abbr=on}} solid [[propellant]] injection rocket and rocket case, which formed the main structural member of the spacecraft. Eight small low-thrust solid propellant velocity adjustment rockets were mounted on the end of the upper cone in a ring assembly which could be jettisoned after use. A magnetic [[dipole antenna]] also protruded from the top of the upper cone. The shell was composed of laminated plastic and was painted with a pattern of dark and light stripes to help regulate temperature. The scientific instrument package had a mass of {{convert|11.3|kg|abbr=on}} and consisted of: * An image scanning infrared [[television camera|television system]] of the ''Naval Ordnance Test Station'' (NOTS) design to study the Moon's surface, particularly the part normally unseen from Earth.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[diaphragm (acoustics)|diaphragm]]/[[microphone]] assembly to detect [[micrometeoroid|micrometeorites]]. A micrometeorite hitting the diaphragm would generate an acoustic pulse that would travel through the diaphragm to the microphone. The microphone contained a [[piezoelectricity|piezoelectrical]] crystal that rang at 100 kc under influence of the acoustic pulse. A bandpass [[amplifier]] would amplify the signal, so it could be detected.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[search-coil magnetometer]] with nonlinear amplifier to measure the [[Earth's magnetic field|Earth's]], [[Magnetic field of the Moon|Moon's]] and [[Interplanetary Magnetic Field|interplanetary magnetic field]]. At the time it was not known whether the Moon had a magnetic field or not.<ref name="STL Vol. 2"/> The spacecraft was powered by [[nickel-cadmium battery|nickel-cadmium batteries]] for ignition of the rockets, [[silver-oxide battery|silver cell batteries]] for the television system, and [[mercury battery|mercury batteries]] for the remaining circuits. Radio transmission was on 108.06&nbsp;MHz, a standard frequency used by satellites in the [[International Geophysical Year]],<ref name="Quest Feb14"> {{cite news | title = Pioneering Space | last = Marcus | first = Gideon | date = 2007-02-14 | publisher = Quest | pages = 52–59 | url = http://www.sdfo.org/stl/Pioneer%20Part%20II.pdf | access-date = 2009-02-17 }}</ref> through an electric dipole antenna for [[telemetry]] and doppler information and a magnetic dipole antenna for the television system. Ground commands were received through the electric dipole antenna at 115&nbsp;MHz. The spacecraft was to be [[spin-stabilized satellite|spin-stabilized]] at 1.8 revolutions per second, the spin direction approximately perpendicular to the geomagnetic meridian planes of the trajectory. --> == Verwysings == {{verwysings}} {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] 63nnsgkdmdcq1j9glwgehjrjnq4e5mm 2521727 2521726 2022-08-27T11:07:00Z Oesjaar 7467 /* Ruimtetuig ontwerp */ Verbeter wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste wat deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die ruimtetuig is ontwerp deur die Amerikaanse Lugmag se Ballistiese Missieldivisie as die eerste ruimtetuig van die [[Pioneer-program]]. Dit was ook die eerste poging om verby 'n aardewentelbaan te gaan deur enige land.<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering op 17 Augustus 1958. Die ruimtetuig sou Pioneer (of Pioneer 1) genoem gewees het, maar weens die mislukkking van die sending is die naam nooit gebruik nie. == Ruimtetuig ontwerp == Die ruimtetuig het bestaan uit 'n dun, silindriese middel gedeelte met 'n kort, dik (16.5&nbsp;cm), afgeknotte keël aan beide kante.<ref name="STL Vol. 1"/> Die silinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/>Die silinder was 74&nbsp;cm in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> en die afstand van die een punt van die tot by afstand aan die ander punt van die keël was 76&nbsp;cm. <!-- == Spacecraft design == The [[spacecraft]] consisted of a thin cylindrical midsection with a squat truncated [[cone (geometry)|cone]] [[frustum]] of {{convert|16.5|cm|0|abbr=on}} high on each side.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> and the height from the top of one cone to the top of the opposite cone was 76&nbsp;cm. Along the axis of the spacecraft and protruding from the end of the lower cone was an {{convert|11|kg|abbr=on}} solid [[propellant]] injection rocket and rocket case, which formed the main structural member of the spacecraft. Eight small low-thrust solid propellant velocity adjustment rockets were mounted on the end of the upper cone in a ring assembly which could be jettisoned after use. A magnetic [[dipole antenna]] also protruded from the top of the upper cone. The shell was composed of laminated plastic and was painted with a pattern of dark and light stripes to help regulate temperature. The scientific instrument package had a mass of {{convert|11.3|kg|abbr=on}} and consisted of: * An image scanning infrared [[television camera|television system]] of the ''Naval Ordnance Test Station'' (NOTS) design to study the Moon's surface, particularly the part normally unseen from Earth.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[diaphragm (acoustics)|diaphragm]]/[[microphone]] assembly to detect [[micrometeoroid|micrometeorites]]. A micrometeorite hitting the diaphragm would generate an acoustic pulse that would travel through the diaphragm to the microphone. The microphone contained a [[piezoelectricity|piezoelectrical]] crystal that rang at 100 kc under influence of the acoustic pulse. A bandpass [[amplifier]] would amplify the signal, so it could be detected.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[search-coil magnetometer]] with nonlinear amplifier to measure the [[Earth's magnetic field|Earth's]], [[Magnetic field of the Moon|Moon's]] and [[Interplanetary Magnetic Field|interplanetary magnetic field]]. At the time it was not known whether the Moon had a magnetic field or not.<ref name="STL Vol. 2"/> The spacecraft was powered by [[nickel-cadmium battery|nickel-cadmium batteries]] for ignition of the rockets, [[silver-oxide battery|silver cell batteries]] for the television system, and [[mercury battery|mercury batteries]] for the remaining circuits. Radio transmission was on 108.06&nbsp;MHz, a standard frequency used by satellites in the [[International Geophysical Year]],<ref name="Quest Feb14"> {{cite news | title = Pioneering Space | last = Marcus | first = Gideon | date = 2007-02-14 | publisher = Quest | pages = 52–59 | url = http://www.sdfo.org/stl/Pioneer%20Part%20II.pdf | access-date = 2009-02-17 }}</ref> through an electric dipole antenna for [[telemetry]] and doppler information and a magnetic dipole antenna for the television system. Ground commands were received through the electric dipole antenna at 115&nbsp;MHz. The spacecraft was to be [[spin-stabilized satellite|spin-stabilized]] at 1.8 revolutions per second, the spin direction approximately perpendicular to the geomagnetic meridian planes of the trajectory. --> == Verwysings == {{verwysings}} {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] 1t47y4wmxs6c3k9pxlp3ool7ha9lkms 2521728 2521727 2022-08-27T11:08:20Z Oesjaar 7467 Ai! wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste wat deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die ruimtetuig is ontwerp deur die Amerikaanse Lugmag se Ballistiese Missieldivisie as die eerste ruimtetuig van die [[Pioneer-program]]. Dit was ook die eerste poging om verby 'n aardewentelbaan te gaan deur enige land.<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering op 17 Augustus 1958. Die ruimtetuig sou Pioneer (of Pioneer 1) genoem gewees het, maar weens die mislukkking van die sending is die naam nooit gebruik nie. == Ruimtetuig ontwerp == Die ruimtetuig het bestaan uit 'n dun, silindriese middel gedeelte met 'n kort, dik (16.5&nbsp;cm), afgeknotte keël aan beide kante.<ref name="STL Vol. 1"/> Die silinder was 74&nbsp;cm in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> en die afstand van die een punt van die tot by afstand aan die ander punt van die keël was 76&nbsp;cm. <!-- == Spacecraft design == The [[spacecraft]] consisted of a thin cylindrical midsection with a squat truncated [[cone (geometry)|cone]] [[frustum]] of {{convert|16.5|cm|0|abbr=on}} high on each side.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> and the height from the top of one cone to the top of the opposite cone was 76&nbsp;cm. Along the axis of the spacecraft and protruding from the end of the lower cone was an {{convert|11|kg|abbr=on}} solid [[propellant]] injection rocket and rocket case, which formed the main structural member of the spacecraft. Eight small low-thrust solid propellant velocity adjustment rockets were mounted on the end of the upper cone in a ring assembly which could be jettisoned after use. A magnetic [[dipole antenna]] also protruded from the top of the upper cone. The shell was composed of laminated plastic and was painted with a pattern of dark and light stripes to help regulate temperature. The scientific instrument package had a mass of {{convert|11.3|kg|abbr=on}} and consisted of: * An image scanning infrared [[television camera|television system]] of the ''Naval Ordnance Test Station'' (NOTS) design to study the Moon's surface, particularly the part normally unseen from Earth.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[diaphragm (acoustics)|diaphragm]]/[[microphone]] assembly to detect [[micrometeoroid|micrometeorites]]. A micrometeorite hitting the diaphragm would generate an acoustic pulse that would travel through the diaphragm to the microphone. The microphone contained a [[piezoelectricity|piezoelectrical]] crystal that rang at 100 kc under influence of the acoustic pulse. A bandpass [[amplifier]] would amplify the signal, so it could be detected.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[search-coil magnetometer]] with nonlinear amplifier to measure the [[Earth's magnetic field|Earth's]], [[Magnetic field of the Moon|Moon's]] and [[Interplanetary Magnetic Field|interplanetary magnetic field]]. At the time it was not known whether the Moon had a magnetic field or not.<ref name="STL Vol. 2"/> The spacecraft was powered by [[nickel-cadmium battery|nickel-cadmium batteries]] for ignition of the rockets, [[silver-oxide battery|silver cell batteries]] for the television system, and [[mercury battery|mercury batteries]] for the remaining circuits. Radio transmission was on 108.06&nbsp;MHz, a standard frequency used by satellites in the [[International Geophysical Year]],<ref name="Quest Feb14"> {{cite news | title = Pioneering Space | last = Marcus | first = Gideon | date = 2007-02-14 | publisher = Quest | pages = 52–59 | url = http://www.sdfo.org/stl/Pioneer%20Part%20II.pdf | access-date = 2009-02-17 }}</ref> through an electric dipole antenna for [[telemetry]] and doppler information and a magnetic dipole antenna for the television system. Ground commands were received through the electric dipole antenna at 115&nbsp;MHz. The spacecraft was to be [[spin-stabilized satellite|spin-stabilized]] at 1.8 revolutions per second, the spin direction approximately perpendicular to the geomagnetic meridian planes of the trajectory. --> == Verwysings == {{verwysings}} {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] ihi5i0jh6ei73fyjbl0yj3kiivdx7tu 2521729 2521728 2022-08-27T11:09:46Z Oesjaar 7467 Skakel wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste wat deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die ruimtetuig is ontwerp deur die [[Amerikaanse Lugmag]] se Ballistiese Missieldivisie as die eerste ruimtetuig van die [[Pioneer-program]]. Dit was ook die eerste poging om verby 'n aardewentelbaan te gaan deur enige land.<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering op 17 Augustus 1958. Die ruimtetuig sou Pioneer (of Pioneer 1) genoem gewees het, maar weens die mislukkking van die sending is die naam nooit gebruik nie. == Ruimtetuig ontwerp == Die ruimtetuig het bestaan uit 'n dun, silindriese middel gedeelte met 'n kort, dik (16.5&nbsp;cm), afgeknotte keël aan beide kante.<ref name="STL Vol. 1"/> Die silinder was 74&nbsp;cm in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> en die afstand van die een punt van die tot by afstand aan die ander punt van die keël was 76&nbsp;cm. <!-- == Spacecraft design == The [[spacecraft]] consisted of a thin cylindrical midsection with a squat truncated [[cone (geometry)|cone]] [[frustum]] of {{convert|16.5|cm|0|abbr=on}} high on each side.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> and the height from the top of one cone to the top of the opposite cone was 76&nbsp;cm. Along the axis of the spacecraft and protruding from the end of the lower cone was an {{convert|11|kg|abbr=on}} solid [[propellant]] injection rocket and rocket case, which formed the main structural member of the spacecraft. Eight small low-thrust solid propellant velocity adjustment rockets were mounted on the end of the upper cone in a ring assembly which could be jettisoned after use. A magnetic [[dipole antenna]] also protruded from the top of the upper cone. The shell was composed of laminated plastic and was painted with a pattern of dark and light stripes to help regulate temperature. The scientific instrument package had a mass of {{convert|11.3|kg|abbr=on}} and consisted of: * An image scanning infrared [[television camera|television system]] of the ''Naval Ordnance Test Station'' (NOTS) design to study the Moon's surface, particularly the part normally unseen from Earth.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[diaphragm (acoustics)|diaphragm]]/[[microphone]] assembly to detect [[micrometeoroid|micrometeorites]]. A micrometeorite hitting the diaphragm would generate an acoustic pulse that would travel through the diaphragm to the microphone. The microphone contained a [[piezoelectricity|piezoelectrical]] crystal that rang at 100 kc under influence of the acoustic pulse. A bandpass [[amplifier]] would amplify the signal, so it could be detected.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[search-coil magnetometer]] with nonlinear amplifier to measure the [[Earth's magnetic field|Earth's]], [[Magnetic field of the Moon|Moon's]] and [[Interplanetary Magnetic Field|interplanetary magnetic field]]. At the time it was not known whether the Moon had a magnetic field or not.<ref name="STL Vol. 2"/> The spacecraft was powered by [[nickel-cadmium battery|nickel-cadmium batteries]] for ignition of the rockets, [[silver-oxide battery|silver cell batteries]] for the television system, and [[mercury battery|mercury batteries]] for the remaining circuits. Radio transmission was on 108.06&nbsp;MHz, a standard frequency used by satellites in the [[International Geophysical Year]],<ref name="Quest Feb14"> {{cite news | title = Pioneering Space | last = Marcus | first = Gideon | date = 2007-02-14 | publisher = Quest | pages = 52–59 | url = http://www.sdfo.org/stl/Pioneer%20Part%20II.pdf | access-date = 2009-02-17 }}</ref> through an electric dipole antenna for [[telemetry]] and doppler information and a magnetic dipole antenna for the television system. Ground commands were received through the electric dipole antenna at 115&nbsp;MHz. The spacecraft was to be [[spin-stabilized satellite|spin-stabilized]] at 1.8 revolutions per second, the spin direction approximately perpendicular to the geomagnetic meridian planes of the trajectory. --> == Verwysings == {{verwysings}} {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] nerwelm3beo1cirtz6wifqh6y3sj95q 2521732 2521729 2022-08-27T11:14:48Z Oesjaar 7467 /* Ruimtetuig ontwerp */ Verbeter en nog besig. wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste wat deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die ruimtetuig is ontwerp deur die [[Amerikaanse Lugmag]] se Ballistiese Missieldivisie as die eerste ruimtetuig van die [[Pioneer-program]]. Dit was ook die eerste poging om verby 'n aardewentelbaan te gaan deur enige land.<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering op 17 Augustus 1958. Die ruimtetuig sou Pioneer (of Pioneer 1) genoem gewees het, maar weens die mislukkking van die sending is die naam nooit gebruik nie. == Ruimtetuig ontwerp == Die ruimtetuig het bestaan uit 'n dun, silindriese middel gedeelte met 'n kort, dik (16.5&nbsp;cm), afgeknotte keël aan beide kante.<ref name="STL Vol. 1"/> Die silinder was 74&nbsp;cm in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> en die afstand van die een punt van die tot by afstand aan die ander punt van die keël was 76&nbsp;cm. Al op middel as van die ruimtetuig was 'n vastestaat brandstof vuurpylmotor. <!-- == Spacecraft design == The [[spacecraft]] consisted of a thin cylindrical midsection with a squat truncated [[cone (geometry)|cone]] [[frustum]] of {{convert|16.5|cm|0|abbr=on}} high on each side.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> and the height from the top of one cone to the top of the opposite cone was 76&nbsp;cm. Along the axis of the spacecraft and protruding from the end of the lower cone was an {{convert|11|kg|abbr=on}} solid [[propellant]] injection rocket and rocket case, which formed the main structural member of the spacecraft. Eight small low-thrust solid propellant velocity adjustment rockets were mounted on the end of the upper cone in a ring assembly which could be jettisoned after use. A magnetic [[dipole antenna]] also protruded from the top of the upper cone. The shell was composed of laminated plastic and was painted with a pattern of dark and light stripes to help regulate temperature. The scientific instrument package had a mass of {{convert|11.3|kg|abbr=on}} and consisted of: * An image scanning infrared [[television camera|television system]] of the ''Naval Ordnance Test Station'' (NOTS) design to study the Moon's surface, particularly the part normally unseen from Earth.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[diaphragm (acoustics)|diaphragm]]/[[microphone]] assembly to detect [[micrometeoroid|micrometeorites]]. A micrometeorite hitting the diaphragm would generate an acoustic pulse that would travel through the diaphragm to the microphone. The microphone contained a [[piezoelectricity|piezoelectrical]] crystal that rang at 100 kc under influence of the acoustic pulse. A bandpass [[amplifier]] would amplify the signal, so it could be detected.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[search-coil magnetometer]] with nonlinear amplifier to measure the [[Earth's magnetic field|Earth's]], [[Magnetic field of the Moon|Moon's]] and [[Interplanetary Magnetic Field|interplanetary magnetic field]]. At the time it was not known whether the Moon had a magnetic field or not.<ref name="STL Vol. 2"/> The spacecraft was powered by [[nickel-cadmium battery|nickel-cadmium batteries]] for ignition of the rockets, [[silver-oxide battery|silver cell batteries]] for the television system, and [[mercury battery|mercury batteries]] for the remaining circuits. Radio transmission was on 108.06&nbsp;MHz, a standard frequency used by satellites in the [[International Geophysical Year]],<ref name="Quest Feb14"> {{cite news | title = Pioneering Space | last = Marcus | first = Gideon | date = 2007-02-14 | publisher = Quest | pages = 52–59 | url = http://www.sdfo.org/stl/Pioneer%20Part%20II.pdf | access-date = 2009-02-17 }}</ref> through an electric dipole antenna for [[telemetry]] and doppler information and a magnetic dipole antenna for the television system. Ground commands were received through the electric dipole antenna at 115&nbsp;MHz. The spacecraft was to be [[spin-stabilized satellite|spin-stabilized]] at 1.8 revolutions per second, the spin direction approximately perpendicular to the geomagnetic meridian planes of the trajectory. --> == Verwysings == {{verwysings}} {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] eaaxqybqh5rrvocafsnwrkp5etu9pcv 2521733 2521732 2022-08-27T11:15:33Z Oesjaar 7467 /* Ruimtetuig ontwerp */ Verbeter wikitext text/x-wiki [[Lêer:An artist's impression of a Pioneer spacecraft on its way to interstellar space.jpg|duimnael|'n Kunstenaarsvoorstelling van Pioneer 0]] '''Pioneer 0''' (ook bekend as '''Able 1''') was 'n ruimtetuig van [[Verenigde State]] wat ontwerp is om in 'n wentelbaan om die [[Maan]] te gaan het. Dit het 'n televisiekamera, mikrometoriet detektor en 'n [[magnetometer]] aanboord gehad. Die ruimtevlug, met sy wetenskaplike vrag, was die eerste wat deel van die ''International Geophysical Year'' was. Die ruimtetuig is ontwerp deur die [[Amerikaanse Lugmag]] se Ballistiese Missieldivisie as die eerste ruimtetuig van die [[Pioneer-program]]. Dit was ook die eerste poging om verby 'n aardewentelbaan te gaan deur enige land.<ref>{{cite book|url=https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/beyond-earth-tagged.pdf|title=Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016|page=1|last1=Siddiqi|first1=Asif A.|lccn=2017059404|isbn=9781626830424|publisher=NASA History Program Office|edition=second|year=2018|id=SP2018-4041|series=The NASA history series|location=Washington, DC}}</ref> Die sending was 'n mislukking want die [[vuurpyl]] het ontplof net na lansering op 17 Augustus 1958. Die ruimtetuig sou Pioneer (of Pioneer 1) genoem gewees het, maar weens die mislukkking van die sending is die naam nooit gebruik nie. == Ruimtetuig ontwerp == Die ruimtetuig het bestaan uit 'n dun, silindriese middel gedeelte met 'n kort, dik (16.5&nbsp;cm), afgeknotte keël aan beide kante.<ref name="STL Vol. 1"/> Die silinder was 74&nbsp;cm in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> en die afstand van die een punt van die tot by afstand aan die ander punt van die keël was 76&nbsp;cm. Al op middel as van die ruimtetuig was 'n soliedestaat brandstof vuurpylmotor. <!-- == Spacecraft design == The [[spacecraft]] consisted of a thin cylindrical midsection with a squat truncated [[cone (geometry)|cone]] [[frustum]] of {{convert|16.5|cm|0|abbr=on}} high on each side.<ref name="STL Vol. 1"/> The cylinder was {{convert|74|cm|0|abbr=on}} in diameter<ref name="STL Vol. 1"/> and the height from the top of one cone to the top of the opposite cone was 76&nbsp;cm. Along the axis of the spacecraft and protruding from the end of the lower cone was an {{convert|11|kg|abbr=on}} solid [[propellant]] injection rocket and rocket case, which formed the main structural member of the spacecraft. Eight small low-thrust solid propellant velocity adjustment rockets were mounted on the end of the upper cone in a ring assembly which could be jettisoned after use. A magnetic [[dipole antenna]] also protruded from the top of the upper cone. The shell was composed of laminated plastic and was painted with a pattern of dark and light stripes to help regulate temperature. The scientific instrument package had a mass of {{convert|11.3|kg|abbr=on}} and consisted of: * An image scanning infrared [[television camera|television system]] of the ''Naval Ordnance Test Station'' (NOTS) design to study the Moon's surface, particularly the part normally unseen from Earth.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[diaphragm (acoustics)|diaphragm]]/[[microphone]] assembly to detect [[micrometeoroid|micrometeorites]]. A micrometeorite hitting the diaphragm would generate an acoustic pulse that would travel through the diaphragm to the microphone. The microphone contained a [[piezoelectricity|piezoelectrical]] crystal that rang at 100 kc under influence of the acoustic pulse. A bandpass [[amplifier]] would amplify the signal, so it could be detected.<ref name="STL Vol. 2"/> * A [[search-coil magnetometer]] with nonlinear amplifier to measure the [[Earth's magnetic field|Earth's]], [[Magnetic field of the Moon|Moon's]] and [[Interplanetary Magnetic Field|interplanetary magnetic field]]. At the time it was not known whether the Moon had a magnetic field or not.<ref name="STL Vol. 2"/> The spacecraft was powered by [[nickel-cadmium battery|nickel-cadmium batteries]] for ignition of the rockets, [[silver-oxide battery|silver cell batteries]] for the television system, and [[mercury battery|mercury batteries]] for the remaining circuits. Radio transmission was on 108.06&nbsp;MHz, a standard frequency used by satellites in the [[International Geophysical Year]],<ref name="Quest Feb14"> {{cite news | title = Pioneering Space | last = Marcus | first = Gideon | date = 2007-02-14 | publisher = Quest | pages = 52–59 | url = http://www.sdfo.org/stl/Pioneer%20Part%20II.pdf | access-date = 2009-02-17 }}</ref> through an electric dipole antenna for [[telemetry]] and doppler information and a magnetic dipole antenna for the television system. Ground commands were received through the electric dipole antenna at 115&nbsp;MHz. The spacecraft was to be [[spin-stabilized satellite|spin-stabilized]] at 1.8 revolutions per second, the spin direction approximately perpendicular to the geomagnetic meridian planes of the trajectory. --> == Verwysings == {{verwysings}} {{Pioneer-program}} {{Normdata}} [[Kategorie:Pioneer-program]] [[Kategorie:Ruimtetuie]] jt6e2nfpwp95jcs0eukw67qqegyicef 0 393329 2521682 2022-08-27T08:04:55Z Aliwal2012 39067 Geskep deur die bladsy "[[:en:Special:Redirect/revision/1100570769|Aerobics]]" te vertaal wikitext text/x-wiki [[Lêer:Step_Aerobics_Class_at_a_Gym.JPG|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Step_Aerobics_Class_at_a_Gym.JPG/220px-Step_Aerobics_Class_at_a_Gym.JPG|duimnael| Trappies-aërobiese klas in 'n gimnasium]] [[Lêer:More_than_50_Warrior_Division_Soldiers,_military_spouses_and_children_gathered_at_Camp_Casey's_Carey_Fitness_Center_for_dancing,_aerobics_and_fun_110305-A-UQ765-001.jpg|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/More_than_50_Warrior_Division_Soldiers%2C_military_spouses_and_children_gathered_at_Camp_Casey%27s_Carey_Fitness_Center_for_dancing%2C_aerobics_and_fun_110305-A-UQ765-001.jpg/220px-thumbnail.jpg|duimnael| 'n Dansaërobiese klas]] '''Aërobiese oefeninge (Aerobics)''' is 'n vorm van fisiese oefening wat ritmiese aërobiese oefening kombineer met strek- en kragoefenroetines met die doel om alle elemente van fiksheid (buigsaamheid, spierkrag en [[Bloedsomloopstelsel|kardiovaskulêre]] fiksheid) te verbeter. Dit word gewoonlik op musiek uitgevoer en kan in 'n groepopset onder leiding van 'n instrukteur ( fiksheidsprofessioneel) beoefen word, alhoewel dit solo en ook sonder musikale begeleiding gedoen kan word. Met die doel om fisieke fiksheid te bevorder en siekte te voorkom, voer praktisyns verskeie roetines uit wat bestaan uit 'n aantal verskillende dansagtige oefeninge. Formele aërobiese klasse word in verskillende vlakke van intensiteit en kompleksiteit verdeel en sal vyf komponente hê: opwarming (5–10 minute), kardiovaskulêre kondisionering (25–30 minute), spierkrag en kondisionering (10–15 minute), koel- af (5–8 minute) en strek en buigsaamheid (5–8 minute). Aërobiese klasse kan deelnemers toelaat om hul vlak van deelname volgens hul fiksheidsvlak te kies. Baie gimnasiums bied verskillende tipes aërobiese klasse aan. Elke klas is ontwerp vir 'n sekere vlak van ervaring en onderrig deur 'n gesertifiseerde instrukteur met 'n spesialiteitsarea wat verband hou met hul spesifieke klas. [[Lêer:Aqua_Aerobics.JPG|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Aqua_Aerobics.JPG/220px-Aqua_Aerobics.JPG|duimnael| Water-aërobiese klasse by 'n akwatiese sportsentrum.]] == Aërobiese trappiesklim == "Step-aerobics" is 'n vorm van aërobiese oefening wat gebruik maak van 'n lae verhoogde platform, die trap, met 'n hoogte wat aangepas is vir individuele behoeftes deur ligters in te plaas. Aërobiese trappiesklasse word in baie gimnasiums aangebied. [[Lêer:Dumbell_aerobics.jpg|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Dumbell_aerobics.jpg/220px-Dumbell_aerobics.jpg|duimnael| Aërobiese klas met gewigte]] [[Lêer:Figuraaerobic.jpg|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Figuraaerobic.jpg/220px-Figuraaerobic.jpg|regs|duimnael| 'n Sport-aerobiese span]] [[Kategorie:Liggaamsbewegings]] [[Kategorie:Pages with unreviewed translations]] 1x5wuqlchkdz3oitbtapen5dx45n9ak 0 393330 2521695 2022-08-27T08:52:52Z Sobaka 328 Begin 'n nuwe artikel, nog besigǃ wikitext text/x-wiki '''Karl Ludwig von Bertalanffy''' (Atzgersdorf (vandag deel van [[Wene]]), [[19 September]] [[1901]] – [[New York]], [[12 Junie]] [[1972]]) was 'n [[Oostenryk|Oostenrykse]] [[bioloog]] bekend vir sy werk op die gebied van teoretiese biologie en as een van die grondleggers van die algemene [[stelselteorie]]. ==Lewensloop== Ludwig von Bertalanffy is in 1901 gebore as 'n afstammeling van 'n ou Hongaarse familie. Ná sy skooldae in Azgersdorf studeer hy vanaf 1918 eers [[kunsgeskiedenis]] en [[filosofie]] aan die Universiteit van Innsbruck, en later biologie aan die [[Universiteit van Wene]]. Hier was hy 'n student van die filosoof Moritz Schlick, een van die stigters van die [[Weense Sirkel]]. In 1926 het Bertalanffy sy studies afgesluit met 'n proefskrif oor die Duitse filosoof Gustav Theodor Fechner. Twee jaar later het hy sy eerste boek oor teoretiese biologie gepubliseer. Van 1934 tot 1948 was Bertalanffy 'n dosent en later professor aan die Universiteit van Wene. Behoeftig gelaat deur die oorlog het hy in 1948 na [[Kanada]] vertrek en 'n professor aan die Universiteit van Alberta in [[Edmonton]] (Kanada) en direkteur van 'n biologiese mediese instituut geword. Van 1950 tot 1954 was hy professor aan die Universiteit van Ottawa, van 1955 tot 1958 by die Mount Sinai-hospitaal in [[Los Angeles]], van 1961 tot 1968 weer in Alberta en van 1969 tot 1972 aan die Staatsuniversiteit van New York. In 1951 het Bertalanffy saam met Carl Gustav Hempel, R.E. Bass en H. Jonas deelgeneem aan die simposium Algemene stelselteorie – 'n nuwe benadering tot eenheid van die wetenskap. In 1956 was hy 'n stigterslid en vise-president van die Vereniging vir Algemene Stelselnavorsing, wat in 1984 die ISSS (International Society for the Systems Sciences) geword het. Bertalanffy is vir baie jare redakteur van die ''General Systems Yearbook'' saam met Anatol Rapoport. == Wetenskaplike ontwikkeling == Bertalanffy het navorsing gedoen in teoretiese biologie, vergelykende [[fisiologie]], [[biofisika]], [[kanker]] en [[sielkunde]], [[wetenskapsfilosofie]] en algemene [[stelselteorie]]. Bertalanffy se idees oor stelselteorie het oor dekades ontwikkel. In die 1930's het hy 'n 'organismiese' stelselteorie geformuleer. In die 1940's het hy eers aan 'n teorie van oop stelsels gewerk en later aan algemene teorie van stelsels. Vanaf 1945 het hy 'n reeks artikels oor hierdie onderwerp gepubliseer, maar dit het tot 1968 geduur voordat hy sy idees hieroor in sy hoofwerk ''General System theory: Foundations, Development, Applications'' gebundel het. Bertalanffy het in stelselteorie een van die belangrikste teoretiese en metodologiese heroriëntasies in kontemporêre fisiese, biologiese en [[sosiale wetenskap]]pe gesien. == Algemene stelselteorie == In die 1930's was Bertalanffy besig met "die studie van die organisme as 'n sogenaamde 'oop stelsel'<ref>L. von Bertalanffy (1962). "General Systems Theory — A critical Review". In: ''General Systems''. Vol. 7, 1-20 (1962).</ref> Met die verdere ontwikkeling van hierdie konsep het hy tot die besef gekom dat "soortgelyke probleme in verskeie wetenskappe ontstaan, wat eweneens met dieselfde modelle opgelos kon word".<ref name="TK75">W. van Tilburg & D. Keuning (1975). [http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/assets/articles/articles_2591pdf.pdf 'Systeembenadering en klinische psychiatrie', ''Tijdschrift voor Psychiatrie'' 18 (1976) 1, 471-482].</ref> Bertalanffy het die ontwikkeling van algemene stelselteorie voorsien, wat dit moontlik sou maak om isomorfiese konsepte, wette en modelle uit die verskillende wetenskappe op te teken. Na sy mening sou die verwesenliking hiervan wedersydse interaksie en kommunikasie tussen die wetenskappe moontlik maak en sodoende iets van 'n "eenheid van wetenskap" realiseer.<ref name="TK75">W. van Tilburg & D. Keuning (1975). [http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/assets/articles/articles_2591pdf.pdf 'Systeembenadering en klinische psychiatrie', ''Tijdschrift voor Psychiatrie'' 18 (1976) 1, 471-482].</ref> == Vereniging vir Algemene Stelselnavorsing == In 1952, saam met sommige verwante denkers soos Kenneth E. Boulding, Ralph W. Gerard en Anatol Rapoport, het hy die Vereniging vir die Bevordering van Algemene Stelselteorie gestig, wat in 1957 herdoop is na die Vereniging vir Algemene Stelselnavorsing.<ref name="TK75">W. van Tilburg & D. Keuning (1975). [http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/assets/articles/articles_2591pdf.pdf 'Systeembenadering en klinische psychiatrie', ''Tijdschrift voor Psychiatrie'' 18 (1976) 1, 471-482].</ref> Sentraal in hierdie samelewing was die strewe na die ontwikkeling van 'n algemene stelselteorie. ==Publikasies== Bertalanffy het meer as 200 artikels oor teoretiese biologie en algemene stelselteorie gepubliseer en het 'n dosyn boeke geskryf. Sy werk is in Duits, Engels, Frans, Spaans, Sweeds, Japannees en Nederlands vertaal. Sy boeke: *1928, ''Kritische theorie der Formbildung, Borntraeger''. In Engels uitgegee as: ''Modern Theory of Development,'' Harper: New York, 1932 *1937, ''Das Gefüge des Lebens'', Leipzig. *1940, V''om Molekül zur Organismenwelt'', Potsdam. *1949, ''Das biologische Weltbild,'' Europeische Rundschau: Bern. In Engels uitgegee as: ''Problems of Life'', New York, 1952. *1953, ''Biophysik des Fliessgleichgewichts'', Braunschweig i.s.m. W. Beier & R. Laue. *1967, ''Robots, Men and Minds'', New York *1968, G''eneral System Theory: Foundations, Development, Applications'', George Braziller: New York. *1968, ''The Organismic Psychology and Systems Theory'', Worcester *1975, ''Perspectives on General Systems Theory''. Scientific-Philosophical Studies, E. Taschdjian (eds.), George Braziller: New York. 1981, ''A Systems View of Men'', Paul A. LaViolette (ed.), Westview Press: Boulder (Colorado). Bertalanffy se eerste artikels oor stelselteorie: *1945, 'Zu einer allgemeinen Systemlehre', ''Blätter für deutsche Philosophie'', 3/4. (Extract in: Biologia Generalis, 19 (1949), 139-164. *1950, 'An Outline of General System Theory', ''British Journal of Philosophy of Science'' 1, p. 139-164 *1951, 'General system theory – A new approach to unity of science' (Symposium), ''Human Biology'', Des 1951, Vol. 23, bl. 303-361. ==Verwysings== {{Verwysings}} o4ovhznonx982n3s04nu3vmu3jlv9hr 2521697 2521695 2022-08-27T08:58:03Z Sobaka 328 kategorie wikitext text/x-wiki '''Karl Ludwig von Bertalanffy''' (Atzgersdorf (vandag deel van [[Wene]]), [[19 September]] [[1901]] – [[New York]], [[12 Junie]] [[1972]]) was 'n [[Oostenryk|Oostenrykse]] [[bioloog]] bekend vir sy werk op die gebied van teoretiese biologie en as een van die grondleggers van die algemene [[stelselteorie]]. ==Lewensloop== Ludwig von Bertalanffy is in 1901 gebore as 'n afstammeling van 'n ou Hongaarse familie. Ná sy skooldae in Azgersdorf studeer hy vanaf 1918 eers [[kunsgeskiedenis]] en [[filosofie]] aan die Universiteit van Innsbruck, en later biologie aan die [[Universiteit van Wene]]. Hier was hy 'n student van die filosoof Moritz Schlick, een van die stigters van die [[Weense Sirkel]]. In 1926 het Bertalanffy sy studies afgesluit met 'n proefskrif oor die Duitse filosoof Gustav Theodor Fechner. Twee jaar later het hy sy eerste boek oor teoretiese biologie gepubliseer. Van 1934 tot 1948 was Bertalanffy 'n dosent en later professor aan die Universiteit van Wene. Behoeftig gelaat deur die oorlog het hy in 1948 na [[Kanada]] vertrek en 'n professor aan die Universiteit van Alberta in [[Edmonton]] (Kanada) en direkteur van 'n biologiese mediese instituut geword. Van 1950 tot 1954 was hy professor aan die Universiteit van Ottawa, van 1955 tot 1958 by die Mount Sinai-hospitaal in [[Los Angeles]], van 1961 tot 1968 weer in Alberta en van 1969 tot 1972 aan die Staatsuniversiteit van New York. In 1951 het Bertalanffy saam met Carl Gustav Hempel, R.E. Bass en H. Jonas deelgeneem aan die simposium Algemene stelselteorie – 'n nuwe benadering tot eenheid van die wetenskap. In 1956 was hy 'n stigterslid en vise-president van die Vereniging vir Algemene Stelselnavorsing, wat in 1984 die ISSS (International Society for the Systems Sciences) geword het. Bertalanffy is vir baie jare redakteur van die ''General Systems Yearbook'' saam met Anatol Rapoport. == Wetenskaplike ontwikkeling == Bertalanffy het navorsing gedoen in teoretiese biologie, vergelykende [[fisiologie]], [[biofisika]], [[kanker]] en [[sielkunde]], [[wetenskapsfilosofie]] en algemene [[stelselteorie]]. Bertalanffy se idees oor stelselteorie het oor dekades ontwikkel. In die 1930's het hy 'n 'organismiese' stelselteorie geformuleer. In die 1940's het hy eers aan 'n teorie van oop stelsels gewerk en later aan algemene teorie van stelsels. Vanaf 1945 het hy 'n reeks artikels oor hierdie onderwerp gepubliseer, maar dit het tot 1968 geduur voordat hy sy idees hieroor in sy hoofwerk ''General System theory: Foundations, Development, Applications'' gebundel het. Bertalanffy het in stelselteorie een van die belangrikste teoretiese en metodologiese heroriëntasies in kontemporêre fisiese, biologiese en [[sosiale wetenskap]]pe gesien. == Algemene stelselteorie == In die 1930's was Bertalanffy besig met "die studie van die organisme as 'n sogenaamde 'oop stelsel'<ref>L. von Bertalanffy (1962). "General Systems Theory — A critical Review". In: ''General Systems''. Vol. 7, 1-20 (1962).</ref> Met die verdere ontwikkeling van hierdie konsep het hy tot die besef gekom dat "soortgelyke probleme in verskeie wetenskappe ontstaan, wat eweneens met dieselfde modelle opgelos kon word".<ref name="TK75">W. van Tilburg & D. Keuning (1975). [http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/assets/articles/articles_2591pdf.pdf 'Systeembenadering en klinische psychiatrie', ''Tijdschrift voor Psychiatrie'' 18 (1976) 1, 471-482].</ref> Bertalanffy het die ontwikkeling van algemene stelselteorie voorsien, wat dit moontlik sou maak om isomorfiese konsepte, wette en modelle uit die verskillende wetenskappe op te teken. Na sy mening sou die verwesenliking hiervan wedersydse interaksie en kommunikasie tussen die wetenskappe moontlik maak en sodoende iets van 'n "eenheid van wetenskap" realiseer.<ref name="TK75">W. van Tilburg & D. Keuning (1975). [http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/assets/articles/articles_2591pdf.pdf 'Systeembenadering en klinische psychiatrie', ''Tijdschrift voor Psychiatrie'' 18 (1976) 1, 471-482].</ref> == Vereniging vir Algemene Stelselnavorsing == In 1952, saam met sommige verwante denkers soos Kenneth E. Boulding, Ralph W. Gerard en Anatol Rapoport, het hy die Vereniging vir die Bevordering van Algemene Stelselteorie gestig, wat in 1957 herdoop is na die Vereniging vir Algemene Stelselnavorsing.<ref name="TK75">W. van Tilburg & D. Keuning (1975). [http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/assets/articles/articles_2591pdf.pdf 'Systeembenadering en klinische psychiatrie', ''Tijdschrift voor Psychiatrie'' 18 (1976) 1, 471-482].</ref> Sentraal in hierdie samelewing was die strewe na die ontwikkeling van 'n algemene stelselteorie. ==Publikasies== Bertalanffy het meer as 200 artikels oor teoretiese biologie en algemene stelselteorie gepubliseer en het 'n dosyn boeke geskryf. Sy werk is in Duits, Engels, Frans, Spaans, Sweeds, Japannees en Nederlands vertaal. Sy boeke: *1928, ''Kritische theorie der Formbildung, Borntraeger''. In Engels uitgegee as: ''Modern Theory of Development,'' Harper: New York, 1932 *1937, ''Das Gefüge des Lebens'', Leipzig. *1940, V''om Molekül zur Organismenwelt'', Potsdam. *1949, ''Das biologische Weltbild,'' Europeische Rundschau: Bern. In Engels uitgegee as: ''Problems of Life'', New York, 1952. *1953, ''Biophysik des Fliessgleichgewichts'', Braunschweig i.s.m. W. Beier & R. Laue. *1967, ''Robots, Men and Minds'', New York *1968, G''eneral System Theory: Foundations, Development, Applications'', George Braziller: New York. *1968, ''The Organismic Psychology and Systems Theory'', Worcester *1975, ''Perspectives on General Systems Theory''. Scientific-Philosophical Studies, E. Taschdjian (eds.), George Braziller: New York. 1981, ''A Systems View of Men'', Paul A. LaViolette (ed.), Westview Press: Boulder (Colorado). Bertalanffy se eerste artikels oor stelselteorie: *1945, 'Zu einer allgemeinen Systemlehre', ''Blätter für deutsche Philosophie'', 3/4. (Extract in: Biologia Generalis, 19 (1949), 139-164. *1950, 'An Outline of General System Theory', ''British Journal of Philosophy of Science'' 1, p. 139-164 *1951, 'General system theory – A new approach to unity of science' (Symposium), ''Human Biology'', Des 1951, Vol. 23, bl. 303-361. ==Verwysings== {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:von Bertalanffy, Ludwig}} [[Kategorie:Amerikaanse akademici]] [[Kategorie:Geboortes in 1901]] [[Kategorie:Sterftes in 1972]] ig2iiy5g2mpuwnwu1bwbhde6x9mavwi 1 393331 2521696 2022-08-27T08:54:48Z Sobaka 328 Nuwe bladsy geskep met '{{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}}' wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} 2v27w7bebgol2ym1cn6ibpmrzbxwbzv 0 393332 2521701 2022-08-27T09:26:04Z Aliwal2012 39067 Geskep deur die bladsy "[[:en:Special:Redirect/revision/1106913544|Auckland Airport]]" te vertaal wikitext text/x-wiki '''Auckland-lughawe''' is die grootste en besigste lughawe in [[Nieu-Seeland]], met meer as 21 miljoen passasiers in die jaar geëindig Maart 2019.<ref>{{Cite web|url=https://corporate.aucklandairport.co.nz/-/media/Files/Corporate/Monthly_Traffic_Reports/2019/MTU_Month_March_2019.ashx?la=en|title=Monthly Traffic update – March 2019|publisher=Auckland Airport}}</ref> Die lughawe is geleë naby Māngere, 'n woonbuurt, en Airport Oaks, 'n dienssentrum-voorstad 21 km suid van die middestad van [[Auckland]]. Dit is beide 'n plaaslike en internasionale spilpunt vir [[Air New Zealand]], en die Nieu-Seelandse spilpunt van [[Jetstar]]. Die lughawe is een van Nieu-Seeland se belangrikste infrastruktuurbates, wat duisende werkgeleenthede aan die streek verskaf. Dit het 71 persent van Nieu-Seeland se internasionale lugpassasiersaankomste en -vertrek in 2000 hanteer. <ref>{{Cite web|url=http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/173371ce38d7627b4c25680900046f25/4c2567ef00247c6acc256c790001a6de?OpenDocument|title=Tourism and migration 2000, Part 1: International passenger traffic|year=2000|publisher=Statistics New Zealand|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017194728/http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/173371ce38d7627b4c25680900046f25/4c2567ef00247c6acc256c790001a6de?OpenDocument|archive-date=17 October 2015|access-date=8 June 2015}}</ref> Dit is een van slegs twee kommersiële lughawens in Nieu-Seeland (die ander is [[Christchurch-lughawe]]) wat in staat is om Boeing 747 en [[Airbus A380]]-vliegtuie te hanteer. Die lughawe het 'n enkele aanloopbaan van 3 535 meter, 05R/23L, wat Cat IIIb in staat is (teen 'n verminderde bewegingstempo) in die 23L-rigting. Dit het 'n kapasiteit van sowat 45 vlugbewegings per uur, en is tans die besigste enkelaanloopbaan-lughawe in Oseanië.<ref name="HER2">{{cite news|url=http://www.nzherald.co.nz/section/1/story.cfm?c_id=1&objectid=10467994&pnum=0|title=Stage one begins for second runway|work=[[The New Zealand Herald]]|date=5 October 2007|pages=A7|first=Mathew|last=Dearnaley}}</ref> In November 2007 is begin met werk aan 'n nuwe noordelike aanloopbaan, wat in verskeie fases gebou moet word en hoofsaaklik deur kleiner vliegtuie gebruik sal word, wat kapasiteit op die hoofaanloopbaan vrystel. Die projek is egter vertraag sedert 2009, en die tydsberekening van konstruksie van die tweede aanloopbaan sal vraaggedrewe wees relatief tot die kapasiteit van die bestaande aanloopbaan. Die verwagte voltooiingsdatum vir die tweede aanloopbaan is nou 2025.<ref>{{cite news|title=Development of airports second runway by around 2025|url=https://www.aucklandairport.co.nz/Corporate/NewsAndMedia/AllMediaReleases/Development-of-airports-second-runway-by-around-2025.aspx|access-date=16 October 2015|publisher=Auckland Airport|date=29 March 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017194727/https://www.aucklandairport.co.nz/Corporate/NewsAndMedia/AllMediaReleases/Development-of-airports-second-runway-by-around-2025.aspx|archive-date=17 October 2015}}</ref> == Terminale == [[Lêer:Auckland_International_Airport_2017_aerial.png|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Auckland_International_Airport_2017_aerial.png/300px-Auckland_International_Airport_2017_aerial.png|duimnael|300x300px| Lugfoto (2017)]] [[Lêer:Auckland_Airport_In_Main_Hall.jpg|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Auckland_Airport_In_Main_Hall.jpg/220px-Auckland_Airport_In_Main_Hall.jpg|duimnael| Internasionale Terminaal inboeksaal onder die vertrekvlak.]] [[Lêer:Air_New_Zealand_check_in_hall_at_Auckland_Airport_June_2012.JPG|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Air_New_Zealand_check_in_hall_at_Auckland_Airport_June_2012.JPG/220px-Air_New_Zealand_check_in_hall_at_Auckland_Airport_June_2012.JPG|alt=|duimnael| Die [[Air New Zealand]] binnelandse inboeksaal by Auckland-lughawe in Junie 2012]] Auckland-lughawe bestaan uit twee terminale; die Internasionale Terminaal en die Binnelandse Terminaal. Die twee terminale is ongeveer 500 m van mekaar geleë en word verbind deur 'n gratis pendelbusdiens en 'n gemerkte wandelpad. Die lughawe het in totaal 65 hekke, 23 met lugbrue en 42 afgeleë staanplekke vir vliegtuigparkering. ==== Passasiersskeiding ==== In 1993 het die BLO die vereiste ingestel dat alle internasionale lughawens in Nieu-Seeland vertrekkende en aankomende passasiers apart moet hou. Auckland-lughawe is 'n vrystelling van hierdie reël toegestaan, wat die lugkantvermenging van aankomende en vertrekkende passasiers toegelaat het om voort te gaan, op die basis dat alle internasionale vlugte wat na Auckland vlieg, afkomstig is van lughawens met voldoende sekuriteitskeuring. Na die [[Aanvalle op 11 September 2001|aanvalle van 11 September]] en verdere regulering deur die [[Internasionale Burgerlugvaartorganisasie|ICAO]], het die BLO vereis dat die lughawe teen 2006 fisies aankomende en vertrekkende passasiers moet skei.<ref>{{Cite web|url=http://www.beehive.govt.nz/node/24815|title=Auckland International Airport – opening of new facilities|last=Clark|first=Helen|access-date=11 June 2015}}</ref> In die tussentydse tydperk totdat passasiersskeiding bereik is, was vlugte na die VSA sowel as alle [[Qantas]], en vir 'n kort tydjie [[Cathay Pacific]], vlugte beperk tot vertrek vanaf hekke waar 'n sekondêre X-straal- en metaalverklikkerinspeksie gewerk het. === Radio === Auckland-lughawe het oor 'n tydperk van 15 jaar radiofrekwensies besit. Dit het die Radio Hauraki -frekwensie 1476 AM in 1990 gekoop en het begin om volwasse kontemporêre en vluginligtingradiostasie Info Music vanaf die binnelandse terminaal te bedryf. <ref name="aucklandradio">{{Cite web|url=http://www.theradiovault.net/auckland.htm|title=Radio Vault Auckland|year=2010|website=Radio Vault|publisher=[[Internet Archive]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724104148/http://www.theradiovault.net/auckland.htm|archive-date=24 July 2011|access-date=11 June 2015}}</ref> == Verwysings == [[Kategorie:Koördinate op Wikidata]] [[Kategorie:Pages with unreviewed translations]] nkt4rnq3o0tauvftw6mlrhrhtpiyflm 2521706 2521701 2022-08-27T09:48:01Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki '''Auckland-lughawe''' ([[IATA]]: '''AKL''', [[ICAO]]: '''NZAA''') is die grootste en besigste [[lughawe]] in [[Nieu-Seeland]], met meer as 21 miljoen passasiers in die jaar geëindig Maart 2019.<ref>{{Cite web|url=https://corporate.aucklandairport.co.nz/-/media/Files/Corporate/Monthly_Traffic_Reports/2019/MTU_Month_March_2019.ashx?la=en|title=Monthly Traffic update – March 2019|publisher=Auckland Airport}}</ref> Die lughawe is geleë naby Māngere, 'n woonbuurt, en Airport Oaks, 'n dienssentrum-voorstad 21 km suid van die middestad van [[Auckland]]. Dit is beide 'n plaaslike en internasionale spilpunt vir [[Air New Zealand]], en die Nieu-Seelandse spilpunt van [[Jetstar]]. Die lughawe is een van Nieu-Seeland se belangrikste infrastruktuurbates, wat duisende werkgeleenthede aan die streek verskaf. Dit het 71 persent van Nieu-Seeland se internasionale lugpassasiersaankomste en -vertrek in 2000 hanteer. <ref>{{Cite web|url=http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/173371ce38d7627b4c25680900046f25/4c2567ef00247c6acc256c790001a6de?OpenDocument|title=Tourism and migration 2000, Part 1: International passenger traffic|year=2000|publisher=Statistics New Zealand|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017194728/http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/173371ce38d7627b4c25680900046f25/4c2567ef00247c6acc256c790001a6de?OpenDocument|archive-date=17 October 2015|access-date=8 June 2015}}</ref> Dit is een van slegs twee kommersiële lughawens in Nieu-Seeland (die ander is [[Christchurch-lughawe]]) wat in staat is om [[Boeing 747-400|Boeing 747]]- en [[Airbus A380]]-vliegtuie te hanteer. Die lughawe het 'n enkele aanloopbaan van 3 535 meter, 05R/23L, wat Cat IIIb in staat is (teen 'n verminderde bewegingstempo) in die 23L-rigting. Dit het 'n kapasiteit van sowat 45 vlugbewegings per uur, en is tans die besigste enkelaanloopbaan-lughawe in Oseanië.<ref name="HER2">{{cite news|url=http://www.nzherald.co.nz/section/1/story.cfm?c_id=1&objectid=10467994&pnum=0|title=Stage one begins for second runway|work=[[The New Zealand Herald]]|date=5 October 2007|pages=A7|first=Mathew|last=Dearnaley}}</ref> In November 2007 is begin met werk aan 'n nuwe noordelike aanloopbaan, wat in verskeie fases gebou moet word en hoofsaaklik deur kleiner vliegtuie gebruik sal word, wat kapasiteit op die hoofaanloopbaan vrystel. Die projek is egter vertraag sedert 2009, en die tydsberekening van konstruksie van die tweede aanloopbaan sal vraaggedrewe wees relatief tot die kapasiteit van die bestaande aanloopbaan. Die verwagte voltooiingsdatum vir die tweede aanloopbaan is nou 2025.<ref>{{cite news|title=Development of airports second runway by around 2025|url=https://www.aucklandairport.co.nz/Corporate/NewsAndMedia/AllMediaReleases/Development-of-airports-second-runway-by-around-2025.aspx|access-date=16 October 2015|publisher=Auckland Airport|date=29 March 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017194727/https://www.aucklandairport.co.nz/Corporate/NewsAndMedia/AllMediaReleases/Development-of-airports-second-runway-by-around-2025.aspx|archive-date=17 October 2015}}</ref> == Terminale == [[Lêer:Auckland_International_Airport_2017_aerial.png|duimnael|300px|Lugfoto (2017)]] [[Lêer:Auckland_Airport_In_Main_Hall.jpg|duimnael| Internasionale Terminaal inboeksaal onder die vertrekvlak.]] [[Lêer:Air_New_Zealand_check_in_hall_at_Auckland_Airport_June_2012.JPG|duimnael|Die [[Air New Zealand]] binnelandse inboeksaal by Auckland-lughawe in Junie 2012]] Auckland-lughawe bestaan uit twee terminale; die Internasionale Terminaal en die Binnelandse Terminaal. Die twee terminale is ongeveer 500 m van mekaar geleë en word verbind deur 'n gratis pendelbusdiens en 'n gemerkte wandelpad. Die lughawe het in totaal 65 hekke, 23 met lugbrue en 42 afgeleë staanplekke vir vliegtuigparkering. == Passasierskeiding == In 1993 het die BLO die vereiste ingestel dat alle internasionale lughawens in Nieu-Seeland vertrekkende en aankomende passasiers apart moet hou. Auckland-lughawe is 'n vrystelling van hierdie reël toegestaan, wat die lugkantvermenging van aankomende en vertrekkende passasiers toegelaat het om voort te gaan, op die basis dat alle internasionale vlugte wat na Auckland vlieg, afkomstig is van lughawens met voldoende sekuriteitskeuring. Na die [[aanvalle op 11 September 2001]] en verdere regulering deur die [[Internasionale Burgerlugvaartorganisasie|ICAO]], het die BLO vereis dat die lughawe teen 2006 fisies aankomende en vertrekkende passasiers moet skei.<ref>{{Cite web|url=http://www.beehive.govt.nz/node/24815|title=Auckland International Airport – opening of new facilities|last=Clark|first=Helen|access-date=11 June 2015}}</ref> In die tussentydse tydperk totdat passasierskeiding bereik is, was vlugte na die VSA sowel as alle [[Qantas]], en vir 'n kort tydjie [[Cathay Pacific]], vlugte beperk tot vertrek vanaf hekke waar 'n sekondêre X-straal- en metaalverklikkerinspeksie gewerk het. == Radiostasie == Auckland-lughawe het oor 'n tydperk van 15 jaar radiofrekwensies besit. Dit het die Radio Hauraki-frekwensie 1476 AM in 1990 gekoop en het begin om volwasse kontemporêre en vluginligtingradiostasie Info Music vanaf die binnelandse terminaal te bedryf.<ref name="aucklandradio">{{Cite web|url=http://www.theradiovault.net/auckland.htm|title=Radio Vault Auckland|year=2010|website=Radio Vault|publisher=[[Internet Archive]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724104148/http://www.theradiovault.net/auckland.htm|archive-date=24 July 2011|access-date=11 June 2015}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} [[Kategorie:Koördinate op Wikidata]] [[Kategorie:Lughawens]] anxx2i5ydlsmsnr2far7j3m28v7e1qt 2521707 2521706 2022-08-27T09:50:35Z Aliwal2012 39067 +Normdata, hallo Rooiratel! wikitext text/x-wiki '''Auckland-lughawe''' ([[IATA]]: '''AKL''', [[ICAO]]: '''NZAA''') is die grootste en besigste [[lughawe]] in [[Nieu-Seeland]], met meer as 21 miljoen passasiers in die jaar geëindig Maart 2019.<ref>{{Cite web|url=https://corporate.aucklandairport.co.nz/-/media/Files/Corporate/Monthly_Traffic_Reports/2019/MTU_Month_March_2019.ashx?la=en|title=Monthly Traffic update – March 2019|publisher=Auckland Airport}}</ref> Die lughawe is geleë naby Māngere, 'n woonbuurt, en Airport Oaks, 'n dienssentrum-voorstad 21 km suid van die middestad van [[Auckland]]. Dit is beide 'n plaaslike en internasionale spilpunt vir [[Air New Zealand]], en die Nieu-Seelandse spilpunt van [[Jetstar]]. Die lughawe is een van Nieu-Seeland se belangrikste infrastruktuurbates, wat duisende werkgeleenthede aan die streek verskaf. Dit het 71 persent van Nieu-Seeland se internasionale lugpassasiersaankomste en -vertrek in 2000 hanteer. <ref>{{Cite web|url=http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/173371ce38d7627b4c25680900046f25/4c2567ef00247c6acc256c790001a6de?OpenDocument|title=Tourism and migration 2000, Part 1: International passenger traffic|year=2000|publisher=Statistics New Zealand|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017194728/http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/173371ce38d7627b4c25680900046f25/4c2567ef00247c6acc256c790001a6de?OpenDocument|archive-date=17 October 2015|access-date=8 June 2015}}</ref> Dit is een van slegs twee kommersiële lughawens in Nieu-Seeland (die ander is [[Christchurch-lughawe]]) wat in staat is om [[Boeing 747-400|Boeing 747]]- en [[Airbus A380]]-vliegtuie te hanteer. Die lughawe het 'n enkele aanloopbaan van 3 535 meter, 05R/23L, wat Cat IIIb in staat is (teen 'n verminderde bewegingstempo) in die 23L-rigting. Dit het 'n kapasiteit van sowat 45 vlugbewegings per uur, en is tans die besigste enkelaanloopbaan-lughawe in Oseanië.<ref name="HER2">{{cite news|url=http://www.nzherald.co.nz/section/1/story.cfm?c_id=1&objectid=10467994&pnum=0|title=Stage one begins for second runway|work=[[The New Zealand Herald]]|date=5 October 2007|pages=A7|first=Mathew|last=Dearnaley}}</ref> In November 2007 is begin met werk aan 'n nuwe noordelike aanloopbaan, wat in verskeie fases gebou moet word en hoofsaaklik deur kleiner vliegtuie gebruik sal word, wat kapasiteit op die hoofaanloopbaan vrystel. Die projek is egter vertraag sedert 2009, en die tydsberekening van konstruksie van die tweede aanloopbaan sal vraaggedrewe wees relatief tot die kapasiteit van die bestaande aanloopbaan. Die verwagte voltooiingsdatum vir die tweede aanloopbaan is nou 2025.<ref>{{cite news|title=Development of airports second runway by around 2025|url=https://www.aucklandairport.co.nz/Corporate/NewsAndMedia/AllMediaReleases/Development-of-airports-second-runway-by-around-2025.aspx|access-date=16 October 2015|publisher=Auckland Airport|date=29 March 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017194727/https://www.aucklandairport.co.nz/Corporate/NewsAndMedia/AllMediaReleases/Development-of-airports-second-runway-by-around-2025.aspx|archive-date=17 October 2015}}</ref> == Terminale == [[Lêer:Auckland_International_Airport_2017_aerial.png|duimnael|300px|Lugfoto (2017)]] [[Lêer:Auckland_Airport_In_Main_Hall.jpg|duimnael| Internasionale Terminaal inboeksaal onder die vertrekvlak.]] [[Lêer:Air_New_Zealand_check_in_hall_at_Auckland_Airport_June_2012.JPG|duimnael|Die [[Air New Zealand]] binnelandse inboeksaal by Auckland-lughawe in Junie 2012]] Auckland-lughawe bestaan uit twee terminale; die Internasionale Terminaal en die Binnelandse Terminaal. Die twee terminale is ongeveer 500 m van mekaar geleë en word verbind deur 'n gratis pendelbusdiens en 'n gemerkte wandelpad. Die lughawe het in totaal 65 hekke, 23 met lugbrûe en 42 afgeleë staanplekke vir vliegtuigparkering. == Passasierskeiding == In 1993 het die BLO die vereiste ingestel dat alle internasionale lughawens in Nieu-Seeland vertrekkende en aankomende passasiers apart moet hou. Auckland-lughawe is 'n vrystelling van hierdie reël toegestaan, wat die lugkantvermenging van aankomende en vertrekkende passasiers toegelaat het om voort te gaan, op die basis dat alle internasionale vlugte wat na Auckland vlieg, afkomstig is van lughawens met voldoende sekuriteitskeuring. Na die [[aanvalle op 11 September 2001]] en verdere regulering deur die [[Internasionale Burgerlugvaartorganisasie|ICAO]], het die BLO vereis dat die lughawe teen 2006 fisies aankomende en vertrekkende passasiers moet skei.<ref>{{Cite web|url=http://www.beehive.govt.nz/node/24815|title=Auckland International Airport – opening of new facilities|last=Clark|first=Helen|access-date=11 June 2015}}</ref> In die tussentydse tydperk totdat passasierskeiding bereik is, was vlugte na die VSA sowel as alle [[Qantas]], en vir 'n kort tydjie [[Cathay Pacific]], vlugte beperk tot vertrek vanaf hekke waar 'n sekondêre X-straal- en metaalverklikkerinspeksie gewerk het. == Radiostasie == Auckland-lughawe het oor 'n tydperk van 15 jaar radiofrekwensies besit. Dit het die Radio Hauraki-frekwensie 1476 AM in 1990 gekoop en het begin om volwasse kontemporêre en vluginligtingradiostasie Info Music vanaf die binnelandse terminaal te bedryf.<ref name="aucklandradio">{{Cite web|url=http://www.theradiovault.net/auckland.htm|title=Radio Vault Auckland|year=2010|website=Radio Vault|publisher=[[Internet Archive]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724104148/http://www.theradiovault.net/auckland.htm|archive-date=24 July 2011|access-date=11 June 2015}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Koördinate op Wikidata]] [[Kategorie:Lughawens]] 44zz8cwteq5x8iyplvi98hbg2c7xlv6 2521723 2521707 2022-08-27T11:02:56Z Aliwal2012 39067 +inligtingskassie, met foto wikitext text/x-wiki {{Infobox airport | name = Auckland-lughawe | nativename = | nativename-a = | nativename-r = | image = | image-width = | image2 = Auckland Airport Seen From Light Plane 01.jpg | image2-width = 250 | IATA = AKL | ICAO = NZAA | WMO = 93110 | type = Openbaar | owner-oper = Auckland International Airport Limited | city-served = [[Auckland]] | opened = {{Begin datum en ouderdom|df=yes|br=yes|1966|1|29}} | location = Māngere, [[Auckland]], [[Nieu-Seeland]] | hub = {{bulleted list|Air Chathams|[[Air New Zealand]]|Airwork|Barrier Air|[[Jetstar]]}} | elevation-f = 23 | elevation-m = 7 | metric-elev = yes | coordinates = {{coord|37|00|29|S|174|47|30|O|region:NZ|display=inline,title}} | website = {{URL|aucklandairport.co.nz/}} | pushpin_map = Nieu-Seeland | pushpin_mapsize = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = Ligging van Auckland-lughawe | pushpin_relief = | pushpin_image = | pushpin_label = AKL | pushpin_label_position = | pushpin_mark = | pushpin_marksize = | r1-number = 05R/23L | r1-length-f = 11 598 | r1-length-m = 3 535 | r1-surface = Beton | stat1-header = Passasiers | stat1-data = 21 021 062<ref>{{cite web|url=https://corporate.aucklandairport.co.nz/-/media/Files/Corporate/Monthly_Traffic_Reports/2019/MTU_Month_March_2019.ashx?la=en&hash=D7D610EAB67B607E4A609B3BE28647530FF243BD |title=Monthly traffic updates|website=AIACorporate}}</ref> | stat-year = 2018/19 | stat2-header = Lugbewegings | stat2-data = 178 775<ref name="stats2019">{{cite web|title=March 2019 Monthly Traffic Update|url= https://corporate.aucklandairport.co.nz/-/media/Files/Corporate/Monthly_Traffic_Reports/2019/MTU_Month_March_2019.ashx?la=en|website=Auckland airport|access-date=19 May 2019}}</ref> | stat3-header = Ekonomiese impak (2014) | stat3-data = $5.4&nbsp;miljard<ref name=AKL_ESI>{{cite web|url=http://www.ecquants.com/2012_AKL.aspx |title=Auckland airport – Economic and social impacts |publisher=Ecquants |access-date=7 September 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140512221954/http://www.ecquants.com/2012_AKL.aspx |archive-date=12 May 2014 }}</ref> | stat4-header = Sosiale impak (2014) | stat4-data = 81.2 duisend<ref name=AKL_ESI/> | footnotes = Bron: WAD<ref>{{cite web | url = https://worldaerodata.com/wad.cgi?id=NZ91632 | title = AUCKLAND INTL | work = World Aero Data | publisher = WorldAeroData.com | access-date = 2 March 2020}}</ref> }} '''Auckland-lughawe''' ([[IATA]]: '''AKL''', [[ICAO]]: '''NZAA''') is die grootste en besigste [[lughawe]] in [[Nieu-Seeland]], met meer as 21 miljoen passasiers in die jaar geëindig Maart 2019.<ref>{{Cite web|url=https://corporate.aucklandairport.co.nz/-/media/Files/Corporate/Monthly_Traffic_Reports/2019/MTU_Month_March_2019.ashx?la=en|title=Monthly Traffic update – March 2019|publisher=Auckland Airport}}</ref> Die lughawe is geleë naby Māngere, 'n woonbuurt, en Airport Oaks, 'n dienssentrum-voorstad 21 km suid van die middestad van [[Auckland]]. Dit is beide 'n plaaslike en internasionale spilpunt vir [[Air New Zealand]], en die Nieu-Seelandse spilpunt van [[Jetstar]]. Die lughawe is een van Nieu-Seeland se belangrikste infrastruktuurbates, wat duisende werkgeleenthede aan die streek verskaf. Dit het 71 persent van Nieu-Seeland se internasionale lugpassasiersaankomste en -vertrek in 2000 hanteer. <ref>{{Cite web|url=http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/173371ce38d7627b4c25680900046f25/4c2567ef00247c6acc256c790001a6de?OpenDocument|title=Tourism and migration 2000, Part 1: International passenger traffic|year=2000|publisher=Statistics New Zealand|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017194728/http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/173371ce38d7627b4c25680900046f25/4c2567ef00247c6acc256c790001a6de?OpenDocument|archive-date=17 October 2015|access-date=8 June 2015}}</ref> Dit is een van slegs twee kommersiële lughawens in Nieu-Seeland (die ander is [[Christchurch-lughawe]]) wat in staat is om [[Boeing 747-400|Boeing 747]]- en [[Airbus A380]]-vliegtuie te hanteer. Die lughawe het 'n enkele aanloopbaan van 3 535 meter, 05R/23L, wat Cat IIIb in staat is (teen 'n verminderde bewegingstempo) in die 23L-rigting. Dit het 'n kapasiteit van sowat 45 vlugbewegings per uur, en is tans die besigste enkelaanloopbaan-lughawe in Oseanië.<ref name="HER2">{{cite news|url=http://www.nzherald.co.nz/section/1/story.cfm?c_id=1&objectid=10467994&pnum=0|title=Stage one begins for second runway|work=[[The New Zealand Herald]]|date=5 October 2007|pages=A7|first=Mathew|last=Dearnaley}}</ref> In November 2007 is begin met werk aan 'n nuwe noordelike aanloopbaan, wat in verskeie fases gebou moet word en hoofsaaklik deur kleiner vliegtuie gebruik sal word, wat kapasiteit op die hoofaanloopbaan vrystel. Die projek is egter vertraag sedert 2009, en die tydsberekening van konstruksie van die tweede aanloopbaan sal vraaggedrewe wees relatief tot die kapasiteit van die bestaande aanloopbaan. Die verwagte voltooiingsdatum vir die tweede aanloopbaan is nou 2025.<ref>{{cite news|title=Development of airports second runway by around 2025|url=https://www.aucklandairport.co.nz/Corporate/NewsAndMedia/AllMediaReleases/Development-of-airports-second-runway-by-around-2025.aspx|access-date=16 October 2015|publisher=Auckland Airport|date=29 March 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017194727/https://www.aucklandairport.co.nz/Corporate/NewsAndMedia/AllMediaReleases/Development-of-airports-second-runway-by-around-2025.aspx|archive-date=17 October 2015}}</ref> == Terminale == [[Lêer:Auckland_International_Airport_2017_aerial.png|duimnael|300px|Lugfoto (2017)]] [[Lêer:Auckland_Airport_In_Main_Hall.jpg|duimnael| Internasionale Terminaal inboeksaal onder die vertrekvlak.]] [[Lêer:Air_New_Zealand_check_in_hall_at_Auckland_Airport_June_2012.JPG|duimnael|Die [[Air New Zealand]] binnelandse inboeksaal by Auckland-lughawe in Junie 2012]] Auckland-lughawe bestaan uit twee terminale; die Internasionale Terminaal en die Binnelandse Terminaal. Die twee terminale is ongeveer 500 m van mekaar geleë en word verbind deur 'n gratis pendelbusdiens en 'n gemerkte wandelpad. Die lughawe het in totaal 65 hekke, 23 met lugbrûe en 42 afgeleë staanplekke vir vliegtuigparkering. === Passasierskeiding === In 1993 het die BLO die vereiste ingestel dat alle internasionale lughawens in Nieu-Seeland vertrekkende en aankomende passasiers apart moet hou. Auckland-lughawe is 'n vrystelling van hierdie reël toegestaan, wat die lugkantvermenging van aankomende en vertrekkende passasiers toegelaat het om voort te gaan, op die basis dat alle internasionale vlugte wat na Auckland vlieg, afkomstig is van lughawens met voldoende sekuriteitskeuring. Na die [[aanvalle op 11 September 2001]] en verdere regulering deur die [[Internasionale Burgerlugvaartorganisasie|ICAO]], het die BLO vereis dat die lughawe teen 2006 fisies aankomende en vertrekkende passasiers moet skei.<ref>{{Cite web|url=http://www.beehive.govt.nz/node/24815|title=Auckland International Airport – opening of new facilities|last=Clark|first=Helen|access-date=11 June 2015}}</ref> In die tussentydse tydperk totdat passasierskeiding bereik is, was vlugte na die VSA sowel as alle [[Qantas]], en vir 'n kort tydjie [[Cathay Pacific]], vlugte beperk tot vertrek vanaf hekke waar 'n sekondêre X-straal- en metaalverklikkerinspeksie gewerk het. Om aankomende en vertrekkende passasiers fisies te skei, het Auckland-lughawe besluit om 'n nuwe vertrekvlak bo-op die bestaande een te bou, met die bestaande vloer wat die aankomsvlak word. Die bestaande vertreksitkamers is behou deur glasmure te installeer om die wagareas van die nuutontwerpte aankomsgang te skei, en roltrappe is geïnstalleer om passasiers van die nuwe vertrekvlak af na elke vertreksitkamer te vervoer. Die wysigings aan die terminaal is in Desember 2005 voltooi,<ref>{{cite book|last1=Senguttuvan|title=Principles of Airport Economics|date=2007|publisher=Excel Book|location=New Delhi|isbn=978-81-7446-523-8|page=102|edition=First|url=https://books.google.com/books?id=oQN4SZSbBsoC|access-date=11 June 2015}}</ref> en het ook die uitbreiding van kleinhandelspasie binne die pier met 600 vk. meter en 'n toename in die aantal bushekke tot vier behels.<ref>{{cite web|url=http://www.beca.co.nz/projects/buildings/airports/pier_a_passenger_segregation_project_2.aspx |title=Pier A Passenger Segregation, Auckland Airport|publisher=Beca |access-date=11 June 2015}}</ref> === Binnelandse terminaal === Die twee voorheen afsonderlike binnelandse terminaalgeboue word nou deur 'n gemeenskaplike kleinhandelarea verbind. Die [[Jetstar]]-inboekarea is geleë in die westelike punt van die terminaal, in die gebou wat voorheen deur Ansett New Zealand, Qantas en Pacific Blue gebruik was. Die Air New Zealand-inweegarea is in die middel van die terminaal geleë. Daar is nege hekke wat lugbrûe uit die binnelandse terminaal het. Jetstar se binnelandse A320-dienste vertrek vanaf hekke 20–23 (lugbrughekke). Hek 24 (via teerblad) word deur beide Jetstar en Air New Zealand se A320-vliegtuie gebruik. Hekke 60–63 word vir Jetstar-streeksvlugte gebruik, en Air New Zealand se hooflyndienste werk vanaf hekke 24–33. Hierdie hekke is deur bedekte wandelpaadjies aan die terminaal gekoppel, en passasiers stap oor die aanlêkaai na die vliegtuig. Hekke 51–59 word gebruik deur derdevlak-operateurs Air Chathams, Alliance Airlines en Barrier Air. Verder oos word hekke 101–106 vir sakestralers en langtermynparkering gebruik. == Lugrederye en bestemmings == Auckland is verbind aan 26 plaaslike en 49 internasionale bestemmings in Noord- en Suid-Amerika, Asië, Oseanië en die Midde-Ooste. Air New Zealand bedryf die meeste vlugte vanaf die lughawe gevolg deur Jetstar en Qantas. == Radiostasie == Auckland-lughawe het oor 'n tydperk van 15 jaar radiofrekwensies besit. Dit het die Radio Hauraki-frekwensie 1476 AM in 1990 gekoop en het begin om volwasse kontemporêre en vluginligtingradiostasie Info Music vanaf die binnelandse terminaal te bedryf.<ref name="aucklandradio">{{Cite web|url=http://www.theradiovault.net/auckland.htm|title=Radio Vault Auckland|year=2010|website=Radio Vault|publisher=[[Internet Archive]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724104148/http://www.theradiovault.net/auckland.htm|archive-date=24 July 2011|access-date=11 June 2015}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings|2}} {{Normdata}} [[Kategorie:Koördinate op Wikidata]] [[Kategorie:Lughawens]] ctg0ch0ggsw5wig3801mjeo5g3f560q 2521735 2521723 2022-08-27T11:30:22Z Aliwal2012 39067 /* Lugrederye en bestemmings */ wikitext text/x-wiki {{Infobox airport | name = Auckland-lughawe | nativename = | nativename-a = | nativename-r = | image = | image-width = | image2 = Auckland Airport Seen From Light Plane 01.jpg | image2-width = 250 | IATA = AKL | ICAO = NZAA | WMO = 93110 | type = Openbaar | owner-oper = Auckland International Airport Limited | city-served = [[Auckland]] | opened = {{Begin datum en ouderdom|df=yes|br=yes|1966|1|29}} | location = Māngere, [[Auckland]], [[Nieu-Seeland]] | hub = {{bulleted list|Air Chathams|[[Air New Zealand]]|Airwork|Barrier Air|[[Jetstar]]}} | elevation-f = 23 | elevation-m = 7 | metric-elev = yes | coordinates = {{coord|37|00|29|S|174|47|30|O|region:NZ|display=inline,title}} | website = {{URL|aucklandairport.co.nz/}} | pushpin_map = Nieu-Seeland | pushpin_mapsize = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = Ligging van Auckland-lughawe | pushpin_relief = | pushpin_image = | pushpin_label = AKL | pushpin_label_position = | pushpin_mark = | pushpin_marksize = | r1-number = 05R/23L | r1-length-f = 11 598 | r1-length-m = 3 535 | r1-surface = Beton | stat1-header = Passasiers | stat1-data = 21 021 062<ref>{{cite web|url=https://corporate.aucklandairport.co.nz/-/media/Files/Corporate/Monthly_Traffic_Reports/2019/MTU_Month_March_2019.ashx?la=en&hash=D7D610EAB67B607E4A609B3BE28647530FF243BD |title=Monthly traffic updates|website=AIACorporate}}</ref> | stat-year = 2018/19 | stat2-header = Lugbewegings | stat2-data = 178 775<ref name="stats2019">{{cite web|title=March 2019 Monthly Traffic Update|url= https://corporate.aucklandairport.co.nz/-/media/Files/Corporate/Monthly_Traffic_Reports/2019/MTU_Month_March_2019.ashx?la=en|website=Auckland airport|access-date=19 May 2019}}</ref> | stat3-header = Ekonomiese impak (2014) | stat3-data = $5.4&nbsp;miljard<ref name=AKL_ESI>{{cite web|url=http://www.ecquants.com/2012_AKL.aspx |title=Auckland airport – Economic and social impacts |publisher=Ecquants |access-date=7 September 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140512221954/http://www.ecquants.com/2012_AKL.aspx |archive-date=12 May 2014 }}</ref> | stat4-header = Sosiale impak (2014) | stat4-data = 81.2 duisend<ref name=AKL_ESI/> | footnotes = Bron: WAD<ref>{{cite web | url = https://worldaerodata.com/wad.cgi?id=NZ91632 | title = AUCKLAND INTL | work = World Aero Data | publisher = WorldAeroData.com | access-date = 2 March 2020}}</ref> }} '''Auckland-lughawe''' ([[IATA]]: '''AKL''', [[ICAO]]: '''NZAA''') is die grootste en besigste [[lughawe]] in [[Nieu-Seeland]], met meer as 21 miljoen passasiers in die jaar geëindig Maart 2019.<ref>{{Cite web|url=https://corporate.aucklandairport.co.nz/-/media/Files/Corporate/Monthly_Traffic_Reports/2019/MTU_Month_March_2019.ashx?la=en|title=Monthly Traffic update – March 2019|publisher=Auckland Airport}}</ref> Die lughawe is geleë naby Māngere, 'n woonbuurt, en Airport Oaks, 'n dienssentrum-voorstad 21 km suid van die middestad van [[Auckland]]. Dit is beide 'n plaaslike en internasionale spilpunt vir [[Air New Zealand]], en die Nieu-Seelandse spilpunt van [[Jetstar]]. Die lughawe is een van Nieu-Seeland se belangrikste infrastruktuurbates, wat duisende werkgeleenthede aan die streek verskaf. Dit het 71 persent van Nieu-Seeland se internasionale lugpassasiersaankomste en -vertrek in 2000 hanteer. <ref>{{Cite web|url=http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/173371ce38d7627b4c25680900046f25/4c2567ef00247c6acc256c790001a6de?OpenDocument|title=Tourism and migration 2000, Part 1: International passenger traffic|year=2000|publisher=Statistics New Zealand|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017194728/http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/173371ce38d7627b4c25680900046f25/4c2567ef00247c6acc256c790001a6de?OpenDocument|archive-date=17 October 2015|access-date=8 June 2015}}</ref> Dit is een van slegs twee kommersiële lughawens in Nieu-Seeland (die ander is [[Christchurch-lughawe]]) wat in staat is om [[Boeing 747-400|Boeing 747]]- en [[Airbus A380]]-vliegtuie te hanteer. Die lughawe het 'n enkele aanloopbaan van 3 535 meter, 05R/23L, wat Cat IIIb in staat is (teen 'n verminderde bewegingstempo) in die 23L-rigting. Dit het 'n kapasiteit van sowat 45 vlugbewegings per uur, en is tans die besigste enkelaanloopbaan-lughawe in Oseanië.<ref name="HER2">{{cite news|url=http://www.nzherald.co.nz/section/1/story.cfm?c_id=1&objectid=10467994&pnum=0|title=Stage one begins for second runway|work=[[The New Zealand Herald]]|date=5 October 2007|pages=A7|first=Mathew|last=Dearnaley}}</ref> In November 2007 is begin met werk aan 'n nuwe noordelike aanloopbaan, wat in verskeie fases gebou moet word en hoofsaaklik deur kleiner vliegtuie gebruik sal word, wat kapasiteit op die hoofaanloopbaan vrystel. Die projek is egter vertraag sedert 2009, en die tydsberekening van konstruksie van die tweede aanloopbaan sal vraaggedrewe wees relatief tot die kapasiteit van die bestaande aanloopbaan. Die verwagte voltooiingsdatum vir die tweede aanloopbaan is nou 2025.<ref>{{cite news|title=Development of airports second runway by around 2025|url=https://www.aucklandairport.co.nz/Corporate/NewsAndMedia/AllMediaReleases/Development-of-airports-second-runway-by-around-2025.aspx|access-date=16 October 2015|publisher=Auckland Airport|date=29 March 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017194727/https://www.aucklandairport.co.nz/Corporate/NewsAndMedia/AllMediaReleases/Development-of-airports-second-runway-by-around-2025.aspx|archive-date=17 October 2015}}</ref> == Terminale == [[Lêer:Auckland_International_Airport_2017_aerial.png|duimnael|300px|Lugfoto (2017)]] [[Lêer:Auckland_Airport_In_Main_Hall.jpg|duimnael| Internasionale Terminaal inboeksaal onder die vertrekvlak.]] [[Lêer:Air_New_Zealand_check_in_hall_at_Auckland_Airport_June_2012.JPG|duimnael|Die [[Air New Zealand]] binnelandse inboeksaal by Auckland-lughawe in Junie 2012]] Auckland-lughawe bestaan uit twee terminale; die Internasionale Terminaal en die Binnelandse Terminaal. Die twee terminale is ongeveer 500 m van mekaar geleë en word verbind deur 'n gratis pendelbusdiens en 'n gemerkte wandelpad. Die lughawe het in totaal 65 hekke, 23 met lugbrûe en 42 afgeleë staanplekke vir vliegtuigparkering. === Passasierskeiding === In 1993 het die BLO die vereiste ingestel dat alle internasionale lughawens in Nieu-Seeland vertrekkende en aankomende passasiers apart moet hou. Auckland-lughawe is 'n vrystelling van hierdie reël toegestaan, wat die lugkantvermenging van aankomende en vertrekkende passasiers toegelaat het om voort te gaan, op die basis dat alle internasionale vlugte wat na Auckland vlieg, afkomstig is van lughawens met voldoende sekuriteitskeuring. Na die [[aanvalle op 11 September 2001]] en verdere regulering deur die [[Internasionale Burgerlugvaartorganisasie|ICAO]], het die BLO vereis dat die lughawe teen 2006 fisies aankomende en vertrekkende passasiers moet skei.<ref>{{Cite web|url=http://www.beehive.govt.nz/node/24815|title=Auckland International Airport – opening of new facilities|last=Clark|first=Helen|access-date=11 June 2015}}</ref> In die tussentydse tydperk totdat passasierskeiding bereik is, was vlugte na die VSA sowel as alle [[Qantas]], en vir 'n kort tydjie [[Cathay Pacific]], vlugte beperk tot vertrek vanaf hekke waar 'n sekondêre X-straal- en metaalverklikkerinspeksie gewerk het. Om aankomende en vertrekkende passasiers fisies te skei, het Auckland-lughawe besluit om 'n nuwe vertrekvlak bo-op die bestaande een te bou, met die bestaande vloer wat die aankomsvlak word. Die bestaande vertreksitkamers is behou deur glasmure te installeer om die wagareas van die nuutontwerpte aankomsgang te skei, en roltrappe is geïnstalleer om passasiers van die nuwe vertrekvlak af na elke vertreksitkamer te vervoer. Die wysigings aan die terminaal is in Desember 2005 voltooi,<ref>{{cite book|last1=Senguttuvan|title=Principles of Airport Economics|date=2007|publisher=Excel Book|location=New Delhi|isbn=978-81-7446-523-8|page=102|edition=First|url=https://books.google.com/books?id=oQN4SZSbBsoC|access-date=11 June 2015}}</ref> en het ook die uitbreiding van kleinhandelspasie binne die pier met 600 vk. meter en 'n toename in die aantal bushekke tot vier behels.<ref>{{cite web|url=http://www.beca.co.nz/projects/buildings/airports/pier_a_passenger_segregation_project_2.aspx |title=Pier A Passenger Segregation, Auckland Airport|publisher=Beca |access-date=11 June 2015}}</ref> === Binnelandse terminaal === Die twee voorheen afsonderlike binnelandse terminaalgeboue word nou deur 'n gemeenskaplike kleinhandelarea verbind. Die [[Jetstar]]-inboekarea is geleë in die westelike punt van die terminaal, in die gebou wat voorheen deur Ansett New Zealand, Qantas en Pacific Blue gebruik was. Die Air New Zealand-inweegarea is in die middel van die terminaal geleë. Daar is nege hekke wat lugbrûe uit die binnelandse terminaal het. Jetstar se binnelandse A320-dienste vertrek vanaf hekke 20–23 (lugbrughekke). Hek 24 (via teerblad) word deur beide Jetstar en Air New Zealand se A320-vliegtuie gebruik. Hekke 60–63 word vir Jetstar-streeksvlugte gebruik, en Air New Zealand se hooflyndienste werk vanaf hekke 24–33. Hierdie hekke is deur bedekte wandelpaadjies aan die terminaal gekoppel, en passasiers stap oor die aanlêkaai na die vliegtuig. Hekke 51–59 word gebruik deur derdevlak-operateurs Air Chathams, Alliance Airlines en Barrier Air. Verder oos word hekke 101–106 vir sakestralers en langtermynparkering gebruik. == Lugrederye en bestemmings == Auckland is verbind aan 26 plaaslike en 49 internasionale bestemmings in Noord- en Suid-Amerika, Asië, Oseanië en die Midde-Ooste. Air New Zealand bedryf die meeste vlugte vanaf die lughawe gevolg deur Jetstar en Qantas. {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" |+Besigste internasionale roetes na en van AKL (2019) <ref>{{Cite web|url=http://archive.stats.govt.nz/infoshare/default.aspx|title=Infoshare – International Travel and Migration – ITM – Total passenger movements by closest overseas port and selected NZ ports (Annual-Dec)|publisher=Statistics New Zealand|access-date=18 February 2020}}</ref> ! Rang ! Lughawe ! Passasiers ! Jaarlikse verandering |- | 1 | [[Sydney-lughawe|Sydney]] | 1 675 918 |{{Wins}} 3,2% |- | 2 | [[Melbourne-lughawe|Melbourne]] | 1 189 806 |{{Daal}} 0,8% |- | 3 | [[Brisbane-lughawe|Brisbane]] | 974 002 |{{Daal}} 1,9% |- | 4 | [[Singapoer Changi Lughawe|Singapoer]] | 551 956 |{{Wins}} 25,7% |- | 5 | Nadi | 475 708 |{{Wins}} 6,3% |- | 6 | [[Hongkong Internasionale Lughawe|Hong Kong]] | 470 436 |{{Daal}} 20,4% |- | 7 | [[Los Angeles Internasionale Lughawe|Los Angeles]] | 361 121 |{{Daal}} 2,5% |- | 8 | [[Sjanghai Pudong Internasionale Lughawe|Sjanghai—Pudong]] | 339 388 |{{Wins}} 7,8% |- | 9 | Gouekus | 339 155 |{{Daal}} 31,7% |- | 10 | Rarotonga | 289 826 |{{Wins}} 3,1% |- | 11 | [[Guangzhou Baiyun Internasionale Lughawe|Guangzhou]] | 260 175 |{{Daal}} 3,7% |- | 12 | [[San Francisco Internasionale Lughawe|San Francisco]] | 250 504 |{{Wins}} 7,5% |- | 13 | Apia—Faleolo | 230 882 |{{Wins}} 3,3% |- | 14 | [[Tokio]] ([[Narita Internasionale Lughawe|Narita]] en [[Tokio-Haneda Internasionale Lughawe|Haneda]]) | 217 272 |{{Daal}} 3,3% |- | 15 | Honolulu | 190 087 |{{Daal}} 13,4% |} == Radiostasie == Auckland-lughawe het oor 'n tydperk van 15 jaar radiofrekwensies besit. Dit het die Radio Hauraki-frekwensie 1476 AM in 1990 gekoop en het begin om volwasse kontemporêre en vluginligtingradiostasie Info Music vanaf die binnelandse terminaal te bedryf.<ref name="aucklandradio">{{Cite web|url=http://www.theradiovault.net/auckland.htm|title=Radio Vault Auckland|year=2010|website=Radio Vault|publisher=[[Internet Archive]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724104148/http://www.theradiovault.net/auckland.htm|archive-date=24 July 2011|access-date=11 June 2015}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings|2}} {{Normdata}} [[Kategorie:Koördinate op Wikidata]] [[Kategorie:Lughawens]] cesj9imn47cvs22erjqtseuy9aqe0si 0 393333 2521704 2022-08-27T09:35:40Z Aliwal2012 39067 Geskep deur die bladsy "[[:en:Special:Redirect/revision/1106884963|Christchurch Airport]]" te vertaal wikitext text/x-wiki '''Christchurch-lughawe''' is die [[Lughawe|hooflughawe]] wat [[Christchurch]], [[Nieu-Seeland]] bedien. Dit is 12 km noordwes van die middestad, in die voorstad Harewood. Christchurch-lughawe het amptelik op 18 Mei 1940 geopen<ref name="CHCChron" /> en het op 16 Desember 1950 Nieu-Seeland se eerste internasionale lughawe geword.<ref name="CHCChron">{{Cite web|url=http://christchurchcitylibraries.com/Heritage/Chronology/Year/1950.asp|title=Christchurch Chronology|publisher=Christchurch City Library|archive-url=https://web.archive.org/web/20130212121437/http://www.christchurchcitylibraries.com/Heritage/Chronology/Year/1950.asp|archive-date=12 February 2013|access-date=10 March 2013}}</ref> Dit is die tweede besigste lughawe in Nieu-Seeland, na [[Auckland-lughawe|Auckland]], deur beide jaarlikse passasiers en vliegtuigbewegings. Christchurch en Auckland is die enigste lughawens in Nieu-Seeland wat gereeld Boeing 747- en [[Airbus A380]] -vliegtuie hanteer.<ref>{{Cite web|url=http://www.ibtimes.com.au/emirates-deploy-a380-aircrafts-christchurch-october-offer-non-stop-dubai-auckland-flights-1527905|title=Emirates to deploy A380 {{sic|nolink=y|aircrafts}} to Christchurch in October, offer non-stop Dubai-Auckland flights|last=Bayos|first=Kris|date=7 September 2016|website=International Business Times|publisher=IBT Media Inc.|archive-url=https://web.archive.org/web/20160908213043/http://www.ibtimes.com.au/emirates-deploy-a380-aircrafts-christchurch-october-offer-non-stop-dubai-auckland-flights-1527905|archive-date=8 September 2016|access-date=7 September 2016}}</ref> Die lughawe is vry van aandklokreëls en werk 24 uur per dag. Die heersende wind in Christchurch is uit die noordooste en tot 'n mindere mate uit die suidweste, maar die stad word ook deur Canterbury se nor'wester foehn wind geraak. As gevolg hiervan het die lughawe twee loodregte aanloopbane: 'n 3 288 meter primêre aanloopbaan (02/20) georiënteerd met die noordoostelike en suidwestelike heersende winde, en 'n 1 742 meter sekondêre aanloopbaan (11/29) georiënteerd vir gebruik tydens nor'westers. Die lughawe het ook 'n derde grasaanloopbaan, parallel met die primêre aanloopbaan, vir gebruik deur algemene lugvaart.<ref>{{Cite web|url=http://www.christchurchairport.co.nz/media/30222/1technical_information.pdf|title=Technical Information|archive-url=https://web.archive.org/web/20170408215433/http://christchurchairport.co.nz/media/30222/1technical_information.pdf|archive-date=8 April 2017|access-date=9 May 2017}}</ref> Om 'n toenemende aantal passasiers te bedien, het die lughawe die konstruksie van 'n groot terminaalopgradering in 2013 voltooi. [[Lêer:Christchurch_Airport.jpg|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Christchurch_Airport.jpg/220px-Christchurch_Airport.jpg|duimnael| Die voormalige 1960-terminaalgebou en beheertoring wat deur Paul Pascoe ontwerp is]] [[Lêer:747,_Christchurch,_1978_-_Flickr_-_PhillipC.jpg|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/747%2C_Christchurch%2C_1978_-_Flickr_-_PhillipC.jpg/220px-747%2C_Christchurch%2C_1978_-_Flickr_-_PhillipC.jpg|duimnael| Passasiers wat in 1978 van 'n [[Qantas]] Boeing 747-200 direk op die aanlêkaai afklim.]] [[Lêer:Christchurch_Airport_hall.JPG|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Christchurch_Airport_hall.JPG/220px-Christchurch_Airport_hall.JPG|duimnael| Inboeksaal, Desember 2013]] == Verwysings == [[Kategorie:Koördinate op Wikidata]] [[Kategorie:Lughawens]] [[Kategorie:Pages with unreviewed translations]] n7k4c26cqiavwg5bc9701u6cuw5s2xt 2521705 2521704 2022-08-27T09:40:58Z Aliwal2012 39067 wikitext text/x-wiki '''Christchurch-lughawe''' ([[IATA]]: '''CHC''', [[ICAO]]: '''NZCH''') is die [[Lughawe|hooflughawe]] wat [[Christchurch]], [[Nieu-Seeland]] bedien. Dit is 12 km noordwes van die middestad, in die voorstad Harewood. Christchurch-lughawe het amptelik op 18 Mei 1940 geopen<ref name="CHCChron" /> en het op 16 Desember 1950 Nieu-Seeland se eerste internasionale lughawe geword.<ref name="CHCChron">{{Cite web|url=http://christchurchcitylibraries.com/Heritage/Chronology/Year/1950.asp|title=Christchurch Chronology|publisher=Christchurch City Library|archive-url=https://web.archive.org/web/20130212121437/http://www.christchurchcitylibraries.com/Heritage/Chronology/Year/1950.asp|archive-date=12 February 2013|access-date=10 March 2013}}</ref> Dit is die tweede besigste lughawe in Nieu-Seeland, na [[Auckland-lughawe|Auckland]], deur beide jaarlikse passasiers en vliegtuigbewegings. Christchurch en Auckland is die enigste lughawens in Nieu-Seeland wat gereeld [[Boeing 747-400|Boeing 747]]- en [[Airbus A380]]-vliegtuie hanteer.<ref>{{Cite web|url=http://www.ibtimes.com.au/emirates-deploy-a380-aircrafts-christchurch-october-offer-non-stop-dubai-auckland-flights-1527905|title=Emirates to deploy A380 to Christchurch in October, offer non-stop Dubai-Auckland flights|last=Bayos|first=Kris|date=7 September 2016|website=International Business Times|publisher=IBT Media Inc.|archive-url=https://web.archive.org/web/20160908213043/http://www.ibtimes.com.au/emirates-deploy-a380-aircrafts-christchurch-october-offer-non-stop-dubai-auckland-flights-1527905|archive-date=8 September 2016|access-date=7 September 2016}}</ref> Die lughawe is vry van aandklokreëls en werk 24 uur per dag. Die heersende wind in Christchurch is uit die noordooste en tot 'n mindere mate uit die suidweste, maar die stad word ook deur Canterbury se nor'wester foehn wind geraak. As gevolg hiervan het die lughawe twee loodregte aanloopbane: 'n 3 288 meter primêre aanloopbaan (02/20) georiënteerd met die noordoostelike en suidwestelike heersende winde, en 'n 1 742 meter sekondêre aanloopbaan (11/29) georiënteerd vir gebruik tydens nor'westers. Die lughawe het ook 'n derde grasaanloopbaan, parallel met die primêre aanloopbaan, vir gebruik deur algemene lugvaart.<ref>{{Cite web|url=http://www.christchurchairport.co.nz/media/30222/1technical_information.pdf|title=Technical Information|archive-url=https://web.archive.org/web/20170408215433/http://christchurchairport.co.nz/media/30222/1technical_information.pdf|archive-date=8 April 2017|access-date=9 May 2017}}</ref> Om 'n toenemende aantal passasiers te bedien, het die lughawe die konstruksie van 'n groot terminaalopgradering in 2013 voltooi. [[Lêer:Christchurch_Airport.jpg|duimnael| Die voormalige 1960-terminaalgebou en beheertoring wat deur Paul Pascoe ontwerp is]] [[Lêer:747,_Christchurch,_1978_-_Flickr_-_PhillipC.jpg|duimnael| Passasiers wat in 1978 van 'n [[Qantas]] Boeing 747-200 direk op die aanlêkaai afklim.]] [[Lêer:Christchurch_Airport_hall.JPG|duimnael| Inboeksaal, Desember 2013]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Koördinate op Wikidata]] [[Kategorie:Lughawens]] jfp0gy55xze3ppwqz8agklgm8qdc4c1 0 393334 2521711 2022-08-27T10:41:42Z K175 70858 K175 het bladsy [[Navorsing as bricolage]] na [[Bricolage]] geskuif wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Bricolage]] j6xn343o5ptw79dp2ks7wgl65i96ndl 1 393335 2521713 2022-08-27T10:41:42Z K175 70858 K175 het bladsy [[Bespreking:Navorsing as bricolage]] na [[Bespreking:Bricolage]] geskuif wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Bespreking:Bricolage]] dp3dfw0s4wlykkb8nvmpjbpst84tigd 1 393336 2521734 2022-08-27T11:21:38Z Aliwal2012 39067 Geskep deur die bladsy "[[:en:Special:Redirect/revision/1106913544|Auckland Airport]]" te vertaal wikitext text/x-wiki '''Auckland-lughawe''' is die grootste en besigste lughawe in [[Nieu-Seeland]], met meer as 21 miljoen passasiers in die jaar geëindig Maart 2019.<ref>{{Cite web|url=https://corporate.aucklandairport.co.nz/-/media/Files/Corporate/Monthly_Traffic_Reports/2019/MTU_Month_March_2019.ashx?la=en|title=Monthly Traffic update – March 2019|publisher=Auckland Airport}}</ref> Die lughawe is geleë naby Māngere, 'n woonbuurt, en Airport Oaks, 'n dienssentrum-voorstad 21 km suid van die middestad van [[Auckland]]. Dit is beide 'n plaaslike en internasionale spilpunt vir [[Air New Zealand]], en die Nieu-Seelandse spilpunt van [[Jetstar]]. Die lughawe is een van Nieu-Seeland se belangrikste infrastruktuurbates, wat duisende werkgeleenthede aan die streek verskaf. Dit het 71 persent van Nieu-Seeland se internasionale lugpassasiersaankomste en -vertrek in 2000 hanteer. <ref>{{Cite web|url=http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/173371ce38d7627b4c25680900046f25/4c2567ef00247c6acc256c790001a6de?OpenDocument|title=Tourism and migration 2000, Part 1: International passenger traffic|year=2000|publisher=Statistics New Zealand|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017194728/http://www2.stats.govt.nz/domino/external/PASFull/pasfull.nsf/173371ce38d7627b4c25680900046f25/4c2567ef00247c6acc256c790001a6de?OpenDocument|archive-date=17 October 2015|access-date=8 June 2015}}</ref> Dit is een van slegs twee kommersiële lughawens in Nieu-Seeland (die ander is [[Christchurch-lughawe]]) wat in staat is om Boeing 747 en [[Airbus A380]]-vliegtuie te hanteer. Die lughawe het 'n enkele aanloopbaan van 3 535 meter, 05R/23L, wat Cat IIIb in staat is (teen 'n verminderde bewegingstempo) in die 23L-rigting. Dit het 'n kapasiteit van sowat 45 vlugbewegings per uur, en is tans die besigste enkelaanloopbaan-lughawe in Oseanië.<ref name="HER2">{{cite news|url=http://www.nzherald.co.nz/section/1/story.cfm?c_id=1&objectid=10467994&pnum=0|title=Stage one begins for second runway|work=[[The New Zealand Herald]]|date=5 October 2007|pages=A7|first=Mathew|last=Dearnaley}}</ref> In November 2007 is begin met werk aan 'n nuwe noordelike aanloopbaan, wat in verskeie fases gebou moet word en hoofsaaklik deur kleiner vliegtuie gebruik sal word, wat kapasiteit op die hoofaanloopbaan vrystel. Die projek is egter vertraag sedert 2009, en die tydsberekening van konstruksie van die tweede aanloopbaan sal vraaggedrewe wees relatief tot die kapasiteit van die bestaande aanloopbaan. Die verwagte voltooiingsdatum vir die tweede aanloopbaan is nou 2025.<ref>{{cite news|title=Development of airports second runway by around 2025|url=https://www.aucklandairport.co.nz/Corporate/NewsAndMedia/AllMediaReleases/Development-of-airports-second-runway-by-around-2025.aspx|access-date=16 October 2015|publisher=Auckland Airport|date=29 March 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017194727/https://www.aucklandairport.co.nz/Corporate/NewsAndMedia/AllMediaReleases/Development-of-airports-second-runway-by-around-2025.aspx|archive-date=17 October 2015}}</ref> == Terminale == [[Lêer:Auckland_International_Airport_2017_aerial.png|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Auckland_International_Airport_2017_aerial.png/300px-Auckland_International_Airport_2017_aerial.png|duimnael|300x300px| Lugfoto (2017)]] [[Lêer:Auckland_Airport_In_Main_Hall.jpg|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Auckland_Airport_In_Main_Hall.jpg/220px-Auckland_Airport_In_Main_Hall.jpg|duimnael| Internasionale Terminaal inboeksaal onder die vertrekvlak.]] [[Lêer:Air_New_Zealand_check_in_hall_at_Auckland_Airport_June_2012.JPG|skakel=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Air_New_Zealand_check_in_hall_at_Auckland_Airport_June_2012.JPG/220px-Air_New_Zealand_check_in_hall_at_Auckland_Airport_June_2012.JPG|alt=|duimnael| Die [[Air New Zealand]] binnelandse inboeksaal by Auckland-lughawe in Junie 2012]] Auckland-lughawe bestaan uit twee terminale; die Internasionale Terminaal en die Binnelandse Terminaal. Die twee terminale is ongeveer 500 m van mekaar geleë en word verbind deur 'n gratis pendelbusdiens en 'n gemerkte wandelpad. Die lughawe het in totaal 65 hekke, 23 met lugbrue en 42 afgeleë staanplekke vir vliegtuigparkering. ==== Passasiersskeiding ==== In 1993 het die BLO die vereiste ingestel dat alle internasionale lughawens in Nieu-Seeland vertrekkende en aankomende passasiers apart moet hou. Auckland-lughawe is 'n vrystelling van hierdie reël toegestaan, wat die lugkantvermenging van aankomende en vertrekkende passasiers toegelaat het om voort te gaan, op die basis dat alle internasionale vlugte wat na Auckland vlieg, afkomstig is van lughawens met voldoende sekuriteitskeuring. Na die [[Aanvalle op 11 September 2001|aanvalle van 11 September]] en verdere regulering deur die [[Internasionale Burgerlugvaartorganisasie|ICAO]], het die BLO vereis dat die lughawe teen 2006 fisies aankomende en vertrekkende passasiers moet skei.<ref>{{Cite web|url=http://www.beehive.govt.nz/node/24815|title=Auckland International Airport – opening of new facilities|last=Clark|first=Helen|access-date=11 June 2015}}</ref> In die tussentydse tydperk totdat passasiersskeiding bereik is, was vlugte na die VSA sowel as alle [[Qantas]], en vir 'n kort tydjie [[Cathay Pacific]], vlugte beperk tot vertrek vanaf hekke waar 'n sekondêre X-straal- en metaalverklikkerinspeksie gewerk het. Om aankomende en vertrekkende passasiers fisies te skei, het Auckland Lughawe besluit om 'n nuwe vertrekvlak bo-op die bestaande een te bou, met die bestaande vloer wat die aankomsvlak word. Die bestaande vertreksitkamers is gehou deur glasmure te installeer om die wagareas van die nuut ontwerpte aankomsgang te skei, en roltrappe is geïnstalleer om passasiers van die nuwe vertrekvlak af na elke vertreksitkamer te vervoer. Die wysigings aan die terminaal is in Desember 2005 voltooi, <ref>{{Cite book|location=New Delhi|accessdate=11 June 2015}}</ref> en het ook die uitbreiding van kleinhandelspasie binne die pier met 600 vierkante meter en 'n toename in die aantal bushekke tot vier behels.<ref>{{Cite web|url=http://www.beca.co.nz/projects/buildings/airports/pier_a_passenger_segregation_project_2.aspx|title=Pier A Passenger Segregation, Auckland Airport|publisher=Beca|access-date=11 June 2015}}</ref> === Binnelandse terminaal === Die twee voorheen afsonderlike binnelandse terminaalgeboue is nou deur 'n gemeenskaplike kleinhandelarea verbind. Die Jetstar-intekenarea is geleë in die westelike punt van die terminaal, in die gebou wat voorheen deur Ansett New Zealand, [[Qantas]] en Pacific Blue gebruik is. Die Air New Zealand-intekenarea is in die middel van die terminaal geleë. Daar is nege hekke wat straalbrûe in die binnelandse terminaal het. [[Jetstar]] se binnelandse A320-dienste werk vanaf hekke 20–23 (lugbrughekke). Hek 24 (teerblad) word deur beide Jetstar en [[Air New Zealand]] se A320-vliegtuie gebruik. Hekke 60–63 word vir Jetstar-streeksvlugte gebruik, Air New Zealand se hooflyndienste werk vanaf hekke 24–33. Hierdie hekke is deur bedekte wandelpaadjies aan die terminaal gekoppel, en passasiers stap oor die aanlêkaai na die vliegtuig. Hekke 51–59 word gebruik deur derdevlak-operateurs Air Chathams, Alliance Airlines en Barrier Air . Verder na die ooste word hekke 101–106 vir Business Jets en langtermynparkering gebruik. == Lugrederye en bestemmings == Auckland verbind met 26 plaaslike en 49 internasionale bestemmings in Noord- en Suid-Amerika, Asië, Oseanië en die Midde-Ooste. Air New Zealand bedryf die meeste vertrekke vanaf die lughawe gevolg deur Jetstar en Qantas. {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" |+Besigste internasionale roetes na en van AKL (2019) <ref>{{Cite web|url=http://archive.stats.govt.nz/infoshare/default.aspx|title=Infoshare – International Travel and Migration – ITM – Total passenger movements by closest overseas port and selected NZ ports (Annual-Dec)|publisher=Statistics New Zealand|access-date=18 February 2020}}</ref> ! Rang ! Lughawe ! Passasiers ! Jaarlikse verandering ! Notas |- | 1 | [[Sydney-lughawe|Sydney]] | 1 675 918 |{{Wins}}</img> 3,2% | |- | 2 | [[Melbourne-lughawe|Melbourne]] | 1 189 806 |{{Daal}}</img> 0,8% | |- | 3 | [[Brisbane-lughawe|Brisbane]] | 974 002 |{{Daal}}</img> 1,9% | |- | 4 | [[Singapoer Changi Lughawe|Singapoer]] | 551 956 |{{Wins}}</img> 25,7% | |- | 5 | Nadi | 475 708 |{{Wins}}</img> 6,3% | |- | 6 | [[Hongkong Internasionale Lughawe|Hong Kong]] | 470 436 |{{Daal}}</img> 20,4% | |- | 7 | [[Los Angeles Internasionale Lughawe|Los Angeles]] | 361 121 |{{Daal}}</img> 2,5% | |- | 8 | [[Sjanghai Pudong Internasionale Lughawe|Sjanghai—Pudong]] | 339 388 |{{Wins}}</img> 7,8% | |- | 9 | Gouekus | 339 155 |{{Daal}}</img> 31,7% | |- | 10 | Rarotonga | 289 826 |{{Wins}}</img> 3,1% | |- | 11 | [[Guangzhou Baiyun Internasionale Lughawe|Guangzhou]] | 260 175 |{{Daal}}</img> 3,7% | |- | 12 | [[San Francisco Internasionale Lughawe|San Francisco]] | 250 504 |{{Wins}}</img> 7,5% | |- | 13 | Apia—Faleolo | 230 882 |{{Wins}}</img> 3,3% | |- | 14 | [[Tokio]] | 217 272 |{{Daal}}</img> 3,3% | Sluit [[Narita Internasionale Lughawe|Narita-]] en [[Tokio-Haneda Internasionale Lughawe|Haneda-]] lughawens in |- | 15 | Honolulu | 190 087 |{{Daal}}</img> 13,4% | |} === Radio === Auckland-lughawe het oor 'n tydperk van 15 jaar radiofrekwensies besit. Dit het die Radio Hauraki -frekwensie 1476 AM in 1990 gekoop en het begin om volwasse kontemporêre en vluginligtingradiostasie Info Music vanaf die binnelandse terminaal te bedryf. <ref name="aucklandradio">{{Cite web|url=http://www.theradiovault.net/auckland.htm|title=Radio Vault Auckland|year=2010|website=Radio Vault|publisher=[[Internet Archive]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724104148/http://www.theradiovault.net/auckland.htm|archive-date=24 July 2011|access-date=11 June 2015}}</ref> == Verwysings == [[Kategorie:Koördinate op Wikidata]] [[Kategorie:Pages with unreviewed translations]] 26tp0aw7f0i1g7syyc0gk9zj1mivmd2