Википедия
bawiki
https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82
MediaWiki 1.39.0-wmf.21
first-letter
Медиа
Махсус
Фекерләшеү
Ҡатнашыусы
Ҡатнашыусы менән һөйләшеү
Википедия
Википедия буйынса фекерләшеү
Файл
Файл буйынса фекерләшеү
MediaWiki
MediaWiki буйынса фекерләшеү
Ҡалып
Ҡалып буйынса фекерләшеү
Белешмә
Белешмә буйынса фекерләшеү
Категория
Категория буйынса фекерләшеү
Портал
Портал буйынса фекерләшеү
Проект
Проект буйынса фекерләшеү
TimedText
TimedText talk
Модуль
Модуль буйынса фекерләшеү
Гаджет
Гаджет буйынса фекерләшеү
Гаджет билдәһе
Гаджет билдәһе буйынса фекерләшеү
Бишауыл-Уңғар
0
3811
1146751
1146683
2022-07-21T17:02:27Z
Aidar254
16673
wikitext
text/x-wiki
{{ТП-Рәсәй|Бишауыл-Уңғар
|статус = ауыл
|башҡортса исеме = Бишауыл-Уңғар
|төп исеме =
|ил =
|герб =
|флаг =
|герб киңлеге =
|флаг киңлеге =
|lat_deg =54 |lat_min = 27|lat_sec =11
|lon_deg =56 |lon_min =16 |lon_sec =10
|CoordAddon =
|CoordScale =
|CoordAddon =
|CoordScale =
|ил картаһы =
|регион картаһы =
|район картаһы =
|ил картаһының дәүмәле =
|регион картаһының дәүмәле =
|район картаһының дәүмәле =
|регион төрө = төбәк
|регион = Башҡортостан
|теҙмәләге регион =
|район төрө = район
|район = Ҡырмыҫҡалы районы
|теҙмәләге район =
|урынлашыу төрө = ауыл советы
|урынлашыу =
|теҙмәләге урынлашыу =
|эске бүленеү =
|башлыҡ төрө =
|башлыҡ =
|нигеҙ һалыныу =
|беренсе телгә алыу = 1648
|элекке исемдәре =
|статус (башлап) =
|майҙан =
|ТП үҙәгенең бейеклеге =
|климат =
|рәсми тел =
|рәсми тел-ref =
|халыҡ = 573
|иҫәп алыу йылы = 2010
|тығыҙлыҡ =
|агломерация =
|конфессия составы =
|этнохороним =
|ваҡыт бүлкәте = +5
|DST =
|почта индексы = 453015
|почта индекстары =
|телефон коды = 34765
|автомобиль коды = 02, 102
|танымлаусы төрө =
|һансал танымлаусы = 80235855002
|Commons-тағы категория =
|сайт =
|сайт теле =
}}
'''Бишауыл-Уңғар''' ауылы [[Башҡортостан]]дың [[Ҡырмыҫҡалы районы]]нда урынлашҡан. Һәүәләй ауыл советына ҡарай. [[Урыҫ теле|Урыҫса]] — Бишаул-Унгарово. Район үҙәге Ҡырмыҫҡалы ауылынан 15 саҡрым, Һәүәләй ауылынан 4 саҡрым алыҫлыҡта. Ҡарламан тимер юл станцияһы 2 саҡрым алыҫлыҡта. Почта индексы — 450315, ОКАТО коды — 80235855002. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 573 кеше<ref>{{2010. Башҡортостан ауылдары}}</ref>. Башлыса [[башҡорттар]].
== Тарихы ==
Ауылға нигеҙ һалыусылар — [[Табын (ҡәбилә)|Табын ҡәбиләһенә]] ҡараған [[башҡорттар]]. Ауыл тураһында билдәле тәүге яҙма мәғлүмәттәр [[1648]] йыл менән билдәләнә.
XVIII быуатта Бишауыл-Унгар ауылы Бишаул тип атала. Бер документта Таймаҫ Муҡшығоров һәм Сирмеш Кайтанов телгә алына.
1795 йылдағы V ревизия мәғлүмәттәре буйынса Уңгар ауылында 75 йортта 172 ир-ат һәм 189 ҡатын-ҡыҙ була. 21 йылдан аҫаба башҡорттар — 227, ә керҙәштәр 10 ир-ат иҫәпләнә. VIII ревизия (1834 йыл) ваҡытында 299 ир-егет, 320 ҡатын-ҡыҙ булған. 1917—1920 йылдарҙағы билдәле ваҡиғаларҙан һуң ҡатын-ҡыҙҙар файҙаһына енестәр нисбәтенең ҡырҡа үҙгәреүен 1920 йылда күҙәтәбеҙ, ул ваҡытта 219 йортта 506 ир-егет һәм 574 ҡатын-ҡыҙ теркәлгән.
1866—1919 йылдарҙа Бишауыл-Уңгар ауылы шул уҡ исемдәге улыстың үҙәге була. Ул ваҡытта улыҫтың 14 ауылы булған. 1906 йылда уларҙа 9225 кеше йәшәгән 1703 йорт була. Һуңынан улар бөтәһе лә [[Өфө кантоны]]ның яңынан ойошторолған [[Ҡырмыҫҡалы улусы]]на инә.
Ауыл халҡы [[малсылыҡ]], [[игенселек]], [[умартасылыҡ]] менән шөғөлләнгән. 1843 йылда 648 ат, 392 эре мөгөҙлө мал, 123 һарыҡ, 593 кешегә 188 кәзә. Йәйгеһен йәйләүгә сығалар. Шул саҡта уҡ улар 520 бот ужым һәм 3240 бот яҙғы иген сәскән. 7 һыу тирмәне, 1 тимерлеге булған. Ауыл халҡының 388 умартаһы һәм 300 солоғо иҫәпләнгән. XIX быуат аҙағында 3 икмәк магазины, 2 аҙыҡ-түлек магазины була.
[[XIX]] быуат һуңында ауылда 2 мәсет, 2 мәҙрәсә булған.
Бишауыл халҡының [[1773—1775 йылдарҙағы Крәҫтиәндәр һуғышы|Пугачев ихтилалы]]нда ҡатнашыуы тураһында каратель майор Пекарскийҙан сыҡҡан документ раҫлай<ref>[http://ihtika.ru/book/asfandiyarov-az-istoriya-sel-i-dereven-bashkortostana-i-sopredelnyh-territoriy-ufa-kitap-2009-744-s/text/177 Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Уфа, Китап, 2009. — 744 с. Страница 177—178.]</ref>.
{|class="standard"
|+
|[[1866]]
|Бишауыл-Уңғар улусы
|
|Өфө губернаһы
|-
|[[1919]]
|Ҡырмыҫҡалы улусы
|Өфө кантоны
|Өфө губернаһы
|-
|[[1922]]
|Ҡырмыҫҡалы улусы
|Стәрлетамаҡ кантоны
|БАССР
|-
|[[1923]]
|Ҡырмыҫҡалы улусы
|Өфө кантоны
|БАССР
|-
|[[1930]]
|Бишауыл-Уңғар ауыл советы
|[[Ҡырмыҫҡалы районы]]
|БАССР
|-
|[[1992]]
|
|Ҡырмыҫҡалы районы
|Башҡортостан Республикаһы
|-
|}
<ref>[http://www.bashkortostan450.ru/interactive-map/regions/r31/r31_33.html?vz=1&template=46 «Башҡортостан 450» сайтын ҡарағыҙ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080410222339/http://bashkortostan450.ru/interactive-map/regions/r31/r31_33.html?vz=1&template=46 |date=2008-04-10 }}</ref>
== Халыҡ һаны ==
; Милли составы
[[Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002)|2002 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу]] мәғлүмәттәре буйынса төп милләт — [[башҡорттар]] (99 %)
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class="wikitable " style="text-align:center"
| style="background:#f0f0f0;"|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Бөтә халыҡ'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||573||272||301||47,5||52,5
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
== Урамдары ==
* Тал урамы ({{lang-ru|Вербовая (улица)}})
* Гагарин урамы ({{lang-ru|Гагарина (улица)}})
* Ленин урамы ({{lang-ru|Ленина (улица)}})
* Донъя урамы ({{lang-ru|Мира (улица)}})
* Яңы урамы ({{lang-ru|Новая (улица)}})
* Күл урамы ({{lang-ru|Озерная (улица)}})
* Ерек урамы ({{lang-ru|Ольховая (улица)}})
* Ҡарағай урамы ({{lang-ru|Сосновая (улица)}})
* Титов урамы ({{lang-ru|Титова (улица)}})
* Мәктәп урамы ({{lang-ru|Школьная (улица)}})
* Шоссе урамы ({{lang-ru| Шоссейная (улица)}})
== Билдәле шәхестәре ==
* '''Азат''' — [[Табын|Йомран-Табын]] улусы башҡорто. [[Башҡортостанда Крәҫтиәндәр һуғышы (1773—1775)|1773—1775 йылдарҙағы Крәҫтиәндәр һуғышында]] ҡатнашыусы, Пугачёв полковнигы.
* [[Иҫәнғол Иҫәкәев]] (1785—?) — хәрби эшмәкәр. [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]нда һәм [[Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтары]]нда ҡатнашыусы.
* [[Кинйәбулат Ҡаныҡаев]] (1788—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы.
* [[Низамов Рәшит Зыяфетдин улы]] (1935—2018) — яҙыусы.
* [[Саньяров Фәнзил Бүләк улы]] (17.02.1953), ғалим-әҙәбиәт белгесе, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Филология фәндәре кандидаты (1999), доцент. [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған уҡытыусыһы.
* [[Сәйфулла Усманов]] (1783—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы.
* [[Башҡортостан (гәзит)|Башҡортостан]]. 8 октябрь 2021, Шәхесен данлай белгән халыҡ — мәңгелек<ref>[https://zen.yandex.ru/media/id/5b8aa70c3d023700a98cfb3a/bairamda-tatly-tabyn-5c52de9ef4152a00aec43e3d]</ref>
== Матбуғатта ==
* [[Башҡортостан (гәзит)|Башҡортостан]]. Байрамда — татлы табын. 9 февраль 2019 йыл[https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/13910-saly-sylay-gr-kil-tuay.html]
* [[Аманат (журнал)|Аманат]]. 28 апрель 2020 йыл, Ҡырмыҫҡалы районынан килгән һүрәттәр[https://amanat.su/articles/min-donyany-r-tl-yem/2020-04-28/yrmy-aly-rayonynan-kilg-n-r-tt-r-44152]
== Видеояҙмалар ==
* 27 июнь 2017 йыл «Рәсәй-Башҡортостан» канал[https://yandex.ru/video/preview/?filmId=16013105430005137648&from=tabbar&parent-reqid=1650530237079428-8829026156668597221-sas2-0777-sas-l7-balancer-8080-BAL-1981&text=%D0%91%D0%B8%D1%88%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB-%D0%A3%D2%A3%D2%93%D0%B0%D1%80+%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB%D1%8B%28%D2%A0%D1%8B%D1%80%D0%BC%D1%8B%D2%AB%D2%A1%D0%B0%D0%BB%D1%8B+%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B%29 Бесәнселәр йыры]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{Навигация1
|Портал = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь =
|Викиучебник =
|Викицитатник =
|Викитека = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды =
|Викиновости =
|Викисклад =
|Метавики =
|Проект = Башҡортостан ауылдары
}}
== Һылтанмалар ==
* [http://www.bishaul.ru Бишауыл сайты]
{{башланғыс}}
{{Ҡырмыҫҡалы районы ауылдары}}
[[Категория:Ҡырмыҫҡалы районы ауылдары]]
r789rjdz1ezm9ipl9d0cpk4qf5k5a1c
Һарай (Әлшәй районы)
0
9943
1146760
1144466
2022-07-22T07:19:56Z
Баныу
28584
өҫтәмә мәғлүмәт
wikitext
text/x-wiki
{{ТП-Рәсәй|Һарай
|статус = ауыл
|башҡортса исеме = Һарай
|төп исеме =
|ил =
|герб =
|флаг =
|герб киңлеге =
|флаг киңлеге =
|lat_deg = 54 | lat_min = 4 | lat_sec = 23
|lon_deg = 54 | lon_min = 36 | lon_sec = 56
|CoordAddon =
|CoordScale =
|ил картаһы =
|регион картаһы =
|район картаһы =
|ил картаһының дәүмәле =
|регион картаһының дәүмәле =
|район картаһының дәүмәле =
|регион төрө = төбәк
|регион = Башҡортостан
|теҙмәләге регион =
|район төрө = район
|район = Әлшәй районы
|теҙмәләге район =
|урынлашыу төрө = ауыл советы
|урынлашыу =
|теҙмәләге урынлашыу =
|эске бүленеү =
|башлыҡ төрө =
|башлыҡ =
|нигеҙ һалыныу =
|беренсе телгә алыу =
|элекке исемдәре =
|статус (башлап) =
|майҙан =
|ТП үҙәгенең бейеклеге =
|климат =
|рәсми тел =
|рәсми тел-ref =
|халыҡ = 342
|иҫәп алыу йылы = 2010
|тығыҙлыҡ =
|агломерация =
|конфессия составы =
|этнохороним =
|ваҡыт бүлкәте = +5
|DST =
|почта индексы = 452105
|почта индекстары =
|телефон коды =34754
|автомобиль коды = 02, 102
|танымлаусы төрө =
|һансал танымлаусы = 80202861004
|Commons-тағы категория =
|сайт =
|сайт теле =
}}
'''Һарай''' ({{lang-ru|Сараево}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Әлшәй районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 342 кеше<ref>{{2010. Башҡортостан ауылдары}}</ref>.
Почта индексы — 452105, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80202861004.
== Халыҡ һаны ==
; Милли составы
[[Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002)]] мәғлүмәттәре буйынса күпселек милләт — татарҙар (77 %)<ref name="справочник">Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochnik.xls приложение в формате Excel].</ref>.
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class="wikitable " style="text-align:center"
| style="background:#f0f0f0;"|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Бөтә халыҡ'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1795 йыл||166||||||||
|-
| 1865 йыл||596||||||||
|-
| 1865 йыл||596||||||||
|-
| 1906 йыл||1288||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||1608||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||1378||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||1049||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||552||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||462||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||342||165||177||48,2||51,8
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Раевка (Әлшәй районы)|Раевка]]): 35 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Раевка (Әлшәй районы)|Раевка]]): 35 км
== Урамдары ==
{{Колонки|2}}
* Тау урамы ({{lang-ru|улица Горная}})
* Дуҫлыҡ урамы ({{lang-ru|улица Дружбы}})
* Урман урамы ({{lang-ru|улица Лесной}})
* Туғай урамы ({{lang-ru|улица Луговая}})
* Тыныслыҡ урамы ({{lang-ru|улица Мира}})
* Үҙәк урам ({{lang-ru|улица Центральная}})
* Мәктәп урамы ({{lang-ru|улица Школьная}})<ref>[https://www.gosspravka.ru/02/002/000023.html Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 31 по Республике Башкортостан]</ref>
{{Колонки|конец}}
== Тарихы ==
Һарай ауылы — Яйыҡ-ҫыбы-мең улусының аҫаба ерендә [[XVIII быуат]] уртаһында барлыҡҡа килгән ерһеҙ [[башҡорттар]] һәм [[типтәрҙәр]] торамаһы. Тәүге төпләнеүсе беҙгә билдәһеҙ. Әммә уның улы Биктимер Һараев 1743 йылда ревизия күрһәтелә. Уның улдары Тимербулат, Бикмөхәмәт, Баймырҙа, Бикҡужа була. Бында [[1812 йыл]]да 8-се башҡорт кантонынан күсерелгән башҡорттар араһында: Солтанғол (уның улдары Сафиулла, Ғәбиҙулла, Ғөбәйҙулла), Иманғол, 54 йәш (уның улы Яманғол), Буранғол, 50 йәш (уның улы Мөхәмәтша), Солтанморат, 37 йәш (улдары Ғәлиулла, Хәбибулла). Юлдаш Мырҙағолов, 30 йәш, Дәүләтшаның улы, уның 65 йәшлек ағаһы Ишкилде Иштәкәев.
Бында типтәрҙәр 1764 йылдың 6 апрелендә һәм 1751 һәм 1777 йылдарҙың 20 ноябрендә Яйыҡ-ҫыбы-мең улусы башҡорттары менән төҙөлгән килешеүҙән һуң ишәйә.
[[1795 йыл]]да Һарайҙа 3 йортта 14 керҙәш башҡорт һәм 23 йортта 152 типтәр була (типтәрҙәрҙең сығышы беҙгә билдәһеҙ). 1816 йылда 30 башҡорт һәм 178 типтәр, 1834 йылда — 34 башҡорт, 273 типтәр, 1859 йылда — 563 керҙәш, 1870 йылда — 596 башҡорт, 1920 йылда 1068 башҡорт иҫәпкә алынған. 1870 һәм 1920 йылдарҙа халыҡтың этник сығышын күрһәтеү күпкә дөрөҫөрәк булыр ине.
1843 йылда 34 башҡортҡа 80 бот ужым һәм 240 бот яҙғы иген сәселгән.
<ref>[http://ihtika.ru/book/asfandiyarov-az-istoriya-sel-i-dereven-bashkortostana-i-sopredelnyh-territoriy-ufa-kitap-2009-744-s/text/426 Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Уфа, Китап, 2009. — 744 с. Страница 426.]</ref>.
== Билдәле шәхестәре ==
* [[Дауытов Мәхмүт Ғайса улы]] ([[23 февраль]] [[1927]] — [[18 май]] [[2015]]) — хеҙмәт алдынғыһы, скрепер машинисы. [[Ҡаҙаҡ ССР-ы]]ның атҡаҙанған юл төҙөүсөһө (1965). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966).
== Матбуғатта ==
* [[Әлшәй хәбәрҙәре (гәзит)|Әлшәй хәбәрҙәре]]. 26 февраль 2020, «Беҙҙең туй Һарай ауылында үтте»<ref>[https://alshvesti-b.ru/articles/yaktashlar/2020-02-26/be-e-tuy-aray-auylynda-tte-42207]</ref>
== Видеофильмдар ==
* Һарай ауылы, Әлшәй районы, Башҡортостан. 8 июнь 2019 йыл{{YouTube|aMsvXP24sQ4|logo=1}}
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{Навигация1
|Портал = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь =
|Викиучебник =
|Викицитатник =
|Викитека = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды =
|Викиновости =
|Викисклад =
|Метавики =
|Проект = Башҡортостан ауылдары
}}
{{Әлшәй районы ауылдары}}
[[Категория:Әлшәй районы ауылдары]]
b15jn1a6hagrakfgimwv8rwrm78brf6
1146761
1146760
2022-07-22T07:23:41Z
Баныу
28584
/* Иҫкәрмәләр */
wikitext
text/x-wiki
{{ТП-Рәсәй|Һарай
|статус = ауыл
|башҡортса исеме = Һарай
|төп исеме =
|ил =
|герб =
|флаг =
|герб киңлеге =
|флаг киңлеге =
|lat_deg = 54 | lat_min = 4 | lat_sec = 23
|lon_deg = 54 | lon_min = 36 | lon_sec = 56
|CoordAddon =
|CoordScale =
|ил картаһы =
|регион картаһы =
|район картаһы =
|ил картаһының дәүмәле =
|регион картаһының дәүмәле =
|район картаһының дәүмәле =
|регион төрө = төбәк
|регион = Башҡортостан
|теҙмәләге регион =
|район төрө = район
|район = Әлшәй районы
|теҙмәләге район =
|урынлашыу төрө = ауыл советы
|урынлашыу =
|теҙмәләге урынлашыу =
|эске бүленеү =
|башлыҡ төрө =
|башлыҡ =
|нигеҙ һалыныу =
|беренсе телгә алыу =
|элекке исемдәре =
|статус (башлап) =
|майҙан =
|ТП үҙәгенең бейеклеге =
|климат =
|рәсми тел =
|рәсми тел-ref =
|халыҡ = 342
|иҫәп алыу йылы = 2010
|тығыҙлыҡ =
|агломерация =
|конфессия составы =
|этнохороним =
|ваҡыт бүлкәте = +5
|DST =
|почта индексы = 452105
|почта индекстары =
|телефон коды =34754
|автомобиль коды = 02, 102
|танымлаусы төрө =
|һансал танымлаусы = 80202861004
|Commons-тағы категория =
|сайт =
|сайт теле =
}}
'''Һарай''' ({{lang-ru|Сараево}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Әлшәй районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 342 кеше<ref>{{2010. Башҡортостан ауылдары}}</ref>.
Почта индексы — 452105, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80202861004.
== Халыҡ һаны ==
; Милли составы
[[Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002)]] мәғлүмәттәре буйынса күпселек милләт — татарҙар (77 %)<ref name="справочник">Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochnik.xls приложение в формате Excel].</ref>.
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class="wikitable " style="text-align:center"
| style="background:#f0f0f0;"|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Бөтә халыҡ'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1795 йыл||166||||||||
|-
| 1865 йыл||596||||||||
|-
| 1865 йыл||596||||||||
|-
| 1906 йыл||1288||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||1608||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||1378||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||1049||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||552||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||462||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||342||165||177||48,2||51,8
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Раевка (Әлшәй районы)|Раевка]]): 35 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Раевка (Әлшәй районы)|Раевка]]): 35 км
== Урамдары ==
{{Колонки|2}}
* Тау урамы ({{lang-ru|улица Горная}})
* Дуҫлыҡ урамы ({{lang-ru|улица Дружбы}})
* Урман урамы ({{lang-ru|улица Лесной}})
* Туғай урамы ({{lang-ru|улица Луговая}})
* Тыныслыҡ урамы ({{lang-ru|улица Мира}})
* Үҙәк урам ({{lang-ru|улица Центральная}})
* Мәктәп урамы ({{lang-ru|улица Школьная}})<ref>[https://www.gosspravka.ru/02/002/000023.html Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 31 по Республике Башкортостан]</ref>
{{Колонки|конец}}
== Тарихы ==
Һарай ауылы — Яйыҡ-ҫыбы-мең улусының аҫаба ерендә [[XVIII быуат]] уртаһында барлыҡҡа килгән ерһеҙ [[башҡорттар]] һәм [[типтәрҙәр]] торамаһы. Тәүге төпләнеүсе беҙгә билдәһеҙ. Әммә уның улы Биктимер Һараев 1743 йылда ревизия күрһәтелә. Уның улдары Тимербулат, Бикмөхәмәт, Баймырҙа, Бикҡужа була. Бында [[1812 йыл]]да 8-се башҡорт кантонынан күсерелгән башҡорттар араһында: Солтанғол (уның улдары Сафиулла, Ғәбиҙулла, Ғөбәйҙулла), Иманғол, 54 йәш (уның улы Яманғол), Буранғол, 50 йәш (уның улы Мөхәмәтша), Солтанморат, 37 йәш (улдары Ғәлиулла, Хәбибулла). Юлдаш Мырҙағолов, 30 йәш, Дәүләтшаның улы, уның 65 йәшлек ағаһы Ишкилде Иштәкәев.
Бында типтәрҙәр 1764 йылдың 6 апрелендә һәм 1751 һәм 1777 йылдарҙың 20 ноябрендә Яйыҡ-ҫыбы-мең улусы башҡорттары менән төҙөлгән килешеүҙән һуң ишәйә.
[[1795 йыл]]да Һарайҙа 3 йортта 14 керҙәш башҡорт һәм 23 йортта 152 типтәр була (типтәрҙәрҙең сығышы беҙгә билдәһеҙ). 1816 йылда 30 башҡорт һәм 178 типтәр, 1834 йылда — 34 башҡорт, 273 типтәр, 1859 йылда — 563 керҙәш, 1870 йылда — 596 башҡорт, 1920 йылда 1068 башҡорт иҫәпкә алынған. 1870 һәм 1920 йылдарҙа халыҡтың этник сығышын күрһәтеү күпкә дөрөҫөрәк булыр ине.
1843 йылда 34 башҡортҡа 80 бот ужым һәм 240 бот яҙғы иген сәселгән.
<ref>[http://ihtika.ru/book/asfandiyarov-az-istoriya-sel-i-dereven-bashkortostana-i-sopredelnyh-territoriy-ufa-kitap-2009-744-s/text/426 Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Уфа, Китап, 2009. — 744 с. Страница 426.]</ref>.
== Билдәле шәхестәре ==
* [[Дауытов Мәхмүт Ғайса улы]] ([[23 февраль]] [[1927]] — [[18 май]] [[2015]]) — хеҙмәт алдынғыһы, скрепер машинисы. [[Ҡаҙаҡ ССР-ы]]ның атҡаҙанған юл төҙөүсөһө (1965). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966).
== Матбуғатта ==
* [[Әлшәй хәбәрҙәре (гәзит)|Әлшәй хәбәрҙәре]]. 26 февраль 2020, «Беҙҙең туй Һарай ауылында үтте»<ref>[https://alshvesti-b.ru/articles/yaktashlar/2020-02-26/be-e-tuy-aray-auylynda-tte-42207]</ref>
== Видеофильмдар ==
* Һарай ауылы, Әлшәй районы, Башҡортостан. 8 июнь 2019 йыл{{YouTube|aMsvXP24sQ4|logo=1}}
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|95422}}{{V|22|07|2022}}
{{Навигация1
|Портал = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь =
|Викиучебник =
|Викицитатник =
|Викитека = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды =
|Викиновости =
|Викисклад =
|Метавики =
|Проект = Башҡортостан ауылдары
}}
{{Әлшәй районы ауылдары}}
[[Категория:Әлшәй районы ауылдары]]
4eb2t1cjcgzgpbgc828vavdgkda0rlu
Мәһәҙей
0
11275
1146746
1146573
2022-07-21T16:59:58Z
Aidar254
16673
wikitext
text/x-wiki
{{ТП-Рәсәй|Мәһәҙей
|статус = ауыл
|башҡортса исеме = Мәһәҙей
|төп исеме =
|ил =
|герб =
|флаг =
|герб киңлеге =
|флаг киңлеге =
|lat_deg = 53 | lat_min = 23 | lat_sec = 11
|lon_deg = 57 | lon_min = 37 | lon_sec = 10
|CoordAddon =
|CoordScale =
|ил картаһы =
|регион картаһы =
|район картаһы =
|ил картаһының дәүмәле =
|регион картаһының дәүмәле =
|район картаһының дәүмәле =
|регион төрө = төбәк
|регион = Башҡортостан
|теҙмәләге регион =
|район төрө = район
|район = Бөрйән районы
|теҙмәләге район =
|урынлашыу төрө = ауыл советы
|урынлашыу =
|теҙмәләге урынлашыу =
|эске бүленеү =
|башлыҡ төрө =
|башлыҡ =
|нигеҙ һалыныу =
|беренсе телгә алыу =
|элекке исемдәре =
|статус (башлап) =
|майҙан =
|ТП үҙәгенең бейеклеге =
|климат =
|рәсми тел =
|рәсми тел-ref =
|халыҡ = 319
|иҫәп алыу йылы = 2010
|тығыҙлыҡ =
|агломерация =
|конфессия составы =
|этнохороним =
|ваҡыт бүлкәте = +5
|DST =
|почта индексы = 453591
|почта индекстары =
|телефон коды =34755
|автомобиль коды = 02, 102
|танымлаусы төрө =
|һансал танымлаусы = 80219810003
|Commons-тағы категория =
|сайт =
|сайт теле =
}}
'''Мәһәҙей''' ({{lang-ru|Магадеево}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Бөрйән районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 319 кеше<ref>{{2010. Башҡортостан ауылдары}}</ref>.
Почта индексы — 453591, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80219810003.
== Географик урыны ==
Ауыл [[Ағиҙел (йылға)|Ағиҙелдең]] ҡушылдығы Мәмбәтһыпы йылғасығы буйында урынлашҡан. Алыҫлығы:
* Район үҙәгенә тиклем ([[Иҫке Собханғол (Бөрйән районы)|Иҫке Собханғол]]): 44 км
* Ауыл советы үҙәгенә тиклем ([[Байназар]]): 15 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Белорет (ҡала)|Белорет]]): 104 км
== Тарихы ==
Мәмбәт йылғаһы ярында (Ағиҙел йылғаһының ҡушылдығы), [[1795 йыл]]да бишенсе ревизия алдынан Мәһәҙей ауылына нигеҙ һалына.
Беренсе күскенсе тураһында мәғлүмәт юҡ. Әммә уның улы (Әхмәр Мәһәҙеев) һәм ейәндәре (Рәхмәтулла, Әбделнасир Әхмәровтар) билдәле. Улына 1834 йылда 83 йәш була.
Ауыл барлыҡҡа килгәндә 45 кеше йәшәгән 7 ихата, 1859 йылда — 97 ир-ат һәм 90 ҡатын-ҡыҙ менән 36 йорт булған.
1842 йылда 24 йортта 95 ат, 58 һыйыр, 30 һарыҡ, 15 кәзә була. Ауылда 1842 йылда 145 кеше йәшәгән. Игенселек булмаған тиерлек: 24 бот ужым ашлығы һәм 232 бот яҙғы ашлыҡ сәселгән.
Наполеонды [[Рәсәй империяһы|Рәсәй]]ҙән ҡыуып сығарып, [[Европа]] илдәрендә еңеп сығып, уның империяһының баш ҡалаһы [[Париж]]ды алып, 15-се полк яугирҙәре Әбүтәлип Һырлыбаев, Ишмурҙа Яулыбаев, Әхмәров Абдулғафар һәм Юлбирҙе Баргутов еңеү менән ҡайтаралар.
Баязит Ҡунаҡҡужин 1828 йылда Бессарабияла илдең көньяҡ-көнбайыш сиктәрен һаҡлауҙа хеҙмәт итә<ref>[https://ufagen.ru/places/burzyanskiy/magadeevo2.html Магадеево]</ref>.
1920 йылда 71 йортта 365 кеше йәшәгән.
1921—1922 йот йылдарында халыҡ ныҡ ҡырыла<ref>[https://burzyanmuseum.jimdofree.com/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B0/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%8C-%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B0/%D0%BC%D3%99%D2%BB%D3%99%D2%99%D0%B5%D0%B9/ Мәһәҙей]</ref>.
== Ауыл хәҙер ==
Мәһәҙей [[Байназар ауыл советы (Бөрйән районы)|Байназар ауыл Советына]] ҡарай. Ауылда башланғыс мәктәп ([[Байназар]] урта мәктәбе филиалы), фельдшер акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто («Элгеләү» башҡ. халыҡ фольклор ансамбле), китапхана бар. 1900 йылда мәсет теркәлгән. Мәһәҙей эргәһендәге Оло һәм Кесе Әпшәк йылғаларында йылға бағырының тәбиғи резерваты — тәбиғәт ҡомартҡыһы<ref>{{БЭ2013|89097}}</ref>.
== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class="wikitable " style="text-align:center"
| style="background:#f0f0f0;"|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Бөтә халыҡ'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||365||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||147||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||169||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||273||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||335||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||319||157||162||49,2||50,8
|-
|}
Башҡорттар йәшәй (2002).
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
== Урамдары ==
Урам исеме<ref>[https://www.gosspravka.ru/02/018/000012.html «Налог Белешмәһе» системаһында Мәһәҙей ауылы]</ref>:
* Зәки Вәлиди урамы ({{lang-ru|улица Заки Валиди}})
* Салауат Юлаев урамы ({{lang-ru|улица Салавата Юлаева}})
* Шәкирйән Мөхәмәтйәнов урамы ({{lang-ru|улица Шакирьяна Мухамедьянова}})
== Ауылы тирәһендәге ер-һыу атамалары ==
Ҡорлаҡты йылғаһы, Оролоҡарағай яланы, Алтымөйөш яланы, Ирек ҡотоғо, Арҡа буйҙары тураһында [[b:Мәһәҙей ауылы тирәһендәге ер-һыу атамалары|Викидәреслектә….]]
[[Элгеләү тауы]] — [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Бөрйән районы]] [[Мәһәҙей]] ауылында урынлашҡан тау. Мәһәҙей тирәһендәге иң олпат тауҙарҙың береһе. Бөрйән районының халыҡ фольклор ансамбле «Элгеләү» исемен йөрөтә.<ref>[https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D3%99%D2%AF_%D1%82%D0%B0%D1%83%D1%8B Элгеләү тауы]</ref>.
'''[[Оло Бешәке]]''' ({{lang-ru|Большой Апшак}})''' —''' [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]] [[Башҡортостан|Башҡортостан Республикаһы]] [[Бөрйән районы]] йылғаһы. [[Бағыр]] балығының тәбиғи резерваты (йәғни тәбиғи байлыҡтар дәүләт тарафынан махсус һаҡлауға алынған урын). Уң ҡушылдығы —Кесе Бәшәке менән бергә Көньяҡ [[Ҡыраҡа]] һыртының Оло Бәшәке тауынан (Большой Апшакай, 862 м) диңгеҙ кимәленән 550—600 м бейеклектәге урындан, Мәһәҙей ауылы эргәһендәге Элгеләү тауының артында, Яңыйорт тип аталған ерҙән башланғыс ала<ref>[https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%BB%D0%BE_%D0%91%D0%B5%D1%88%D3%99%D0%BA%D0%B5 Оло Бешәке]</ref>.
== Шәхестәре ==
* [[Аҡөбәков Мәһәҙей Аллағол улы]] ({{lang-ru|Акубаков Магадий Аллагулович}}; [[1913]]-) — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]]ның 313-сө кавалерия полкының танкыға ҡаршы мылтыҡ расчёты командиры. Сержант.
* [[Ирбулатов Нуретдин Сәғәҙәтдин улы]] ([[1919 йыл]] — [[30 ноябрь]] [[1987 йыл]]) — Бөйөк Ватан һуғышы ветераны, 2-се, 3-сө дәрәжә Дан, [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] ордендары кавалеры.
* [[Ғарифуллина Айһылыу Рәжәп ҡыҙы]] ([[1 ғинуар]] [[1968 йыл]]) — [[башҡорттар|башҡорт]] [[шиғриәт|шағиры]]. [[2000 йыл]]дан [[Рәсәй]] һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның Яҙыусылар союздары ағзаһы.
== Бөйөк Ватан һуғышы яугирҙары исемлеге ==
{| class="wikitable " style="text-align:center"
| style="background:#f0f0f0;"| № тәртип буйынса
| style="background:#f0f0f0;"| '''Мәһәҙей ауылынан'''.
Фамилияһы, исеме, атаһының исеме
| style="background:#f0f0f0;"| Тыуған йылы
| style="background:#f0f0f0;"| һуғышҡа киткән йылы
| style="background:#f0f0f0;"| Вафат булған йылы
|-
|1||Ғәлләмов Заһретдин Ғәлләм улы||1918||1941||1945||
|-
|2||Ғарифуллин Баязит Тайып улы||1923||1941||1943||
|-
|3||Ғөбәйҙуллин Әхтәм Фәттәх улы||1908||1941||1942||
|-
|4||Ғөбәйҙуллин Ғизмитдин Әғзәм улы||1924||1942||1944||
|-
|5||Ғөбәйҙуллин Харис Әфтәх улы||1913||1941||1944||
|-
|6||Ғүмәров Ишбулды Рамазан улы||1927||1944||1998||
|-
|7||Дәүләтшин Нуриәхмәт Дәүләтша улы||1897||1942||1943||
|-
|8||Дәүләтшин Ырыҫйән Нуриәхмәт улы||1927||1944||2004||
|-
|9||Дәүләтшин Ғәлимйән Нуриәхмәт улы||1924||1942||1943||
|-
|10||Дауытов Хәйбрахман Дауыт улы||1911||1941||1943||
|-
|11||Дәминев Хатап Ғәбит улы||1921||1941||1942||
|-
|12||Ирбулатов Нуретдин Сәғәҙәтдин улы||1919||1941||1987||
|-
|13||Ишемов БИКЙӘН Мөхәмәҙейә улы||1908||1941||1944||
|-
|14||Ишемов Мостафа Мөхәмәҙейә улы||1921||1941||1941||
|-
|15||Каҙбулатов Ғәләмбай Билал улы||1921||1941||1943||
|-
|16||Минһажев Йәмилхан Хөсәйен улы||1915||1941||1941||
|-
|17||Мөхәмәтғалин Усман Мөхәмәтғәле улы||1907||1941||1944||
|-
|18||Мөхәмәтйәнов Хәйбрахман Минһаж улы||1914||1941||1991||
|-
|19||Мөхәмәтйәнов Исхак Минһаж улы||1911||1941||1943||
|-
|20||Нәҙершин Шөғәйеп Ноғман улы||1911||1941||1943|
|-
|21||Нәҙершин Әбделҡәйүм Ноғман улы||1918||1941||1941||
|-
|22||Нәҙершин Вәхит Ноғман улы||1919||1941||1941||
|-
|23||Суфиянов Ғәҙиәт Касим улы||1910||1941||1942||
|-
|24||Сәйәхов Ғайса Сәйәх улы||1905||1941||1943||
|-
|25||Хәсәнов Хәлит Хәсән улы||1898||1942||1943||
|-
|26||Хәсәнов Мансур Хәсән улы||1905||1941||1989||
|-
|27||Шаһивәлиев Сәйәхетдин Шаһивәли улы||1921||1941||1948||
|-
|28||Шәғәлин Дәүләтгәрәй Шәғәле улы||1900||1941||1942||
|-
|29||Шәғәлин Солтангәрәй Шәғәле улы||1905||1941||1943||
|-
|30||Шәғәлин Әхмәтгәрәй Дәүләтгәрәй улы||1925||1943||1944||
|-
|31||Шаһимырҙанов Абдулла Шаһимырҙан улы||1918||1941||1942||
|-
|32||Шаһимырҙанов Фитрат Шаһидан улы||1915||1941||1986||
|-
|33||Яҡшыбаев Сәлимйән Якшыбай улы||1919||1941||1941||
|-
|34||Яҡшыбаев Хәкимйән Яҡшыбай улы||1921||1941||1944||
|-
|35||Тулыбаев Юлмөхәмәт Султанғәле улы||1917||1941||1942||
|-
|36||Тулыбаев Юлмөхәмәт Султанғәле улы||1927||1944||1992||
|-
|}
== Һүрәттәрҙә ==
<gallery>
Ай һәм йондоҙҙар.jpg|мини|Ай_һәм_йондоҙҙар
Мәһәҙей ауылы мәсете.jpg|мини|Ауыл мәсете
Ауыл ҡаһармандары исемлеге.jpg|мини|Ҡаһармандар исемлеге
Мәһәҙей ауылы мәҙәниәт йорто.jpg|мини|Ауыл мәҙәниәт йорто
Мәһәҙей ауылы мәктәбе.jpg|мини|Мәктәп
Балалар майҙансығы.jpg|мини|Балалар майҙансығы
Фельдшер-акушер пункты.jpg|мини|Фельдшер-акушер пункты
</gallery>
== Видеофильмдарҙа ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=wOxRhTP0NlA Бөрйән районы Мәһәҙей ауылы]
== Һылтанмалар ==
* [https://ufagen.ru/places/burzyanskiy/magadeevo2.html Магадеево]
* [https://burzyanmuseum.jimdofree.com/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B0/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%8C-%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B0/%D0%BC%D3%99%D2%BB%D3%99%D2%99%D0%B5%D0%B9/ Мәһәҙей]
* [https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D3%99%D2%AF_%D1%82%D0%B0%D1%83%D1%8B Элгеләү тауы]
* {{БЭ2013|89097}}
* [https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%BB%D0%BE_%D0%91%D0%B5%D1%88%D3%99%D0%BA%D0%B5 Оло Бешәке]
* [https://vk.com/public173656113 Вконтакте сайтында Мәһәҙей Мәктәбе]
== Сығанаҡтар ==
* Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7.{{ref-ru}}
* Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Уфа: Китап, 2009. — 744 с. — ISBN 978-5-295-04683-4.{{ref-ru}}
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{Навигация1
|Портал = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь =
|Викиучебник =
|Викицитатник =
|Викитека = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды =
|Викиновости =
|Викисклад =
|Метавики =
|Проект = Башҡортостан ауылдары
}}
{{Бөрйән районы ауылдары}}
[[Категория:Бөрйән районы ауылдары]]
o78cd41osc6mwg85psq0lvkeu3klz92
Ҡаран (Саҡмағош районы)
0
13939
1146748
1146730
2022-07-21T17:00:52Z
Aidar254
16673
wikitext
text/x-wiki
{{ТП-Рәсәй|Ҡаран
|статус = ауыл
|башҡортса исеме = Ҡаран
|төп исеме =
|ил =
|герб =
|флаг =
|герб киңлеге =
|флаг киңлеге =
|lat_deg = 55 | lat_min = 7 | lat_sec = 38
|lon_deg = 54 | lon_min = 22 | lon_sec = 3
|CoordAddon =
|CoordScale =
|ил картаһы =
|регион картаһы =
|район картаһы =
|ил картаһының дәүмәле =
|регион картаһының дәүмәле =
|район картаһының дәүмәле =
|регион төрө = төбәк
|регион = Башҡортостан
|теҙмәләге регион =
|район төрө = район
|район = Саҡмағош районы
|теҙмәләге район =
|урынлашыу төрө = ауыл советы
|урынлашыу =
|теҙмәләге урынлашыу =
|эске бүленеү =
|башлыҡ төрө =
|башлыҡ =
|нигеҙ һалыныу =
|беренсе телгә алыу =
|элекке исемдәре =
|статус (башлап) =
|майҙан =
|ТП үҙәгенең бейеклеге =
|климат =
|рәсми тел =
|рәсми тел-ref =
|халыҡ = 167
|иҫәп алыу йылы = 2010
|тығыҙлыҡ =
|агломерация =
|конфессия составы =
|этнохороним =
|ваҡыт бүлкәте = +5
|DST =
|почта индексы = 452225
|почта индекстары =
|телефон коды =34796
|автомобиль коды = 02, 102
|танымлаусы төрө =
|һансал танымлаусы = 80256855003
|Commons-тағы категория =
|сайт =
|сайт теле =
}}
'''Ҡаран''' ({{lang-ru|Каран}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Саҡмағош районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 167 кеше<ref>{{2010. Башҡортостан ауылдары}}</ref>.
Почта индексы — 452225, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80256855003.
== Тарихы ==
Ауылға нигеҙ һалыусыларҙың береһе булған Мостай Атыевтың исеменә бәйләп халыҡ телендә Ҡаран-Мостай тип йөрөтөлгән ауыл Баҙы йылғаһына ҡойған Ҡаран йылғаһының уң яҡ ярында урынлашҡан. Ул 1755 йылғы картала күһәтелә. 1762 йылғы III рәүиз документтарында тораҡ пунктында 48 типтәрҙең йәшәүе теркәлә. 1783 йылда ауылда 108 кеше, 1795 йылда 132 кеше йәшәй. 1795 йылда баҫылып сыҡҡан «Экономические примечания к Генеральному межеванию земель» тип аталған тарихи сығанаҡта ауылда 63 башҡорттоң һәм 70 типтәрҙең һәм 13 яһаҡ татаврҙарының йәшәүе билдәләнә. 1843 йылда ауылда 65 башҡорт һәм 140 типтәр йәшәй. 1870 йылда башҡорттар һаны 448 кеше, татарҙар 37 кеше тип теркәлә. 1920 йылда үткәрелгән тәүге совет рәүизендә ауылда 986 башҡорт һәм татар теркәлә<ref name="Ҡаран (Саҡмағош районы)">{{китап |автор=Коллектив авторов |заглавие=История башкирских родов. Елан. |ответственный=Хамидуллин С. И. |ссылка=http://ihtika.ru/index.php/book/istoriya-bashkirskih-rodov-yelan-tom-9-ch-1-ufa-2015/page/102 |место=Уфа |издательство=Китап |год=2015 |том=9|ч. 1|страниц=720 |страницы=113—114 |тираж = 3 500 |isbn= 978-5-85051 605 5 |ref= }}</ref>.
1794 йылда Саҡмағош ауылы мишәре Шәмсетдин Байымбәтов ауыл мәсетенә мулла итеп тәғәйенләнә. 1782 йылда ауылға яһаҡ татарҙары (дәүләт крәҫтиәндәре) күсенә, 1874 йылда Ҡаряуҙин улусының Москово ауылынан дәүләт крәҫтиәндәре — татарҙар килеп төпләнә<ref name="Ҡаран (Саҡмағош районы)" />.
== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class="wikitable " style="text-align:center"
| style="background:#f0f0f0;"|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Бөтә халыҡ'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||167||83||84||49,7||50,3
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Саҡмағош]]): 21 км
* Ауыл советы үҙәгенә тиклем ([[Тайнаш]]): 5 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Бүздәк]]): 80 км
== Сығанаҡтар ==
* {{китап |автор=Коллектив авторов |заглавие=История башкирских родов. Елан. |ответственный=Хамидуллин С. И. |ссылка=http://ihtika.ru/index.php/book/istoriya-bashkirskih-rodov-yelan-tom-9-ch-1-ufa-2015/page/102 |место=Уфа |издательство=Китап |год=2015 |том=9|ч. 1|страниц=720 |страницы=113—114 |тираж = 3 500 |isbn= 978-5-85051 605 5 |ref= }}.
* [https://e.mail.ru/attachment/14060986080000000551/0;1 Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.].
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
<references/>
{{Саҡмағош районы ауылдары}}
[[Категория:Саҡмағош районы ауылдары]]
90vdnq2xmt2pcoj9i0qhfsyrmasy58v
Яңы Сөрмәт
0
13965
1146749
1146732
2022-07-21T17:01:11Z
Aidar254
16673
wikitext
text/x-wiki
{{ТП-Рәсәй|Яңы Сөрмәт
|статус = ауыл
|башҡортса исеме = Яңы Сөрмәт
|төп исеме =
|ил =
|герб =
|флаг =
|герб киңлеге =
|флаг киңлеге =
|lat_deg = 55 | lat_min = 2 | lat_sec = 32
|lon_deg = 54 | lon_min = 14 | lon_sec = 5
|CoordAddon =
|CoordScale =
|ил картаһы =
|регион картаһы =
|район картаһы =
|ил картаһының дәүмәле =
|регион картаһының дәүмәле =
|район картаһының дәүмәле =
|регион төрө = төбәк
|регион = Башҡортостан
|теҙмәләге регион =
|район төрө = район
|район = Саҡмағош районы
|теҙмәләге район =
|урынлашыу төрө = ауыл советы
|урынлашыу =
|теҙмәләге урынлашыу =
|эске бүленеү =
|башлыҡ төрө =
|башлыҡ =
|нигеҙ һалыныу =
|беренсе телгә алыу =
|элекке исемдәре =
|статус (башлап) =
|майҙан =
|ТП үҙәгенең бейеклеге =
|климат =
|рәсми тел =
|рәсми тел-ref =
|халыҡ = 7
|иҫәп алыу йылы = 2010
|тығыҙлыҡ =
|агломерация =
|конфессия составы =
|этнохороним =
|ваҡыт бүлкәте = +5
|DST =
|почта индексы = 452221
|почта индекстары =
|телефон коды =34796
|автомобиль коды = 02, 102
|танымлаусы төрө =
|һансал танымлаусы = 80256845010
|Commons-тағы категория =
|сайт =
|сайт теле =
}}
'''Яңы Сөрмәт''' ({{lang-ru|Новосурметово}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Саҡмағош районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 7 кеше<ref>{{2010. Башҡортостан ауылдары}}</ref>.
Почта индексы — 452221, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80256845010.
== Тарихы ==
== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class="wikitable " style="text-align:center"
| style="background:#f0f0f0;"|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Бөтә халыҡ'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||7||2||5||28,6||71,4
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Саҡмағош]]): 31 км
* Ауыл советы үҙәгенә тиклем ([[Яңы Ҡаръяуҙы (Саҡмағош районы)|Яңы Ҡаръяуҙы]]): 10 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Бүздәк]]): 89 км
== Сығанаҡтар ==
<references/>
{{Саҡмағош районы ауылдары}}
[[Категория:Саҡмағош районы ауылдары]]
olajkljyhv5atly3uutbt5sp1x7tknu
Иҫке Балаҡ
0
13974
1146750
1146724
2022-07-21T17:01:36Z
Aidar254
16673
wikitext
text/x-wiki
{{Ук}}
'''Иҫке Балаҡ''' ({{lang-ru|Старобалаково}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Саҡмағош районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 218 кеше<ref>{{2010. Башҡортостан ауылдары}}</ref>.
Почта индексы — 452225, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80256855006.
== Тарихы ==
[[Балаҡ]] йылғаһы буйында урынлашҡан ауыл, йылға кеүек үк, Балаҡ атамаһын йөрөтә. Торлаҡ пункты 1706 йылда һәм [[XVIII быуат]]тың 30-сы йылдарында документтарҙа телгә алына. Ҡыр-[[Йылан]] улусы башҡорто Сөйөрмәт Мәмәтҡулов ауыл тураһында түбәндәге яҙманы ҡалдыра: [[1706 йыл]]дың 29 ғинуарында Сөйөрмәт Мәмәтҡулов иптәштәре менән бергә үҙҙәренең [[Баҙы]] йылғаһы буйында урынлашҡан аҫаба ерҙәренә ошо уҡ улуста йәшәгән һәм ерһеҙ ҡалған башҡорттар Бәрҙермәт һәм Баймәт Ҡамаевтарҙы (бәлки, тап ошо башҡорттар Ҡамай ауылына нигеҙ һалғандарҙыр) һәм башҡаларҙы урынлашасаҡ ерҙәрҙең сиктәрен күрһәтеп индерә. «Баҙы йылғаһынан, Ҡыҙыл Ярҙан һәм кисеүҙән алып Балаҡ йылғаһына тиклем, Балаҡтан [[Маты]] йылғаһына тиклем, Матынан Мәләүез тауҙарына тиклем,..» сиктәр бына ошолай теүәл рәүештә билдәләнелә<ref name="асф">{{Китап:История сёл и деревень Башкортостана}} стр.393</ref>..
Бәлки, Ҡамаевтар, башҡа башҡорттар: Аҙнағол һәм Смаил Тимәевтар, мулла Ҡурмашев, Юзей Илмәтов һәм уларҙың иптәштәре Ҡамай һәм Балаҡ ауылдарына нигеҙ һалғандарҙыр. Әммә шул уҡ 1706 йылда башҡорттар Аҙнағол Тимәйев иптәштәре менән бергә йәшәгән Булаҡ (Балаҡ) ауылының булыуы ла билдәле. 1738 йылда башҡорт старшиналары урындағы властың, шулай уҡ [[Ҡаҙан]] даруғаһының [[Йылан]] улусы мишәре Ҡаныбәктең уларҙың ерҙәрен талауы, мал-тыуарын ҡыуып алып китеүенә зарланып, юғары власть органдарына ялыу менән мөрәжәғәт итә<ref name="асф""Иҫке Балаҡ" />.
[[1764 йыл]]дың 1 апрелендә төҙөлгән Килешеүгә ярашлы Ҡаҙан даруғаһы Йылан улусының Балаҡ ауылы башҡорто Әхмәр Йортбағишев Рә тип аталған буш ятҡан биләмәне [[Туҡтағол]] ауылы татары Уразмәт Бикмәтовҡа ҡуртымға бирә һәм унан был ер өсөн 8 һум аҡса ала. Архив сығанаҡтарында типтәрҙәрҙе индереү тураһында түбәндәге юлдар бар: «башҡорттарҙың боронғо яҙмаларына ярашлы мишәрҙәр, 1765 йылдан алып бер ниндәй акттар төҙөмәйенсә, керҙәштәр (припущенниктар) хоҡуғынан файҙалана»<ref name="асф""Иҫке Балаҡ" />.
[[1783 йыл]]да Балаҡ ауылында 167 типтәр булыуы, ә [[1795 йыл]]да 86 башҡорт һәм 219 типтәр йәшәүе теркәлә. [[1920 йыл]]ғы халыҡ иҫәбен алыуҙа ауылда 965 типтәр йәшәй, ә [[башҡорт]]тар дөйөм халыҡтың 27-30 процентын тәшкил итә. [[1843 йыл]]да 124 башҡортҡа 400 бот ужым игене, 576 бот яҙғы иген сәселә. Ауылда 4 тирмән эшләй. Халыҡта 380 умарта һәм 5 солоҡ тотола<ref name="асф""Иҫке Балаҡ" />.
Балаҡ ауылының ир-егеттәре 1812 йылғы Ватан һуғышында ла әүҙем ҡатнаша. Зауояд-есаул башҡорт Мөхәмәтша Ҡаръяуҙин 11-се башҡорт полкы, Сәйфетдин Сураҡаев 4-се башҡорт полкы составында һуғыша. Икеһенә лә «1812-се йылғы Ватан һуғышында ҡатнашҡан өсөн» миҙалы тапшырыла.
Яһаҡ татарҙарының (Ермак Юнысов) ауылға 1728 йылда килеп төпләнеүе теркәлгән. Әммә улар тиҙҙән ауылдан күсенеп китә. XVIII аҙағында Балаҡ ауылына мишәрҙәр (Әмир һәм Ғүмәр Мусиндар) килеп төпләнә. Ауыл халҡының төп өлөшөн 1706 йылдың 29 ғинуарында килеп төпләнгән типтәрҙәр (ерһеҙ башҡорттар) тәшкил итә. Риүәйәттәр буйынса типтәрҙәрҙең был төркөмө Балаҡ ауылына хәҙерге Һамар өлкәһендәге Кинель йылғаһы буйынан килгән. Мулла Ҡурмашевтың ейәне типтәр старшинаһы Ишҡыуат Дәүләтбаев 1773—1774 йылдарҙағы Крәҫтиән һуғышында әүҙем ҡатнаша<ref name="Иҫке Балаҡ">{{китап |автор=Коллектив авторов |заглавие=История башкирских родов. Елан. |ответственный=Хамидуллин С. И. |ссылка=http://ihtika.ru/index.php/book/istoriya-bashkirskih-rodov-yelan-tom-9-ch-1-ufa-2015/page/102 |место=Уфа |издательство=Китап |год=2015 |том=9|ч. 1|страниц=720 |страницы=113—114 |тираж = 3 500 |isbn= 978-5-85051 605 5 |ref= }}</ref>.
Уларҙан тыш XVIII быуат башында ауылға хәҙерге Удмурт Республикаһының Канбарка йылғаһы үҙәненән сирмештәр (мариҙар) килеп төпләнә. 1782 йылда шулай уҡ Нуғайбәк ҡәлғәһендә тотҡон булған хәрби әсир Сура Мәмәтов ауылға килеп төпләнә (урындағы халыҡ уны «грузин» тип йөрөтә). Артабанғы йылдарҙа Сура Мәмәтов рәүиз документтарында типтәр булараҡ теркәлә. 1850 йылдарҙа ауылға Дөрмән ауылынан типтәрҙәр килә<ref name="Иҫке Балаҡ"/>.
XVIII быуат уртаһында ауылға килеп төпләнгән башҡорттар — Ҡыр-Йылан улусының аҫабалары, 1904—1905 йылдарҙа аҫаба башҡорттар Иҫке Балаҡ ауылынан яңы урынға күсенә һәм ауылдарын Яңы-Балаҡ тип атай. 1920 йылда Яңы Балаҡтағы 99 ихатала 511 башҡорт йәшәй. [[Бөйөк Ватан һуғышы]] яугиры, шағир, әҙәбиәт белгесе һәм йәмәғәт эшмәкәре [[Ғилемдар Рамазанов]] сығышы буйынса Яңы Балаҡ ауылынан<ref name="Иҫке Балаҡ"/>.
== Халыҡ һаны ==
{{ Население | Старобалаково }}
; Милли составы
[[Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002)]] мәғлүмәтенә ярашлы күпселек [[татарҙар]] (63 %) һәм [[башҡорттар]] (27 %) йәшәй<ref name='2002F'/>.
== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Саҡмағош]]): 26 км
* Ауыл Советы үҙәгенә тиклем ([[Тайнаш]]): 3 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Бүздәк]]): 85 км
== Билдәле шәхестәре ==
* [[Мөхәмәтша Ҡаръяуҙин]] — 11-се Башҡорт полкы составында [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. «1812 йылғы Ватан һуғышы иҫтәлегенә» көмөш миҙалы кавалеры.
* [[Ғәлимов Вәхит Ғәзиз улы]] (1921—1943 йй.) — Советтар Союзы Геройы.
* [[Ғилемдар Рамазанов]] (16.06.1923—25.08.1993), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан шағир, әҙәбиәт белгесе һәм йәмәғәт эшмәкәре. 1950 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. Филология фәндәре докторы (1966). СССР-ҙың VI саҡырылыш Юғары Советы депутаты. 2‑се дәрәжә Ватан һуғышы (1985), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1973), ике Ҡыҙыл Йондоҙ (1944; 1945) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1957) ордендары кавалеры. [[Башҡорт АССР‑ы]]ның [[Салауат Юлаев исемендәге премия|Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы]] лауреаты (1982) һәм атҡаҙанған фән эшмәкәре (1983).
* [[Сәйфетдин Сураҡаев]] — 4-се Башҡорт полкы составында [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. «1812 йылғы Ватан һуғышы иҫтәлегенә» көмөш миҙалы кавалеры.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Әҙәбиәт ==
* Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7.{{ref-ru}}
* [https://e.mail.ru/attachment/14060986080000000551/0;1 Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.]
* {{китап |автор=Коллектив авторов |заглавие=История башкирских родов. Елан. |ответственный=Хамидуллин С. И. |ссылка=http://ihtika.ru/index.php/book/istoriya-bashkirskih-rodov-yelan-tom-9-ch-1-ufa-2015/page/102 |место=Уфа |издательство=Китап |год=2015 |том=9|ч. 1|страниц=720 |страницы=113—114 |тираж = 3 500 |isbn= 978-5-85051 605 5 |ref= }}
== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|http://баш.башкирская-энциклопедия.рф/index.php/component/content/article/8-statya/3974-i-ke-bala-sa-ma-osh-r-nynda-y-auyl}} {{V|10|02|2019}}
{{Саҡмағош районы ауылдары}}
[[Категория:Саҡмағош районы ауылдары]]
qrqzcifzam3haydq1mn7s0t45nm795a
Оло Жилина
0
18295
1146755
723350
2022-07-21T22:05:45Z
Машъал
30565
в современности одна река
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECT [[Кокузовка]]
2pbqgayn08bobbtzx49di9qrsgngyh9
Портал:Ағымдағы ваҡиғалар/Киң мәғлүмәт саралары беҙҙең турала
100
52340
1146762
1139959
2022-07-22T07:34:02Z
Рөстәм Нурыев
43
/* 2022 йыл */
wikitext
text/x-wiki
{{Википедия:Ағымдағы ваҡиғалар/Закладки}}
{{Архив|2007 — 2015}}
== 2022 йыл ==
* 22.07.2022 {{Башинформ}}: [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-07-22/bashkirskiy-yazyk-voshel-v-top-200-mirovyh-yazykov-2882402 Башкирский язык вошел в Топ-200 мировых языков. Существенный вклад в это достижение внесли волонтеры Башкирской Википедии.]
* 31.05.2022 [[«Юлдаш» радиоһы]]: [https://bash.news/yuldash/atajsal/117649-viki-irekmender-tarikhybyzzy-kilesek-byuynga-etkereu-mekhim Асҡын вики-ирекмәндәре: Глафира Фәйершина, Руфина Мостафина, Фәнирә Нәбиуллина]
* 25.04.2022 [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]] [https://vk.com/salyam_bst?z=video-76222094_456243791%2F07b7e44cf78a5df085%2Fpl_wall_-76222094 Сәләм программаһы ҡунаҡтары — {{u|ZUFAr|Зөфәр Сәлихов}}, {{u|З. ӘЙЛЕ|Зәйтүнә Ниғәмәтйәнова}}]
* 23.04.2022 [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]] [[Башҡортостан юлдаш телевидениеһы|БСТ]]-ла [https://bash.news/bst/bashkorttar/117114-bashkorttar-vypusk-ot-23042022 «Башҡорттар»] тапшырыуында З. ӘЙЛЕ Башҡорт Википедияһы һәм уның мөмкинлектәре тураһында. {{V|25|04|2022}}
* [[Файл:Tabin.JPG|60px]] [https://tabin-gafuri.ru/news/9-may-b-y-k-e-e-k-n/2022-04-23/s-m-y-shl-hattar-2778450?utm_source=vk&utm_medium=social&utm_campaign=109395001 Лилиә МИНИЯЗОВА. Өс мөйөшлө хаттар.] [[Табын (гәзит)|Табын]]. 23 апрель 2022
[[Файл:Съемки Алтын тирмә на Башкирском спутниковом тв 02.jpg|мини|слева]]
* Март— июнь[[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]] 20 марттан башлап, аҙна һайын, «Алтын тирмә» интеллектуаль теле-уйынының 3-сө турында Башҡорт Википедияһынан һорау яңғырай һәм уйында ҡатнашыусыларға бүләк тапшырыла.
* [[Файл:Юлдаш.jpg|50 px]] 21 марттан 25 мартҡа тиклем 8:30 минутта Юлдаш радиоһында «Белермән» уйынында Башҡорт Википедияһы [https://vk.com/bashaudiokitap?w=wall-155101242_2046 уйнатылды].
* 21.02.2022 Молодежная газета [https://mgazeta.com/news/novosti/2022-02-21/v-respublike-proshel-ocherednoy-forum-aktivistov-bashkirskoy-vikipedii-2700818?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop В республике прошел очередной форум активистов Башкирской Википедии] {{V|24|02|2022}}
* 21.02.2022 Ватандаш [https://vatandash.ru/news/obshchestvo-/2022-02-21/istinnye-hraniteli-yazyka-i-kultury-2701208 Истинные хранители языка и культуры] {{V|24|02|2022}}
* 21.02.2022 [[Республика Башкортостан (гәзит)|Республика Башкортостан]] [https://resbash.ru/articles/obrazovanie/2022-02-21/ay-da-viki-babushki-2697153 Ай да Вики-бабушки] {{V|24|02|2022}}
* 21.02.2022 [[Республика Башкортостан (гәзит)|Республика Башкортостан]] [https://resbash.ru/news/obshchestvo/2022-02-19/v-ufe-proshel-forum-aktivistov-bashkirskoy-vikipedii-2699900 В Уфе прошел форум активистов Башкирской Википедии] {{V|25|02|2022}}
* 21.02.2022 [[Файл:Мораҙым гәзите.jpg|80px]] [[Мораҙым (гәзит)|Мораҙым гәзите]] ([[Күгәрсен районы]]) [https://moradim.ru/articles/y-m-i-t/2022-02-21/vikipediyasylar-forumy-tte-2701037?utm_source=vk&utm_medium=social&utm_campaign=37737692 Википедиясылар форумы үтте] {{V|24|02|2022}}
* 20.02.2022 [[Дәүләкән районы]] хакимиәте сайты [https://davlekanovo.bashkortostan.ru/presscenter/news/431967/ 21 февраля — Международный день родного языка] {{V|24|02|2022}}
* 19.02.2022 Общественная электронная газета [https://i-gazeta.com/news/novosti/2022-02-19/aktivisty-bashkirskoy-vikipedii-proveli-forum-ko-dnyu-rodnogo-yazyka-2699743 Активисты Башкирской википедии провели форум ко Дню родного языка] {{V|24|02|2022}}
* 19.02.2022 {{Башинформ}} [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-02-19/v-bashkirskoy-vikipedii-opublikovano-60-tysyach-statey-2699728 В Башкирской Википедии опубликовано 60 тысяч статей] {{V|19|02|2022}}
* 19.02.2022 [[«Юлдаш» радиоһы]]: [https://bash.news/bash/news/171369-vikipediya-belgestere-feker-alyshty Википедия белгестәре фекер алышты] {{V|19|02|2022}}
* 11.02.2022 {{БГ}}: [https://bashgazet.ru/articles/y-m-i-t/2022-02-11/vikimedia-proekttaryn-nisek-m-nf-te-d-fay-alanyr-a-2688866 Викимедиа проекттарын… нисек үҙ мәнфәғәтеңдә файҙаланырға?] {{V|11|02|2022}}
* 08.02.2022 {{Башинформ}}: [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-02-08/k-mezhdunarodnomu-dnyu-rodnogo-yazyka-bashkirskie-vikipedisty-provedut-ocherednoy-forum-2684226 К международному Дню родного языка башкирские википедисты проведут очередной форум] {{V|8|02|2022}}
* 07.02.2022 {{Башинформ}}: Юбилейная, 50-тысячная статья в Башкирской Википедии посвящена стихотворению «[[Туған тел. Рәми Ғарипов|Родной язык]]» Рами Гарипова. Статью на башкирском языке написал украинский википедист {{u|visem|Виктор Семенюк}}. Известны переводы стихотворения на русский, белорусский, украинский и на саха языки. [https://www.bashinform.ru/news/culture/2022-02-07/stih-rodnoy-yazyk-rami-garipova-prozvuchit-na-yazykah-narodov-bashkortostana-2683403 Стих «Родной язык» Рами Гарипова прозвучит на языках народов Башкортостана] {{V|8|02|2022}}
* 15.02.2022 {{БГ}}: 15 ғинуар — Википедияның тыуған көнө. [https://bashgazet.ru/articles/bash-ort-donya-y/2022-01-14/kem-m-l-m-tk-ey-shul-don-ya-a-idara-it-2654253 Кем мәғлүмәткә эйә, шул донъяға идара итә]. Глобаль интернет-энциклопедия йәнле организм кеүек. Рәмилә Мусинаның Башҡорт Википедияһының әүҙем ағзаларының береһе, «Киске Өфө» гәзитенең беренсе категориялы хәбәрсеһе, Башҡортостандың атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре Зәйтүнә Ниғәмәтйәнова менән әңгәмәһе. {{V|8|02|2022}}
== 2021 йыл ==
[[Файл:22 дек 2021 радио Ашкадар.jpg|мини|справа]]
* 22.12.2021 [[Файл:Согласованная символика Ашказар.jpg|80px]][[Ашҡаҙар (радио)|Ашҡаҙар радиоһы]] «[https://bash.news/ashkadar/bezzen-donuya/114981-bezzen-donya-bashkortsa-vikipediya Беҙҙең донъя]» тигән тапшырыу ойошторҙо. Тапшырыуҙа башҡорт топонимикаһы тураһындағы фәнни-популяр әҙәбиәт, башҡорт ер-һыу исемдәрен өйрәнеүсе топонимика белгестәре тураһында һүҙ барҙы. Артабан википедиясылар башҡа конкурстарҙа ҡатнашып алған аҡсаға йыйылған фонд иҫәбенә үткәрелгән беренсе «Тарихи Башҡортостан топонимикаһы» конкурсы тураһында бәйән ителде, бағыусылар телгә алынды. Республика Башлығы гранты ярҙамында үткәрелгән икенсе топонимика конкурсы тураһында ла һөйләнелде. Тапшырыуҙы билдәле журналист [[Фәрзәнә Аҡбулатова]] алып барҙы, тапшырыуҙа [[Гүзәл Ситдиҡова]] менән Зөфәр Сәлихов ҡатнашты. Тура эфир ваҡытында радио тыңлаусылар шылтыратып матур-матур теләктәрен әйтте.[https://vk.com/radioashkadar?w=wall-108520876_172467]
* 14.12.2021 {{Башинформ}} [https://www.bashinform.ru/news/social/2021-12-14/bashkirskaya-vikipediya-podnyalas-s-29-na-17-mesto-v-mirovom-reytinge-vikimedia-fondeyshn-2619359 Башкирская Википедия поднялась с 29 на 17 место в мировом рейтинге]
* 4.10.2021 {{Башинформ}} [https://www.bashinform.ru/news/1653327-volontery-bashkirskoy-vikipedii-napisali-649-tvorcheskikh-rabot-na-konkurs-bashkirskikh-imen/ Волонтеры Башкирской Википедии написали 649 творческих работ на конкурс башкирских имен]{{ref-ru}}{{V|4|10|2021}}
* 17.09.2021 {{Киске Өфө}} [http://kiskeufa.ru/index.php?dn=news&to=art&id=5155 Серле исемдәр утрауына…]{{V|6|11|2021}}
* 02.09.2021 Юлдаш радиоһының яңылыҡтар хеҙмәте. [https://bash.news/bash/news/159220-bashkort-isemdere-tigen-yany-konkursta-katnashyrga-sakyralar «Башҡорт исемдәре» тигән яңы конкурста ҡатнашырға саҡыра]
* 31.08.2021 БСТ [https://bash.news/bst/intervyu/112644-bashkort-isemdere-bashkirskie-imena-zaytuna-nigamatyanova «Интервью» тапшырыуында {{u|З. ӘЙЛЕ}} «Башҡорт исемдәре» конкурсы тураһында һөйләй]
* 30.08.2021 {{Башинформ}} [https://www.bashinform.ru/bash/1636658/ Википедиясылар уҡыусыларҙы «Башҡорт исемдәре» конкурсында ҡатнашырға саҡыра]{{V|30|08|2021}}
* 30.08.2021 {{Башинформ}} [https://www.bashinform.ru/news/1636574-vikipedisty-priglashayut-uchashchikhsya-prinyat-uchastie-v-konkurse-bashkirskie-imena/ Википедисты приглашают учащихся принять участие в конкурсе «Башкирские имена»]{{ref-ru}}{{V|30|08|2021}}
* 2.08.2021 {{Башинформ}} [https://www.bashinform.ru/news/1625003-bashkirskaya-vikipediya-podvela-itogi-konkursa-o-112-y-bashkirskoy-kavaleriyskoy-divizii/ Башкирская Википедия подвела итоги конкурса о 112-й башкирской кавалерийской дивизии]{{ref-ru}}{{V|2|08|2021}}
* 31.05.2021 {{Башинформ}} [https://www.bashinform.ru/news/1599945-v-bashkirskoy-vikipedii-startuet-konkurs-o-voinakh-112-y-bashkavdivizii/ В Башкирской Википедии стартует конкурс о воинах 112-й Башкавдивизии]{{ref-ru}}{{V|31|05|2021}}
* 23.04.2021 {{Башинформ}} [https://www.bashinform.ru/news/1586233-v-ufe-obuchili-volonterov-viki-proekta-posvyashchennogo-godu-bashkirskoy-istorii-/ В Уфе обучили волонтеров Вики-проекта, посвященного Году башкирской истории]{{ref-ru}}{{V|23|04|2021}}
* 26.03.2021 [[Файл:Сәләм БСТ 26032021.jpg|мини|слева]] Башҡортостан телевидениеһының иртәнге «Сәләм» программаһында Зөфәр Сәлихов ҡатнашты. Ул Википедия тураһында һорауҙарға яуап бирҙе.[https://bash.news/bst/salyam/109618-salyam-vypusk-ot-26-marta-2021-goda]
* 11.03.2021. Башҡортостан телевидениеһының иртәнге [https://vk.com/id117113815?z=video-76222094_456242687%2F42d383ac91e3b02e4e%2Fpl_wall_117113815 «Сәләм» программаһында] [[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|Зәйтүнә Ниғәмәтйәнова]] ҡатнашты һәм Башҡорт Википедияһы тураһында һөйләне, ағымдағы йылға пландар менән таныштырҙы.
* 5.03.2021. [[:ru:Федеральная лезгинская национально-культурная автономия|ФЛНКА]]. [https://flnka.ru/glav_lenta/15717-lezgi-vikipedija-2020.html Лезги Википедия — 2020]. Башҡорт википедистарының ижади конкурстарҙа ҡатнашыуы тураһында әйтелә. {{V|7|03|2021}}
* 01.03.2021 «Тарихи Башҡортостан топонимияһы» бәйгеһен ойоштороусыларҙың береһе [[Гүзәл Ситдиҡова]] [[Юлдаш (радио)|Юлдаш радиоһы]] аша сығыш яһап, бәйге башланыуын һәм уның маҡсаттарын хәбәр итте, бәйгелә ҡатнашырға саҡырҙы.
* 01.03.2021. НП «Викимедиа РУ» [https://ru.wikimedia.org/wiki/Пресс-релизы/О_проекте_«Центр_поддержки_волонтеров_Башкирской_Википедии_и_родственных_проектов_Викимедиа_на_башкирском_языке» О_проекте_"Центр_поддержки_волонтеров_Башкирской_Википедии_и_родственных_проектов_Викимедиа_на_башкирском_языке"]
* 01.03.2021. [[Файл:Logo of the Russian Geographical Society.jpg|40px]] Русское географическое общество. Башкирское отделение. [http://www.rgo-rb.ru/2021/03/v-bashkirii-volontery-hotyat-vosstanovit-istoricheskuyu-toponimiyu-geograficheskih-nazvanij/ В Башкирии волонтеры хотят восстановить историческую топонимию географических названий] {{V|2|03|2021}}
* 01.03.2021 {{Башинформ}} [https://www.bashinform.ru/news/1564043-v-bashkirii-volontery-khotyat-vosstanovit-istoricheskuyu-toponimiyu-geograficheskikh-nazvaniy/?sphrase_id=16357487 В Башкирии волонтеры хотят восстановить историческую топонимию географических названий] {{V|2|03|2021}}
* 25.02.2021 ВикиЯңылыҡтар [https://ru.wikinews.org/wiki/Һуң_булһа_ла_уң_булды:_Башҡорт_Википедияһы_тантаналы_рәүештә_15_йыллығын_билдәләне Һуң булһа ла уң булды: Башҡорт Википедияһы тантаналы рәүештә 15 йыллығын билдәләне] {{V|25|02|2021}}
* 24.02.2021 Викиновости [https://ru.wikinews.org/wiki/Лучше_позже,_чем_никогда:_Башкирская_Википедия_торжественно_отметила_15-летие Лучше позже, чем никогда: Башкирская Википедия торжественно отметила 15-летие] {{V|25|02|2021}}
* 20-21.02.2021. Социаль селтәрҙә Башҡорт википедистары форумы тураһында постар: [https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1378941539109682&id=100009815464575 Азат Бадранов], [https://www.facebook.com/zulfiya.rahmatullina.1/posts/3552669511521698 Зөлфиә Рахматуллина], [https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=5054134834656440&id=100001799198898 Зәйтүнә Ниғәмәтйәнова], [https://vk.com/wall-49031262_6956 Фирүзә Абдуллина], [https://www.facebook.com/gulnaz.ravilovna/posts/3705294446213908 Гөлназ Йосопова һәм БашФонд], [https://www.facebook.com/kurultaibashkir/posts/466010771427442 Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы], [https://www.facebook.com/rustam.nuryev.7/posts/1912640575541978 Рөстәм Нурыев], [https://vk.com/wall59616628_9385 Тамара Юлдашева].
* 20.02.2021. {{БГ}}: [https://bash.rbsmi.ru/articles/bash-ort-donya-y/Bash-ort-vikipediya-i--e-tle-h-r-k-t-ul-687625/ Гөлдәр Яҡшығолова. Башҡорт википедияһы — ҡеүәтле хәрәкәт ул] {{V|25|02|2021}}
* 20.02.2021. {{Башинформ}}. [https://www.bashinform.ru/news/1561874-v-ufe-15-letie-bashkirskoy-vikipedii-otmetili-forumom-volonterov/ В Уфе 15-летие Башкирской Википедии отметили форумом волонтеров]{{ref-ru}}{{V|20|02|2021}}
* 20.02.2021. Официальный сайт Правительства РБ. [https://pravitelstvorb.ru/ru/press-office/news.php?ELEMENT_ID=50931 В Уфе прошел Форум башкирских википедистов]{{ref-ru}}{{V|20|02|2021}}
* 20.02.2021. БСТ каналында иртәнге шоу-программа «Сәләм» тапшырыуында Башҡорт телен һаҡлау һәм үҫтереү фонды директоры [https://vk.com/wall-76222094_17098 Гөлназ Йосопова башҡорт википедистары форумы тураһында сығыш яһай].
* 10-12.02.2021. Социаль селтәр төркөмдәрендә онлайн курс тураһында иғлан: [https://vk.com/wall-66803702_135], [https://vk.com/wall-53727160_3998], [https://vk.com/wall117113815_4152], [https://vk.com/wall168174762_3823], [https://vk.com/wall-39367561_73553], [https://vk.com/wall-182678571_3619] (БашФонд, ВК), [https://www.facebook.com/fondbash/posts/423772645576813] (БашФонд, ФБ), [https://www.facebook.com/groups/1942496925980407/permalink/2869554599941297], [https://www.facebook.com/senatorovanata/posts/10220689243994986], [https://www.facebook.com/russian.wikipedia/posts/10158470458378702].
* 10.02.2021. {{Башинформ}}. [https://www.bashinform.ru/bash/1557018/ Өфөлә Википедияны өйрәнеү буйынса ирекмәндәр өсөн бушлай курстар ойошторола]{{V|10|02|2021}}
* 10.02.2021. {{Башинформ}}. [https://www.bashinform.ru/news/1556917-v-ufe-organizuyut-besplatnye-kursy-dlya-volonterov-po-izucheniyu-vikipedii/ В Уфе организуют бесплатные курсы для волонтеров по изучению Википедии]{{ref-ru}} {{V|10|02|2021}}
* 21.01.2021 [https://education.bashkortostan.ru/presscenter/news/337695/ Министерство образования и науки Республики Башкортостан. Официальный портал. Башкирские википедисты стали победителями конкурса грантов Главы Республики Башкортостан.]{{ref-ru}}{{V|25|05|2021}}
* 19.01.2021. [[Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы]]. [https://kurultai.ru/ba/content/1847-avtorov-bashkirskoj-vikipedii-budut-obuchat-v-speczialnom-czentre Башҡорт Википедияһы авторҙарын махсус үҙәктә әҙерләйәсәктәр] {{V|23|01|2021}}
* 19.01.2021. [[Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы]]. [https://kurultai.ru/ru/content/1847-avtorov-bashkirskoj-vikipedii-budut-obuchat-v-speczialnom-czentre Авторов башкирской Википедии будут обучать в специальном центре] {{V|23|01|2021}}
* 19.01.2021. [[Йәншишмә (гәзит)|«Йәншишмә» гәзите]]. [https://yanshishma.rbsmi.ru/articles/s-m-tele-s-s-n-tele-/Bash-ort-vikipedistari-konkurstar--m-d-rest-r-tk-r-639564/ Башҡорт википедистары конкурстар һәм дәрестәр үткәрә] {{V|19|01|2021}}
* 19.01.2021. «Башҡортостандың мәҙәни донъяһы» порталы. [https://kulturarb.ru/ba/news/bash%D2%A1ort-vikipedistary-bash%D2%A1ortostan-respublika%D2%BBy-bashly%D2%93y-grantyna-konkurs-e%D2%A3e%D2%AFselre Башҡорт википедистары — Башҡортостан Республикаһы Башлығы грантына конкурс еңеүселəре] {{V|19|01|2021}}
* 19.01.2021. Башфонд. [https://www.facebook.com/fondbash/posts/411456036808474 Башҡорт википедистары — Башҡортостан Республикаһы Башлығы грантына конкурс еңеүселəре ] {{V|19|01|2021}}
* 18.01.2021. Викиновости. [https://ru.wikinews.org/?curid=8776769 Пять конкурсов и шесть онлайн-уроков проведут башкирское википедисты за счет гранта главы Республики Башкортостан]{{ref-ru}} {{V|19|01|2021}}
* 18.01.2021. {{Башинформ}}. [https://www.bashinform.ru/news/1547587-volontery-bashkirskoy-vikipedii-provedut-pyat-konkursov-na-vyigrannyy-grant-glavy-rb/ Волонтеры Башкирской Википедии проведут пять конкурсов на выигранный грант Главы РБ]{{ref-ru}} {{V|18|01|2021}}
== 2020 йыл ==
* 18.12.2020. {{Башинформ}}. [https://www.bashinform.ru/bash/1536856/ Башҡортостан википедиясылары Милләттәр эштәре буйынса федераль агентлыҡ премияһына лайыҡ булды] {{V|18|12|2020}}
* 18.12.2020. {{Башинформ}}. [https://www.bashinform.ru/news/1536807-vikipedisty-iz-bashkirii-udostoeny-premii-federalnogo-agentstva-po-delam-natsionalnostey/ Википедисты из Башкирии удостоены премии Федерального агентства по делам национальностей]{{ref-ru}} {{V|18|12|2020}}
* 25.07.2020 Викиновости; [https://ru.wikinews.org/wiki/Вики_любит_футбол:_триумф_Башкирской_Википедии Вики любит футбол: триумф Башкирской Википедии]{{ref-ru}}
* 17.06.2020 Сайт "РИА Дербент" [https://riaderbent.ru/viki-lyubit-futbol-spasti-dagestanskie-razdely-vikipedii-cherez-lyubov-k-sportu.html "Вики любит футбол": спасти дагестанские разделы Википедии через любовь к спорту"]
* 05.06.2020 Сайт издания «Восход». [https://voshod.rbsmi.ru/news/Gitelnitsa-Ishimbaya-napisala-71-statyu-dlya-Vikipedii-i-stala-prizerom-planetarnogo-konkursa-305479 Жительница Ишимбая написала 71 статью для Википедии и стала призером планетарного конкурса]
* 01.06.2020. {{Башинформ}}. [https://www.bashinform.ru/news/1456824-pro-bashkortostan-i-bashkirskiy-narod-za-vesnu-2020-goda-napisano-307-statey Про Башкортостан и башкирский народ за весну 2020 года написано 307 статей]
* 30.05.2020. Дарья Рязанова. Частный корреспондент. [http://www.chaskor.ru/article/natsionalnye_entsiklopedii_46194 Как развиваются региональные вкладки «Википедии» на национальных языках] {{V|31|05|2020}}
* 19.05.2020. [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]] «Киске Телеүҙәк»: [https://bash.news/bst/telecentr/102265-vecherniy-teletsentr-vypusk-ot-19-maya-2020-goda Башҡорт Викидонъяһына — 15] {{V|19|05|2020}}
* 15.04.2020. Викияңылыҡтар [https://ru.wikinews.org/wiki/Коронавирус:_Вики-өләсәйҙәр_ҡурсаланыу_ваҡытын_нисек_үткәрә Коронавирус: Вики-өләсәйҙәр ҡурсаланыу ваҡытын нисек үткәрә]{{ref-ba}}
* 15.04.2020. Викиновости [https://ru.wikinews.org/?curid=969612/ Коронавирус: Как проводят время вики-бабушки на самоизоляции]{{ref-ru}}
* 09.03.2020. Викиновости. [https://ru.wikinews.org/wiki/В_Уфе_наградили_победителей_конкурса_«Женщина_—_мать_нации» В Уфе наградили победителей конкурса «Женщина — мать нации»]{{ref-ru}}
* 28.02.2020. [[«Йәшлек» гәзите]]. [[Ҡатнашыусы:Мухамадеева|Эльза Мөхәмәҙиева]]: Башҡорт Википедияһын бергәләп үҫтерәйек. {{V|29|02|2020}}
* 18.02.2020. {{Башинформ}}. [http://www.bashinform.ru/news/1415528-predstaviteli-bashkirii-udostoeny-rossiyskoy-premii-vikimedii/ Представители Башкирии удостоены российской премии Викимедии.]{{ref-ru}} {{V|18|02|2020}}
* 11.02.2020. [[Белорет районы]] һәм [[Белорет]] ҡалаһының [[Урал (гәзит)|«Урал»]]гәзите. [[Ҡатнашыусы:Мухамадеева|Эльза Мөхәмәҙиева]]: Башҡорт Википедияһының үҫеше — һиҙелерлек. {{V|16|02|2020}}
* 8.02.2020. {{Башинформ}}. [http://www.bashinform.ru/news/1411534-uchitelnitsa-iz-burzyana-napisala-bolee-1-3-tys-statey-v-bashkirskoy-vikipedii-/ Учительница из Бурзяна написала более 1,3 тысячи статей для Башкирской Википедии.]{{ref-ru}} {{V|8|02|2020}}
* 20.01.2020. {{Башинформ}}. [http://www.bashinform.ru/news/1403322-redaktora-bashkirskoy-vikipedii-zanyali-bolee-treti-vsekh-prizovykh-mest-v-rossiyskom-konkurse/ Редактора Башкирской Википедии заняли более трети всех призовых мест в российском конкурсе.]{{ref-ru}} {{V|20|01|2020}}
== 2019 йыл ==
* 13.12.2019. Средство массовой информации — сетевое издание «Новостной портал ProUfu.ru».[https://proufu.ru/news/society/87799-viki_babushki_bashkirii_podarili_100_tysyach_rubley_bf_izgelek/ «Вики-бабушки» Башкирии подарили 100 тысяч рублей БФ «Изгелек»] {{V|16|12|2019}}
* 12.12.2019. {{Башинформ}}. [http://www.bashinform.ru/news/1390936-v-ufe-studentov-uchili-sozdavat-stati-v-vikipedii-o-vydayushchikhsya-vypusknikakh-vuzov/ В Уфе студентов учили создавать статьи в Википедии о выдающихся выпускниках вузов] {{V|16|12|2019}}
* 11.12.2019 [http://www.bashedu.ru/rnews/eksperty-vikimedii-proveli-zanyatie-dlya-studentov-filologov Эксперты Викимедии провели занятие для студентов-филологов. Сайт БашГУ]
* 25.11.2019. [[Киске Өфө (гәзит)|Киске Өфө]]: [http://kiskeufa.ru/index.php?dn=news&to=art&id=4263 ЭНЦИКЛОПЕДИЯ ВИКИПЕДИЯНЫ АЛЫШТЫРА АЛАМЫ?]
* 22.11.2019. {{БГ}}: [[Ҡатнашыусы:ZUFAr|Зөфәр Сәлихов]]: [https://bash.rbsmi.ru/articles/bash-ort-donya-y/bash-ortsa-vikipediyany-t-atnashy-y-/ Башҡортса Википедияны төҙөүҙә ҡатнашығыҙ] {{V|22|11|2019}}
* 22.11.2019. {{БГ}}: [[Ҡатнашыусы:Guram52|Гүзәл Ситдыҡова]]: [https://bash.rbsmi.ru/articles/bash-ort-donya-y/toponimdar-tarikhyby-yk-ld-re/?sphrase_id=749006 Топонимдар — тарихыбыҙ һәйкәлдәре] {{V|22|11|2019}}
* 21.11.2019. [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]]: [https://bash.news/bst/39885_vechernij-telecentr-vypusk-ot-21-noyabrya-2019/?fbclid=IwAR1nL1TUVC6YltvHCZaHmqmPsYKiU4FSsx0F4de9aUzqCy_JYJ0CQxtV4Pk «Телеүҙәк» тапшырыуы вики-өләсәйҙәр менән осрашты]
* 8.11.2019. {{БГ}}: [[Ҡатнашыусы:ZUFAr|Зөфәр Сәлихов]]: [https://bash.rbsmi.ru/articles/y-m-i-t/vikipediyala-nisek-eshl-rg-/?sphrase_id=749027 Википедияла нисек эшләргә?] {{V|9|11|2019}}
* 1.11.2019. {{Башинформ}}. [http://www.bashinform.ru/bash/1373754/ Башҡорт Википедияһында 50 меңенсе мәҡәлә Рәми Ғариповтың шиғырына арналды]
* 1.11.2019. {{Башинформ}}. [http://www.bashinform.ru/news/1373594-v-bashkirskoy-vikipedii-50-tysyachnuyu-statyu-posvyatili-stikhotvoreniyu-rami-garipova/ В Башкирской Википедии 50-тысячную статью посвятили стихотворению Рами Гарипова]{{ref-ru}} {{V|1|11|2019}}
* 26.10.2019. Проект Башкирской Википедии «Вики-бабушки» победила в номинации "Лучшая социальная инициатива" в III Всероссийской премии «Ключевое слово», направленной на сохранение языкового богатства и разнообразия народов, проживающих на территории России, организованная Федеральным агентством по делам национальностей и газетой "Комсомольская правда".[https://www.kp.ru/daily/27047.7/4112605/ Найдено «Ключевое слово»] {{V|20|01|2020}}
* 14.10.2019. ЮТУБ. Николай Павлов. [https://www.youtube.com/watch?v=k0lJjLIp-J8&feature=youtu.be&fbclid=IwAR3jECNZmbXIO6g4oXD1Vd8BYPH2ugk47_maui_IkOLBarCpHaJrX7u1spA Если не мы - то кто? Интервью С Рашидой Гизатуллиной] {{V|18|10|2019}}
* 15.10.2019. [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]][https://bash.news/news/107640_vikibabushki_iz_bashkirii_vystupili_na_konferencii_v_serbii?fbclid=IwAR22jhpONkpJs_LH3dPc4pR5oMRIdleQFjPUoPVrzmwDUqDUXCSr1vDfCHs «Викибабушки» из Башкирии выступили на конференции в Сербии] {{V|16|10|2019}}
* 15.10.2019. {{Башинформ}}. [[Ләйлә Аралбаева]]: [http://www.bashinform.ru/bash/1366594/ Сербияла Башҡортостандағы «Викиөләсәйҙәр» хәрәкәте менән таныштырҙылар] {{V|15|10|2019}}
* 15.10.2019. {{Башинформ}}. [[Лейла Аралбаева]]: [http://www.bashinform.ru/news/1366529-v-serbii-prezentovali-dvizhenie-vikibabushki-iz-bashkortostana/ В Сербии презентовали движение «Викибабушки» из Башкортостана] {{V|15|10|2019}}
* 29.09.2019. [https://www.idelreal.org/a/29806834.html Языковой активизм заставил нейронную сеть овладеть башкирским языком] {{V|30|09|2019}}
<blockquote>
Кстати, по поводу башкирского языка, в последнее время очень активно развивается башкирская википедия. Ее пишут очень заинтересованные люди, переводят с русского, просто пишут статьи. Занимается этим уже много лет Рустем Нуреев. Так вот, он пригласил пенсионерок — их называют "башкирские бабушки". Они пишут тексты в википедию, и у них периодически бывают конференции, собрания. Они приезжали и в Москву в своих национальных костюмах, рассказывали о своих статьях, о чем им интересно писать.
</blockquote>
* 20.09.2019. [[Йәшлек (гәзит)|«Йәшлек»]] гәзите. [[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|Зәйтүнә ӘЙЛЕ]]: Нобель премияһы артынан... йәки Беҙҙең башҡорт вики-оләсәйҙәрен бөтә донъяла ла яҡшы беләләр. (Аҙағы) {{V|20|09|2019}}
* 13.09.2019. [[Йәшлек (гәзит)|«Йәшлек»]] гәзите. [[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|Зәйтүнә ӘЙЛЕ]]: Нобель премияһы артынан... йәки Беҙҙең башҡорт вики-оләсәйҙәрен бөтә донъяла ла яҡшы беләләр. (Башы) {{V|20|09|2019}}
* 12.09.2019. [[Ағиҙел (журнал)|«Ағиҙел» журналы]] сайтында викиөләсәйҙәрҙең иң ҙур «стажлыһы» [[Гүзәл Ситдиҡова]] менән «Бар көсөмдө башҡорт Википедияһына һалам…» тигән әңгәмә донъя күрҙе [https://agidel.rbsmi.ru/articles/-ip-tormosho/g-z-l-sitdi-ova-bar-k-s-md-bash-ort-vikipediya-yna-alam-/]
* 06.09.2019. [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]] [[БСТ]]-ның «Башҡорттар» проекты тапшырыуында] башҡорт википедияһы ирекмәне [[Гүзәл Ситдиҡова]]ның сит өлкәләрҙә башҡорт топономикаһы тураһындағы сығышынан өҙөк күрһәтелде. Хәбәр ителеүенсә, 14 августа [[Конгресс-холл (Өфө)|Торатау конгресс-холлында]] Башҡортостан Республикаһы башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Радий Фәрит улы Хәбиров]] Рәсәй Федерацияһы төбәктәренең башҡорт йәмәғәтселеге вәкилдәре менән осрашҡайны. Был сарала тарих һәм башҡорт халҡының үҫеше секцияһында башҡорт википедияһы вәкилдәре Зөфәр Сәлихов һәм Гүзәл Ситдиҡова ла ҡатнашты. [https://bash.news/bst/38958_bashkorttar-vypusk-ot-06-sentyabrya-2019/ ]
* 02.09.2019. [[Йәшлек (гәзит)|«Йәшлек»]] гәзите. Лилиә Хәлитова: [http://www.ye02.ru/online/18430-stokgolmda-viki-lsjre-mataandar.html Стокгольмда «Вики-өләсәйҙәр»ҙе маҡтағандар] {{V|02|09|2019}}
* 02.09.2019. [[«Башҡортостан» гәзите]]. [[Лариса Абдуллина]]: [https://bash.rbsmi.ru/articles/y-m-i-t/viki-l-s-y-r-y-sht-r-e-u-yra/ Вики-өләсәйҙәр йәштәрҙе уҙҙыра!] {{V|02|09|2019}}
* 02.09.2019. «ТатарИнформ»: [https://tatar-inform.tatar/news/2019/09/02/192669/ Стокгольмдагы конференциядә википедияче башкорт әбиләрен үрнәк итеп күрсәткәннәр] {{V|02|09|2019}}
* 30.08.2019. ФЛНКА: [https://flnka.ru/glav_lenta/13091-lezgi-viki-v-stokgolme.html Лезги Вики в Стокгольме. Олег Абарников представил лезгинский раздел на «Викимания-2019»] (башҡорт ирекмәндәрен дә телгә ала). {{V|02|09|2019}}
* 19.08.2019. Викиновости: [https://ru.wikinews.org/wiki/Президентский_совет_по_правам_человека_рекомендовал_поддержать_Википедию Президентский совет по правам человека рекомендовал поддержать Википедию]{{ref-ru}}
* 2.07.2019 [[Файл:Согласованная символика Ашказар.jpg|80px]][[Ашҡаҙар (радио)|Ашҡаҙар радиоһында]] Гүзәл Ситдиҡова һәм Зөфәр Сәлихов менән әңгәмә.
* 24.05.2019. Радиоsputnik [https://radiosputnik.ria.ru/20190524/1554884427.html Интернет-энциклопедия: тайны Википедии.] Башҡорт Википедияһы тураһында ла һөйләйҙәр.
* 18.04.2019. {{БГ}} [https://bash.rbsmi.ru/articles/y-m-i-t/y-d-gen-k-rshen-n-ora/?sphrase_id=713555 Гүзәл Ситдыҡова. Өйөңдәген күршенән һора]
* 18.04.2019. {{БГ}} [https://bash.rbsmi.ru/articles/s-y-s-t-m-kho-u/m-sk-n-b-ry-n-viki-l-s-y-ren-k-rerg-kilde/ Мәскәүҙән Бөрйән вики-өләсәйҙәрен күрергә килде]
* 13.04.2019. Викиновости; [https://ru.wikinews.org/wiki/Википедия_–_как_способ_сохранения_языка Википедия — как способ сохранения языка]{{ref-ru}}
* 05.04.2019 [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]]: Башҡорт Википедияһы ирекмәне {{u|З. ӘЙЛЕ}} менән [https://bash.news/bst/37067_intervyu-vypusk-ot-05-aprelya-2019 Интервью (башҡорт телендә)] тапшырыуында әңгәмә.
* 25.03.2019. {{Башинформ}}: [http://www.bashinform.ru/bash/1288871/ Башҡорт Википедияһы ирекмәндәре Европа вики-яҙында ҡатнаша] {{V|26|03|2019}}
* 25.03.2019. {{Башинформ}}: [http://www.bashinform.ru/news/1288815-volontery-bashkirskoy-vikipedii-prinimayut-uchastie-v-evropeyskoy-viki-vesne/ Волонтеры Башкирской Википедии принимают участие в европейской вики-весне]{{ref-ru}} {{V|26|03|2019}}
* 18.03.2019. {{Башинформ}}: [http://www.bashinform.ru/news/1286093-volontery-bashkirskoy-vikipedii-zanyali-vse-prizovye-mesta-v-konkurse-o-gorodakh-pobratimakh-/ Волонтеры Башкирской Википедии заняли все призовые места в конкурсе о городах-побратимах]{{ref-ru}}
== 2018 йыл ==
* 29.12.2018 [https://vk.com/audio?performer=1&q=%22%D0%90%D1%88%D2%A1%D0%B0%D2%99%D0%B0%D1%80%22%20%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D2%BB%D1%8B.%20%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%20%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%20-%20%D0%97.%D0%A8%D0%B0%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80%D2%99%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 «Ашҡаҙар» радиоһы «Ике йондоҙ» тапшырыуы. М. Ф. Абдуллина менән Башҡорт Википедияһы тураһында әңгәмә]
* 25.12.2018 [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]]: [http://pub.tv-rb.ru/mp4/2018-12-25/08:19:33%20%D0%A1%D0%90%D0%9B%D0%AF%D0%9C.mp4 «Сәләм» тапшырыуында Рөстәм Нурыев менән әңгәмә]
* 24.12.2018 {{Башинформ}}: Әлим Фәйезов: [http://www.bashinform.ru/bash/1255289/ Башҡорт Википедияһы ирекмәндәрен туғандаш ҡалалар тураһында конкурста ҡатнашырға саҡыралар] {{V|25|12|2018}}
* 24.12.2018 {{Башинформ}}: Алим Фаизов: [http://www.bashinform.ru/news/1255220-volonterov-bashkirskoy-vikipedii-priglashayut-k-uchastiyu-v-konkurse-o-gorodakh-pobratimakh/ Волонтеров Башкирской Википедии приглашают к участию в конкурсе о городах-побратимах]{{ref-ru}} {{V|25|12|2018}}
* 15.10.2018 {{Башинформ}}: Алим Фаизов: [http://www.bashinform.ru/news/1224052-polutoramillionnaya-statya-russkoy-vikipedii-posvyashchena-pamyati-uprazdnennykh-seleniy-bashkirii/ Полуторамиллионная статья Русской Википедии посвящена памяти упраздненных селений Башкирии]{{ref-ru}} {{V|15|10|2018}}
* 04.09.2018 {{Башинформ}}: Әлим Фәйезов: [http://www.bashinform.ru/bash/1205272/ «Башҡортостан 100» вики-марафонының һуңғы этабы башланды]{{V|4|09|2018}}
* 04.09.2018 {{Башинформ}}: Алим Фаизов: [http://www.bashinform.ru/news/1205176-startoval-posledniy-etap-viki-marafona-bashkortostan-100/ Стартовал последний этап вики-марафона «Башкортостан 100»]{{ref-ru}}
* 31.08.2018 {{Башинформ}}: Алим Фаизов: [http://www.bashinform.ru/news/1204106-osnovatel-vikipedii-dzhimmi-ueyls-otvetil-na-vopros-ufimskogo-korrespondenta-vikinovostey/ Основатель Википедии Джимми Уэйлс ответил на вопрос уфимского корреспондента Викиновостей]{{ref-ru}}
* 31.08.2018 Викиновости: [https://ru.wikinews.org/wiki/Зачем_тебе_нужна_Википедия_(часть_5) Зачем тебе нужна Википедия (часть 5)]{{ref-ru}}
* 30.08.2018 Викиновости: [https://ru.wikinews.org/wiki/Зачем_тебе_нужна_Википедия_(часть_4) Зачем тебе нужна Википедия (часть 4)]{{ref-ru}}
* 29.08.2018 Викиновости: [https://ru.wikinews.org/wiki/Зачем_тебе_нужна_Википедия_(часть_3) Зачем тебе нужна Википедия (часть 3)]{{ref-ru}}
* 28.08.2018 Викиновости: [https://ru.wikinews.org/wiki/Зачем_тебе_нужна_Википедия_(часть_2) Зачем тебе нужна Википедия (часть 2)]{{ref-ru}}
* 27.08.2018 Викиновости: [https://ru.wikinews.org/wiki/Зачем_тебе_нужна_Википедия_(часть_1) Зачем тебе нужна Википедия (часть 1)]{{ref-ru}}
* 25.08.2018 Викиновости: [https://ru.wikinews.org/wiki/В_Уфе_состоялась_церемония_награждения_участников_башкирского_раздела_Википедии В Уфе состоялась церемония награждения участников башкирского раздела Википедии]{{ref-ru}}
* 19.07.2018 {{Башинформ}}: Әлим Фәйезов: [http://www.bashinform.ru/bash/1187900/?sphrase_id=5645485 Башҡорт Википедияһында Салауат районы порталы барлыҡҡа килде]
* 19.07.2018 {{Башинформ}}: Алим Фаизов: [http://www.bashinform.ru/news/1187819-v-bashkirskoy-vikipedii-poyavilsya-portal-salavatskogo-rayona/ В Башкирской Википедии появился портал Салаватского района]{{ref-ru}}
* 04.06.2018. {{Башинформ}}: Алим Фаизов: [http://www.bashinform.ru/news/1182388-bashkirskaya-vikipediya-nuzhdaetsya-v-volonterakh-redaktorakh-so-znaniem-angliyskogo-yazyka-/ Башкирская Википедия нуждается в волонтерах-редакторах со знанием английского языка]{{ref-ru}}
* 06.06.2018. [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]]: [http://tv-rb.ru/teleproekty/informatsionno-analiticheskie/interyu/313980/ Интервью. Журналист һүҙе. Журналист һәм Википедия ирекмәне Зәйтүнә Ниғәмәтйәнова менән әңгәмә.]
* 5.06.2018. {{Башинформ}}: Әлфиә Әғлиуллина: [http://www.bashinform.ru/bash/1169415/ Халыҡ-ара викимарафон йомғаҡтары башҡорт википедиясыларын шатландырмай]{{V|05|06|2018}}
* 4.06.2018. {{Башинформ}}: Альфия Аглиуллина: [http://www.bashinform.ru/news/1169201-itogi-mezhdunarodnogo-vikimarafona-ne-raduyut-bashkirskikh-vikipedistov/ Итоги международного викимарафона не радуют башкирских википедистов]{{ref-ru}}{{V|04|06|2018}}
* 12.05.2018. [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]]: [https://vk.com/feed?z=video80854130_456239098%2Fdbe32a248d0f8ccc3c%2Fpl_post_80854130_1146 Интервью] Башҡорт Википедияһын мәғлүмәт менән байытыусылар Германияла ойошторолған Халыҡ-ара конференция тураһында.
* 01.05.2018. [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]]: [https://bash.news/news/40259_onlajnenciklopediya_yayusylary?lang=bash Яңылыҡтар] Башҡорт Википедияһын мәғлүмәт менән байытыусылар Германияла ойошторолған Халыҡ-ара конференциянан ҡайтты.
* 27.04.2018. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/bashkir/29944-bashort-tele-virtual-enciklopediyala.html Гүзәл Ситдыҡова, викиөләсәй. Башҡорт теле — виртуаль энциклопедияла]{{V|2|05|2018}}
* 06.02.2018. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/bashkir/29717-sim-err-kp-le.html Гүзәл Ситдиҡова. «Сиҙәм ерҙәр» күп әле]
* 03.04.2018. [http://yuldashfm.ru/ba/kitap-huze-t «Юлдаш» радиоһы. Асыҡ студия: «Китап һүҙе — тәрбиәнең үҙе». Яҙыусы, йәмәғәт эшмәкәре Гүзәл Ситдиҡова ҡатнашлығында тапшырыу. Википедия тураһында ла һөйләшеү бар.]
* 22.03.2018. {{Башинформ}}: [[Ләйлә Аралбаева]]: [http://www.bashinform.ru/bash/1132846/ Башҡортостан ирекмәндәре Европалағы «Вики-яҙ 2018» марафонында ҡатнаша]{{V|22|03|2018}}
* 21.03.2018. Bashinform: [[Ләйлә Аралбаева|Leila Aralbaeva]]: [http://www.bashinform.ru/eng/1132708/ Bashkortostan volunteers participate in European «Wiki-Spring 2018»]{{ref-en}}{{V|22|03|2018}}
* 21.03.2018. {{Башинформ}}: [[Ләйлә Аралбаева|Лейла Аралбаева]]: [http://www.bashinform.ru/news/1132604-volontery-iz-bashkortostana-uchastvuyut-v-evropeyskoy-viki-vesne-2018/ Волонтеры из Башкортостана участвуют в европейской «Вики-весне 2018»]{{ref-ru}}{{V|22|03|2018}}
* 23.02.2018. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/koroltai/29405-vikipediyaa-bulan-dlrg-yauap.html Рөстәм Нурыев, Башҡорт Википедияһы ирекмәне. Википедияға булған дәғүәләргә яуап]{{V|25|02|2018}}.
* 22.02.2018 {{Башинформ}}: Алим Фаизов. [http://www.bashinform.ru/news/1120897-v-bashkirskoy-vikipedii-dan-start-ocherednomu-etapu-viki-marafona-bashkortostan-100/?sphrase_id=4246641 В Башкирской Википедии дан старт очередному этапу вики-марафона «Башкортостан 100»]{{ref-ru}}{{V|22|02|2018}}
* 02.02.2018. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/akmulla/29185-yay-rr-bildlnde.html Ансар Нуретдинов. Яңы үрҙәр билдәләнде]{{V|02|02|2018}}.
* 30.01.2018 Викиновости: «Общественная палата поддержит Википедию».
<blockquote>
Журналист и переводчик, администратор Лезгинской, Башкирской и в прошлом Бурятской Википедий Олег Абарников рассказал, что в Википедии те направления, о которых говорил Иосиф Евгениевич концентрируются не на религиозных, а на межнациональных направлениях. Сейчас существует около тридцати разделов Википедии на языках России и больше двух десятков языковых инициатив в Инкубаторе Викимедиа. Для того, чтобы эти разделы открывались и развивались нужны волонтёры носители этих языков. Он обратил внимание на то, что этим добровольцам нужны авторитеты на местном уровне (депутат, член Общественной палаты и т. п.), способные призвать к созданию и наполнению свободной энциклопедии на своём родном языке. Однако этого не происходит. В результате из всех языков России мы имеем, пожалуй, только два положительных опыта создания сильных языковых сообществ — это Чеченская Википедия и Башкирская Википедия. Иосиф Евгеньевич тут же предложил поддержать Татарскую Википедию и сделать её «ещё лучше», а в целом члены Общественной палаты обещали подумать на таким способом поддержки языковых разделов Википедии.
</blockquote>
* 19.01.2018 Сетевое издание «Новостной портал ProUfu.ru», Мереке УЛЬМАНОВ: [https://proufu.ru/news/society/nezryachiy_poliglot_vyacheslav_chernev_u_bashkirskoy_kultury_est_potentsial_no_on_ispolzuetsya_iz_ru/ Незрячий полиглот Вячеслав Чернев: «У башкирской культуры есть потенциал, но он используется из рук вон плохо»]{{ref-ru}}
<blockquote>
Позже очень тесно связался с башкирской Википедией. Википедия — проект интересный. Это свободная энциклопедия, в ее заполнении может участвовать кто угодно. 300 с небольшим статей было в башкирской Википедии, когда я в нее вошел. Представляете что такое 300 статей и сейчас там несколько десятков тысяч статей. Развитие на лицо. И я начал писать статьи в башкирский раздел энциклопедии.
</blockquote>
* 18.01.2018 Сетевое издание «События»: [http://sntat.ru/obrazovanie/farkhad-fatkullin-v-sokhranenii-rodnogo-yazyka-volontery-vikipedii-mog/ ФАРХАД ФАТКУЛЛИН: В СОХРАНЕНИИ РОДНОГО ЯЗЫКА ВОЛОНТЕРЫ ВИКИПЕДИИ МОГУТ ПРИНЕСТИ БОЛЬШЕ ПОЛЬЗЫ, ЧЕМ ГОСУДАРСТВО]{{ref-ru}}
<blockquote>
— Каким образом в Башкортостане добились хороших показателей ?
— Там привлекли людей пенсионного возраста. Журналисты, преподаватели на заслуженном отдыхе, вместо того, чтобы просиживать «ВКонтакте», «Одноклассниках», Facebook’е, используют возможности Википедии. Теперь они считают, что раньше тратили время впустую, потому что Википедия служит сохранению языка, национальных ценностей, культуры.
В башкирской Википедии трудятся люди намного старше меня. Собрались несколько человек старше 60 лет. Бывшие депутаты, работники исполнительных органов, все, кто радеет за будущее башкирского языка — начали распространять об этом информацию. О них говорят и пишут в «Башинформе», газетах республики, их частенько приглашают на телевидение. Они устраивают семинары, ездят по районам. Результат не заставил себя долго ждать.
</blockquote>
* 17.01.2018 ИА DON24.RU, Мария Саймон: [http://don24.ru/rubric/obschestvo/pisali-na-15-yazykah-bolshe-6-000-statey-o-rostovskoy-oblasti-poyavilos-v-vikipedii.html Писали на 15 языках: больше 6000 статей о Ростовской области появилось в «Википедии»] (Maria Simon. During the wiki-marathon, more than 6000 articles were written about the Rostov region in 15 languages.){{ref-ru}}
<blockquote>
Минибанат Валеева, учитель русского языка и литературы из Башкортостана, в своих работах обратила внимание на малоизвестные произведения, которые, по ее мнению, заслуживают внимания специалистов-литературоведов ''(A teacher of Russian language and literature from Bashkortostan Minibanat Valeeva, in her works drew attention to little-known works, which, in her opinion, deserve the attention of literary critics).''
Участница конкурса из Уфы Минсулу Фассахетдинова-Абдуллина познакомилась с Ростовской областью заочно, а теперь мечтает приехать на Дон. Она предложила организовать для авторов «Википедии» творческие встречи и командировки ''(The participant of a competition from Ufa of Minsulu Fassakhetdinov-Abdullin has got acquainted with the Rostov region in absentia, and now she dreams to come to the Don. She has suggested to organize creative meetings and business trips for authors of «Wikipedia».).''
</blockquote>
* 10.01.2018 {{БГ}}, Автор: Лариса АБДУЛЛИНА: [http://bash.bashgazet.ru/kultura-i-literatura/28908-lisne-m-gzl-sitdiovany-syerstanday-mazharalary.html Әлисәнең һәм Гүзәл Ситдиҡованың Сәйерстандағы мажаралары]
<blockquote>
Википедия, йәғни Интернет-энциклопедияға башҡортса мәҡәләләр яҙыу менән дә әүҙем шөғөлләнә Гүзәл Рамаҙан ҡыҙы. «Азия» айлығында әүҙем ҡатнашыуы һөҙөмтәһендә уға 12 илдән үҙ телендәге викиға яҙышырға саҡырыу килеп төшкән. Ғәрәп телендә яҙышҡан бер нисә илдән, фарсы, пәнжәби, тай, латыш, үзбәк һәм башҡа википедиялар уны үҙҙәре сафында күрергә теләк белдергән. Бына бит! Әгәр бөгөнгө заман талаптары Интернет селтәре, тәржемәләр аша ла халҡыбыҙ хаҡында башҡаларға еткереүҙе бурыс итеп ҡуя икән, беҙ быны ла атҡарырға тейеш. Гүзәл Рамаҙан ҡыҙы был эште ең һыҙғанып, ҙур кинәнес менән башҡара. ''(In addition, Guzel ramazanovna is engaged in writing articles for the Bashkir Wikipedia. As a result of participation in the wiki-marathon a Month in Asia Wikipedia she received an invitation from 12 countries. Her wants to see in their ranks who write in the languages of Percy, Punjabi, Uzbek, Thai and others. Here is the result!We must introduce other peoples through our translations to our people. This is required by today’s time. Guzel Ramazanovna easily copes with this work.)''
</blockquote>
* 09.01.2018 Интертат: [http://intertat.tatar/society/f-r-ad-fatkullin-tatarcha-vikipediya-tatar-telen-saklauda-vikipediya-volonterlary-d-l-tk-karaganda-d/ ФӘРҺАД ФАТКУЛЛИН, ТАТАРЧА «ВИКИПЕДИЯ»: ТАТАР ТЕЛЕН САКЛАУДА ВИКИПЕДИЯ ВОЛОНТЕРЛАРЫ ДӘҮЛӘТКӘ КАРАГАНДА ДА КҮБРӘК ФАЙДА КИТЕРӘ АЛА]''(Farhad Fatkullin. To save the Tatar language, the Tatar Wikipedia is more useful than the state.)''{{ref-tt}}
<blockquote>
Активлык дәрәҗәсеннән караганда, бәлки, 3 урындадыр, чөнки безнең башкорт коллегаларыбыз күпкә активрак… Пенсиягә чыккан журналистлар, укытучылар ВКонтакте, Одноклассники, Facebook’та утырасы урынга Википедиянең мөмкинлекләрен куллана. Социаль челтәрләрдә уздырган вакыт зая киткән дип әйтәләр һәм эшкә тотыналар.''(Perhaps the activity of Tatar Wikipedia is in the 3rd place, because our Bashkir colleagues are much more active than us. Retired teachers and journalists prefer Wikipedia than social networks.They believe that in social networks they have wasted their time and they start working in Bashkir Wikipedia.)''
</blockquote>
* 08.01.2018 ФНЛКА: [http://flnka.ru/glav_lenta/17774-lezgi-vikipedii-nuzhny-dobrovolcy.html Лезги Википедии нужны добровольцы] ''(Wikipedia Lezgi needs volunteers)''.
<blockquote>
Администратор Башкирской ВП Зуфар Салихов рассказал об опыте привлечения в проект большого количества добровольцев, о том, как знаменитые башкирские вики-бабушки с удовольствием создают сотни статей и участвуют в международных тематических конкурсах по написанию статей, занимая там высокие места.''(Administrator of the Bashkir Wikipedia Zufar Salikhov told about the experience of attracting a large number of volunteers, how famous bashkir wiki-grandmothers create articles, participate in international competitions and win prizes.)''
</blockquote>
* 03.01.2018 {{Башинформ}}, [[Ләйлә Аралбаева]]: [http://www.bashinform.ru/news/1100532-bashkirskie-vikipedisty-otkryli-vikimarafon-po-statyam-olimpiyskoy-tematiki/ Башкирские волонтеры открыли викимарафон по статьям олимпийской тематики] ''(Volunteers of the Bashkir Wikipedia have announced a marathon on writing articles about the Olympic theme.)''
* 02.01.2018. CEE Newsletter: [[:m:Wikimedia Central and Eastern Europe|Үҙәк һәм Көнсығыш Европа илдәре викимедиасыларының]] [[:m:CEE/Newsletter/December 2017/Full|декабрь айы яңылыҡтарынан торған мәғлүмәт йыйынтығы (бюллетене)]] сыҡты.
== 2017 йыл ==
* 31.12.2017. Викиновости: [[n:ru:Башкирская Википедия ждёт вас, молодёжь!|Башкирская Википедия ждёт вас, молодёжь!]]
* 25.12.2017. '''KAZANFIRST''' интернет-газета. [https://kazanfirst.ru/articles/455082 Татарский раздел «Википедии»: споры вокруг «России» и всемирная слава башкирских бабушек]
* 22.12.2017. Викиновости: [[n:ru:Башкирские женщины не только в авангарде БашВики|Башкирские женщины не только в авангарде БашВики]]
* 12.2017. Ауаз № 4 (23): [https://vk.com/doc150627424_456132651?hash=2713f1a15c27672ea4&dl=6cc8ca9cf9e722d309 Гөлиә ДАУЫТОВА. БАШҠОРТ ВИКИПЕДИЯҺЫ ЙӘШТӘРҘЕ КӨТӘ!]
* 11.12.2017. Викиновости: [[n:ru:Рустам Нурыев: И тогда Высший разум откроет Человечеству все Знания|Рустам Нурыев: И тогда Высший разум откроет Человечеству все Знания]]
* 04.12.2017. Викиновости: [[n:ru:Журналистика буйынса оҫталыҡ дәресе 140-сы башҡорт гимназияһында|Журналистика буйынса оҫталыҡ дәресе 140-сы башҡорт гимназияһында]]
*: [[n:ru:Мастер-класс по журналистике прошёл в Башкирской гимназии №140|Мастер-класс по журналистике прошёл в Башкирской гимназии № 140]]
* 24.11.2017. {{БГ}}: [http://bash.bash.bashgazet.ru/koroltai/28451-inglizdr-uels-telen-hstrly-be-nisek.html Зөфәр Сәлихов, Башҡорт Википедияһы хакимы. Инглиздәр уэльс телен хәстәрләй. Беҙҙә нисек?] {{V|24|11|2017}}.
* 08.11.2017. Викиновости: [[n:ru:Волга буйы вики-семинары үтте|Волга буйы вики-семинары үтте]]
*: [[n:ru:Прошёл Приволжский вики-семинар|Прошёл Приволжский вики-семинар]]
* 03.10.2016. [http://kidsher.ru/ru/archives/5836 Интернет-журнал «Кидшер» («Пульс»). // Башкирские википедисты поддерживают инициативу марийских коллег.]
* 02.11.2017. {{Башинформ}}: [[Алик Шакиров|Алим Фаизов]]: [http://www.bashinform.ru/news/1072419-volontery-bashkirskoy-vikipedii-prinimayut-uchastie-v-neskolkikh-konkursakh/ Волонтеры Башкирской Википедии принимают участие в нескольких конкурсах]
* 31.10.2017. «Юлдаш» радиоһы: [http://www.yuldashfm.ru/ba/kumklgn Күмәкләгән — Вики эшләгән. Башҡорт Википедияһы ирекмәндәре Рөстәм Нурыев менән З. ӘЙЛЕ Башҡортостан Республикаһы «Юлдаш» радиоһының «Асыҡ студия» программаһында]{{V|31|10|2017}}.
* 27.10.2017. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/koroltai/28171-tererg-yaramay-tutatyra.html Рәшиҙә Ғизәтуллина, Банат Вәлиева-Яубаҫарова, Көнһылыу Ҡотлобаева, Миңһылыу Абдуллина. Үҫтерергә ярамай туҡтатырға!]{{V|27|10|2017}}.
* 27.10.2017. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/koroltai/28169-olatayar-vasyyatyn-tp.html Рөстәм Нурыев, Башҡорт Википедияһы хакимы. Олатайҙар васыятын үтәп]{{V|27|10|2017}}.
* 25.10.2017. [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]]: [http://tv-rb.ru/teleproekty/informatsionno-analiticheskie/teletsentr/269388// «Телеүҙәк» тапшырыуында — Башҡорт Википедияһы ирекмәндәре]{{V|27|10|2017}}.
*: [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]]: [http://tv-rb.ru/teleproekty/informatsionno-analiticheskie/teletsentr/269390/ «Телеүҙәк» тапшырыуында — Башҡорт Википедияһы ирекмәндәре] 2-се өлөшө.
* 17.10.2017 {{Башинформ}}: [[Алик Шакиров|Алим Фаизов]]: [http://www.bashinform.ru/news/1062843-v-terminologicheskoy-baze-dannykh-vikipedii-budet-uskorena-adaptatsiya-bashkirskogo-yazyka/?sphrase_id=1439465 В терминологической базе данных «Википедии» будет ускорена адаптация башкирского языка] {{V|19|10|2017}}
* 09.10.2017 {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров|Алим Фаизов]]: [http://www.bashinform.ru/news/1058845-bashkirskaya-vikipediya-preodolela-40-tysyachnyy-rubezh-sozdaniya-statey/ Башкирская Википедия преодолела 40-тысячный рубеж создания статей] {{V|19|10|2017}}
* 29.09.2017. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/koroltai/27877-bashort-vikipediyay-dlt-dumay-deputatyny-itibar-gend.html З. Әйле. Башҡорт википедияһы — Дәүләт Думаһы депутатының иғтибар үҙәгендә]{{V|29|09|2017}}.
* 29.09.2017. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/koroltai/27876-viki-proekttar-bee-dulashtyry.html Ришат Сәйфетдинов. Зөфәр Сәлихов. Вики-проекттар беҙҙе дуҫлаштырҙы]{{V|29|09|2017}}.
* 06.09.2017. Викиновости: [[n:ru:Дербентта Дағстан халыҡтарының беренсе вики-семинары үтте|Дербентта Дағстан халыҡтарының беренсе вики-семинары үтте]]
*: [[n:ru:В Дербенте прошёл первый Дагестанский Вики–семинар|В Дербенте прошёл первый Дагестанский Вики-семинар]]
* 05.09.2017 «Единая Россия» «Башкортостан» [http://bashkortostan.er.ru/news/2017/9/5/ramzil-ishsarin-podderzhit-razvitie-bashkirskoj-elektronnoj-enciklopedii/ Рамзил Ишсарин поддержит развитие электронной башкирской энциклопедии]
* 05.09.2017 Благотворительный фонд «Изгелек» [http://izgelek.com/изгелек-теперь-на-башкирской-викип/ «Изгелек» теперь в башкирской Википедии]
* 05.09.2017 [[Файл:11-й логотип Россия-1.svg|60px]] [https://gtrk.tv/proekty/series/hyerle-irt-respublika-internet-bashkort-telend Хәйерле иртә, Республика! — ИНТЕРНЕТ БАШҠОРТ ТЕЛЕНДӘ]
* 04.09.2017 [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]]: [https://vk.com/baralbaeva?z=video-76222094_456239523%2F031d5adee99bc21fbf%2Fpl_post_-76222094_7540 Ләйсән Аралбаева "Сәләм"дә]
* 04.09.2017 {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров|Алим Фаизов]]: [http://www.bashinform.ru/news/1041840-startoval-tretiy-etap-viki-marafona-bashkortostan-100/ Стартовал третий этап вики-марафона «Башкортостан 100»]
* 04.09.2017 {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров|Алим Фаизов]]: [http://www.bashinform.ru/news/1041526-fotografov-bashkirii-priglashayut-k-uchastiyu-v-mezhdunarodnom-konkurse-viki-lyubit-pamyatniki-2017/ Фотографов Башкирии приглашают к участию в международном конкурсе «Вики любит памятники 2017»]
* 02.09.2017 Региональное информационное агенство «РИА Дербент» [http://riaderbent.ru/v-derbente-nachal-rabotu-pervyj-vikipedijnyj-seminar-na-kavkaze.html В Дербенте начал работу первый Википедийный семинар на Кавказе]
* 30.08.2017 [[Файл:11-й логотип Россия-1.svg|60px]] [https://gtrk.tv/novosti/56307-rovno-15-let-nazad-internete-poyavilsya-razdel-bashkirskoy-vikipedii «Новости» Алина Каматова. Ровно 15 лет назад в интернете появился раздел Башкирской википедии]
* 28.08.201 Викиновости: [[n:ru:Викидәреслек: перезапущен Башкирский Викиучебник|Викидәреслек: перезапущен Башкирский Викиучебник]]
* 28.08.2017 [[Файл:11-й логотип Россия-1.svg|60px]] [https://gtrk.tv/proekty/series/hbrzr-280817 «Хәбәрҙәр» сығарылышында башҡорт викидәреслеге тураһында] (13-сө минутта)
* 28.08.2017. {{Башинформ }}: [http://www.bashinform.ru/bash/1038849/?sphrase_id=623613 Башҡорт Википедияһының туғандаш проекты — башҡорт Викидәреслеге үҙ аллы эшләй башланы]
* 25.08.2017. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/koroltai/27515-tel-asysy-kem-ulynda.html Көнһылыу Ҡотлобаева, Бөрйән вики-клубы етәксеһе. Тел асҡысы кем ҡулында?] {{V|05|09|2017}}.
* 21.08.2017 [[Файл:11-й логотип Россия-1.svg|60px]] [https://gtrk.tv/heberzer/55448-halyk-tere-unyn-tele-bulganda Минсылу Абдуллина на телеканале «Россия-Башкортостан»]
* 4.08.2017. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/bashkir/27344-yubilyara-bashort-vikipediyay-blge.html Юбилярға — Башҡорт Википедияһы бүләге.] {{V|11|08|2017}}.
* 30.06.2017. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/koroltai/26900-bashort-internety-turaynda-uylanyuar.html Рөстәм Нурыев, Башҡорт Википедияһы хакимы. Башҡорт интернеты тураһында уйланыуҙар.] {{V|30|06|2017}}.
* 14.06.2017. {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров]]: [http://www.bashinform.ru/bash/1011002/ Башҡорт Википедияһы «Башҡортостан 100» интеллектуаль конкурсының икенсе этабына йомғаҡ яһаны] {{V|14|06|2017}}.
* 14.06.2017. {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров]]: [http://www.bashinform.ru/news/1010958-bashkirskaya-vikipediya-podvela-itogi-vtorogo-etapa-intellektualnogo-konkursa-bashkortostan-100-/ Башкирская Википедия подвела итоги второго этапа интеллектуального конкурса «Башкортостан 100»]{{ref-ru}}{{V|14|06|2017}}.
* 26.05.2017. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/koroltai/26486-bashortostan-100-ikense-etap.html Зәйтүнә Әйле. «Башҡортостан-100»: икенсе этап] {{V|29|06|2017}}
* 28.04.2017. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/bashkir/26185-berlindy-la-aldy-be.html Зәйтүнә Әйле. Берлинды ла алдыҡ беҙ…] {{V|28|04|2017}}
* 26.04.2017. Викиновости: [[n:ru:Вики-премии 2017|Вики-премии 2017]]
* 11.04.2017 [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]]: [http://tv-rb.ru/teleproekty/informatsionno-analiticheskie/interyu/234233/?PAGEN_1=2 Башҡорт Викпедияһы ирекмәне, журналист [[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|Зәйтүнә Ниғәмәтйәнова]] менән әңгәмә]{{V|15|04|2017}}.
* 10.04.2017 {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров|Әлим Фәйезов]]: [http://www.bashinform.ru/bash/983443/ Башҡорт Википедияһы вәкиле «Ҙур Урал-2017» халыҡ-ара туристик форумында ҡатнашты] {{V|10|04|2017}}.
* 10.04.2017 {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров|Алим Фаизов]]: [http://www.bashinform.ru/news/983377-predstavitel-bashkirskoy-vikipedii-prinyal-uchastie-v-mezhdunarodnom-turistskom-forume-bolshoy-ural-/ Представитель Башкирской Википедии принял участие в Международном туристском форуме «Большой Урал-2017»]{{ref-ru}}{{V|10|04|2017}}.
* 09.04.2017. Викиновости: [[n:ru:Берлиндағы Викимедиа конференцияһында «себештең» «бала бөркөткә» әүерелгәне|Берлиндағы Викимедиа конференцияһында «себештең» «бала бөркөткә» әүерелгәне]]
*: [[n:ru:Превращение «цыплёнка» в «орлёнка» на конференции Викимедиа в Берлине|Превращение «цыплёнка» в «орлёнка» на конференции Викимедиа в Берлине]]
* 05.04.2017 {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров]]: [http://www.bashinform.ru/bash/981517/ Башҡортостан ирекмәндәре 2030 йылға тиклем Викимедианы үҫтереү стратегияһына үҙ тәҡдимдәрен индерҙе] {{V|05|04|2017}}.
* 05.04.2017 {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров]]: [http://www.bashinform.ru/news/981415-bashkirskie-volontery-vnesli-svoi-predlozheniya-v-strategiyu-razvitiya-vikimedia-do-2030-goda/ Башкирские волонтеры внесли свои предложения в стратегию развития Викимедиа до 2030 года]{{ref-ru}}{{V|05|04|2017}}.
* 10.03.2016 {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/bashkir/25604-i-ur-yryu-or-yyyy.html Самат Ғәлиуллин. Иң ҙур ырыу ҡор йыйҙы]
* 06.03.2017 [[Файл:Wikimedians of Erzya language User Group logo myv.png|28px]] [[:ru:n:Эрзянские википедисты создали вторую в России юзер-группу Викимедиа|Эрзянские википедисты создали вторую в России юзер-группу Викимедиа]]{{ref-ru}}
* 13.02.2017 [http://gosvopros.ru/non-job/antistress/wiki-p/ Е.Золотов. Как привлечь пенсионеров к написанию энциклопедии? Вики-бабушки шлют привет!] Сайт для гражданских активистов, государственных и муниципальных служащих.
* 24.02.2017. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/bashkir/25449-bashviki-ishege-asy-baryy-la-fronta-yayla.html З.Әйле. БашВики ишеге асыҡ: барыһы ла «фронтҡа» яҙыла!]{{V|24|02|2017}}
* 21.02.2017 [[Файл:Башҡортостан юлдаш телевидениеһы.png|50px|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]]: [http://tv-rb.ru/novosti/society/bashkirs_buryats_lezgins_mari_and_ukrainians_united_to_improve_wikipedia/ Башкиры, буряты, лезгины, марийцы и украинцы объединились, чтобы улучшить Википедию]
* 21.02.2017 {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров|Әлим Фәйезов]]: [http://www.bashinform.ru/bash/962781/ Башҡорт Википедияһында «Башҡортостан 100» супермарафонының икенсе этабы башлана]{{V|21|02|2017}}
* 21.02.2017 {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров|Алим Фаизов]]: [http://www.bashinform.ru/news/962648-v-bashkirskoy-vikipedii-nachinaetsya-vtoroy-etap-supermarafona-bashkortostan-100/ В Башкирской Википедии начинается второй этап супермарафона «Башкортостан 100»]{{ref-ru}}{{V|21|02|2017}}
* 28.01.2017 [http://m.business-gazeta.ru/article/335635 Нужна ли нам "татарская «Википедия»?] <small>В комментариях: В википедии у нас мало работают. Отстают от башкирских. потому что создание башкирской википедии щедро финансирует фонд «Урал», а татарская википедия продвигается только трудами энтузиастов. В Башкирии на это дело привлечены студенты и ученики гимназий, и в распорядительном порядке, а у нас такого нет. Вот и получается согласно википедии: все татарские деятели — башкиры, полтатарстана — башкирская земля, татарская история — лишь отдельные страницы башкирской истории.</small>
* 27.01.2017. {{БГ}}, [http://bash.bashgazet.ru/ruhiestafeta/25159-ebe-haynda-ebe.html З.Әйле. Үҙебеҙ хаҡында үҙебеҙ.] {{V|31|01|2017}}
== 2016 йыл ==
* 30.12.2016. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/bashkir/24796-ulym-i-ytm.html З.Әйле. «Улым, һиңә әйтәм…». (Андрей Чемышев менән әңгәмә).]{{V|31|12|2016}}
* 30.12.2016. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/bashkir/24795-rsye-bayr-bash-alayna-viki-sfr.html Зөфәр Сәлихов. Башҡорт Википедияһы хакимы. "Рәсәйҙең баҡыр баш ҡалаһы"на Вики-сәфәр.]{{V|31|12|2016}}
* 26.12.2016. [https://wikimediaukraine.wordpress.com/2016/12/26/bashkirska-wikipedia/ Башкирська Вікіпедія — важлива основа збереження мови народу]
* 23.12.2016. Зөфәр Сәлихов һәм Зөлхизә Батырова [http://tv-rb.ru/teleproekty/informatsionno-razvlekatelnye/salyam/217145/ «Сәләм» тапшырыуында.]
* 25.11.2016. {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/bashkir/24401-yrgn-tash-shymara.html З. Әйле. Йөрөгән таш шымара…]{{V|25|11|2016}}
* 23.11.2016. {{Киске Өфө}}.[http://kiskeufa.ru/index.php?dn=info&pa=4716 Мәҙәни ҡомартҡылар иғтибар үҙәгендә. Ш. Салауатова]{{V|23|11|2016}}
* 22.11.2016. «Юшатыр» [http://yshatir.ru/seieset/4373-zyyany-kberk-bula-la.html : Азат Хәлилов. Зыяны күберәк булһа ла…]
* 22.11.2016. [[Файл:Wikikonf-logo-bn.svg|35px]] [http://flnka.ru/glav_lenta/15199-ot-pitera-k-derbentu.html От Питера к Дербенту. 10-сы Вики-конференция тураһында лезгин милли-мәҙәни автономияһы сайтында]{{ref-ru}}{{V|22|11|2016}}
* 15.11.2016. Средство массовой информации — сетевое издание «Новостной портал ProUfu.ru». [http://proufu.ru/news/culture/rustam_nuryev_bashkirskaya_vikipediya_nuzhdaetsya_v_khoroshikh_programmistakh/ Минзаля Аскарова. Рустам Нурыев: «Башкирская Википедия нуждается в хороших программистах»]{{ref-ru}}{{V|15|11|2016}}
* 28.10.2016 {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/obshestvo/24122-bashorttar-ala.html З.Әйле. Башҡорттар, АЛҒА!]
* 13.10.2016 Кидшер: [http://kidsher.ru/ru/archives/5836# Башкирские википедисты поддерживают инициативу марийских коллег]
* 12.10.2016 [[Урал (гәзит)|«Урал» гәзите]]: [http://ural-rb.ru/1807-vikipediya-duslykty-nyyta.html Эльза Мөхәмәҙиева. Википедия дуҫлыҡты нығыта]{{V|03|03|2017}}.
* 10.10.2016 {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров|Әлим Фәйезов]]: [http://www.bashinform.ru/bash/906780/ Башҡорт Википедияһы ирекмәндәре халыҡ-ара күләмдәге көҙгө вики-марафондарҙа ҡатнаша]{{V|10|10|2016}}
* 10.10.2016 {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров|Алим Фаизов]]: [http://www.bashinform.ru/news/906641-volontery-bashkirskoy-vikipedii-uchastvuyut-v-osennikh-viki-marafonakh-mezhdunarodnogo-masshtaba/ Волонтеры Башкирской Википедии участвуют в осенних вики-марафонах международного масштаба]{{ref-ru}}{{V|10|10|2016}}
* 30.09.2016 Ашҡаҙар радиоһы. «Ике йондоҙ» тапшырыуы. Алып барыусы: Башҡортостандың халыҡ артисы, Салауат Юлаев исемендәге Дәүләт премияһы лауреаты, данлыҡлы бейеүсе Риф Ғәбитов. Студия ҡунағы: Башҡорт Википедияһы ирекмәне Рөстәм Нурыев
* 30.09.2016 {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/obshestvo/23826-sitk-syyp-fem-alyp.html Ришат СӘЙФЕТДИНОВ, Башҡорт википедияһының юзер-төркөмө ағзаһы. Башҡорт Википедияһы вәкилдәренең Үҙәк һәм Көнсығыш Европа викимедистарының 26-30 августа Әрмәнстанда уҙған конференцияла ҡатнашыуы тураһында]
* 26.08.2016 {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/bashkir/23426-r-byuyndy-masaty-bar.html Эльза Мөхәмәҙиева. Һәр быуындың үҙ маҡсаты бар. Башҡорт Википедияһы ирекмәндәренең «Вики-Йәйләү-2016» сараһы тураһында]
* 24.08.2016 {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров]]. [http://www.bashinform.ru/news/886729-volontery-bashkirskoy-vikipedii-primut-uchastie-v-zasedanii-wmcee-v-armenii/ Волонтеры Башкирской Википедии примут участие в заседании WMCEE в Армении]
* 15.08.2016 {{Киске Өфө}}: Зәйтүнә Әйле. [http://kiskeufa.ru/index.php?dn=news&to=art&id=3080 КИЛӘСӘК БЫУЫНДАРҒА КҮБЕРӘК МӘҒЛҮМӘТ ҠАЛДЫРЫУ ҘА — БУРЫСЫБЫҘ. Башҡорт Википедияһы хакимдары Рөстәм НУРЫЕВ һәм Зөфәр СӘЛИХОВ менән әңгәмә]
* 29.07.2016 {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/bashkir/23155-millt-ben-ayyrtyusylar.html Ансар Нуретдинов. Милләт бәҫен ҡайғыртыусылар. Башҡорт Википедияһы ирекмәндәре хаҡында]
* 15.07.2016 {{БГ}}: [http://bash.bashgazet.ru/politika/23069-bashort-tele-vikimaniyala-yayrany.html З.ӘЙЛЕ Башҡорт теле Викиманияла яңғыраны.] Башҡорт викиирекмәндәренең Италияға сәйәхәте.
* 10.06.2016. {{Башинформ }}: Ғәлиә Нәбиева. [http://www.bashinform.ru/bash/864025/ Республикала «Ҡоролтай тауышы» гәзитенең тәүге һаны донъя күрҙе. Башҡорт Википедияһында ҡатнашыусы Айсар Үҙәнбаев теләгән һәр кемде уларҙың командаһына ҡушылырға һәм Башҡортостанды бөтә донъяға танытыу өсөн интернетты файҙаланырға саҡыра]
* 23.05.2016. {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров]]. [http://www.bashinform.ru/bash/854937/ Башҡорт Википедияһы ирекмәндәре йәйгелеккә пландар билдәләне]
* 23.05.2016. {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров]]. [http://www.bashinform.ru/news/854777-volontery-bashkirskoy-vikipedii-nametili-plany-na-leto/ Волонтеры Башкирской Википедии наметили планы на лето]
[[Файл:Visim мәҡәләһе.jpg|мини|справа|Киске Өфө. 14 май 2016 йыл]]
* 14-20 май 2016. {{Киске Өфө}} 20-се һан. Виктор Семенюк. Башҡортостанды… ҡабаттан астым.
* 04.05.2016 {{Башинформ }}: Олеся Серёгина. [http://www.bashinform.ru/bash/846708/ Республика викимедиясылары фотографтарҙы «Вики ерҙе ярата 2016» конкурсында ҡатнашырға саҡыра], шулай уҡ{{ref-ru}} [http://www.bashinform.ru/news/846621-fotografov-iz-bashkirii-priglashayut-prinyat-uchastie-v-konkurse-viki-lyubit-zemlyu-2016/]
[[Файл:IMG 0005.jpg|мини|слева|Киске Өфө. 30 апрель 2016 йыл]]
* 30 апрель—6 май 2016. {{Киске Өфө}} 18-се һан. Николай Павлов. Мең тапҡыр ишеткәнсе… Картанан ҡарап ҡына Башҡортостан тураһында мәғлүмәт алыу мөмкин түгел — ул бер нәмә лә һөйләмәй, уны тулыһынса күҙ алдына баҫтырыу мөмкинлеген бирмәй. Бар тик машинала, Өфөнән Янғантауға, ошо шифахана базаһында үтәсәк вики-семинарға барғанда ғына ата-бабаларығыҙ йәшәгән яландарҙың сикһеҙлеген, тауҙарҙың бейеклеген күреп һоҡландым….
* 29 апрель — 5 май 2016. [[Культура і життя (гәзит)|Культура і життя]] гәзите. [[Букет Евгений Васильевич|Букет Євген]]. Подорож до країни Салавата Юлаєва; Зустріч із письменницею; Будинок, де видавалася наша газета; На гостинах у товариства «Кобзар»; Українці Башкортостану; Хор «Кобзар»; Українське намисто Башкортостану. — [https://issuu.com/984117/docs/_maket_17 № 17(4692). — С. 6-7].{{ref-uk}}
[[Файл:Cultandlife.jpg|мини|[[Культура і життя (гәзит)|Культура і життя]]. 29.04-5.05 2016.]]
* 29.04.2016 {{Башинформ }}: Ксения Калинина, Аделя Хайдарова. [http://www.bashinform.ru/news/846111-molodye-zhurnalisty-bashkirii-uznali-o-vozmozhnostyakh-vikipedii/ Молодые журналисты Башкирии узнали о возможностях Википедии.]
* 23-29 апрель 2016. {{Киске Өфө}} «[[Киске Өфө (гәзит)|Киске Өфө]]» гәзите. 17-се һан. Евгений Букет. Рәми шиғыры… украинса яңғырай.
* 22.04.2016. {{БГ}}: З. ӘЙЛЕ. [http://bash.bashgazet.ru/bashkir/22174-donya-kimlend-y-bar.html Донъя кимәлендә үҙ йөҙө бар]. Унда йәмғеһе 25 кеше ҡатнашты, ғәмәли эшмәкәрлек экскурсиялар, мәҙәни программа менән үрелеп барҙы. Башҡорт Википедияһы эшендә, нигеҙҙә, ололар ҡатнаша, улар Башҡортостандың төрлө төбәктәрендә йәшәй. Әлбиттә, бөгөнгә ирекмәндәрҙе күп тип әйтеп булмай. Шуға ҡарамаҫтан, Башҡорт Википедияһы донъялағы 288 телдә уңышлы эшләп килгән виртуаль энциклопедия киңлектәрендә үҙ урынын тапты — 2005 йылда эш башлап, хәҙер инде башҡортса 36 мең самаһы мәҡәләһе булған интернет-энциклопедияға әүерелде…
* 16.04.2016. {{Башинформ }}: Артур Басыров. [http://www.bashinform.ru/news/840479-bashkirskoy-vikipedii-ispolnilos-11-let/ Башкирской Википедии исполнилось 11 лет.]
* 13.04.2016. {{Ашҡаҙар радио}}[[Ашҡаҙар (радио)|«Ашҡаҙар» радиоһы]]: [http://ashkadarfm.ru/programms/matbu%D2%93 Фәнүзә Баһауетдинова. «Башҡорт Википедияһы эшмәкәрлеге»]
* 02.02.2016. {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров]]. [http://www.bashinform.ru/bash/811571/ Башҡорт Википедияһында машина тәржемәһе эшләй башланы]
* 02.02.2016. {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров]]. [http://www.bashinform.ru/news/811458-v-bashkirskoy-vikipedii-zarabotal-mashinnyy-perevodchik/ В Башкирской Википедии заработал машинный переводчик]
* 29.01.2016. {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров]]. [http://www.bashinform.ru/bash/810408/ Башҡорт телен бөтөнләй белмәгән ирекмән Башҡорт Википедияһына 16 мәҡәлә яҙған]
* 29.01.2016. {{Башинформ }}: [[Алик Шакиров]]. [http://www.bashinform.ru/news/810287-ne-yavlyayushchiysya-nositelem-bashkirskogo-yazyka-volonter-napisal-16-statey-v-bashkirskuyu-vikiped/ Не являющийся носителем башкирского языка волонтер написал 16 статей в Башкирскую Википедию]
* Ғинуар 2016 йыл. «[[Башҡортостан уҡытыусыһы]]» [[журнал]]ы. № 1, 2016. [http://www.uchbash.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=566:2016-01-22-10-14-55 Рөстәм Нуриев. Башҡорт Википедияһы].
n8dmzhc7fxklwh1a27cu6w3svw07yjh
Цема (Оло Цема ҡушылдығы)
0
61590
1146740
736288
2022-07-21T12:40:47Z
Машъал
30565
[[Оло Цема]] битенә йүнәлтелгән
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECT [[Оло Цема]]
shaginx4bd76khw3dyrfpy8dmn44kgw
24 июль
0
71515
1146756
1048262
2022-07-22T04:02:23Z
Айсар
10823
/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы
wikitext
text/x-wiki
{{Ук}}
'''24 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 205-се ([[кәбисә йыл]]ында 206-сы) көнө. Йыл аҙағына тиклем 160 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
<onlyinclude>{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} ||
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар ==
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Үҙ-үҙең хаҡында хәстәрлек күреү көнө.
** Киләсәккә ҡараш ташлау көнө.
** Иреүсән кофе көнө.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли
* {{Флагификация|Индия}}: Ата-әсәләр көнө.
* {{Флагификация|Вануату}}: Балалар көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{Флагификация|Россия}}: Сауҙа хеҙмәткәрҙәре көнө (июлдең дүртенсе шәмбеһе).
** Кадастр инженерҙары көнө.
** Флористар көнө.
}}</onlyinclude>
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1929]]: Башҡортостан дәүләт төҙөлөш-проектлау бюроһы «Башгоспроект» (хәҙер «Башкиргражданпроект» институты) ойошторола.
== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
<onlyinclude>{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} ||
* [[Андреев Владимир Петрович]] (1910—24.10.1955), рәссам. 1934 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы. 1935—1937 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, 1949—1951 йылдарҙа «Башхудожник» ширҡәте (ижади-производство комбинаты) рәйесе. [[Башҡорт]] [[һынлы сәнғәт]]ендә индустриаль пейзажға нигеҙ һалыусы. [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1955).
* [[Васильев Фёдор Павлович]] (1935), [[фән|ғалим]]-[[математик]]. 1963 йылдан [[Мәскәү дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Физика-математика фәндәре докторы (1986), профессор (1989). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2005), Мәскәү дәүләт университетының почётлы профессоры (2000). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Йәрмәкәй районы]] [[Һыуыҡҡул (Йәрмәкәй районы)|Һыуыҡҡул]] ауылынан.
* [[Яҡупов Вәғиз Ниғмәтйән улы]] (1935), [[КПСС|партия]] һәм хужалыҡ эшмәкәре. 1978—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Шишмә районы|Шишмә район]] комитетының беренсе секретары. Башҡорт АССР-ының унынсы саҡырылыш (1980—1985) Юғары Советы депутаты. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1981), райондың почётлы гражданы (2010). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Кушнаренко районы]] [[Ҡарасайылға]] ауылынан.
* [[Хөснөтдинова Золя Әсләм ҡыҙы]] (1950), ғалим-гигиенист. 1999 йылдан [[Башҡорт дәүләт педагогия институты]] һәм [[М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты]]ның һаулыҡ һаҡлау һәм йәшәйеш хәүефһеҙлеге кафедраһы мөдире. Медицина фәндәре докторы (1998), профессор (1999). Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы (2005), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2005). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Мишкә районы]] Урал ауылынан (1970-се йылдарҙа бөткән).
* [[Ғималетдинов Илдар Мансур улы]] (1955), хужалыҡ, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре. 2013 йылдан «Өфөкабель» йәмғиәтенең генераль директоры. Рәсәй Федерацияһының бишенсе саҡырылыш (2007—2012) [[Федераль йыйылыш]]ының [[Дәүләт думаһы]] депутаты. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Миәкә районы]] [[Оло Кәркәле]] ауылынан.
* [[Арыҫланов Ирек Наил улы]] (1960), хужалыҡ эшмәкәре. 2010 йылдан [[Ишембай]]ҙағы [[Витязь (компания)|«МКВитязь»]] предприятиеһының генераль директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған машина эшләүсеһе, [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Стәрлебаш районы]] [[Йәшергән]] ауылынан.
* [[Вячеслав Быков]] (1960), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] [[хоккей]]сыһы, тренер. 2006—2011 йылдарҙа Рәсәйҙең хоккей буйынса йыйылма командаһы, бер үк ваҡытта 2009—2011 йылдарҙа [[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|«Салауат Юлаев» хоккей командаһының]] баш тренеры. СССР-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры, биш тапҡыр [[Ер|донъя]], ике тапҡыр [[Олимпия уйындары|олимпия]] чемпионы, Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры (2006). IV дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» (2009) һәм «Почёт Билдәһе» (1988) ордендары кавалеры.
}}</onlyinclude>
==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
<onlyinclude>{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} ||
* [[Әхмәтйәнов Ғәлимйән Ғарифйән улы]] (1916—2.08.1996), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы, [[ауыл хужалығы]] алдынғыһы. I дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1985), [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1945) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] ордендары кавалеры.
* [[Закирова Әләрә Нурмөхәмәт ҡыҙы]] (1941), хеҙмәт ветераны, [[фән|ғалим]]-кардиолог, йәмәғәтсе. 1972 йылдан [[Башҡорт дәүләт медицина институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1997 йылдан Дипломдан һуң белем биреү институтының клиник кардиология кафедраһы мөдире. Кардиологтарҙың Башҡортостан ғилми йәмғиәте президенты. Медицина фәндәре докторы (1995), профессор (1998). [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған табибы (1996) һәм атҡаҙанған фән эшмәкәре (2001), [[Рәсәй Федерацияһы]]ның почётлы кардиологы (2011).
* [[Хиҡмәтуллина Гөлзифа Әбуғәли ҡыҙы]] (1941), [[Шаран районы]] «Ыҡ» колхозының ветеран-һауынсыһы. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры.
* [[Кинйәбулатова Шафиға Шәкүр ҡыҙы]] (1946), хеҙмәт ветераны. [[Көйөргәҙе районы]] Калинин исемендәге хужалыҡтың элекке зоотехнигы һәм баш зоотехнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996).
* [[Әхмәҙуллин Вәсим Вәхит улы]] (1961), ветеран-[[спорт]]сы. Пауэрлифтинг буйынса [[Рәсәй]]ҙең халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1998). Санкт-Петербург ҡалаһы кубогына халыҡ-ара турнир еңеүсеһе (1996). Ветерандар араһында Рәсәй чемпионатының көмөш призёры (2003). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Дәүләкән районы]] [[Ташлы-Шәрип]] ауылынан.
* [[Селивёрстов Алексей Николаевич]] (1976), спортсы, тренер. 1996—2009 йылдарҙа [[бобслей]] буйынса Рәсәй йыйылма командаһы ағзаһы; 1998 һәм 2002 йылғы [[Ҡышҡы Олимпия уйындары]]нда ҡатнашыусы. 2009 йылдан [[Нефтекама]] ҡалаһының «Торос» хоккей командаһының, 2013 йылдан — [[Салауат Юлаев хоккей клубы]]ның физик әҙерлек буйынса тренеры. Бобслей буйынса Рәсәйҙең халыҡ-ара класлы спорт мастеры (2001), Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2003). Башҡортостан Республикаһының күренекле спортсыһы (2005). [[Дуҫлыҡ ордены (Рәсәй)|Дуҫлыҡ (]]2007) һәм [[Халыҡтар дуҫлығы ордены (Башҡортостан)|Халыҡтар дуҫлығы]] (2006) ордендары кавалеры.
}}</onlyinclude>
==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
<onlyinclude>{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} ||
* [[Ғәлиәкбәров Ғәйниәт Ғәлимулла улы]] (1917), дәүләт һәм [[КПСС|парти]]я эшмәкәре, [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1962-1970 йылдарҙа [[Шишмә районы|Шишмә район]] Советы башҡарма комитеты рәйесе, 1970-1978 йылдарҙа КПСС-тың Шишмә район комитетының беренсе секретары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның 7-9-сы саҡырылыш (1967-1980) Юғары Советы депутаты. II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1985), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1971) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1966) ордендары кавалеры. Шишмә районының почётлы гражданы (2010). Сығышы менән хәҙерге [[Благовар районы]]ның [[Яңы Һынташ]] ауылынан.
* [[Ҡаһарманов Абдулхаҡ Абдрахман улы]] (1927—05.2007), [[Педагогика|педагог]], 1960-1988 йылдарҙа [[Бөрйән районы]] [[Ғәлиәкбәр]] ауылы мәктәбе уҡытыусыһы, директоры. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. II дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры, Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған уҡытыусыһы (1957).
* [[Ишмаева Динара Юлдаш ҡыҙы]] (1957) — журналист. «Кумертауское время» гәзите хеҙмәткәре, [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре]].
* [[Солтанбаев Радмир Иншар улы]] (1962), музыкант, йырсы. 1981 йылдан [[Әбйәлил районы]] [[Асҡар (Әбйәлил районы)|Асҡар]] мәҙәниәт йорто аккомпаниаторы, 2001 йылдан — «Миләш» йыр һәм бейеү халыҡ ансамбле етәксеһе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2013). Сығышы менән Асҡар ауылынан.
* [[Буранбаева Сара Абдулхай ҡыҙы]] (1967), [[театр]] актёры. [[Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы]] (2009), [[Рәсәй]] Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (2007).
}}</onlyinclude>
==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
<onlyinclude>{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} ||
* [[Никишин Сергей Михайлович]] (1958), [[спорт]]сы. 1980—1984 йылдарҙа [[конькиҙа шыуыу]] буйынса [[СССР]] йыйылма командаһы ағзаһы һәм [[СССР]]‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1978). Шорт-трек буйынса [[Рәсәй]]ҙең атҡаҙанған тренеры (1992) һәм Бөтә Союз категорияһындағы судья (1990). 1000 һәм 1500 метрға йүгереүҙә СССР (1979), РСФСР (1980—1981) һәм РСФСР халыҡтары спартакиадаһы (1982) чемпионы, халыҡ‑ара ярыштар еңеүсеһе. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Благовар районы]] [[Языков (Благовар районы)|Языков]] ауылынан.
}}</onlyinclude>
==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
<onlyinclude>{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} ||
* [[Хаустов Валентин Иванович]] (1884—?), [[Рәсәй империяһы]]ның 4-се Дәүләт думаһына (1912—17) [[Өфө губернаһы]]нан депутат. 1902 йылдан РСДРП ағзаһы. Сығышы менән Рязань губернаһының Коленцы ауылынан.
* [[Клобукова-Алисова Евгения Николаевна]] (1889—13.01.1962), флорист-систематик, геоботаник.
* [[Маннапов Мурит Ғәли улы]] (1949), инженер, хужалыҡ эшмәкәре. 2000—2009 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]]ның «Ирәндек» совхозы һәм Баймаҡ совхоз-техникумы директоры. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
* [[Бенин Владислав Львович]] (1954), [[педагогика|педагог]], культуролог, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1999 йылдан [[М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты]]ның социаль-гуманитар факультеты деканы. Философия фәндәре кандидаты (1984), педагогия фәндәре докторы (1996), профессор (1996). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре (2000), [[Рәсәй Федерацияһы]]ның почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2006). Сығышы менән [[Пенза]] ҡалаһынан.
}}</onlyinclude>
=== Дөйөм исемлек ===
''<categorytree depth="0">Категория:24 июлдә тыуғандар</categorytree>''
* [[1770]]: Александр Балашов, [[Рәсәй империяһы]]ның [[Дәүләт|дәүләт эшмәкәре]], 1810—1812 йылдарҙа полиция министры.
* [[1775]]: Франсуа Эжен Видок, [[Франция]] полицияһын ойоштороусы.
* [[1783]]: [[Симон Боливар]], [[Венесуэла]]ның милли геройы, генерал.
* [[1860]]: Альфонс Муха, [[Чехия]] рәссамы, иллюстратор, афишалар оҫтаһы.
* [[1870]]: Альфонс де Гимарайнс, [[Бразилия]] [[шиғриәт|шағиры]].
* [[1895]]: Роберт Грейвс, [[Англия]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], шағир, [[тәржемә]]се, тәнҡитсе.
* [[1905]]: Василий Пронин, [[СССР]] кинорежиссёры, оператор. СССР-ҙың «Путёвка в жизнь» тигән беренсе тауышлы фильмен төшөрөүсе. [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1965).
* [[1950]]: Анатолий Рудаков, СССР һәм [[Рәсәй]]ҙең [[театр]] һәм кино актёры, кинопродюсер, Рәсәйҙең атҡаҙанған артисы (1996).
* [[1985]]: Патрис Бержерон, [[Канада]] [[хоккей]]сыһы, [[Ер|донъя]], ике тапҡыр [[олимпия]] чемпионы.
== {{Үлем}} ==
''<categorytree depth="0">Категория:24 июлдә вафат булғандар</categorytree>''
* [[1981]]: [[Фәтҡулла Комиссаров]], [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан башҡорт журналисы.
== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}
[[Категория:Йыл көндәре|Ж24]]
[[Категория:24 июль]]
r5xgski2e7p7mwbrm6qrjum20qovff8
Вәлиев Абдулла Хәбибулла улы
0
122227
1146741
1110886
2022-07-21T16:43:52Z
85.249.27.167
Айсар, татар сүзен бетерү күренеш төзәтү мени ул?
wikitext
text/x-wiki
{{Военный деятель
|имя = Абдулла Хәбибулла улы Вәлиев
|оригинал имени =
|дата рождения = 23.02.1922
|место рождения = [[Башҡорт АССР-ы]] (хәҙер [[Башҡортостан Республикаһы]] {{местоРождения|Кушнаренко районы|Кушнаренко районында}}) [[Баҡай (Кушнаренко районы)|Баҡай ауылы]]
|дата смерти = 24.01.1944
|место смерти =
|изображение =
|принадлежность = {{Флагификация|СССР}}
|годы службы = 1941 — 1944
|звание = {{СССР, Рядовой}}
|род войск = пехота
|должность =
|часть =
|сражения = [[Бөйөк Ватан һуғышы]]
|награды = {{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Медаль Золотая Звезда}}
{{!}}}
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Орден Ленина}}
{{!}}}
|связи =
}}
'''Вәлиев Абдулла Хәбибулла улы''' ([[23 февраль]] [[1922 йыл]] — [[24 ғинуар]] [[1944 йыл]]) — [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда һәләк булған яугир, уҡсылар полкының танкыға ҡаршы мылтыҡ тоҫҡаусыһы, рядовой. [[Советтар Союзы Геройы]] ([[1943]]).
== Биографияһы ==
Абдулла Хәбибулла (Хәби) улы Вәлиев 1922 йылдың 23 февралендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның (хәҙер [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Кушнаренко районы]]) [[Баҡай (Кушнаренко районы)|Баҡай]] ауылында тыуған. Милләте [[Татарҙар|татар]]. Башланғыс белемле, [[колхоз]]да эшләгән. [[1941 йыл]]дың сентябрь айында Эшсе-крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһына хеҙмәткә саҡырыла. [[1942 йыл]]дың ғинуарынан — [[Бөйөк Ватан һуғышы]] фронттарында. [[1943 йыл]]дың июленән Үҙәк фронттың 60-сы армияһында 280-се уҡсылар дивизияһы 1031-се полкының 1-се уҡсылар батальонында һуғыша. Курск дуғаһында һәм Днепр өсөн һуғыштарҙа батырлыҡ күрһәтә<ref name="wh">{{Warheroes|id=34}}</ref>.
1943 йылдың 13 июлендә Курск өлкәһенең Троснянский районы биләмәләрендәге алышта Абдулла Вәлиев хеҙмәт иткән взвод дошмандың өс атакаһын кире ҡаға. Һан яғынан өҫтөн булыуға ҡарамаҫтан, немец подразделениелары, 300 һалдатын һәм өс офицерын юғалтһа ла, бейеклекте ала алмай. Яуҙа Вәлиев ике тапҡыр яралана, ләкин ярҙам килгәнгә тиклем һуғыш яланын ташлап китмәй. Артабанғы һуғыштарҙа ул дүрт пулемёт һәм 17 дошман һалдатын юҡ итә. [[24 сентябрь|24]]-нән 25 сентябрь төнөнә Вәлиев төркөм составында [[Украина ССР-ы]] [[Чернигов өлкәһе]]нең Рыбный Промысел ауылы янында Днепр аша сыға. Төркөм плацдармды яулап ала һәм, дошмандың 12 контратакаһын кире ҡағып, 42 сәғәт дауамында уны тотоп тора. Был алышта Вәлиев ике пулемёт һәм туғыҙ немец һалдатын юҡ итә.
СССР Юғары Советы Президиумының 1943 йылдың [[17 октябрь]] Указы ҡыҙылармеец Абдулла Вәлиевҡа, Ленин ордены һәм «Алтын Йондоҙ» миҙалы тапшырылып, «Советтар Союзы Геройы» тигән юғары исем бирелә<ref name="нлГСС">{{Подвиг Народа|150005038|архив=ЦАМО|фонд=33|опись=793756|дело=8|лист=80, 81}}</ref><ref name="ГСС">{{Подвиг Народа|12057352|title=Указ Президиума Верховного Совета СССР|архив=ЦАМО|фонд=33|опись=682525|дело=48|лист=2}}</ref>.
[[1944 йыл]]дың [[24 ғинуар]]ында яуҙа һәләк була, [[Ленинград өлкәһе]]нең Гатчинский районы Туганицы ауылында ерләнә<ref>{{ОБД Мемориал|54034285}}</ref>.
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Советтар Союзы Геройы (1943)
* «Алтын Йондоҙ» миҙалы (17.10.1943)
* Ленин ордены (17.10.1943)
== Хәтер ==
Баҡай ауылында Вәлиевкә һәйкәл ҡуйылған, урындағы мәктәпкә уның исеме бирелгән.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}
== Әҙәбиәт ==
* {{Книга:Герои Советского Союза|1}}.
* Подвиги Героев Советского Союза. — М., 1981.
* Славные сыны Башкирии. — Книга 1. — Уфа, 1965.
* Книга:Шёл парнишке в ту пору.
== Һылтанмалар ==
* {{БЭ|82523}}{{V|19|02|2022}}
[[Категория:Советтар Союзы Геройҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булғандар]]
[[Категория:1922 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Кушнаренко районында тыуғандар]]
[[Категория:24 ғинуарҙа вафат булғандар]]
[[Категория:1944 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Курск алышында ҡатнашыусылар]]
[[Категория:Днепр өсөн алышта ҡатнашыусылар]]
c7qoh8ycevpa5bm5v8e7orqiynpcb8r
Проект:Мириада/Ҙурлығы
102
149780
1146754
955195
2022-07-21T20:21:47Z
Рөстәм Нурыев
43
wikitext
text/x-wiki
* <span style="background-color:#FFE0E0">Булмаған мәҡәләләр</span> — 0 символ.
* <span style="background-color:#FFFBB3">Ҡыҫҡа мәҡәләләр</span> — 8 000 символдан кәм.
* <span style="background-color:#FFDAB9">Уртаса мәҡәләләр</span> — 8 000 символдан күп, ләкин 16 000 символдан кәм.
* <span style="background-color:#E0FFE0">Оҙон мәҡәләләр</span> — 16 000 символдан күп.
<!-- '''Иҫкәрмә:''' -->
{{/Шәхестәр}}
{{/Тарих}}
{{/География}}
{{/Гуманитар фәндәр, әҙәбиәт, архитектура, сәнғәт}}
{{/Философия һәм дин}}
{{/Антропология, психология һәм көндәлек тормош}}
{{/Йәмғиәт һәм ижтимағи фәндәр}}
{{/Биология, ботаника, зоология һәм медицина}}
{{/Тәбиғи фәндәр}}
{{/Техник һәм ғәмәли фәндәр}}
{{/Математика}}
[[Категория:Исемлектәр]]
[[Категория:Проект:Мириада:Статистика]]
57jqxr88c2qyqwelo3j0ujh42frwz9m
Дауытов Мәхмүт Ғайса улы
0
184215
1146757
1146619
2022-07-22T07:16:02Z
Баныу
28584
wikitext
text/x-wiki
{{Персона
|имя = Дауытов Мәхмүт Ғайса улы
|оригинал имени =
|изображение =
|ширина =
|описание изображения =
|имя при рождении =
|род деятельности =
|дата рождения = 23.02.1927
|место рождения = Башҡорт АССР-ы [[Бәләбәй кантоны]], хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның {{ТУ|Әлшәй районы}} [[Һарай (Әлшәй районы)|Һарай]] ауылы
|гражданство = {{USSR}} → {{KAZ}}
|поддңанство =
|дата смерти = 18.05.2015
|место смерти = [[Нур-Солтан|Астана]], [[Ҡаҙағстан Республикаһы]]
|отец =
|мать =
|супруг =
|супруга =
|дети =
|награды и премии = {{{!}} style="background:transparent"
{{!}}{{Медаль Серп и Молот|1976}}
{{!}}}
{{{!}} style="background:transparent"
{{!}} {{Орден Ленина|1966}}
{{!}}}
|сайт =
|викисклад =
}}
'''Дауытов Мәхмүт Ғайса улы''' ([[23 февраль]] [[1927]] — [[18 май]] [[2015]]) — хеҙмәт алдынғыһы, скрепер машинисы. [[Ҡаҙаҡ ССР-ы]]ның атҡаҙанған юл төҙөүсөһө (1965). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966)<ref>[https://warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=28091 Ил Геройҙары сайтынан]</ref>.
== Биография ==
1927 йылдың 23 февралендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Бәләбәй кантоны]]на (хәҙерге [[Әлшәй районы]]) ҡараған Һарай ауылында тыуған. Милләте буйынса башҡорт.
1930 йылдарҙа уның ата-ағайҙары һәм ҡартатаһы репрессияға эләгә. Әсәһе Хәдисә Фәрүәҙетдин ҡыҙы алты бала менән тороп ҡалғас, 1940 йылда өйөн ташлап Ҡаҙаҡ ССР-ының Аҡмулла (Целиноград) өлкәһендәге Софиевка ауылына күсеп китә. 1940—1944 йылға тиклем Мәхмүт Ғайса улы Софиевка ауылының колхозында эшләй. 1944 йылда Ҡыҙыл әрмегә хеҙмәткә саҡырыла. Өфө эргәһендәге Алкинда, Белоруссия, Архангельск һәм башҡа урындарҙа хеҙмәт итә. 1951 йылда демобилизацияланған. Шул уҡ йылда Целиноград юл төҙөү идаралығына грейдер машинисы булып эшкә урынлаша һәм Ҡаҙағстандың төрлө урындарында юл төҙөүҙәрендә ҡатнаша. Дауытов М.Ғ. техникаға уңышлы өйрәнеп ете йыллыҡ планды алда тамамлай. 224 мең кубометр нормаһында ул 354 мең кубометр (151 проц. күберәк) автомобиль юлының ер полотноһын һибә.
СССР Юғары Советы Президиумының 5 октябрҙәге указы менән, 1966 йылда халыҡ хужалығы тауарҙарын һәм пассажирҙарҙы ташыу, юлдар төҙөү, ремонтлау һәм хеҙмәтләндереү буйынса ете йыллыҡ план заданиеларын үтәүҙә өлгәшкән ҙур уңыштары өсөн Дауытов Мәхмүт Гайзеновичҡа [[Ленин ордены]] һәм [[«Ураҡ һәм Сүкеш» алтын миҙалы]] тапшырыла һәм [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] исеме бирелә.
2015 йылдың 18 майында Астана ҡалаһында вафат була.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Әлшәй районында тыуғандар]]
7ikkhq4n3z04drzlvqwo02glym0tr2d
1146758
1146757
2022-07-22T07:16:31Z
Баныу
28584
/* Биография */
wikitext
text/x-wiki
{{Персона
|имя = Дауытов Мәхмүт Ғайса улы
|оригинал имени =
|изображение =
|ширина =
|описание изображения =
|имя при рождении =
|род деятельности =
|дата рождения = 23.02.1927
|место рождения = Башҡорт АССР-ы [[Бәләбәй кантоны]], хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның {{ТУ|Әлшәй районы}} [[Һарай (Әлшәй районы)|Һарай]] ауылы
|гражданство = {{USSR}} → {{KAZ}}
|поддңанство =
|дата смерти = 18.05.2015
|место смерти = [[Нур-Солтан|Астана]], [[Ҡаҙағстан Республикаһы]]
|отец =
|мать =
|супруг =
|супруга =
|дети =
|награды и премии = {{{!}} style="background:transparent"
{{!}}{{Медаль Серп и Молот|1976}}
{{!}}}
{{{!}} style="background:transparent"
{{!}} {{Орден Ленина|1966}}
{{!}}}
|сайт =
|викисклад =
}}
'''Дауытов Мәхмүт Ғайса улы''' ([[23 февраль]] [[1927]] — [[18 май]] [[2015]]) — хеҙмәт алдынғыһы, скрепер машинисы. [[Ҡаҙаҡ ССР-ы]]ның атҡаҙанған юл төҙөүсөһө (1965). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966)<ref>[https://warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=28091 Ил Геройҙары сайтынан]</ref>.
== Биография ==
1927 йылдың 23 февралендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Бәләбәй кантоны]]на (хәҙерге [[Әлшәй районы]]) ҡараған [[Һарай (Әлшәй районы)|Һарай]] ауылында тыуған. Милләте буйынса башҡорт.
1930 йылдарҙа уның ата-ағайҙары һәм ҡартатаһы репрессияға эләгә. Әсәһе Хәдисә Фәрүәҙетдин ҡыҙы алты бала менән тороп ҡалғас, 1940 йылда өйөн ташлап Ҡаҙаҡ ССР-ының Аҡмулла (Целиноград) өлкәһендәге Софиевка ауылына күсеп китә. 1940—1944 йылға тиклем Мәхмүт Ғайса улы Софиевка ауылының колхозында эшләй. 1944 йылда Ҡыҙыл әрмегә хеҙмәткә саҡырыла. Өфө эргәһендәге Алкинда, Белоруссия, Архангельск һәм башҡа урындарҙа хеҙмәт итә. 1951 йылда демобилизацияланған. Шул уҡ йылда Целиноград юл төҙөү идаралығына грейдер машинисы булып эшкә урынлаша һәм Ҡаҙағстандың төрлө урындарында юл төҙөүҙәрендә ҡатнаша. Дауытов М.Ғ. техникаға уңышлы өйрәнеп ете йыллыҡ планды алда тамамлай. 224 мең кубометр нормаһында ул 354 мең кубометр (151 проц. күберәк) автомобиль юлының ер полотноһын һибә.
СССР Юғары Советы Президиумының 5 октябрҙәге указы менән, 1966 йылда халыҡ хужалығы тауарҙарын һәм пассажирҙарҙы ташыу, юлдар төҙөү, ремонтлау һәм хеҙмәтләндереү буйынса ете йыллыҡ план заданиеларын үтәүҙә өлгәшкән ҙур уңыштары өсөн Дауытов Мәхмүт Гайзеновичҡа [[Ленин ордены]] һәм [[«Ураҡ һәм Сүкеш» алтын миҙалы]] тапшырыла һәм [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] исеме бирелә.
2015 йылдың 18 майында Астана ҡалаһында вафат була.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Әлшәй районында тыуғандар]]
ieotffoxcuoe8t0bnje8c6a3w5q1ash
1146759
1146758
2022-07-22T07:17:53Z
Баныу
28584
/* Биография */
wikitext
text/x-wiki
{{Персона
|имя = Дауытов Мәхмүт Ғайса улы
|оригинал имени =
|изображение =
|ширина =
|описание изображения =
|имя при рождении =
|род деятельности =
|дата рождения = 23.02.1927
|место рождения = Башҡорт АССР-ы [[Бәләбәй кантоны]], хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның {{ТУ|Әлшәй районы}} [[Һарай (Әлшәй районы)|Һарай]] ауылы
|гражданство = {{USSR}} → {{KAZ}}
|поддңанство =
|дата смерти = 18.05.2015
|место смерти = [[Нур-Солтан|Астана]], [[Ҡаҙағстан Республикаһы]]
|отец =
|мать =
|супруг =
|супруга =
|дети =
|награды и премии = {{{!}} style="background:transparent"
{{!}}{{Медаль Серп и Молот|1976}}
{{!}}}
{{{!}} style="background:transparent"
{{!}} {{Орден Ленина|1966}}
{{!}}}
|сайт =
|викисклад =
}}
'''Дауытов Мәхмүт Ғайса улы''' ([[23 февраль]] [[1927]] — [[18 май]] [[2015]]) — хеҙмәт алдынғыһы, скрепер машинисы. [[Ҡаҙаҡ ССР-ы]]ның атҡаҙанған юл төҙөүсөһө (1965). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966)<ref>[https://warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=28091 Ил Геройҙары сайтынан]</ref>.
== Биография ==
1927 йылдың 23 февралендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Бәләбәй кантоны]]на (хәҙерге [[Әлшәй районы]]) ҡараған [[Һарай (Әлшәй районы)|Һарай]] ауылында тыуған. Милләте буйынса башҡорт.
1930 йылдарҙа уның ата-ағайҙары һәм ҡартатаһы репрессияға эләгә. Әсәһе Хәдисә Фәрүәҙетдин ҡыҙы алты бала менән тороп ҡалғас, 1940 йылда өйөн ташлап Ҡаҙаҡ ССР-ының Аҡмулла (Целиноград) өлкәһендәге Софиевка ауылына күсеп китә. 1940—1944 йылға тиклем Мәхмүт Ғайса улы Софиевка ауылының колхозында эшләй. 1944 йылда Ҡыҙыл әрмегә хеҙмәткә саҡырыла. Өфө эргәһендәге Алкинда, Белоруссия, Архангельск һәм башҡа урындарҙа хеҙмәт итә. 1951 йылда демобилизацияланған. Шул уҡ йылда Целиноград юл төҙөү идаралығына грейдер машинисы булып эшкә урынлаша һәм Ҡаҙағстандың төрлө урындарында юл төҙөүҙәрендә ҡатнаша. Дауытов М.Ғ. техникаға уңышлы өйрәнеп ете йыллыҡ планды алда тамамлай. 224 мең кубометр нормаһында ул 354 мең кубометр (151 проц. күберәк) автомобиль юлының ер полотноһын һибә.
СССР Юғары Советы Президиумының 5 октябрҙәге указы менән, 1966 йылда халыҡ хужалығы тауарҙарын һәм пассажирҙарҙы ташыу, юлдар төҙөү, ремонтлау һәм хеҙмәтләндереү буйынса ете йыллыҡ план заданиеларын үтәүҙә өлгәшкән ҙур уңыштары өсөн Дауытов Мәхмүт Гайзеновичҡа [[Ленин ордены]] һәм [[«Ураҡ һәм Сүкеш» алтын миҙалы]] тапшырыла һәм [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] исеме бирелә.
2015 йылдың 18 майында [[Астана]] ҡалаһында вафат була.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Әлшәй районында тыуғандар]]
t7w6f2tn5npfuv8lbhszraagp7diomh
Ванна
0
184218
1146742
1146700
2022-07-21T16:54:29Z
Aidar254
16673
img+
wikitext
text/x-wiki
[[Файл:Clawfoot_bathtub.jpg|справа|мини|{{Center|Суйынлы ванна}}]]
[[Файл:Ванна.jpg|мини|Баболов һарайындағы гранит ванна]]
'''Ванна''' ({{Lang-de|Wanne}}. Wanne; {{Lang-la|balneum}}. balneum) — йыуыу, йыуыныу йәки дауаланыу өсөн махсус эшләнгән оҙонса ҙур һауыт. Ванна тип шулай уҡ тәндең төрлө өлөштәрен йыуыу йәки нимәнелер батырыу өсөн шыйыҡлыҡ һалынған һауытты атайҙар, мәҫәлән: ултырма ванна, аяҡ ваннаһы, күҙ ваннаһы, фотоплёнка ваннаһы<ref>{{китап |автор= Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты |заглавие=«Башҡорт теленең һүҙлеге» |место=Мәскәү |издательство= «Русский язык»|год=1993 й |страницы=212-се б. }}</ref>.
== Ванналарҙың төрҙәре ==
Ванналар төрлө материалдарҙан ([[металдар]], [[пластмассалар]], [[ағас]], керамика, акрил, кварил) эшләнә, улар төрлө формала (йышыраҡ овал формаһында, бөтә тәнде тиерлек һыуға күмдереү өсөн һәм майҙан күләмен кәметеү өсөн). Ваннаның күләме, ғәҙәттә, 100—250 [[литр]], ванна бүлмәһенең күләменә ҡарап һайлана. Иң киң таралғандары — суйын, ҡорос һәм акрил ванналары. Суйын ванналар йылылыҡ һыйҙырышлы, уларҙа һыу әкренләп һыуыта, әммә улар бик ауыр һәм ҡиммәт.
Ҡорос ванналар замансараҡ. Улар күпкә еңелерәк, ҡуйыуы ябай, әммә шул уҡ ваҡытта уларҙың юғары йылы үткәреүсәнлеге һыуҙың суйын ванналарға ҡарағанда күпкә тиҙерәк һыуыныуына килтерә. Акрил ванналары күптән инде барлыҡҡа килгән, улар ҡуйыу һәм хеҙмәтләндереүҙә уңайлы. Улар суйын йәки ҡорос ванналарға ҡарағанда йылыраҡ, уларҙың өҫкө йөҙө бысраҡҡа һирәгерәк дусар була, ләкин сыйылыуҙарға һәм механик эффекттарға күберәк дусар була. Акрил ванналары ярайһы уҡ сыҙамлы — акрил ванналар етештереүселәрҙең ҡайһы берҙәренең акрил төҫөнә гарантияһы 20 йылға етә.
=== Балалар ванналары ===
Хәҙерге ваҡытта бөтә балалар ванналары ла тиерлек пластик массаларҙан (полиэтилен, полипропилен, ABS пластмассалары һ.б.) эшләнгән. Балалар бассейндары булыуы мөмкин.
=== Япон ваннаһы ===
[[Файл:Oobuka_Onsen_Akita_02.jpg|справа|мини|{{Center|Япон ваннаһы}}]]
Япон ваннаһы — ҡайнар һыу тултырылған ағас һауыт. Кеше офуроға яурына тиклем сумыла. Офуро физик таҙартыуға ғына түгел, рухи таҙартылыуға ла булышлыҡ итә, тип һанала.
=== Быяла ванна ===
Быяла ванна — һыу процедураларын ҡабул итеү һәм ял итеү (релаксация) өсөн үтә асыҡ һауыт. Шымартылған быяланан эшләнә, оҙаҡ ваҡыт һыу температураһын һаҡлай, төбөндә шыуып төшөүҙе тотҡарлаусы махсус япмаһы бар, баш аҫты урыны менән йыһазландырылған.
Быяла ванналарҙың төрлө төрҙәре бар: үтә күренмәле йәки ҡорос төплө, бер урынлы һәм ике урынлы, гидромассажлы, фигуралы йәки тура мөйөшлө ҡабырға панеллы.
Быяла ванналарҙың кире яҡтары:, башҡа материалдарҙан эшләнгән ванналар менән сағыштырғанда, ҡиммәтлеге һәм хеҙмәтләндереү проблемалары<ref>{{Cite news|title=Стеклянная ванна — обзор|author=|url=http://prosmesiteli.ru/steklyannaya-vanna/|work=|date=2018-02-06|accessdate=2018-11-18|language=ru|archivedate=2018-11-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181117150920/http://prosmesiteli.ru/steklyannaya-vanna}}</ref>.
== Ванна материалы ==
* Суйын эмалле
* Эмальланған ҡорос
* Акрил ванналары (экструдланған, ҡойолған)
* Пластик һымаҡтар
* Яһалма таштан эшләнгән ванналар
* Быяла
== Медицина тәғәйенләнешендәге ванналар ==
* Минераль һыуҙар менән ванналар[[Файл:Death_of_Marat_by_David.jpg|мини|257x257пкс|Ж. Л. Давид Мараттың үлеме (1793) (Марат тире ауырыуынан яфалана, медицина ванналары уның хәлен еңеләйтә)]]
* [[Шифалы ләмдәр|Бысраҡ ванналар]]
* Радон ванналары
* Иод ванналары
* Сульфидлы водород ванналары
* Скипидар ванналар
* Углекислоталы (шул иҫәптән ҡоро углекислоталы) ванналар
* Ароматерапевтик ванналар
* Минераль-ынйы ванналары
* Бишофит ванналары
[[Файл:François_Clouet_-_Diane_de_Poitiers_-_WGA5071.jpg|слева|мини|Ф. Клуэ. Ванна бүлмәһендә ханым (фараз буйынса, Диана де Пуатье, Генрих II һөйәркәһе). Ванна йола буйынса япма менән һалынған)]]
== Ванналар һәм сәнғәт ==
XVII—XVII быуаттарҙағы Европа һынлы сәнғәтендә ванна йыш ҡына мотив булараҡ осрай — ул йыш ҡына кеше тәненең матурлығын күрһәтә, хәлһеҙлек һәм тыныслыҡ торошон еткерә. Ванналарҙа йыш ҡына абруйлы ханымдар һүрәтләнгән.
== Иҫкәрмәләр ==
<references />
== Әҙәбиәт ==
* Ванна — Краткая энциклопедия домашнего хозяйства/ред. И. М. Скворцов и др. — М.: Государственное Научное издательство «Большая Советская энциклопедия» — 1959.
* [[:ru:Плюшар, Адольф Александрович|А. Плюшар]]. [[:ru:Энциклопедический лексикон|Энциклопедический лексикон]], том 8. — Типография А. Плюшара; С.-П., 1837 — с. 242 (Ванна).
== Һылтанмалар ==
* [https://web.archive.org/web/20071027092231/http://www.builderstown.co.uk/who/builders_london_bathtab History of a bathtub]
* [https://web.archive.org/web/20040615160512/http://www.bathtubmuseum.org/ Bathtub Art Museum]
* {{китап |автор= Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты |заглавие=«Башҡорт теленең һүҙлеге» |место=Мәскәү |издательство= «Русский язык»|год=1993 й |страницы=212-се б. }}
[[Категория:Бальнеология]]
[[Категория:Шәхси гигиена]]
[[Категория:Сантехника]]
cydkopq72jg80yorjzb0urethsj6e1d
Ҡамыр аштары
0
184224
1146745
1146731
2022-07-21T16:56:21Z
Aidar254
16673
wikitext
text/x-wiki
[[Файл:SB-Ladengeschäft-Backwaren.JPG|мини|Мюнхен икмәкханаларының береһендә үҙ-үҙеңде хеҙмәтләндереү бүлегендә кондитер изделиялары]]
'''Ҡамыр аштары''' — икмәк бешереү ысулы менән эшләнгән аҙыҡ-түлек һәм кондитер изделиеларының киң таралған атамаһы, шулай уҡ был процестың үҙе.
Ваҡ икмәк-ҡалас бешереү әйберҙәренә башлыса 250 грамм ауырлыҡтағы икмәк ҡамырынан кондитер изделиелары инә. Улар — ҡаластар, рогаликтар , круассандар.
Кондитер изделиелары башҡа ҡамыр төрҙәренән, башлыса май һәм [[шәкәр]] ҡушылып эшләнә. Бында шулай уҡ оҙайлы һаҡлау ваҡыты менән татлы булмаған әйберҙәр ҙә (галеттар, крекерҙар, тоҙло таяҡтар, брецелдәр) инә. Кондитер изделиеларының классик төрҙәре булып печенье, [[бәлеш]] һәм торт тора.
Борон күп кенә халыҡтарҙа ҡатын-ҡыҙҙың никахҡа инергә әҙерлеге нәҡ аш әҙерләү оҫталығы буйынса баһалана.<ref>{{Китап|часть=Выпечка|автор=Наталья Шинкарёва, Надежда Бондаренко|заглавие=Кулинарная энциклопедия|ответственный=Ольга Ивенская|ссылка=|место=|издательство=Litres|год=2017|том=5|страниц=|страницы=|isbn=|ref=Кулинарная энциклопедия}}</ref> Икмәк-булка изделиеларының байтаҡ өлөшө йорт хужалыҡтарында һәм икмәкханаларҙа, икмәкхана-кондитер кибеттәрендә, кафеларҙа етештерелә. Икмәк заводында механизацияланған икмәк бешереү СССР-ға һәм постсовет илдәренә хас, башҡа категориялы икмәк-булка изделиелары (башлыса, икмәк ашамлыҡтары һәм онлы кондитер изделиеһы) индустриаль үҫешкән илдәрҙең күпселегенә хас.
== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}
== Әҙәбиәт ==
* {{Китап|часть=Выпечка|автор=Наталья Шинкарёва, Надежда Бондаренко|заглавие=Кулинарная энциклопедия|ответственный=Ольга Ивенская|ссылка=|место=|издательство=Litres|год=2017|том=5|страниц=|страницы=|isbn=|ref=Кулинарная энциклопедия}}
== Һылтанмалар ==
* [http://www.nkj.ru/archive/articles/9713/ Статья «Выпечка» в Большом кулинарном словаре А. Дюма]
[[Категория:Аш-һыу әҙерләү технологияһы]]
[[Категория:Тәм-том производствоһы]]
[[Категория:Икмәк-ҡалас аҙыҡтары]]
[[Категория:Икмәк бешереү сәнәғәте]]
gm1zcyplhtrwai6k1vi8e1d2e2c40d4
Пицца
0
184225
1146743
1146734
2022-07-21T16:55:05Z
Aidar254
16673
wikitext
text/x-wiki
«»
{{Блюдо|год=XVI быуат <small>(яҡынса)</small>|изображение=Eq it-na pizza-margherita sep2005 sml.jpg|подпись=Помидор соусы, сыр һәм үләндәр менән традицион «Маргарита» пиццаһы|национальная кухня=Итальян аш-һыуы|основные компоненты=сүпрә йәймәһе, томат соусы, сыр, йәшелсә|страна происхождения={{Флагификация|Италия}}|оригинальное название={{lang-it|Pizza}}}}
[[Категория:Блюда по алфавиту]]
'''Пицца''' ({{lang-it|Pizza}}) — [[Италия|итальян]] ризығы, ул түңәрәк сүпрә көлсәһе рәүешендә, өҫтән томат соусынан, [[Сыр|сырҙан]] һәм йыш ҡына ит, йәшелсә, бәшмәк һәм башҡа аҙыҡ-түлек кеүек башҡа ингредиенттарҙан бешерелә. Ҙур булмаған пиццаны ҡайһы берҙә ''пиццетта'' тип атайҙар. Пицца әҙерләү буйынса махсуслашҡан ашнаҡсы — ''пиццайоло.''
== Тарихы ==
[[Файл:Pizzaiolo-1830.jpg|мини|207x207пкс|1830 йылғы картинала пицца (''пиццайоло'') һатыусыһы]]
«Пицца» һүҙе тәүҙә италияның үҙәк ҡалаһы Гаэтаның латин телендәге тексында, һуңынан [[Византия империяһы]] составында, беҙҙең эраның 997 йылында барлыҡҡа килә; текста әйтелгәнсә, билдәле бер мөлкәтте ҡуртымға алыусы Гэта епископына һәр [[Раштыуа|Раштыуала]] ''duodecim pizze'' («ун ике пицца») һәм һәр [[Пасха]] йәкшәмбеһенә тағы ун ике пицца бирергә тейеш.<ref>{{Cite web|subtitle=2003-01-15}}</ref><ref>{{Китап|ссылка=http://worldcat.org/oclc/956188522|автор=Riciniello, Salvatore.|заглавие=Codice diplomatico gaetano Vol. 5: Carte 258-334 Anni 1086-1140|год=2002|издательство=Graficart}}</ref>
Пиццаның прототибы булып боронғо гректар һәм римлеләрҙең өйҙәрендә икмәк киҫәктәрендә бирелгән ризыҡтар тора. 1522 йылда Европаға [[Помидор|помидорҙар]] индереү менән бәйле Неаполдә беренсе тапҡыр итальян пиццаһы барлыҡҡа килә. XVII быуатта итальян крәҫтиәндәре өсөн ''пиццайоло'' ({{lang-it|pizzaiolo}}) тигән айырым икмәк бешереү ырыуы барлыҡҡа килә.
АҠШ-ҡа пицца [[XIX быуат|XIX]] быуаттың икенсе яртыһында, итальян иммигранттары менән бергә килеп эләгә һәм тәүге тапҡыр, күрәһең, [[Чикаго|Чикагола]] барлыҡҡа килә. [[1957 йыл|1957]] йылда пицца-ярымфабрикат барлыҡҡа килә. XX быуат аҙағына туңдырылған әҙер ярымфабрикаттар киң таралыу ала, уларҙы ҡулланыр алдынан микротулҡынлы мейестә йәки электро-мейестә йылытыу ҙа етә.
== Әҙерләү ==
[[Файл:Hand-tossed_pizza.jpg|мини|244x244пкс|Ҡамырҙы һуҙыуҙың һоҡланғыс техникаһы]]
[[Файл:Stenugn.jpg|мини|200x200пкс|Утынлы мейестә пицца бешереү]]
Итальян пиццаһы өсөн классик ҡаты сортлы бойҙайҙың махсус ононан эшләнә, аҡһым миҡдары 14-15 %, тәбиғи әсеткеләрҙән (әсетмә)<ref>{{Cite web|url=http://www.nonsprecare.it/ricetta-pizza-con-pasta-madre|title=Классическая итальянская пицца на натуральных дрожжах (закваске)|author=Redazione|date=2014-05-08|publisher=www.nonsprecare.it|access-date=2014-09-04|archive-date=2014-09-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20140904212038/http://www.nonsprecare.it/ricetta-pizza-con-pasta-madre|deadlink=no}}</ref>, тоҙ, һыу һәм [[зәйтүн майы]]. Ҡамырҙы ҡул менән бутайҙар һәм ике сәғәтлек ялға ебәрәләр, шунан һуң уны шарҙарға бүләләр һәм оҙайлы ялға ебәрәләр — яҡынса 8 сәғәт. Ҡулдар менән ҡамыр шарҙары түңәрәк формала йәйелә һәм һуҙыла. Классик пицца ҡамырының ҡалынлығы — яҡынса 3-4 миллиметр, ҡамыр нигеҙенең диаметры — 31-32 сантиметр. Ҡамыр томат соусы йәки уның аналогтары менән ҡаплана, мәҫәлән, аҡ (ҡаймаҡлы) соус. Бынан һуң теләһә ниндәй эслек өҫтәлергә мөмкин. Теләһә ниндәй пиццаның алыштырғыһыҙ атрибуты — сыр. Ҡағиҙә булараҡ, был моцарелла, әммә башҡа итальян сырҙары ла булырға мөмкин: пекорино романо, пармезан һәм башҡалар. Рецепты буйынса пиццаға төрлө тәмләткестәр һибәләр, мәҫәлән, орегано, ҡара борос һәм [[Райхан|йәшел базилик]], еңелсә зәйтүн майы һибелә. Бынан тыш, пицца өсөн әҙерләнгән томат соусына йәшел базилик, тәмләткестәр, май өҫтәргә мөмкин.<gallery mode="packed" heights="140" caption="Эслек өҫтәү тәртибе ">
Файл:20140704-0549 Balboa Peninsula.JPG|Соус һылау
Файл:20140704-0567 Balboa Peninsula.JPG|Сыр һәм
Файл:20140704-0575 Balboa Peninsula.JPG|колбаса һалыу
</gallery>
[[Файл:Pizza_wheel_(2015-04-28).jpg|мини|180x180пкс|<center>Пицца өсөн бысаҡ</center>]]
Әҙер пиццаны махсус бысаҡ менән киҫәләр. Ҙур булмаған порцион ''пиццеттар'' бар, улар киҫеүҙе талап итмәй.
== Төрҙәре ==
Пиццаның эслек рецептына ҡарап күп төрлө.
* ''Pizza alla marinara'' (Маринара) — помидор, һарымһаҡ, зәйтүн майы һәм орегано (өҫтәмә рәүештә анчоустар һәм каперҙар) менән.
* ''Pizza Margherita'' (Маргарита) — помидор, моцарелла (ҡайһы берҙә пармезан менән өҫтәмә һибелгән), зәйтүн майы һәм [[Райхан|базилик]] менән. Томатһыҙ Маргарита ''Margherita bianca'' тип атала.
* ''Pizza Napolitana/Napoli'' («Неаполитан») —[[помидор]], моцарелла, пармезан, анчоустар, [[зәйтүн майы]], орегано һәм базилик менән (ысын неаполитан пиццаһын тик утын мейесендә генә бешерергә кәрәк)
* ''Pizza con le cozze'' — ҡабырсаҡтар, һарымһаҡ, зәйтүн майы һәм [[Петрушка үләне|петрушка менән]].
* ''Pizza alle vongole'' — венеркалар (ике эре моллюскылар), помидорҙар, һарымһаҡ, зәйтүн майы һәм орегано.
* ''Pizza aglio e olio'' — эҫе [[зәйтүн майы]], унда бер аҙ ҡыҙҙырылған [[һарымһаҡ]] һәм [[Мәтрүшкә|орегано]].
* ''Pizza aglio, olio e pomodoro'' — зәйтүн майы, һарымһаҡ, орегано һәм помидор.
* ''Pizza Regina'' — помидор, моцарелла, шампиньон, ветчина, орегано (ҡайһы берҙә ҡара зәйтүн менән дә).
* ''Pizza capricciosa'' (Пицца капричоза) — помидор, моцарелла, бәшмәктәр, артишоктар, йәшел йәки ҡара зәйтүн менән.<ref>''Braimbridge, Sophie; Glynn, Joanne'' Food of Italy. — Murdoch Books, 2005. — '''P. 167'''. ISBN 1740454642</ref>
* ''Pizza ai quattro formaggi'' (Дүрт сыр) —томат йәки сыр соусы һәм дүрт төрлө сыр сорттары менән.
* ''Pizza quattro stagioni'' (Дүрт миҙгел) — дөйөм ингредиенты булып помидорҙар тора. Пицца дүрт өлөшкә бүленгән, уларҙың һәр береһе йыл миҙгелдәренең береһен аңлата:
** Яҙ: зәйтүн һәм артишоктар;
** Йәй: салями һәм ҡара борос;
** Көҙ: помидорҙар һәм моцарелла (Маргарита кеүек);
** Ҡыш: бәшмәктәр һәм бешерелгән йомортҡалар.
* ''Pizza ai funghi e salsicce (или boscaiola)'' (Фунги) — моццарелла, бәшмәк, колбаса менән, помидорлы йәки помидорһыҙ.
* ''Pizza Diabola'' (Диабола) — салями һәм осло калабрий боросо менән пицца.
* ''Pizza al tonno'' — тунец менән.
* ''Pizza ai frutti di mare'' — диңгеҙ продукттары менән.
* ''Pizza Hawaii'' (Гавай) — ветчина һәм [[ананас]] менән, фараз ителеүенсә, америка сығышлы.
* ''Sicilian pizza'' (''Сицилия пиццаһы'') —анчоустар менән (ғәҙәттә квадрат).
Һуңғы ваҡытта вегетариан пиццалар популяр булып китә, улар итһеҙ, һөт ризыҡтарыһыҙ, хатта ҡамыр әҙерләү өсөн ҡулланылған бойҙай ононан тыш булырға мөмкин. Ҡамыр үҙе ваҡланған етен орлоғонан, кишерҙән, сельдерейҙан һәм ҡабаҡтан эшләнә. Бөтә компоненттар ҡушыла, корж формалаша һәм дымды парға әйләндергән приборҙа киптерелә.
Шулай уҡ пицца-десерттары бар: шоколад, еләк, төрлө емештәр һәм еләктәр, вафли пиццеле һ. б.
== Таралыу ==
Пицца башлыса АҠШ-та һәм Европала таралған, унда пиццериялар сылбыры үҫешкән, уларҙың күпселеге заказсы адресына пицца ташыуҙы (тапшырыуҙы) тәҡдим итә.
== Галерея ==
<gallery heights="150" class="center">
Файл:Pizza quattro stagioni.jpg|4 миҙгел
Файл:Calzone04.jpg|[[Кальцоне]]
Файл:HomemadeStromboliAug05.jpg|[[Стромболи (блюдо)|Cтромболи]]
Файл:Matzo pizza.jpg|Израиль пиццаһы-маца
Файл:HK Sheung Wan 喜悅海鮮酒家 Hei Yuet Seafood Restaurant 煎薄鐺 Chinese Pizza Cake May-2010.jpg|Ҡытай (Гонконг)
Файл:Vegetable pizza Denpasar Bali.JPG|Аҡ бәшмәк менән (Бали)
Файл:Kartoffel pizza.jpg|Картуф менән (Дания)
Файл:Pizza with shrimp and salad.jpg|Ҡыҫала һәм салат менән
Файл:Pizza with zucchini.jpg|Цукини менән
Файл:Vegetarian pizza with beans chunks of nutolene and cheese.jpg|Вегетариан пиццаһы сыр менән
Файл:Vegetarian-pizza-top.jpg|Вегетариан пиццаһы рукола менән
Файл:Zeus Pizza Spinat.jpg|Шпинат менән
Файл:PizzellePlate.jpg|Вафли пиццеле
Файл:Грибная пицца.jpg|Бәшмәк пиццаһы
Файл:Пицца на черном тесте.jpg|Ҡара ҡамырҙа пицца
Файл:Римская пицца.jpg|Рим пиццаһы
Файл:Пицца ролл.jpg|Пицца ролл
Файл:Пицца-десерт.jpg|Пицца-десерт
</gallery>
== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|refs=<ref name="heri">{{Статья
|автор = Miller H.
|заглавие = American Pie : How a Neapolitan street food became the most successful immigrant of all
|ссылка = https://www.americanheritage.com/american-pie
|издание = American Heritage
|язык = en
|год = 2006
|месяц = April—May
|том = 57
|выпуск = 2
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20140109222047/http://www.americanheritage.com/print/61679
|archivedate = 2014-01-09
|access-date = 2020-06-29
|deadlink = no
}}</ref>}}
== Әҙәбиәт ==
* {{Fr icon}} {{Китап|заглавие=Larousse gastronomique|часть=Pizza|место=P.|издательство=Larousse|год=1997|страницы=807|страниц=1215|ref=Larousse gastronomique}}
* {{Китап|автор=[[Крысин, Леонид Петрович|Крысин Л. П.]]|часть=Пицца|заглавие=Толковый словарь иноязычных слов|издание=2-е изд., доп|место=М.|издательство=[[Русский язык (издательство)|Русский язык]]|год=2000|страницы=535|страниц=856|серия=Б-ка словарей рус. яз.}}:<br />ПИЦЦА, ы, ''ж''. ({{Lang-it|pizza}} < {{Lang-it|pizzicare}} быть острым). Традиционное итальянское блюдо: тонкая лепёшка из теста с запечёнными на ней под соусом кусочками мяса, сыра, овощей и др.
* Похлёбкин В. В. Пицца // Кулинарный словарь. — М.: Издательство «Э», 2015. — С. 290. — 456 с. — 4000 экз. — <nowiki>ISBN 978-5-699-75127-3</nowiki>.
* {{Китап|ответственный=Отв. ред. В. В. Бурцева, Н. М. Семенова|заглавие=Словарь иностранных слов|часть=Пицца|издание=4-е изд. стер|место=М.|издательство=Русский язык-Медиа|год=2007|страницы=512|страниц=817}}
[[Категория:Итальян аш-һыуы]]
[[Категория:Бәлештәр]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:Урам ризығы]]
[[Категория:Пицца]]
tcegsk78gpkl7d12ark00mf8fkb9895
1146744
1146743
2022-07-21T16:55:43Z
Aidar254
16673
wikitext
text/x-wiki
{{Блюдо|год=XVI быуат <small>(яҡынса)</small>|изображение=Eq it-na pizza-margherita sep2005 sml.jpg|подпись=Помидор соусы, сыр һәм үләндәр менән традицион «Маргарита» пиццаһы|национальная кухня=Итальян аш-һыуы|основные компоненты=сүпрә йәймәһе, томат соусы, сыр, йәшелсә|страна происхождения={{Флагификация|Италия}}|оригинальное название={{lang-it|Pizza}}}}
[[Категория:Блюда по алфавиту]]
'''Пицца''' ({{lang-it|Pizza}}) — [[Италия|итальян]] ризығы, ул түңәрәк сүпрә көлсәһе рәүешендә, өҫтән томат соусынан, [[Сыр|сырҙан]] һәм йыш ҡына ит, йәшелсә, бәшмәк һәм башҡа аҙыҡ-түлек кеүек башҡа ингредиенттарҙан бешерелә. Ҙур булмаған пиццаны ҡайһы берҙә ''пиццетта'' тип атайҙар. Пицца әҙерләү буйынса махсуслашҡан ашнаҡсы — ''пиццайоло.''
== Тарихы ==
[[Файл:Pizzaiolo-1830.jpg|мини|207x207пкс|1830 йылғы картинала пицца (''пиццайоло'') һатыусыһы]]
«Пицца» һүҙе тәүҙә италияның үҙәк ҡалаһы Гаэтаның латин телендәге тексында, һуңынан [[Византия империяһы]] составында, беҙҙең эраның 997 йылында барлыҡҡа килә; текста әйтелгәнсә, билдәле бер мөлкәтте ҡуртымға алыусы Гэта епископына һәр [[Раштыуа|Раштыуала]] ''duodecim pizze'' («ун ике пицца») һәм һәр [[Пасха]] йәкшәмбеһенә тағы ун ике пицца бирергә тейеш.<ref>{{Cite web|subtitle=2003-01-15}}</ref><ref>{{Китап|ссылка=http://worldcat.org/oclc/956188522|автор=Riciniello, Salvatore.|заглавие=Codice diplomatico gaetano Vol. 5: Carte 258-334 Anni 1086-1140|год=2002|издательство=Graficart}}</ref>
Пиццаның прототибы булып боронғо гректар һәм римлеләрҙең өйҙәрендә икмәк киҫәктәрендә бирелгән ризыҡтар тора. 1522 йылда Европаға [[Помидор|помидорҙар]] индереү менән бәйле Неаполдә беренсе тапҡыр итальян пиццаһы барлыҡҡа килә. XVII быуатта итальян крәҫтиәндәре өсөн ''пиццайоло'' ({{lang-it|pizzaiolo}}) тигән айырым икмәк бешереү ырыуы барлыҡҡа килә.
АҠШ-ҡа пицца [[XIX быуат|XIX]] быуаттың икенсе яртыһында, итальян иммигранттары менән бергә килеп эләгә һәм тәүге тапҡыр, күрәһең, [[Чикаго|Чикагола]] барлыҡҡа килә. [[1957 йыл|1957]] йылда пицца-ярымфабрикат барлыҡҡа килә. XX быуат аҙағына туңдырылған әҙер ярымфабрикаттар киң таралыу ала, уларҙы ҡулланыр алдынан микротулҡынлы мейестә йәки электро-мейестә йылытыу ҙа етә.
== Әҙерләү ==
[[Файл:Hand-tossed_pizza.jpg|мини|244x244пкс|Ҡамырҙы һуҙыуҙың һоҡланғыс техникаһы]]
[[Файл:Stenugn.jpg|мини|200x200пкс|Утынлы мейестә пицца бешереү]]
Итальян пиццаһы өсөн классик ҡаты сортлы бойҙайҙың махсус ононан эшләнә, аҡһым миҡдары 14-15 %, тәбиғи әсеткеләрҙән (әсетмә)<ref>{{Cite web|url=http://www.nonsprecare.it/ricetta-pizza-con-pasta-madre|title=Классическая итальянская пицца на натуральных дрожжах (закваске)|author=Redazione|date=2014-05-08|publisher=www.nonsprecare.it|access-date=2014-09-04|archive-date=2014-09-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20140904212038/http://www.nonsprecare.it/ricetta-pizza-con-pasta-madre|deadlink=no}}</ref>, тоҙ, һыу һәм [[зәйтүн майы]]. Ҡамырҙы ҡул менән бутайҙар һәм ике сәғәтлек ялға ебәрәләр, шунан һуң уны шарҙарға бүләләр һәм оҙайлы ялға ебәрәләр — яҡынса 8 сәғәт. Ҡулдар менән ҡамыр шарҙары түңәрәк формала йәйелә һәм һуҙыла. Классик пицца ҡамырының ҡалынлығы — яҡынса 3-4 миллиметр, ҡамыр нигеҙенең диаметры — 31-32 сантиметр. Ҡамыр томат соусы йәки уның аналогтары менән ҡаплана, мәҫәлән, аҡ (ҡаймаҡлы) соус. Бынан һуң теләһә ниндәй эслек өҫтәлергә мөмкин. Теләһә ниндәй пиццаның алыштырғыһыҙ атрибуты — сыр. Ҡағиҙә булараҡ, был моцарелла, әммә башҡа итальян сырҙары ла булырға мөмкин: пекорино романо, пармезан һәм башҡалар. Рецепты буйынса пиццаға төрлө тәмләткестәр һибәләр, мәҫәлән, орегано, ҡара борос һәм [[Райхан|йәшел базилик]], еңелсә зәйтүн майы һибелә. Бынан тыш, пицца өсөн әҙерләнгән томат соусына йәшел базилик, тәмләткестәр, май өҫтәргә мөмкин.<gallery mode="packed" heights="140" caption="Эслек өҫтәү тәртибе ">
Файл:20140704-0549 Balboa Peninsula.JPG|Соус һылау
Файл:20140704-0567 Balboa Peninsula.JPG|Сыр һәм
Файл:20140704-0575 Balboa Peninsula.JPG|колбаса һалыу
</gallery>
[[Файл:Pizza_wheel_(2015-04-28).jpg|мини|180x180пкс|<center>Пицца өсөн бысаҡ</center>]]
Әҙер пиццаны махсус бысаҡ менән киҫәләр. Ҙур булмаған порцион ''пиццеттар'' бар, улар киҫеүҙе талап итмәй.
== Төрҙәре ==
Пиццаның эслек рецептына ҡарап күп төрлө.
* ''Pizza alla marinara'' (Маринара) — помидор, һарымһаҡ, зәйтүн майы һәм орегано (өҫтәмә рәүештә анчоустар һәм каперҙар) менән.
* ''Pizza Margherita'' (Маргарита) — помидор, моцарелла (ҡайһы берҙә пармезан менән өҫтәмә һибелгән), зәйтүн майы һәм [[Райхан|базилик]] менән. Томатһыҙ Маргарита ''Margherita bianca'' тип атала.
* ''Pizza Napolitana/Napoli'' («Неаполитан») —[[помидор]], моцарелла, пармезан, анчоустар, [[зәйтүн майы]], орегано һәм базилик менән (ысын неаполитан пиццаһын тик утын мейесендә генә бешерергә кәрәк)
* ''Pizza con le cozze'' — ҡабырсаҡтар, һарымһаҡ, зәйтүн майы һәм [[Петрушка үләне|петрушка менән]].
* ''Pizza alle vongole'' — венеркалар (ике эре моллюскылар), помидорҙар, һарымһаҡ, зәйтүн майы һәм орегано.
* ''Pizza aglio e olio'' — эҫе [[зәйтүн майы]], унда бер аҙ ҡыҙҙырылған [[һарымһаҡ]] һәм [[Мәтрүшкә|орегано]].
* ''Pizza aglio, olio e pomodoro'' — зәйтүн майы, һарымһаҡ, орегано һәм помидор.
* ''Pizza Regina'' — помидор, моцарелла, шампиньон, ветчина, орегано (ҡайһы берҙә ҡара зәйтүн менән дә).
* ''Pizza capricciosa'' (Пицца капричоза) — помидор, моцарелла, бәшмәктәр, артишоктар, йәшел йәки ҡара зәйтүн менән.<ref>''Braimbridge, Sophie; Glynn, Joanne'' Food of Italy. — Murdoch Books, 2005. — '''P. 167'''. ISBN 1740454642</ref>
* ''Pizza ai quattro formaggi'' (Дүрт сыр) —томат йәки сыр соусы һәм дүрт төрлө сыр сорттары менән.
* ''Pizza quattro stagioni'' (Дүрт миҙгел) — дөйөм ингредиенты булып помидорҙар тора. Пицца дүрт өлөшкә бүленгән, уларҙың һәр береһе йыл миҙгелдәренең береһен аңлата:
** Яҙ: зәйтүн һәм артишоктар;
** Йәй: салями һәм ҡара борос;
** Көҙ: помидорҙар һәм моцарелла (Маргарита кеүек);
** Ҡыш: бәшмәктәр һәм бешерелгән йомортҡалар.
* ''Pizza ai funghi e salsicce (или boscaiola)'' (Фунги) — моццарелла, бәшмәк, колбаса менән, помидорлы йәки помидорһыҙ.
* ''Pizza Diabola'' (Диабола) — салями һәм осло калабрий боросо менән пицца.
* ''Pizza al tonno'' — тунец менән.
* ''Pizza ai frutti di mare'' — диңгеҙ продукттары менән.
* ''Pizza Hawaii'' (Гавай) — ветчина һәм [[ананас]] менән, фараз ителеүенсә, америка сығышлы.
* ''Sicilian pizza'' (''Сицилия пиццаһы'') —анчоустар менән (ғәҙәттә квадрат).
Һуңғы ваҡытта вегетариан пиццалар популяр булып китә, улар итһеҙ, һөт ризыҡтарыһыҙ, хатта ҡамыр әҙерләү өсөн ҡулланылған бойҙай ононан тыш булырға мөмкин. Ҡамыр үҙе ваҡланған етен орлоғонан, кишерҙән, сельдерейҙан һәм ҡабаҡтан эшләнә. Бөтә компоненттар ҡушыла, корж формалаша һәм дымды парға әйләндергән приборҙа киптерелә.
Шулай уҡ пицца-десерттары бар: шоколад, еләк, төрлө емештәр һәм еләктәр, вафли пиццеле һ. б.
== Таралыу ==
Пицца башлыса АҠШ-та һәм Европала таралған, унда пиццериялар сылбыры үҫешкән, уларҙың күпселеге заказсы адресына пицца ташыуҙы (тапшырыуҙы) тәҡдим итә.
== Галерея ==
<gallery heights="150" class="center">
Файл:Pizza quattro stagioni.jpg|4 миҙгел
Файл:Calzone04.jpg|[[Кальцоне]]
Файл:HomemadeStromboliAug05.jpg|[[Стромболи (блюдо)|Cтромболи]]
Файл:Matzo pizza.jpg|Израиль пиццаһы-маца
Файл:HK Sheung Wan 喜悅海鮮酒家 Hei Yuet Seafood Restaurant 煎薄鐺 Chinese Pizza Cake May-2010.jpg|Ҡытай (Гонконг)
Файл:Vegetable pizza Denpasar Bali.JPG|Аҡ бәшмәк менән (Бали)
Файл:Kartoffel pizza.jpg|Картуф менән (Дания)
Файл:Pizza with shrimp and salad.jpg|Ҡыҫала һәм салат менән
Файл:Pizza with zucchini.jpg|Цукини менән
Файл:Vegetarian pizza with beans chunks of nutolene and cheese.jpg|Вегетариан пиццаһы сыр менән
Файл:Vegetarian-pizza-top.jpg|Вегетариан пиццаһы рукола менән
Файл:Zeus Pizza Spinat.jpg|Шпинат менән
Файл:PizzellePlate.jpg|Вафли пиццеле
Файл:Грибная пицца.jpg|Бәшмәк пиццаһы
Файл:Пицца на черном тесте.jpg|Ҡара ҡамырҙа пицца
Файл:Римская пицца.jpg|Рим пиццаһы
Файл:Пицца ролл.jpg|Пицца ролл
Файл:Пицца-десерт.jpg|Пицца-десерт
</gallery>
== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|refs=<ref name="heri">{{Статья
|автор = Miller H.
|заглавие = American Pie : How a Neapolitan street food became the most successful immigrant of all
|ссылка = https://www.americanheritage.com/american-pie
|издание = American Heritage
|язык = en
|год = 2006
|месяц = April—May
|том = 57
|выпуск = 2
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20140109222047/http://www.americanheritage.com/print/61679
|archivedate = 2014-01-09
|access-date = 2020-06-29
|deadlink = no
}}</ref>}}
== Әҙәбиәт ==
* {{Fr icon}} {{Китап|заглавие=Larousse gastronomique|часть=Pizza|место=P.|издательство=Larousse|год=1997|страницы=807|страниц=1215|ref=Larousse gastronomique}}
* {{Китап|автор=[[Крысин, Леонид Петрович|Крысин Л. П.]]|часть=Пицца|заглавие=Толковый словарь иноязычных слов|издание=2-е изд., доп|место=М.|издательство=[[Русский язык (издательство)|Русский язык]]|год=2000|страницы=535|страниц=856|серия=Б-ка словарей рус. яз.}}:<br />ПИЦЦА, ы, ''ж''. ({{Lang-it|pizza}} < {{Lang-it|pizzicare}} быть острым). Традиционное итальянское блюдо: тонкая лепёшка из теста с запечёнными на ней под соусом кусочками мяса, сыра, овощей и др.
* Похлёбкин В. В. Пицца // Кулинарный словарь. — М.: Издательство «Э», 2015. — С. 290. — 456 с. — 4000 экз. — <nowiki>ISBN 978-5-699-75127-3</nowiki>.
* {{Китап|ответственный=Отв. ред. В. В. Бурцева, Н. М. Семенова|заглавие=Словарь иностранных слов|часть=Пицца|издание=4-е изд. стер|место=М.|издательство=Русский язык-Медиа|год=2007|страницы=512|страниц=817}}
[[Категория:Итальян аш-һыуы]]
[[Категория:Бәлештәр]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:Урам ризығы]]
[[Категория:Пицца]]
22tw7tx8rtvczj1879tadsho98ejij2
1146747
1146744
2022-07-21T17:00:33Z
Aidar254
16673
wikitext
text/x-wiki
{{Блюдо|год=XVI быуат <small>(яҡынса)</small>|изображение=Eq it-na pizza-margherita sep2005 sml.jpg|подпись=Помидор соусы, сыр һәм үләндәр менән традицион «Маргарита» пиццаһы|национальная кухня=Итальян аш-һыуы|основные компоненты=сүпрә йәймәһе, томат соусы, сыр, йәшелсә|страна происхождения={{Флагификация|Италия}}|оригинальное название={{lang-it|Pizza}}}}
[[Категория:Блюда по алфавиту]]
'''Пицца''' ({{lang-it|Pizza}}) — [[Италия|итальян]] ризығы, ул түңәрәк сүпрә көлсәһе рәүешендә, өҫтән томат соусынан, [[Сыр|сырҙан]] һәм йыш ҡына ит, йәшелсә, бәшмәк һәм башҡа аҙыҡ-түлек кеүек башҡа ингредиенттарҙан бешерелә. Ҙур булмаған пиццаны ҡайһы берҙә ''пиццетта'' тип атайҙар. Пицца әҙерләү буйынса махсуслашҡан ашнаҡсы — ''пиццайоло.''
== Тарихы ==
[[Файл:Pizzaiolo-1830.jpg|мини|207x207пкс|1830 йылғы картинала пицца (''пиццайоло'') һатыусыһы]]
«Пицца» һүҙе тәүҙә италияның үҙәк ҡалаһы Гаэтаның латин телендәге тексында, һуңынан [[Византия империяһы]] составында, беҙҙең эраның 997 йылында барлыҡҡа килә; текста әйтелгәнсә, билдәле бер мөлкәтте ҡуртымға алыусы Гэта епископына һәр [[Раштыуа]]ла ''duodecim pizze'' («ун ике пицца») һәм һәр [[Пасха]] йәкшәмбеһенә тағы ун ике пицца бирергә тейеш.<ref>{{Cite web|subtitle=2003-01-15}}</ref><ref>{{Китап|ссылка=http://worldcat.org/oclc/956188522|автор=Riciniello, Salvatore.|заглавие=Codice diplomatico gaetano Vol. 5: Carte 258-334 Anni 1086-1140|год=2002|издательство=Graficart}}</ref>
Пиццаның прототибы булып боронғо гректар һәм римлеләрҙең өйҙәрендә икмәк киҫәктәрендә бирелгән ризыҡтар тора. 1522 йылда Европаға [[Помидор|помидорҙар]] индереү менән бәйле Неаполдә беренсе тапҡыр итальян пиццаһы барлыҡҡа килә. XVII быуатта итальян крәҫтиәндәре өсөн ''пиццайоло'' ({{lang-it|pizzaiolo}}) тигән айырым икмәк бешереү ырыуы барлыҡҡа килә.
АҠШ-ҡа пицца [[XIX быуат]]тың икенсе яртыһында, итальян иммигранттары менән бергә килеп эләгә һәм тәүге тапҡыр, күрәһең, [[Чикаго]]ла барлыҡҡа килә. [[1957 йыл]]да пицца-ярымфабрикат барлыҡҡа килә. XX быуат аҙағына туңдырылған әҙер ярымфабрикаттар киң таралыу ала, уларҙы ҡулланыр алдынан микротулҡынлы мейестә йәки электро-мейестә йылытыу ҙа етә.
== Әҙерләү ==
[[Файл:Hand-tossed_pizza.jpg|мини|244x244пкс|Ҡамырҙы һуҙыуҙың һоҡланғыс техникаһы]]
[[Файл:Stenugn.jpg|мини|200x200пкс|Утынлы мейестә пицца бешереү]]
Итальян пиццаһы өсөн классик ҡаты сортлы бойҙайҙың махсус ононан эшләнә, аҡһым миҡдары 14-15 %, тәбиғи әсеткеләрҙән (әсетмә)<ref>{{Cite web|url=http://www.nonsprecare.it/ricetta-pizza-con-pasta-madre|title=Классическая итальянская пицца на натуральных дрожжах (закваске)|author=Redazione|date=2014-05-08|publisher=www.nonsprecare.it|access-date=2014-09-04|archive-date=2014-09-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20140904212038/http://www.nonsprecare.it/ricetta-pizza-con-pasta-madre|deadlink=no}}</ref>, тоҙ, һыу һәм [[зәйтүн майы]]. Ҡамырҙы ҡул менән бутайҙар һәм ике сәғәтлек ялға ебәрәләр, шунан һуң уны шарҙарға бүләләр һәм оҙайлы ялға ебәрәләр — яҡынса 8 сәғәт. Ҡулдар менән ҡамыр шарҙары түңәрәк формала йәйелә һәм һуҙыла. Классик пицца ҡамырының ҡалынлығы — яҡынса 3-4 миллиметр, ҡамыр нигеҙенең диаметры — 31-32 сантиметр. Ҡамыр томат соусы йәки уның аналогтары менән ҡаплана, мәҫәлән, аҡ (ҡаймаҡлы) соус. Бынан һуң теләһә ниндәй эслек өҫтәлергә мөмкин. Теләһә ниндәй пиццаның алыштырғыһыҙ атрибуты — сыр. Ҡағиҙә булараҡ, был моцарелла, әммә башҡа итальян сырҙары ла булырға мөмкин: пекорино романо, пармезан һәм башҡалар. Рецепты буйынса пиццаға төрлө тәмләткестәр һибәләр, мәҫәлән, орегано, ҡара борос һәм [[Райхан|йәшел базилик]], еңелсә зәйтүн майы һибелә. Бынан тыш, пицца өсөн әҙерләнгән томат соусына йәшел базилик, тәмләткестәр, май өҫтәргә мөмкин.<gallery mode="packed" heights="140" caption="Эслек өҫтәү тәртибе ">
Файл:20140704-0549 Balboa Peninsula.JPG|Соус һылау
Файл:20140704-0567 Balboa Peninsula.JPG|Сыр һәм
Файл:20140704-0575 Balboa Peninsula.JPG|колбаса һалыу
</gallery>
[[Файл:Pizza_wheel_(2015-04-28).jpg|мини|180x180пкс|<center>Пицца өсөн бысаҡ</center>]]
Әҙер пиццаны махсус бысаҡ менән киҫәләр. Ҙур булмаған порцион ''пиццеттар'' бар, улар киҫеүҙе талап итмәй.
== Төрҙәре ==
Пиццаның эслек рецептына ҡарап күп төрлө.
* ''Pizza alla marinara'' (Маринара) — помидор, һарымһаҡ, зәйтүн майы һәм орегано (өҫтәмә рәүештә анчоустар һәм каперҙар) менән.
* ''Pizza Margherita'' (Маргарита) — помидор, моцарелла (ҡайһы берҙә пармезан менән өҫтәмә һибелгән), зәйтүн майы һәм [[Райхан|базилик]] менән. Томатһыҙ Маргарита ''Margherita bianca'' тип атала.
* ''Pizza Napolitana/Napoli'' («Неаполитан») —[[помидор]], моцарелла, пармезан, анчоустар, [[зәйтүн майы]], орегано һәм базилик менән (ысын неаполитан пиццаһын тик утын мейесендә генә бешерергә кәрәк)
* ''Pizza con le cozze'' — ҡабырсаҡтар, һарымһаҡ, зәйтүн майы һәм [[Петрушка үләне|петрушка менән]].
* ''Pizza alle vongole'' — венеркалар (ике эре моллюскылар), помидорҙар, һарымһаҡ, зәйтүн майы һәм орегано.
* ''Pizza aglio e olio'' — эҫе [[зәйтүн майы]], унда бер аҙ ҡыҙҙырылған [[һарымһаҡ]] һәм [[Мәтрүшкә|орегано]].
* ''Pizza aglio, olio e pomodoro'' — зәйтүн майы, һарымһаҡ, орегано һәм помидор.
* ''Pizza Regina'' — помидор, моцарелла, шампиньон, ветчина, орегано (ҡайһы берҙә ҡара зәйтүн менән дә).
* ''Pizza capricciosa'' (Пицца капричоза) — помидор, моцарелла, бәшмәктәр, артишоктар, йәшел йәки ҡара зәйтүн менән.<ref>''Braimbridge, Sophie; Glynn, Joanne'' Food of Italy. — Murdoch Books, 2005. — '''P. 167'''. ISBN 1740454642</ref>
* ''Pizza ai quattro formaggi'' (Дүрт сыр) —томат йәки сыр соусы һәм дүрт төрлө сыр сорттары менән.
* ''Pizza quattro stagioni'' (Дүрт миҙгел) — дөйөм ингредиенты булып помидорҙар тора. Пицца дүрт өлөшкә бүленгән, уларҙың һәр береһе йыл миҙгелдәренең береһен аңлата:
** Яҙ: зәйтүн һәм артишоктар;
** Йәй: салями һәм ҡара борос;
** Көҙ: помидорҙар һәм моцарелла (Маргарита кеүек);
** Ҡыш: бәшмәктәр һәм бешерелгән йомортҡалар.
* ''Pizza ai funghi e salsicce (или boscaiola)'' (Фунги) — моццарелла, бәшмәк, колбаса менән, помидорлы йәки помидорһыҙ.
* ''Pizza Diabola'' (Диабола) — салями һәм осло калабрий боросо менән пицца.
* ''Pizza al tonno'' — тунец менән.
* ''Pizza ai frutti di mare'' — диңгеҙ продукттары менән.
* ''Pizza Hawaii'' (Гавай) — ветчина һәм [[ананас]] менән, фараз ителеүенсә, америка сығышлы.
* ''Sicilian pizza'' (''Сицилия пиццаһы'') —анчоустар менән (ғәҙәттә квадрат).
Һуңғы ваҡытта вегетариан пиццалар популяр булып китә, улар итһеҙ, һөт ризыҡтарыһыҙ, хатта ҡамыр әҙерләү өсөн ҡулланылған бойҙай ононан тыш булырға мөмкин. Ҡамыр үҙе ваҡланған етен орлоғонан, кишерҙән, сельдерейҙан һәм ҡабаҡтан эшләнә. Бөтә компоненттар ҡушыла, корж формалаша һәм дымды парға әйләндергән приборҙа киптерелә.
Шулай уҡ пицца-десерттары бар: шоколад, еләк, төрлө емештәр һәм еләктәр, вафли пиццеле һ. б.
== Таралыу ==
Пицца башлыса АҠШ-та һәм Европала таралған, унда пиццериялар сылбыры үҫешкән, уларҙың күпселеге заказсы адресына пицца ташыуҙы (тапшырыуҙы) тәҡдим итә.
== Галерея ==
<gallery heights="150" class="center">
Файл:Pizza quattro stagioni.jpg|4 миҙгел
Файл:Calzone04.jpg|[[Кальцоне]]
Файл:HomemadeStromboliAug05.jpg|[[Стромболи (блюдо)|Cтромболи]]
Файл:Matzo pizza.jpg|Израиль пиццаһы-маца
Файл:HK Sheung Wan 喜悅海鮮酒家 Hei Yuet Seafood Restaurant 煎薄鐺 Chinese Pizza Cake May-2010.jpg|Ҡытай (Гонконг)
Файл:Vegetable pizza Denpasar Bali.JPG|Аҡ бәшмәк менән (Бали)
Файл:Kartoffel pizza.jpg|Картуф менән (Дания)
Файл:Pizza with shrimp and salad.jpg|Ҡыҫала һәм салат менән
Файл:Pizza with zucchini.jpg|Цукини менән
Файл:Vegetarian pizza with beans chunks of nutolene and cheese.jpg|Вегетариан пиццаһы сыр менән
Файл:Vegetarian-pizza-top.jpg|Вегетариан пиццаһы рукола менән
Файл:Zeus Pizza Spinat.jpg|Шпинат менән
Файл:PizzellePlate.jpg|Вафли пиццеле
Файл:Грибная пицца.jpg|Бәшмәк пиццаһы
Файл:Пицца на черном тесте.jpg|Ҡара ҡамырҙа пицца
Файл:Римская пицца.jpg|Рим пиццаһы
Файл:Пицца ролл.jpg|Пицца ролл
Файл:Пицца-десерт.jpg|Пицца-десерт
</gallery>
== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|refs=<ref name="heri">{{Статья
|автор = Miller H.
|заглавие = American Pie : How a Neapolitan street food became the most successful immigrant of all
|ссылка = https://www.americanheritage.com/american-pie
|издание = American Heritage
|язык = en
|год = 2006
|месяц = April—May
|том = 57
|выпуск = 2
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20140109222047/http://www.americanheritage.com/print/61679
|archivedate = 2014-01-09
|access-date = 2020-06-29
|deadlink = no
}}</ref>}}
== Әҙәбиәт ==
* {{Fr icon}} {{Китап|заглавие=Larousse gastronomique|часть=Pizza|место=P.|издательство=Larousse|год=1997|страницы=807|страниц=1215|ref=Larousse gastronomique}}
* {{Китап|автор=[[Крысин, Леонид Петрович|Крысин Л. П.]]|часть=Пицца|заглавие=Толковый словарь иноязычных слов|издание=2-е изд., доп|место=М.|издательство=[[Русский язык (издательство)|Русский язык]]|год=2000|страницы=535|страниц=856|серия=Б-ка словарей рус. яз.}}:<br>ПИЦЦА, ы, ''ж''. ({{Lang-it|pizza}} < {{Lang-it|pizzicare}} быть острым). Традиционное итальянское блюдо: тонкая лепёшка из теста с запечёнными на ней под соусом кусочками мяса, сыра, овощей и др.
* Похлёбкин В. В. Пицца // Кулинарный словарь. — М.: Издательство «Э», 2015. — С. 290. — 456 с. — 4000 экз. — <nowiki>ISBN 978-5-699-75127-3</nowiki>.
* {{Китап|ответственный=Отв. ред. В. В. Бурцева, Н. М. Семенова|заглавие=Словарь иностранных слов|часть=Пицца|издание=4-е изд. стер|место=М.|издательство=Русский язык-Медиа|год=2007|страницы=512|страниц=817}}
[[Категория:Итальян аш-һыуы]]
[[Категория:Бәлештәр]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:Урам ризығы]]
[[Категория:Пицца]]
26xifv5hg2ekmawm2ae6qyrcce425pe
Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Aigulrad1083
3
184227
1146752
2022-07-21T17:28:22Z
ZUFAr
191
"Һеҙҙе википедияла күреүебеҙгә шатбыҙ! --~~~~" исемле яңы бит булдырылған
wikitext
text/x-wiki
Һеҙҙе википедияла күреүебеҙгә шатбыҙ! --[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 17:28, 21 июль 2022 (UTC)
ljdz9dwrhedb0vvsua13dszwvz6bjbx
Ҡатнашыусы:Aigulrad1083
2
184228
1146753
2022-07-21T17:29:09Z
ZUFAr
191
"{{Ҡалып:Стаж UserBox|year=2022|month=07|day=21}}" исемле яңы бит булдырылған
wikitext
text/x-wiki
{{Ҡалып:Стаж UserBox|year=2022|month=07|day=21}}
28c0fm4d456qz036m5er9mlljb71v7x