Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="ba">
  <siteinfo>
    <sitename>Википедия</sitename>
    <dbname>bawiki</dbname>
    <base>https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Медиа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Махсус</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Ҡатнашыусы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Ҡатнашыусы менән һөйләшеү</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Википедия</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Википедия буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Файл буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Ҡалып</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Ҡалып буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Белешмә</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Белешмә буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Категория</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Категория буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Портал буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Проект</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Проект буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Модуль буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Гаджет</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Гаджет буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Гаджет билдәһе</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Гаджет билдәһе буйынса фекерләшеү</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев</title>
    <ns>3</ns>
    <id>1631</id>
    <revision>
      <id>1146991</id>
      <parentid>1113932</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T09:11:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тикшереү өсөн */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47896" xml:space="preserve">Бөгөн {{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}} &lt;br&gt;
&lt;!-- архив йылдары тәртибен үҙгәртмәҫкә --&gt;
{{Архив|2006 йыл|2007 йыл|ғинуар 2008 — ноябрь 2012|декабрь 2012 — ғинуар 2014|2015—2017}}

== Ҡоролтайҙа һорау ==
Сәләм! Яңы 2018 йыл менән! Викимәғлүмәттә тел бүлектәренә һылтанмалар: [https://www.wikidata.org/wiki/Q1035516 ҠОМАНДАР]/[https://www.wikidata.org/wiki/Q682597 ҠЫПСАҠТАР]. --[[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 16:33, 1 ғинуар 2018 (UTC)

== Тағы бер танытма менән ==
* Журналистар союзының «иҫкерәк» ағзалары һәм үҙемдең исемдән был ижади берекмәгә ҡабул ителеү менән ихлас һәм ҡайнар тәбрик итәм. Бар йүнәлештә лә яңынан-яңы уңыштар, ныҡлы һаулыҡ теләйем! --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 10:28, 2 апрель 2018 (UTC)
*: Рәхмәт. Ҡайҙа хәбәр бар? Мин белмәйем әле. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 11:58, 2 апрель 2018 (UTC)
**Һы... ФБ-ны ҡарағыҙ...--[[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|З. ӘЙЛЕ]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:З. ӘЙЛЕ|әңгәмә]]) 12:06, 2 апрель 2018 (UTC)

== Тикшереү өсөн ==
{{#tag:timeline|
ImageSize = width:800 height:auto barincrement:15
PlotArea = left:110 bottom:100 top:30 right:20
Alignbars = justify
DateFormat = dd/mm/yyyy
Period = from:01/01/1992 till:{{#time:d/m/Y}}
TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy
ScaleMajor = increment:3 start:1992
ScaleMinor = increment:3 start:1992

Colors =
  id:studio  value:black       legend:Studio_albums

LineData =
  layer:back
  color:studio

  at:01/01/1993
  at:01/01/1994
  at:01/01/1997
  at:01/01/1999
  at:01/01/2010

BarData =
 bar:Kaigal text:Kaigal-ool Khovalyg
 bar:Sayan text:Sayan Bapa
 bar:Alexander text:Alexander Bapa
 bar:Alexei text:Alexei Saryglar
 bar:Albert text:Albert Kuvezin
 bar:Anatoli text:Anatoli Kuular
 bar:Andrey text:Andrey Mongush
 bar:Radik text:Radik Tülüsh

PlotData=
 width:3
 bar:Kaigal from:01/01/1992 till:end
 bar:Sayan from:01/01/1992 till:end
 bar:Alexander from:01/01/1992 till:31/12/1994
 bar:Alexei from:01/01/1995 till:end
 bar:Albert from:01/01/1992 till:31/12/1992
 bar:Anatoli from:01/01/1993 till:01/07/2002
 bar:Andrey from:01/01/2003 till:31/12/2004
 bar:Radik from:01/01/2005 till:end
}}
 
{{Автонумерация
 | Столбцов   = 3| Заголовок2 = Мәҡәләләр| Заголовок3 = Мәҡәләләр һәм мәрәйҙәр һаны
 |       |
''Яңы мәҡәләләр:''&lt;br /&gt;
# {{Pagesize|Шафиҡова Гөлсирә Мазһар ҡыҙы}}
# {{Pagesize|Захаров Вадим Петрович}}
# {{Pagesize|Әйүпова Зилара Ғайса ҡыҙы}} 

''Тулыландырыу:''&lt;br /&gt;
# [[Теләш (Мәсетле районы)|Теләш]]  (4836)
# [[Һабанаҡ]] (2583)
}}

==Turkish Wikipedia ==
Инглиз теле: Sorry, I don't know &quot;Башҡорт теле&quot;, i can speak Turkish or English. --[[Ҡатнашыусы:Ahmet Turhan|Ahmet Turhan]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ahmet Turhan|әңгәмә]]) 16:46, 7 июль 2018 (UTC)
== Хоккейсы2 ҡалыбы ==
{{t|Хоккейсы2}} ҡалыбында халыҡ-ара миҙалдар тигән бүлеге менән нимәлер булған. [[Воробьёв Дмитрий Сергеевич]] битендә был хата күренә. Төҙәтергә ярҙам итегеҙсе әле.--[[Ҡатнашыусы:Башҡорт хоккейы|Башҡорт хоккейы]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Башҡорт хоккейы|әңгәмә]]) 12:44, 24 июль 2018 (UTC)
:{{u|Башҡорт хоккейы}} УК ҡалыбы аша яҡшыраҡ түгелме?--[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 15:03, 24 июль 2018 (UTC)

== Invitation from WAM 2018 ==

[[File:Wikipedia Asian Month Logo.svg|right|200px]]

Hi WAM organizers!

Hope you receive your postcard successfully! Now it's a great time to '''[[:m:Wikipedia_Asian_Month_2018#Communities_and_Organizers|sign up at the 2018 WAM]]''', which will still take place in November. Here are some updates and improvements we will make for upcoming WAM. If you have any suggestions or thoughts, feel free to discuss on [[:m:Talk:Wikipedia Asian Month|the meta talk page]].

# We want to host many onsite Edit-a-thons all over the world this year. If you would like to host one in your city, please [[:m:Wikipedia Asian Month 2018/Onsite edit-a-thon|take a look and sign up at this page]]. 
# We will have many special prize provided by Wikimedia Affiliates and others. [[:m:Wikipedia Asian Month 2018/Event Partner|Take a look at here]]. Let me know if your organization also would like to offer a similar thing.
# Please encourage other organizers and participants to sign-up in this page to receive updates and news on Wikipedia Asian Month.
If you no longer want to receive the WAM organizer message, you can remove your username at [[:m:Global message delivery/Targets/Wikipedia Asian Month Organisers|this page]].

Reach out the WAM team here at the [[:m:Talk:Wikipedia Asian Month 2018|meta talk page]] if you have any questions.

Best Wishes,&lt;br /&gt;
[[:m:User:Saileshpat|Sailesh Patnaik]] using [[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 16:03, 23 сентябрь 2018 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Saileshpat@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Asian_Month_Organisers&amp;oldid=18097905 --&gt;

== Results from global Wikimedia survey 2018 are published ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Hello! A few months ago the [https://www.http://wikimediafoundation.org Wikimedia Foundation] invited you to take a survey about your experiences on Wikipedia. You signed up to receive the results.
[https://meta.wikimedia.org/wiki/Community_Engagement_Insights/2018_Report The report is now published on Meta-Wiki!] We asked contributors 170 questions across many different topics like diversity, harassment, paid editing, Wikimedia events and many others.

Read the report or watch the [https://www.youtube.com/watch?v=qGQtWFP9Cjc presentation], which is available only in English.
Add your thoughts and comments to the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Talk:Community_Engagement_Insights/2018_Report report talk page].
Feel free to share the report on Wikipedia/Wikimedia or on your favorite social media. Thanks!&lt;br /&gt;
--&lt;bdi lang=&quot;en&quot;&gt;[[m:User:EGalvez (WMF)|EGalvez (WMF)]]&lt;/bdi&gt;
&lt;/div&gt; 19:25, 1 октябрь 2018 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:EGalvez (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Engagement_Insights/MassMessages/2018_Report_is_published/ot&amp;oldid=18435587 --&gt;

== Электрон китапхана ==

{{u|Диана Әхмәтова}}, {{u|SV210874}} — проект ҡатнашыусылары. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 15:02, 5 октябрь 2018 (UTC)

== 27 Communities have joined WAM 2018, we're waiting for you! ==

[[File:Wikipedia Asian Month Logo.svg|right|200px]]

Dear WAM organizers!

Wikipedia Asian Month 2018 is now 26 days away! It is time to sign up for 
'''[[:m:Wikipedia_Asian_Month_2018#Communities_and_Organizers|WAM 2018]]''', 

Following are the updates on the upcoming WAM 2018:

* Follow the [[:m:Wikipedia Asian Month 2018/Organiser Guidelines|organizer guidelines]] to host the WAM successfully.
* We want to host many onsite Edit-a-thons all over the world this year. If you would like to host one in your city, please [[:m:Wikipedia Asian Month 2018/Onsite edit-a-thon|take a look and '''sign up''' at this page]]. 
* If you or your affiliate wants to organize an event partnering with WAM 2018, Please [[:m:Wikipedia Asian Month 2018/Event Partner|'''Take a look''' at here]].
* Please encourage other organizers and participants to sign-up in [[:m:Global message delivery/Targets/Wikipedia Asian Month Organisers|this page]] to receive updates and news on Wikipedia Asian Month.


If you no longer want to receive the WAM organizer message, you can remove your username at [[:m:Global message delivery/Targets/Wikipedia Asian Month Organisers|this page]].

Reach out the WAM team here at the [[:m:Talk:Wikipedia Asian Month 2018|meta talk page]] if you have any questions.

Best Wishes,&lt;br /&gt;
[[:m:User:Wikilover90|Wikilover90]] using ~~&lt;includeonly&gt;~&lt;/includeonly&gt;~~
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Saileshpat@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Asian_Month_Organisers&amp;oldid=18448358 --&gt;

== WAM Organizers Update ==

Hi WAM Organizer! Hopefully, everything works just fine so far! '''[[:m:Talk:Wikipedia Asian Month 2018|Need Help Button''', post in any language is fine]]
* Here are some recent updates and clarification of rules for you, and as always, let me know if you have any idea, thought or question.
** Additional souvenirs (e.g. postcard) will be sent to Ambassadors and active organizers.
** A participant's article count is combined on all language Wikipedias they have contributed to
** Only Wikipedia Asian Month on Wikipedia or Wikivoyage projects count (no WikiQuote, etc.)
** The global top 3 article count will only be eligible on Wikipedias where the WAM article requirement is at least 3,000 bytes and 300 words.
** If your community accepts an extension for articles, you should set up a page and allow participants to submit their contributions there.
** In case of redirection not allowed submitting in Fountain tool, a workaround is to delete it, copy and submit again. Or a submission page can be used too.
** Please make sure enforce the rules, such as proper references, notability, and length.
** International organizers will double check the top 3 users' accepted articles, so if your articles are not fulfilling the rules, they might be disqualified. We don't want it happened so please don't let us make such a decision.

Please feel free to contact me and WAM team on [[m:Talk:Wikipedia Asian Month 2018|meta talk page]], send me an email by Email this User or chat with me on facebook. For some languages, the activity for WAM is very less, If you need any help please reach out to us, still, 12 more days left for WAM, Please encourage your community members to take part in it.

If you no longer want to receive the WAM organizer message, you can remove your username at [[:m:Global message delivery/Targets/Wikipedia Asian Month Organisers|this page]].

Best Wishes,&lt;br /&gt;
Sailesh Patnaik&lt;br /&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Saileshpat@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Asian_Month_Organisers&amp;oldid=18557757 --&gt;

== What's Next (WAM)! ==

Congratulations! The Wikipedia Asian Month has ended successfully and you've done amazing work of organizing. What we've got and what's next?
; Tool problem
: If you faced problem submitting articles via judging tool, use [[:m:Wikipedia Asian Month 2018/late submit|this meta page]] to do so. Please spread this message with local participants.
; Here are what will come after the end of WAM
* Make sure you judge all articles before December 7th, and participants who can improve their contribution (not submit) before December 10th. 
* Participates still can submit their contribution of November before December 5th at [[:m:Wikipedia Asian Month 2018/late submit|'''this page''']]. Please let your local wiki participates know. Once you finish the judging, please update [[:m:Wikipedia Asian Month 2018/Status|'''this page''']] after December 7th
* There will be three round of address collection scheduled: December 15th, December 20th, and December 25th. 
*  Please report the local Wikipedia Asian Ambassador (who has most accepted articles) [[:m:Wikipedia Asian Month 2018/Ambassadors|'''on this page''']], if the 2nd participants have more than 30 accepted articles, you will have two ambassadors.
* There will be a progress page for the postcards.

; Some Questions
* In case you wondering how can you use the WAM tool (Fountain) in your own contest, contact the developer [[:m:User:Ле Лой|Le Loi]] for more information.

Thanks again, Regards &lt;br&gt;
[[User:Saileshpat|Sailesh Patnaik]] using [[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 04:59, 3 декабрь 2018 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Saileshpat@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Asian_Month_Organisers&amp;oldid=18652404 --&gt;

== WAM Postcard collection ==

Dear organiser,

Thanks for your patience, I apologise for the delay in sending the Google form for address collection. Please share [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScoZU2jEj-ndH3fLwhwG0YBc99fPiWZIfBB1UlvqTawqTEsMA/viewform this form] and the message with the participants who created 4 or more than 4 articles during WAM. We will send the reminders directly to the participants from next time, but please ask the participants to fill the form before January 10th 2019. 

Things to do:
#If you're the only organiser in your language edition, Please accept your article, keeping the WAM guidelines in mind.
#Please report the local Wikipedia Asian Ambassador (who has most accepted articles) [[:m:Wikipedia Asian Month 2018/Ambassadors|'''on this page''']], if the 2nd participants have more than 30 accepted articles, you will have two ambassadors.
#Please update the status of your language edition in [[:m:Wikipedia Asian Month 2018/Status|'''this page''']].


Note: This form is only accessed by WAM international team. All personal data will be destroyed immediately after postcards are sent. If you have problems accessing the google form, you can use [[:m:Special:EmailUser/Saileshpat|Email This User]] to send your address to my Email. Thanks :) --[[:m:User:Saileshpat|Saileshpat]] using [[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 21:15, 19 декабрь 2018 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Saileshpat@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Asian_Month_Organisers&amp;oldid=18711123 --&gt;

== Invitation to Organize Wiki Loves Love 2019 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

[[File:WLL Subtitled Logo subtitled b (transparent).svg|frameless|right]]

[[c:Special:MyLanguage/Commons:Wiki Loves Love 2019|Wiki Loves Love]] (WLL) is an International photography competition of Wikimedia Commons to subject love testimonials happening in the month of February 2019.

The primary goal of the competition is to document love testimonials through human cultural diversity such as monuments, ceremonies, snapshot of tender gesture, and miscellaneous objects used as symbol of love; to illustrate articles in the worldwide free encyclopedia Wikipedia, and other Wikimedia Foundation (WMF) projects. February is around the corner and Wiki Loves Love team invites you to organize and promote WLL19 in your country and join hands with us to celebrate love and document it on Wikimedia Commons. The theme of 2019 is '''Festivals, ceremonies and celebrations of love'''.

To organize Wiki Loves Love in your region, sign up at WLL [[:c:Commons:Wiki Loves Love 2019/Organise|Organizers]] page. You can also simply support and spread love by helping us [[c:Special:MyLanguage/Commons:Wiki Loves Love 2019|translate]] the commons page in your local language which is open for translation.

The contest starts runs from 1-28 February 2019. Independent from if there is a local contest organised in your country, you can help by making the photo contest Wiki Loves Love more accessible and available to more people in the world by translating the upload wizard, templates and pages to your local language. See for an overview
of templates/pages to be translated at our [[:c:Commons:Wiki Loves Love 2019/Translations|Translations page]].

Imagine...The sum of all love!

[[:c:Commons:Wiki Loves Love 2019/International Team|Wiki Loves Love team]]

--[[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 12:33, 6 ғинуар 2019 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Tiven2240@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wiki_Loves_Love&amp;oldid=18760999 --&gt;

== [[Безымянный приток Малой Хэяхи]] ==

Здравствуйте. У данной реки нет гидронима, это ошибка ГВР. Вероятно лучше удалить вслед за Рувики. [[Ҡатнашыусы:Мастер теней|Мастер теней]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Мастер теней|әңгәмә]]) 00:27, 23 ғинуар 2019 (UTC)

== Бөрйән районы ==

ниңә улай итәһегеҙ. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 07:28, 17 апрель 2019 (UTC)

== [[Бәҙретдинов Сәлимйән Миңләхмәт улы/Библиография]] ==

Сәләм! Айырым мәҡәлә булараҡ исемен [[Ризаитдин Фәхретдиновтың библиографияһы]] һымаҡ үҙгәртергә тәҡдим итәм.--[[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 00:26, 4 сентябрь 2019 (UTC)
* [[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]].  Кәңәш өсөн рәхмәт. Шулай итербеҙ. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 07:36, 4 сентябрь 2019 (UTC)

== Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

The Wikimedia Foundation is asking for your feedback in a survey about your experience with {{SITENAME}} and Wikimedia. The purpose of this survey is to learn how well the Foundation is supporting your work on wiki and how we can change or improve things in the future. The opinions you share will directly affect the current and future work of the Wikimedia Foundation.

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(ceewps,act5) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 14:48, 6 сентябрь 2019 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:RMaung (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(cee_wps,act5)&amp;oldid=19352615 --&gt;

== Баш бит ==

Сәләм. Теркәлмәгән ҡатнашыусылар өсөн баш биттәге дата ике көнгә һуңлай (Бөгөн: 18 сентябрь), шуны мөмкин булһа зинһар төҙәтегеҙ. Рәхмәт. --[[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 07:49, 20 сентябрь 2019 (UTC)
: [[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]], уны мин төҙәтә алмайым. Фабрикаторға яҙырға кәрәк. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 17:17, 20 сентябрь 2019 (UTC)
:: Адресын ебәрегеҙ, яҙырмын. --[[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 14:18, 10 октябрь 2019 (UTC)

== Invitation from WAM 2019 ==

[[File:WAM logo without text.svg|right|200px]]
Hi WAM organizers!

Hope you are all doing well! Now it's a great time to '''[[:m:Wikipedia Asian Month 2019#Communities_and_Organizers|sign up for the 2019 Wikipedia Asian Month]]''', which will take place in November this year (29 days left!). Here are some updates and improvements we will make for upcoming WAM. If you have any suggestions or thoughts, feel free to discuss on [[:m:Talk:Wikipedia Asian Month 2019|the meta talk page]].

#Please add your language project by 24th October 2019. Please indicate if you need multiple organisers by 29th October.
#Please update your community members about you being the organiser of the WAM.
#We want to host many onsite Edit-a-thons all over the world this year. If you would like to host one in your city, please [[:m:Wikipedia Asian Month 2019/Onsite edit-a-thon|take a look and sign up at this page]]. 
#Please encourage other organizers and participants to sign-up [[:m:Global message delivery/Targets/Wikipedia Asian Month Organisers|in this page]] to receive updates and news on Wikipedia Asian Month.
#If you no longer want to receive the WAM organizer message, you can remove your username at [[:m:Global message delivery/Targets/Wikipedia Asian Month Organisers|this page]].

Reach out the WAM team here at the [[:m:Talk:Wikipedia Asian Month 2019|meta talk page]] if you have any questions.

Best Wishes,&lt;br /&gt;
[[User:Saileshpat|Sailesh Patnaik]] using [[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 17:03, 2 октябрь 2019 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Saileshpat@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Asian_Month_Organisers&amp;oldid=19195667 --&gt;

== Мәғлүмәт ==

Сәләм. Страницы обновляемые ботами: [[:ru:Портал:Башкортостан/Проблемные статьи]] и [[:ru:Портал:Башкортостан/К удалению]].--[[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 19:09, 18 октябрь 2019 (UTC)

== Кәрәкле һылтанмалар ==
[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм]] ағай, кәрәк булыр, алып ҡуйығыҙ :)
*[https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Instructional_handouts_on_using_Wikipedia/Bashkir_language?fbclid=IwAR0MgcC6Vj3c6VQ4k4fVxlmlzeiyGSrh3eC5EyF7lsKFPhhRUe590aTNYAs Презентация, альбом]
*[https://commons.wikimedia.org/?oldid=257924996&amp;fbclid=IwAR3WrGZs1EdqnoESvwDPxudXCt_KAdihxyTg7dc9dfDXgFCE_bDm4N4NTig разрешение на фото и тд]
* [http://ba.wikiscan.org/?menu=userstats&amp;usort=edit&amp;bot=0&amp;detail=0&amp;fbclid=IwAR0cAcZFbR5H2SD43SkVsrEhiEkFF1KW5us0qtI40XCYcdbolhD7EzWvQIY Активность за весь период]
{{Рәхмәт}}--[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 09:29, 6 февраль 2020 (UTC)

== Башкирский перевод ==

Здравствуйте.

Можете ли вы перевести статьи  [[:ru:Список бакинской городской скульптуры]] (просто как статья [[Ереван ҡалаһындағы һынлы һәйкәлдәр исемлеге]]) и [[:ru:Азербайджанский государственный академический национальный драматический театр]] в Башкирской Википедии?

Они не должны быть длинными.

Искренне Ваш, [[Ҡатнашыусы:Gartok|Gartok]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Gartok|әңгәмә]]) 17:32, 30 март 2020 (UTC)

== Unlocking, разблокировка участника  Ayratayrat ==

Мин башҡорт телендә бер нисә мәҡәлә өҫтәргә теләр инем. блоклауҙы бөтөнләй бөтөр, зинһар. Рәхмәт--Ayratayrat([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ayratayrat|әңгәмә]]) --05:19, 15 май 2020 (UTC)

== [[wmru:Конкурсы/Вики любит футбол|Конкурс «Вики любит футбол»]]: абсолютному победителю ==

{| style=&quot;background:#FDFFE7; border: solid 1px #C2C2C2; width: 88%; padding: 2px;&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;middle&quot; width=110px | [[Файл:ALTIN.png|100px|left|Символический кубок конкурса «Вики любит футбол»]]
|style=&quot;font-size: large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;&quot; | '''Приз абсолютным чемпионам конкурса «Вики любит футбол» — Башкирской Википедии''' [[Файл:Trophy.png|100px|right|Символический кубок конкурса «Вики любит футбол»]]
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; border-top: 1px solid #C2C2C2;&quot; | Башкирская Википедия одержала абсолютную победу, победив сразу в двух розыгрышах «Европа» и «Америка», с чем и поздравляем! Думаю, Вам виднее, какой из этих кубков и за какой раздел полагается, но оба они равноценны! Удачи в дальнейшей работе Башкирской Википедии! [[Ҡатнашыусы:Mark Ekimov|Mark Ekimov]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Mark Ekimov|әңгәмә]]) 11:47, 21 июль 2020 (UTC)
|}

== Translation request about a small [[w:simple:United Nations General Assembly Resolution 68/262|wiki-article]] ==

Hello dear Рөстәм, saw your wonderful contribution in Bashkir Wikipedia. In this context I would like to ask you translate [[w:simple:United Nations General Assembly Resolution 68/262|the small article]] into Bashkir, or may be you know somebody who can translate it (english to bashkir, or russian to bashkir), and add it to the wikipedia. Thank you in advance for your support/contribution and best wishes!

== Wikipedia Asian Month 2020 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;[[File:Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg|link=m:Wikipedia_Asian_Month_2020|right|217x217px|Wikipedia Asian Month 2020]]

Hi WAM organizers and participants!

Hope you are all doing well! Now is the time to sign up for [[:m:Wikipedia Asian Month 2020|Wikipedia Asian Month 2020]], which will take place in this November.

'''For organizers:'''

Here are the [[:m:Wikipedia Asian Month 2020/Organiser Guidelines|basic guidance and regulations]] for organizers. Please remember to:

# use '''[https://fountain.toolforge.org/editathons/ Fountain tool]''' (you can find the [[:m:Fountain tool|usage guidance]] easily on meta page), or else you and your participants’ will not be able to receive the prize from WAM team.
# Add your language projects and organizer list to the [[:m:Wikipedia Asian Month 2020#Communities and Organizers|meta page]] before '''October 29th, 2020'''.
# Inform your community members WAM 2020 is coming soon!!!
# If you want WAM team to share your event information on [https://www.facebook.com/wikiasianmonth/ Facebook] / [https://twitter.com/wikiasianmonth twitter], or you want to share your WAM experience/ achievements on our blog, feel free to send an email to info@asianmonth.wiki or PM us via facebook.

If you want to hold a thematic event that is related to WAM, a.k.a. [[:m:Wikipedia Asian Month 2020#Subcontests|WAM sub-contest]]. The process is the same as the language one.

'''For participants:'''

Here are the [[:m:Wikipedia Asian Month 2020#How to Participate in Contest|event regulations]] and [[:m:Wikipedia Asian Month/QA|Q&amp;A information]]. Just join us! Let’s edit articles and win the prizes!

'''Here are some updates from WAM team:'''
#	Due to the [[:m:COVID-19|COVID-19]] pandemic, this year we hope all the Edit-a-thons are online not physical ones. 
#	The international postal systems are not stable enough at the moment, WAM team have decided to send all the qualified participants/ organizers extra digital postcards/ certifications. (You will still get the paper ones!) 
#	Our team has created a [[:m:Wikipedia Asian Month 2020/WAM2020 postcards and certification deliver progress (for tracking)|meta page]] so that everyone tracking the progress and the delivery status. 

If you have any suggestions or thoughts, feel free to reach out the WAM team via emailing '''info@asianmonth.wiki''' or discuss on the meta talk page. If it’s urgent, please contact the leader directly ('''jamie@asianmonth.wiki''').

Hope you all have fun in Wikipedia Asian Month 2020

Sincerely yours,

[[:m:Wikipedia Asian Month 2020/International Team|Wikipedia Asian Month International Team]] 2020.10&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:KOKUYO@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/WAM_2020&amp;oldid=20508138 --&gt;

== [[MediaWiki:Uctop]] ==

Добрый день. Нужно удалить скобки, чтобы они не отображались дважды на страницах вклада ([[Махсус:Өлөштәр]]). [[Ҡатнашыусы:1234qwer1234qwer4|1234qwer1234qwer4]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:1234qwer1234qwer4|әңгәмә]]) 13:33, 12 февраль 2021 (UTC)

== Wikipedia Asian Month 2021 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Hi [[m:Wikipedia Asian Month|Wikipedia Asian Month]] organizers and participants!
Hope you are all doing well! Now is the time to sign up for [[Wikipedia Asian Month 2021]], which will take place in this November.

'''For organizers:'''

Here are the [[m:Wikipedia Asian Month 2021/Rules|basic guidance and regulations]] for organizers. Please remember to:

# use '''[https://fountain.toolforge.org/editathons/ Fountain tool]''' (you can find the [[m:Wikipedia Asian Month/Fountain tool|usage guidance]] easily on meta page), or else you and your participants' will not be able to receive the prize from Wikipedia Asian Month team.
# Add your language projects and organizer list to the [[m:Template:Wikipedia Asian Month 2021 Communities and Organizers|meta page]] before '''October 29th, 2021'''.
# Inform your community members Wikipedia Asian Month 2021 is coming soon!!!
# If you want Wikipedia Asian Month team to share your event information on [https://www.facebook.com/wikiasianmonth Facebook] / [https://twitter.com/wikiasianmonth Twitter], or you want to share your Wikipedia Asian Month experience / achievements on [https://asianmonth.wiki/ our blog], feel free to send an email to [mailto:info@asianmonth.wiki info@asianmonth.wiki] or PM us via Facebook.

If you want to hold a thematic event that is related to Wikipedia Asian Month, a.k.a. [[m:Wikipedia Asian Month 2021/Events|Wikipedia Asian Month sub-contest]]. The process is the same as the language one.

'''For participants:'''

Here are the [[m:Wikipedia Asian Month 2021/Rules#How to Participate in Contest?|event regulations]] and [[m:Wikipedia Asian Month 2021/FAQ|Q&amp;A information]]. Just join us! Let's edit articles and win the prizes!

'''Here are some updates from Wikipedia Asian Month team:'''

# Due to the [[m:COVID-19|COVID-19]] pandemic, this year we hope all the Edit-a-thons are online not physical ones.
# The international postal systems are not stable enough at the moment, Wikipedia Asian Month team have decided to send all the qualified participants/ organizers extra digital postcards/ certifications. (You will still get the paper ones!)
# Our team has created a [[m:Wikipedia Asian Month 2021/Postcards and Certification|meta page]] so that everyone tracking the progress and the delivery status.

If you have any suggestions or thoughts, feel free to reach out the Wikipedia Asian Month team via emailing '''[Mailto:info@asianmonth.wiki info@asianmonth.wiki]''' or discuss on the meta talk page. If it's urgent, please contact the leader directly ('''[Mailto:&amp;#x20;Jamie@asianmonth.wiki jamie@asianmonth.wiki]''').

Hope you all have fun in Wikipedia Asian Month 2021

Sincerely yours,

[[m:Wikipedia Asian Month 2021/Team#International Team|Wikipedia Asian Month International Team]], 2021.10
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Reke@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Asian_Month_Organisers&amp;oldid=20538644 --&gt;

== Стефания Туркевич ==

Здравствуйте, Рөстәм Нурыев, Можете ли вы сделать статью на башкирском языке из этой статьи на татарском языке: [[tt: Стефания Туркевич]]? Спасибо. [[Ҡатнашыусы:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Nicola Mitchell|әңгәмә]]) 16:10, 11 ноябрь 2021 (UTC)

== How we will see unregistered users ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=content/&gt;
Hi!

You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki.

When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed.

Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help.

If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]].

We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January.

Thank you. 
/[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]&lt;section end=content/&gt;
&lt;/div&gt;

18:10, 4 ғинуар 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Johan (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(1)&amp;oldid=22532492 --&gt;

== 2021 йыл ==

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Башҡорт Википедияһы ирекмәндәренең 2021 йылда шәхси эш һөҙөмтәләре !!  !!  !!  !!  !!  !!  !!  !! 
|-
|  ||  || (Викискан сайтынан алынды) ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  || 
|-
|  ||  ||  || Мөхәррирләү ||  || Төҙөү ||  || Текст || Эшләгән ваҡыт ||  || 
|-
| # || Ирекмән  || Дөйөм балл || Дөйөм күләм || Мәҡәләләрҙә || Барлыҡ биттәр || Мәҡәләләр || күләме || Ай || Көн || Сәғәт (h)/минут(m)
|-
| 1 || Айсар || 13 k || 12 k || 10 k || 1,343 || 26 || 2.6 M || 12 || 305 || 757 h
|-
| 2 || Юлдашева Луиза || 9.9 k || 8.5 k || 6.9 k || 1,276 || 653 || 6.8 M || 12 || 231 || 346 h
|-
| 3 || Ryanag || 9.1 k || 7.7 k || 5.7 k || 1,011 || 82 || 1.9 M || 12 || 131 || 172 h
|-
| 4 || Akkashka || 8.4 k || 7.6 k || 6.4 k || 796 || 402 || 8.4 M || 12 || 326 || 510 h
|-
| 5 || Баныу || 7.1 k || 6.4 k || 5.5 k || 632 || 322 || 4.1 M || 12 || 274 || 400 h
|-
| 6 || З. ӘЙЛЕ || 6.1 k || 5.6 k || 3.1 k || 429 || 78 || 3.2 M || 12 || 220 || 277 h
|-
| 7 || Guram52 || 5.6 k || 4.7 k || 3.5 k || 811 || 309 || 2.9 M || 11 || 220 || 217 h
|-
| 8 || ZUFAr || 5 k || 4.3 k || 2.4 k || 646 || 44 || 1.8 M || 12 || 259 || 203 h
|-
| 9 || Таңһылыу || 4.7 k || 3.7 k || 2.7 k || 940 || 456 || 4.3 M || 12 || 197 || 248 h
|-
| 10 || Sherbn || 3.3 k || 2.9 k || 2.5 k || 145 || 80 || 3 M || 10 || 207 || 186 h
|-
| 11 || Рөстәм Нурыев || 3.2 k || 2.5 k || 721 || 357 || 5 || 896 k || 12 || 150 || 131 h
|-
| 12 || Тутыйғош || 2.9 k || 2.5 k || 2 k || 345 || 180 || 4 M || 12 || 201 || 180 h
|-
| 13 || Хаят Йосопова1 || 2.5 k || 2.3 k || 1.8 k || 187 || 99 || 2.3 M || 7 || 123 || 115 h
|-
| 14 || Вәхит || 2.2 k || 1.9 k || 1.5 k || 317 || 150 || 3.6 M || 8 || 134 || 101 h
|-
| 15 || Yadgar9 || 2.1 k || 2 k || 1.7 k || 130 || 109 || 1.6 M || 8 || 91 || 134 h
|-
| 16 || Һәҙиә || 1.5 k || 1.4 k || 1.1 k || 109 || 84 || 1.3 M || 12 || 165 || 101 h
|-
| 17 || Фәнирә Нәбиуллина 2021 || 1.4 k || 1.2 k || 992 || 155 || 84 || 1 M || 8 || 82 || 87 h
|-
| 18 || Alfiya55 || 1.3 k || 1.1 k || 432 || 164 || 9 || 1.4 M || 10 || 117 || 68 h
|-
| 19 || Зуфар Тагиров || 1.1 k || 1 k || 905 || 90 || 62 || 439 k || 4 || 68 || 78 h
|-
| 20 || Мөхәммәт || 1 k || 925 || 764 || 92 || 58 || 887 k || 7 || 65 || 51 h
|-
| 21 || Абайдуллина Файруза || 634 || 570 || 453 || 59 || 44 || 216 k || 7 || 34 || 38 h
|-
| 22 || ДолбоЯщер || 345 || 320 || 222 || 18 || 1 || 128 k || 11 || 43 || 12 h 25
|-
| 23 || Ilnur efende || 290 || 225 || 173 || 55 || 36 || 204 k || 10 || 51 || 12 h 22
|-
| 24 || Лилиә Хәсәнова || 276 || 246 || 186 || 29 || 28 || 124 k || 3 || 23 || 14 h 48
|-
| 25 || Zlgll || 267 || 255 || 172 || 10 || 7 || 805 k || 10 || 68 || 19 h 16
|-
| 26 || Банат Валеева-Яубасарова || 232 || 207 || 155 || 21 || 13 || 656 k || 8 || 36 || 13 h 07
|-
| 27 || М.Илнар || 203 || 156 || 88 || 42 || 24 || 189 k || 4 || 24 || 9 h 23
|-
| 28 || MR973 || 203 || 152 || 123 || 43 || 39 || 804 k || 10 || 48 || 10 h 57
|-
| 29 || Ләйлә Ғүмәрова || 173 || 155 || 138 || 17 || 17 || 113 k || 4 || 16 || 7 h 27
|-
| 30 || Aidar254 || 169 || 166 || 160 || 3 || 0 || 11 k || 11 || 34 || 5 h 32
|-
| 31 || Ләйсән || 156 || 143 || 93 || 10 || 4 || 20 k || 5 || 19 || 5 h 59
|-
| 32 || Яғалса || 149 || 126 || 99 || 22 || 11 || 238 k || 1 || 10 || 6 h 02
|-
| 33 || Glorious 93 || 142 || 142 || 117 || 0 || 0 || 846 || 5 || 24 || 9 h 17
|-
| 34 || Anna Trif || 137 || 135 || 135 || 0 || 0 || 49 k || 1 || 13 || 9 h 44
|-
| 35 || Minorax || 121 || 115 || 49 || 0 || 0 || 4.1 k || 7 || 16 || 4 h 06
|-
| 36 || Азат Хәлилов || 117 || 111 || 97 || 5 || 4 || 26 k || 7 || 16 || 6 h 12
|-
| 37 || Глафира Фәйершина || 105 || 79 || 46 || 24 || 17 || 55 k || 3 || 9 || 5 h 52
|-
| 38 || Visem || 102 || 91 || 87 || 4 || 4 || 7.7 k || 10 || 26 || 5 h 25
|-
| 39 || Башҡорт хоккейы || 94 || 90 || 84 || 4 || 0 || 43 k || 4 || 7 || 6 h 22
|-
| 40 || Rartat || 94 || 94 || 94 || 0 || 0 || 55 k || 3 || 28 || 8 h 09
|-
| 41 || SSgt.Vensky || 90 || 68 || 40 || 16 || 0 || 2 k || 10 || 17 || 2 h 08
|-
| 42 || Зилә Сәлимова || 84 || 61 || 30 || 22 || 12 || 66 k || 3 || 10 || 3 h 46
|-
| 43 || А.Р.Алтынай || 80 || 63 || 46 || 16 || 11 || 51 k || 2 || 6 || 3 h 17
|-
| 44 || Rufina mustafina || 77 || 57 || 37 || 20 || 10 || 48 k || 1 || 3 || 2 h 53
|-
| 45 || Il-Gil || 76 || 71 || 58 || 4 || 0 || 8.9 k || 10 || 21 || 3 h 40
|-
| 46 || Lysenko97 || 72 || 71 || 71 || 0 || 0 || 1.5 k || 5 || 14 || 4 h 12
|-
| 47 || Юлия Валиева || 62 || 56 || 50 || 6 || 4 || 23 k || 2 || 10 || 3 h 47
|-
| 48 || Anonimowl || 59 || 57 || 57 || 2 || 2 || 6.3 k || 7 || 13 || 3 h 43
|-
| 49 || Аблаева Альбина || 58 || 51 || 48 || 4 || 3 || 13 k || 1 || 10 || 2 h 25
|-
| 50 || Ladsgroup || 55 || 55 || 0 || 0 || 0 || 210 || 5 || 9 || 1 h 02
|-
| 51 || Buccinek || 50 || 40 || 30 || 10 || 0 || 3.2 k || 1 || 2 || 53 m
|-
| 52 || Comp1089 || 48 || 27 || 16 || 8 || 7 || 27 k || 6 || 16 || 2 h 21
|-
| 53 || К.Ишморат || 47 || 33 || 19 || 12 || 7 || 29 k || 2 || 7 || 1 h 51
|-
| 54 || Буляк || 46 || 40 || 38 || 5 || 5 || 52 k || 2 || 9 || 4 h 11
|-
| 55 || Фахретдинова Зөльфиә || 46 || 42 || 35 || 1 || 0 || 24 k || 2 || 11 || 2 h 54
|-
| 56 || Б.Илзирә || 42 || 30 || 20 || 11 || 8 || 53 k || 2 || 8 || 1 h 55
|-
| 57 || Зилиә || 41 || 39 || 20 || 2 || 2 || 321 k || 2 || 10 || 2 h 05
|-
| 58 || Фәрһад || 40 || 30 || 26 || 6 || 2 || 20 k || 2 || 8 || 1 h 31
|-
| 59 || К.Айгүзәл || 39 || 29 || 17 || 9 || 6 || 27 k || 2 || 7 || 1 h 47
|-
| 60 || Вәлимә 56 || 38 || 29 || 21 || 8 || 8 || 35 k || 2 || 7 || 2 h 36
|-
| 61 || ЕленаМул || 35 || 28 || 10 || 7 || 2 || 19 k || 2 || 6 || 2 h 02
|-
| 62 || Viktor || 35 || 30 || 29 || 3 || 2 || 15 k || 3 || 5 || 1 h 47
|-
| 63 || Рифовна || 33 || 25 || 19 || 7 || 2 || 6.4 k || 1 || 3 || 1 h 59
|-
| 64 || Tarih || 32 || 32 || 32 || 0 || 0 || 2.3 k || 2 || 17 || 2 h 40
|-
| 65 || Ercé || 32 || 32 || 32 || 0 || 0 || 3.2 k || 6 || 24 || 2 h 35
|-
| 66 || Яндурина Гульназ || 29 || 25 || 24 || 3 || 3 || 13 k || 1 || 3 || 2 h 12
|-
| 67 || 1997kB || 28 || 4 || 0 || 2 || 0 || 158 || 8 || 16 || 1 h 50
|-
| 68 || Лилиә || 27 || 20 || 8 || 4 || 0 || 3.6 k || 3 || 8 || 1 h 26
|-
| 69 || Fry1989 || 27 || 27 || 27 || 0 || 0 || 221 || 3 || 4 || 1 h 59
|-
| 70 || Таһир ҡыҙы || 26 || 21 || 15 || 5 || 5 || 17 k || 1 || 3 || 1 h 42
|-
| 71 || I Choose Freedom || 26 || 25 || 0 || 0 || 0 || 86 k || 1 || 2 || 2 h 15
|-
| 72 || Makenzis || 26 || 26 || 20 || 0 || 0 || 1.2 k || 2 || 4 || 46 m
|-
| 73 || Фәүзиә Ғирфан ҡыҙы || 26 || 25 || 23 || 0 || 0 || 7.2 k || 2 || 5 || 1 h 12
|-
| 74 || Matsievsky || 25 || 25 || 24 || 0 || 0 || 2 k || 4 || 15 || 1 h 41
|-
| 75 || Cabayi || 23 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 10 || 23 || 1 h 55
|-
| 76 || JukoFF || 22 || 21 || 17 || 1 || 1 || 4.8 k || 6 || 8 || 1 h 09
|-
| 77 || Солтанова Рәмилә || 21 || 12 || 9 || 6 || 4 || 13 k || 3 || 8 || 1 h 12
|-
| 78 || Аҫылғужина Дамира || 21 || 18 || 17 || 2 || 1 || 2.1 k || 1 || 3 || 1 h 13
|-
| 79 || Fail Khasay || 20 || 20 || 20 || 0 || 0 || 6.1 k || 7 || 17 || 1 h 38
|-
| 80 || Регион102 || 20 || 18 || 2 || 0 || 0 || 2.4 k || 3 || 4 || 1 h 09
|-
| 81 || Veracious || 19 || 14 || 0 || 5 || 0 || 151 k || 1 || 1 || 22 m
|-
| 82 || Нуруллина || 18 || 15 || 9 || 3 || 2 || 13 k || 2 || 3 || 54 m
|-
| 83 || Vladimir Solovjev || 18 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 9 || 17 || 1 h 25
|-
| 84 || Ирәндек 09 || 17 || 15 || 15 || 2 || 2 || 9.5 k || 1 || 1 || 1 h 05
|-
| 85 || Рафаэль 2005 Тимербулатов || 17 || 17 || 17 || 0 || 0 || 204 || 3 || 4 || 1 h 04
|-
| 86 || Mutagar || 17 || 17 || 3 || 0 || 0 || 12 k || 1 || 4 || 1 h 18
|-
| 87 || Superpes15 || 16 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 4 || 15 || 1 h 20
|-
| 88 || VolnyiLev || 16 || 14 || 9 || 2 || 1 || 10 k || 3 || 5 || 32 m
|-
| 89 || 1234qwer1234qwer4 || 16 || 12 || 3 || 0 || 0 || 111 k || 3 || 6 || 1 h 14
|-
| 90 || Kwamikagami || 16 || 16 || 16 || 0 || 0 || 350 || 1 || 4 || 30 m
|-
| 91 || Artekimus || 15 || 15 || 15 || 0 || 0 || 3.2 k || 2 || 2 || 1 h
|-
| 92 || Soul Train || 15 || 13 || 4 || 2 || 1 || 133 k || 7 || 9 || 1 h 14
|-
| 93 || Saifiraz || 14 || 9 || 3 || 4 || 1 || 7.8 k || 2 || 3 || 57 m
|-
| 94 || Azamat N || 14 || 13 || 12 || 0 || 0 || 6.5 k || 2 || 5 || 1 h 15
|-
| 95 || Andrew J.Kurbiko || 14 || 14 || 12 || 0 || 0 || 504 || 5 || 9 || 1 h 02
|-
| 96 || Rubin16 || 14 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 5 || 9 || 1 h 15
|-
| 97 || Pathoschild || 14 || 5 || 0 || 5 || 0 || 993 || 6 || 6 || 45 m
|-
| 98 || Troncap || 13 || 9 || 7 || 3 || 1 || 1.6 k || 2 || 4 || 32 m
|-
| 99 || Jelican9 || 13 || 13 || 10 || 0 || 0 || 70 || 4 || 4 || 33 m
|-
| 100 || Ollemarkeagle || 13 || 13 || 13 || 0 || 0 || 204 || 2 || 11 || 1 h 05
|}

== Голосование по Руководству по применению УКП продолжается == 
Здравствуйте! 

Неделю назад стартовало голосование по [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/ru Руководству по применению] [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/ba Универсального кодекса поведения] (УКП). До конца голосования остается ещё одна неделя. Вы можете проголосовать, перейдя по [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting/ru этой ссылке]. 

С уважением, [[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 22:21, 15 март 2022 (UTC)</text>
      <sha1>fdc9fycvo0zhw5s7mbv8wrkxuy1qcp6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Грузия</title>
    <ns>14</ns>
    <id>6800</id>
    <revision>
      <id>1146931</id>
      <parentid>470946</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T17:59:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>178.70.234.131</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="285" xml:space="preserve">{{catmain}}
{{Навигация
|Тема = {{PAGENAME}}
|Викисклад = Category:Georgia
}}

[[Категория:Азия илдәре]]
[[Категория:Европа илдәре]]
[[Категория:Алфавит буйынса илдәр категориялары]]</text>
      <sha1>8o4fwrbzu5xq3ntugv28t7jd7cq0yqb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мәһәҙей</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11275</id>
    <revision>
      <id>1146988</id>
      <parentid>1146746</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T06:41:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>95.110.90.81</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17239" xml:space="preserve">{{ТП-Рәсәй|Мәһәҙей
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Мәһәҙей
 |төп исеме             =
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 53 | lat_min = 23 | lat_sec = 11
  |lon_deg = 57 | lon_min = 37 | lon_sec = 10
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Бөрйән районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 319
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 453591
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           =34755 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80219810003
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Мәһәҙей''' ({{lang-ru|Магадеево}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Бөрйән районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 319 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 453591, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80219810003.

== Географик урыны ==
Ауыл [[Ағиҙел (йылға)|Ағиҙелдең]] ҡушылдығы Мәмбәтһыпы йылғасығы буйында урынлашҡан. Алыҫлығы:
* Район үҙәгенә тиклем ([[Иҫке Собханғол (Бөрйән районы)|Иҫке Собханғол]]): 44 км
* Ауыл советы үҙәгенә тиклем ([[Байназар]]): 15 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Белорет (ҡала)|Белорет]]): 104 км

== Тарихы ==
Мәмбәт йылғаһы ярында (Ағиҙел йылғаһының ҡушылдығы), [[1795 йыл]]да бишенсе ревизия алдынан Мәһәҙей ауылына нигеҙ һалына.

Беренсе күскенсе тураһында мәғлүмәт юҡ. Әммә уның улы (Әхмәр Мәһәҙеев) һәм ейәндәре (Рәхмәтулла, Әбделнасир Әхмәровтар) билдәле. Улына 1834 йылда 83 йәш була.

Ауыл барлыҡҡа килгәндә 45 кеше йәшәгән 7 ихата, 1859 йылда — 97 ир-ат һәм 90 ҡатын-ҡыҙ менән 36 йорт булған.

1842 йылда 24 йортта 95 ат, 58 һыйыр, 30 һарыҡ, 15 кәзә була. Ауылда 1842 йылда 145 кеше йәшәгән. Игенселек булмаған тиерлек: 24 бот ужым ашлығы һәм 232 бот яҙғы ашлыҡ сәселгән.

Наполеонды [[Рәсәй империяһы|Рәсәй]]ҙән ҡыуып сығарып, [[Европа]] илдәрендә еңеп сығып, уның империяһының баш ҡалаһы [[Париж]]ды алып, 15-се полк яугирҙәре Әбүтәлип Һырлыбаев, Ишмурҙа Яулыбаев, Әхмәров Абдулғафар һәм Юлбирҙе Баргутов еңеү менән ҡайтаралар.

Баязит Ҡунаҡҡужин 1828 йылда Бессарабияла илдең көньяҡ-көнбайыш сиктәрен һаҡлауҙа хеҙмәт итә&lt;ref&gt;[https://ufagen.ru/places/burzyanskiy/magadeevo2.html Магадеево]&lt;/ref&gt;.

1920 йылда 71 йортта 365 кеше йәшәгән.

1921—1922 йот йылдарында халыҡ ныҡ ҡырыла&lt;ref&gt;[https://burzyanmuseum.jimdofree.com/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B0/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%8C-%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B0/%D0%BC%D3%99%D2%BB%D3%99%D2%99%D0%B5%D0%B9/ Мәһәҙей]&lt;/ref&gt;.

== Ауыл хәҙер ==
Мәһәҙей [[Байназар ауыл советы (Бөрйән районы)|Байназар ауыл Советына]] ҡарай. Ауылда башланғыс мәктәп ([[Байназар]] урта мәктәбе филиалы), фельдшер акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто («Элгеләү» башҡ. халыҡ фольклор ансамбле), китапхана бар. 1900 йылда мәсет теркәлгән. Мәһәҙей эргәһендәге Оло һәм Кесе Әпшәк йылғаларында йылға бағырының тәбиғи резерваты — тәбиғәт ҡомартҡыһы&lt;ref&gt;{{БЭ2013|89097}}&lt;/ref&gt;.

== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||365||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||147||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||169||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||273||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||335||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||319||157||162||49,2||50,8
|-
|}
Башҡорттар йәшәй (2002).
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}

== Урамдары ==
Урам исеме&lt;ref&gt;[https://www.gosspravka.ru/02/018/000012.html «Налог Белешмәһе» системаһында Мәһәҙей ауылы]&lt;/ref&gt;:
* Зәки Вәлиди урамы ({{lang-ru|улица Заки Валиди}})
* Салауат Юлаев урамы ({{lang-ru|улица Салавата Юлаева}})
* Шәкирйән Мөхәмәтйәнов урамы ({{lang-ru|улица Шакирьяна Мухамедьянова}})

== Ауылы тирәһендәге ер-һыу атамалары ==
Ҡорлаҡты йылғаһы, Оролоҡарағай яланы, Алтымөйөш яланы, Ирек ҡотоғо, Арҡа буйҙары тураһында [[b:Мәһәҙей ауылы тирәһендәге ер-һыу атамалары|Викидәреслектә….]]

[[Элгеләү тауы]] — [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Бөрйән районы]] [[Мәһәҙей]] ауылында урынлашҡан тау. Мәһәҙей тирәһендәге иң олпат тауҙарҙың береһе. Бөрйән районының халыҡ фольклор ансамбле «Элгеләү» исемен йөрөтә.&lt;ref&gt;[https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D3%99%D2%AF_%D1%82%D0%B0%D1%83%D1%8B Элгеләү тауы]&lt;/ref&gt;.

'''[[Оло Бешәке]]''' ({{lang-ru|Большой Апшак}})''' —''' [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]] [[Башҡортостан|Башҡортостан Республикаһы]] [[Бөрйән районы]] йылғаһы. [[Бағыр]] балығының тәбиғи резерваты (йәғни тәбиғи байлыҡтар дәүләт тарафынан махсус һаҡлауға алынған урын). Уң ҡушылдығы —Кесе Бәшәке менән бергә Көньяҡ [[Ҡыраҡа]] һыртының Оло Бәшәке тауынан (Большой Апшакай, 862 м) диңгеҙ кимәленән 550—600 м бейеклектәге урындан, Мәһәҙей ауылы эргәһендәге Элгеләү тауының артында, Яңыйорт тип аталған ерҙән башланғыс ала&lt;ref&gt;[https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%BB%D0%BE_%D0%91%D0%B5%D1%88%D3%99%D0%BA%D0%B5 Оло Бешәке]&lt;/ref&gt;.

== Шәхестәре ==
* [[Аҡөбәков Мәһәҙей Аллағол улы]] ({{lang-ru|Акубаков Магадий Аллагулович}}; [[1913]]-) — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]]ның 313-сө кавалерия полкының танкыға ҡаршы мылтыҡ расчёты командиры. Сержант.
* [[Ирбулатов Нуретдин Сәғәҙәтдин улы]] ([[1919 йыл]] — [[30 ноябрь]] [[1987 йыл]]) — Бөйөк Ватан һуғышы ветераны, 2-се, 3-сө дәрәжә Дан, [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] ордендары кавалеры.
* [[Ғарифуллина Айһылыу Рәжәп ҡыҙы]] ([[1 ғинуар]] [[1968 йыл]]) — [[башҡорттар|башҡорт]] [[шиғриәт|шағиры]]. [[2000 йыл]]дан [[Рәсәй]] һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның Яҙыусылар союздары ағзаһы.

== Бөйөк Ватан һуғышы яугирҙары исемлеге ==
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;| № тәртип буйынса
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;| '''Мәһәҙей ауылынан'''.
Фамилияһы, исеме, атаһының исеме
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;| Тыуған йылы
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;| һуғышҡа киткән йылы
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;| Вафат булған йылы
|-
|1||Ғәлләмов Заһретдин Ғәлләм улы||1918||1941||1945||
|-
|2||Ғарифуллин Баязит Тайып улы||1923||1941||1943||
|-
|3||Ғөбәйҙуллин Әхтәм Фәттәх улы||1908||1941||1942||
|-
|4||Ғөбәйҙуллин Ғизмитдин Әғзәм улы||1924||1942||1944||
|-
|5||Ғөбәйҙуллин Харис Әфтәх улы||1913||1941||1944||
|-
|6||Ғүмәров Ишбулды Рамазан улы||1927||1944||1998||
|-
|7||Дәүләтшин Нуриәхмәт Дәүләтша улы||1897||1942||1943||
|-
|8||Дәүләтшин Ырыҫйән Нуриәхмәт улы||1927||1944||2004||
|-
|9||Дәүләтшин Ғәлимйән Нуриәхмәт улы||1924||1942||1943||
|-
|10||Дауытов Хәйбрахман Дауыт улы||1911||1941||1943||
|-
|11||Дәминев Хатап Ғәбит улы||1921||1941||1942||
|-
|12||Ирбулатов Нуретдин Сәғәҙәтдин улы||1919||1941||1987||
|-
|13||Ишемов БИКЙӘН Мөхәмәҙейә улы||1908||1941||1944||
|-
|14||Ишемов Мостафа Мөхәмәҙейә улы||1921||1941||1941||
|-
|15||Каҙбулатов Ғәләмбай Билал улы||1921||1941||1943||
|-
|16||Минһажев Йәмилхан Хөсәйен улы||1915||1941||1941||
|-
|17||Мөхәмәтғалин Усман Мөхәмәтғәле улы||1907||1941||1944||
|-
|18||Мөхәмәтйәнов Хәйбрахман Минһаж улы||1914||1941||1991||
|-
|19||Мөхәмәтйәнов Исхак Минһаж улы||1911||1941|| ||
|-
|20||Нәҙершин Шөғәйеп Ноғман улы||1911||1941||1943|
|-
|21||Нәҙершин Әбделҡәйүм Ноғман улы||1918||1941||1941||
|-
|22||Нәҙершин Вәхит Ноғман улы||1919||1941||1941||
|-
|23||Суфиянов Ғәҙиәт Касим улы||1910||1941||1942||
|-
|24||Сәйәхов Ғайса Сәйәх улы||1905||1941||1943||
|-
|25||Хәсәнов Хәлит Хәсән улы||1898||1942||1943||
|-
|26||Хәсәнов Мансур Хәсән улы||1905||1941||1989||
|-
|27||Шаһивәлиев Сәйәхетдин Шаһивәли улы||1921||1941||1948||
|-
|28||Шәғәлин Дәүләтгәрәй Шәғәле улы||1900||1941||1942||
|-
|29||Шәғәлин Солтангәрәй Шәғәле улы||1905||1941||1943||
|-
|30||Шәғәлин Әхмәтгәрәй Дәүләтгәрәй улы||1925||1943||1944||
|-
|31||Шаһимырҙанов Абдулла Шаһимырҙан улы||1918||1941||1942||
|-
|32||Шаһимырҙанов Фитрат Шаһидан улы||1915||1941||1986||
|-
|33||Яҡшыбаев Сәлимйән Якшыбай улы||1919||1941||1941||
|-
|34||Яҡшыбаев Хәкимйән Яҡшыбай улы||1921||1941||1944||
|-
|35||Тулыбаев Юлмөхәмәт Султанғәле улы||1917||1941||1942||
|-
|36||Тулыбаев Юлмөхәмәт Султанғәле улы||1927||1944||1992||
|-
|}

== Һүрәттәрҙә ==
&lt;gallery&gt;
Ай һәм йондоҙҙар.jpg|мини|Ай_һәм_йондоҙҙар
Мәһәҙей ауылы мәсете.jpg|мини|Ауыл мәсете
Ауыл ҡаһармандары исемлеге.jpg|мини|Ҡаһармандар исемлеге
Мәһәҙей ауылы мәҙәниәт йорто.jpg|мини|Ауыл мәҙәниәт йорто
Мәһәҙей ауылы мәктәбе.jpg|мини|Мәктәп
Балалар майҙансығы.jpg|мини|Балалар майҙансығы
Фельдшер-акушер пункты.jpg|мини|Фельдшер-акушер пункты
&lt;/gallery&gt;

== Видеофильмдарҙа ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=wOxRhTP0NlA Бөрйән районы Мәһәҙей ауылы]

== Һылтанмалар ==
* [https://ufagen.ru/places/burzyanskiy/magadeevo2.html Магадеево]
* [https://burzyanmuseum.jimdofree.com/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B0/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%8C-%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B0/%D0%BC%D3%99%D2%BB%D3%99%D2%99%D0%B5%D0%B9/ Мәһәҙей]
* [https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D3%99%D2%AF_%D1%82%D0%B0%D1%83%D1%8B Элгеләү тауы]
* {{БЭ2013|89097}}
* [https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%BB%D0%BE_%D0%91%D0%B5%D1%88%D3%99%D0%BA%D0%B5 Оло Бешәке]
* [https://vk.com/public173656113 Вконтакте сайтында Мәһәҙей Мәктәбе]

== Сығанаҡтар ==
* Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7.{{ref-ru}}
* Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Уфа: Китап, 2009. — 744 с. — ISBN 978-5-295-04683-4.{{ref-ru}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Навигация1
|Портал       = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь  = 
|Викиучебник  = 
|Викицитатник = 
|Викитека     = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды     = 
|Викиновости  = 
|Викисклад    = 
|Метавики     = 
|Проект       = Башҡортостан ауылдары
}}

{{Бөрйән районы ауылдары}}

[[Категория:Бөрйән районы ауылдары]]</text>
      <sha1>a5cfiet6kk0cynygcc9lfc5333lp0tm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Түбәнге Бикҡужа</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12668</id>
    <revision>
      <id>1146909</id>
      <parentid>1144770</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T12:28:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sherbn</username>
        <id>17935</id>
      </contributor>
      <comment>/* Урамдары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8249" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Түбәнге Бикҡужа''' ({{lang-ru|Нижнебиккузино}}; боронғо атамалары '''Бикҡужа, Иҫке Бикҡужа, Сорғояҙ''') — [[Башҡортостан]]дың [[Күгәрсен районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 263 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 453338, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80238855001.

== Халыҡ һаны ==
; Милли составы
[[Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002)]] мәғлүмәте буйынса [[башҡорттар]] 79 % тәшкил итә&lt;ref name=&quot;справочник&quot;&gt;Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochnik.xls приложение в формате Excel].&lt;/ref&gt;.

'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1900 йыл||520||||||||
|-
| 1900 йыл ||520||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||303||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||248||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||248||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||275||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||273||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||309||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||263||138||125||52,5||47,5
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}

== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Мораҡ (Күгәрсен районы)|Мораҡ]]): 42 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Мәләүез (ҡала)|Мәләүез]]): 87 км

== Тарихы ==
[[XVIII быуат|XVIII быуаттың]] 2-се яртыһында Нуғай юлының Ҡара-Ҡыпҫаҡ улусы башҡорттары үҙ ерҙәрендә Бикҡужа (тәүге төпләнеүсе Бикҡужа Юлдашев исеменән) исеме менән нигеҙ һала. [[1795 йыл]]да 20 йортта 153 кеше йәшәгән, 1866 йылда 92 йортта — 590 кеше. [[Малсылыҡ]], [[игенселек]] менән шөғөлләнгәндәр. Мәсет булған. 19 — 20 быуаттар араһында Үрге Бикҡужа бүлендек ауылы барлыҡҡа килгәндән һуң, хәҙерге исемен ала. Шулай уҡ Иҫке Бикҡужа булараҡ билдәле булған&lt;ref&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/88921/ Региональный интерактивный энциклопедический портал «Башкортостан»]&lt;/ref&gt;.

Үрге һәм Түбәнге Бикҡужа ауылдарының тарихы&lt;ref&gt;[https://distolimp.bspu.ru/data/txtRFiels/1/5044ad84f634ed646f39533514c5ceb9.pdf Тыуған яҡ: топонимдар һәм һөйләү теле. Диалектология һәм ономастика буйынса һәләтле уҡыусыларҙың IV Республика ғилми-ғәмәли конференция материалдары 16 апрель 2018 йыл 4-се йыйынтыҡ. 66-сы бит6]&lt;/ref&gt;.

== Урамдары ==
* Яр урамы ({{lang-ru|улица Береговая }})
* Тыныслыҡ урамы ({{lang-ru|улица Мира }})
* Йәштәр урамы ({{lang-ru|улица Молодежная }})
* Еңеү урамы ({{lang-ru|улица Победы }})&lt;ref&gt;[https://www.gosspravka.ru/02/032/000073.html Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 25 по Республике Башкортостан]&lt;/ref&gt;
== Билдәле шәхестәр ==
*[[Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт улы]]- агроном, ауыл хужалығы предприятиелары етәксеһе, педагог. Ленин ордены (1976), ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены (1971, 1973) кавалеры.

== Һөйләү теле ==
Үрге Бикҡужа һәм Түбәнге Бикҡужа ауылдарының йәнле һөйләү теле&lt;ref&gt;[https://distolimp.bspu.ru/data/txtRFiels/1/5044ad84f634ed646f39533514c5ceb9.pdf Тыуған яҡ: топонимдар һәм һөйләү теле. Диалектология һәм ономастика буйынса һәләтле уҡыусыларҙың IV Республика ғилми-ғәмәли конференция материалдары 16 апрель 2018 йыл 4-се йыйынтыҡ. 67 — 69-сы биттәр]&lt;/ref&gt;.

== Матбуғатта ==
* [[Башҡортостан (гәзит)|Башҡортостан]]. 6 июль 2021, Тарихты, ата-бабаларҙың үткәнен өйрәнегеҙ…&lt;ref&gt;[https://bashgazet.ru/articles/-bi-t-m-m-ni-t/2021-07-06/tarihty-ata-babalar-y-tk-nen-yr-nege-2400327]&lt;/ref&gt;

== Сайтта ==
Асылына ҡайта башҡорт ауылы. 15 октябрь 2014&lt;ref&gt;[https://moradimgazeta.wordpress.com/2014/10/15/асылына-ҡайта-башҡорт-ауылы/]&lt;/ref&gt;

== Видеояҙмалар ==
Үрге Бикҡужа ауылы. 2019 йылдың 4 марты. Тыуған ауылым. Туҡһанынсы йылдар…https://yandex.ru/video/preview/?filmId=10351628488801552188&amp;from=tabbar&amp;reqid=1649685120084768-7988575900718184209-sas3-0793-cfc-sas-l7-balancer-8080-BAL-243&amp;suggest_reqid=213327812164800286651229504195690&amp;text=НИЖНЕБИККУЗИНО

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7.{{ref-ru}}
* Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4{{ref-ru}}

== Әҙәбиәт ==
* Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7.{{ref-ru}}
* [https://e.mail.ru/attachment/14060986080000000551/0;1 Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.]{{ref-ru}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/12993-t-b-nge-bik-uzha-k-g-rsen-r-nynda-y-auyl}}{{V|28|08|2019}}

{{Навигация1
|Портал       = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь  = 
|Викиучебник  = 
|Викицитатник = 
|Викитека     = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды     = 
|Викиновости  = 
|Викисклад    = 
|Метавики     = 
|Проект       = Башҡортостан ауылдары
}}

{{Күгәрсен районы ауылдары}}

[[Категория:Күгәрсен районы ауылдары]]</text>
      <sha1>3ws4oznytce2w5q5g6sd27fjcjkq1fi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Яңы Сөрмәт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13965</id>
    <revision>
      <id>1146921</id>
      <parentid>1146749</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T15:48:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Яғалса</username>
        <id>33315</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5024" xml:space="preserve">{{ТП-Рәсәй|Яңы Сөрмәт
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Яңы Сөрмәт
 |төп исеме             =
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 55 | lat_min = 2 | lat_sec = 32
  |lon_deg = 54 | lon_min = 14 | lon_sec = 5
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Саҡмағош районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 7
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 452221
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           =34796 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80256845010
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Яңы Сөрмәт''' ({{lang-ru|Новосурметово}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Саҡмағош районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 7 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 452221, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80256845010.

== Тарихы ==
Боронғо Сөрмәт ауылы буйынса архив материалдары һаҡланмаған тип әйтерлек. 1795 йылда үткәрелгән V рәүиз документтарына ярашлы Сөрмттә 42 башҡорт, 57 типтәр (ерһеҙ башҡорт) йәшәй. 1859 йылда ауылда дөйөм иҫәпләгәндә 217 кешенең йәшәүе теркәлә. Ә 1870 йылда 209 башҡорт йәшәгән. 1920 йылда үткәрелгәне совет рәүизе ауыл 248 башҡорттоң йәшәүен теркәй.

== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||7||2||5||28,6||71,4
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}

== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Саҡмағош]]): 31 км
* Ауыл советы үҙәгенә тиклем ([[Яңы Ҡаръяуҙы (Саҡмағош районы)|Яңы Ҡаръяуҙы]]): 10 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Бүздәк]]): 89 км

== Сығанаҡтар ==
&lt;references/&gt;

{{Саҡмағош районы ауылдары}}

[[Категория:Саҡмағош районы ауылдары]]</text>
      <sha1>j3o01uliimvzpofjugcnm4mpevyrb73</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146922</id>
      <parentid>1146921</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T15:56:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Яғалса</username>
        <id>33315</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6142" xml:space="preserve">{{ТП-Рәсәй|Яңы Сөрмәт
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Яңы Сөрмәт
 |төп исеме             =
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 55 | lat_min = 2 | lat_sec = 32
  |lon_deg = 54 | lon_min = 14 | lon_sec = 5
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Саҡмағош районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 7
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 452221
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           =34796 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80256845010
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Яңы Сөрмәт''' ({{lang-ru|Новосурметово}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Саҡмағош районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 7 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 452221, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80256845010.

== Тарихы ==
Боронғо Сөрмәт ауылы буйынса архив материалдары һаҡланмаған тип әйтерлек. 1795 йылда үткәрелгән V рәүиз документтарына ярашлы Сөрмттә 42 башҡорт, 57 типтәр (ерһеҙ башҡорт) йәшәй. 1859 йылда ауылда дөйөм иҫәпләгәндә 217 кешенең йәшәүе теркәлә. Ә 1870 йылда 209 башҡорт йәшәгән. 1920 йылда үткәрелгәне совет рәүизе ауыл 248 башҡорттоң йәшәүен теркәй&lt;ref name=&quot;Яңы Сөрмәт&quot;&gt;{{китап |автор=Коллектив авторов |заглавие=История башкирских родов. Елан. |ответственный=Хамидуллин С. И. |ссылка=http://ihtika.ru/index.php/book/istoriya-bashkirskih-rodov-yelan-tom-9-ch-1-ufa-2015/page/120 |место=Уфа |издательство=Китап |год=2015 |том=9|ч. 1|страниц=720 |страницы=120 |тираж = 3 500 |isbn= 978-5-85051 605 5 |ref= }}&lt;/ref&gt;.

Яңы Сөрмәт ауылы XIX быуат аҙаһында барлыҡҡа килә. 1920 ауылдағы V рәүиз документтарына ярашлы 75 ихатала 365 башҡорт йәшәй. Типтәрҙәр ауылға 1765 йылда индерелә (акт төҙөмәйенсә ген). Типтәрҙәрҙәрҙең бер өлөшө килешеү буйынса 1804 йылдың 18 июдендә индерелә. 1843 йылда 48 башҡортҡа 64 бот ужым игене, 192 бот яҙғы иген сәселә.&lt;ref name=&quot;Яңы Сөрмәт&quot; /&gt;

== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||7||2||5||28,6||71,4
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}

== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Саҡмағош]]): 31 км
* Ауыл советы үҙәгенә тиклем ([[Яңы Ҡаръяуҙы (Саҡмағош районы)|Яңы Ҡаръяуҙы]]): 10 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Бүздәк]]): 89 км

== Сығанаҡтар ==
&lt;references/&gt;

{{Саҡмағош районы ауылдары}}

[[Категория:Саҡмағош районы ауылдары]]</text>
      <sha1>1hb0js6fiazodsoav5l36skixxdijdr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146923</id>
      <parentid>1146922</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T15:57:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Яғалса</username>
        <id>33315</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6148" xml:space="preserve">{{ТП-Рәсәй|Яңы Сөрмәт
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Яңы Сөрмәт
 |төп исеме             =
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 55 | lat_min = 2 | lat_sec = 32
  |lon_deg = 54 | lon_min = 14 | lon_sec = 5
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Саҡмағош районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 7
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 452221
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           =34796 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80256845010
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Яңы Сөрмәт''' ({{lang-ru|Новосурметово}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Саҡмағош районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 7 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 452221, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80256845010.

== Тарихы ==
Боронғо Сөрмәт ауылы буйынса архив материалдары һаҡланмаған тип әйтерлек. 1795 йылда үткәрелгән V рәүиз документтарына ярашлы Сөрмәттә 42 башҡорт, 57 типтәр (ерһеҙ башҡорт) йәшәй. 1859 йылда ауылда дөйөм иҫәпләгәндә 217 кешенең йәшәүе теркәлә. Ә 1870 йылда 209 башҡорт йәшәгән. 1920 йылда үткәрелгән совет рәүизе ауылда 248 башҡорттоң йәшәүен теркәй&lt;ref name=&quot;Яңы Сөрмәт&quot;&gt;{{китап |автор=Коллектив авторов |заглавие=История башкирских родов. Елан. |ответственный=Хамидуллин С. И. |ссылка=http://ihtika.ru/index.php/book/istoriya-bashkirskih-rodov-yelan-tom-9-ch-1-ufa-2015/page/120 |место=Уфа |издательство=Китап |год=2015 |том=9|ч. 1|страниц=720 |страницы=120 |тираж = 3 500 |isbn= 978-5-85051 605 5 |ref= }}&lt;/ref&gt;.

Яңы Сөрмәт ауылы XIX быуат аҙаһында барлыҡҡа килә. 1920 ауылдағы V рәүиз документтарына ярашлы 75 ихатала 365 башҡорт йәшәй. Типтәрҙәр ауылға 1765 йылда индерелә (акт төҙөмәйенсә генә). Типтәрҙәрҙәрҙең бер өлөшө килешеү буйынса 1804 йылдың 18 июдендә индерелә. 1843 йылда 48 башҡортҡа 64 бот ужым игене, 192 бот яҙғы иген сәселә.&lt;ref name=&quot;Яңы Сөрмәт&quot; /&gt;

== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||7||2||5||28,6||71,4
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}

== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Саҡмағош]]): 31 км
* Ауыл советы үҙәгенә тиклем ([[Яңы Ҡаръяуҙы (Саҡмағош районы)|Яңы Ҡаръяуҙы]]): 10 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Бүздәк]]): 89 км

== Сығанаҡтар ==
&lt;references/&gt;

{{Саҡмағош районы ауылдары}}

[[Категория:Саҡмағош районы ауылдары]]</text>
      <sha1>r20d08xcdao1db2oon9m0obkktvdwar</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146924</id>
      <parentid>1146923</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T15:58:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Яғалса</username>
        <id>33315</id>
      </contributor>
      <comment>/* Сығанаҡтар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6201" xml:space="preserve">{{ТП-Рәсәй|Яңы Сөрмәт
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Яңы Сөрмәт
 |төп исеме             =
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 55 | lat_min = 2 | lat_sec = 32
  |lon_deg = 54 | lon_min = 14 | lon_sec = 5
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Саҡмағош районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 7
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 452221
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           =34796 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80256845010
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Яңы Сөрмәт''' ({{lang-ru|Новосурметово}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Саҡмағош районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 7 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 452221, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80256845010.

== Тарихы ==
Боронғо Сөрмәт ауылы буйынса архив материалдары һаҡланмаған тип әйтерлек. 1795 йылда үткәрелгән V рәүиз документтарына ярашлы Сөрмәттә 42 башҡорт, 57 типтәр (ерһеҙ башҡорт) йәшәй. 1859 йылда ауылда дөйөм иҫәпләгәндә 217 кешенең йәшәүе теркәлә. Ә 1870 йылда 209 башҡорт йәшәгән. 1920 йылда үткәрелгән совет рәүизе ауылда 248 башҡорттоң йәшәүен теркәй&lt;ref name=&quot;Яңы Сөрмәт&quot;&gt;{{китап |автор=Коллектив авторов |заглавие=История башкирских родов. Елан. |ответственный=Хамидуллин С. И. |ссылка=http://ihtika.ru/index.php/book/istoriya-bashkirskih-rodov-yelan-tom-9-ch-1-ufa-2015/page/120 |место=Уфа |издательство=Китап |год=2015 |том=9|ч. 1|страниц=720 |страницы=120 |тираж = 3 500 |isbn= 978-5-85051 605 5 |ref= }}&lt;/ref&gt;.

Яңы Сөрмәт ауылы XIX быуат аҙаһында барлыҡҡа килә. 1920 ауылдағы V рәүиз документтарына ярашлы 75 ихатала 365 башҡорт йәшәй. Типтәрҙәр ауылға 1765 йылда индерелә (акт төҙөмәйенсә генә). Типтәрҙәрҙәрҙең бер өлөшө килешеү буйынса 1804 йылдың 18 июдендә индерелә. 1843 йылда 48 башҡортҡа 64 бот ужым игене, 192 бот яҙғы иген сәселә.&lt;ref name=&quot;Яңы Сөрмәт&quot; /&gt;

== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||7||2||5||28,6||71,4
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}

== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Саҡмағош]]): 31 км
* Ауыл советы үҙәгенә тиклем ([[Яңы Ҡаръяуҙы (Саҡмағош районы)|Яңы Ҡаръяуҙы]]): 10 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Бүздәк]]): 89 км

== Сығанаҡтар ==

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
&lt;references/&gt;

{{Саҡмағош районы ауылдары}}

[[Категория:Саҡмағош районы ауылдары]]</text>
      <sha1>e6pw4mxpxl2vc3notdbd0wwae2opm0z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146925</id>
      <parentid>1146924</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T15:59:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Яғалса</username>
        <id>33315</id>
      </contributor>
      <comment>/* Сығанаҡтар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6973" xml:space="preserve">{{ТП-Рәсәй|Яңы Сөрмәт
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Яңы Сөрмәт
 |төп исеме             =
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 55 | lat_min = 2 | lat_sec = 32
  |lon_deg = 54 | lon_min = 14 | lon_sec = 5
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Саҡмағош районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 7
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 452221
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           =34796 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80256845010
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Яңы Сөрмәт''' ({{lang-ru|Новосурметово}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Саҡмағош районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 7 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 452221, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80256845010.

== Тарихы ==
Боронғо Сөрмәт ауылы буйынса архив материалдары һаҡланмаған тип әйтерлек. 1795 йылда үткәрелгән V рәүиз документтарына ярашлы Сөрмәттә 42 башҡорт, 57 типтәр (ерһеҙ башҡорт) йәшәй. 1859 йылда ауылда дөйөм иҫәпләгәндә 217 кешенең йәшәүе теркәлә. Ә 1870 йылда 209 башҡорт йәшәгән. 1920 йылда үткәрелгән совет рәүизе ауылда 248 башҡорттоң йәшәүен теркәй&lt;ref name=&quot;Яңы Сөрмәт&quot;&gt;{{китап |автор=Коллектив авторов |заглавие=История башкирских родов. Елан. |ответственный=Хамидуллин С. И. |ссылка=http://ihtika.ru/index.php/book/istoriya-bashkirskih-rodov-yelan-tom-9-ch-1-ufa-2015/page/120 |место=Уфа |издательство=Китап |год=2015 |том=9|ч. 1|страниц=720 |страницы=120 |тираж = 3 500 |isbn= 978-5-85051 605 5 |ref= }}&lt;/ref&gt;.

Яңы Сөрмәт ауылы XIX быуат аҙаһында барлыҡҡа килә. 1920 ауылдағы V рәүиз документтарына ярашлы 75 ихатала 365 башҡорт йәшәй. Типтәрҙәр ауылға 1765 йылда индерелә (акт төҙөмәйенсә генә). Типтәрҙәрҙәрҙең бер өлөшө килешеү буйынса 1804 йылдың 18 июдендә индерелә. 1843 йылда 48 башҡортҡа 64 бот ужым игене, 192 бот яҙғы иген сәселә.&lt;ref name=&quot;Яңы Сөрмәт&quot; /&gt;

== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||7||2||5||28,6||71,4
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}

== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Саҡмағош]]): 31 км
* Ауыл советы үҙәгенә тиклем ([[Яңы Ҡаръяуҙы (Саҡмағош районы)|Яңы Ҡаръяуҙы]]): 10 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Бүздәк]]): 89 км

== Сығанаҡтар ==
* {{китап |автор=Коллектив авторов |заглавие=История башкирских родов. Елан. |ответственный=Хамидуллин С. И. |ссылка=http://ihtika.ru/index.php/book/istoriya-bashkirskih-rodov-yelan-tom-9-ch-1-ufa-2015/page/102 |место=Уфа |издательство=Китап |год=2015 |том=9|ч. 1|страниц=720 |страницы=113—114 |тираж = 3 500 |isbn= 978-5-85051 605 5 |ref= }}.
* [https://e.mail.ru/attachment/14060986080000000551/0;1 Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.].

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
&lt;references/&gt;

{{Саҡмағош районы ауылдары}}

[[Категория:Саҡмағош районы ауылдары]]</text>
      <sha1>e1ipe0uz0tseio0he2c2e0edpk9m3kc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146926</id>
      <parentid>1146925</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T16:00:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Яғалса</username>
        <id>33315</id>
      </contributor>
      <comment>/* Сығанаҡтар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6967" xml:space="preserve">{{ТП-Рәсәй|Яңы Сөрмәт
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Яңы Сөрмәт
 |төп исеме             =
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 55 | lat_min = 2 | lat_sec = 32
  |lon_deg = 54 | lon_min = 14 | lon_sec = 5
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Саҡмағош районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 7
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 452221
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           =34796 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80256845010
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Яңы Сөрмәт''' ({{lang-ru|Новосурметово}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Саҡмағош районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 7 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 452221, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80256845010.

== Тарихы ==
Боронғо Сөрмәт ауылы буйынса архив материалдары һаҡланмаған тип әйтерлек. 1795 йылда үткәрелгән V рәүиз документтарына ярашлы Сөрмәттә 42 башҡорт, 57 типтәр (ерһеҙ башҡорт) йәшәй. 1859 йылда ауылда дөйөм иҫәпләгәндә 217 кешенең йәшәүе теркәлә. Ә 1870 йылда 209 башҡорт йәшәгән. 1920 йылда үткәрелгән совет рәүизе ауылда 248 башҡорттоң йәшәүен теркәй&lt;ref name=&quot;Яңы Сөрмәт&quot;&gt;{{китап |автор=Коллектив авторов |заглавие=История башкирских родов. Елан. |ответственный=Хамидуллин С. И. |ссылка=http://ihtika.ru/index.php/book/istoriya-bashkirskih-rodov-yelan-tom-9-ch-1-ufa-2015/page/120 |место=Уфа |издательство=Китап |год=2015 |том=9|ч. 1|страниц=720 |страницы=120 |тираж = 3 500 |isbn= 978-5-85051 605 5 |ref= }}&lt;/ref&gt;.

Яңы Сөрмәт ауылы XIX быуат аҙаһында барлыҡҡа килә. 1920 ауылдағы V рәүиз документтарына ярашлы 75 ихатала 365 башҡорт йәшәй. Типтәрҙәр ауылға 1765 йылда индерелә (акт төҙөмәйенсә генә). Типтәрҙәрҙәрҙең бер өлөшө килешеү буйынса 1804 йылдың 18 июдендә индерелә. 1843 йылда 48 башҡортҡа 64 бот ужым игене, 192 бот яҙғы иген сәселә.&lt;ref name=&quot;Яңы Сөрмәт&quot; /&gt;

== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||7||2||5||28,6||71,4
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}

== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Саҡмағош]]): 31 км
* Ауыл советы үҙәгенә тиклем ([[Яңы Ҡаръяуҙы (Саҡмағош районы)|Яңы Ҡаръяуҙы]]): 10 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Бүздәк]]): 89 км

== Сығанаҡтар ==
* {{китап |автор=Коллектив авторов |заглавие=История башкирских родов. Елан. |ответственный=Хамидуллин С. И. |ссылка=http://ihtika.ru/index.php/book/istoriya-bashkirskih-rodov-yelan-tom-9-ch-1-ufa-2015/page/120 |место=Уфа |издательство=Китап |год=2015 |том=9|ч. 1|страниц=720 |страницы=120 |тираж = 3 500 |isbn= 978-5-85051 605 5 |ref= }}.
* [https://e.mail.ru/attachment/14060986080000000551/0;1 Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.].

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
&lt;references/&gt;

{{Саҡмағош районы ауылдары}}

[[Категория:Саҡмағош районы ауылдары]]</text>
      <sha1>et0bqoam1c3xzk3u060tkmr83uibsmh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Википедия:Bar</title>
    <ns>4</ns>
    <id>14997</id>
    <revision>
      <id>1146990</id>
      <parentid>1146733</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T07:46:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>AAkhmedova (WMF)</username>
        <id>32925</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="98460" xml:space="preserve">{{Архив|—2021}}
== Wiki Loves Folklore is back! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

{{int:please-translate}}

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]
You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 28th''' of February.

You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&amp;campaign=wlf_2022 submitting] them in this commons contest.

You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language.

Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2022|project Talk page]] if you need any assistance. 

'''Kind regards,'''

'''Wiki loves Folklore International Team'''

--[[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 13:14, 9 ғинуар 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Tiven2240@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&amp;oldid=22560402 --&gt;

== Опрос о пожеланиях сообщества — 2022 ==

[[File:Community Wishlist Survey Lamp.svg|right|200px]]
'''[[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022|Опрос о пожеланиях сообщества — 2022]]''' открыт!

Это процесс, в котором сообщества решают, над чем команда [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Community Tech]] должна работать в течение следующего года. Мы рекомендуем всем подавать предложения до истечения крайнего срока '''23 января''', или комментировать другие предложения, чтобы помочь сделать их лучше.

The communities will vote on the proposals between 28 января and 11 февраля.

Команда технической помощи сообществам сосредоточена на инструментах для опытных редакторов проектов Викимедиа. Вы можете писать предложения на любом языке, и мы переведем их для вас. Мы ждём ваших предложений с благодарностью и нетерпением! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 18:39, 10 ғинуар 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:SGrabarczuk (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Ru_fallback&amp;oldid=20689486 --&gt;

== Feminism and Folklore 2022 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

{{int:please-translate}}

Greetings! You are invited to participate in '''[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]]''' writing competion. This year Feminism and Folklore will focus on feminism, women biographies and gender-focused topics for the project in league with Wiki Loves Folklore gender gap focus with folk culture theme on Wikipedia.

You can help us in enriching the folklore documentation on Wikipedia from your region by creating or improving articles focused on folklore around the world, including, but not limited to folk festivals, folk dances, folk music, women and queer personalities in folklore, folk culture (folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more. You can contribute to new articles or translate from the list of suggested articles [[:m:Feminism and Folklore 2022/List of Articles|here]].

You can also support us in organizing the contest on your local Wikipedia by signing up your community to participate in this project and also translating the [[m:Feminism and Folklore 2022|project page]] and help us spread the word in your native language. 

Learn more about the contest and prizes from our project page. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2022|talk page]] or via Email if you need any assistance... 

Thank you.

'''Feminism and Folklore Team''',

[[User:Tiven2240|Tiven2240]]
--05:49, 11 ғинуар 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Tiven2240@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&amp;oldid=22574381 --&gt;

== Приём ваших отзывов по поводу выборов в Совет попечителей открыт == 
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''  

Приём обратной связи по поводу выборов в Совет попечителей объявлен открытым и завершится &lt;s&gt;7&lt;/s&gt; 16 февраля 2022 года.

В настоящем приглашении к приёму обратной связи команда по Стратегии и управлению движением применяет другой подход. Этот подход принимает во внимание отзывы сообщества полученные в 2021 году. Вместо того чтобы выдвигать предложения, этот приём обратной связи состоит из ключевых вопросов полученных от Совета попечителей. Ключевые вопросы были сформулированы на основе отзывов о выборах в Совет попечителей 2021 года. Цель состоит в том, чтобы вдохновить коллективное обсуждение и совместную разработку предложений по этим ключевым вопросам.

[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia%20Foundation%20Board%20of%20Trustees/Call%20for%20feedback:%20Board%20of%20Trustees%20elections/ru Присоединяйтесь к обсуждению.] 

С уважением, 

Команда по Стратегии и управлению движением  

[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 10:18, 12 ғинуар 2022 (UTC)

== Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Dear community members, 

Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context. 

If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories.

Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]].

More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]].

For more information, please contact spatnaik{{@}}wikimedia.org.
------
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|&lt;span style=&quot;color:#8B0000&quot;&gt;'''ZI Jony'''&lt;/span&gt;]] [[User talk:ZI Jony|&lt;sup&gt;&lt;span style=&quot;color:Green&quot;&gt;&lt;i&gt;(Talk)&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;&lt;/sup&gt;]], {{&lt;includeonly&gt;subst:&lt;/includeonly&gt;#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:ZI Jony@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&amp;oldid=21244129 --&gt;

== Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 5 ==
&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии движения и управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 5 — Январь 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Прочитайте полный текст вестника''']]&lt;/span&gt;
----
Добро пожаловать в пятый выпуск Новостей о Стратегии движения и управления (ранее именуемый как Новости Универсального кодекса поведения)! Этот обновлённый бюллетень содержит актуальные новости и события, касающиеся Устава Движения, Универсального кодекса поведения, грантов на реализацию Стратегии движения, выборов в Совет попечителей и других соответствующих тем по Стратегии движения и управлению.

Этот информационный бюллетень будет выпускаться ежеквартально. Дополнительные новости будут рассылаться подписчикам еженедельно или раз в две недели.  Пожалуйста, не забудьте подписаться [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]], чтобы получать эти обновления.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Приглашение к обратной связи по поводу выборов в Совет попечителей''' - Мы приглашаем вас поделиться своим мнением о предстоящих выборах в Совет попечителей Фонда Викимедиа. Приём ваших отзывов по поводу этих выборов был объявлен 10 января 2022 года и завершится 7 февраля 2022 года. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|продолжить чтение]])
*'''Ратификация Универсального кодекса поведения''' - В 2021 году Фонд Викимедиа обратился к сообществам с вопросом о том, как обеспечить соблюдение текста политики Универсального кодекса поведения. Пересмотренный проект руководства по обеспечению соблюдения будет готов для голосования сообществ в марте. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|продолжить чтение]])
*'''Гранты на реализацию Стратегии движения''' - Продолжая рассматривать ряд интересных проектных предложений, мы поощряем и приветствуем новые предложения и идеи, направленные на конкретную инициативу из рекомендаций Стратегии движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|продолжить чтение]])
*'''Преобразование информационного бюллетеня''' - В связи с преобразованием Информационного бюллетеня УКП в Информационный бюллетень Стратегии движения и управления, мы приглашаем вас присоединиться к команде фасилитаторов для разработки и определения новых направлений этого информационного бюллетеня. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|продолжить чтение]])
*'''Блог «Diff»''' - Ознакомьтесь с самыми последними публикациями по Стратегии движения и управлению Фонда на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|продолжить чтение]])&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;

[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 17:55, 23 ғинуар 2022 (UTC)

== Поговорите с Техническим Сообществом ==

[[File:Community Wishlist Survey Lamp.svg|150px|right]]
{{int:Hello}}

Как было [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey|недавно объявлено]], мы, команда, работающая над [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey|Опросом о пожеланиях сообщества]], хотели бы пригласить вас на онлайн-встречу с нами. It will take place on [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220119T1800 '''{{#time:j xg|2022-01-19}} ({{#time:l|2022-01-19}}), {{#time:H:i e|18:00|en|1}}'''] on Zoom, and will last an hour. This external system is not subject to the [[foundation:Privacy_policy|WMF Privacy Policy]]. [https://wikimedia.zoom.us/j/85804347114 '''Нажмите, чтобы присоединиться'''].

'''Повестка'''

* Bring drafts of your proposals and talk to to a member of the Community Tech Team about your questions on how to improve the proposal

'''Формат'''

Встреча не будет записываться или транслироваться. Будет вестись краткий протокол без указания авторства реплик; он будет опубликован на Meta-Wiki.

Мы можем ответить на вопросы на английском, французском, польском, испанском, немецком и итальянском языках. Если вы хотите задать вопросы заранее, добавьте их [[m:Talk:Community Wishlist Survey|на странице обсуждения опроса о пожеланиях сообщества]] или отправьте на sgrabarczuk@wikimedia.org.

Эту встречу будет проводить [[m:Special:MyLanguage/User:NRodriguez (WMF)|Наталья Родригес]] (менеджер [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Технического Сообщества]]).

'''Ссылка-приглашение'''

* [https://wikimedia.zoom.us/j/85804347114 Присоединяйтесь онлайн]
* ID встречи: &lt;span dir=ltr&gt;85804347114&lt;/span&gt;
* [https://wikimedia.zoom.us/u/keu6UeRT0T Наберите по своему местоположению]
Будем рады увидеться с вами! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 17:27, 18 ғинуар 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:SGrabarczuk (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Ru_fallback&amp;oldid=20689486 --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Лидерлыҡты үҫтереү буйынса маҡсатлы төркөм: Фекерегеҙҙе яҙығыҙ!&lt;section end=&quot;annoncement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|Был хәбәрҙең Мета-викила башҡа телдәргә тәржемәһен таба алаһығыҙ.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Викимедиа фондының берләшмәләрҙе үҫтереү мәсьәләләре буйынса команда?ы берекмәләрҙең әүҙем ҡатнашлығында лидерлыҡты үҫтереү буйынса глобаль маҡсатлы төркөм төҙөүҙе хуплай.  Был төркөмдөң маҡсаты лидерлыҡты үҫтереүҙә кәңәштәр биреү.

Команда Һеҙҙән лидерлыҡты үҫтереү буйынса маҡсатлы төркөмдөң бурыстары буйынса үҙ фекерегеҙҙе белдереүҙе һорай. Был Мета-биттә Һеҙ [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|лидерлыҡты үҫтереү буйынса маҡсатлы төркөм ойоштороу]] һәм  [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|нисек ярҙам итә алыуығыҙ]] тураһында тәҡдим табырһығыҙ. Тәҡдимдәр йыйыу 2022 йылдың 7-25 февралендә уҙғарыла.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
--[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 16:39, 8 февраль 2022 (UTC)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Заявки на участие в Рабочей группе по развитию лидерства принимаются до 10 апреля 2022 года&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Команда по развитию сообщества принимает заявки от заинтересованных членов сообщества на участие в Рабочей группе по развитию лидерства. Цель рабочей группы — предоставление рекомендаций по развитию лидерства, обмен идеями и рекомендациями по инициативами развития лидерства в сообществах. Группа будет работать с сообществами над определением понятия лидерства и составлением плана развития лидерства, среди прочих. 

'''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru Приём заявок]''' открыт '''до 10 апреля 2022 года'''. Будет предоставлена языковая поддержка, поэтому знание английского языка не является обязательным условием. К сожалению, с марта 2022 года члены из русскоязычного сообщества и проектов не смогут получать компенсацию из-за действующих санкций SWIFT. Участники_цы сообщества находящиеся за пределами РФ могут получать финансовую компенсацию в размере $100 каждые два месяца, которые способствуют участию в волонтерской деятельности.  

Более подробную информацию о создаваемой группе можно прочитать [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure/ru здесь]. Отчёт о результатах обратной связи доступен на Мета-вики. -[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 10:14, 4 апрель 2022 (UTC)

== Обновленная информация о Руководстве по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Привет всем,

'''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Руководство по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения]]'''  (УКП) было опубликовано 24 января 2022 года в качестве предлагаемого способа применения [[m:Universal Code of Conduct|политики]] в масштабах движения. Комментарии к руководству можно оставить здесь или на [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|странице обсуждения]].

25 февраля 2022 года в 12:00 UTC, и 4 марта 2022 года в 15:00 UTC пройдет обсуждение вопросов о руководстве и процессе ратификации. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Вы можете присоединиться, чтобы обсудить вопросы с членами Комитета по разработке Руководства и командой проекта УКП]].'''

Ознакомьтесь с [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|таймлайном на Мета-вики]]. Период голосования с 7 по 21 марта. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Подробности на странице информации о голосовании]]'''.

Благодарим Вас за участие.

С уважением,

Команда по Стратегии движения и управлению Фонда Викимедиа

[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 18:48, 16 февраль 2022 (UTC) &lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

== Wiki Loves Folklore is extended till 15th March ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;{{int:please-translate}}

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
Greetings from Wiki Loves Folklore International Team,

We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc.

We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language.

Best wishes,

'''International Team'''&lt;br /&gt;
'''Wiki Loves Folklore'''

[[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 04:50, 22 февраль 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Rockpeterson@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=22754428 --&gt;

== Coming soon ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
=== Several improvements around templates ===
Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki:
* Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]),
* Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]),
* and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right).

All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. &lt;/div&gt; - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 12:38, 28 февраль 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&amp;oldid=22907463 --&gt;

== Началось голосование по тексту Руководства по применению УКП ==  
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

7 марта в 00:00 UTC началось голосование по [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/ru обновленному тексту Руководства по обеспечению применения] [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/ru Универсального кодекса поведения]! Голосование завершится в понедельник 21 марта 2022 года в 00:00 UTC. Ознакомьтесь с [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/ru подробной информацией о голосовании и праве на участие в голосовании]. 

'''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting/ru Проголосуйте здесь]'''.  

Универсальный кодекс поведения (УКП) устанавливает базовый уровень приемлемого поведения для всего Движения. Обновленный текст Руководства по применению был опубликован 24 января 2022 года в качестве предлагаемого способа применения правил УКП в рамках всего Движения Викимедиа. Более подробная информация [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Project/ru о проекте УКП].

Отзывы и комментарии принимаются на странице обсуждения на Мета-вики на любом удобном для вас языке. По вопросам к команде по УКП пишите на: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org 

С уважением,

Команда по Стратегии и Управлению Движением Фонда Викимедиа   

--[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 13:13, 7 март 2022 (UTC)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Голосование завершено. Спасибо всем за участие! &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information/Announcement|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

21 марта 2022 года завершилось голосование по ратификации [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|обновлённого Руководства по обеспечению правоприменения]] [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Универсального кодекса поведения]] (УКП). В голосовании приняли участие более {{#expr:2300}} викимедийцев из разных регионов нашего Движения. Группа по проверке итогов голосования приступила к работе. Потребуется примерно две недели, чтобы они завершили подсчет голосов.

Окончательные итоги голосования будут объявлены [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|здесь]] вместе с соответствующей статистикой и резюме комментариев, как только они будут доступны. 

[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 18:07, 22 март 2022 (UTC)

=== Следующие шаги: Универсальный кодекс поведения (УКП) и Руководство по обеспечению правоприменения УКП ===
После изучения результатов голосования и комментариев, Комитет по делам сообщества принял решение о проведении нового раунда консультаций с сообществом. После этого доработанный текст Руководства будет вынесен на повторное голосование. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines/ru Подробнее об этом здесь]. --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 11:17, 23 апрель 2022 (UTC)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Отчёт об отзывах участниц_ков голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt;===
----
Новость от команды по проекту УКП об отчёте по результатам комментариев сообщества. --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 09:51, 26 май 2022 (UTC) 
----
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Доброго дня,

Команда проекта УКП завершила анализ отзывов, полученных в ходе голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП. 

В 2022 году черновая версия Руководства по правоприменению УКП было вынесено на голосование в сообществе Викимедиа. В голосовании приняли участие представители 137 сообществ, из них топ-9 сообществ: Английская, Немецкая, Французская, Русскоязычная, Польская, Испанская, Китайская, Японская, Итальянская Википедии и Мета-вики. 

Проголосовавшие имели возможность представить комментарии по содержанию документа. Комментарии оставили 658 участниц_ков. 77% комментариев на английском языке. Комментарии были представлены на 24 языках, при этом наибольшее количество отзывов было написано на английском (508), немецком (34), японском (28), французском (25) и русском (12) языках. 

Отчёт будет направлен в Revision Drafting Committee для доработки Руководства по обеспечению правоприменения на основе отзывов. Версия отчёта для общественности и перевод [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|'''опубликованы на Мета-вики''']]. {{int:please-translate}} 

Мы ещё раз благодарим всех, кто принял участие в голосовании и обсуждениях. Приглашаем всех внести свой вклад в следующих обсуждениях сообщества. Более подробную информацию об Универсальном кодексе поведения и Руководстве по его применению можно найти [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|на Мета-вики]].

От лица команды проекта Универсального кодекса поведения&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

===Поправки к Руководству по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения (УКП)===
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

----
Новость от команды по проекту УКП - [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal%20Code%20of%20Conduct/Drafting%20committee/ru Комитет по пересмотру] принимает ваши комментарии и предложения по улучшению текста Руководства по обеспечению правоприменения. --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 16:44, 2 июнь 2022 (UTC)
----

Доброго дня, 

После проведённого голосования по Руководству, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Комитет Совета по делам сообщества (CAC)]] [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ предложил пересмотреть несколько разделов Руководства с целью внесения улучшений]. Проанализировав полученные комментарии, Комитет по делам сообщества принял решение начать ещё один раунд консультаций с сообществом. После этих обсуждений у сообщества будет возможность проголосовать по обновлённому тексту Руководства по обеспечению правоприменения УКП. Комитет также предложил пересмотреть спорное примечание в пункте 3.1 самого УКП.

Согласно анализу, в комментариях были выделены три основные группы вопросов:

1. О прохождении (обязательного) обучения по УКП и его применению;

2. О балансе защиты конфиденциальности и надлежащей процедуры;

3. О требовании, чтобы определенные группы пользователей подтвердили, что они признают и будут придерживаться Универсального кодекса поведения. 

Комитет по пересмотру просит Вас оставить комментарии и ответы на следующих страницах: [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Обсуждение пересмотра Руководства по применению]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Обсуждение пересмотра текста правил]]

От лица команды проекта Универсального кодекса поведения

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Приглашение на глобальное обсуждение по инициативе хабов 12 марта 2022 года в 13:00 UTC&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
:''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
---- 
Всем доброго дня, ознакомьтесь с приглашением от моего коллеги о предстоящей глобальной беседе о хабах. [[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 18:22, 9 март 2022 (UTC)
----

Команда по Стратегии Движения и Управлению Фонда Викимедиа приглашает вас на мероприятие по теме &quot;Региональные и тематические хабы&quot;. Движение Викимедиа работает над определением того, какими должны быть региональные и тематические хабы. Воркшоп проведённый в ноябре 2021 года дал старт обсуждениям ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|прочитать отчёт]]), но это ещё не всё. 

За последние недели мы провели порядка 16 интервью с группами, работающими над созданием хабов в своих регионах ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|прочитать Диалог по созданию хабов]]). Данные интервью легли в основу отчёта, который послужит фундаментом для обсуждения 12 марта. Отчёт будет доступен 9 марта.

Мероприятие состоится 12 марта с 13:00 до 16:00 UTC на платформе Zoom. Будет обеспечен устный перевод на французский, испанский, арабский, русский и португальский языки. Регистрация завершится 10 марта (поздняя регистрация возможна по эл. почте: strategy2030@wikimedia.org). К участию приглашаются все заинтересованные члены Движения. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|Дополнительная информация о мероприятии на Мета-вики]]'''.

С уважением,

[[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]&lt;br /&gt;Стратегия Движения

== Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow ==

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. 

([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram])

The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]]

A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on  [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]].

We look forward for your immense co-operation.

Thanks 
Wiki Loves Folklore international Team
[[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 14:40, 14 март 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Rockpeterson@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=22754428 --&gt;

== Feminism and Folklore 2022 ends soon ==

[[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|right|frameless|250px]]
[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]] which is an international writing contest organized at Wikipedia ends soon that is on &lt;b&gt;31 March 2022 11:59 UTC&lt;/b&gt;. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as &lt;i&gt;folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more&lt;/i&gt;

Keep an eye on the project page for declaration of Winners. 

We look forward for your immense co-operation.

Thanks 
Wiki Loves Folklore international Team
[[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 14:28, 26 март 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Rockpeterson@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf&amp;oldid=23060054 --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Новости Стратегии Движения и Управления — Выпуск 6&lt;section end=&quot;announcement-header&quot;/&gt; == 

&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии Движения и Управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 6, апрель 2022 года'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Читать полную версию информационного бюллетеня''']]&lt;/span&gt;
----

Добро пожаловать в шестой выпуск новостей Стратегии движения и управления! Обновлённый бюллетень содержит информацию, в частности, о новостях и событиях связанных с Уставом движения, Универсальным кодексом поведения, грантами на реализацию Стратегии движения, выборами в Совет попечителей.

Информационный бюллетень выходит ежеквартально, а обновления — еженедельно. Не забудьте [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|подписаться]], чтобы получать последующие выпуски.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Развитие лидерства -''' формируется Рабочая группа! - Приём заявок на участие в Рабочей группе по развитию лидерства завершился 10 апреля 2022 года. Для участия в рабочей группе будут отобраны до 12 членов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|продолжить чтение]])
*'''Голосование по ратификации Универсального кодекса поведения -''' С 7 по 21 марта было проведено глобальное голосование по Руководству по обеспечению правоприменения УКП через SecurePoll. Более 2300 пользователей с правом голоса, по меньшей мере из 128 домашних вики-проектов поделились мнениями и комментариями. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|продолжить чтение]]) 
*'''Дискуссии движения о хабах -''' 12 марта провели глобальное обсуждение по вопросам региональных и тематических хабов. В нём приняли участие 84 викимедийцев со всего движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|продолжить чтение]]) 
*'''Гранты по Стратегии движения по-прежнему открыты! -''' С начала года было одобрено шесть проектных предложений общей суммой порядка 80 000 долларов США. У вас есть проектная идея по Стратегии движения? Свяжитесь с нами! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|продолжить чтение]]) 
*'''Комитет по разработке Устава движения приступил к работе! -''' Комитет из пятнадцати членов, избранный в октябре 2021 года, согласовал основные ценности, методы работы, а также приступил к составлению плана работы над проектом Устава движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|продолжить чтение]])
*'''Еженедельные обновления по Стратегии движения -''' Участвуйте и подписывайтесь! - Команда по Стратегии движения и управлению запустила портал обновлений, где собраны все страницы Стратегии движения на Мета-вики. Подпишитесь и получайте последние новости о текущих проектах. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|продолжить чтение]]) 
*'''Блог «Diff» -''' Прочитайте последние публикации о Стратегии движения на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|продолжить чтение]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt; 
--[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 11:19, 14 апрель 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Присоединяйтесь к обсуждению Годового плана Фонда Викимедиа с Марьяной Искандер&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''Вы можете найти перевод этого сообщения на другие языки на Мета-вики''.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Добрый день,

[[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Команды по Коммуникациям движения]] и по [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Стратегии движения и управлению]] приглашают вас обсудить  '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|Годовой план Фонда Викимедиа на 2022-23 годы]]'''.

Эти беседы являются продолжением [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|тура прослушиваний исполнительного директора Фонда Викимедиа]] [[m:User:MIskander-WMF|Марьяны Искандер]]. 

Беседы посвящены следующим вопросам:
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|Стратегия движения Викимедиа до 2030 года]] определяет направление «знания как услуга» и «равенство знаний». Фонд Викимедиа стремиться планировать свою деятельность в соответствии с этими двумя целями. Как, по вашему мнению, Фонд Викимедиа должен применить эти цели в своей работе?
* Фонд Викимедиа продолжает искать пути улучшения работы на региональном уровне. Мы усилили региональный подход в таких направлениях, как гранты, новые функции и беседы с сообществом. Что работает успешно? Что может быть улучшено?
* Каждый может внести свой вклад в процесс разработки Стратегии движения. Расскажите о своей деятельности, идеях, пожеланиях и извлечённых уроках. Как Фонд Викимедиа может лучше поддерживать волонтёров и партнёрских организаций, работающих в рамках Стратегии движения?

Вы можете найти [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''график встреч на Мета-вики''']].

Информация доступна на нескольких языках. На встречах могут принять участие все желающие. Синхронный перевод на русский язык будет доступен во встрече, которая состоится 23 апреля в [https://zonestamp.toolforge.org/1650722420 14.00 UTC].

С уважением,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;   
--[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 09:27, 15 апрель 2022 (UTC)

=== Обсуждение Годового плана Фонда состоится сегодня в 14.00 UTC === 
Напоминаем, что сегодня, 23 апреля, в 14.00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1650722420 проверьте ваше местное время]) состоится встреча с [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:MIskander-WMF Марьяной Искандер], где вы можете обсудить [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Annual_Plan/2022-2023/draft/ru '''Годовой план Фонда Викимедиа на 2022-2023 годы''']. Будет обеспечен синхронный перевод на русский язык. Ссылка на Zoom встречу: https://wikimedia.zoom.us/j/5792045919 --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 09:35, 23 апрель 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Объявление о выдвижении кандидатур в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Совет попечителей объявляет поиск кандидатов на участие в выборах в Совет 2022 года. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Подробнее на Мета-вики''']].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Выборы в Совет попечителей 2022 года]] объявляются открытыми! Просим вас рассмотреть возможность выдвижения своей кандидатуры для службы в Совете попечителей.

Совет попечителей Фонда Викимедиа осуществляет контроль за деятельностью Фонда Викимедиа. В состав Совета входят попечители от сообществ и партнёрских организаций, а также назначенные попечители. Каждый попечитель служит три года. Сообщество Викимедиа имеет возможность голосовать за попечителей от сообществ и партнёрских организаций.

Участники_цы сообщества будут голосовать за два места в Совете попечителей в 2022 году. Это возможность улучшить представительство, разнообразие и компетентность Совета как команды.

Вы являетесь потенциальным кандидатом? Узнайте подробности на странице [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Подать заявку на выдвижение своей кандидатуры]].

Благодарим вас за поддержку,

Команда по Стратегии движения и управлению от лица Комитета по выборам и Совета попечителей&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;  
--[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 10:34, 25 апрель 2022 (UTC)

== New Wikipedia Library Collections Available Now - April 2022 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

Hello Wikimedians! 
[[File:Wikipedia_Library_owl.svg|thumb|upright|The TWL owl says sign up today!]]
[[m:The Wikipedia Library|The Wikipedia Library]] has free access to new paywalled reliable sources. You can these and dozens more collections at https://wikipedialibrary.wmflabs.org/:
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/128/ Wiley]''' – journals, books, and research resources, covering life, health, social, and physical sciences
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/125/ OECD]''' – OECD iLibrary, Data, and Multimedia​​ published by the Organisation for Economic Cooperation and Development
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/129/ SPIE Digital Library]''' – journals and eBooks on optics and photonics applied research

Many other sources are freely available for experienced editors, including collections which recently became accessible to all eligible editors: Cambridge University Press, BMJ, AAAS, Érudit and more.

Do better research and help expand the use of high quality references across Wikipedia projects: log in today!
&lt;br&gt;--The Wikipedia Library Team 13:16, 26 апрель 2022 (UTC)

:&lt;small&gt;This message was delivered via the [https://meta.wikimedia.org/wiki/MassMessage#Global_message_delivery Global Mass Message] tool to [https://meta.wikimedia.org/wiki/Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library The Wikipedia Library Global Delivery List].&lt;/small&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Samwalton9@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library&amp;oldid=23036656 --&gt;

== Coming soon: Improvements for templates ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;!--T:11--&gt;
[[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]]
Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon:

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': 
This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]]

In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]]

Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. 

We would love to hear your feedback on our talk pages!
&lt;/div&gt; -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 11:13, 29 апрель 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&amp;oldid=23222263 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Editing news 2022 #1&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;&lt;i&gt;[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/i&gt;
[[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]]

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages.  New editors are more successful with this new tool.  You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]].  Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test.  You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 18:54, 2 май 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Quiddity (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=22019984 --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022. Приглашаем волонтёров&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Команда по Стратегии движения и управлению приглашает членов сообщества принять участие в качестве волонтёров на предстоящих выборах в Совет попечителей.

Идея программы &quot;Волонтёры на выборах&quot; возникла во время выборов в Совет попечителей Викимедиа в 2021 году. Программа была успешной. Благодаря помощи волонтёров на выборах мы смогли увеличить охват сообществ и участие в выборах на 1 753 избирателя по сравнению с 2017 годом. Общая явка составила 10,13%, что на 1,1 процентных пункта больше. Были представлены 214 википроектов. 

Но 74 вики, не участвовавших в 2017 году, дали голоса на выборах 2021 года. Хотите помочь изменить ситуацию с участием?

Волонтёры на выборах будут помогать в следующем:
* Переводить короткие сообщения и анонсировать текущий избирательный процесс на каналах сообщества
* По желанию: Мониторить каналы сообщества на предмет комментариев и вопросов

Волонтёры должны:

* Соблюдать политику дружественного пространства во время бесед и мероприятий
* Представлять руководящие принципы и информацию о голосовании сообществу в нейтральном ключе

Вы хотите стать волонтёром на выборах и обеспечить представительство вашего сообщества в голосовании? Подпишитесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|здесь]], чтобы получать обновления. Вы можете использовать [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|страницу обсуждения]] для вопросов о переводе.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;  --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 11:30, 6 май 2022 (UTC)

==Протестируйте новый форум Стратегии движения== 

Добрый день.
Приглашаем вас протестировать и поделиться мнением о [https://forum.movement-strategy.org/ новом форуме Стратегии Движения]. Форум предлагает улучшенный способ обсуждения [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement%20Strategy/ru Стратегии Движения] в многоязычной и удобной для использования платформе. 

Пожалуйста, расскажите, что вы думаете об этом форуме, ответив на [https://forum.movement-strategy.org/t/movement-strategy-forum-community-review/46 вопросы для сообщества]. 

[https://forum.movement-strategy.org/t/say-hello/79/43 Здесь] вы можете поприветствовать сообщество на вашем языке! 

Функциональный форум доступен для тестирования до 24 июля. Вы можете перевести посты используя кнопку 🌐, также можете делиться комментариями на любом удобном вам языке. 

Если отзывы сообщества будут положительными, форум будет запущен в августе 2022 года перед Викиманией. Если нет, команда будет следовать полученным отзывам, менять предложение или закрывать форум. Подробнее на [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy/Forum/Proposal/ru Мета]. 

С уважением, --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 09:23, 2 июнь 2022 (UTC)

==Глобальные обсуждения по региональным и тематическим хабам==
Добрый день! 

Приглашаем вас принять участие во встрече по обсуждению минимальных критериев для пилотных хабов с 24 по 26 июня 2022 года. 24 июня с 11:00 - 13:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1656068431 проверить ваше местное время])  будет обеспечен устный перевод на русский язык. Встреча будет проходить на платформе Zoom.  

Цель встречи - сбор отзывов и предложений по улучшению [https://forum.movement-strategy.org/t/draft-minimum-criteria-for-hub-pilots/487 минимальных критерий для пилотных хабов]. 

[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfhTVdCVM2VTftvWf5YUSeF1Gj5-sJDWqF0DvbOdrturBKcoQ/viewform Регистрация] на мероприятие открыто до 23 июня. 

Все подробности на странице мероприятия на [https://meta.wikimedia.org/wiki/Hubs/Global_Conversations_June_24-26,_2022/ru Мета]. 

С уважением,— [[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 08:17, 17 июнь 2022 (UTC)

== Обновление улучшенного интерфейса настольной версии ==

[[File:Table of contents shown on English Wikipedia 02.webm|thumb]]
Привет. Я хотел поделиться с вами обновленной информацией о проекте [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|улучшенного интерфейса настольной версии]], над которым команда «Веб» Фонда Викимедиа работала последние несколько лет. Наша работа почти завершена! 🎉

Мы хотели бы, чтобы эти функции стали по умолчанию для читателей и редакторов во всех вики. &lt;span style=&quot;background-color:#fc3;&quot;&gt;В ближайшие недели мы начнем обсуждение для других вики, включая ваш. 🗓️&lt;/span&gt; Мы с удовольствием ознакомимся с вашими предложениями!

Цели проекта - сделать интерфейс более гостеприимным и удобным для читателей и полезным для опытных пользователей. Проект состоит из ряда улучшенных функций, которые облегчают чтение и изучение, навигацию по странице, поиск, переключение между языками, использование вкладок статей и пользовательского меню и многое другое. Эта функция уже доступно по умолчанию для читателей и редакторов в 30 разделах, включая [[:fr:|французскую]], [[:pt:|португальскую]] и [[:fa:|персидскую]] Википедию.

Эти изменения доступны только пользователям стиля [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=vector}} Vector]. Те, кто использует [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=monobook}} Monobook] или [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=timeless}} Timeless], не будут затронуты.

; Новейшие функции
* [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/Table of contents|Содержание]] - наша версия удобна для того, чтобы найти, получить контекст страницы и перемещаться по странице без необходимости прокрутки. В настоящее время оно тестируется на наших пробных вики-сайтах.  Оно также доступно для редакторов, которые выбрали внешний вид для Вики «Вектор 2022».
* [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/Page tools|Инструменты страницы]] - теперь на боковой панели есть два типа ссылок. Существуют действия и инструменты для отдельных страниц (например, [[Special:RecentChangesLinked|связанные правки]]) и ссылки обще-википедийного характера (например, [[Special:RecentChanges|свежие правки]]). Мы собираемся разделить их на два интуитивно понятных меню.
; Как включить улучшения
[[File:Desktop Improvements - how to enable globally.png|thumb|[[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|{{int:globalpreferences}}]]]]
* Можно включить самостоятельно [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|на вкладке Внешний вид в настройках]], выбрав &quot;{{int:skinname-vector-2022}}&quot;. Такую же опцию можно включить в [[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|глобальных настройках]] для всех разделов.
* В тех разделах, где изменения включены по умолчанию, зарегистрированные пользователи могут переключится на Vector. Для этого есть легко доступная ссылка на боковой панели.

; Узнайте больше и присоединяйтесь к нам

Если вы хотите следить за прогрессом нашего проекта, вы можете подписаться на [[mw:Special:Newsletter/28/subscribe|нашу рассылку]]. Вы можете ознакомиться [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|страницей проекта]], проверить наше [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Frequently_asked_questions|ЧаВо]], написать [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop_Improvements|на странице обсуждения проекта]] и [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|присоединиться к онлайн-встрече с нами]].

Спасибо! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|обс.]]) 02:45, 21 июнь 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:SGrabarczuk (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Ru_fallback&amp;oldid=20689486 --&gt;

== Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]

Hi, Greetings

The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced!

We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]'''

Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project.

We hope to have you contribute to the campaign next year.

'''Thank you,'''

'''Wiki Loves Folklore International Team'''

--[[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 16:12, 4 июль 2022 (UTC)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Tiven2240@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=23454230 --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Выдвижение предложений для Компаса избирателя 2022 года &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Всем привет,

Приглашаем членов сообщества принять участие в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|выборах в Совет попечителей 2022 года]] и выдвинуть [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/ru свои предложения для Компаса избирателя].

Компас избирателя - это инструмент, помогающий голосующим выбрать тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат кандидатам свои предложения, на которые кандидаты ответят по шкале Ликерта (согласен/нейтрален/не согласен). Ответы кандидатов будут загружены в инструмент &quot;Компас избирателя&quot;. Голосующие смогут ввести свои ответы по предложениям (согласен/не согласен/нейтрален). В конце вы увидите тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам.

Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя:

* 8 - 20 июля: Члены сообщества выдвигают предложения для Компаса избирателя
* 
* 21 - 22 июля: Комитет по выборам рассматривает предложения на предмет ясности и удаляет предложения, не относящиеся к теме
* 
* 23 июля - 1 августа: Волонтеры голосуют по предложениям
* 
* 2 - 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших предложений
* 
* 5 - 12 августа: кандидаты определяют свои позиции по предложениям
* 
* 15 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования.

Комитет по выборам отберет 15 лучших предложений в начале августа. Комитет по выборам будет наблюдать за процессом при поддержке команды по Стратегии движения и управлению. Команда по Стратегии движения и управлению проверит, чтобы вопросы были четкими, не было дубликатов, опечаток и так далее.

С уважением,

Команда по Стратегии движения и управлению

''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
--[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 11:36, 12 июль 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Объявление шести кандидатов на выборах в Совет попечителей 2022 года&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Всем привет,

По итогам голосования представителей партнёрских организаций были отобраны следующие кандидаты в Совет попечителей 2022 года:

* Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]])

Вы можете посмотреть дополнительную информацию о [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|результатах]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|статистике]] этих выборов.

Партнёрские организации выбрали своих представителей для голосования. Представители партнёрских организаций задали кандидатам вопросы, на которые кандидаты ответили в середине июня. Ответы кандидатов и информация, предоставленная Комитетом по анализу, послужили основой для представителей при принятии решений.

Пожалуйста, найдите минутку, чтобы поблагодарить представителей партнёрских организаций и членов Комитета по анализу за участие в этом процессе и содействие в расширении разнообразия Совета попечителей. Эти часы добровольной работы объединяют нас в понимании и перспективе. Благодарим вас за участие.

Выражаем благодарность также членам сообщества, которые выдвинули свою кандидатуру в Совет попечителей. Рассмотрение вопроса о вступлении в Совет попечителей — нелегкое решение. Вклад в участие на выборах в Совет попечителей говорит об их преданности нашему движению. Поздравляем кандидатов, которые прошли на следующий этап. Благодарим за участие кандидатов, которые не прошли отбор. Пожалуйста, продолжайте делиться своим лидерским потенциалом с Викимедиа.

Что теперь?

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Ознакомьтесь с результатами процесса отбора представителями партнёрских организаций]].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Узнайте о следующих шагах]].

С уважением,

Команда по Стратегии движения и управлению

''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 06:58, 21 июль 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 7&lt;section end=&quot;announcement-header&quot;/&gt; ==

&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии движения и управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 7 — Июль - сентябрь 2022 года'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Прочитайте полный текст''']]&lt;/span&gt; 
----
Информационный бюллетень знакомит с новостями и событиями о реализации [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|рекомендаций Стратегии движения]] Викимедиа. В бюллетене содержится информация об управлении Движением, а также о проектах и мероприятиях, поддерживаемых командой Фонда Викимедиа по Стратегии движения и управлению (MSG).  

Информационный бюллетень MSG выходит ежеквартально. Для желающих внимательнее следить за нашими процессами предлагается бюллетень «Еженедельные новости Стратегии движения»‎. Чтобы оставаться в курсе новостей, не забудьте подписаться на рассылку [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]].
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt; 

* '''Устойчивость движения''': Опубликован ежегодный отчёт Фонда Викимедиа об устойчивом развитии. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|продолжить чтение]])
* '''Улучшение пользовательского опыта''': последние улучшения интерфейса настольной версии проектов Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|продолжить чтение]])
* '''Безопасность и инклюзивность''': последние новости о процессе пересмотра Руководства по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|продолжить чтение]])
* '''Обеспечение справедливости при принятии решений''': отчёты об обсуждениях по поводу пилотных хабов, последние достижения Комитета по разработке Устава движения и новое исследование по проектированию будущего участия в движении Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|продолжить чтение]])
* '''Координация между заинтересованными сторонами''': запуск службы поддержки для партнёрских организаций и волонтёрских сообществ, работающих над партнёрством в области контента. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|продолжить чтение]])
* '''Развитие лидерства''': обновления о проектах лидерства от организаторов движения Викимедиа в Бразилии и Кабо-Верде. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|продолжить чтение]])
* '''Управление внутренними знаниями''': запуск нового портала для технической документации и ресурсов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|продолжить чтение]])
* '''Инновации в области свободных знаний''': высококачественные аудиовизуальные ресурсы для научных экспериментов и новый набор инструментов для транскрипции устных культур. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|продолжить чтение]])
* '''Оценка, итерация и адаптация''': результаты пилотного проекта Equity Landscape ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|продолжить чтение]])
* '''Другие новости и обновления''': новый форум для обсуждения реализации Стратегии движения, предстоящие выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа, новый подкаст для обсуждения Стратегии движения, а также кадровые изменения в команде Фонда по Стратегии движения и управлению. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|продолжить чтение]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt; --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 07:46, 25 июль 2022 (UTC)</text>
      <sha1>datopz3jbt992ijeo0xpzj6c81rx2ep</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Айрат Йәнсура улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27431</id>
    <revision>
      <id>1146992</id>
      <parentid>1146831</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T09:12:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4299" xml:space="preserve">{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипов Айрат Йәнсура (Янсур) улы''' ([[12 октябрь]] [[1962 йыл]]) — ғалим-социолог, философия фәндәре докторы, Башҡортостан Фәндәр Академияһында Фәлсәфә буйынса фәнни кәңәшмәнең ғилми сәркәтибе, Рәсәйҙең Халыҡ-ара эштәр буйынса Советы эксперты&lt;ref&gt;[http://ir.russiancouncil.ru/person/zaripov-ayrat-yansurovich/ Мәғлүмәт белешмәһе «Рәсәйҙә халыҡ ара ғилми хеҙмәттәр»]&lt;/ref&gt;, Гуманитар фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы. [[Ҡорбанова Ғәфифә Мәғәфүр ҡыҙы]]ның улы. 

== Биографияһы ==
Айрат Йәнсура улы Зарипов 1962 йылдың 12 октябрендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Ләмәҙтамаҡ]] ауылында  тыуған.

1979 йылда [[Оло Ыҡтамаҡ]] урта мәктәбен тамамлай. 1984 йылда [[М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты|Башҡорт дәүләт педагогия институтын]], 1994 йылда [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]] аспиратураһын тамамлай.

Хеҙмәт юлын 1986 йылда [[Оло Аҡа]] урта мәктәбендә уҡытыусы булып башлай. 1987 йылдан [[Өфө]] ҡалаһында йәшәй һәм эшләй. Башта [[Башҡортостан Республикаһының Милли музейы]]нда ғилми хәҙмәткәр, музей һаҡлаусы баш хеҙмәткәр булып эшләй. 1995 йылда [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]]ның фәлсәфә кафедраһына эшкә күсә һәм элеге көнгә тиклем даими эшләй. Һуңғы эш дәрәжәһе — кафера мөдиренең фән буйынса урынбаҫары. Бер үк ваҡытта 1997—2007 йылдарҙа «[[Башҡорт энциклопедияһы]]» ғилми нәшриәтенең киң мәғлүмәт саралары бүлегендә мөхәррир булып эшләй.

== Ғилми эшмәкәрлеге ==
Этнос-ара мөнәсәбәттәрҙең, этник аңдың һәм үҙаңдың теоретик проблемаларын, этноконфликтологияны, этник мәҙәниәтте, тел һәм мәғарифты, хәҙерге сит ил философияһын һәм уның ағымдарын тикшереү менән шөғөлләнә. 150-нән ашыу фәнни хеҙмәт, шул иҫәптән 10 монография авторы.

== Ғилми эштәре ==
* Социальная структура и социальная стратификация. Уфа, 2009 (в соавторстве). {{ref-ru}}
* Этническое сознание и этническая идентичность. Уфа, 2009 (в соавторстве). {{ref-ru}}
* Этнополитическое движение как социальный феномен. Уфа, 2000 (в соавторстве). {{ref-ru}}
* Общие проблемы этногенеза и научная теория//Журнал социологии и социальной антропологии. 1999. Том II. Выпуск 4. {{ref-ru}}
* Грани этнической идентификации//Социальные исследования. 1997. № 8 (в соавторстве). {{ref-ru}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанма ==
* {{БЭ|85351|}} 
* [http://ir.russiancouncil.ru/person/zaripov-ayrat-yansurovich/ Зарипов Айрат Янсурович]

[[Категория:Башҡорт дәүләт педагогия университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Өфө дәүләт авиация техник университеты уҡытыусылары]]</text>
      <sha1>p2ly538mpuhu1y94obi9w5qfpnhhved</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146993</id>
      <parentid>1146992</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T09:16:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4306" xml:space="preserve">{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипов Айрат Йәнсура (Янсур) улы''' ([[12 октябрь]] [[1962 йыл]]) — ғалим-социолог, философия фәндәре докторы, Башҡортостан Фәндәр Академияһында Фәлсәфә буйынса фәнни кәңәшмәнең ғилми сәркәтибе, Рәсәйҙең Халыҡ-ара эштәр буйынса Советы эксперты&lt;ref&gt;[http://ir.russiancouncil.ru/person/zaripov-ayrat-yansurovich/ Мәғлүмәт белешмәһе «Рәсәйҙә халыҡ ара ғилми хеҙмәттәр»]&lt;/ref&gt;, Гуманитар фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (2013). [[Ҡорбанова Ғәфифә Мәғәфүр ҡыҙы]]ның улы. 

== Биографияһы ==
Айрат Йәнсура улы Зарипов 1962 йылдың 12 октябрендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Ләмәҙтамаҡ]] ауылында  тыуған.

1979 йылда [[Оло Ыҡтамаҡ]] урта мәктәбен тамамлай. 1984 йылда [[М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты|Башҡорт дәүләт педагогия институтын]], 1994 йылда [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]] аспиратураһын тамамлай.

Хеҙмәт юлын 1986 йылда [[Оло Аҡа]] урта мәктәбендә уҡытыусы булып башлай. 1987 йылдан [[Өфө]] ҡалаһында йәшәй һәм эшләй. Башта [[Башҡортостан Республикаһының Милли музейы]]нда ғилми хәҙмәткәр, музей һаҡлаусы баш хеҙмәткәр булып эшләй. 1995 йылда [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]]ның фәлсәфә кафедраһына эшкә күсә һәм элеге көнгә тиклем даими эшләй. Һуңғы эш дәрәжәһе — кафера мөдиренең фән буйынса урынбаҫары. Бер үк ваҡытта 1997—2007 йылдарҙа «[[Башҡорт энциклопедияһы]]» ғилми нәшриәтенең киң мәғлүмәт саралары бүлегендә мөхәррир булып эшләй.

== Ғилми эшмәкәрлеге ==
Этнос-ара мөнәсәбәттәрҙең, этник аңдың һәм үҙаңдың теоретик проблемаларын, этноконфликтологияны, этник мәҙәниәтте, тел һәм мәғарифты, хәҙерге сит ил философияһын һәм уның ағымдарын тикшереү менән шөғөлләнә. 150-нән ашыу фәнни хеҙмәт, шул иҫәптән 10 монография авторы.

== Ғилми эштәре ==
* Социальная структура и социальная стратификация. Уфа, 2009 (в соавторстве). {{ref-ru}}
* Этническое сознание и этническая идентичность. Уфа, 2009 (в соавторстве). {{ref-ru}}
* Этнополитическое движение как социальный феномен. Уфа, 2000 (в соавторстве). {{ref-ru}}
* Общие проблемы этногенеза и научная теория//Журнал социологии и социальной антропологии. 1999. Том II. Выпуск 4. {{ref-ru}}
* Грани этнической идентификации//Социальные исследования. 1997. № 8 (в соавторстве). {{ref-ru}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанма ==
* {{БЭ|85351|}} 
* [http://ir.russiancouncil.ru/person/zaripov-ayrat-yansurovich/ Зарипов Айрат Янсурович]

[[Категория:Башҡорт дәүләт педагогия университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Өфө дәүләт авиация техник университеты уҡытыусылары]]</text>
      <sha1>cml1futcbx4m8pc87131jswphsc4pkt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Чечня йылғалары</title>
    <ns>14</ns>
    <id>27789</id>
    <revision>
      <id>1146937</id>
      <parentid>681775</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T18:05:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>178.70.234.131</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="176" xml:space="preserve">{{Commonscat|Rivers of Chechnya}}

[[Категория:Чечня географияһы]]
[[Категория:Төбәктәр буйынса Рәсәй йылғалары]]</text>
      <sha1>2xicxlqln5mb4ll1eiqxxz71aw4d3mu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>25 июль</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71516</id>
    <revision>
      <id>1146943</id>
      <parentid>1048519</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:21:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>яңыртыу (мәғлүмәттәрҙе)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17056" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''25 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 206-сы ([[кәбисә йыл]]ында 207-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 159 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Испания}}: Галисия көнө.
* {{Флагификация|Тунис}}: Республика көнө.
* {{Флагификация|Пуэрто-Рико}}: Конституция көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{Ер}} [[Ер]]: Кулинарҙар көнө.
* {{Флагификация|Беларусь}}: Янғын һағы хеҙаәте көнө.
* {{Флагификация|Россия}}: Тәфтиш органдары хеҙмәткәрҙәре көнө.
** Йылға полицияһы хеҙмәткәрҙәре көнө.
** Теш технигы көнө.
* {{Флагификация|Таджикистан}}: Автомобиль транспорты хеҙмәткәрҙәре көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1930]]: [[ВКП (б)|ВКП(б) Үҙәк Комитеты]] [[СССР]]-ҙа дөйөм башланғыс белем биреүҙе индереү тураһында ҡарар ҡабул итә.
* [[1940]]: [[Өфө ҡалаһы]]нда 2-се ТЭЦ эшләй башлай.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Низам Ҡәрип]] (Ҡәрипов Низам Ҡәрип улы; 1905—26.10.1942), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда һәләк булған [[әҙәбиәт|яҙыусы]], [[Журналистика|журналист]]. 1938 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. 1939—1941 йылдарҙа [[Башҡортостан Яҙыусылар союзы|Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзы]] идараһының беренсе секретары, бер үк ваҡытта 1941 йылда хәҙерге [[Ағиҙел (журнал)|«Ағиҙел» журналының]] баш мөхәррире. 
* [[Хәниф Кәрим]] (Кәримов Хәниф Кәрим улы; 1910—26.08.1983), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан шағир. 1938 йылдан СССР Яҙыусылар союзы  ағзаһы. 1946 йылдан Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзы идараһының яуаплы секретары, 1958—1959 йылдарҙа — рәйес урынбаҫары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1970). [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1942), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1955) һәм [[Халыҡтар Дуҫлығы ордены|Халыҡтар Дуҫлығы]] (1980) ордендары кавалеры.  
* [[Трушков Илья Фёдорович]] (1925—4.01.1993), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, гвардия полковнигы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945). 
* [[Сәхибгәреев Әхмәт Әхкәметдин улы]] (1945), [[фән|ғалим]]-[[Агрономия|агроном]]. [[БНИИСХ|«Башҡортостан ауыл хужалығы ғилми-тикшеренеү институты» федераль дәүләт бюджет ғилми учреждениеһы]] директорының фән буйынса беренсе урынбаҫары. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
* [[Фәниҙә Исхаҡова]] (1965), яҙыусы. 1994—2010 йылдарҙа хәҙерге [[Зәйнәб Биишева исемендәге «Китап» нәшриәте]] хеҙмәткәре, шул иҫәптән  2005 йылдан нәфис һәм балалар әҙәбиәте редакцияһы мөдире, 2007 йылдан — бүлек етәксеһе; 2011—2012 йылдарҙа [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] әҙәби-драма бүлегенең баш мөхәррире. 1997 йылдан Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. Балалар өсөн драма әҫәрҙәренең беренсе республика конкурсы лауреаты. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Ғәбдрәхимов Рәшит Латип улы]] (1926), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. [[Туймазы районы]] «Илсембәт» совхозының элекке директоры, районда теплица хужалығына нигеҙ һалыусы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның һәм [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Райондың почётлы гражданы. Сығышы менән [[Иҫке Туймазы]] ауылынан.
* [[Соков Борис Михайлович]] (1936), прокуратура органдары ветераны, юстицияның өлкән кәңәшсеһе. Рәсәй Федерацияһы прокуратураһының почётлы хеҙмәткәре (1992), [[Белорет районы]] һәм [[Белорет]] ҡалаһының почётлы гражданы (2012). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Белорет районы районы [[Отнурок (ауыл, Белорет районы)|Отнурок (Нура)]] ауылынан.
* [[Сорокин Валентин Васильевич]] (1936), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] шағиры, журналист, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1965 йылдан «Волга» ([[Һарытау]] ҡалаһы), 1968 йылдан «Молодая гвардия» ([[Мәскәү]]) журналдарының бүлек мөдире, 1970—1980 йылда Мәскәүҙәге «Современник» нәшриәтенең баш мөхәррире; 1983 йылдан М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институты ҡарамағындағы Юғары әҙәби курстар етәксеһе; 1980—1983 йылдарҙа Мәскәү ҡала яҙыусылары ойошмаһы секретары, 1994—2010 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Яҙыусылар союзы идараһы рәйестәше РСФСР-ың М.Горький исемендәге Дәүләт премияһы. (1986), Ленин комсомолы (1974), М. А. Шолохов исемендәге халыҡ-ара (2000), С. В. Михалков исемендәге (2015), С. А. Есенин исемендәге  (2015) һәм башҡа әҙәби премиялар лауреаты. [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984), [[Дуҫлыҡ ордены (Рәсәй)|Дуҫлыҡ]] (2007) һәм сит ил ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] Авашла утарынан (хәҙер бөткән).
* [[Яковлев Виктор Николаевич]] (1951), театр ветераны, актёр. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған артисы (2006). 1977 йылдан [[Өфө]]ләге  «Юбилейный» мәҙәниәт һарайының «Товарищ» халыҡ театры режиссёры—етәксеһе, 1979 йылдан — [[Псков]] ҡалаһының А. С. Пушкин исемендәге драма театры актёры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Михеева Элла Анатольевна]] (1961), табип-физиотерапевт. 2-се Республика клиник дауаханаһының физиотерапия бүлеге мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;
==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Морев Николай Николаевич]] (1917—5.08.1997), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1944-1977 йылдарҙа Өфө заводтарында цех начальнигы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1943). Сығышы менән хәҙер [[Санкт-Петербург]] ҡалаһына ҡараған Павловск ҡалаһынан.  
* [[Шаһиев Рауил Әбделкарам улы]] (1937—2010), [[Кушнаренко районы]] Свердлов исемендәге колхоздың элекке механизаторы, Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 
* [[Девятова Розалия Ғилем ҡыҙы]] (1947), мәғариф ветераны. 1980-2010 йылдарҙа [[Кушнаренко]] мәктәп-гимназияһы педагогы, Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы.
* [[Ибраһимов Рәшит Мәхмүт улы]] (1947), хужалыҡ эшмәкәре.ә [[Стәрлетамаҡ районы]] «Авангард» колхозының элекке рәйесе, [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Матвеев Александр Александрович]] (1908—1975), [[йыр]]сы, [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]]ның элекке солисы, [[Ҡаҙаҡ ССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы.  
* [[Рәжәпов Мөхәмәт Солтан улы]] (1908—18.06.1971), инженер-электрик, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре. 1960—1963 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] Халыҡ хужалығы  Советы рәйесе урынбаҫары. [[БАССР]]-ҙың 6-сы һәм 7-се саҡырылыш [[БАССР Юғары Советы|Юғары Советы]] депутаты. БАССР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1958). Октябрь Революцияһы (1971), [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|«Ҡыҙыл Йондоҙ»]] (1943) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1945) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Ауырғазы районы]] [[Мөҡсин (Ауырғазы районы)|Мөҡсин]] ауылынан. 
* [[Сафин Нурулла Дәүләтгәрәй улы]] (1923—15.05.1995), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан яугир, гвардия өлкән сержанты, миномёт расчёты командиры. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).
* [[Ишмөхәмәтов Альберт Зәйнетдин улы]] (1948), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] математик-ғалимы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Физика-математика фәндәре докторы (1996), профессор (1997). 1972 йылдан [[Мәскәү]]ҙә йәшәй һәм эшләй.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Сөләймәнов Фәтих Ҡәйүм улы]] (1924—14.05.1997), хеҙмәт алдынғыһы, йәмәғәтсе. 1942–1979 йылдарҙа [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ орденлы]] [[Белорет металлургия комбинаты]]ның сым һыҙыусыһы һәм участка мастеры. [[СССР]]-ҙың 9-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаты (1974—1979). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966). [[Белорет]] ҡалаһының почётлы гражданы (1987).
* [[Чванов Михаил Андреевич]] (1944), [[Башҡортостан]]да тыуған һәм республикала йәшәп ижад итеүсе [[рус теле|рус]] яҙыусыһы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2002) һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (1994) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, [[Рәсәй]]ҙең «Оло әҙәбиәт» (2006), Башҡортостан комсомолының [[Ғәлимов Сәләм исемендәге премия]]һы (1982) һәм башҡа әҙәби премиялар лауреаты, [[Почёт ордены]] кавалеры (2010). [[Өфө]] ҡалаһының (2009) һәм [[Салауат районы]]ның (2014) почётлы гражданы. Башҡортостан Республикаһының «Халыҡтар дуҫлығы» ордены кавалеры (2014).
* [[Василевский Андрей Андреевич]] (1994 йыл), [[Рәсәй]] [[Шайбалы хоккей|хоккейсыһы]], ҡапҡасы. [[Өфө]]нөң [[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|«Салауат Юлаев» хоккей клубы]] тәрбиәләнеүсеһе. Әлеге ваҡытта НХЛ-дың «Тампа-Бэй Лайтнинг» клубы уйынсыһы. Рәсәй чемпионатында 2013/2014 йылдар миҙгелендә «Салауат Юлаев» составында көмөш призер. 2014 йылғы донъя чемпионы. [[Почёт ордены]] кавалеры (2014).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:25 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* 1575: Кристоф Шейнер, [[Германия]] [[Астрономия|астрономы]]. 
* [[1855]]: Юлиан Кулаковский, [[Рәсәй империяһы]] [[Филология|филологы]], [[тарих]]сы, [[Археология|археолог]], [[Боронғо Рим]] һәм [[Византия]] буйынса белгес.
* [[1894]]: [[Гаврило Принцип]], [[Сербия]]ның милләтсе-революционеры.
* [[1905]]: Элиас Канетти, [[Австрия]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1981).
* [[1935]]: Лилиана Алёшникова, [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең [[театр]] һәм кино актёры, [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған артисы (1989).
* [[1955]]: Искәндәр Сәйфуллин, СССР һәм Рәсәй [[Архитектура|архитекторы]], [[Ҡазан]]дағы Ҡол Шәриф мәсете проекты авторҙарының береһе. [[Татарстан Республикаһы]]ның Ғабдулла Туҡай исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (2012).
* [[1975]]: Евгений Набоков, Рәсәй [[хоккей]]сыһы (ҡапҡасы), [[Ер|донъя]] чемпионы (2008).

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:25 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1980]]: [[Владимир Высоцкий]], СССР актёры, шағир һәм йырҙар авторы-башҡарыусы.
* [[2007]]: [[Таһир Сәйфуллин]], дирижёр, Башҡортостандың халыҡ артисы (1995).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж25]]
[[Категория:25 июль]]</text>
      <sha1>0x9ezc6ze07ahjfdt17ejqn7pvlf3a8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146944</id>
      <parentid>1146943</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:22:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17532" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''25 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 206-сы ([[кәбисә йыл]]ында 207-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 159 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Испания}}: Галисия көнө.
* {{Флагификация|Тунис}}: Республика көнө.
* {{Флагификация|Пуэрто-Рико}}: Конституция көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{Ер}} [[Ер]]: Кулинарҙар көнө.
* {{Флагификация|Беларусь}}: Янғын һағы хеҙаәте көнө.
* {{Флагификация|Россия}}: Тәфтиш органдары хеҙмәткәрҙәре көнө.
** Йылға полицияһы хеҙмәткәрҙәре көнө.
** Теш технигы көнө.
* {{Флагификация|Таджикистан}}: Автомобиль транспорты хеҙмәткәрҙәре көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1930]]: [[ВКП (б)|ВКП(б) Үҙәк Комитеты]] [[СССР]]-ҙа дөйөм башланғыс белем биреүҙе индереү тураһында ҡарар ҡабул итә.
* [[1940]]: [[Өфө ҡалаһы]]нда 2-се ТЭЦ эшләй башлай.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Низам Ҡәрип]] (Ҡәрипов Низам Ҡәрип улы; 1905—26.10.1942), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда һәләк булған [[әҙәбиәт|яҙыусы]], [[Журналистика|журналист]]. 1938 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. 1939—1941 йылдарҙа [[Башҡортостан Яҙыусылар союзы|Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзы]] идараһының беренсе секретары, бер үк ваҡытта 1941 йылда хәҙерге [[Ағиҙел (журнал)|«Ағиҙел» журналының]] баш мөхәррире. 
* [[Хәниф Кәрим]] (Кәримов Хәниф Кәрим улы; 1910—26.08.1983), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан шағир. 1938 йылдан СССР Яҙыусылар союзы  ағзаһы. 1946 йылдан Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзы идараһының яуаплы секретары, 1958—1959 йылдарҙа — рәйес урынбаҫары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1970). [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1942), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1955) һәм [[Халыҡтар Дуҫлығы ордены|Халыҡтар Дуҫлығы]] (1980) ордендары кавалеры.  
* [[Трушков Илья Фёдорович]] (1925—4.01.1993), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, гвардия полковнигы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945). 
* [[Сәхибгәреев Әхмәт Әхкәметдин улы]] (1945), [[фән|ғалим]]-[[Агрономия|агроном]]. [[БНИИСХ|«Башҡортостан ауыл хужалығы ғилми-тикшеренеү институты» федераль дәүләт бюджет ғилми учреждениеһы]] директорының фән буйынса беренсе урынбаҫары. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
* [[Фәниҙә Исхаҡова]] (1965), яҙыусы. 1994—2010 йылдарҙа хәҙерге [[Зәйнәб Биишева исемендәге «Китап» нәшриәте]] хеҙмәткәре, шул иҫәптән  2005 йылдан нәфис һәм балалар әҙәбиәте редакцияһы мөдире, 2007 йылдан — бүлек етәксеһе; 2011—2012 йылдарҙа [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] әҙәби-драма бүлегенең баш мөхәррире. 1997 йылдан Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. Балалар өсөн драма әҫәрҙәренең беренсе республика конкурсы лауреаты. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Ғәбдрәхимов Рәшит Латип улы]] (1926), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. [[Туймазы районы]] «Илсембәт» совхозының элекке директоры, районда теплица хужалығына нигеҙ һалыусы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның һәм [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Райондың почётлы гражданы. Сығышы менән [[Иҫке Туймазы]] ауылынан.
* [[Соков Борис Михайлович]] (1936), прокуратура органдары ветераны, юстицияның өлкән кәңәшсеһе. Рәсәй Федерацияһы прокуратураһының почётлы хеҙмәткәре (1992), [[Белорет районы]] һәм [[Белорет]] ҡалаһының почётлы гражданы (2012). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Белорет районы районы [[Отнурок (ауыл, Белорет районы)|Отнурок (Нура)]] ауылынан.
* [[Сорокин Валентин Васильевич]] (1936), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] шағиры, журналист, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1965 йылдан «Волга» ([[Һарытау]] ҡалаһы), 1968 йылдан «Молодая гвардия» ([[Мәскәү]]) журналдарының бүлек мөдире, 1970—1980 йылда Мәскәүҙәге «Современник» нәшриәтенең баш мөхәррире; 1983 йылдан М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институты ҡарамағындағы Юғары әҙәби курстар етәксеһе; 1980—1983 йылдарҙа Мәскәү ҡала яҙыусылары ойошмаһы секретары, 1994—2010 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Яҙыусылар союзы идараһы рәйестәше РСФСР-ың М.Горький исемендәге Дәүләт премияһы. (1986), Ленин комсомолы (1974), М. А. Шолохов исемендәге халыҡ-ара (2000), С. В. Михалков исемендәге (2015), С. А. Есенин исемендәге  (2015) һәм башҡа әҙәби премиялар лауреаты. [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984), [[Дуҫлыҡ ордены (Рәсәй)|Дуҫлыҡ]] (2007) һәм сит ил ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] Авашла утарынан (хәҙер бөткән).
* [[Яковлев Виктор Николаевич]] (1951), театр ветераны, актёр. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған артисы (2006). 1977 йылдан [[Өфө]]ләге  «Юбилейный» мәҙәниәт һарайының «Товарищ» халыҡ театры режиссёры—етәксеһе, 1979 йылдан — [[Псков]] ҡалаһының А. С. Пушкин исемендәге драма театры актёры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Михеева Элла Анатольевна]] (1961), табип-физиотерапевт. 2-се Республика клиник дауаханаһының физиотерапия бүлеге мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;
==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Морев Николай Николаевич]] (1917—5.08.1997), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1944-1977 йылдарҙа Өфө заводтарында цех начальнигы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1943). Сығышы менән хәҙер [[Санкт-Петербург]] ҡалаһына ҡараған Павловск ҡалаһынан.  
* [[Шаһиев Рауил Әбделкарам улы]] (1937—2010), [[Кушнаренко районы]] Свердлов исемендәге колхоздың элекке механизаторы, Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 
* [[Девятова Розалия Ғилем ҡыҙы]] (1947), мәғариф ветераны. 1980-2010 йылдарҙа [[Кушнаренко]] мәктәп-гимназияһы педагогы, Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы.
* Кәлимуллин Рим Сәлихйән улы (1947), хеҙмәт ветераны. 1985—2010 йылдарҙа Дүртөйлө сорт һынау участкаһы мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Кушнаренко районы Баҡай ауылынан. 
* [[Ибраһимов Рәшит Мәхмүт улы]] (1947), хужалыҡ эшмәкәре.ә [[Стәрлетамаҡ районы]] «Авангард» колхозының элекке рәйесе, [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Матвеев Александр Александрович]] (1908—1975), [[йыр]]сы, [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]]ның элекке солисы, [[Ҡаҙаҡ ССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы.  
* [[Рәжәпов Мөхәмәт Солтан улы]] (1908—18.06.1971), инженер-электрик, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре. 1960—1963 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] Халыҡ хужалығы  Советы рәйесе урынбаҫары. [[БАССР]]-ҙың 6-сы һәм 7-се саҡырылыш [[БАССР Юғары Советы|Юғары Советы]] депутаты. БАССР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1958). Октябрь Революцияһы (1971), [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|«Ҡыҙыл Йондоҙ»]] (1943) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1945) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Ауырғазы районы]] [[Мөҡсин (Ауырғазы районы)|Мөҡсин]] ауылынан. 
* [[Сафин Нурулла Дәүләтгәрәй улы]] (1923—15.05.1995), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан яугир, гвардия өлкән сержанты, миномёт расчёты командиры. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).
* [[Ишмөхәмәтов Альберт Зәйнетдин улы]] (1948), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] математик-ғалимы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Физика-математика фәндәре докторы (1996), профессор (1997). 1972 йылдан [[Мәскәү]]ҙә йәшәй һәм эшләй.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Сөләймәнов Фәтих Ҡәйүм улы]] (1924—14.05.1997), хеҙмәт алдынғыһы, йәмәғәтсе. 1942–1979 йылдарҙа [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ орденлы]] [[Белорет металлургия комбинаты]]ның сым һыҙыусыһы һәм участка мастеры. [[СССР]]-ҙың 9-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаты (1974—1979). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966). [[Белорет]] ҡалаһының почётлы гражданы (1987).
* [[Чванов Михаил Андреевич]] (1944), [[Башҡортостан]]да тыуған һәм республикала йәшәп ижад итеүсе [[рус теле|рус]] яҙыусыһы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2002) һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (1994) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, [[Рәсәй]]ҙең «Оло әҙәбиәт» (2006), Башҡортостан комсомолының [[Ғәлимов Сәләм исемендәге премия]]һы (1982) һәм башҡа әҙәби премиялар лауреаты, [[Почёт ордены]] кавалеры (2010). [[Өфө]] ҡалаһының (2009) һәм [[Салауат районы]]ның (2014) почётлы гражданы. Башҡортостан Республикаһының «Халыҡтар дуҫлығы» ордены кавалеры (2014).
* [[Василевский Андрей Андреевич]] (1994 йыл), [[Рәсәй]] [[Шайбалы хоккей|хоккейсыһы]], ҡапҡасы. [[Өфө]]нөң [[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|«Салауат Юлаев» хоккей клубы]] тәрбиәләнеүсеһе. Әлеге ваҡытта НХЛ-дың «Тампа-Бэй Лайтнинг» клубы уйынсыһы. Рәсәй чемпионатында 2013/2014 йылдар миҙгелендә «Салауат Юлаев» составында көмөш призер. 2014 йылғы донъя чемпионы. [[Почёт ордены]] кавалеры (2014).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:25 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* 1575: Кристоф Шейнер, [[Германия]] [[Астрономия|астрономы]]. 
* [[1855]]: Юлиан Кулаковский, [[Рәсәй империяһы]] [[Филология|филологы]], [[тарих]]сы, [[Археология|археолог]], [[Боронғо Рим]] һәм [[Византия]] буйынса белгес.
* [[1894]]: [[Гаврило Принцип]], [[Сербия]]ның милләтсе-революционеры.
* [[1905]]: Элиас Канетти, [[Австрия]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1981).
* [[1935]]: Лилиана Алёшникова, [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең [[театр]] һәм кино актёры, [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған артисы (1989).
* [[1955]]: Искәндәр Сәйфуллин, СССР һәм Рәсәй [[Архитектура|архитекторы]], [[Ҡазан]]дағы Ҡол Шәриф мәсете проекты авторҙарының береһе. [[Татарстан Республикаһы]]ның Ғабдулла Туҡай исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (2012).
* [[1975]]: Евгений Набоков, Рәсәй [[хоккей]]сыһы (ҡапҡасы), [[Ер|донъя]] чемпионы (2008).

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:25 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1980]]: [[Владимир Высоцкий]], СССР актёры, шағир һәм йырҙар авторы-башҡарыусы.
* [[2007]]: [[Таһир Сәйфуллин]], дирижёр, Башҡортостандың халыҡ артисы (1995).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж25]]
[[Категория:25 июль]]</text>
      <sha1>kdk0mim5de5vg9w1a60xg5cmoj8snsz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146945</id>
      <parentid>1146944</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:25:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17589" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''25 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 206-сы ([[кәбисә йыл]]ында 207-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 159 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Испания}}: Галисия көнө.
* {{Флагификация|Тунис}}: Республика көнө.
* {{Флагификация|Пуэрто-Рико}}: Конституция көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{Ер}} [[Ер]]: Кулинарҙар көнө.
* {{Флагификация|Беларусь}}: Янғын һағы хеҙаәте көнө.
* {{Флагификация|Россия}}: Тәфтиш органдары хеҙмәткәрҙәре көнө.
** Йылға полицияһы хеҙмәткәрҙәре көнө.
** Теш технигы көнө.
* {{Флагификация|Таджикистан}}: Автомобиль транспорты хеҙмәткәрҙәре көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1930]]: [[ВКП (б)|ВКП(б) Үҙәк Комитеты]] [[СССР]]-ҙа дөйөм башланғыс белем биреүҙе индереү тураһында ҡарар ҡабул итә.
* [[1940]]: [[Өфө ҡалаһы]]нда 2-се ТЭЦ эшләй башлай.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Низам Ҡәрип]] (Ҡәрипов Низам Ҡәрип улы; 1905—26.10.1942), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда һәләк булған [[әҙәбиәт|яҙыусы]], [[Журналистика|журналист]]. 1938 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. 1939—1941 йылдарҙа [[Башҡортостан Яҙыусылар союзы|Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзы]] идараһының беренсе секретары, бер үк ваҡытта 1941 йылда хәҙерге [[Ағиҙел (журнал)|«Ағиҙел» журналының]] баш мөхәррире. 
* [[Хәниф Кәрим]] (Кәримов Хәниф Кәрим улы; 1910—26.08.1983), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан шағир. 1938 йылдан СССР Яҙыусылар союзы  ағзаһы. 1946 йылдан Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзы идараһының яуаплы секретары, 1958—1959 йылдарҙа — рәйес урынбаҫары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1970). [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1942), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1955) һәм [[Халыҡтар Дуҫлығы ордены|Халыҡтар Дуҫлығы]] (1980) ордендары кавалеры.  
* [[Трушков Илья Фёдорович]] (1925—4.01.1993), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, гвардия полковнигы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945). 
* [[Сәхибгәреев Әхмәт Әхкәметдин улы]] (1945), [[фән|ғалим]]-[[Агрономия|агроном]]. [[БНИИСХ|«Башҡортостан ауыл хужалығы ғилми-тикшеренеү институты» федераль дәүләт бюджет ғилми учреждениеһы]] директорының фән буйынса беренсе урынбаҫары. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
* [[Фәниҙә Исхаҡова]] (1965), яҙыусы. 1994—2010 йылдарҙа хәҙерге [[Зәйнәб Биишева исемендәге «Китап» нәшриәте]] хеҙмәткәре, шул иҫәптән  2005 йылдан нәфис һәм балалар әҙәбиәте редакцияһы мөдире, 2007 йылдан — бүлек етәксеһе; 2011—2012 йылдарҙа [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] әҙәби-драма бүлегенең баш мөхәррире. 1997 йылдан Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. Балалар өсөн драма әҫәрҙәренең беренсе республика конкурсы лауреаты. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Ғәбдрәхимов Рәшит Латип улы]] (1926), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. [[Туймазы районы]] «Илсембәт» совхозының элекке директоры, районда теплица хужалығына нигеҙ һалыусы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның һәм [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Райондың почётлы гражданы. Сығышы менән [[Иҫке Туймазы]] ауылынан.
* [[Соков Борис Михайлович]] (1936), прокуратура органдары ветераны, юстицияның өлкән кәңәшсеһе. Рәсәй Федерацияһы прокуратураһының почётлы хеҙмәткәре (1992), [[Белорет районы]] һәм [[Белорет]] ҡалаһының почётлы гражданы (2012). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Белорет районы районы [[Отнурок (ауыл, Белорет районы)|Отнурок (Нура)]] ауылынан.
* [[Сорокин Валентин Васильевич]] (1936), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] шағиры, журналист, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1965 йылдан «Волга» ([[Һарытау]] ҡалаһы), 1968 йылдан «Молодая гвардия» ([[Мәскәү]]) журналдарының бүлек мөдире, 1970—1980 йылда Мәскәүҙәге «Современник» нәшриәтенең баш мөхәррире; 1983 йылдан М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институты ҡарамағындағы Юғары әҙәби курстар етәксеһе; 1980—1983 йылдарҙа Мәскәү ҡала яҙыусылары ойошмаһы секретары, 1994—2010 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Яҙыусылар союзы идараһы рәйестәше РСФСР-ың М.Горький исемендәге Дәүләт премияһы. (1986), Ленин комсомолы (1974), М. А. Шолохов исемендәге халыҡ-ара (2000), С. В. Михалков исемендәге (2015), С. А. Есенин исемендәге  (2015) һәм башҡа әҙәби премиялар лауреаты. [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984), [[Дуҫлыҡ ордены (Рәсәй)|Дуҫлыҡ]] (2007) һәм сит ил ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] Авашла утарынан (хәҙер бөткән).
* [[Яковлев Виктор Николаевич]] (1951), театр ветераны, актёр. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған артисы (2006). 1977 йылдан [[Өфө]]ләге  «Юбилейный» мәҙәниәт һарайының «Товарищ» халыҡ театры режиссёры—етәксеһе, 1979 йылдан — [[Псков]] ҡалаһының А. С. Пушкин исемендәге драма театры актёры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Михеева Элла Анатольевна]] (1961), табип-физиотерапевт. 2-се Республика клиник дауаханаһының физиотерапия бүлеге мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;
==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Морев Николай Николаевич]] (1917—5.08.1997), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1944-1977 йылдарҙа Өфө заводтарында цех начальнигы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1943). Сығышы менән хәҙер [[Санкт-Петербург]] ҡалаһына ҡараған Павловск ҡалаһынан.  
* [[Шаһиев Рауил Әбделкарам улы]] (1937—2010), [[Кушнаренко районы]] Свердлов исемендәге колхоздың элекке механизаторы, Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 
* [[Девятова Розалия Ғилем ҡыҙы]] (1947), мәғариф ветераны. 1980-2010 йылдарҙа [[Кушнаренко]] мәктәп-гимназияһы педагогы, Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы.
* [[Кәлимуллин Рим Сәлихйән улы]] (1947), хеҙмәт ветераны. 1985—2010 йылдарҙа [[Дүртөйлө]] сорт һынау участкаһы мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Кушнаренко районы [[Баҡай (Кушнаренко районы)|Баҡай]] ауылынан. 
* [[Ибраһимов Рәшит Мәхмүт улы]] (1947), хужалыҡ эшмәкәре. [[Стәрлетамаҡ районы]] «Авангард» колхозының элекке рәйесе, [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Матвеев Александр Александрович]] (1908—1975), [[йыр]]сы, [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]]ның элекке солисы, [[Ҡаҙаҡ ССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы.  
* [[Рәжәпов Мөхәмәт Солтан улы]] (1908—18.06.1971), инженер-электрик, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре. 1960—1963 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] Халыҡ хужалығы  Советы рәйесе урынбаҫары. [[БАССР]]-ҙың 6-сы һәм 7-се саҡырылыш [[БАССР Юғары Советы|Юғары Советы]] депутаты. БАССР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1958). Октябрь Революцияһы (1971), [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|«Ҡыҙыл Йондоҙ»]] (1943) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1945) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Ауырғазы районы]] [[Мөҡсин (Ауырғазы районы)|Мөҡсин]] ауылынан. 
* [[Сафин Нурулла Дәүләтгәрәй улы]] (1923—15.05.1995), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан яугир, гвардия өлкән сержанты, миномёт расчёты командиры. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).
* [[Ишмөхәмәтов Альберт Зәйнетдин улы]] (1948), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] математик-ғалимы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Физика-математика фәндәре докторы (1996), профессор (1997). 1972 йылдан [[Мәскәү]]ҙә йәшәй һәм эшләй.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Сөләймәнов Фәтих Ҡәйүм улы]] (1924—14.05.1997), хеҙмәт алдынғыһы, йәмәғәтсе. 1942–1979 йылдарҙа [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ орденлы]] [[Белорет металлургия комбинаты]]ның сым һыҙыусыһы һәм участка мастеры. [[СССР]]-ҙың 9-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаты (1974—1979). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966). [[Белорет]] ҡалаһының почётлы гражданы (1987).
* [[Чванов Михаил Андреевич]] (1944), [[Башҡортостан]]да тыуған һәм республикала йәшәп ижад итеүсе [[рус теле|рус]] яҙыусыһы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2002) һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (1994) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, [[Рәсәй]]ҙең «Оло әҙәбиәт» (2006), Башҡортостан комсомолының [[Ғәлимов Сәләм исемендәге премия]]һы (1982) һәм башҡа әҙәби премиялар лауреаты, [[Почёт ордены]] кавалеры (2010). [[Өфө]] ҡалаһының (2009) һәм [[Салауат районы]]ның (2014) почётлы гражданы. Башҡортостан Республикаһының «Халыҡтар дуҫлығы» ордены кавалеры (2014).
* [[Василевский Андрей Андреевич]] (1994 йыл), [[Рәсәй]] [[Шайбалы хоккей|хоккейсыһы]], ҡапҡасы. [[Өфө]]нөң [[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|«Салауат Юлаев» хоккей клубы]] тәрбиәләнеүсеһе. Әлеге ваҡытта НХЛ-дың «Тампа-Бэй Лайтнинг» клубы уйынсыһы. Рәсәй чемпионатында 2013/2014 йылдар миҙгелендә «Салауат Юлаев» составында көмөш призер. 2014 йылғы донъя чемпионы. [[Почёт ордены]] кавалеры (2014).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:25 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* 1575: Кристоф Шейнер, [[Германия]] [[Астрономия|астрономы]]. 
* [[1855]]: Юлиан Кулаковский, [[Рәсәй империяһы]] [[Филология|филологы]], [[тарих]]сы, [[Археология|археолог]], [[Боронғо Рим]] һәм [[Византия]] буйынса белгес.
* [[1894]]: [[Гаврило Принцип]], [[Сербия]]ның милләтсе-революционеры.
* [[1905]]: Элиас Канетти, [[Австрия]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1981).
* [[1935]]: Лилиана Алёшникова, [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең [[театр]] һәм кино актёры, [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған артисы (1989).
* [[1955]]: Искәндәр Сәйфуллин, СССР һәм Рәсәй [[Архитектура|архитекторы]], [[Ҡазан]]дағы Ҡол Шәриф мәсете проекты авторҙарының береһе. [[Татарстан Республикаһы]]ның Ғабдулла Туҡай исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (2012).
* [[1975]]: Евгений Набоков, Рәсәй [[хоккей]]сыһы (ҡапҡасы), [[Ер|донъя]] чемпионы (2008).

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:25 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1980]]: [[Владимир Высоцкий]], СССР актёры, шағир һәм йырҙар авторы-башҡарыусы.
* [[2007]]: [[Таһир Сәйфуллин]], дирижёр, Башҡортостандың халыҡ артисы (1995).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж25]]
[[Категория:25 июль]]</text>
      <sha1>9qg8e7lgq201g4zonmmu4y5ogf0b83e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146946</id>
      <parentid>1146945</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:30:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18322" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''25 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 206-сы ([[кәбисә йыл]]ында 207-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 159 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Испания}}: Галисия көнө.
* {{Флагификация|Тунис}}: Республика көнө.
* {{Флагификация|Пуэрто-Рико}}: Конституция көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{Ер}} [[Ер]]: Кулинарҙар көнө.
* {{Флагификация|Беларусь}}: Янғын һағы хеҙаәте көнө.
* {{Флагификация|Россия}}: Тәфтиш органдары хеҙмәткәрҙәре көнө.
** Йылға полицияһы хеҙмәткәрҙәре көнө.
** Теш технигы көнө.
* {{Флагификация|Таджикистан}}: Автомобиль транспорты хеҙмәткәрҙәре көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1930]]: [[ВКП (б)|ВКП(б) Үҙәк Комитеты]] [[СССР]]-ҙа дөйөм башланғыс белем биреүҙе индереү тураһында ҡарар ҡабул итә.
* [[1940]]: [[Өфө ҡалаһы]]нда 2-се ТЭЦ эшләй башлай.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Низам Ҡәрип]] (Ҡәрипов Низам Ҡәрип улы; 1905—26.10.1942), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда һәләк булған [[әҙәбиәт|яҙыусы]], [[Журналистика|журналист]]. 1938 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. 1939—1941 йылдарҙа [[Башҡортостан Яҙыусылар союзы|Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзы]] идараһының беренсе секретары, бер үк ваҡытта 1941 йылда хәҙерге [[Ағиҙел (журнал)|«Ағиҙел» журналының]] баш мөхәррире. 
* [[Хәниф Кәрим]] (Кәримов Хәниф Кәрим улы; 1910—26.08.1983), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан шағир. 1938 йылдан СССР Яҙыусылар союзы  ағзаһы. 1946 йылдан Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзы идараһының яуаплы секретары, 1958—1959 йылдарҙа — рәйес урынбаҫары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1970). [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1942), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1955) һәм [[Халыҡтар Дуҫлығы ордены|Халыҡтар Дуҫлығы]] (1980) ордендары кавалеры.  
* [[Трушков Илья Фёдорович]] (1925—4.01.1993), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, гвардия полковнигы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945). 
* [[Сәхибгәреев Әхмәт Әхкәметдин улы]] (1945), [[фән|ғалим]]-[[Агрономия|агроном]]. [[БНИИСХ|«Башҡортостан ауыл хужалығы ғилми-тикшеренеү институты» федераль дәүләт бюджет ғилми учреждениеһы]] директорының фән буйынса беренсе урынбаҫары. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
* [[Фәниҙә Исхаҡова]] (1965), яҙыусы. 1994—2010 йылдарҙа хәҙерге [[Зәйнәб Биишева исемендәге «Китап» нәшриәте]] хеҙмәткәре, шул иҫәптән  2005 йылдан нәфис һәм балалар әҙәбиәте редакцияһы мөдире, 2007 йылдан — бүлек етәксеһе; 2011—2012 йылдарҙа [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] әҙәби-драма бүлегенең баш мөхәррире. 1997 йылдан Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. Балалар өсөн драма әҫәрҙәренең беренсе республика конкурсы лауреаты. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Ғәбдрәхимов Рәшит Латип улы]] (1926), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. [[Туймазы районы]] «Илсембәт» совхозының элекке директоры, районда теплица хужалығына нигеҙ һалыусы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның һәм [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Райондың почётлы гражданы. Сығышы менән [[Иҫке Туймазы]] ауылынан.
* [[Соков Борис Михайлович]] (1936), прокуратура органдары ветераны, юстицияның өлкән кәңәшсеһе. Рәсәй Федерацияһы прокуратураһының почётлы хеҙмәткәре (1992), [[Белорет районы]] һәм [[Белорет]] ҡалаһының почётлы гражданы (2012). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Белорет районы районы [[Отнурок (ауыл, Белорет районы)|Отнурок (Нура)]] ауылынан.
* [[Сорокин Валентин Васильевич]] (1936), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] шағиры, журналист, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1965 йылдан «Волга» ([[Һарытау]] ҡалаһы), 1968 йылдан «Молодая гвардия» ([[Мәскәү]]) журналдарының бүлек мөдире, 1970—1980 йылда Мәскәүҙәге «Современник» нәшриәтенең баш мөхәррире; 1983 йылдан М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институты ҡарамағындағы Юғары әҙәби курстар етәксеһе; 1980—1983 йылдарҙа Мәскәү ҡала яҙыусылары ойошмаһы секретары, 1994—2010 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Яҙыусылар союзы идараһы рәйестәше РСФСР-ың М.Горький исемендәге Дәүләт премияһы. (1986), Ленин комсомолы (1974), М. А. Шолохов исемендәге халыҡ-ара (2000), С. В. Михалков исемендәге (2015), С. А. Есенин исемендәге  (2015) һәм башҡа әҙәби премиялар лауреаты. [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984), [[Дуҫлыҡ ордены (Рәсәй)|Дуҫлыҡ]] (2007) һәм сит ил ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] Авашла утарынан (хәҙер бөткән).
* [[Яковлев Виктор Николаевич]] (1951), театр ветераны, актёр. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған артисы (2006). 1977 йылдан [[Өфө]]ләге  «Юбилейный» мәҙәниәт һарайының «Товарищ» халыҡ театры режиссёры—етәксеһе, 1979 йылдан — [[Псков]] ҡалаһының А. С. Пушкин исемендәге драма театры актёры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Михеева Элла Анатольевна]] (1961), табип-физиотерапевт. 2-се Республика клиник дауаханаһының физиотерапия бүлеге мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;
==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Морев Николай Николаевич]] (1917—5.08.1997), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1944-1977 йылдарҙа Өфө заводтарында цех начальнигы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1943). Сығышы менән хәҙер [[Санкт-Петербург]] ҡалаһына ҡараған Павловск ҡалаһынан.  
* [[Шаһиев Рауил Әбделкарам улы]] (1937—2010), [[Кушнаренко районы]] Свердлов исемендәге колхоздың элекке механизаторы, Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 
* [[Девятова Розалия Ғилем ҡыҙы]] (1947), мәғариф ветераны. 1980-2010 йылдарҙа [[Кушнаренко]] мәктәп-гимназияһы педагогы, Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы.
* [[Кәлимуллин Рим Сәлихйән улы]] (1947), хеҙмәт ветераны. 1985—2010 йылдарҙа [[Дүртөйлө]] сорт һынау участкаһы мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Кушнаренко районы [[Баҡай (Кушнаренко районы)|Баҡай]] ауылынан. 
* [[Ибраһимов Рәшит Мәхмүт улы]] (1947), ауыл хужалығы ветераны. 1967 йылдан [[Стәрлетамаҡ районы]] «Авангард» колхозы бригадиры, партком секретары, 1975 йылдан — рәйесе. 2006 йылдан район Советы рәйесе. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ош райондың Ҡыҙыл таң ауылынан.
* [[Арыҫланбаев Вәли Сәмиғулла улы]] (1957), ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 1977—2011 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Баймаҡ»  совхозы механизаторы. 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1986). Сығышы менән ошо райондың [[Аҡтау (Баймаҡ районы)|Аҡтау]] ауылынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Матвеев Александр Александрович]] (1908—1975), [[йыр]]сы, [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]]ның элекке солисы, [[Ҡаҙаҡ ССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы.  
* [[Рәжәпов Мөхәмәт Солтан улы]] (1908—18.06.1971), инженер-электрик, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре. 1960—1963 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] Халыҡ хужалығы  Советы рәйесе урынбаҫары. [[БАССР]]-ҙың 6-сы һәм 7-се саҡырылыш [[БАССР Юғары Советы|Юғары Советы]] депутаты. БАССР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1958). Октябрь Революцияһы (1971), [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|«Ҡыҙыл Йондоҙ»]] (1943) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1945) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Ауырғазы районы]] [[Мөҡсин (Ауырғазы районы)|Мөҡсин]] ауылынан. 
* [[Сафин Нурулла Дәүләтгәрәй улы]] (1923—15.05.1995), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан яугир, гвардия өлкән сержанты, миномёт расчёты командиры. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).
* [[Ишмөхәмәтов Альберт Зәйнетдин улы]] (1948), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] математик-ғалимы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Физика-математика фәндәре докторы (1996), профессор (1997). 1972 йылдан [[Мәскәү]]ҙә йәшәй һәм эшләй.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Сөләймәнов Фәтих Ҡәйүм улы]] (1924—14.05.1997), хеҙмәт алдынғыһы, йәмәғәтсе. 1942–1979 йылдарҙа [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ орденлы]] [[Белорет металлургия комбинаты]]ның сым һыҙыусыһы һәм участка мастеры. [[СССР]]-ҙың 9-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаты (1974—1979). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966). [[Белорет]] ҡалаһының почётлы гражданы (1987).
* [[Чванов Михаил Андреевич]] (1944), [[Башҡортостан]]да тыуған һәм республикала йәшәп ижад итеүсе [[рус теле|рус]] яҙыусыһы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2002) һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (1994) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, [[Рәсәй]]ҙең «Оло әҙәбиәт» (2006), Башҡортостан комсомолының [[Ғәлимов Сәләм исемендәге премия]]һы (1982) һәм башҡа әҙәби премиялар лауреаты, [[Почёт ордены]] кавалеры (2010). [[Өфө]] ҡалаһының (2009) һәм [[Салауат районы]]ның (2014) почётлы гражданы. Башҡортостан Республикаһының «Халыҡтар дуҫлығы» ордены кавалеры (2014).
* [[Василевский Андрей Андреевич]] (1994 йыл), [[Рәсәй]] [[Шайбалы хоккей|хоккейсыһы]], ҡапҡасы. [[Өфө]]нөң [[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|«Салауат Юлаев» хоккей клубы]] тәрбиәләнеүсеһе. Әлеге ваҡытта НХЛ-дың «Тампа-Бэй Лайтнинг» клубы уйынсыһы. Рәсәй чемпионатында 2013/2014 йылдар миҙгелендә «Салауат Юлаев» составында көмөш призер. 2014 йылғы донъя чемпионы. [[Почёт ордены]] кавалеры (2014).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:25 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* 1575: Кристоф Шейнер, [[Германия]] [[Астрономия|астрономы]]. 
* [[1855]]: Юлиан Кулаковский, [[Рәсәй империяһы]] [[Филология|филологы]], [[тарих]]сы, [[Археология|археолог]], [[Боронғо Рим]] һәм [[Византия]] буйынса белгес.
* [[1894]]: [[Гаврило Принцип]], [[Сербия]]ның милләтсе-революционеры.
* [[1905]]: Элиас Канетти, [[Австрия]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1981).
* [[1935]]: Лилиана Алёшникова, [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең [[театр]] һәм кино актёры, [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған артисы (1989).
* [[1955]]: Искәндәр Сәйфуллин, СССР һәм Рәсәй [[Архитектура|архитекторы]], [[Ҡазан]]дағы Ҡол Шәриф мәсете проекты авторҙарының береһе. [[Татарстан Республикаһы]]ның Ғабдулла Туҡай исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (2012).
* [[1975]]: Евгений Набоков, Рәсәй [[хоккей]]сыһы (ҡапҡасы), [[Ер|донъя]] чемпионы (2008).

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:25 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1980]]: [[Владимир Высоцкий]], СССР актёры, шағир һәм йырҙар авторы-башҡарыусы.
* [[2007]]: [[Таһир Сәйфуллин]], дирижёр, Башҡортостандың халыҡ артисы (1995).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж25]]
[[Категория:25 июль]]</text>
      <sha1>p0qkqsr56xv30vrolp3b2yis9o45nsb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146950</id>
      <parentid>1146946</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:37:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ өҫтәмә мәғлүмәт</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18698" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''25 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 206-сы ([[кәбисә йыл]]ында 207-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 159 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Испания}}: Галисия көнө.
* {{Флагификация|Тунис}}: Республика көнө.
* {{Флагификация|Пуэрто-Рико}}: Конституция көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{Ер}} [[Ер]]: Кулинарҙар көнө.
* {{Флагификация|Беларусь}}: Янғын һағы хеҙаәте көнө.
* {{Флагификация|Россия}}: Тәфтиш органдары хеҙмәткәрҙәре көнө.
** Йылға полицияһы хеҙмәткәрҙәре көнө.
** Теш технигы көнө.
* {{Флагификация|Таджикистан}}: Автомобиль транспорты хеҙмәткәрҙәре көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1930]]: [[ВКП (б)|ВКП(б) Үҙәк Комитеты]] [[СССР]]-ҙа дөйөм башланғыс белем биреүҙе индереү тураһында ҡарар ҡабул итә.
* [[1940]]: [[Өфө ҡалаһы]]нда 2-се ТЭЦ эшләй башлай.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Низам Ҡәрип]] (Ҡәрипов Низам Ҡәрип улы; 1905—26.10.1942), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда һәләк булған [[әҙәбиәт|яҙыусы]], [[Журналистика|журналист]]. 1938 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. 1939—1941 йылдарҙа [[Башҡортостан Яҙыусылар союзы|Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзы]] идараһының беренсе секретары, бер үк ваҡытта 1941 йылда хәҙерге [[Ағиҙел (журнал)|«Ағиҙел» журналының]] баш мөхәррире. 
* [[Хәниф Кәрим]] (Кәримов Хәниф Кәрим улы; 1910—26.08.1983), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан шағир. 1938 йылдан СССР Яҙыусылар союзы  ағзаһы. 1946 йылдан Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзы идараһының яуаплы секретары, 1958—1959 йылдарҙа — рәйес урынбаҫары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1970). [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1942), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1955) һәм [[Халыҡтар Дуҫлығы ордены|Халыҡтар Дуҫлығы]] (1980) ордендары кавалеры.  
* [[Трушков Илья Фёдорович]] (1925—4.01.1993), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, гвардия полковнигы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945). 
* [[Сәхибгәреев Әхмәт Әхкәметдин улы]] (1945), [[фән|ғалим]]-[[Агрономия|агроном]]. [[БНИИСХ|«Башҡортостан ауыл хужалығы ғилми-тикшеренеү институты» федераль дәүләт бюджет ғилми учреждениеһы]] директорының фән буйынса беренсе урынбаҫары. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
* [[Фәниҙә Исхаҡова]] (1965), яҙыусы. 1994—2010 йылдарҙа хәҙерге [[Зәйнәб Биишева исемендәге «Китап» нәшриәте]] хеҙмәткәре, шул иҫәптән  2005 йылдан нәфис һәм балалар әҙәбиәте редакцияһы мөдире, 2007 йылдан — бүлек етәксеһе; 2011—2012 йылдарҙа [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] әҙәби-драма бүлегенең баш мөхәррире. 1997 йылдан Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. Балалар өсөн драма әҫәрҙәренең беренсе республика конкурсы лауреаты. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Ғәбдрәхимов Рәшит Латип улы]] (1926), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. [[Туймазы районы]] «Илсембәт» совхозының элекке директоры, районда теплица хужалығына нигеҙ һалыусы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның һәм [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Райондың почётлы гражданы. Сығышы менән [[Иҫке Туймазы]] ауылынан.
* [[Соков Борис Михайлович]] (1936), прокуратура органдары ветераны, юстицияның өлкән кәңәшсеһе. Рәсәй Федерацияһы прокуратураһының почётлы хеҙмәткәре (1992), [[Белорет районы]] һәм [[Белорет]] ҡалаһының почётлы гражданы (2012). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Белорет районы районы [[Отнурок (ауыл, Белорет районы)|Отнурок (Нура)]] ауылынан.
* [[Сорокин Валентин Васильевич]] (1936), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] шағиры, журналист, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1965 йылдан «Волга» ([[Һарытау]] ҡалаһы), 1968 йылдан «Молодая гвардия» ([[Мәскәү]]) журналдарының бүлек мөдире, 1970—1980 йылда Мәскәүҙәге «Современник» нәшриәтенең баш мөхәррире; 1983 йылдан М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институты ҡарамағындағы Юғары әҙәби курстар етәксеһе; 1980—1983 йылдарҙа Мәскәү ҡала яҙыусылары ойошмаһы секретары, 1994—2010 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Яҙыусылар союзы идараһы рәйестәше РСФСР-ың М.Горький исемендәге Дәүләт премияһы. (1986), Ленин комсомолы (1974), М. А. Шолохов исемендәге халыҡ-ара (2000), С. В. Михалков исемендәге (2015), С. А. Есенин исемендәге  (2015) һәм башҡа әҙәби премиялар лауреаты. [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984), [[Дуҫлыҡ ордены (Рәсәй)|Дуҫлыҡ]] (2007) һәм сит ил ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] Авашла утарынан (хәҙер бөткән).
* [[Яковлев Виктор Николаевич]] (1951), театр ветераны, актёр. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған артисы (2006). 1977 йылдан [[Өфө]]ләге  «Юбилейный» мәҙәниәт һарайының «Товарищ» халыҡ театры режиссёры—етәксеһе, 1979 йылдан — [[Псков]] ҡалаһының А. С. Пушкин исемендәге драма театры актёры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Михеева Элла Анатольевна]] (1961), табип-физиотерапевт. 2-се Республика клиник дауаханаһының физиотерапия бүлеге мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;
==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Морев Николай Николаевич]] (1917—5.08.1997), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1944-1977 йылдарҙа Өфө заводтарында цех начальнигы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1943). Сығышы менән хәҙер [[Санкт-Петербург]] ҡалаһына ҡараған Павловск ҡалаһынан.  
* [[Шаһиев Рауил Әбделкарам улы]] (1937—2010), [[Кушнаренко районы]] Свердлов исемендәге колхоздың элекке механизаторы, Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 
* Науразбаев Иҙрис Хәмит улы (1942), механизатор. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1997). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1977).
* [[Девятова Розалия Ғилем ҡыҙы]] (1947), мәғариф ветераны. 1980-2010 йылдарҙа [[Кушнаренко]] мәктәп-гимназияһы педагогы, Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы.
* [[Кәлимуллин Рим Сәлихйән улы]] (1947), хеҙмәт ветераны. 1985—2010 йылдарҙа [[Дүртөйлө]] сорт һынау участкаһы мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Кушнаренко районы [[Баҡай (Кушнаренко районы)|Баҡай]] ауылынан. 
* [[Ибраһимов Рәшит Мәхмүт улы]] (1947), ауыл хужалығы ветераны. 1967 йылдан [[Стәрлетамаҡ районы]] «Авангард» колхозы бригадиры, партком секретары, 1975 йылдан — рәйесе. 2006 йылдан район Советы рәйесе. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ош райондың Ҡыҙыл таң ауылынан.
* [[Арыҫланбаев Вәли Сәмиғулла улы]] (1957), ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 1977—2011 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Баймаҡ»  совхозы механизаторы. 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1986). Сығышы менән ошо райондың [[Аҡтау (Баймаҡ районы)|Аҡтау]] ауылынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Матвеев Александр Александрович]] (1908—1975), [[йыр]]сы, [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]]ның элекке солисы, [[Ҡаҙаҡ ССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы.  
* [[Рәжәпов Мөхәмәт Солтан улы]] (1908—18.06.1971), инженер-электрик, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре. 1960—1963 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] Халыҡ хужалығы  Советы рәйесе урынбаҫары. [[БАССР]]-ҙың 6-сы һәм 7-се саҡырылыш [[БАССР Юғары Советы|Юғары Советы]] депутаты. БАССР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1958). Октябрь Революцияһы (1971), [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|«Ҡыҙыл Йондоҙ»]] (1943) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1945) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Ауырғазы районы]] [[Мөҡсин (Ауырғазы районы)|Мөҡсин]] ауылынан. 
* [[Сафин Нурулла Дәүләтгәрәй улы]] (1923—15.05.1995), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан яугир, гвардия өлкән сержанты, миномёт расчёты командиры. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).
* [[Ишмөхәмәтов Альберт Зәйнетдин улы]] (1948), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] математик-ғалимы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Физика-математика фәндәре докторы (1996), профессор (1997). 1972 йылдан [[Мәскәү]]ҙә йәшәй һәм эшләй.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Сөләймәнов Фәтих Ҡәйүм улы]] (1924—14.05.1997), хеҙмәт алдынғыһы, йәмәғәтсе. 1942–1979 йылдарҙа [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ орденлы]] [[Белорет металлургия комбинаты]]ның сым һыҙыусыһы һәм участка мастеры. [[СССР]]-ҙың 9-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаты (1974—1979). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966). [[Белорет]] ҡалаһының почётлы гражданы (1987).
* [[Чванов Михаил Андреевич]] (1944), [[Башҡортостан]]да тыуған һәм республикала йәшәп ижад итеүсе [[рус теле|рус]] яҙыусыһы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2002) һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (1994) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, [[Рәсәй]]ҙең «Оло әҙәбиәт» (2006), Башҡортостан комсомолының [[Ғәлимов Сәләм исемендәге премия]]һы (1982) һәм башҡа әҙәби премиялар лауреаты, [[Почёт ордены]] кавалеры (2010). [[Өфө]] ҡалаһының (2009) һәм [[Салауат районы]]ның (2014) почётлы гражданы. Башҡортостан Республикаһының «Халыҡтар дуҫлығы» ордены кавалеры (2014).
* [[Василевский Андрей Андреевич]] (1994 йыл), [[Рәсәй]] [[Шайбалы хоккей|хоккейсыһы]], ҡапҡасы. [[Өфө]]нөң [[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|«Салауат Юлаев» хоккей клубы]] тәрбиәләнеүсеһе. Әлеге ваҡытта НХЛ-дың «Тампа-Бэй Лайтнинг» клубы уйынсыһы. Рәсәй чемпионатында 2013/2014 йылдар миҙгелендә «Салауат Юлаев» составында көмөш призер. 2014 йылғы донъя чемпионы. [[Почёт ордены]] кавалеры (2014).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:25 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* 1575: Кристоф Шейнер, [[Германия]] [[Астрономия|астрономы]]. 
* [[1855]]: Юлиан Кулаковский, [[Рәсәй империяһы]] [[Филология|филологы]], [[тарих]]сы, [[Археология|археолог]], [[Боронғо Рим]] һәм [[Византия]] буйынса белгес.
* [[1894]]: [[Гаврило Принцип]], [[Сербия]]ның милләтсе-революционеры.
* [[1905]]: Элиас Канетти, [[Австрия]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1981).
* [[1935]]: Лилиана Алёшникова, [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең [[театр]] һәм кино актёры, [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған артисы (1989).
* [[1955]]: Искәндәр Сәйфуллин, СССР һәм Рәсәй [[Архитектура|архитекторы]], [[Ҡазан]]дағы Ҡол Шәриф мәсете проекты авторҙарының береһе. [[Татарстан Республикаһы]]ның Ғабдулла Туҡай исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (2012).
* [[1975]]: Евгений Набоков, Рәсәй [[хоккей]]сыһы (ҡапҡасы), [[Ер|донъя]] чемпионы (2008).

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:25 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1980]]: [[Владимир Высоцкий]], СССР актёры, шағир һәм йырҙар авторы-башҡарыусы.
* [[2007]]: [[Таһир Сәйфуллин]], дирижёр, Башҡортостандың халыҡ артисы (1995).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж25]]
[[Категория:25 июль]]</text>
      <sha1>jp2fgsptq9l43lehut503iwoo3q5h6a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146952</id>
      <parentid>1146950</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:38:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18702" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''25 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 206-сы ([[кәбисә йыл]]ында 207-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 159 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Испания}}: Галисия көнө.
* {{Флагификация|Тунис}}: Республика көнө.
* {{Флагификация|Пуэрто-Рико}}: Конституция көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{Ер}} [[Ер]]: Кулинарҙар көнө.
* {{Флагификация|Беларусь}}: Янғын һағы хеҙаәте көнө.
* {{Флагификация|Россия}}: Тәфтиш органдары хеҙмәткәрҙәре көнө.
** Йылға полицияһы хеҙмәткәрҙәре көнө.
** Теш технигы көнө.
* {{Флагификация|Таджикистан}}: Автомобиль транспорты хеҙмәткәрҙәре көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1930]]: [[ВКП (б)|ВКП(б) Үҙәк Комитеты]] [[СССР]]-ҙа дөйөм башланғыс белем биреүҙе индереү тураһында ҡарар ҡабул итә.
* [[1940]]: [[Өфө ҡалаһы]]нда 2-се ТЭЦ эшләй башлай.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Низам Ҡәрип]] (Ҡәрипов Низам Ҡәрип улы; 1905—26.10.1942), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда һәләк булған [[әҙәбиәт|яҙыусы]], [[Журналистика|журналист]]. 1938 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. 1939—1941 йылдарҙа [[Башҡортостан Яҙыусылар союзы|Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзы]] идараһының беренсе секретары, бер үк ваҡытта 1941 йылда хәҙерге [[Ағиҙел (журнал)|«Ағиҙел» журналының]] баш мөхәррире. 
* [[Хәниф Кәрим]] (Кәримов Хәниф Кәрим улы; 1910—26.08.1983), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан шағир. 1938 йылдан СССР Яҙыусылар союзы  ағзаһы. 1946 йылдан Башҡорт АССР-ы Яҙыусылар союзы идараһының яуаплы секретары, 1958—1959 йылдарҙа — рәйес урынбаҫары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1970). [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1942), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1955) һәм [[Халыҡтар Дуҫлығы ордены|Халыҡтар Дуҫлығы]] (1980) ордендары кавалеры.  
* [[Трушков Илья Фёдорович]] (1925—4.01.1993), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, гвардия полковнигы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945). 
* [[Сәхибгәреев Әхмәт Әхкәметдин улы]] (1945), [[фән|ғалим]]-[[Агрономия|агроном]]. [[БНИИСХ|«Башҡортостан ауыл хужалығы ғилми-тикшеренеү институты» федераль дәүләт бюджет ғилми учреждениеһы]] директорының фән буйынса беренсе урынбаҫары. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
* [[Фәниҙә Исхаҡова]] (1965), яҙыусы. 1994—2010 йылдарҙа хәҙерге [[Зәйнәб Биишева исемендәге «Китап» нәшриәте]] хеҙмәткәре, шул иҫәптән  2005 йылдан нәфис һәм балалар әҙәбиәте редакцияһы мөдире, 2007 йылдан — бүлек етәксеһе; 2011—2012 йылдарҙа [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] әҙәби-драма бүлегенең баш мөхәррире. 1997 йылдан Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. Балалар өсөн драма әҫәрҙәренең беренсе республика конкурсы лауреаты. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Ғәбдрәхимов Рәшит Латип улы]] (1926), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. [[Туймазы районы]] «Илсембәт» совхозының элекке директоры, районда теплица хужалығына нигеҙ һалыусы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның һәм [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Райондың почётлы гражданы. Сығышы менән [[Иҫке Туймазы]] ауылынан.
* [[Соков Борис Михайлович]] (1936), прокуратура органдары ветераны, юстицияның өлкән кәңәшсеһе. Рәсәй Федерацияһы прокуратураһының почётлы хеҙмәткәре (1992), [[Белорет районы]] һәм [[Белорет]] ҡалаһының почётлы гражданы (2012). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Белорет районы районы [[Отнурок (ауыл, Белорет районы)|Отнурок (Нура)]] ауылынан.
* [[Сорокин Валентин Васильевич]] (1936), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] шағиры, журналист, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1965 йылдан «Волга» ([[Һарытау]] ҡалаһы), 1968 йылдан «Молодая гвардия» ([[Мәскәү]]) журналдарының бүлек мөдире, 1970—1980 йылда Мәскәүҙәге «Современник» нәшриәтенең баш мөхәррире; 1983 йылдан М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институты ҡарамағындағы Юғары әҙәби курстар етәксеһе; 1980—1983 йылдарҙа Мәскәү ҡала яҙыусылары ойошмаһы секретары, 1994—2010 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Яҙыусылар союзы идараһы рәйестәше РСФСР-ың М.Горький исемендәге Дәүләт премияһы. (1986), Ленин комсомолы (1974), М. А. Шолохов исемендәге халыҡ-ара (2000), С. В. Михалков исемендәге (2015), С. А. Есенин исемендәге  (2015) һәм башҡа әҙәби премиялар лауреаты. [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984), [[Дуҫлыҡ ордены (Рәсәй)|Дуҫлыҡ]] (2007) һәм сит ил ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] Авашла утарынан (хәҙер бөткән).
* [[Яковлев Виктор Николаевич]] (1951), театр ветераны, актёр. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған артисы (2006). 1977 йылдан [[Өфө]]ләге  «Юбилейный» мәҙәниәт һарайының «Товарищ» халыҡ театры режиссёры—етәксеһе, 1979 йылдан — [[Псков]] ҡалаһының А. С. Пушкин исемендәге драма театры актёры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Михеева Элла Анатольевна]] (1961), табип-физиотерапевт. 2-се Республика клиник дауаханаһының физиотерапия бүлеге мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;
==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Морев Николай Николаевич]] (1917—5.08.1997), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1944-1977 йылдарҙа Өфө заводтарында цех начальнигы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1943). Сығышы менән хәҙер [[Санкт-Петербург]] ҡалаһына ҡараған Павловск ҡалаһынан.  
* [[Шаһиев Рауил Әбделкарам улы]] (1937—2010), [[Кушнаренко районы]] Свердлов исемендәге колхоздың элекке механизаторы, Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 
* [[Науразбаев Иҙрис Хәмит улы]] (1942), механизатор. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1997). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1977).
* [[Девятова Розалия Ғилем ҡыҙы]] (1947), мәғариф ветераны. 1980-2010 йылдарҙа [[Кушнаренко]] мәктәп-гимназияһы педагогы, Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы.
* [[Кәлимуллин Рим Сәлихйән улы]] (1947), хеҙмәт ветераны. 1985—2010 йылдарҙа [[Дүртөйлө]] сорт һынау участкаһы мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Кушнаренко районы [[Баҡай (Кушнаренко районы)|Баҡай]] ауылынан. 
* [[Ибраһимов Рәшит Мәхмүт улы]] (1947), ауыл хужалығы ветераны. 1967 йылдан [[Стәрлетамаҡ районы]] «Авангард» колхозы бригадиры, партком секретары, 1975 йылдан — рәйесе. 2006 йылдан район Советы рәйесе. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ош райондың Ҡыҙыл таң ауылынан.
* [[Арыҫланбаев Вәли Сәмиғулла улы]] (1957), ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 1977—2011 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Баймаҡ»  совхозы механизаторы. 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1986). Сығышы менән ошо райондың [[Аҡтау (Баймаҡ районы)|Аҡтау]] ауылынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Матвеев Александр Александрович]] (1908—1975), [[йыр]]сы, [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]]ның элекке солисы, [[Ҡаҙаҡ ССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы.  
* [[Рәжәпов Мөхәмәт Солтан улы]] (1908—18.06.1971), инженер-электрик, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре. 1960—1963 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] Халыҡ хужалығы  Советы рәйесе урынбаҫары. [[БАССР]]-ҙың 6-сы һәм 7-се саҡырылыш [[БАССР Юғары Советы|Юғары Советы]] депутаты. БАССР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1958). Октябрь Революцияһы (1971), [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|«Ҡыҙыл Йондоҙ»]] (1943) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1945) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Ауырғазы районы]] [[Мөҡсин (Ауырғазы районы)|Мөҡсин]] ауылынан. 
* [[Сафин Нурулла Дәүләтгәрәй улы]] (1923—15.05.1995), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан яугир, гвардия өлкән сержанты, миномёт расчёты командиры. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).
* [[Ишмөхәмәтов Альберт Зәйнетдин улы]] (1948), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] математик-ғалимы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Физика-математика фәндәре докторы (1996), профессор (1997). 1972 йылдан [[Мәскәү]]ҙә йәшәй һәм эшләй.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Сөләймәнов Фәтих Ҡәйүм улы]] (1924—14.05.1997), хеҙмәт алдынғыһы, йәмәғәтсе. 1942–1979 йылдарҙа [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ орденлы]] [[Белорет металлургия комбинаты]]ның сым һыҙыусыһы һәм участка мастеры. [[СССР]]-ҙың 9-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаты (1974—1979). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966). [[Белорет]] ҡалаһының почётлы гражданы (1987).
* [[Чванов Михаил Андреевич]] (1944), [[Башҡортостан]]да тыуған һәм республикала йәшәп ижад итеүсе [[рус теле|рус]] яҙыусыһы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2002) һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (1994) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, [[Рәсәй]]ҙең «Оло әҙәбиәт» (2006), Башҡортостан комсомолының [[Ғәлимов Сәләм исемендәге премия]]һы (1982) һәм башҡа әҙәби премиялар лауреаты, [[Почёт ордены]] кавалеры (2010). [[Өфө]] ҡалаһының (2009) һәм [[Салауат районы]]ның (2014) почётлы гражданы. Башҡортостан Республикаһының «Халыҡтар дуҫлығы» ордены кавалеры (2014).
* [[Василевский Андрей Андреевич]] (1994 йыл), [[Рәсәй]] [[Шайбалы хоккей|хоккейсыһы]], ҡапҡасы. [[Өфө]]нөң [[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|«Салауат Юлаев» хоккей клубы]] тәрбиәләнеүсеһе. Әлеге ваҡытта НХЛ-дың «Тампа-Бэй Лайтнинг» клубы уйынсыһы. Рәсәй чемпионатында 2013/2014 йылдар миҙгелендә «Салауат Юлаев» составында көмөш призер. 2014 йылғы донъя чемпионы. [[Почёт ордены]] кавалеры (2014).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:25 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* 1575: Кристоф Шейнер, [[Германия]] [[Астрономия|астрономы]]. 
* [[1855]]: Юлиан Кулаковский, [[Рәсәй империяһы]] [[Филология|филологы]], [[тарих]]сы, [[Археология|археолог]], [[Боронғо Рим]] һәм [[Византия]] буйынса белгес.
* [[1894]]: [[Гаврило Принцип]], [[Сербия]]ның милләтсе-революционеры.
* [[1905]]: Элиас Канетти, [[Австрия]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1981).
* [[1935]]: Лилиана Алёшникова, [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең [[театр]] һәм кино актёры, [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған артисы (1989).
* [[1955]]: Искәндәр Сәйфуллин, СССР һәм Рәсәй [[Архитектура|архитекторы]], [[Ҡазан]]дағы Ҡол Шәриф мәсете проекты авторҙарының береһе. [[Татарстан Республикаһы]]ның Ғабдулла Туҡай исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (2012).
* [[1975]]: Евгений Набоков, Рәсәй [[хоккей]]сыһы (ҡапҡасы), [[Ер|донъя]] чемпионы (2008).

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:25 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1980]]: [[Владимир Высоцкий]], СССР актёры, шағир һәм йырҙар авторы-башҡарыусы.
* [[2007]]: [[Таһир Сәйфуллин]], дирижёр, Башҡортостандың халыҡ артисы (1995).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж25]]
[[Категория:25 июль]]</text>
      <sha1>qu7ascctmh14xyf52o77zfi8rbspaox</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>26 июль</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71517</id>
    <revision>
      <id>1146956</id>
      <parentid>1048582</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:45:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11856" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''26 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 207-се ([[кәбисә йыл]]ында 208-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 158 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* {{Ер}} [[Ер]]: Эсперанто көнө.

;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Куба}}: Милли күтәрелеш көнө.
* {{Флагификация|Либерия}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Мальдивы}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{USSR}} / {{RUS}}: Парашютсылар көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1956]]: Хәҙерге [[Өфө дәүләт нефть техник университеты]]ның [[Салауат (ҡала)|Салауат ҡалаһындағы]] филиалы ойошторола.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ниғмәтуллин Рәфиҡ Тәлғәт улы]] (1950), [[фән|ғалим]]-[[Анатомия|анатом]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт медицина институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]] уҡытыусыһы, бер үк ваҡытта 1990 йылдан хәҙерге «Бөтә Рәсәй күҙ һәм пластик хирургияһы үҙәге» федераль дәүләт бюджет учреждениеһы директорының фәнни эштәр буйынса урынбаҫары. Медицина фәндәре докторы (1997), профессор (1999). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2006) һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (2000) атҡаҙанған фән эшмәкәре, [[СССР]]-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1982). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Мишкә районы]] [[Мишкә (Мишкә районы)|Мишкә]] ауылынан. 
* [[Иванов Александр Ильич]] (1960), ғалим-[[ветеринария]] табибы. 1995 йылдан [[Башҡорт дәүләт аграр университеты]] уҡытыусыһы. Ветеринария фәндәре докторы (2004). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Хәйбулла районы]] [[Пугачёв (Хәйбулла районы)|Пугачёв]] ауылынан. 
* [[Алһыу Бәхтиева]] (1970), [[театр]] актёры, [[йыр]]сы. 1993 йылдан [[Арыҫлан Мөбәрәков исемендәге Сибай башҡорт дәүләт драма театры]], 2000 йылдан — [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт академия драма театры]] актёры. [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы]] (2004).
* [[Яковлева Марина Петровна]] (1965), ғалим-[[Химия|химик]]. 1988 йылдан хәҙерге [[Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө федераль тикшеренеүҙәр үҙәге]]нең [[Органик химия институты (Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө фәнни үҙәге)|Органик химия институты]] ғилми хеҙмәткәре, 1999 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәр. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.    
* [[Рөстәм Булатов]] (ижади [[псевдоним]]ы «Тэм»; 1980), йырсы, 1997 йылдан «Lumen», 2014 йылдан — «23» төркөмө вокалсыһы һәм йыр текстары авторы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Сериков Иван Павлович]] (1916—5.03.1958), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, уҡсылар полкының батальон командиры.  1944 йылда [[Өфө]]лә хәрби пехота училищеһын тамамлай, һуғыштан һуң Өфө гарнизонында хеҙмәт итә, 1952 йылда запасҡа сыҡҡандан һуң Өфөлә йәшәй. Полковник. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).  
* [[Антонов Алексей Ананьевич]] (1961), хеҙмәт алдынғыһы, техник-механик. 1984 йылдан Салауат нефть эшкәртеү заводы хеҙмәткәре. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған нефтсеһе (2003). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Федоровка районы]] [[Петровка (Дедов ауыл советы, Фёдоровка районы)|Петровка]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Ниғмәтуллин Ғәлимйән Әмирйән улы]] (1897—4.11.1941), журналист, әҙәбиәт белгесе. Сәйәси золом ҡорбаны. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Благовар районы]] [[Өйҙөрәкбаш]] ауылынан. 
* [[Калегин Анатолий Александрович]] (1952), хеҙмәт ветераны. 1974 йылдан хәҙерге [[Дүртөйлө]] электр һәм йылылыҡ селтәрҙәренең яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1994—2012 йылдарҙа — директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған энергетигы (2002). Сығышы менән Дүртөйлө ҡалаһынан.
* [[Әбүбәкерова Суфия Фиҙаил ҡыҙы]] (1957), табип һәм йәмәғәт эшмәкәре, 1999-2016 йылдарҙа [[Архангел районы|Архангел район]] үҙәк дауаханаһының баш табибы, 2012 йылдан район Советы рәйесе. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған табибы. Сығышы менән [[Өфө]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Плеханов Игорь Александрович]] (1933—2.08.2007), [[спорт]]сы, мотоспорт буйынса [[СССР]]-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның күренекле спортсыһы (1993) һәм [[Халыҡтар дуҫлығы ордены (Башҡортостан)|«Халыҡтар дуҫлығы»]] ордены кавалеры (2004).
* [[Зиннуров Рафаил Нариман улы]] (1953), [[Рәсәй]]ҙең дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, хоҡуҡ белгесе, яҙыусы, скульптор. Юридик фәндәр докторы (2003), профессор (2006). Башҡортостан Республикаһы дәүләт власының закондар сығарыусы (вәкәләтле) органдарынан Федерация Советы ағзаһы, (2013 йылдан), Федерация Советының халыҡ-ара эштәр буйынса Комитеты ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы (2003), [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры (2013), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия]] лауреаты (1993).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:26 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1805]]: Константин Брумиди, [[АҠШ]] рәссамы.
* [[1815]]: Роберт Ремак, [[Германия]] [[фән|ғалим]]-[[Эмбриология|эмбриологы]], невропатолог.
* [[1844]]: [[Илья Репин]], [[Рәсәй империяһы]] рәссамы.
* [[1856]]: [[Джордж Бернард Шоу]], [[Бөйөк Британия]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[драма]]тург, [[Нобель премияһы]] лауреаты.
* [[1875]]: Антонио Мачадо-и-Руис, [[Испания]] [[шиғриәт|шағиры]].
* [[1875]]: Карл Густав Юн, [[Швейцария]] психиатры, [[психология|психолог]] һәм [[Философия|философ]].
* [[1885]]: Андре Моруа, [[Франция]] яҙыусыһы.
* [[1890]]: Дэниел Дж. Каллаган, [[АҠШ]]-тың хәрби-диңгеҙ флоты эшмәкәре, контр-адмирал.
* [[1900]]: Аделина Адалис, [[СССР]] шағиры, яҙыусы, [[тәржемә]]се.
* [[1900]]: Жак Феврие, [[Франция]] [[музыка]]нты, пианист.
* [[1920]]: Константин Рудницкий, СССР-ҙың [[театр]] тәнҡитсеһе һәм [[тарих]]сыһы.
* [[1928]]: [[Стэнли Кубрик]], АҠШ кинорежиссёры, продюсер.
* [[1945]]: Хелен Миррен, [[Англия]] актрисаһы, «[[Оскар]]» премияһы эйәһе.
* [[1955]]: Әсиф Әли Зардари, [[дәүләт]] эшмәкәре, 2008—2013 йылдарҙа [[Пакистан]] президенты.
* [[1955]]: Александр Старков, СССР [[футбол]]сыһы, [[Латвия]]ның футбол тренеры.
* [[1970]]: Андрей Григорьев-Апполонов, [[Рәсәй]] [[йыр]]сыһы, «Иванушки International» төркөмө солисы.
* [[1980]]: Дэйв Бэкш, [[Канада]] [[музыка]]нты, «Sum 41» панк-рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1985]]: Гаэль Клиши, Франция футболсыһы, «Истанбул Башакшехир» клубы һәм ил йыйылма командаһы һаҡсыһы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:26 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1970]]: [[Әхмәтзәки Вәлиди Туған]], [[башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте]] етәксеһе.
* [[2013]]: [[Суң Чжә-ки]], [[Көньяҡ Корея]] йәмәғәт эшмәкәре, хоҡуҡ яҡлау һәм граждандар активисы.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж26]]
[[Категория:26 июль]]</text>
      <sha1>3bta00nk209ivv24035m2f88haxd32g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146957</id>
      <parentid>1146956</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:47:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңыртыу (мәғлүмәттәрҙе)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12573" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''26 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 207-се ([[кәбисә йыл]]ында 208-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 158 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* {{Ер}} [[Ер]]: Эсперанто көнө.

;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Куба}}: Милли күтәрелеш көнө.
* {{Флагификация|Либерия}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Мальдивы}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{USSR}} / {{RUS}}: Парашютсылар көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1956]]: Хәҙерге [[Өфө дәүләт нефть техник университеты]]ның [[Салауат (ҡала)|Салауат ҡалаһындағы]] филиалы ойошторола.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ниғмәтуллин Рәфиҡ Тәлғәт улы]] (1950), [[фән|ғалим]]-[[Анатомия|анатом]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт медицина институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]] уҡытыусыһы, бер үк ваҡытта 1990 йылдан хәҙерге «Бөтә Рәсәй күҙ һәм пластик хирургияһы үҙәге» федераль дәүләт бюджет учреждениеһы директорының фәнни эштәр буйынса урынбаҫары. Медицина фәндәре докторы (1997), профессор (1999). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2006) һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (2000) атҡаҙанған фән эшмәкәре, [[СССР]]-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1982). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Мишкә районы]] [[Мишкә (Мишкә районы)|Мишкә]] ауылынан. 
* [[Иванов Александр Ильич]] (1960), ғалим-[[ветеринария]] табибы. 1995 йылдан [[Башҡорт дәүләт аграр университеты]] уҡытыусыһы. Ветеринария фәндәре докторы (2004). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Хәйбулла районы]] [[Пугачёв (Хәйбулла районы)|Пугачёв]] ауылынан. 
* [[Алһыу Бәхтиева]] (1970), [[театр]] актёры, [[йыр]]сы. 1993 йылдан [[Арыҫлан Мөбәрәков исемендәге Сибай башҡорт дәүләт драма театры]], 2000 йылдан — [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт академия драма театры]] актёры. [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы]] (2004).
* [[Яковлева Марина Петровна]] (1965), ғалим-[[Химия|химик]]. 1988 йылдан хәҙерге [[Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө федераль тикшеренеүҙәр үҙәге]]нең [[Органик химия институты (Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө фәнни үҙәге)|Органик химия институты]] ғилми хеҙмәткәре, 1999 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәр. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.    
* [[Рөстәм Булатов]] (ижади [[псевдоним]]ы «Тэм»; 1980), йырсы, 1997 йылдан «Lumen», 2014 йылдан — «23» төркөмө вокалсыһы һәм йыр текстары авторы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Сериков Иван Павлович]] (1916—5.03.1958), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, уҡсылар полкының батальон командиры.  1944 йылда [[Өфө]]лә хәрби пехота училищеһын тамамлай, һуғыштан һуң Өфө гарнизонында хеҙмәт итә, 1952 йылда запасҡа сыҡҡандан һуң Өфөлә йәшәй. Полковник. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).  
* [[Антонов Алексей Ананьевич]] (1961), хеҙмәт алдынғыһы, техник-механик. 1984 йылдан Салауат нефть эшкәртеү заводы хеҙмәткәре. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған нефтсеһе (2003). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Федоровка районы]] [[Петровка (Дедов ауыл советы, Фёдоровка районы)|Петровка]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Ниғмәтуллин Ғәлимйән Әмирйән улы]] (ижади псевдонимы ''Ғәлимйән Ниғмәти''; 1897—4.11.1941), [[Журналистика|журналист]], әҙәбиәт белгесе. 1926 йылдан «Кызыл Татарстан» гәзитенең, 1928 йылдан — Татиздаттың баш мөхәррире; 1931—1932 йылдарҙа «Яналиф» журналының яуаплы мөхөрире, бер үк ваҡытта 1929 йылдан Татар педагогия институты уҡытыусыһы, 1934—1937 йылдарҙа татар теле һәм әҙәбиәте кафедраһы мөдире.  1934 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы, яҙыусыларҙың бөтә Союз съезы делегаты (1934). Сәйәси золом ҡорбаны. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Благовар районы]] [[Өйҙөрәкбаш]] ауылынан. 
* [[Калегин Анатолий Александрович]] (1952), хеҙмәт ветераны. 1974 йылдан хәҙерге [[Дүртөйлө]] электр һәм йылылыҡ селтәрҙәренең яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1994—2012 йылдарҙа — директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған энергетигы (2002). Сығышы менән Дүртөйлө ҡалаһынан.
* [[Әбүбәкерова Суфия Фиҙаил ҡыҙы]] (1957), табип һәм йәмәғәт эшмәкәре, 1999-2016 йылдарҙа [[Архангел районы|Архангел район]] үҙәк дауаханаһының баш табибы, 2012 йылдан район Советы рәйесе. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған табибы. Сығышы менән [[Өфө]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Плеханов Игорь Александрович]] (1933—2.08.2007), [[спорт]]сы, мотоспорт буйынса [[СССР]]-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның күренекле спортсыһы (1993) һәм [[Халыҡтар дуҫлығы ордены (Башҡортостан)|«Халыҡтар дуҫлығы»]] ордены кавалеры (2004).
* [[Зиннуров Рафаил Нариман улы]] (1953), [[Рәсәй]]ҙең дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, хоҡуҡ белгесе, яҙыусы, скульптор. Юридик фәндәр докторы (2003), профессор (2006). Башҡортостан Республикаһы дәүләт власының закондар сығарыусы (вәкәләтле) органдарынан Федерация Советы ағзаһы, (2013 йылдан), Федерация Советының халыҡ-ара эштәр буйынса Комитеты ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы (2003), [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры (2013), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия]] лауреаты (1993).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:26 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1805]]: Константин Брумиди, [[АҠШ]] рәссамы.
* [[1815]]: Роберт Ремак, [[Германия]] [[фән|ғалим]]-[[Эмбриология|эмбриологы]], невропатолог.
* [[1844]]: [[Илья Репин]], [[Рәсәй империяһы]] рәссамы.
* [[1856]]: [[Джордж Бернард Шоу]], [[Бөйөк Британия]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[драма]]тург, [[Нобель премияһы]] лауреаты.
* [[1875]]: Антонио Мачадо-и-Руис, [[Испания]] [[шиғриәт|шағиры]].
* [[1875]]: Карл Густав Юн, [[Швейцария]] психиатры, [[психология|психолог]] һәм [[Философия|философ]].
* [[1885]]: Андре Моруа, [[Франция]] яҙыусыһы.
* [[1890]]: Дэниел Дж. Каллаган, [[АҠШ]]-тың хәрби-диңгеҙ флоты эшмәкәре, контр-адмирал.
* [[1900]]: Аделина Адалис, [[СССР]] шағиры, яҙыусы, [[тәржемә]]се.
* [[1900]]: Жак Феврие, [[Франция]] [[музыка]]нты, пианист.
* [[1920]]: Константин Рудницкий, СССР-ҙың [[театр]] тәнҡитсеһе һәм [[тарих]]сыһы.
* [[1928]]: [[Стэнли Кубрик]], АҠШ кинорежиссёры, продюсер.
* [[1945]]: Хелен Миррен, [[Англия]] актрисаһы, «[[Оскар]]» премияһы эйәһе.
* [[1955]]: Әсиф Әли Зардари, [[дәүләт]] эшмәкәре, 2008—2013 йылдарҙа [[Пакистан]] президенты.
* [[1955]]: Александр Старков, СССР [[футбол]]сыһы, [[Латвия]]ның футбол тренеры.
* [[1970]]: Андрей Григорьев-Апполонов, [[Рәсәй]] [[йыр]]сыһы, «Иванушки International» төркөмө солисы.
* [[1980]]: Дэйв Бэкш, [[Канада]] [[музыка]]нты, «Sum 41» панк-рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1985]]: Гаэль Клиши, Франция футболсыһы, «Истанбул Башакшехир» клубы һәм ил йыйылма командаһы һаҡсыһы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:26 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1970]]: [[Әхмәтзәки Вәлиди Туған]], [[башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте]] етәксеһе.
* [[2013]]: [[Суң Чжә-ки]], [[Көньяҡ Корея]] йәмәғәт эшмәкәре, хоҡуҡ яҡлау һәм граждандар активисы.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж26]]
[[Категория:26 июль]]</text>
      <sha1>dn00bth9syxebz2lxphwmx3bnul44oa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146959</id>
      <parentid>1146957</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:50:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13140" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''26 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 207-се ([[кәбисә йыл]]ында 208-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 158 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* {{Ер}} [[Ер]]: Эсперанто көнө.

;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Куба}}: Милли күтәрелеш көнө.
* {{Флагификация|Либерия}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Мальдивы}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{USSR}} / {{RUS}}: Парашютсылар көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1956]]: Хәҙерге [[Өфө дәүләт нефть техник университеты]]ның [[Салауат (ҡала)|Салауат ҡалаһындағы]] филиалы ойошторола.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ниғмәтуллин Рәфиҡ Тәлғәт улы]] (1950), [[фән|ғалим]]-[[Анатомия|анатом]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт медицина институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]] уҡытыусыһы, бер үк ваҡытта 1990 йылдан хәҙерге «Бөтә Рәсәй күҙ һәм пластик хирургияһы үҙәге» федераль дәүләт бюджет учреждениеһы директорының фәнни эштәр буйынса урынбаҫары. Медицина фәндәре докторы (1997), профессор (1999). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2006) һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (2000) атҡаҙанған фән эшмәкәре, [[СССР]]-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1982). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Мишкә районы]] [[Мишкә (Мишкә районы)|Мишкә]] ауылынан. 
* [[Иванов Александр Ильич]] (1960), ғалим-[[ветеринария]] табибы. 1995 йылдан [[Башҡорт дәүләт аграр университеты]] уҡытыусыһы. Ветеринария фәндәре докторы (2004). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Хәйбулла районы]] [[Пугачёв (Хәйбулла районы)|Пугачёв]] ауылынан. 
* [[Алһыу Бәхтиева]] (1970), [[театр]] актёры, [[йыр]]сы. 1993 йылдан [[Арыҫлан Мөбәрәков исемендәге Сибай башҡорт дәүләт драма театры]], 2000 йылдан — [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт академия драма театры]] актёры. [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы]] (2004).
* [[Яковлева Марина Петровна]] (1965), ғалим-[[Химия|химик]]. 1988 йылдан хәҙерге [[Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө федераль тикшеренеүҙәр үҙәге]]нең [[Органик химия институты (Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө фәнни үҙәге)|Органик химия институты]] ғилми хеҙмәткәре, 1999 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәр. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.    
* [[Рөстәм Булатов]] (ижади [[псевдоним]]ы «Тэм»; 1980), йырсы, 1997 йылдан «Lumen», 2014 йылдан — «23» төркөмө вокалсыһы һәм йыр текстары авторы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Сериков Иван Павлович]] (1916—5.03.1958), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, уҡсылар полкының батальон командиры.  1944 йылда [[Өфө]]лә хәрби пехота училищеһын тамамлай, һуғыштан һуң Өфө гарнизонында хеҙмәт итә, 1952 йылда запасҡа сыҡҡандан һуң Өфөлә йәшәй. Полковник. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).  
* [[Антонов Алексей Ананьевич]] (1961), хеҙмәт алдынғыһы, техник-механик. 1984 йылдан Салауат нефть эшкәртеү заводы хеҙмәткәре. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған нефтсеһе (2003). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Федоровка районы]] [[Петровка (Дедов ауыл советы, Фёдоровка районы)|Петровка]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Ниғмәтуллин Ғәлимйән Әмирйән улы]] (ижади псевдонимы ''Ғәлимйән Ниғмәти''; 1897—4.11.1941), [[Журналистика|журналист]], әҙәбиәт белгесе. 1926 йылдан «Кызыл Татарстан» гәзитенең, 1928 йылдан — Татиздаттың баш мөхәррире; 1931—1932 йылдарҙа «Яналиф» журналының яуаплы мөхөрире, бер үк ваҡытта 1929 йылдан Татар педагогия институты уҡытыусыһы, 1934—1937 йылдарҙа татар теле һәм әҙәбиәте кафедраһы мөдире.  1934 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы, яҙыусыларҙың бөтә Союз съезы делегаты (1934). Сәйәси золом ҡорбаны. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Благовар районы]] [[Өйҙөрәкбаш]] ауылынан. 
* [[Калегин Анатолий Александрович]] (1952), хеҙмәт ветераны. 1974 йылдан хәҙерге [[Дүртөйлө]] электр һәм йылылыҡ селтәрҙәренең яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1994—2012 йылдарҙа — директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған энергетигы (2002). Сығышы менән Дүртөйлө ҡалаһынан. 
* [[Калегин Юрий Александрович]] (1957), хәрби хеҙмәт ветераны, инженер-подполковник. 1974—2002 йылдарҙа [[СССР]] һәм Рәсәй Ҡораллы Көстәре хеҙмәткәре. Төньяҡ Кавказдағы хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашыусы. 2-се дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орденының миҙалы менән бүләкләнеүсе. Сығышы менән Дүртөйлө ҡалаһынан.
* [[Әбүбәкерова Суфия Фиҙаил ҡыҙы]] (1957), табип һәм йәмәғәт эшмәкәре, 1999-2016 йылдарҙа [[Архангел районы|Архангел район]] үҙәк дауаханаһының баш табибы, 2012 йылдан район Советы рәйесе. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған табибы. Сығышы менән [[Өфө]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Плеханов Игорь Александрович]] (1933—2.08.2007), [[спорт]]сы, мотоспорт буйынса [[СССР]]-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның күренекле спортсыһы (1993) һәм [[Халыҡтар дуҫлығы ордены (Башҡортостан)|«Халыҡтар дуҫлығы»]] ордены кавалеры (2004).
* [[Зиннуров Рафаил Нариман улы]] (1953), [[Рәсәй]]ҙең дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, хоҡуҡ белгесе, яҙыусы, скульптор. Юридик фәндәр докторы (2003), профессор (2006). Башҡортостан Республикаһы дәүләт власының закондар сығарыусы (вәкәләтле) органдарынан Федерация Советы ағзаһы, (2013 йылдан), Федерация Советының халыҡ-ара эштәр буйынса Комитеты ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы (2003), [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры (2013), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия]] лауреаты (1993).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:26 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1805]]: Константин Брумиди, [[АҠШ]] рәссамы.
* [[1815]]: Роберт Ремак, [[Германия]] [[фән|ғалим]]-[[Эмбриология|эмбриологы]], невропатолог.
* [[1844]]: [[Илья Репин]], [[Рәсәй империяһы]] рәссамы.
* [[1856]]: [[Джордж Бернард Шоу]], [[Бөйөк Британия]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[драма]]тург, [[Нобель премияһы]] лауреаты.
* [[1875]]: Антонио Мачадо-и-Руис, [[Испания]] [[шиғриәт|шағиры]].
* [[1875]]: Карл Густав Юн, [[Швейцария]] психиатры, [[психология|психолог]] һәм [[Философия|философ]].
* [[1885]]: Андре Моруа, [[Франция]] яҙыусыһы.
* [[1890]]: Дэниел Дж. Каллаган, [[АҠШ]]-тың хәрби-диңгеҙ флоты эшмәкәре, контр-адмирал.
* [[1900]]: Аделина Адалис, [[СССР]] шағиры, яҙыусы, [[тәржемә]]се.
* [[1900]]: Жак Феврие, [[Франция]] [[музыка]]нты, пианист.
* [[1920]]: Константин Рудницкий, СССР-ҙың [[театр]] тәнҡитсеһе һәм [[тарих]]сыһы.
* [[1928]]: [[Стэнли Кубрик]], АҠШ кинорежиссёры, продюсер.
* [[1945]]: Хелен Миррен, [[Англия]] актрисаһы, «[[Оскар]]» премияһы эйәһе.
* [[1955]]: Әсиф Әли Зардари, [[дәүләт]] эшмәкәре, 2008—2013 йылдарҙа [[Пакистан]] президенты.
* [[1955]]: Александр Старков, СССР [[футбол]]сыһы, [[Латвия]]ның футбол тренеры.
* [[1970]]: Андрей Григорьев-Апполонов, [[Рәсәй]] [[йыр]]сыһы, «Иванушки International» төркөмө солисы.
* [[1980]]: Дэйв Бэкш, [[Канада]] [[музыка]]нты, «Sum 41» панк-рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1985]]: Гаэль Клиши, Франция футболсыһы, «Истанбул Башакшехир» клубы һәм ил йыйылма командаһы һаҡсыһы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:26 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1970]]: [[Әхмәтзәки Вәлиди Туған]], [[башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте]] етәксеһе.
* [[2013]]: [[Суң Чжә-ки]], [[Көньяҡ Корея]] йәмәғәт эшмәкәре, хоҡуҡ яҡлау һәм граждандар активисы.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж26]]
[[Категория:26 июль]]</text>
      <sha1>9w71b652dos2ba4nr67pb4kf4yknz8w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146961</id>
      <parentid>1146959</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:55:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14579" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''26 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 207-се ([[кәбисә йыл]]ында 208-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 158 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* {{Ер}} [[Ер]]: Эсперанто көнө.

;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Куба}}: Милли күтәрелеш көнө.
* {{Флагификация|Либерия}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Мальдивы}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{USSR}} / {{RUS}}: Парашютсылар көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1956]]: Хәҙерге [[Өфө дәүләт нефть техник университеты]]ның [[Салауат (ҡала)|Салауат ҡалаһындағы]] филиалы ойошторола.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ниғмәтуллин Рәфиҡ Тәлғәт улы]] (1950), [[фән|ғалим]]-[[Анатомия|анатом]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт медицина институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]] уҡытыусыһы, бер үк ваҡытта 1990 йылдан хәҙерге «Бөтә Рәсәй күҙ һәм пластик хирургияһы үҙәге» федераль дәүләт бюджет учреждениеһы директорының фәнни эштәр буйынса урынбаҫары. Медицина фәндәре докторы (1997), профессор (1999). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2006) һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (2000) атҡаҙанған фән эшмәкәре, [[СССР]]-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1982). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Мишкә районы]] [[Мишкә (Мишкә районы)|Мишкә]] ауылынан. 
* [[Иванов Александр Ильич]] (1960), ғалим-[[ветеринария]] табибы. 1995 йылдан [[Башҡорт дәүләт аграр университеты]] уҡытыусыһы. Ветеринария фәндәре докторы (2004). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Хәйбулла районы]] [[Пугачёв (Хәйбулла районы)|Пугачёв]] ауылынан. 
* [[Алһыу Бәхтиева]] (1970), [[театр]] актёры, [[йыр]]сы. 1993 йылдан [[Арыҫлан Мөбәрәков исемендәге Сибай башҡорт дәүләт драма театры]], 2000 йылдан — [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт академия драма театры]] актёры. [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы]] (2004).
* [[Яковлева Марина Петровна]] (1965), ғалим-[[Химия|химик]]. 1988 йылдан хәҙерге [[Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө федераль тикшеренеүҙәр үҙәге]]нең [[Органик химия институты (Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө фәнни үҙәге)|Органик химия институты]] ғилми хеҙмәткәре, 1999 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәр. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.    
* [[Рөстәм Булатов]] (ижади [[псевдоним]]ы «Тэм»; 1980), йырсы, 1997 йылдан «Lumen», 2014 йылдан — «23» төркөмө вокалсыһы һәм йыр текстары авторы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Сериков Иван Павлович]] (1916—5.03.1958), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, уҡсылар полкының батальон командиры.  1944 йылда [[Өфө]]лә хәрби пехота училищеһын тамамлай, һуғыштан һуң Өфө гарнизонында хеҙмәт итә, 1952 йылда запасҡа сыҡҡандан һуң Өфөлә йәшәй. Полковник. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).  
* [[Антонов Алексей Ананьевич]] (1961), хеҙмәт алдынғыһы, техник-механик. 1984 йылдан Салауат нефть эшкәртеү заводы хеҙмәткәре. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған нефтсеһе (2003). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Федоровка районы]] [[Петровка (Дедов ауыл советы, Фёдоровка районы)|Петровка]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Ниғмәтуллин Ғәлимйән Әмирйән улы]] (ижади псевдонимы ''Ғәлимйән Ниғмәти''; 1897—4.11.1941), [[Журналистика|журналист]], әҙәбиәт белгесе. 1926 йылдан «Кызыл Татарстан» гәзитенең, 1928 йылдан — Татиздаттың баш мөхәррире; 1931—1932 йылдарҙа «Яналиф» журналының яуаплы мөхөрире, бер үк ваҡытта 1929 йылдан Татар педагогия институты уҡытыусыһы, 1934—1937 йылдарҙа татар теле һәм әҙәбиәте кафедраһы мөдире.  1934 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы, яҙыусыларҙың бөтә Союз съезы делегаты (1934). Сәйәси золом ҡорбаны. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Благовар районы]] [[Өйҙөрәкбаш]] ауылынан. 
* [[Калегин Анатолий Александрович]] (1952), хеҙмәт ветераны. 1974 йылдан хәҙерге [[Дүртөйлө]] электр һәм йылылыҡ селтәрҙәренең яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1994—2012 йылдарҙа — директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған энергетигы (2002). Сығышы менән Дүртөйлө ҡалаһынан. 
* [[Калегин Юрий Александрович]] (1957), хәрби хеҙмәт ветераны, инженер-подполковник. 1974—2002 йылдарҙа [[СССР]] һәм Рәсәй Ҡораллы Көстәре хеҙмәткәре. Төньяҡ Кавказдағы хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашыусы. 2-се дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орденының миҙалы менән бүләкләнеүсе. Сығышы менән Дүртөйлө ҡалаһынан.
* [[Әбүбәкерова Суфия Фиҙаил ҡыҙы]] (1957), табип һәм йәмәғәт эшмәкәре, 1999-2016 йылдарҙа [[Архангел районы|Архангел район]] үҙәк дауаханаһының баш табибы, 2012 йылдан район Советы рәйесе. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған табибы. Сығышы менән [[Өфө]] ҡалаһынан.
* [[Абдуллин Айҙар Риват улы]] (1962), ғалим-философ. 1984 йылдан Өфө аэропорты инженеры, 1986 йылдан ВЛКСМ дың Өфө район комитеты секретары, 1988 йылдан — Өфө авиация техникумының лаборатория мөдире, 1991—1992 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның ғилми хеҙмәткәре; 1995—1999 йылдарҙа [[Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы]] социалогик фәндәр бүлегенең ғилми секретары, 2002 йылдан [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]], 2003 йылдан — [[Көнсығыш иҡтисади-юридик гуманитар академияһы]] уҡытыусыһы. Философия фәндәре докторы (2002), профессор (2009). 
* Ғүмәрова Зарина Азат ҡыҙы (1992), спортсы. Карате (2010) һәм кикбоксинг (2014) буйынса спорт мастерлығына кандидат. Кикбоксинг  буйынса Рәсәй (2007) һәм Башҡортостан (2009) чемпионы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Әбйәлил районы Булат ауылынан.

}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Плеханов Игорь Александрович]] (1933—2.08.2007), [[спорт]]сы, мотоспорт буйынса [[СССР]]-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның күренекле спортсыһы (1993) һәм [[Халыҡтар дуҫлығы ордены (Башҡортостан)|«Халыҡтар дуҫлығы»]] ордены кавалеры (2004).
* [[Зиннуров Рафаил Нариман улы]] (1953), [[Рәсәй]]ҙең дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, хоҡуҡ белгесе, яҙыусы, скульптор. Юридик фәндәр докторы (2003), профессор (2006). Башҡортостан Республикаһы дәүләт власының закондар сығарыусы (вәкәләтле) органдарынан Федерация Советы ағзаһы, (2013 йылдан), Федерация Советының халыҡ-ара эштәр буйынса Комитеты ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы (2003), [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры (2013), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия]] лауреаты (1993).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:26 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1805]]: Константин Брумиди, [[АҠШ]] рәссамы.
* [[1815]]: Роберт Ремак, [[Германия]] [[фән|ғалим]]-[[Эмбриология|эмбриологы]], невропатолог.
* [[1844]]: [[Илья Репин]], [[Рәсәй империяһы]] рәссамы.
* [[1856]]: [[Джордж Бернард Шоу]], [[Бөйөк Британия]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[драма]]тург, [[Нобель премияһы]] лауреаты.
* [[1875]]: Антонио Мачадо-и-Руис, [[Испания]] [[шиғриәт|шағиры]].
* [[1875]]: Карл Густав Юн, [[Швейцария]] психиатры, [[психология|психолог]] һәм [[Философия|философ]].
* [[1885]]: Андре Моруа, [[Франция]] яҙыусыһы.
* [[1890]]: Дэниел Дж. Каллаган, [[АҠШ]]-тың хәрби-диңгеҙ флоты эшмәкәре, контр-адмирал.
* [[1900]]: Аделина Адалис, [[СССР]] шағиры, яҙыусы, [[тәржемә]]се.
* [[1900]]: Жак Феврие, [[Франция]] [[музыка]]нты, пианист.
* [[1920]]: Константин Рудницкий, СССР-ҙың [[театр]] тәнҡитсеһе һәм [[тарих]]сыһы.
* [[1928]]: [[Стэнли Кубрик]], АҠШ кинорежиссёры, продюсер.
* [[1945]]: Хелен Миррен, [[Англия]] актрисаһы, «[[Оскар]]» премияһы эйәһе.
* [[1955]]: Әсиф Әли Зардари, [[дәүләт]] эшмәкәре, 2008—2013 йылдарҙа [[Пакистан]] президенты.
* [[1955]]: Александр Старков, СССР [[футбол]]сыһы, [[Латвия]]ның футбол тренеры.
* [[1970]]: Андрей Григорьев-Апполонов, [[Рәсәй]] [[йыр]]сыһы, «Иванушки International» төркөмө солисы.
* [[1980]]: Дэйв Бэкш, [[Канада]] [[музыка]]нты, «Sum 41» панк-рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1985]]: Гаэль Клиши, Франция футболсыһы, «Истанбул Башакшехир» клубы һәм ил йыйылма командаһы һаҡсыһы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:26 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1970]]: [[Әхмәтзәки Вәлиди Туған]], [[башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте]] етәксеһе.
* [[2013]]: [[Суң Чжә-ки]], [[Көньяҡ Корея]] йәмәғәт эшмәкәре, хоҡуҡ яҡлау һәм граждандар активисы.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж26]]
[[Категория:26 июль]]</text>
      <sha1>5x1u40esupgrlb3y53i8q2a4f7y5sby</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146962</id>
      <parentid>1146961</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:59:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ өҫтәмә мәғлүмәт</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14638" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''26 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 207-се ([[кәбисә йыл]]ында 208-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 158 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* {{Ер}} [[Ер]]: Эсперанто көнө.

;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Куба}}: Милли күтәрелеш көнө.
* {{Флагификация|Либерия}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Мальдивы}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{USSR}} / {{RUS}}: Парашютсылар көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1956]]: Хәҙерге [[Өфө дәүләт нефть техник университеты]]ның [[Салауат (ҡала)|Салауат ҡалаһындағы]] филиалы ойошторола.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ниғмәтуллин Рәфиҡ Тәлғәт улы]] (1950), [[фән|ғалим]]-[[Анатомия|анатом]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт медицина институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]] уҡытыусыһы, бер үк ваҡытта 1990 йылдан хәҙерге «Бөтә Рәсәй күҙ һәм пластик хирургияһы үҙәге» федераль дәүләт бюджет учреждениеһы директорының фәнни эштәр буйынса урынбаҫары. Медицина фәндәре докторы (1997), профессор (1999). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2006) һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (2000) атҡаҙанған фән эшмәкәре, [[СССР]]-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1982). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Мишкә районы]] [[Мишкә (Мишкә районы)|Мишкә]] ауылынан. 
* [[Иванов Александр Ильич]] (1960), ғалим-[[ветеринария]] табибы. 1995 йылдан [[Башҡорт дәүләт аграр университеты]] уҡытыусыһы. Ветеринария фәндәре докторы (2004). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Хәйбулла районы]] [[Пугачёв (Хәйбулла районы)|Пугачёв]] ауылынан. 
* [[Алһыу Бәхтиева]] (1970), [[театр]] актёры, [[йыр]]сы. 1993 йылдан [[Арыҫлан Мөбәрәков исемендәге Сибай башҡорт дәүләт драма театры]], 2000 йылдан — [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт академия драма театры]] актёры. [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы]] (2004).
* [[Яковлева Марина Петровна]] (1965), ғалим-[[Химия|химик]]. 1988 йылдан хәҙерге [[Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө федераль тикшеренеүҙәр үҙәге]]нең [[Органик химия институты (Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө фәнни үҙәге)|Органик химия институты]] ғилми хеҙмәткәре, 1999 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәр. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.    
* [[Рөстәм Булатов]] (ижади [[псевдоним]]ы «Тэм»; 1980), йырсы, 1997 йылдан «Lumen», 2014 йылдан — «23» төркөмө вокалсыһы һәм йыр текстары авторы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Сериков Иван Павлович]] (1916—5.03.1958), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, уҡсылар полкының батальон командиры.  1944 йылда [[Өфө]]лә хәрби пехота училищеһын тамамлай, һуғыштан һуң Өфө гарнизонында хеҙмәт итә, 1952 йылда запасҡа сыҡҡандан һуң Өфөлә йәшәй. Полковник. [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).  
* [[Антонов Алексей Ананьевич]] (1961), хеҙмәт алдынғыһы, техник-механик. 1984 йылдан Салауат нефть эшкәртеү заводы хеҙмәткәре. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған нефтсеһе (2003). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Федоровка районы]] [[Петровка (Дедов ауыл советы, Фёдоровка районы)|Петровка]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Ниғмәтуллин Ғәлимйән Әмирйән улы]] (ижади псевдонимы ''Ғәлимйән Ниғмәти''; 1897—4.11.1941), [[Журналистика|журналист]], әҙәбиәт белгесе. 1926 йылдан «Кызыл Татарстан» гәзитенең, 1928 йылдан — Татиздаттың баш мөхәррире; 1931—1932 йылдарҙа «Яналиф» журналының яуаплы мөхөрире, бер үк ваҡытта 1929 йылдан Татар педагогия институты уҡытыусыһы, 1934—1937 йылдарҙа татар теле һәм әҙәбиәте кафедраһы мөдире.  1934 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы, яҙыусыларҙың бөтә Союз съезы делегаты (1934). Сәйәси золом ҡорбаны. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Благовар районы]] [[Өйҙөрәкбаш]] ауылынан. 
* [[Калегин Анатолий Александрович]] (1952), хеҙмәт ветераны. 1974 йылдан хәҙерге [[Дүртөйлө]] электр һәм йылылыҡ селтәрҙәренең яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1994—2012 йылдарҙа — директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған энергетигы (2002). Сығышы менән Дүртөйлө ҡалаһынан. 
* [[Калегин Юрий Александрович]] (1957), хәрби хеҙмәт ветераны, инженер-подполковник. 1974—2002 йылдарҙа [[СССР]] һәм Рәсәй Ҡораллы Көстәре хеҙмәткәре. Төньяҡ Кавказдағы хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашыусы. 2-се дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орденының миҙалы менән бүләкләнеүсе. Сығышы менән Дүртөйлө ҡалаһынан.
* [[Әбүбәкерова Суфия Фиҙаил ҡыҙы]] (1957), табип һәм йәмәғәт эшмәкәре, 1999-2016 йылдарҙа [[Архангел районы|Архангел район]] үҙәк дауаханаһының баш табибы, 2012 йылдан район Советы рәйесе. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған табибы. Сығышы менән [[Өфө]] ҡалаһынан.
* [[Абдуллин Айҙар Риват улы]] (1962), ғалим-философ. 1984 йылдан Өфө аэропорты инженеры, 1986 йылдан ВЛКСМ дың Өфө район комитеты секретары, 1988 йылдан — Өфө авиация техникумының лаборатория мөдире, 1991—1992 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның ғилми хеҙмәткәре; 1995—1999 йылдарҙа [[Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы]] социалогик фәндәр бүлегенең ғилми секретары, 2002 йылдан [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]], 2003 йылдан — [[Көнсығыш иҡтисади-юридик гуманитар академияһы]] уҡытыусыһы. Философия фәндәре докторы (2002), профессор (2009). 
* [[Ғүмәрова Зарина Азат ҡыҙы]] (1992), [[спорт]]сы. [[Карате]] (2010) һәм кикбоксинг (2014) буйынса спорт мастерлығына кандидат. Кикбоксинг буйынса Рәсәй (2007) һәм Башҡортостан (2009) чемпионы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Әбйәлил районы]] [[Булат (Әбйәлил районы)|Булат]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Плеханов Игорь Александрович]] (1933—2.08.2007), [[спорт]]сы, мотоспорт буйынса [[СССР]]-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның күренекле спортсыһы (1993) һәм [[Халыҡтар дуҫлығы ордены (Башҡортостан)|«Халыҡтар дуҫлығы»]] ордены кавалеры (2004).
* [[Зиннуров Рафаил Нариман улы]] (1953), [[Рәсәй]]ҙең дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, хоҡуҡ белгесе, яҙыусы, скульптор. Юридик фәндәр докторы (2003), профессор (2006). Башҡортостан Республикаһы дәүләт власының закондар сығарыусы (вәкәләтле) органдарынан Федерация Советы ағзаһы, (2013 йылдан), Федерация Советының халыҡ-ара эштәр буйынса Комитеты ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы (2003), [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры (2013), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия]] лауреаты (1993).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:26 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1805]]: Константин Брумиди, [[АҠШ]] рәссамы.
* [[1815]]: Роберт Ремак, [[Германия]] [[фән|ғалим]]-[[Эмбриология|эмбриологы]], невропатолог.
* [[1844]]: [[Илья Репин]], [[Рәсәй империяһы]] рәссамы.
* [[1856]]: [[Джордж Бернард Шоу]], [[Бөйөк Британия]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[драма]]тург, [[Нобель премияһы]] лауреаты.
* [[1875]]: Антонио Мачадо-и-Руис, [[Испания]] [[шиғриәт|шағиры]].
* [[1875]]: Карл Густав Юн, [[Швейцария]] психиатры, [[психология|психолог]] һәм [[Философия|философ]].
* [[1885]]: Андре Моруа, [[Франция]] яҙыусыһы.
* [[1890]]: Дэниел Дж. Каллаган, [[АҠШ]]-тың хәрби-диңгеҙ флоты эшмәкәре, контр-адмирал.
* [[1900]]: Аделина Адалис, [[СССР]] шағиры, яҙыусы, [[тәржемә]]се.
* [[1900]]: Жак Феврие, [[Франция]] [[музыка]]нты, пианист.
* [[1920]]: Константин Рудницкий, СССР-ҙың [[театр]] тәнҡитсеһе һәм [[тарих]]сыһы.
* [[1928]]: [[Стэнли Кубрик]], АҠШ кинорежиссёры, продюсер.
* [[1945]]: Хелен Миррен, [[Англия]] актрисаһы, «[[Оскар]]» премияһы эйәһе.
* [[1955]]: Әсиф Әли Зардари, [[дәүләт]] эшмәкәре, 2008—2013 йылдарҙа [[Пакистан]] президенты.
* [[1955]]: Александр Старков, СССР [[футбол]]сыһы, [[Латвия]]ның футбол тренеры.
* [[1970]]: Андрей Григорьев-Апполонов, [[Рәсәй]] [[йыр]]сыһы, «Иванушки International» төркөмө солисы.
* [[1980]]: Дэйв Бэкш, [[Канада]] [[музыка]]нты, «Sum 41» панк-рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1985]]: Гаэль Клиши, Франция футболсыһы, «Истанбул Башакшехир» клубы һәм ил йыйылма командаһы һаҡсыһы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:26 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1970]]: [[Әхмәтзәки Вәлиди Туған]], [[башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте]] етәксеһе.
* [[2013]]: [[Суң Чжә-ки]], [[Көньяҡ Корея]] йәмәғәт эшмәкәре, хоҡуҡ яҡлау һәм граждандар активисы.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж26]]
[[Категория:26 июль]]</text>
      <sha1>36eas5enu9usrcw484xn2s2wbtz2w0c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>27 июль</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71518</id>
    <revision>
      <id>1146970</id>
      <parentid>1048717</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T01:13:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18695" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''27 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 208-се ([[кәбисә йыл]]ында 209-сы) көнө. Йыл аҙағына тиклем 157 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} ||
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Вьетнам}}: Ҡорбандарҙы иҫкә алыу көнө.
* {{Флагификация|Корейская Народно-Демократическая Республика}}: 1950—1953 йылдарҙағы Ватан һуғышында Еңеү көнө.
* {{Флагификация|Финляндия}}: Йоҡосо көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{Флагификация|Россия}}: Күп функциялы үҙәк хеҙмәткәрҙәре көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1147]]: «Сказание об убиении Даниила Суздальского и начале Москвы» повесында яҙылыу буйынса, [[Мәскәү]]гә нигеҙ һалына.
* [[1586]]: Инглиз диңгеҙ сәйәхәтсеһе Рэли Уолтер [[Бөйөк Британия]]ға беренсе тапҡыр [[Тәмәке (үҫемлек)|тәмәке]] алып ҡайта.
* [[1827]]: [[Рәсәй империяһы]]нда беренсе страховка ойошмаһы эшләй башлай.
* [[1836]]: [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]нда еңеү хөрмәтенә Мәскәүҙә Христа Спасителя ҡорамына нигеҙ һалына.
* [[1866]]: Бөйөк Британия һәм [[АҠШ]] араһында трансатлантик телеграф кабелен һуҙыу тамамлана.
* [[1920]]: Һауа навигацияһында беренсе тапҡыр радиокомпас ҡулланыла.
* [[1920]]: [[Мәскәү]]ҙең [[Ҡыҙыл майҙан]]ынан Рәсәйҙә тәүге тапҡыр сферик аэростат осорола. 
* [[1921]]: [[Канада]] физиологы Фредерик Бантинг беренсе тапҡыр инсулин айырып ала.
* [[1922]]: [[Адыгей Республикаһы|Адыгей автономиялы өлкәһе]] ойошторола.
* [[1925]]: [[СССР]]ҙың Үҙәк Башҡарма Комитеты һәм Халыҡ Комиссарҙары Советы «О признании Российской академии наук высшим учебным учреждением СССР» тигән ҡарар ҡабул итә.
* [[1934]]: Верхнеудинск ҡалаһы «Улан-Удэ» тип үҙгәртелә.
* [[1952]]: [[В. И. Ленин исемендәге Волга-Дон каналы|Волга-Дон каналы]] эшләй башлай.
* [[1953]]: Корея һуғышы [[Корея Халыҡ-Демократик Республикаһы]] һәм [[Көньяҡ Корея]] араһында Солох тураһында килешеүгә ҡул ҡуйыу менән тамамлана. 
* [[1985]]: 27 июлдән 3 авгусҡаса Мәскәүҙә Йәштәрҙең һәм студенттарҙың XII халыҡ-ара фестивале үтә.
* [[1990]]: [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорусия ССР-ы]] Юғары Советы Дәүләт суверенитеты тураһында декларация ҡабул итә.
* [[2010]]: [[Ҡырғыҙстан]]да яңы конституция ҡабул ителә.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ярушин Борис Ильич]] (1930-1996), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. 1975—1996 йылдарҙа [[Мәсетле районы]]ның «Мәсәғүт» совхозы директоры, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1990), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондан.  
* [[Вишневская Любовь Михайловна]] (1950), [[театр]] актёры, рәссам. 1983 йылдан [[Силәбе өлкәһе]]нең [[Златоуст]] ҡалаһындағы «Омнибус»  драма театры актрисаһы. 1978 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған артисы (2005), РСФСР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1991). Сығышы менән [[Октябрьский (ҡала)|Октябрьский]] ҡалаһынан.
* [[Дәүләтбаев Альберт Рафаил улы]] (1960), ауыл хужалығы эшмәкәре. 1996 йылдан [[Дүртөйлө районы]] Ленин исемендәге тоҡомсолоҡ заводының генераль директоры. Рәсәй Федерацияһының һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, [[Рәсәй]] агросәнәғәт комплексының почётлы хеҙмәткәре. Сығышы менән ошо райондан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Шәймөхәмәтов Мөфтәхетдин Бәҙретдин улы]] (1911—14.09.1979), хеҙмәт алдынғыһы. 1937—1963 йылдарҙа [[Өфө нефть эшкәртеү заводы]] операторы. [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1959).
* [[Ғирфатуллин Урал Рәхмәтулла улы]] (1956), актёр, театр эшмәкәре. 1984 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1994 йылдан — [[Өфө «Нур» татар дәүләт театры]] директоры, директорҙың үҫеш буйынса урынбаҫары, бер үк ваҡытта 2004—2009 йылдарҙа хәҙерге [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты]] уҡытыусыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (2006) һәм [[Татарстан Республикаһы]]ның (2001) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Гәрәев Таһир Лотфулла улы]] (1956), муниципаль хеҙмәт ветераны, [[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Төҙөлөш|төҙөүсе]]. 2004—2015 йылдарҙа Өфө ҡалаһы [[Совет районы (Өфө)|Совет районы]] хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһы хеҙмәтләндереү өлкәһенең атҡаҙанған (2006), [[Рәсәй Федерацияһы]] торлаҡ-коммуналь хужалығының почётлы хеҙмәткәре (2008). Сығышы менән Таджик ССР-ының Ленинабад өлкәһе Наус районының Наус ауылынан.
* [[Әсфәндиәрова Әминә Ибраһим ҡыҙы]] (1961), [[сәнғәт]] белгесе, юғары мәктәп эшмәкәре. 2013 йылдан [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты]] ректоры. Сәнғәт фәндәре кандидаты (2003), профессор. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2008) һәм мәғариф отличнигы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Сәғәҙиев Һиҙиәт Сибәғәт улы]] (1887—9.10.1937), дәүләт эшмәкәре, [[Башҡорт милли хәрәкәте]]ндә һәм [[граждандар һуғышы]]нда ҡатнашыусы.  1920—1922 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] мәғариф халыҡ комиссары, 1923—1930 йылдарҙа Башҡортостан Баш суды ағзаһы. Сәйәси золом ҡорбаны.
* [[Дәүләтбаев Булат Сабир улы]] (1937), ғалим-тарихсы, тарих фәндәре кандидаты. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре.
* Кулямин Пётр Григорьевич (1937—13.11.2005), механизатор. 1955 йылдан Хәйбулла районы «Аҡъяр», 1989—2000 йылдарҙа – «Быҙаулыҡ» совхозы тракторсыһы. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1986), Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1976), коммунистик хеҙмәт ударнигы (1978). Сығышы менән ошо райондың хәҙер бөткән Архангельское утарынан.  
* [[Сөләймәнов Ренарт Вафа улы]] (1937), спортсы, тренер, физика-математика фәндәре кандидаты (1966). Пуля менән атыу буйынса [[СССР]]-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1970) һәм атҡаҙанған тренеры (1984). Был спорт төрө буйынса 1968 йылда [[Мехико]]ла үткән [[Олимпия уйындары]]ның бронза призёры, күп тапҡыр донъя, [[Европа]] һәм СССР чемпионы, халыҡ-ара категориялы судья. 
* [[Талхина Динә Азат ҡыҙы]] (1952—28.02.2007), башҡорт шағиры, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре (2003).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Мәсәғүтов Рәфҡәт Мәжит улы]] (1928), ғалим-химик‑технолог. Техник фәндәр докторы (1970), профессор (1975). [[РСФСР]]‑ҙың (1989) һәм [[Башҡорт АССР‑ы]]ның (1966) атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре, [[СССР]]‑ҙың нефть эшкәртеү һәм нефть химияһы сәнәғәте отличнигы (1988). СССР Министрҙар Советы премияһы лауреаты (1970). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Ырымбур өлкәһе]]нең [[Пономарёвка районы]] Дүсмәт ауылынан.
* [[Хәмәтйәнов Өлфәт Рәхимйән улы]] (1938—6.12.2016), ғалим-акушер-гинеколог, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (1987), профессор (1988). [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре (1995), [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2001) һәм Башҡортостан Республикаһының (1992) атҡаҙанған табибы. 
* [[Арыҫланова Динә Ғәбдрәхим ҡыҙы]] (1953), [[журналистика]] ветераны. 1978 йылдан СССР Журналистар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Саттаров Ғәлләм Саттар улы]] (1894—16.11.1986), [[театр]] актёры, режиссёр, педагог. 1929–1963  йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт академия драма театры]] актёры. СССР-ҙың Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы (1943). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1955).
* [[Шмидт Алексей Викторович]] (1894—26.04.1935), [[СССР]] археологы, шәрҡиәтсе, [[Кама]] буйы [[археология]]һына нигеҙ һалыусыларҙың береһе. СССР Фәндәр Академияһының [[1928 йыл]]да [[Ағиҙел (йылға)|Ағиҙел]] һәм [[Өфө йылғаһы|Өфө]] йылғалары бассейнындағы археологик ҡомартҡыларҙы ҡаҙыуҙы башҡарған Башҡортостан комплекслы экспедицияһының палеонтология отряды етәксеһе.
* [[Хәйруллин Айрат Хәлил улы]] (1934—10.08.2008), ғалим-иҡтисадсы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Иҡтисад фәндәре докторы (1979), профессор (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Благовар районы]] [[Төрөштамаҡ]] ауылынан.
* [[Кәлимуллин Ләбип Сәхиулла улы]] (1939—2.07.2012), [[КПСС|партия]] һәм [[дәүләт]] эшмәкәре. 1984 йылдан Башҡорт АССР-ының яғыулыҡ, 1988—1990 йылдарҙа финанс министры, [[БАССР Министрҙар Советы]]ның Президиум ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған иҡтисадсыһы]] (1975). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Илеш районы]] [[Ишҡар]] ауылынан.
* [[Комаров Сергей Сергеевич]] (1944), ғалим-инженер‑механик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (2000), профессор. (2007). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2002). Сығышы менән хәҙерге [[Ырымбур]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:27 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1835]]: Джозуэ Кардуччи, [[Италия]] [[шиғриәт|шағиры]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1906).
* [[1870]]: Владимир Маковский, [[Рәсәй империяһы]] һәм [[СССР]]-ҙың ғалим-механигы, турбиналар эшләү буйынса белгес.
* [[1880]]: Владимир Максимов, Рәсәй империяһы һәм СССР-ҙың [[Октябрь революцияһы]]на тиклем билдәлелек алған кино актёры, РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы (1925).
* [[1885]]: Борис Збарский, СССР-ҙың [[фән|ғалим]]-[[Биохимия|биохимигы]], [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1945).
* [[1899]]: Ваупшасов Станислав Алексеевич, СССР разведчигы, партизан, [[Советтар Союзы Геройы]] (1944), полковник.
* [[1900]]: Чарльз Видор, [[АҠШ]] режиссёры, сығышы менән [[Венгрия]]нан.
* [[1911]]: [[Кузнецов Николай Иванович]], СССР разведчигы, партизан, Советтар Союзы Геройы (1944).
* [[1915]]: Марио Дель Монако, [[Италия]]ның [[опера]] [[йыр]]сыһы, [[Ер|донъя]] вокал [[сәнғәт]]енең иң яҡшы тенорҙарының береһе.
* [[1925]]: Александр Космодемьянский, [[Бөйөк Ватан һуғышы]] яугиры, артиллерия батареяһы командиры, гвардия өлкән лейтенанты. Советтар Союзы Геройы (1945), [[Зоя Космодемьянская]]ның ҡустыһы.
* [[1930]]: Анатолий Азольский, СССР һәм [[Рәсәй]] яҙыусыһы.
* [[1940]]: Пина Бауш, [[Германия]] [[бейеү]]сеһе, [[хореография|хореограф]].
* [[1940]]: Владимир Шамшурин, СССР һәм Рәсәй кинорежиссёры, сценарист һәм рәссам.
* [[1945]]: Мәхмүт Ғасимов, СССР [[Скульптура|скульпторы]], [[Татарстан Республикаһы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2008).
* [[1970]]: Николай Костер-Вальдау, [[Дания]] актёры.
* [[1975]]: Яков Цвиркунов, Рәсәйҙең рок-[[музыка]]нты «Король и Шут» һәм «Северный Флот» төркөмдәре [[гитара]]сыһы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:27 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1841]]: [[Михаил Лермонтов]], [[Рәсәй империяһы]] [[шиғриәт|шағиры]].
* [[2000]]: [[Сәйетов Ғабдулхай Сәйет улы]], [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы, [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж27]]
[[Категория:27 июль]]</text>
      <sha1>o1gwa1tcsye0ipesisvzfdhc33pn236</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146971</id>
      <parentid>1146970</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T01:27:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18746" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''27 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 208-се ([[кәбисә йыл]]ында 209-сы) көнө. Йыл аҙағына тиклем 157 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} ||
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Вьетнам}}: Ҡорбандарҙы иҫкә алыу көнө.
* {{Флагификация|Корейская Народно-Демократическая Республика}}: 1950—1953 йылдарҙағы Ватан һуғышында Еңеү көнө.
* {{Флагификация|Финляндия}}: Йоҡосо көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{Флагификация|Россия}}: Күп функциялы үҙәк хеҙмәткәрҙәре көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1147]]: «Сказание об убиении Даниила Суздальского и начале Москвы» повесында яҙылыу буйынса, [[Мәскәү]]гә нигеҙ һалына.
* [[1586]]: Инглиз диңгеҙ сәйәхәтсеһе Рэли Уолтер [[Бөйөк Британия]]ға беренсе тапҡыр [[Тәмәке (үҫемлек)|тәмәке]] алып ҡайта.
* [[1827]]: [[Рәсәй империяһы]]нда беренсе страховка ойошмаһы эшләй башлай.
* [[1836]]: [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]нда еңеү хөрмәтенә Мәскәүҙә Христа Спасителя ҡорамына нигеҙ һалына.
* [[1866]]: Бөйөк Британия һәм [[АҠШ]] араһында трансатлантик телеграф кабелен һуҙыу тамамлана.
* [[1920]]: Һауа навигацияһында беренсе тапҡыр радиокомпас ҡулланыла.
* [[1920]]: [[Мәскәү]]ҙең [[Ҡыҙыл майҙан]]ынан Рәсәйҙә тәүге тапҡыр сферик аэростат осорола. 
* [[1921]]: [[Канада]] физиологы Фредерик Бантинг беренсе тапҡыр инсулин айырып ала.
* [[1922]]: [[Адыгей Республикаһы|Адыгей автономиялы өлкәһе]] ойошторола.
* [[1925]]: [[СССР]]ҙың Үҙәк Башҡарма Комитеты һәм Халыҡ Комиссарҙары Советы «О признании Российской академии наук высшим учебным учреждением СССР» тигән ҡарар ҡабул итә.
* [[1934]]: Верхнеудинск ҡалаһы «Улан-Удэ» тип үҙгәртелә.
* [[1952]]: [[В. И. Ленин исемендәге Волга-Дон каналы|Волга-Дон каналы]] эшләй башлай.
* [[1953]]: Корея һуғышы [[Корея Халыҡ-Демократик Республикаһы]] һәм [[Көньяҡ Корея]] араһында Солох тураһында килешеүгә ҡул ҡуйыу менән тамамлана. 
* [[1985]]: 27 июлдән 3 авгусҡаса Мәскәүҙә Йәштәрҙең һәм студенттарҙың XII халыҡ-ара фестивале үтә.
* [[1990]]: [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорусия ССР-ы]] Юғары Советы Дәүләт суверенитеты тураһында декларация ҡабул итә.
* [[2010]]: [[Ҡырғыҙстан]]да яңы конституция ҡабул ителә.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ярушин Борис Ильич]] (1930-1996), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. 1975—1996 йылдарҙа [[Мәсетле районы]]ның «Мәсәғүт» совхозы директоры, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1990), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондан.  
* [[Вишневская Любовь Михайловна]] (1950), [[театр]] актёры, рәссам. 1983 йылдан [[Силәбе өлкәһе]]нең [[Златоуст]] ҡалаһындағы «Омнибус»  драма театры актрисаһы. 1978 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған артисы (2005), РСФСР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1991). Сығышы менән [[Октябрьский (ҡала)|Октябрьский]] ҡалаһынан.
* [[Дәүләтбаев Альберт Рафаил улы]] (1960), ауыл хужалығы эшмәкәре. 1996 йылдан [[Дүртөйлө районы]] Ленин исемендәге тоҡомсолоҡ заводының генераль директоры. Рәсәй Федерацияһының һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, [[Рәсәй]] агросәнәғәт комплексының почётлы хеҙмәткәре. Сығышы менән ошо райондан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Шәймөхәмәтов Мөфтәхетдин Бәҙретдин улы]] (1911—14.09.1979), хеҙмәт алдынғыһы. 1937—1963 йылдарҙа [[Өфө нефть эшкәртеү заводы]] операторы. [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1959).
* [[Ғирфатуллин Урал Рәхмәтулла улы]] (1956), актёр, театр эшмәкәре. 1984 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1994 йылдан — [[Өфө «Нур» татар дәүләт театры]] директоры, директорҙың үҫеш буйынса урынбаҫары, бер үк ваҡытта 2004—2009 йылдарҙа хәҙерге [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты]] уҡытыусыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (2006) һәм [[Татарстан Республикаһы]]ның (2001) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Гәрәев Таһир Лотфулла улы]] (1956), муниципаль хеҙмәт ветераны, [[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Төҙөлөш|төҙөүсе]]. 2004—2015 йылдарҙа Өфө ҡалаһы [[Совет районы (Өфө)|Совет районы]] хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһы хеҙмәтләндереү өлкәһенең атҡаҙанған (2006), [[Рәсәй Федерацияһы]] торлаҡ-коммуналь хужалығының почётлы хеҙмәткәре (2008). Сығышы менән Таджик ССР-ының Ленинабад өлкәһе Наус районының Наус ауылынан.
* [[Әсфәндиәрова Әминә Ибраһим ҡыҙы]] (1961), [[сәнғәт]] белгесе, юғары мәктәп эшмәкәре. 2013 йылдан [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты]] ректоры. Сәнғәт фәндәре кандидаты (2003), профессор. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2008) һәм мәғариф отличнигы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Сәғәҙиев Һиҙиәт Сибәғәт улы]] (1887—9.10.1937), дәүләт эшмәкәре, [[Башҡорт милли хәрәкәте]]ндә һәм [[граждандар һуғышы]]нда ҡатнашыусы.  1920—1922 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] мәғариф халыҡ комиссары, 1923—1930 йылдарҙа Башҡортостан Баш суды ағзаһы. Сәйәси золом ҡорбаны.
* [[Дәүләтбаев Булат Сабир улы]] (1937), ғалим-тарихсы, тарих фәндәре кандидаты. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре.
* [[Кулямин Пётр Григорьевич]] (1937—13.11.2005), механизатор. 1955 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр», 1989—2000 йылдарҙа – «Быҙаулыҡ» совхозы тракторсыһы. [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1986), [[БАССР Юғары Советы|Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының]] Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1976), коммунистик хеҙмәт ударнигы (1978). Сығышы менән ошо райондың хәҙер бөткән Архангельское утарынан.  
* [[Сөләймәнов Ренарт Вафа улы]] (1937), спортсы, тренер, физика-математика фәндәре кандидаты (1966). Пуля менән атыу буйынса [[СССР]]-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1970) һәм атҡаҙанған тренеры (1984). Был спорт төрө буйынса 1968 йылда [[Мехико]]ла үткән [[Олимпия уйындары]]ның бронза призёры, күп тапҡыр донъя, [[Европа]] һәм СССР чемпионы, халыҡ-ара категориялы судья. 
* [[Талхина Динә Азат ҡыҙы]] (1952—28.02.2007), башҡорт шағиры, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре (2003).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Мәсәғүтов Рәфҡәт Мәжит улы]] (1928), ғалим-химик‑технолог. Техник фәндәр докторы (1970), профессор (1975). [[РСФСР]]‑ҙың (1989) һәм [[Башҡорт АССР‑ы]]ның (1966) атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре, [[СССР]]‑ҙың нефть эшкәртеү һәм нефть химияһы сәнәғәте отличнигы (1988). СССР Министрҙар Советы премияһы лауреаты (1970). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Ырымбур өлкәһе]]нең [[Пономарёвка районы]] Дүсмәт ауылынан.
* [[Хәмәтйәнов Өлфәт Рәхимйән улы]] (1938—6.12.2016), ғалим-акушер-гинеколог, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (1987), профессор (1988). [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре (1995), [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2001) һәм Башҡортостан Республикаһының (1992) атҡаҙанған табибы. 
* [[Арыҫланова Динә Ғәбдрәхим ҡыҙы]] (1953), [[журналистика]] ветераны. 1978 йылдан СССР Журналистар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Саттаров Ғәлләм Саттар улы]] (1894—16.11.1986), [[театр]] актёры, режиссёр, педагог. 1929–1963  йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт академия драма театры]] актёры. СССР-ҙың Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы (1943). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1955).
* [[Шмидт Алексей Викторович]] (1894—26.04.1935), [[СССР]] археологы, шәрҡиәтсе, [[Кама]] буйы [[археология]]һына нигеҙ һалыусыларҙың береһе. СССР Фәндәр Академияһының [[1928 йыл]]да [[Ағиҙел (йылға)|Ағиҙел]] һәм [[Өфө йылғаһы|Өфө]] йылғалары бассейнындағы археологик ҡомартҡыларҙы ҡаҙыуҙы башҡарған Башҡортостан комплекслы экспедицияһының палеонтология отряды етәксеһе.
* [[Хәйруллин Айрат Хәлил улы]] (1934—10.08.2008), ғалим-иҡтисадсы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Иҡтисад фәндәре докторы (1979), профессор (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Благовар районы]] [[Төрөштамаҡ]] ауылынан.
* [[Кәлимуллин Ләбип Сәхиулла улы]] (1939—2.07.2012), [[КПСС|партия]] һәм [[дәүләт]] эшмәкәре. 1984 йылдан Башҡорт АССР-ының яғыулыҡ, 1988—1990 йылдарҙа финанс министры, [[БАССР Министрҙар Советы]]ның Президиум ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған иҡтисадсыһы]] (1975). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Илеш районы]] [[Ишҡар]] ауылынан.
* [[Комаров Сергей Сергеевич]] (1944), ғалим-инженер‑механик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (2000), профессор. (2007). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2002). Сығышы менән хәҙерге [[Ырымбур]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:27 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1835]]: Джозуэ Кардуччи, [[Италия]] [[шиғриәт|шағиры]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1906).
* [[1870]]: Владимир Маковский, [[Рәсәй империяһы]] һәм [[СССР]]-ҙың ғалим-механигы, турбиналар эшләү буйынса белгес.
* [[1880]]: Владимир Максимов, Рәсәй империяһы һәм СССР-ҙың [[Октябрь революцияһы]]на тиклем билдәлелек алған кино актёры, РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы (1925).
* [[1885]]: Борис Збарский, СССР-ҙың [[фән|ғалим]]-[[Биохимия|биохимигы]], [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1945).
* [[1899]]: Ваупшасов Станислав Алексеевич, СССР разведчигы, партизан, [[Советтар Союзы Геройы]] (1944), полковник.
* [[1900]]: Чарльз Видор, [[АҠШ]] режиссёры, сығышы менән [[Венгрия]]нан.
* [[1911]]: [[Кузнецов Николай Иванович]], СССР разведчигы, партизан, Советтар Союзы Геройы (1944).
* [[1915]]: Марио Дель Монако, [[Италия]]ның [[опера]] [[йыр]]сыһы, [[Ер|донъя]] вокал [[сәнғәт]]енең иң яҡшы тенорҙарының береһе.
* [[1925]]: Александр Космодемьянский, [[Бөйөк Ватан һуғышы]] яугиры, артиллерия батареяһы командиры, гвардия өлкән лейтенанты. Советтар Союзы Геройы (1945), [[Зоя Космодемьянская]]ның ҡустыһы.
* [[1930]]: Анатолий Азольский, СССР һәм [[Рәсәй]] яҙыусыһы.
* [[1940]]: Пина Бауш, [[Германия]] [[бейеү]]сеһе, [[хореография|хореограф]].
* [[1940]]: Владимир Шамшурин, СССР һәм Рәсәй кинорежиссёры, сценарист һәм рәссам.
* [[1945]]: Мәхмүт Ғасимов, СССР [[Скульптура|скульпторы]], [[Татарстан Республикаһы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2008).
* [[1970]]: Николай Костер-Вальдау, [[Дания]] актёры.
* [[1975]]: Яков Цвиркунов, Рәсәйҙең рок-[[музыка]]нты «Король и Шут» һәм «Северный Флот» төркөмдәре [[гитара]]сыһы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:27 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1841]]: [[Михаил Лермонтов]], [[Рәсәй империяһы]] [[шиғриәт|шағиры]].
* [[2000]]: [[Сәйетов Ғабдулхай Сәйет улы]], [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы, [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж27]]
[[Категория:27 июль]]</text>
      <sha1>6vqaxnab7uua7cfcrqbyhy2kib0iyy3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146972</id>
      <parentid>1146971</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T01:29:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19668" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''27 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 208-се ([[кәбисә йыл]]ында 209-сы) көнө. Йыл аҙағына тиклем 157 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} ||
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Вьетнам}}: Ҡорбандарҙы иҫкә алыу көнө.
* {{Флагификация|Корейская Народно-Демократическая Республика}}: 1950—1953 йылдарҙағы Ватан һуғышында Еңеү көнө.
* {{Флагификация|Финляндия}}: Йоҡосо көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{Флагификация|Россия}}: Күп функциялы үҙәк хеҙмәткәрҙәре көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1147]]: «Сказание об убиении Даниила Суздальского и начале Москвы» повесында яҙылыу буйынса, [[Мәскәү]]гә нигеҙ һалына.
* [[1586]]: Инглиз диңгеҙ сәйәхәтсеһе Рэли Уолтер [[Бөйөк Британия]]ға беренсе тапҡыр [[Тәмәке (үҫемлек)|тәмәке]] алып ҡайта.
* [[1827]]: [[Рәсәй империяһы]]нда беренсе страховка ойошмаһы эшләй башлай.
* [[1836]]: [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]нда еңеү хөрмәтенә Мәскәүҙә Христа Спасителя ҡорамына нигеҙ һалына.
* [[1866]]: Бөйөк Британия һәм [[АҠШ]] араһында трансатлантик телеграф кабелен һуҙыу тамамлана.
* [[1920]]: Һауа навигацияһында беренсе тапҡыр радиокомпас ҡулланыла.
* [[1920]]: [[Мәскәү]]ҙең [[Ҡыҙыл майҙан]]ынан Рәсәйҙә тәүге тапҡыр сферик аэростат осорола. 
* [[1921]]: [[Канада]] физиологы Фредерик Бантинг беренсе тапҡыр инсулин айырып ала.
* [[1922]]: [[Адыгей Республикаһы|Адыгей автономиялы өлкәһе]] ойошторола.
* [[1925]]: [[СССР]]ҙың Үҙәк Башҡарма Комитеты һәм Халыҡ Комиссарҙары Советы «О признании Российской академии наук высшим учебным учреждением СССР» тигән ҡарар ҡабул итә.
* [[1934]]: Верхнеудинск ҡалаһы «Улан-Удэ» тип үҙгәртелә.
* [[1952]]: [[В. И. Ленин исемендәге Волга-Дон каналы|Волга-Дон каналы]] эшләй башлай.
* [[1953]]: Корея һуғышы [[Корея Халыҡ-Демократик Республикаһы]] һәм [[Көньяҡ Корея]] араһында Солох тураһында килешеүгә ҡул ҡуйыу менән тамамлана. 
* [[1985]]: 27 июлдән 3 авгусҡаса Мәскәүҙә Йәштәрҙең һәм студенттарҙың XII халыҡ-ара фестивале үтә.
* [[1990]]: [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорусия ССР-ы]] Юғары Советы Дәүләт суверенитеты тураһында декларация ҡабул итә.
* [[2010]]: [[Ҡырғыҙстан]]да яңы конституция ҡабул ителә.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ярушин Борис Ильич]] (1930-1996), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. 1975—1996 йылдарҙа [[Мәсетле районы]]ның «Мәсәғүт» совхозы директоры, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1990), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондан.  
* [[Вишневская Любовь Михайловна]] (1950), [[театр]] актёры, рәссам. 1983 йылдан [[Силәбе өлкәһе]]нең [[Златоуст]] ҡалаһындағы «Омнибус»  драма театры актрисаһы. 1978 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған артисы (2005), РСФСР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1991). Сығышы менән [[Октябрьский (ҡала)|Октябрьский]] ҡалаһынан.
* [[Дәүләтбаев Альберт Рафаил улы]] (1960), ауыл хужалығы эшмәкәре. 1996 йылдан [[Дүртөйлө районы]] Ленин исемендәге тоҡомсолоҡ заводының генераль директоры. Рәсәй Федерацияһының һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, [[Рәсәй]] агросәнәғәт комплексының почётлы хеҙмәткәре. Сығышы менән ошо райондан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Шәймөхәмәтов Мөфтәхетдин Бәҙретдин улы]] (1911—14.09.1979), хеҙмәт алдынғыһы. 1937—1963 йылдарҙа [[Өфө нефть эшкәртеү заводы]] операторы. [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1959).
* [[Ғирфатуллин Урал Рәхмәтулла улы]] (1956), актёр, театр эшмәкәре. 1984 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1994 йылдан — [[Өфө «Нур» татар дәүләт театры]] директоры, директорҙың үҫеш буйынса урынбаҫары, бер үк ваҡытта 2004—2009 йылдарҙа хәҙерге [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты]] уҡытыусыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (2006) һәм [[Татарстан Республикаһы]]ның (2001) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Гәрәев Таһир Лотфулла улы]] (1956), муниципаль хеҙмәт ветераны, [[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Төҙөлөш|төҙөүсе]]. 2004—2015 йылдарҙа Өфө ҡалаһы [[Совет районы (Өфө)|Совет районы]] хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһы хеҙмәтләндереү өлкәһенең атҡаҙанған (2006), [[Рәсәй Федерацияһы]] торлаҡ-коммуналь хужалығының почётлы хеҙмәткәре (2008). Сығышы менән Таджик ССР-ының Ленинабад өлкәһе Наус районының Наус ауылынан.
* [[Әсфәндиәрова Әминә Ибраһим ҡыҙы]] (1961), [[сәнғәт]] белгесе, юғары мәктәп эшмәкәре. 2013 йылдан [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты]] ректоры. Сәнғәт фәндәре кандидаты (2003), профессор. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2008) һәм мәғариф отличнигы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Сәғәҙиев Һиҙиәт Сибәғәт улы]] (1887—9.10.1937), дәүләт эшмәкәре, [[Башҡорт милли хәрәкәте]]ндә һәм [[граждандар һуғышы]]нда ҡатнашыусы.  1920—1922 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] мәғариф халыҡ комиссары, 1923—1930 йылдарҙа Башҡортостан Баш суды ағзаһы. Сәйәси золом ҡорбаны.
* [[Дәүләтбаев Булат Сабир улы]] (1937), ғалим-тарихсы, тарих фәндәре кандидаты. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре.
* [[Кулямин Пётр Григорьевич]] (1937—13.11.2005), механизатор. 1955 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр», 1989—2000 йылдарҙа – «Быҙаулыҡ» совхозы тракторсыһы. [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1986), [[БАССР Юғары Советы|Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының]] Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1976), коммунистик хеҙмәт ударнигы (1978). Сығышы менән ошо райондың хәҙер бөткән Архангельское утарынан.  
* [[Сөләймәнов Ренарт Вафа улы]] (1937), спортсы, тренер, физика-математика фәндәре кандидаты (1966). Пуля менән атыу буйынса [[СССР]]-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1970) һәм атҡаҙанған тренеры (1984). Был спорт төрө буйынса 1968 йылда [[Мехико]]ла үткән [[Олимпия уйындары]]ның бронза призёры, күп тапҡыр донъя, [[Европа]] һәм СССР чемпионы, халыҡ-ара категориялы судья. 
* Ғиззәтуллина Зарима Ғиниәтулла ҡыҙы (1942), педагог. 1967 йылдан Илеш районы Үрге Йәркәй 2-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы, 1975 йылдан — директоры; 1981 йылдан Дүртөйлө район мәғариф бүлеге инспекторы, 1986 йылдан хәҙерге 2-се лицей директоры, 1999—2004 йылдарҙа математика уҡытыусыһы. Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы (1991), РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1978). «Йыл директоры» Бөтә Рәәсәй конкурсы еңеүсеһе (1997). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Илеш районы Үрге Йәркәй ауылынан.
* [[Талхина Динә Азат ҡыҙы]] (1952—28.02.2007), башҡорт шағиры, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре (2003).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Мәсәғүтов Рәфҡәт Мәжит улы]] (1928), ғалим-химик‑технолог. Техник фәндәр докторы (1970), профессор (1975). [[РСФСР]]‑ҙың (1989) һәм [[Башҡорт АССР‑ы]]ның (1966) атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре, [[СССР]]‑ҙың нефть эшкәртеү һәм нефть химияһы сәнәғәте отличнигы (1988). СССР Министрҙар Советы премияһы лауреаты (1970). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Ырымбур өлкәһе]]нең [[Пономарёвка районы]] Дүсмәт ауылынан.
* [[Хәмәтйәнов Өлфәт Рәхимйән улы]] (1938—6.12.2016), ғалим-акушер-гинеколог, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (1987), профессор (1988). [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре (1995), [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2001) һәм Башҡортостан Республикаһының (1992) атҡаҙанған табибы. 
* [[Арыҫланова Динә Ғәбдрәхим ҡыҙы]] (1953), [[журналистика]] ветераны. 1978 йылдан СССР Журналистар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Саттаров Ғәлләм Саттар улы]] (1894—16.11.1986), [[театр]] актёры, режиссёр, педагог. 1929–1963  йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт академия драма театры]] актёры. СССР-ҙың Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы (1943). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1955).
* [[Шмидт Алексей Викторович]] (1894—26.04.1935), [[СССР]] археологы, шәрҡиәтсе, [[Кама]] буйы [[археология]]һына нигеҙ һалыусыларҙың береһе. СССР Фәндәр Академияһының [[1928 йыл]]да [[Ағиҙел (йылға)|Ағиҙел]] һәм [[Өфө йылғаһы|Өфө]] йылғалары бассейнындағы археологик ҡомартҡыларҙы ҡаҙыуҙы башҡарған Башҡортостан комплекслы экспедицияһының палеонтология отряды етәксеһе.
* [[Хәйруллин Айрат Хәлил улы]] (1934—10.08.2008), ғалим-иҡтисадсы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Иҡтисад фәндәре докторы (1979), профессор (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Благовар районы]] [[Төрөштамаҡ]] ауылынан.
* [[Кәлимуллин Ләбип Сәхиулла улы]] (1939—2.07.2012), [[КПСС|партия]] һәм [[дәүләт]] эшмәкәре. 1984 йылдан Башҡорт АССР-ының яғыулыҡ, 1988—1990 йылдарҙа финанс министры, [[БАССР Министрҙар Советы]]ның Президиум ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған иҡтисадсыһы]] (1975). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Илеш районы]] [[Ишҡар]] ауылынан.
* [[Комаров Сергей Сергеевич]] (1944), ғалим-инженер‑механик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (2000), профессор. (2007). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2002). Сығышы менән хәҙерге [[Ырымбур]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:27 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1835]]: Джозуэ Кардуччи, [[Италия]] [[шиғриәт|шағиры]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1906).
* [[1870]]: Владимир Маковский, [[Рәсәй империяһы]] һәм [[СССР]]-ҙың ғалим-механигы, турбиналар эшләү буйынса белгес.
* [[1880]]: Владимир Максимов, Рәсәй империяһы һәм СССР-ҙың [[Октябрь революцияһы]]на тиклем билдәлелек алған кино актёры, РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы (1925).
* [[1885]]: Борис Збарский, СССР-ҙың [[фән|ғалим]]-[[Биохимия|биохимигы]], [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1945).
* [[1899]]: Ваупшасов Станислав Алексеевич, СССР разведчигы, партизан, [[Советтар Союзы Геройы]] (1944), полковник.
* [[1900]]: Чарльз Видор, [[АҠШ]] режиссёры, сығышы менән [[Венгрия]]нан.
* [[1911]]: [[Кузнецов Николай Иванович]], СССР разведчигы, партизан, Советтар Союзы Геройы (1944).
* [[1915]]: Марио Дель Монако, [[Италия]]ның [[опера]] [[йыр]]сыһы, [[Ер|донъя]] вокал [[сәнғәт]]енең иң яҡшы тенорҙарының береһе.
* [[1925]]: Александр Космодемьянский, [[Бөйөк Ватан һуғышы]] яугиры, артиллерия батареяһы командиры, гвардия өлкән лейтенанты. Советтар Союзы Геройы (1945), [[Зоя Космодемьянская]]ның ҡустыһы.
* [[1930]]: Анатолий Азольский, СССР һәм [[Рәсәй]] яҙыусыһы.
* [[1940]]: Пина Бауш, [[Германия]] [[бейеү]]сеһе, [[хореография|хореограф]].
* [[1940]]: Владимир Шамшурин, СССР һәм Рәсәй кинорежиссёры, сценарист һәм рәссам.
* [[1945]]: Мәхмүт Ғасимов, СССР [[Скульптура|скульпторы]], [[Татарстан Республикаһы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2008).
* [[1970]]: Николай Костер-Вальдау, [[Дания]] актёры.
* [[1975]]: Яков Цвиркунов, Рәсәйҙең рок-[[музыка]]нты «Король и Шут» һәм «Северный Флот» төркөмдәре [[гитара]]сыһы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:27 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1841]]: [[Михаил Лермонтов]], [[Рәсәй империяһы]] [[шиғриәт|шағиры]].
* [[2000]]: [[Сәйетов Ғабдулхай Сәйет улы]], [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы, [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж27]]
[[Категория:27 июль]]</text>
      <sha1>elbsatm0ue3mllae0l5god42y01gvc8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146973</id>
      <parentid>1146972</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T01:33:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19753" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''27 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 208-се ([[кәбисә йыл]]ында 209-сы) көнө. Йыл аҙағына тиклем 157 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} ||
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Вьетнам}}: Ҡорбандарҙы иҫкә алыу көнө.
* {{Флагификация|Корейская Народно-Демократическая Республика}}: 1950—1953 йылдарҙағы Ватан һуғышында Еңеү көнө.
* {{Флагификация|Финляндия}}: Йоҡосо көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{Флагификация|Россия}}: Күп функциялы үҙәк хеҙмәткәрҙәре көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1147]]: «Сказание об убиении Даниила Суздальского и начале Москвы» повесында яҙылыу буйынса, [[Мәскәү]]гә нигеҙ һалына.
* [[1586]]: Инглиз диңгеҙ сәйәхәтсеһе Рэли Уолтер [[Бөйөк Британия]]ға беренсе тапҡыр [[Тәмәке (үҫемлек)|тәмәке]] алып ҡайта.
* [[1827]]: [[Рәсәй империяһы]]нда беренсе страховка ойошмаһы эшләй башлай.
* [[1836]]: [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]нда еңеү хөрмәтенә Мәскәүҙә Христа Спасителя ҡорамына нигеҙ һалына.
* [[1866]]: Бөйөк Британия һәм [[АҠШ]] араһында трансатлантик телеграф кабелен һуҙыу тамамлана.
* [[1920]]: Һауа навигацияһында беренсе тапҡыр радиокомпас ҡулланыла.
* [[1920]]: [[Мәскәү]]ҙең [[Ҡыҙыл майҙан]]ынан Рәсәйҙә тәүге тапҡыр сферик аэростат осорола. 
* [[1921]]: [[Канада]] физиологы Фредерик Бантинг беренсе тапҡыр инсулин айырып ала.
* [[1922]]: [[Адыгей Республикаһы|Адыгей автономиялы өлкәһе]] ойошторола.
* [[1925]]: [[СССР]]ҙың Үҙәк Башҡарма Комитеты һәм Халыҡ Комиссарҙары Советы «О признании Российской академии наук высшим учебным учреждением СССР» тигән ҡарар ҡабул итә.
* [[1934]]: Верхнеудинск ҡалаһы «Улан-Удэ» тип үҙгәртелә.
* [[1952]]: [[В. И. Ленин исемендәге Волга-Дон каналы|Волга-Дон каналы]] эшләй башлай.
* [[1953]]: Корея һуғышы [[Корея Халыҡ-Демократик Республикаһы]] һәм [[Көньяҡ Корея]] араһында Солох тураһында килешеүгә ҡул ҡуйыу менән тамамлана. 
* [[1985]]: 27 июлдән 3 авгусҡаса Мәскәүҙә Йәштәрҙең һәм студенттарҙың XII халыҡ-ара фестивале үтә.
* [[1990]]: [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорусия ССР-ы]] Юғары Советы Дәүләт суверенитеты тураһында декларация ҡабул итә.
* [[2010]]: [[Ҡырғыҙстан]]да яңы конституция ҡабул ителә.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ярушин Борис Ильич]] (1930-1996), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. 1975—1996 йылдарҙа [[Мәсетле районы]]ның «Мәсәғүт» совхозы директоры, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1990), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондан.  
* [[Вишневская Любовь Михайловна]] (1950), [[театр]] актёры, рәссам. 1983 йылдан [[Силәбе өлкәһе]]нең [[Златоуст]] ҡалаһындағы «Омнибус»  драма театры актрисаһы. 1978 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған артисы (2005), РСФСР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1991). Сығышы менән [[Октябрьский (ҡала)|Октябрьский]] ҡалаһынан.
* [[Дәүләтбаев Альберт Рафаил улы]] (1960), ауыл хужалығы эшмәкәре. 1996 йылдан [[Дүртөйлө районы]] Ленин исемендәге тоҡомсолоҡ заводының генераль директоры. Рәсәй Федерацияһының һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, [[Рәсәй]] агросәнәғәт комплексының почётлы хеҙмәткәре. Сығышы менән ошо райондан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Шәймөхәмәтов Мөфтәхетдин Бәҙретдин улы]] (1911—14.09.1979), хеҙмәт алдынғыһы. 1937—1963 йылдарҙа [[Өфө нефть эшкәртеү заводы]] операторы. [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1959).
* [[Ғирфатуллин Урал Рәхмәтулла улы]] (1956), актёр, театр эшмәкәре. 1984 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1994 йылдан — [[Өфө «Нур» татар дәүләт театры]] директоры, директорҙың үҫеш буйынса урынбаҫары, бер үк ваҡытта 2004—2009 йылдарҙа хәҙерге [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты]] уҡытыусыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (2006) һәм [[Татарстан Республикаһы]]ның (2001) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Гәрәев Таһир Лотфулла улы]] (1956), муниципаль хеҙмәт ветераны, [[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Төҙөлөш|төҙөүсе]]. 2004—2015 йылдарҙа Өфө ҡалаһы [[Совет районы (Өфө)|Совет районы]] хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһы хеҙмәтләндереү өлкәһенең атҡаҙанған (2006), [[Рәсәй Федерацияһы]] торлаҡ-коммуналь хужалығының почётлы хеҙмәткәре (2008). Сығышы менән Таджик ССР-ының Ленинабад өлкәһе Наус районының Наус ауылынан.
* [[Әсфәндиәрова Әминә Ибраһим ҡыҙы]] (1961), [[сәнғәт]] белгесе, юғары мәктәп эшмәкәре. 2013 йылдан [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты]] ректоры. Сәнғәт фәндәре кандидаты (2003), профессор. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2008) һәм мәғариф отличнигы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Сәғәҙиев Һиҙиәт Сибәғәт улы]] (1887—9.10.1937), дәүләт эшмәкәре, [[Башҡорт милли хәрәкәте]]ндә һәм [[граждандар һуғышы]]нда ҡатнашыусы.  1920—1922 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] мәғариф халыҡ комиссары, 1923—1930 йылдарҙа Башҡортостан Баш суды ағзаһы. Сәйәси золом ҡорбаны.
* [[Дәүләтбаев Булат Сабир улы]] (1937), ғалим-тарихсы, тарих фәндәре кандидаты. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре.
* [[Кулямин Пётр Григорьевич]] (1937—13.11.2005), механизатор. 1955 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр», 1989—2000 йылдарҙа – «Быҙаулыҡ» совхозы тракторсыһы. [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1986), [[БАССР Юғары Советы|Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының]] Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1976), коммунистик хеҙмәт ударнигы (1978). Сығышы менән ошо райондың хәҙер бөткән Архангельское утарынан.  
* [[Сөләймәнов Ренарт Вафа улы]] (1937), спортсы, тренер, физика-математика фәндәре кандидаты (1966). Пуля менән атыу буйынса [[СССР]]-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1970) һәм атҡаҙанған тренеры (1984). Был спорт төрө буйынса 1968 йылда [[Мехико]]ла үткән [[Олимпия уйындары]]ның бронза призёры, күп тапҡыр донъя, [[Европа]] һәм СССР чемпионы, халыҡ-ара категориялы судья. 
* [[Ғиззәтуллина Зарима Ғиниәтулла ҡыҙы]] (1942), педагог. 1967 йылдан [[Илеш районы]] [[Үрге Йәркәй]]ҙәге 2-се урта мәктәптең математика уҡытыусыһы, 1975 йылдан — директоры; 1981 йылдан [[Дүртөйлө районы|Дүртөйлө район]] мәғариф бүлеге инспекторы, 1986 йылдан [[Дүртөйлө]]ләге хәҙерге 2-се лицей директоры, 1999—2004 йылдарҙа математика уҡытыусыһы. Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы (1991), [[РСФСР]]-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1978). «Йыл директоры» Бөтә Рәәсәй конкурсы еңеүсеһе (1997). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Илеш районы Үрге Йәркәй ауылынан.
* [[Талхина Динә Азат ҡыҙы]] (1952—28.02.2007), башҡорт шағиры, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре (2003).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Мәсәғүтов Рәфҡәт Мәжит улы]] (1928), ғалим-химик‑технолог. Техник фәндәр докторы (1970), профессор (1975). [[РСФСР]]‑ҙың (1989) һәм [[Башҡорт АССР‑ы]]ның (1966) атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре, [[СССР]]‑ҙың нефть эшкәртеү һәм нефть химияһы сәнәғәте отличнигы (1988). СССР Министрҙар Советы премияһы лауреаты (1970). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Ырымбур өлкәһе]]нең [[Пономарёвка районы]] Дүсмәт ауылынан.
* [[Хәмәтйәнов Өлфәт Рәхимйән улы]] (1938—6.12.2016), ғалим-акушер-гинеколог, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (1987), профессор (1988). [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре (1995), [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2001) һәм Башҡортостан Республикаһының (1992) атҡаҙанған табибы. 
* [[Арыҫланова Динә Ғәбдрәхим ҡыҙы]] (1953), [[журналистика]] ветераны. 1978 йылдан СССР Журналистар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Саттаров Ғәлләм Саттар улы]] (1894—16.11.1986), [[театр]] актёры, режиссёр, педагог. 1929–1963  йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт академия драма театры]] актёры. СССР-ҙың Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы (1943). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1955).
* [[Шмидт Алексей Викторович]] (1894—26.04.1935), [[СССР]] археологы, шәрҡиәтсе, [[Кама]] буйы [[археология]]һына нигеҙ һалыусыларҙың береһе. СССР Фәндәр Академияһының [[1928 йыл]]да [[Ағиҙел (йылға)|Ағиҙел]] һәм [[Өфө йылғаһы|Өфө]] йылғалары бассейнындағы археологик ҡомартҡыларҙы ҡаҙыуҙы башҡарған Башҡортостан комплекслы экспедицияһының палеонтология отряды етәксеһе.
* [[Хәйруллин Айрат Хәлил улы]] (1934—10.08.2008), ғалим-иҡтисадсы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Иҡтисад фәндәре докторы (1979), профессор (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Благовар районы]] [[Төрөштамаҡ]] ауылынан.
* [[Кәлимуллин Ләбип Сәхиулла улы]] (1939—2.07.2012), [[КПСС|партия]] һәм [[дәүләт]] эшмәкәре. 1984 йылдан Башҡорт АССР-ының яғыулыҡ, 1988—1990 йылдарҙа финанс министры, [[БАССР Министрҙар Советы]]ның Президиум ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған иҡтисадсыһы]] (1975). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Илеш районы]] [[Ишҡар]] ауылынан.
* [[Комаров Сергей Сергеевич]] (1944), ғалим-инженер‑механик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (2000), профессор. (2007). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2002). Сығышы менән хәҙерге [[Ырымбур]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:27 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1835]]: Джозуэ Кардуччи, [[Италия]] [[шиғриәт|шағиры]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1906).
* [[1870]]: Владимир Маковский, [[Рәсәй империяһы]] һәм [[СССР]]-ҙың ғалим-механигы, турбиналар эшләү буйынса белгес.
* [[1880]]: Владимир Максимов, Рәсәй империяһы һәм СССР-ҙың [[Октябрь революцияһы]]на тиклем билдәлелек алған кино актёры, РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы (1925).
* [[1885]]: Борис Збарский, СССР-ҙың [[фән|ғалим]]-[[Биохимия|биохимигы]], [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1945).
* [[1899]]: Ваупшасов Станислав Алексеевич, СССР разведчигы, партизан, [[Советтар Союзы Геройы]] (1944), полковник.
* [[1900]]: Чарльз Видор, [[АҠШ]] режиссёры, сығышы менән [[Венгрия]]нан.
* [[1911]]: [[Кузнецов Николай Иванович]], СССР разведчигы, партизан, Советтар Союзы Геройы (1944).
* [[1915]]: Марио Дель Монако, [[Италия]]ның [[опера]] [[йыр]]сыһы, [[Ер|донъя]] вокал [[сәнғәт]]енең иң яҡшы тенорҙарының береһе.
* [[1925]]: Александр Космодемьянский, [[Бөйөк Ватан һуғышы]] яугиры, артиллерия батареяһы командиры, гвардия өлкән лейтенанты. Советтар Союзы Геройы (1945), [[Зоя Космодемьянская]]ның ҡустыһы.
* [[1930]]: Анатолий Азольский, СССР һәм [[Рәсәй]] яҙыусыһы.
* [[1940]]: Пина Бауш, [[Германия]] [[бейеү]]сеһе, [[хореография|хореограф]].
* [[1940]]: Владимир Шамшурин, СССР һәм Рәсәй кинорежиссёры, сценарист һәм рәссам.
* [[1945]]: Мәхмүт Ғасимов, СССР [[Скульптура|скульпторы]], [[Татарстан Республикаһы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2008).
* [[1970]]: Николай Костер-Вальдау, [[Дания]] актёры.
* [[1975]]: Яков Цвиркунов, Рәсәйҙең рок-[[музыка]]нты «Король и Шут» һәм «Северный Флот» төркөмдәре [[гитара]]сыһы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:27 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1841]]: [[Михаил Лермонтов]], [[Рәсәй империяһы]] [[шиғриәт|шағиры]].
* [[2000]]: [[Сәйетов Ғабдулхай Сәйет улы]], [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы, [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж27]]
[[Категория:27 июль]]</text>
      <sha1>h4l9tff1mk02j3tt6e61lafqx7km04k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146974</id>
      <parentid>1146973</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T01:36:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20132" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''27 июль''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 208-се ([[кәбисә йыл]]ында 209-сы) көнө. Йыл аҙағына тиклем 157 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-07-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} ||
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Вьетнам}}: Ҡорбандарҙы иҫкә алыу көнө.
* {{Флагификация|Корейская Народно-Демократическая Республика}}: 1950—1953 йылдарҙағы Ватан һуғышында Еңеү көнө.
* {{Флагификация|Финляндия}}: Йоҡосо көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
* {{Флагификация|Россия}}: Күп функциялы үҙәк хеҙмәткәрҙәре көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1147]]: «Сказание об убиении Даниила Суздальского и начале Москвы» повесында яҙылыу буйынса, [[Мәскәү]]гә нигеҙ һалына.
* [[1586]]: Инглиз диңгеҙ сәйәхәтсеһе Рэли Уолтер [[Бөйөк Британия]]ға беренсе тапҡыр [[Тәмәке (үҫемлек)|тәмәке]] алып ҡайта.
* [[1827]]: [[Рәсәй империяһы]]нда беренсе страховка ойошмаһы эшләй башлай.
* [[1836]]: [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]нда еңеү хөрмәтенә Мәскәүҙә Христа Спасителя ҡорамына нигеҙ һалына.
* [[1866]]: Бөйөк Британия һәм [[АҠШ]] араһында трансатлантик телеграф кабелен һуҙыу тамамлана.
* [[1920]]: Һауа навигацияһында беренсе тапҡыр радиокомпас ҡулланыла.
* [[1920]]: [[Мәскәү]]ҙең [[Ҡыҙыл майҙан]]ынан Рәсәйҙә тәүге тапҡыр сферик аэростат осорола. 
* [[1921]]: [[Канада]] физиологы Фредерик Бантинг беренсе тапҡыр инсулин айырып ала.
* [[1922]]: [[Адыгей Республикаһы|Адыгей автономиялы өлкәһе]] ойошторола.
* [[1925]]: [[СССР]]ҙың Үҙәк Башҡарма Комитеты һәм Халыҡ Комиссарҙары Советы «О признании Российской академии наук высшим учебным учреждением СССР» тигән ҡарар ҡабул итә.
* [[1934]]: Верхнеудинск ҡалаһы «Улан-Удэ» тип үҙгәртелә.
* [[1952]]: [[В. И. Ленин исемендәге Волга-Дон каналы|Волга-Дон каналы]] эшләй башлай.
* [[1953]]: Корея һуғышы [[Корея Халыҡ-Демократик Республикаһы]] һәм [[Көньяҡ Корея]] араһында Солох тураһында килешеүгә ҡул ҡуйыу менән тамамлана. 
* [[1985]]: 27 июлдән 3 авгусҡаса Мәскәүҙә Йәштәрҙең һәм студенттарҙың XII халыҡ-ара фестивале үтә.
* [[1990]]: [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорусия ССР-ы]] Юғары Советы Дәүләт суверенитеты тураһында декларация ҡабул итә.
* [[2010]]: [[Ҡырғыҙстан]]да яңы конституция ҡабул ителә.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ярушин Борис Ильич]] (1930-1996), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. 1975—1996 йылдарҙа [[Мәсетле районы]]ның «Мәсәғүт» совхозы директоры, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1990), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондан.  
* [[Вишневская Любовь Михайловна]] (1950), [[театр]] актёры, рәссам. 1983 йылдан [[Силәбе өлкәһе]]нең [[Златоуст]] ҡалаһындағы «Омнибус»  драма театры актрисаһы. 1978 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған артисы (2005), РСФСР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1991). Сығышы менән [[Октябрьский (ҡала)|Октябрьский]] ҡалаһынан.
* [[Дәүләтбаев Альберт Рафаил улы]] (1960), ауыл хужалығы эшмәкәре. 1996 йылдан [[Дүртөйлө районы]] Ленин исемендәге тоҡомсолоҡ заводының генераль директоры. Рәсәй Федерацияһының һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, [[Рәсәй]] агросәнәғәт комплексының почётлы хеҙмәткәре. Сығышы менән ошо райондан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Шәймөхәмәтов Мөфтәхетдин Бәҙретдин улы]] (1911—14.09.1979), хеҙмәт алдынғыһы. 1937—1963 йылдарҙа [[Өфө нефть эшкәртеү заводы]] операторы. [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1959).
* [[Ғирфатуллин Урал Рәхмәтулла улы]] (1956), актёр, театр эшмәкәре. 1984 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1994 йылдан — [[Өфө «Нур» татар дәүләт театры]] директоры, директорҙың үҫеш буйынса урынбаҫары, бер үк ваҡытта 2004—2009 йылдарҙа хәҙерге [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты]] уҡытыусыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (2006) һәм [[Татарстан Республикаһы]]ның (2001) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Гәрәев Таһир Лотфулла улы]] (1956), муниципаль хеҙмәт ветераны, [[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Төҙөлөш|төҙөүсе]]. 2004—2015 йылдарҙа Өфө ҡалаһы [[Совет районы (Өфө)|Совет районы]] хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһы хеҙмәтләндереү өлкәһенең атҡаҙанған (2006), [[Рәсәй Федерацияһы]] торлаҡ-коммуналь хужалығының почётлы хеҙмәткәре (2008). Сығышы менән Таджик ССР-ының Ленинабад өлкәһе Наус районының Наус ауылынан.
* [[Әсфәндиәрова Әминә Ибраһим ҡыҙы]] (1961), [[сәнғәт]] белгесе, юғары мәктәп эшмәкәре. 2013 йылдан [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты]] ректоры. Сәнғәт фәндәре кандидаты (2003), профессор. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2008) һәм мәғариф отличнигы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Сәғәҙиев Һиҙиәт Сибәғәт улы]] (1887—9.10.1937), дәүләт эшмәкәре, [[Башҡорт милли хәрәкәте]]ндә һәм [[граждандар һуғышы]]нда ҡатнашыусы.  1920—1922 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] мәғариф халыҡ комиссары, 1923—1930 йылдарҙа Башҡортостан Баш суды ағзаһы. Сәйәси золом ҡорбаны.
* [[Дәүләтбаев Булат Сабир улы]] (1937), ғалим-тарихсы, тарих фәндәре кандидаты. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре.
* [[Кулямин Пётр Григорьевич]] (1937—13.11.2005), механизатор. 1955 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр», 1989—2000 йылдарҙа – «Быҙаулыҡ» совхозы тракторсыһы. [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1986), [[БАССР Юғары Советы|Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының]] Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1976), коммунистик хеҙмәт ударнигы (1978). Сығышы менән ошо райондың хәҙер бөткән Архангельское утарынан.  
* [[Сөләймәнов Ренарт Вафа улы]] (1937), спортсы, тренер, физика-математика фәндәре кандидаты (1966). Пуля менән атыу буйынса [[СССР]]-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1970) һәм атҡаҙанған тренеры (1984). Был спорт төрө буйынса 1968 йылда [[Мехико]]ла үткән [[Олимпия уйындары]]ның бронза призёры, күп тапҡыр донъя, [[Европа]] һәм СССР чемпионы, халыҡ-ара категориялы судья. 
* [[Ғиззәтуллина Зарима Ғиниәтулла ҡыҙы]] (1942), педагог. 1967 йылдан [[Илеш районы]] [[Үрге Йәркәй]]ҙәге 2-се урта мәктәптең математика уҡытыусыһы, 1975 йылдан — директоры; 1981 йылдан [[Дүртөйлө районы|Дүртөйлө район]] мәғариф бүлеге инспекторы, 1986 йылдан [[Дүртөйлө]]ләге хәҙерге 2-се лицей директоры, 1999—2004 йылдарҙа математика уҡытыусыһы. Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы (1991), [[РСФСР]]-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1978). «Йыл директоры» Бөтә Рәәсәй конкурсы еңеүсеһе (1997). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Илеш районы Үрге Йәркәй ауылынан.
* [[Талхина Динә Азат ҡыҙы]] (1952—28.02.2007), башҡорт шағиры, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре (2003).
* [[Айдашев Айҙар Хәкимйән улы]] (1957), шахтёр. 1974—2009  йылдарҙа [[Бүребай тау-байыҡтырыу комбинаты]] эшсеһе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған шахтёры (1996). Сығышы менән Хәйбулла районы [[Бүребай]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Мәсәғүтов Рәфҡәт Мәжит улы]] (1928), ғалим-химик‑технолог. Техник фәндәр докторы (1970), профессор (1975). [[РСФСР]]‑ҙың (1989) һәм [[Башҡорт АССР‑ы]]ның (1966) атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре, [[СССР]]‑ҙың нефть эшкәртеү һәм нефть химияһы сәнәғәте отличнигы (1988). СССР Министрҙар Советы премияһы лауреаты (1970). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Ырымбур өлкәһе]]нең [[Пономарёвка районы]] Дүсмәт ауылынан.
* [[Хәмәтйәнов Өлфәт Рәхимйән улы]] (1938—6.12.2016), ғалим-акушер-гинеколог, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (1987), профессор (1988). [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре (1995), [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2001) һәм Башҡортостан Республикаһының (1992) атҡаҙанған табибы. 
* [[Арыҫланова Динә Ғәбдрәхим ҡыҙы]] (1953), [[журналистика]] ветераны. 1978 йылдан СССР Журналистар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Саттаров Ғәлләм Саттар улы]] (1894—16.11.1986), [[театр]] актёры, режиссёр, педагог. 1929–1963  йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт академия драма театры]] актёры. СССР-ҙың Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы (1943). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1955).
* [[Шмидт Алексей Викторович]] (1894—26.04.1935), [[СССР]] археологы, шәрҡиәтсе, [[Кама]] буйы [[археология]]һына нигеҙ һалыусыларҙың береһе. СССР Фәндәр Академияһының [[1928 йыл]]да [[Ағиҙел (йылға)|Ағиҙел]] һәм [[Өфө йылғаһы|Өфө]] йылғалары бассейнындағы археологик ҡомартҡыларҙы ҡаҙыуҙы башҡарған Башҡортостан комплекслы экспедицияһының палеонтология отряды етәксеһе.
* [[Хәйруллин Айрат Хәлил улы]] (1934—10.08.2008), ғалим-иҡтисадсы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Иҡтисад фәндәре докторы (1979), профессор (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Благовар районы]] [[Төрөштамаҡ]] ауылынан.
* [[Кәлимуллин Ләбип Сәхиулла улы]] (1939—2.07.2012), [[КПСС|партия]] һәм [[дәүләт]] эшмәкәре. 1984 йылдан Башҡорт АССР-ының яғыулыҡ, 1988—1990 йылдарҙа финанс министры, [[БАССР Министрҙар Советы]]ның Президиум ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған иҡтисадсыһы]] (1975). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Илеш районы]] [[Ишҡар]] ауылынан.
* [[Комаров Сергей Сергеевич]] (1944), ғалим-инженер‑механик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (2000), профессор. (2007). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2002). Сығышы менән хәҙерге [[Ырымбур]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:27 июлдә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1835]]: Джозуэ Кардуччи, [[Италия]] [[шиғриәт|шағиры]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1906).
* [[1870]]: Владимир Маковский, [[Рәсәй империяһы]] һәм [[СССР]]-ҙың ғалим-механигы, турбиналар эшләү буйынса белгес.
* [[1880]]: Владимир Максимов, Рәсәй империяһы һәм СССР-ҙың [[Октябрь революцияһы]]на тиклем билдәлелек алған кино актёры, РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы (1925).
* [[1885]]: Борис Збарский, СССР-ҙың [[фән|ғалим]]-[[Биохимия|биохимигы]], [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1945).
* [[1899]]: Ваупшасов Станислав Алексеевич, СССР разведчигы, партизан, [[Советтар Союзы Геройы]] (1944), полковник.
* [[1900]]: Чарльз Видор, [[АҠШ]] режиссёры, сығышы менән [[Венгрия]]нан.
* [[1911]]: [[Кузнецов Николай Иванович]], СССР разведчигы, партизан, Советтар Союзы Геройы (1944).
* [[1915]]: Марио Дель Монако, [[Италия]]ның [[опера]] [[йыр]]сыһы, [[Ер|донъя]] вокал [[сәнғәт]]енең иң яҡшы тенорҙарының береһе.
* [[1925]]: Александр Космодемьянский, [[Бөйөк Ватан һуғышы]] яугиры, артиллерия батареяһы командиры, гвардия өлкән лейтенанты. Советтар Союзы Геройы (1945), [[Зоя Космодемьянская]]ның ҡустыһы.
* [[1930]]: Анатолий Азольский, СССР һәм [[Рәсәй]] яҙыусыһы.
* [[1940]]: Пина Бауш, [[Германия]] [[бейеү]]сеһе, [[хореография|хореограф]].
* [[1940]]: Владимир Шамшурин, СССР һәм Рәсәй кинорежиссёры, сценарист һәм рәссам.
* [[1945]]: Мәхмүт Ғасимов, СССР [[Скульптура|скульпторы]], [[Татарстан Республикаһы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2008).
* [[1970]]: Николай Костер-Вальдау, [[Дания]] актёры.
* [[1975]]: Яков Цвиркунов, Рәсәйҙең рок-[[музыка]]нты «Король и Шут» һәм «Северный Флот» төркөмдәре [[гитара]]сыһы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:27 июлдә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1841]]: [[Михаил Лермонтов]], [[Рәсәй империяһы]] [[шиғриәт|шағиры]].
* [[2000]]: [[Сәйетов Ғабдулхай Сәйет улы]], [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы, [[Советтар Союзы Геройы]] (1945).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|Ж27]]
[[Категория:27 июль]]</text>
      <sha1>3yatwnelkecqlkyvof5o3ngasdotfje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>77683</id>
    <revision>
      <id>1146997</id>
      <parentid>1081288</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T10:20:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Рөстәм Нурыев [[Ғәбиҙулла]] битенең исемен йүнәлтеү өҫтөнән үҙгәртте. Яңы исеме: [[Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15923" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Зарипов}}
'''Ғәбиҙулла; Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы''' ([[6 ноябрь]] [[1961 йыл]] — [[26 ғинуар]] [[2001 йыл]]) — шағир һәм журналист. 1987—1992 йылдарҙа [[Йәншишмә (гәзит)|«Йәншишмә»]] гәзите хеҙмәткәре, 1990 йылдан — баш мөхәррир урынбаҫары. 1999 йылдан [[Башҡортостан Яҙыусылар союзы]] ағзаһы.

== Биографияһы ==
Ғәбиҙулла Ғиндулла улы Зарипов 1961 йылдың 6 ноябрендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Салауат районы]] [[Тирмән (Салауат районы)|Тирмән]] ауылында тыуған. Урта мәктәпте тамамлағас, бер ни тиклем ваҡыт Көньяҡ Урал тимер юлының күрше ауылда урынлашҡан участкаһында эшләй. 1980—1982 йылдарҙа Совет Армияһы сафында хеҙмәт итә, запасҡа ҡайтарылғандан һуң [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның филология факультетына уҡырға инә һәм уны 1987 йылда тамамлай. Шул уҡ йылда республика балалар һәм үҫмерҙәр гәзите «Йәншишмә»гә эшкә саҡырыла, башта ябай хеҙмәткәр, шунан бүлек мөдире була, 1990 йылдан яуаплы сәркәтип итеп үрләтелә. Был вазифала ике йыл эшләй һәм, сәләмәтлегенә арҡаһында хеҙмәт урынын ҡалдырып, 1993 йылда тыуған ауылына ҡайтырға мәжбүр була. 2001 йылдың 26 ғинуарында шағир яҡты донъя менән хушлаша. Тыуған төйәге Тирмәндә ерләнгән.

== Әҙәби эшмәкәрлеге ==
Ғәбиҙулла Зарипов уҙған быуаттың һикһәненсе йылдарында әҙәбиәткә ныҡлап аяҡ баҫа. Башҡорт дәүләт университетында уҡыу йылдары уның таланты ныҡлап формалашыуға ныҡ йоғонто яһай. Йәш әҙип филология факультетының башҡорт-рус бүлегендә эшләп килгән «Шоңҡар» әҙәби-ижад түңәрәгенең әүҙем ағзаларының береһе була. Артабан үҙенең йылдан-йылға шымара барған ҡәләмен шулай уҡ проза һәм драматургия жанрҙарында ла һынап ҡарай. «Йәншишмә» гәзитендә эшләгән ваҡытында Ғәбиҙулла Зарипов өлгөргән ижадсы булып үҫеп етешә. Уның алдараҡ һәм был осорҙа ижад ителгән бер шәлкем шиғырҙары «Төнгө йәшен» исеме аҫтында «Шарлама» тип аталған коллектив йыйынтыҡҡа индерелә һәм [[Башҡортостан китап нәшриәте]]ндә 1992 йылда донъя күрә. Шағир [[Гөлназ Ҡотоева]] билдәләүенсә, «китаптың исеменə ҡушылған „Төнгө йəшен“ шиғырында — поэтик деталдəрҙəн туҡып, тулы, сағыу картина хасил иткəн. Күңелдең иң нескə ҡылдарын тирбəтергə һəлəтле ул ҡыҫҡа ғына шиғыр. Оҫта һелтəнеп күк йөҙөнə сыра тоҡандырып ырғытҡан, күк йөҙөнəн нимəнелер эҙлəүсе. Эҙлəгəнен тапҡандың шатлығынан гөрһөлдəп көлөп ебəреүе, аҙаҡ, шул шатлыҡ нуры баҫылғас, бала кеүек күҙ йəштəре менəн илауы — йəшнəп яуған ямғырҙың кеше күңелендə көслө хистəр уятыуын ниндəй оҫта итеп асып биргəн ул! Йəшенле ямғырҙы ул кеше күңеленə образ итеп алған.»:

{{цитата |
Ул сыраһын тəүҙə сытырҙатып&lt;br&gt; 
Ҡараңғыға атты бер һелтəп.&lt;br&gt; 
Эҙлəгəнен тапҡас төн йөҙөндə,&lt;br&gt; 
Шатлығынан көлдө гөрһөлдəп.&lt;br&gt; 
Тик, ниңəлер, уты һүнеү менəн,&lt;br&gt; 
Түкте генə, түкте күҙ йəшен.&lt;br&gt; 
Ниндəй көслө, ниндəй хисле икəн&lt;br&gt; 
Ямғыр алып килгəн был йəшен.&lt;br&gt; 
(«Төнгө йəшен»)
}}

«Йәншишмә» гәзитендәге көндәлек эшмәкәрлек дәүерендә шағир публицистика менән даими шөғөлләнә, ҡобайырҙар сығарыуҙа тәүге аҙымдарын яһап, һиҙелерлек тәжрибә туплай, шулай уҡ балалар һәм үҫмерҙәр өсөн әҙәби әҫәрҙәр яҙыуға ныҡлап тотона. Уның был дәүерҙәге ижади эшмәкәрлек нәтижәһе тип тулы нигеҙ менән 1996 йылда «Китап» нәшриәтендә үҙаллы баҫылған «Аҡбатыр» шиғыр һәм ҡобайырҙар йыйынтығын атарға кәрәк. Бында авторҙың кескәй уҡыусылар өсөн тәғәйенләнгән әҫәрҙәре лә урын алған. 1997 йылда «Егет һүҙе» шиғри тупланма эсендә Ғәбиҙулла Зариповтың киң ҡатлам әҙәбиәт һәм шиғриәт яратыусыларға тәҡдим ителгән «Йән йылыһы» йыйынтығы уның тулы кимәлдә яңы бейеклектәргә күтәрелгән шағир итеп күрһәтте.

Шағир тыуған ауылы Тирмәнгә ҡайтып йəшəй башлағас та, ҡаты ауырыу аяҡтан йыҡҡас та, ижад итеүҙəн туҡтамай. Ошо дəүерҙə ул «Азамат» исемле повесын тамамлай (әле лә баҫылмаған).

Оло ҡыҙғанысҡа ҡаршы, республикала киң танылыу ала барған әҙип үҙенең ташҡа баҫылған башҡа әҫәрҙәрен тере сағында күреп өлгөрмәне. Уның проза өлкәһендә тәүге ҡарлуғасы булған һәм балалар һәм йәштәр журналы &quot;[[Аманат (журнал)|Аманат]]&quot;та 2000 йылдың ноябрь айынан баҫылып килгән «Туғандар сәйәхәте» фантастик повесының аҙаҡҡы өлөшөнөң уны күптән көткән йәш уҡыусыға барып етеүе ҡәләм оҫтаһының вафат көнө менән тап килде. Ә инде күптән нәшриәткә тапшырылған һәм тағы ла бер талантлы балалар яҙыусыһының башҡорт әҙәбиәтенә килеүен һәм унда ныҡлы урын алыуын дәлилләгән «Бәрҙе балаһы» повесы Ғәбиҙулла Зариповтың яҡты донъя менән хушлашыу йылына үҙенсәлекле иҫтәлек булып ҡалды. Балалар өсөн тәғәйенләнгән һәм үҙ-ара ҡаршылыҡта изгелектең яуызлыҡтан күпкә өҫтөн булыуын һүрәтләгән, кешеләр араһындағы матур мөнөсәбәттәрҙе данлаған был әҫәрҙә халыҡ ижады өлгөләре менән тәрән бәйләнеш ярылып ята.

Ә инде талантлы шағирҙың иң матур ижади өлгөләре тупланған «Шиғырҙарым — күңел шәжәрәһе» тип исемләнгән йыйынтығы 2007 йылда донъя күрҙе һәм тиҙ арала шиғриәт һөйөүселәр араһында таралып та бөттө. Улар һәм әҙәбиәт белгестәре бер тауыштан Ғәбиҙулла Зарипов ижадында оло илһөйәрлек, туған халҡына, уның боронғо ауыҙ-тел ынйыларына һәм ғәжәйеп бай теленә сикһеҙ мөхәббәт ярылып ята тип билдәләй. Әҙиптең шиғырҙары тәрән философик мәғәнәгә эйә, уларға сюжетлы һүрәтләү ысулдары хас. Шағир үҙенең лирик геройының барлыҡ ыңғай булмышын сағылдырыу өсөн күп осраҡта башҡорт халҡының үҙенсәлекле ауыҙ-тел ижады өлөгөләренә мөрөжәғәт итә, уларҙағы төрлө образдарҙы үҙенсә байытып уҡыусыға яңыса еткерегә ынтыла. Йыйынтыҡтарында тупланған әҫәрҙәре бер үк ваҡытта авторҙың шиғри телде бик яҡшы тойомлауын, уның бик оҫта файҙаланыуын бик асыҡ күрһәтә. Фекерҙәрҙең ҡыйыулығы һәм туралығы, уларҙың философик тәрәнлеге менән бергә Ғәбиҙулла Зарипов поэзияһының башҡалар менән бутамаҫлыҡ үҙенсәлекле икәнен иҫбат итә. Нәҡ ошо сифаттары өсөн әҙәбиәт һөйөүселәр уны ярата һәм йылдар аша һаман һағына.

«Ғəбиҙулла Зариповты ҡаты ауырыу аяҡтан йыҡты, йəшəргə тырышып тырмашып ятты, ауырыған килеш тə əҫəрҙəр ижад итеүҙəн туҡтаманы, ҡəлəмдəштəренə хаттар яҙып, əҙəбиəткə, ижадҡа булған ҡараштарын, мөнəсəбəтен белгертте. Йəл, 40 йəшен дə тултыра алмай, яҡты донъя менəн хушлашты шағир. Үҙенсəлекле ижады, матбуғатта ҡыйыу сығыштары менəн замандаштары хəтерендə ул мəңгелеккə уйылып ҡалды. Ə инде уны танып белмəгəндəр, уның менəн аралашмағандар шағирҙы китаптарынан таныр, яңы дəүерҙə уның ижадына бөтөнлəй икенсе баһа бирелер…», тип яҙҙы «Башҡортостан ҡыҙы» журналы редакторы, шағир Гөлназ Ҡотоева «[[Ағиҙел (журнал)|Ағиҙел]]» журналының 2011 йылғы ноябрь һанында баҫылған «Йән йылыһын өләшеп… (Ғəбиҙулла Зариповтың тыуыуына 50 йыл)» тигән мәҡәләһендә.

Мәшһүр [[Салауат]], [[Байыҡ сәсән|Айҙар Байыҡ сәсән]], халыҡ шағиры [[Рәми Ғарипов]], йырсы шағир [[Әлибаев Сафуан Әфтәх улы|Сафуан Әлибай]] менән бер рәттән Ғәбиҙулла Зарипов та [[Йүрүҙән (йылға)|Йүрүҙән]] һәм [[Әй]] буйҙарын төбәк иткән арҙаҡлылар рәтендә үҙенең лайыҡлы урынын алған. Уның тыуған ауылы Тирмән дә һәм Салауат районының үҙәге [[Малаяҙ]]ҙағы яңы урамдар шағир исемен йөрөтә. Районда шулай уҡ ''Ғәбиҙулла Зарипов исемендәге әҙәби премия'' булдырылған.

== Китаптары ==
* Төнгө йәшен // Шарлама: Шиғырҙар йыйынтығы. Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1992.
* Аҡбатыр: Шиғырҙар, балалар өсөн ҡобайырҙар. Өфө: Китап, 1996.
* Йән йылыһы // Егет һүҙе: Шиғырҙар йыйынтығы. Өфө: Китап, 1997.
* Бәрҙе балаһы: Балалар өсөн повесть. Өфө: Китап, 2001.
* Шиғырҙарым — күңел шәжәрәһе. Шиғырҙар. Өфө: Китап, 2007.

== Гәзит һәм журналдарҙа донъя күргән әҫәрҙәре ==
* Бәрҙе балаһы: Балалар өсөн повесть / «Йəншишмə» гәзите, Өфө.
* Мəргəн мажаралары: Балалар өсөн повесть / «Йəншишмə» гәзите, Өфө.
* Туғандар сәйәхәте: Фантастик повесть / Хаят Йәрмөхәмәтова һүрәттәре // Аманат (Өфө), 2000, № 11. — Б. 8 — 13; № 12. — Б. 10 — 15; 2001, № 1. — Б. 10 — 15.
* Ир-егет: Шиғыр / [[Киске Өфө (гәзит)|«Киске Өфө»]] гәзите, № 8, 21—27 февраль, 2015.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Гөлназ Ҡотоева. Йән йылыһын өләшеп… (Ғəбиҙулла Зариповтың тыуыуына 50 йыл) // Ағиҙел (Өфө), 2011, № 11. — Б. 111—115;

== Сығанаҡтар ==
* Писатели земли башкирской. Справочник / (сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина). Переработанное и дополненное второе издание. — Уфа: Китап, 2015. — 672 с. ISBN 978-5-295-06338-1{{ref-ru}}{{V|26|02|2018}}
* Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с;{{ref-ru}}
* Бурангулов А. Г., Бурангулов Я. А., Габбасова З. С. Потомки Салавата. — Уфа: Китап, 2004. — 192 с;{{ref-ru}}
* Земля салаватская, земля батыра. / Автор-составитель Сабирьянова С. Г. — Уфа: АН РБ, Гилем, 2010. — 400 с.{{ref-ru}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ|85110}}{{V|4|10|2021}}  
* [http://na-zemle-salavata.ru/2013/03/27/ Новые улицы получили названия. // «На земле Салавата» № 25, от 27 марта 2013 года]{{ref-ru}}
* [http://agidel-rb.ru/assets/files/arxiv/2011/agidel-11-2011.pdf Гөлназ Ҡотоева. Йән йылыһын өләшеп… // Ағиҙел (Өфө), 2011, № 11.]
* [http://kiskeufa.ru/index.php?dn=info&amp;pa=0815 «Киске Өфө» гәзите, № 8, 21—27 февраль, 2015.]

[[Категория:Башҡорт шағирҙары]]
[[Категория:Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:Башҡортостан журналистары]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:«Йәншишмә» гәзите журналистары]]</text>
      <sha1>iz7mxrjtrwmkv0xqx3gbyzpm4dxj3sc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1147001</id>
      <parentid>1146997</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T10:21:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15923" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Зарипов}}
'''Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы, Ғәбиҙулла''' ([[6 ноябрь]] [[1961 йыл]] — [[26 ғинуар]] [[2001 йыл]]) — шағир һәм журналист. 1987—1992 йылдарҙа [[Йәншишмә (гәзит)|«Йәншишмә»]] гәзите хеҙмәткәре, 1990 йылдан — баш мөхәррир урынбаҫары. 1999 йылдан [[Башҡортостан Яҙыусылар союзы]] ағзаһы.

== Биографияһы ==
Ғәбиҙулла Ғиндулла улы Зарипов 1961 йылдың 6 ноябрендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Салауат районы]] [[Тирмән (Салауат районы)|Тирмән]] ауылында тыуған. Урта мәктәпте тамамлағас, бер ни тиклем ваҡыт Көньяҡ Урал тимер юлының күрше ауылда урынлашҡан участкаһында эшләй. 1980—1982 йылдарҙа Совет Армияһы сафында хеҙмәт итә, запасҡа ҡайтарылғандан һуң [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның филология факультетына уҡырға инә һәм уны 1987 йылда тамамлай. Шул уҡ йылда республика балалар һәм үҫмерҙәр гәзите «Йәншишмә»гә эшкә саҡырыла, башта ябай хеҙмәткәр, шунан бүлек мөдире була, 1990 йылдан яуаплы сәркәтип итеп үрләтелә. Был вазифала ике йыл эшләй һәм, сәләмәтлегенә арҡаһында хеҙмәт урынын ҡалдырып, 1993 йылда тыуған ауылына ҡайтырға мәжбүр була. 2001 йылдың 26 ғинуарында шағир яҡты донъя менән хушлаша. Тыуған төйәге Тирмәндә ерләнгән.

== Әҙәби эшмәкәрлеге ==
Ғәбиҙулла Зарипов уҙған быуаттың һикһәненсе йылдарында әҙәбиәткә ныҡлап аяҡ баҫа. Башҡорт дәүләт университетында уҡыу йылдары уның таланты ныҡлап формалашыуға ныҡ йоғонто яһай. Йәш әҙип филология факультетының башҡорт-рус бүлегендә эшләп килгән «Шоңҡар» әҙәби-ижад түңәрәгенең әүҙем ағзаларының береһе була. Артабан үҙенең йылдан-йылға шымара барған ҡәләмен шулай уҡ проза һәм драматургия жанрҙарында ла һынап ҡарай. «Йәншишмә» гәзитендә эшләгән ваҡытында Ғәбиҙулла Зарипов өлгөргән ижадсы булып үҫеп етешә. Уның алдараҡ һәм был осорҙа ижад ителгән бер шәлкем шиғырҙары «Төнгө йәшен» исеме аҫтында «Шарлама» тип аталған коллектив йыйынтыҡҡа индерелә һәм [[Башҡортостан китап нәшриәте]]ндә 1992 йылда донъя күрә. Шағир [[Гөлназ Ҡотоева]] билдәләүенсә, «китаптың исеменə ҡушылған „Төнгө йəшен“ шиғырында — поэтик деталдəрҙəн туҡып, тулы, сағыу картина хасил иткəн. Күңелдең иң нескə ҡылдарын тирбəтергə һəлəтле ул ҡыҫҡа ғына шиғыр. Оҫта һелтəнеп күк йөҙөнə сыра тоҡандырып ырғытҡан, күк йөҙөнəн нимəнелер эҙлəүсе. Эҙлəгəнен тапҡандың шатлығынан гөрһөлдəп көлөп ебəреүе, аҙаҡ, шул шатлыҡ нуры баҫылғас, бала кеүек күҙ йəштəре менəн илауы — йəшнəп яуған ямғырҙың кеше күңелендə көслө хистəр уятыуын ниндəй оҫта итеп асып биргəн ул! Йəшенле ямғырҙы ул кеше күңеленə образ итеп алған.»:

{{цитата |
Ул сыраһын тəүҙə сытырҙатып&lt;br&gt; 
Ҡараңғыға атты бер һелтəп.&lt;br&gt; 
Эҙлəгəнен тапҡас төн йөҙөндə,&lt;br&gt; 
Шатлығынан көлдө гөрһөлдəп.&lt;br&gt; 
Тик, ниңəлер, уты һүнеү менəн,&lt;br&gt; 
Түкте генə, түкте күҙ йəшен.&lt;br&gt; 
Ниндəй көслө, ниндəй хисле икəн&lt;br&gt; 
Ямғыр алып килгəн был йəшен.&lt;br&gt; 
(«Төнгө йəшен»)
}}

«Йәншишмә» гәзитендәге көндәлек эшмәкәрлек дәүерендә шағир публицистика менән даими шөғөлләнә, ҡобайырҙар сығарыуҙа тәүге аҙымдарын яһап, һиҙелерлек тәжрибә туплай, шулай уҡ балалар һәм үҫмерҙәр өсөн әҙәби әҫәрҙәр яҙыуға ныҡлап тотона. Уның был дәүерҙәге ижади эшмәкәрлек нәтижәһе тип тулы нигеҙ менән 1996 йылда «Китап» нәшриәтендә үҙаллы баҫылған «Аҡбатыр» шиғыр һәм ҡобайырҙар йыйынтығын атарға кәрәк. Бында авторҙың кескәй уҡыусылар өсөн тәғәйенләнгән әҫәрҙәре лә урын алған. 1997 йылда «Егет һүҙе» шиғри тупланма эсендә Ғәбиҙулла Зариповтың киң ҡатлам әҙәбиәт һәм шиғриәт яратыусыларға тәҡдим ителгән «Йән йылыһы» йыйынтығы уның тулы кимәлдә яңы бейеклектәргә күтәрелгән шағир итеп күрһәтте.

Шағир тыуған ауылы Тирмәнгә ҡайтып йəшəй башлағас та, ҡаты ауырыу аяҡтан йыҡҡас та, ижад итеүҙəн туҡтамай. Ошо дəүерҙə ул «Азамат» исемле повесын тамамлай (әле лә баҫылмаған).

Оло ҡыҙғанысҡа ҡаршы, республикала киң танылыу ала барған әҙип үҙенең ташҡа баҫылған башҡа әҫәрҙәрен тере сағында күреп өлгөрмәне. Уның проза өлкәһендә тәүге ҡарлуғасы булған һәм балалар һәм йәштәр журналы &quot;[[Аманат (журнал)|Аманат]]&quot;та 2000 йылдың ноябрь айынан баҫылып килгән «Туғандар сәйәхәте» фантастик повесының аҙаҡҡы өлөшөнөң уны күптән көткән йәш уҡыусыға барып етеүе ҡәләм оҫтаһының вафат көнө менән тап килде. Ә инде күптән нәшриәткә тапшырылған һәм тағы ла бер талантлы балалар яҙыусыһының башҡорт әҙәбиәтенә килеүен һәм унда ныҡлы урын алыуын дәлилләгән «Бәрҙе балаһы» повесы Ғәбиҙулла Зариповтың яҡты донъя менән хушлашыу йылына үҙенсәлекле иҫтәлек булып ҡалды. Балалар өсөн тәғәйенләнгән һәм үҙ-ара ҡаршылыҡта изгелектең яуызлыҡтан күпкә өҫтөн булыуын һүрәтләгән, кешеләр араһындағы матур мөнөсәбәттәрҙе данлаған был әҫәрҙә халыҡ ижады өлгөләре менән тәрән бәйләнеш ярылып ята.

Ә инде талантлы шағирҙың иң матур ижади өлгөләре тупланған «Шиғырҙарым — күңел шәжәрәһе» тип исемләнгән йыйынтығы 2007 йылда донъя күрҙе һәм тиҙ арала шиғриәт һөйөүселәр араһында таралып та бөттө. Улар һәм әҙәбиәт белгестәре бер тауыштан Ғәбиҙулла Зарипов ижадында оло илһөйәрлек, туған халҡына, уның боронғо ауыҙ-тел ынйыларына һәм ғәжәйеп бай теленә сикһеҙ мөхәббәт ярылып ята тип билдәләй. Әҙиптең шиғырҙары тәрән философик мәғәнәгә эйә, уларға сюжетлы һүрәтләү ысулдары хас. Шағир үҙенең лирик геройының барлыҡ ыңғай булмышын сағылдырыу өсөн күп осраҡта башҡорт халҡының үҙенсәлекле ауыҙ-тел ижады өлөгөләренә мөрөжәғәт итә, уларҙағы төрлө образдарҙы үҙенсә байытып уҡыусыға яңыса еткерегә ынтыла. Йыйынтыҡтарында тупланған әҫәрҙәре бер үк ваҡытта авторҙың шиғри телде бик яҡшы тойомлауын, уның бик оҫта файҙаланыуын бик асыҡ күрһәтә. Фекерҙәрҙең ҡыйыулығы һәм туралығы, уларҙың философик тәрәнлеге менән бергә Ғәбиҙулла Зарипов поэзияһының башҡалар менән бутамаҫлыҡ үҙенсәлекле икәнен иҫбат итә. Нәҡ ошо сифаттары өсөн әҙәбиәт һөйөүселәр уны ярата һәм йылдар аша һаман һағына.

«Ғəбиҙулла Зариповты ҡаты ауырыу аяҡтан йыҡты, йəшəргə тырышып тырмашып ятты, ауырыған килеш тə əҫəрҙəр ижад итеүҙəн туҡтаманы, ҡəлəмдəштəренə хаттар яҙып, əҙəбиəткə, ижадҡа булған ҡараштарын, мөнəсəбəтен белгертте. Йəл, 40 йəшен дə тултыра алмай, яҡты донъя менəн хушлашты шағир. Үҙенсəлекле ижады, матбуғатта ҡыйыу сығыштары менəн замандаштары хəтерендə ул мəңгелеккə уйылып ҡалды. Ə инде уны танып белмəгəндəр, уның менəн аралашмағандар шағирҙы китаптарынан таныр, яңы дəүерҙə уның ижадына бөтөнлəй икенсе баһа бирелер…», тип яҙҙы «Башҡортостан ҡыҙы» журналы редакторы, шағир Гөлназ Ҡотоева «[[Ағиҙел (журнал)|Ағиҙел]]» журналының 2011 йылғы ноябрь һанында баҫылған «Йән йылыһын өләшеп… (Ғəбиҙулла Зариповтың тыуыуына 50 йыл)» тигән мәҡәләһендә.

Мәшһүр [[Салауат]], [[Байыҡ сәсән|Айҙар Байыҡ сәсән]], халыҡ шағиры [[Рәми Ғарипов]], йырсы шағир [[Әлибаев Сафуан Әфтәх улы|Сафуан Әлибай]] менән бер рәттән Ғәбиҙулла Зарипов та [[Йүрүҙән (йылға)|Йүрүҙән]] һәм [[Әй]] буйҙарын төбәк иткән арҙаҡлылар рәтендә үҙенең лайыҡлы урынын алған. Уның тыуған ауылы Тирмән дә һәм Салауат районының үҙәге [[Малаяҙ]]ҙағы яңы урамдар шағир исемен йөрөтә. Районда шулай уҡ ''Ғәбиҙулла Зарипов исемендәге әҙәби премия'' булдырылған.

== Китаптары ==
* Төнгө йәшен // Шарлама: Шиғырҙар йыйынтығы. Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1992.
* Аҡбатыр: Шиғырҙар, балалар өсөн ҡобайырҙар. Өфө: Китап, 1996.
* Йән йылыһы // Егет һүҙе: Шиғырҙар йыйынтығы. Өфө: Китап, 1997.
* Бәрҙе балаһы: Балалар өсөн повесть. Өфө: Китап, 2001.
* Шиғырҙарым — күңел шәжәрәһе. Шиғырҙар. Өфө: Китап, 2007.

== Гәзит һәм журналдарҙа донъя күргән әҫәрҙәре ==
* Бәрҙе балаһы: Балалар өсөн повесть / «Йəншишмə» гәзите, Өфө.
* Мəргəн мажаралары: Балалар өсөн повесть / «Йəншишмə» гәзите, Өфө.
* Туғандар сәйәхәте: Фантастик повесть / Хаят Йәрмөхәмәтова һүрәттәре // Аманат (Өфө), 2000, № 11. — Б. 8 — 13; № 12. — Б. 10 — 15; 2001, № 1. — Б. 10 — 15.
* Ир-егет: Шиғыр / [[Киске Өфө (гәзит)|«Киске Өфө»]] гәзите, № 8, 21—27 февраль, 2015.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Гөлназ Ҡотоева. Йән йылыһын өләшеп… (Ғəбиҙулла Зариповтың тыуыуына 50 йыл) // Ағиҙел (Өфө), 2011, № 11. — Б. 111—115;

== Сығанаҡтар ==
* Писатели земли башкирской. Справочник / (сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина). Переработанное и дополненное второе издание. — Уфа: Китап, 2015. — 672 с. ISBN 978-5-295-06338-1{{ref-ru}}{{V|26|02|2018}}
* Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с;{{ref-ru}}
* Бурангулов А. Г., Бурангулов Я. А., Габбасова З. С. Потомки Салавата. — Уфа: Китап, 2004. — 192 с;{{ref-ru}}
* Земля салаватская, земля батыра. / Автор-составитель Сабирьянова С. Г. — Уфа: АН РБ, Гилем, 2010. — 400 с.{{ref-ru}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ|85110}}{{V|4|10|2021}}  
* [http://na-zemle-salavata.ru/2013/03/27/ Новые улицы получили названия. // «На земле Салавата» № 25, от 27 марта 2013 года]{{ref-ru}}
* [http://agidel-rb.ru/assets/files/arxiv/2011/agidel-11-2011.pdf Гөлназ Ҡотоева. Йән йылыһын өләшеп… // Ағиҙел (Өфө), 2011, № 11.]
* [http://kiskeufa.ru/index.php?dn=info&amp;pa=0815 «Киске Өфө» гәзите, № 8, 21—27 февраль, 2015.]

[[Категория:Башҡорт шағирҙары]]
[[Категория:Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:Башҡортостан журналистары]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:«Йәншишмә» гәзите журналистары]]</text>
      <sha1>29bs6znj06dxqtbcawkylnnhjt79izc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фекерләшеү:Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы</title>
    <ns>1</ns>
    <id>79015</id>
    <revision>
      <id>1146999</id>
      <parentid>909939</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T10:20:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Рөстәм Нурыев [[Фекерләшеү:Ғәбиҙулла]] битенең исемен йүнәлтеү өҫтөнән үҙгәртте. Яңы исеме: [[Фекерләшеү:Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="70" xml:space="preserve">{{Башҡорт Википедияһына — 10 йыл|Айсар}}</text>
      <sha1>1hlnjl4xgx3dhp4rngokof5qrukuvki</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82788</id>
    <revision>
      <id>1146996</id>
      <parentid>1088232</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T10:11:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2068" xml:space="preserve">'''Зарипов''' — башҡорт фамилияһы, башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланышта.

* [[Зарипов Айрат Йәнсура улы]] (12.10.1962) — социолог, фәлсәфә фәндәре докторы.
* [[Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы]] (1961—2001) — башҡорт шағиры һәм журналисы.
* [[Файл:OrderofGlory.png|30px]] [[Зарипов Зиннур Зариф улы]] (1915—1997) — Дан орденының тулы кавалеры, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
* [[Зарипов Ирек Айрат улы]] (27.03.1983) — Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры, Ванкувер Паралимпиадаһының 4 тапҡыр чемпионы.
* [[Зарипов Ирек Фәсхетдин улы]] (1956—2018) — совет, партия һәм хужалыҡ эшмәкәре. 
* [[Зарипов Нур Талип улы]] (1925—1997) — башҡорт фольклорсыһы, әҙәбиәт ғилеме ғалимы, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
* [[Файл:OrderofGlory.png|30px]] [[Зарипов Хөсәйен Ғабдрахман улы]] (1916—1956) — Дан орденының тулы кавалеры, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы..
* [[Зарипов Хәкимйән Сәрйәр улы]] (1929—2012) — башҡорт яҙыусыһы һәм драматургы, Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1990).
* {{МиҙалБ|СХГ}} [[Зарипов Хәмитйән Камал улы]] (1910—1990) — Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
* [[Зарипов Әбүзәр Ғариф улы]] (1938—2005) — нефтсе-ғалим, шағир һәм публицист.

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>5hsbd350jowe8r968bki8ef7wkjg0oq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1147002</id>
      <parentid>1146996</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T10:29:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3437" xml:space="preserve">'''Зарипов''' — башҡорт фамилияһы, башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланышта.

* [[Зарипов Айрат Йәнсура улы]] (12.10.1962) — социолог, фәлсәфә фәндәре докторы.
* [[Зарипов Ғәбделхай Әхәт улы]] (1923—2020) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец. 
* [[Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы]] (1961—2001) — башҡорт шағиры һәм журналисы.
* [[Файл:OrderofGlory.png|30px]] [[Зарипов Зиннур Зариф улы]] (1915—1997) — Дан орденының тулы кавалеры, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
* [[Зарипов Ирек Айрат улы]] (27.03.1983) — Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры, Ванкувер Паралимпиадаһының 4 тапҡыр чемпионы.
* [[Зарипов Ирек Фәсхетдин улы]] (1956—2018) — совет, партия һәм хужалыҡ эшмәкәре. 
* [[Зарипов Наил Ғарифйән улы]] (1957) — инженер-механик, ғалим, педагог.
* [[Зарипов Нур Талип улы]] (1925—1997) — башҡорт фольклорсыһы, әҙәбиәт ғилеме ғалимы, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
* [[Зарипов Радик Геннадий улы]] (1960) — балет артисы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған артисы (1983).
* [[Зарипов Риф Әхмәтнур улы]] (1947) — ауыл хужалығы, комсомол, партия һәм совет органдары хеҙмәткәре, хужалыҡ эшмәкәре.
* [[Зарипов Рәдиф Рәлиф улы]] (1983) — эстрада йырсыһы, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы (2022).
* [[Зарипов Рәил Моталлап улы]] (1946 йыл) — ғалим-математик.
* [[Зарипов Рәхим Закир улы]] (1908 йыл — ?) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, гвардия лейтенанты. 
* [[Зарипов Сәмиғулла Зариф улы]] (1904—1942) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, гвардия ҡыҙылармеецы.
* [[Файл:OrderofGlory.png|30px]] [[Зарипов Хөсәйен Ғабдрахман улы]] (1916—1956) — Дан орденының тулы кавалеры, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы..
* [[Зарипов Хәкимйән Сәрйәр улы]] (1929—2012) — башҡорт яҙыусыһы һәм драматургы, Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1990).
* {{МиҙалБ|СХГ}} [[Зарипов Хәмитйән Камал улы]] (1910—1990) — Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
* [[Зарипов Әбүзәр Ғариф улы]] (1938—2005) — нефтсе-ғалим, шағир һәм публицист.

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>eff141dugpxxjih9pgv9r56j3g1nkkb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1147003</id>
      <parentid>1147002</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T10:54:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3684" xml:space="preserve">'''Зарипов''' — башҡорт фамилияһы, башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланышта.

* [[Зарипов Айрат Янсур улы]] (1962) — социолог, фәлсәфә фәндәре докторы.
* [[Зарипов Ғәбделхай Әхәт улы]] (1923—2020) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец. 
* [[Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы]] (1961—2001) — башҡорт шағиры һәм журналисы.
* [[Файл:OrderofGlory.png|30px]] [[Зарипов Зиннур Зариф улы]] (1915—1997) — Дан орденының тулы кавалеры, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
* [[Зарипов Ирек Айрат улы]] (27.03.1983) — Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры, Ванкувер Паралимпиадаһының 4 тапҡыр чемпионы.
* [[Зарипов Ирек Фәсхетдин улы]] (1956—2018) — совет, партия һәм хужалыҡ эшмәкәре. 
* [[Зарипов Наил Ғарифйән улы]] (1957) — инженер-механик, ғалим, педагог.
* [[Зарипов Нур Талип улы]] (1925—1997) — башҡорт фольклорсыһы, әҙәбиәт ғилеме ғалимы, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
* [[Зарипов Радик Геннадий улы]] (1960) — балет артисы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған артисы (1983).
* [[Зарипов Риф Әхмәтнур улы]] (1947) — ауыл хужалығы, комсомол, партия һәм совет органдары хеҙмәткәре, хужалыҡ эшмәкәре.
* [[Зарипов Рәдиф Рәлиф улы]] (1983) — эстрада йырсыһы, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы (2022).
* [[Зарипов Рәил Моталлап улы]] (1946 йыл) — ғалим-математик.
* [[Зарипов Рәхим Закир улы]] (1908 йыл — ?) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, гвардия лейтенанты. 
* [[Зарипов Сәмиғулла Зариф улы]] (1904—1942) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, гвардия ҡыҙылармеецы.
* [[Файл:OrderofGlory.png|30px]] [[Зарипов Хөсәйен Ғабдрахман улы]] (1916—1956) — Дан орденының тулы кавалеры, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы..
* [[Зарипов Хәкимйән Сәрйәр улы]] (1929—2012) — башҡорт яҙыусыһы һәм драматургы, Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1990).
* {{МиҙалБ|СХГ}} [[Зарипов Хәмитйән Камал улы]] (1910—1990) — Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
* [[Зарипов Әбүзәр Ғариф улы]] (1938—2005) — нефтсе-ғалим, шағир һәм публицист.
----------------------
* [[Зарипова Рина Баян ҡыҙы]] (1941—2008) — журналист, уҡытыусы, тәржемәсе.
* [[Зарипова Ғәйникамал Ҡиям ҡыҙы]] (1943) — селекционер, ғалим.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>dkqf8iacclugtjg73ger877d1lbbcfj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Адыгея йылғалары</title>
    <ns>14</ns>
    <id>86040</id>
    <revision>
      <id>1146938</id>
      <parentid>681718</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T18:10:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>178.70.234.131</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="176" xml:space="preserve">{{Commonscat|Rivers of Adygea}}

[[Категория:Төбәктәр буйынса Рәсәй йылғалары]]
[[Категория:Адыгея географияһы]]</text>
      <sha1>11yqdi8eejvqpjnavsvtpq44vssgt45</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Ҡабарҙы-Балҡар йылғалары</title>
    <ns>14</ns>
    <id>86042</id>
    <revision>
      <id>1146940</id>
      <parentid>681779</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T18:11:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>178.70.234.131</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="271" xml:space="preserve">{{Commonscat|Rivers of Kabardino-Balkaria}}
{{Индекс категории АБВ}}

[[Категория:Төбәктәр буйынса Рәсәй йылғалары]]
[[Категория:Ҡабарҙы-Балҡар Республикаһы географияһы]]</text>
      <sha1>gcwo4x70qrx4wqzczqbvj1u4ptmmo92</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Ҡарасай-Черкес Республикаһы йылғалары</title>
    <ns>14</ns>
    <id>86044</id>
    <revision>
      <id>1146939</id>
      <parentid>952297</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T18:10:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>178.70.234.131</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="272" xml:space="preserve">{{Commonscat|Rivers of Karachay-Cherkessia}}
{{Индекс категории АБВ}}

[[Категория:Төбәктәр буйынса Рәсәй йылғалары]]
[[Категория:Ҡарасай-Черкес Республикаһы географияһы]]</text>
      <sha1>p7ghkg2wkxn0gij0hxhoygs0jggi8h3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Солтанәхмәт мәсете</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91729</id>
    <revision>
      <id>1146941</id>
      <parentid>1057405</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T18:48:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14588" xml:space="preserve">{{Башҡа мәғәнәләре|Зәңгәр мәсет (мәғәнәләр)}}
{{Мечеть
|Русское название        = Солтанәхмәт мәсете
|Оригинальное название   = Sultanahmet Camii
|Изображение             = Sultan Ahmed Mosque Istanbul Turkey retouched.jpg
|Подпись изображения     = 
|Ширина изображения      = 
|Современный статус      = 
|Страна                  = Төркиә
|Название местоположения = ҡала
|Местоположение          =Истанбул
  |lat_dir = N|lat_deg = 41|lat_min = 0|lat_sec = 20
 |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 58|lon_sec = 35
 |region        = TR
 |CoordScale    = 2000
|Конфессия = [[Ислам]]
|Епархия =
|Тип здания = [[Мечеть]]
|Вместимость             = 10000 кеше
|Архитектурный стиль = византия  һәм ислам архитектураһы
|Автор проекта =
|Строитель = 
|Основатель = 
|Первое упоминание = 
|Основание =
|Основные даты =
|Упразднён =
|Начало строительства = 1609
|Окончание строительства = 1616
|Приделы =
|Реликвии =
|Состояние = эшләй
}}
'''Зәңгәр мәсет''' йәки '''Солтанәхмәт мәсете''' ({{lang-tr|Sultanahmet Camii}}) — әһәмиәте буйынса Истанбулдың беренсе мәсете. 6 манаралы [[Истанбул]]дағы иң ҙур мәсет. Дүрт манараһы ғәҙәттәгесә: яҡтар буйлап, ә ике бәләкәйерәге — тышҡы мөйөштәрендә. 1609—1616 йылдарҙа ғосман солтаны Әхмәт I күҙәтеүе аҫтында архитектор Седефкадар Мәхмүт Аға проекты буйынса төҙөлгән. Ислам һәм донъя архитектураһының күренекле өлгөһө һанала. Мәсет Мәрмәр диңгеҙ буйында, [[Истанбул]]дың тарихи үҙәгендә, Солтанәхмәт районында, [[Айя Суфия]] мәсете ҡаршыһында урынлашҡан. Мәсет баш ҡала символдарының береһе булып тора.
[[Файл:Mosque of Sultan Ahmed.jpg|thumb|left| 1895 йылға тиклем мәсет]]
[[File:Blue Mosque.ogv |thumb|Солтанәхмәт мәсете]]

== Төҙөлөш тарихы ==
Әхмәт I хакимлығы башында Ғосман империяһы бер үк ваҡытта ике - Австрия һәм Иран менән  һуғыш алып барған. 1606 йылдың 11 ноябрендә Австрия менән Житваторок килешеүе төҙөлгән, уға ярашлы, йыл һайын Австриянан һалым түләүҙе талап итеүҙән ғосмандар баш тартҡан һәм Габсбургтарҙың императорлыҡ титулын таныған. Был еңелеү һәм башҡа ваҡиғалар Төркиәнең абруйын төшөрөүгә килтерә, һәм солтан Әхмәт I мәсет төҙөргә һәм шул рәүешле Алла ярлыҡауын һорарға ҡарар итә. Өҫтәүенә, төрөк солтандары ҡырҡ йыл дауамында бер яңы мәсет тә төҙөмәгән. Төҙөлөш 1609 йылдың авгусында, солтанға 19 йәш булғанда, башланған. Әхмәттән алдараҡ хакимлыҡ иткән солтандар мәсеттәрҙе һуғыштар барышында алынған аҡсаға төҙөгән, ләкин Әхмәт бер һуғышта ла әһәмиәтле еңеү яуламағанлыҡтан, уға үҙенең хазинаһындағы аҡса тотонорға тура килгән. Эштәрҙе ойоштороу һәм барышын тасуирлау алты томға ентекле яҙылған, әлеге ваҡытта улар [[Топҡапы]] һарайының китапханаһында һаҡлана. Ипподром майҙанында мәсет төҙөү маҡсатында византия һәм иртә ғосман осоро биналары емерелтелгән. Улар араһында Византияның Оло һарайы (Константинополь), Ипподромдың тамашасы урыны ҡалдыҡтары һәм юғары ҡатламдарҙың һарай ҡаралтылары ла бар ине.

Мәсеттең архитекторы - Седефкар Мехмет Аға, ул Синан архитекторының уҡыусыһы һәм баш ярҙамсыһы, үҙенең уҡытыусыһынан да уңышлыраҡ булырға ҡарар иткән. Мехмет Аға, архитектура һәләте асыҡлағанға тиклем, янычар полкында хеҙмәт иткән, унда һыу менән тәьмин итеүгә бәйле ҡоролмалар өсөн яуап биргән.

== Архитектураһы ==
[[Файл:Blue Mosque Courtyard Dusk Wikimedia Commons.jpg|thumb|left|Мәсеттең эске бинаһы күренеше]]
[[Файл:Blaue moschee 6minarette.jpg|thumb|left|{{center|Минареты мечети}}]]
Архитектура мечети сочетает в себе два стиля — классический османский и византийский. По легенде, султан приказал построить стандартное количество (4) золотых (алтын) минарета, но архитектор что-то напутал и построил шесть (алты) минаретов. Строительство мечети длилось семь лет и было завершено в 1616 году, за год до смерти султана. Для строительства мечети был использован камень и мрамор. Название «Голубая мечеть» она получила благодаря огромному количеству (более 20 тыс.) белых и голубых [[Изникская керамика|изникских керамических]] изразцов ручной работы, которые использовались в декорациях интерьера. Керамика доставлялась из изникских фабрик, которые славились своим качеством. Ахмед I приказал фабрикам присылать в Стамбул самые красивые экземпляры, и запретил вывоз продукции на другие строительства, вследствие чего дела фабрики пришли в упадок. Центральный зал размером 53 х 51 метр накрыт куполом диаметром 23,5 метра и высотой 43 метра. Купол и полукупола украшены надписями — сурами из Корана и изречениями пророка Мухаммеда, которые были искусно выполнены Сейидом Касымом Губари из [[Диярбакыр]]а. Купол опирается на четыре огромные колонны, диаметром по 5 метров. В узорах мечети преобладают растительные мотивы — традиционные тюльпаны, лилии, гвоздики и розы, а также орнаменты различных цветов на белом фоне. Кроме того, было подсчитано, что для узоров керамических плиток было использовано более 50 вариаций изображения тюльпанов. Пол мечети выложен коврами. Внутри мечеть хорошо освещена — свет падает из 260 окон. Первоначально стёкла, использованные для окон, были привезены из Венеции, но позднее были заменены.

Одним из поразительных элементов мечети является [[михраб]] — молитвенная ниша, которая вырезана из цельного куска мрамора. На нём установлен чёрный камень, привезённый из Мекки. Рядом с михрабом находится [[минбар]] — место имама для чтения проповедей. 

С западной части мечети есть особенный вход, над которым висит цепь. Этим входом мог пользоваться султан, въезжая во двор мечети на лошади. Цепь была специально низко повешена для того, чтобы султан каждый раз наклонялся, что символизировало ничтожность султана по сравнению с Аллахом.

Мечеть строилась в составе огромного архитектурного комплекса, в который вошли: [[медресе]], [[больница]], благотворительные заведения, кухни, [[караван-сарай]]. В XIX столетии больница и [[караван-сарай]] были разрушены.

Четыре минарета мечети имеют по три балкона и два минарета по два балкона. Первоначально балконов было 14 в соответствии с количеством османских султанов — предшественников [[Ахмед I|Ахмеда I]], включая его самого. Позднее прибавилось ещё два балкона, так как к султанам причислили сыновей [[Ахмед I|Ахмеда I]]. Рядом с мечетью находится [[мавзолей]], в котором похоронен сам [[Ахмед I]].

Двор Голубой мечети имеет такой же размер, как и сама мечеть. Стены двора украшены аркадами.

Когда строительство Голубой мечети было завершено, оказалось, что величайшая святыня исламского мира — мечеть [[Масджид аль-Харам]] в [[Мекка|Мекке]] теперь сравнялась по количеству минаретов (их было 6) с Мечетью Султана Ахмета, это было признано [[святотатство]]м и было принято решение пристроить к мечети аль-Харам ещё один минарет, чтобы она вновь превзошла все существующие сооружения.
[[Файл:Blue mosque interior panorama.jpg|thumb|center|800px|&lt;center&gt;Внутренний вид мечети; сзади — [[михраб]], на правой стороне у колонны — султанская ложа.&lt;/center&gt;]]

== Галерея ==
&lt;gallery class=&quot;center&quot;&gt;
Blue Mosque.ogv|Короткий ролик, показывающий детали Голубой мечети
Blue mosque Istanbul 2007 Roof.jpg|Центральный купол с тремя экседрами
Blue Mosque 2017.jpg|Голубая мечеть на закате
Blue mosque2.jpg|Вид от площади Султанахмет, недалеко от мечети Айя-София
Sultan Ahmed Mosque 01.JPG|Аркадный двор с одним из входных ворот
Blekitny Meczet RB3.jpg|Молящиеся внутри
Blue Mosque 03 2010.jpg|Голубые плитки
DSC04728 Istanbul - La Moschea Blu - Foto G. Dall'Orto 29-5-2006.jpg|Ворота во двор
BlueMosqueCourtyard.jpg|Вид на внутренний двор
Blue Mosque Interior 2009.JPG|Молитвенная область
Blue Mosque Ceiling Blue Tiles.JPG|Главный купол и его голубые плитки
Blue Mosque Courtyard Arcades Wikimedia Commons.JPG|Аркады во внутреннем дворе
Blue Mosque Interior 2 Wikimedia Commons.JPG|Голубая мечеть
Blue Mosque 2.jpg|Голубая мечеть
Minaret of blue mosque.JPG|Один из минаретов Голубой мечети
Sultan Ahmed Mosque - Istanbul, 2014.10.23 (29).JPG|Молитва
&lt;/gallery&gt;

== Һылтанмалар ==
* [http://www.adriyatik.com/cms/index.php?id=104&amp;L= күк мәсете]
* [http://turkey-info.ru/stambul/ahmediyecamii.html Мечеть Ахмедие] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070514044308/http://turkey-info.ru/stambul/ahmediyecamii.html |date=2007-05-14 }}
* [http://www.islamisemya.com/kultura/kultura/arkhitektura/4123-pochemu-golubaya-mechet-tak-nazyvaetsya Почему Голубая мечеть так называется?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131001111748/http://www.islamisemya.com/kultura/kultura/arkhitektura/4123-pochemu-golubaya-mechet-tak-nazyvaetsya |date=2013-10-01 }}
* [http://wikimapia.org/#y=41005447&amp;x=28976430&amp;z=18&amp;l=0&amp;m=a Голубая мечеть на WikiMAPIA]
* [http://maps.yandex.ru/?text=T%C3%BCrkiye%2C%20%C4%B0stanbul%2C%20Emin%C3%B6n%C3%BC%2C%20Sultanahmet%2C%20Sultanahmet%20Camii%20%C4%B0%C3%A7%20Yollar%C4%B1&amp;sll=28.976893%2C41.005808&amp;ll=28.983162%2C41.003780&amp;spn=0.117416%2C0.024969&amp;z=13&amp;l=map%2Cstv%2Csta&amp;ol=stv&amp;oll=28.97632153%2C41.00571971&amp;ost=dir%3A130.98954875521136%2C4.523351014190709~spn%3A90%2C53.93142886574028 Вид на Голубую мечеть] на сервисе Яндекс. Панорамы.

{{Истанбул мәсеттәре}}
{{Mosque-stub}}
{{Тышҡы һылтанмалар}}

[[Категория:1616 йылда барлыҡҡа килгәндәр]]</text>
      <sha1>6aqhh1pb7lqs19ilwil6lhgvbt77cwz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146942</id>
      <parentid>1146941</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T18:54:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14609" xml:space="preserve">{{Башҡа мәғәнәләре|Зәңгәр мәсет (мәғәнәләр)}}
{{Мечеть
|Русское название        = Солтанәхмәт мәсете
|Оригинальное название   = Sultanahmet Camii
|Изображение             = Sultan Ahmed Mosque Istanbul Turkey retouched.jpg
|Подпись изображения     = 
|Ширина изображения      = 
|Современный статус      = 
|Страна                  = Төркиә
|Название местоположения = ҡала
|Местоположение          =Истанбул
  |lat_dir = N|lat_deg = 41|lat_min = 0|lat_sec = 20
 |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 58|lon_sec = 35
 |region        = TR
 |CoordScale    = 2000
|Конфессия = [[Ислам]]
|Епархия =
|Тип здания = [[Мечеть]]
|Вместимость             = 10000 кеше
|Архитектурный стиль = византия  һәм ислам архитектураһы
|Автор проекта =
|Строитель = 
|Основатель = 
|Первое упоминание = 
|Основание =
|Основные даты =
|Упразднён =
|Начало строительства = 1609
|Окончание строительства = 1616
|Приделы =
|Реликвии =
|Состояние = эшләй
}}
'''Зәңгәр мәсет''' йәки '''Солтанәхмәт мәсете''' ({{lang-tr|Sultanahmet Camii}}) — әһәмиәте буйынса Истанбулдың беренсе мәсете. 6 манаралы [[Истанбул]]дағы иң ҙур мәсет. Дүрт манараһы ғәҙәттәгесә: яҡтар буйлап, ә ике бәләкәйерәге — тышҡы мөйөштәрендә. 1609—1616 йылдарҙа ғосман солтаны Әхмәт I күҙәтеүе аҫтында архитектор Седефкадар Мәхмүт Аға проекты буйынса төҙөлгән. Ислам һәм донъя архитектураһының күренекле өлгөһө һанала. Мәсет Мәрмәр диңгеҙ буйында, [[Истанбул]]дың тарихи үҙәгендә, Солтанәхмәт районында, [[Айя Суфия]] мәсете ҡаршыһында урынлашҡан. Мәсет баш ҡала символдарының береһе булып тора.
[[Файл:Mosque of Sultan Ahmed.jpg|thumb|left| 1895 йылға тиклем мәсет]]
[[File:Blue Mosque.ogv |thumb|Солтанәхмәт мәсете]]

== Төҙөлөш тарихы ==
Әхмәт I хакимлығы башында Ғосман империяһы бер үк ваҡытта ике - Австрия һәм Иран менән  һуғыш алып барған. 1606 йылдың 11 ноябрендә Австрия менән Житваторок килешеүе төҙөлгән, уға ярашлы, йыл һайын Австриянан һалым түләүҙе талап итеүҙән ғосмандар баш тартҡан һәм Габсбургтарҙың императорлыҡ титулын таныған. Был еңелеү һәм башҡа ваҡиғалар Төркиәнең абруйын төшөрөүгә килтерә, һәм солтан Әхмәт I мәсет төҙөргә һәм шул рәүешле Алла ярлыҡауын һорарға ҡарар итә. Өҫтәүенә, төрөк солтандары ҡырҡ йыл дауамында бер яңы мәсет тә төҙөмәгән. Төҙөлөш 1609 йылдың авгусында, солтанға 19 йәш булғанда, башланған. Әхмәттән алдараҡ хакимлыҡ иткән солтандар мәсеттәрҙе һуғыштар барышында алынған аҡсаға төҙөгән, ләкин Әхмәт бер һуғышта ла әһәмиәтле еңеү яуламағанлыҡтан, уға үҙенең хазинаһындағы аҡса тотонорға тура килгән. Эштәрҙе ойоштороу һәм барышын тасуирлау алты томға ентекле яҙылған, әлеге ваҡытта улар [[Топҡапы]] һарайының китапханаһында һаҡлана. Ипподром майҙанында мәсет төҙөү маҡсатында византия һәм иртә ғосман осоро биналары емерелтелгән. Улар араһында Византияның Оло һарайы (Константинополь), Ипподромдың тамашасы урыны ҡалдыҡтары һәм юғары ҡатламдарҙың һарай ҡаралтылары ла бар ине.

Мәсеттең архитекторы - Седефкар Мехмет Аға, ул Синан архитекторының уҡыусыһы һәм баш ярҙамсыһы, үҙенең уҡытыусыһынан да уңышлыраҡ булырға ҡарар иткән. Мехмет Аға, архитектура һәләте асыҡлағанға тиклем, янычар полкында хеҙмәт иткән, унда һыу менән тәьмин итеүгә бәйле ҡоролмалар өсөн яуап биргән.

== Архитектураһы ==
[[Файл:Blue Mosque Courtyard Dusk Wikimedia Commons.jpg|thumb|left|Мәсеттең эске бинаһы күренеше]]
[[Файл:Blaue moschee 6minarette.jpg|thumb|left|{{center|Мәсет манаралары}}]]
&lt;!--  
Архитектура мечети сочетает в себе два стиля — классический османский и византийский. По легенде, султан приказал построить стандартное количество (4) золотых (алтын) минарета, но архитектор что-то напутал и построил шесть (алты) минаретов. Строительство мечети длилось семь лет и было завершено в 1616 году, за год до смерти султана. Для строительства мечети был использован камень и мрамор. Название «Голубая мечеть» она получила благодаря огромному количеству (более 20 тыс.) белых и голубых [[Изникская керамика|изникских керамических]] изразцов ручной работы, которые использовались в декорациях интерьера. Керамика доставлялась из изникских фабрик, которые славились своим качеством. Ахмед I приказал фабрикам присылать в Стамбул самые красивые экземпляры, и запретил вывоз продукции на другие строительства, вследствие чего дела фабрики пришли в упадок. Центральный зал размером 53 х 51 метр накрыт куполом диаметром 23,5 метра и высотой 43 метра. Купол и полукупола украшены надписями — сурами из Корана и изречениями пророка Мухаммеда, которые были искусно выполнены Сейидом Касымом Губари из [[Диярбакыр]]а. Купол опирается на четыре огромные колонны, диаметром по 5 метров. В узорах мечети преобладают растительные мотивы — традиционные тюльпаны, лилии, гвоздики и розы, а также орнаменты различных цветов на белом фоне. Кроме того, было подсчитано, что для узоров керамических плиток было использовано более 50 вариаций изображения тюльпанов. Пол мечети выложен коврами. Внутри мечеть хорошо освещена — свет падает из 260 окон. Первоначально стёкла, использованные для окон, были привезены из Венеции, но позднее были заменены.

Одним из поразительных элементов мечети является [[михраб]] — молитвенная ниша, которая вырезана из цельного куска мрамора. На нём установлен чёрный камень, привезённый из Мекки. Рядом с михрабом находится [[минбар]] — место имама для чтения проповедей. 

С западной части мечети есть особенный вход, над которым висит цепь. Этим входом мог пользоваться султан, въезжая во двор мечети на лошади. Цепь была специально низко повешена для того, чтобы султан каждый раз наклонялся, что символизировало ничтожность султана по сравнению с Аллахом.

Мечеть строилась в составе огромного архитектурного комплекса, в который вошли: [[медресе]], [[больница]], благотворительные заведения, кухни, [[караван-сарай]]. В XIX столетии больница и [[караван-сарай]] были разрушены.

Четыре минарета мечети имеют по три балкона и два минарета по два балкона. Первоначально балконов было 14 в соответствии с количеством османских султанов — предшественников [[Ахмед I|Ахмеда I]], включая его самого. Позднее прибавилось ещё два балкона, так как к султанам причислили сыновей [[Ахмед I|Ахмеда I]]. Рядом с мечетью находится [[мавзолей]], в котором похоронен сам [[Ахмед I]].

Двор Голубой мечети имеет такой же размер, как и сама мечеть. Стены двора украшены аркадами.

Когда строительство Голубой мечети было завершено, оказалось, что величайшая святыня исламского мира — мечеть [[Масджид аль-Харам]] в [[Мекка|Мекке]] теперь сравнялась по количеству минаретов (их было 6) с Мечетью Султана Ахмета, это было признано [[святотатство]]м и было принято решение пристроить к мечети аль-Харам ещё один минарет, чтобы она вновь превзошла все существующие сооружения.
[[Файл:Blue mosque interior panorama.jpg|thumb|center|800px|&lt;center&gt;Внутренний вид мечети; сзади — [[михраб]], на правой стороне у колонны — султанская ложа.&lt;/center&gt;]]
--&gt;
== Галерея ==
&lt;!-- 
&lt;gallery class=&quot;center&quot;&gt;
Blue Mosque.ogv|Короткий ролик, показывающий детали Голубой мечети
Blue mosque Istanbul 2007 Roof.jpg|Центральный купол с тремя экседрами
Blue Mosque 2017.jpg|Голубая мечеть на закате
Blue mosque2.jpg|Вид от площади Султанахмет, недалеко от мечети Айя-София
Sultan Ahmed Mosque 01.JPG|Аркадный двор с одним из входных ворот
Blekitny Meczet RB3.jpg|Молящиеся внутри
Blue Mosque 03 2010.jpg|Голубые плитки
DSC04728 Istanbul - La Moschea Blu - Foto G. Dall'Orto 29-5-2006.jpg|Ворота во двор
BlueMosqueCourtyard.jpg|Вид на внутренний двор
Blue Mosque Interior 2009.JPG|Молитвенная область
Blue Mosque Ceiling Blue Tiles.JPG|Главный купол и его голубые плитки
Blue Mosque Courtyard Arcades Wikimedia Commons.JPG|Аркады во внутреннем дворе
Blue Mosque Interior 2 Wikimedia Commons.JPG|Голубая мечеть
Blue Mosque 2.jpg|Голубая мечеть
Minaret of blue mosque.JPG|Один из минаретов Голубой мечети
Sultan Ahmed Mosque - Istanbul, 2014.10.23 (29).JPG|Молитва
&lt;/gallery&gt;
--&gt;
== Һылтанмалар ==
* [http://www.adriyatik.com/cms/index.php?id=104&amp;L= күк мәсете]
* [http://turkey-info.ru/stambul/ahmediyecamii.html Мечеть Ахмедие] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070514044308/http://turkey-info.ru/stambul/ahmediyecamii.html |date=2007-05-14 }}
* [http://www.islamisemya.com/kultura/kultura/arkhitektura/4123-pochemu-golubaya-mechet-tak-nazyvaetsya Почему Голубая мечеть так называется?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131001111748/http://www.islamisemya.com/kultura/kultura/arkhitektura/4123-pochemu-golubaya-mechet-tak-nazyvaetsya |date=2013-10-01 }}
* [http://wikimapia.org/#y=41005447&amp;x=28976430&amp;z=18&amp;l=0&amp;m=a Голубая мечеть на WikiMAPIA]
* [http://maps.yandex.ru/?text=T%C3%BCrkiye%2C%20%C4%B0stanbul%2C%20Emin%C3%B6n%C3%BC%2C%20Sultanahmet%2C%20Sultanahmet%20Camii%20%C4%B0%C3%A7%20Yollar%C4%B1&amp;sll=28.976893%2C41.005808&amp;ll=28.983162%2C41.003780&amp;spn=0.117416%2C0.024969&amp;z=13&amp;l=map%2Cstv%2Csta&amp;ol=stv&amp;oll=28.97632153%2C41.00571971&amp;ost=dir%3A130.98954875521136%2C4.523351014190709~spn%3A90%2C53.93142886574028 Вид на Голубую мечеть] на сервисе Яндекс. Панорамы.

{{Истанбул мәсеттәре}}
{{Mosque-stub}}
{{Тышҡы һылтанмалар}}

[[Категория:1616 йылда барлыҡҡа килгәндәр]]</text>
      <sha1>n8ej34b52rym64o0ka8w72qiz0rhned</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Грузия административ бүленеше</title>
    <ns>14</ns>
    <id>99291</id>
    <revision>
      <id>1146935</id>
      <parentid>574700</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T18:03:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>178.70.234.131</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="380" xml:space="preserve">{{Commonscat|Provinces in Georgia}}

[[Категория:Азия илдәренең административ бүленеше]]
[[Категория:Европа илдәренең административ бүленеше]]
[[Категория:Грузия географияһы]]
[[Категория:Илдәр буйынса административ бүленеш]]</text>
      <sha1>7qengzoe55kh1o562jkmbl0fvqf3y3s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Грузия географияһы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>99292</id>
    <revision>
      <id>1146933</id>
      <parentid>574701</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T18:01:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>178.70.234.131</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="291" xml:space="preserve">{{Commonscat|Geography of Georgia}}

[[Категория:Илдәр буйынса география]]
[[Категория:Азия географияһы]]
[[Категория:Илдәр буйынса Европа географияһы]]
[[Категория:Грузия|Геогр]]</text>
      <sha1>dngfmo67d34mvbtny1os4a1ki1p0xwx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Әрмәнстан географияһы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>100293</id>
    <revision>
      <id>1146934</id>
      <parentid>580421</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T18:01:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>178.70.234.131</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="309" xml:space="preserve">{{Commonscat|Geography of Armenia}}

[[Категория:Әрмәнстан|географияһы]]
[[Категория:Азия географияһы]]
[[Категория:Илдәр буйынса Европа географияһы]]
[[Категория:Илдәр буйынса география]]</text>
      <sha1>nuna5yivu9xf0mrhftawdun0azwsizo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Абхазия</title>
    <ns>14</ns>
    <id>105018</id>
    <revision>
      <id>1146932</id>
      <parentid>745587</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T17:59:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>178.70.234.131</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="206" xml:space="preserve">{{commonscat|Abkhazia}}
{{catmain}}

[[Категория:Өлөшләтә танылған дәүләттәр]]
[[Категория:Азия илдәре]]
[[Категория:Европа илдәре]]</text>
      <sha1>f8rijc2l85309rwzl7lnse6flea01gv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Липовец районының тәбиғи-ҡурсаулыҡ фонды</title>
    <ns>14</ns>
    <id>114455</id>
    <revision>
      <id>1146965</id>
      <parentid>647220</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T22:51:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="170" xml:space="preserve">[[Категория:Виницца өлкәһе районындағы тәбиғи-ҡурсаулыҡ фонды|Л]]
[[Категория:Липовец районы]]</text>
      <sha1>88x2dkimkev9j6sa3be0gro4zzci26d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Радик Геннадий улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>128286</id>
    <revision>
      <id>1147008</id>
      <parentid>759481</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:07:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5886" xml:space="preserve">{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипов Радик Геннадий улы '''([[12 февраль]] [[1960]]) — балет артисы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы ([[1983]]). [[Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы]] лауреаты ([[1988]]).

Бала саҡтан һирәк осрай торған ритм тойғоһо, һығылмалылыҡ, музыкаға һәләте, артистлығы менән айырылып тора. 1979 йылда А. Я. Ваганова исемендәге Ленинград хореография училищеһын (хәҙер Урыҫ балеты академияһы) уңышлы тамамлай (педагогы — Анатолий Гисневич). Уҡыған сағында уҡ Радик Зарипов П. И. Чайковскийҙың «Щелкунчик» балетында Принц ролен башҡара.
 
Ижади тормошон 1979 йылда [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]]нда башлай. Балетта бейеүсе эшендә ул тулы мәғәнәһендә үҙенең тәбиғәттән бирелгән һәләттәрен һәм үҙенсәлеген, хислелеген, экспрессияһын һәм бейеү техникаһының юғары кимәлен күрһәтә алды.

Радик Зарипов күп кенә партияларын [[Леонора Ҡыуатова]] менән бейей — улар 1970—1980 йылдарҙа башҡорт балетының иң сағыу бейеүселәре булалар, яҙмыш ҡушыуы буйынса Башҡорт опера һәм балет театры сәхнәһендә классик һәм заманса репертуарҙың иң ҡатмарлы, виртуоз партияларын башҡарҙылар&lt;ref&gt;http://www.bashculture.ru/archives/133&lt;/ref&gt;.

[[1988 йыл]]дан — Ленинград Кесе опера һәм балет театрында солист (хәҙер — М. П. Мусоргский исемендәге Санкт-Петербург академия опера һәм балет театры).

[[1989 йыл]]дан алып — американ һәм немец балетмейстер-реформаторы Джон Ноймайер труппаһында [[Германия]]ла (Гамбург ҡалаһы) балет солисы. Сезон тамамланған була, труппаға ҡабул итеү туҡтатылғанға ҡарамаҫтан, артист ҡарауға өлгәшә һәм труппаға ҡабул ителә. Солист булараҡ ул 8 йыл дауамында труппала бейей. Хәҙер Ноймайер труппаһында педагог-репетитор булып хеҙмәт итә. Радик Зариповҡа күренекле балетмейстер менән эшләү рухи планда бик күп бирә, уның тормошон, сәнғәткә һәм заманса хореографияға ҡарашын бик ныҡ үҙгәртә&lt;ref&gt;http://www.bashculture.ru/archives/133&lt;/ref&gt;.
 
Башҡорт дәүләт опера һәм балет театрындағы төп партиялары: Принц («Щелкунчик», дебют; С. М. Киров исемендәге Ленинград опера һәм балет театры, 1978), Зигрфрид («Аҡҡош күле», — «Лебединое озеро», икеһе лә П. И. Чайковский), Базиль («Дон Кихот», Л. Ф. Минкус), Альберт («Жизель», А. Адан), Йомағол («Сыңрау торна») һәм башҡалар&lt;ref&gt;{{БЭ|/index.php/component/content/article/8-statya/5446-zaripov-radik-gennadij-uly|ЗАРИПОВ Радик Геннадий улы}}&lt;/ref&gt;.
  
Аҡъегет партияһын («Ай тотолған төндә») тәүге башҡарыуысы.

Р. Зариповтың концерт репертуарында Р. Дригоның «Арлекинада», Б. В. Асафьевтың «Париж ялҡыны» («Пламя Парижа», Э. Хельстед һәм Х. С. Пауллиҙың «Дженацанола сәскәләр байрамы», С. В. Рахманинов музыкаһына «Элегия» балеттарынан па-де-де-лар). СССР-ҙың Ҙур Театры, Кремль һарайы, «Рәсәй» концерт залы һәм Союздар йортоноң залы (барыһы ла — [[Мәскәү]]) сәхнәләрендә бейей. [[СССР]] һәм 12 сит ил буйлап гастролдәрҙә була.
== Наградалары һәм исемдәре ==
*[[Башҡортостан|БАССР]]-ҙың атҡаҙанған артисы ([[1983]])
*[[Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы]] лауреаты ([[1988]])—[[1986]]-[[1987 йыл]]дарҙағы концерт-башҡарыу эшмәкәрлеге өсөн.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

= Һылтанмалар =
* {{БЭ|/index.php/component/content/article/8-statya/5446-zaripov-radik-gennadij-uly|ЗАРИПОВ Радик Геннадий улы}}
* [http://www.bashinform.ru/news/699727-on-sdelal-tanets-smyslom-svoey-zhizni-k-55-letiyu-artista-baleta-radika-zaripova Он сделал танец смыслом своей жизни].
* [http://www.bashculture.ru/archives/133 Леонора Куватова и Радик Зарипов].</text>
      <sha1>kepn77m8x0uzxapkr5beoitaavm9cbc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Әзербайжан мәмерйәләре</title>
    <ns>14</ns>
    <id>128580</id>
    <revision>
      <id>1146936</id>
      <parentid>760563</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T18:04:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>178.70.234.131</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="506" xml:space="preserve">{{Commonscat|Caves in Azerbaijan}}
{{Catmain}}

[[Категория:Азия мәмерйәләре|Әзербайжан]]
[[Категория:Европа мәмерйәләре|Әзербайжан]]
[[Категория:Әзербайжан мәмерйәләре]]
[[Категория:Әзербайжандың иҫтәлекле урындары]]
[[Категория:Илдәр буйынса мәмерйәләр|Әзербайжан]]
[[Категория:Әзербайжан рельефы]]</text>
      <sha1>7csremc4y3ua3xlkegsksep6zyy3jnv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Әбүзәр Ғариф улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>128895</id>
    <revision>
      <id>1147015</id>
      <parentid>1103673</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:10:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8654" xml:space="preserve">{{ФШ|Зарипов}}
{{Персона
|имя              = Зарипов Әбүзәр Ғариф улы
|изображение          = 
|размер           = 150 px
|описание         = 
|имя при рождении = 
|род деятельности = нефтяник, шағир, публицист
|дата рождения    = 1.01.1938
|место рождения   = [[Башҡорт АССР-ы]] {{МР|Йәрмәкәй районы}} [[Йәрмәкәй]] ауылы
|гражданство      = {{USSR}} → {{RUS}}
|религия          =
|дата смерти      = 11.02.2005
|место смерти     = [[Октябрьский]] ҡалаһы
|отец             =
|мать             =
|дети             =
|награды и премии = Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған рационализаторы ([[1966]]), [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған нефтсеһе ([[1994]]).
|сайт             =
}}

'''Зарипов Әбүзәр Ғариф улы''' ([[1 ғинуар]] [[1938 йыл]] — [[11 февраль]] [[2005 йыл]]) — нефтсе-ғалим, шағир һәм публицист. Техник фәндәре кандидаты ([[1978]]), профессор, [[Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы]] ағзаһы ([[2004]]). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған рационализаторы (1966). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған нефтсеһе (1994). [[Йәрмәкәй районы]] ның почётлы гражданы.

== Биографияһы ==
Әбүзәр Ғариф улы Зарипов 1938 йылдың 1 ғинуарында Башҡорт АССР-ының Йәрмәкәй районы [[Йәрмәкәй]] ауылында тыуған.
Бала һәм үҫмер сағы ауыр һуғыш һәм һуғыштан һуңғы йылдарға тура килә. [[1945 йыл]]да мәктәпте көмөш миҙал менән тамамлай. [[Өфө дәүләт нефть техник университеты|Өфө нефть институты]]на уҡырға инә һәм [[1959 йыл]]да уны тамамлай.

[[1963 йыл]]дан «Октябрьскнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығында (НГДУ) ҡоролма (установка) начальнигы, цехтың өлкән инженеры булып эшләй. Рационализаторлыҡ тәҡдимдәр яһай, уларҙы производствоға индерәләр. [[1978 йыл]]да Әбүзәр Зарипов техник фәндәре буйынса кандидатлыҡ диссертацияһын яҡлай.
[[1983 йыл]]дан — ВНИИКАнефтегаздың [[Октябрьский]] филиалы директоры, уның етәкселеге аҫтында филиал Ғилми- тикшеренеү институтына әүерелә.

[[1987 йыл]]дан — Әбүзәр Зарипов Өфө нефть институтының разведка һәм эшкәртеү кафедраһы доценты (Октябрьский ҡалаһындағы филиалы). 1988—1989 йылдарҙа «Экология» ғилми-техник үҙәген һәм [[Ыҡ]] йылғаһын Ҡотҡарыу комитетын ойоштора. 1993 йылда филиалдың директоры итеп тәғәйенләнә, был вазифала 4 йыл эшләй. Ул 200-ҙән ашыу ғилми мәҡәлә авторы, 40-ҙан ашыу фәнни асыштар яһай, уның эштәре бөтә илгә тарала&lt;ref name=&quot;ermekeevo.bashkortostan.ru&quot;&gt;https://ermekeevo.bashkortostan.ru/about/honorary/293073/&lt;/ref&gt;.

Әбүзәр Ғариф улы 2005 йылдың 11 февралендә Октябрьский ҡалаһында вафат була&lt;ref&gt;http://ermekeevsky-raion.ru/zaripov-abuzar-garifovich/&lt;/ref&gt;.

== Ижады ==
Ғилми, публицистик һәм йәмғиәт эшмәкәрлеге менән бер рәттән Әбүзәр Зарипов бик ныҡ әҙәби ижадҡа ла ынтыла. Шиғырҙар шәлкеме республика һәм район матбуғатында 1960-сы йылдарҙан күренә башлай. Аҙаҡҡы 10 йыл эсендә бер-бер артлы татар һәм рус телендә 16 шиғырҙар, поэмалар, публицистик әҫәрҙәрe йыйынтыҡтары нәшер ителә: «Ете йыр» (1989), «Үҙ еремдә — үҙ йырҙарым» (1991), «Һуңлап килгән яҙ» (1994), «Тормош тулҡындары» (1997), «Өмөт» (2000), «Минең экологик михнәттәрем» (1999) һәм башҡалар&lt;ref name=&quot;ermekeevo.bashkortostan.ru&quot;/&gt;. рус телендә «У судеб нет вариантов» («Яҙмыштарҙан уҙмыштар юҡ») исемле роман-трилогия өҫтөндә эшләй ине.

=== Китаптары ===
* Ғүмер тулҡындары: шиғырҙар, йырҙар / Ә.Зǝрипов. — Ҡаҙан: К.Якуп исемендəге Полиграфкомбинат, 1997. — 170 б.
* Йылдар юлларҙай йүгерә…: шиғырҙар, йырҙар, поэмалар / Ә.Зǝрипов. — Туймазы: «Туймазы мәғлүмәт — нəшриәт үҙәге», 2002. — 225 б.
* Мои экологические мытарства: документальная публицистическая повесть / А.Зарипов. — Октябрьский: МУП «ТИИЦ», 2002. — 165 с.
* Не замутим воды родимой: статьи, интервью, высказывания и мысли / А.Зарипов. — Октябрьский: Туймазы ҡала типографияһы, 1995. — 104 б.
* Өмөт: шиғырҙар, йырҙар / Ә.Зǝрипов. — Октябрьский: Туймазы ҡала типографияһы, 1998. −192 б.
* Седьмой: стихи // Озарение души: литературный альманах на татарском и русском языках /А.Зарипов / Под ред. Шарафисламова М. Д. — Уфа: Издательско-полиграфический комплекс, 1999. — С. 20-21.
* Һуңлап килгəн яҙ: шиғырҙар / Ә.Зǝрипов. — Туймазы: Издательство «ТГТ», 1994.-143 б.
* Үҙ еремдә үҙ йырым / Ә.Зǝрипов. — Туймазы: Туймазы ҡала типографияһы, 1987. — 18 б.
* Ышаныс: шиғырҙар, йырҙар һəм поэмалар / Ә.Зǝрипов. — Октябрьский: Октябрьская гор. типография Мининформпечати РБ, 1999. — 168 б.
&lt;ref&gt;http://www.xn--b1afaaa2amvl.com/2012-03-24-11-32-12/225-1938-2005 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160818110617/http://xn--b1afaaa2amvl.com/2012-03-24-11-32-12/225-1938-2005 |date=2016-08-18 }} Литературная карта района&lt;/ref&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* Писатели земли башкирской. Справочник / (сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина). Переработанное и дополненное второе издание. — Уфа: Китап, 2015. — 672 с. ISBN 978-5-295-06338-1{{ref-ru}}{{V|29|12|2017}}
* Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: [[Байымов Роберт Нурмөхәмәт улы|Р. Н. Баимов]], Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с.{{ref-ru}}{{V|29|12|2017}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.xn--b1afaaa2amvl.com/2012-03-24-11-32-12/225-1938-2005 ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160818110617/http://xn--b1afaaa2amvl.com/2012-03-24-11-32-12/225-1938-2005 |date=2016-08-18 }} Литературная карта района.
* [https://ermekeevo.bashkortostan.ru/about/honorary/293073/] Зарипов Абузар Гарифович.
* [http://ermekeevsky-raion.ru/zaripov-abuzar-garifovich/] Ермекеевский район.</text>
      <sha1>5hendsnt127l6809i8o022njbj6fc4j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Корбут Ольга Валентиновна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>129814</id>
    <revision>
      <id>1146969</id>
      <parentid>1069133</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T00:13:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>131</id>
      </contributor>
      <comment>Вики-Һаҡлағыстың [[:commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] ҡатнашыусыһы &quot;Madame_Tussauds_London_00813_Nevit.jpg&quot; рәсеме урынына [[Рәсем:Olga_Korbut_at_Madame_Tussauds_London.jpg|Olga_Korbut_at_Madame_Tussauds_London.jpg]] рәсеме күсерҙе. Ҡатнашыус</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12810" xml:space="preserve">{{Ук}} 
'''О́льга Валенти́новна Ко́рбут''' ([[16 май]] [[1955 йыл]], Гродно, [[Белорус ССР-ы]], [[СССР]]) — [[Совет Социалистик Республикалар Союзы|совет]] гимнасы, дүрт тапҡыр олимпия чемпионы, СССР-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1972). Ҡораллы Көстәр өсөн сығыш яһай. Ренальд Кнышта шөғөлләнә&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://grodno-best.info/nasledie/lyudi/trener-olimpijskih-chempionok-renald-ivanovich-knysh.html|title=Тренер олимпийских чемпионок: Ренальд Иванович Кныш|publisher=grodno-best.info|lang=ru-RU|accessdate=2017-07-18}}{{Недоступная ссылка|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;. Уҡытыусы тренер специальносы буйынса Гродно дәүләт педагогия институтын тамамлай (1977)&lt;ref name=&quot;guardian&quot;&gt;{{cite web|last=Doyle|first=Paul|title=50 stunning Olympic moments No47: Olga Korbut redefines gymnastics|date=6 July 2012|publisher=[[The Guardian]]|url=http://www.guardian.co.uk/sport/blog/2012/jul/06/50-stunning-olympic-moments-olga-korbut}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Из БОЭ|title=Корбут Ольга Валентиновна}}&lt;/ref&gt;.

== Спорт биографияһы ==
[[Файл:Olga Korbut at Madame Tussauds London.jpg|мини|Лондонда мадам Тюссо музейында Ольга Корбуттың балауыҙ һыны]]
Ольга Корбут 1963 йылда икенсе класта уҡыған сағында Ярослав Иванович Королдең гимнастика түңәрәгенә килә. 1965 йылда 10 йәшендә Ренальд Кныштың төркөмөнә эләгә. Тәүге ҙур уңышҡа 1970 йылда өлгәшә — таянып һикереүҙә СССР чемпионы була һәм СССР йыйылма командаһына индерелә. Ҡатын-ҡыҙҙар араһында бүрәнәлә сальто эшләй алған тәүге гимнаст.

Спорт гимнастикаһы тарихына [[Турищева Людмила Ивановна|Людмила Турищева]] менән Ольга Корбуттың бер-береһенә ҡаршы тороу тарихы ингән. Турищева иҫке академик гимнастика мәктәбен кәүҙәләндерә, ә Корбут спорттағы яңы ағымды сағылдыра: дыуамал элементтар, атлетизм һәм йәшлек. 1972 йылда Мюнхен Олимпиадаһында Корбут новаторҙарса гимнастика элементтарын күрһәтә һәм тамашасы һөйөүен яулай. Ләкин абсолют беренселек өсөн ҡаты алышта Турищеванан еңелә&lt;ref&gt;[http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=353735 «Нашу гимнастику губит увлечение трюкачеством»]&lt;/ref&gt;. Абсолют беренселектә үҙенең яратҡан снаряды булған бүрәнәлә сығыш яһағанда ул етди хата ебәрә һәм һөҙөмтәлә хатта призёрҙар иҫәбенә лә инмәй&lt;ref name=&quot;Ref1&quot;&gt;[https://books.google.kz/books?id=mYBtMajLAaAC&amp;pg=RA1-PA333 Sports around the World: History, Culture, and Practice by John Nauright / p333] {{Тикшерелгән|25|12|2015}}(Тикшерелгән 25 декабрь 2015)&lt;/ref&gt;.

1976 йылда Ольга Монреалдәге Уйындарҙа СССР йыйылма командаһында була, команда составында алтын һәм бүрәнәлә көмөш награда яулай.

1991 йылдан [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ]]-та йәшәй&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Olga Korbut, Now A Fearful Mother, Is Enlisting Aid For Chernobyl Victims|first=Jere|last=Longman|url=http://articles.philly.com/1991-04-24/news/25777834_1_leonid-bortkevich-olga-korbut-foundation-chernobyl-victims|date=24 April 1991|accessdate=23 July 2013}}&lt;/ref&gt;, Америка гражданлығына эйә&lt;ref&gt;[http://novosti24.by/sport/olga-korbut-hotya-ya-imeyu-amerikanskoe-grazhdanstvo-dusha-u-menya-vse-ravno-ostalas-belorusskoy.html Ольга Корбут: «Хотя я имею американское гражданство, душа у меня всё равно осталась белорусской»]&lt;/ref&gt;.

== Шәхси тормошо ==
1972 йылғы Олимпиаданан һуң Ольга Корбут эфир йондоҙона әүерелә һәм 1973 йылда [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ]]-ҡа гастролгә саҡырыла. Гастролдәр ҙур триумф менән үтә, һәм Америкала спорт гимнастикаһының абруйы ҡапыл күтәрелеүҙе уның менән бәйләйҙәр. 1974 йылда биографияһы мотивтары буйынса «Чудо с косичками» тигән нәфис фильм төшөрөлә, унда спорт күнегеүҙәрен үҙе башҡара (төп ролдә — Ирина Мазуркевич).

Спорт карьераһын Ольга Монреалдә үткән Олимпиаданан һуң тамамлай. 1977 йылда Гродно университетының тарих факультеты дипломын ала. 1978 йылда «[[Песняры]]» төркөмөнөң солисы билдәле йырсы Леонид Борткевичҡа кейәүгә сыға. Уның менән 22 йыл йәшәй, Ричард исемле ул үҫтерәләр. 2000 йылда айырылышалар&lt;ref name=&quot;CNN&quot;&gt;{{Cite web|title=Olga Korbut: 'The Sparrow from Minsk' who changed gymnastics|url=http://edition.cnn.com/2012/08/06/sport/olympics-olga-korbut-gymnastics-munich-anniversary|last=Tennent|first=Callum|publisher=CNN|date=6 August 2012|accessdate=22 July 2013}}&lt;/ref&gt;.

2017 йылда биш олимпия миҙалын һәм спорт еңеүҙәре менән ҡайһы бер әйберҙәрен аукционға һатыуға сығара&lt;ref&gt;[https://www.sb.by/articles/olga-korbut-vystavila-na-auktsion-svoi-olimpiyskie-medali.html Беларусь сегодня: Ольга Корбут выставила на аукцион свои Олимпийские медали]&lt;/ref&gt;, улар өсөн 183 мең доллар ала&lt;ref&gt;[https://sport.mail.ru/news/gymnastics/28900918/ Гимнастка Корбут выручила 180 тысяч долларов за проданные олимпийские медали] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170228075319/https://sport.mail.ru/news/gymnastics/28900918/ |date=2017-02-28 }}&lt;/ref&gt;. The Daily Telegraph хәбәр итеүенсә, Корбуттың миҙалдарын һәм шәхси әйберҙәрен һатыуы финанс ауырлыҡтары һәм шәхси тормошондағы проблемалар менән бәйле&lt;ref name=&quot;dt1&quot;&gt;[http://www.telegraph.co.uk/gymnastics/2017/02/28/olga-korbut-sells-olympic-medals-won-munich-1972-games/ Olga Korbut sells Olympic medals she won at Munich 1972 Games]&lt;/ref&gt;, әммә Корбут үҙе миҙалдарҙы һатыуы тураһындағы хәбәрҙе инҡар итә&lt;ref&gt;[https://sport.tut.by/news/gymnastics/533523.html?utm_source=sport.tut.by&amp;utm_medium=bottom_news&amp;utm_campaign=recirculation Легендарная белорусская гимнастка возмутилась публикациями о продаже ее олимпийских медалей] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170917171344/https://sport.tut.by/news/gymnastics/533523.html?utm_source=sport.tut.by&amp;utm_medium=bottom_news&amp;utm_campaign=recirculation |date=2017-09-17 }}&lt;/ref&gt;.

== «Корбут тоҡаны» ==
Ольга Корбут беренсе булып «Корбут тоҡаны» тигән уникаль элементты башҡара&lt;ref&gt;[http://www.olympic.org/Assets/MediaPlayer/Photos/1972/09/02/3301271%2010/3301271_10_HD.jpg «Петля Корбут» — фото на официальном сайте olimpic.org]&lt;/ref&gt;. Гимнаст төрлө бейеклектәге брустарҙың бейегенә менеп баҫа ла өҫкө брусҡа йәбешеп фляк яһай. Элемент уның тарафынан Мюнхендағы Олимпиадала брустағы күнегеүҙәр барышында башҡарыла.

Һуңынан элементты гимнаст Елена Мухина камиллаштыра — уға винт өҫтәй. Әлеге ваҡытта «Корбут тоҡаны» рәсми ярыштарҙа башҡарылмай, сөнки ҡағиҙәләр менән тыйыла (ҡатын-ҡыҙ гимнастарға өҫкө брусҡа аяҡ менән менеп баҫырға ярамай)&lt;ref&gt;[http://www.olympic.ru/news/news-russia/main/16-maia-v-istorii-sporta/ 16 мая в истории спорта — НОК РФ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171224191602/http://www.olympic.ru/news/news-russia/main/16-maia-v-istorii-sporta/ |date=2017-12-24 }}&lt;/ref&gt;.

== Ҡаҙаныштары ==
[[Файл:Olga_Korbut_on_a_Stamp_of_Azerbaijan_386.jpg|мини|Әзербайджан почта маркаһында Ольга Корбут фотоһы, 1996 йыл]]
* 4 тапҡыр Олимпия чемпионы:
** 1972 йыл — команда беренселегендә, бүрәнә һәм ирекле күнегеүҙәр
** 1976 йыл — команда беренселегендә
* Ике тапҡыр Олимпия уйындары вице-чемпионы (1972 — брус, 1976 — бүрәнә)
* Таянып һикереүҙә 1974 йылғы донъя чемпионы
* 1970 һәм 1974 йылдарҙа команда беренселегендә донъя чемпионы
* 1975 йылда СССР халыҡтары спартакиадаһы еңеүсеһе һәм СССР-ҙың абсолют чемпионы, күп тапҡырҙар СССР чемпионы 
* 1973 йылда абсолют беренселектә Европа чемпионатының көмөш миҙал менән бүләкләнеүсеһе.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Һылтанмалар ==
{{Внешнее изображение|align=right|video1=[https://www.youtube.com/watch?v=5Wr8DozlEGA выступление О.Корбут на Олимпиаде-72]}}
* [http://slovari.incd.info/content-id-29506.html Энциклопедический словарь] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929190916/http://slovari.incd.info/content-id-29506.html |date=2007-09-29 }}
* [http://www.olgakorbut.com/ Официальный сайт]
* [https://twitter.com/OlgaKorbut1 Корбут, Ольга Валентиновна] на сайте ''Twitter''
* [https://www.youtube.com/watch?v=f-yQonuVVRU Петля Корбут в исполнении немецкой гимнастки Steffi Kraker (0:06-0:09)]
* [https://www.youtube.com/watch?v=NZYPcdj_wn4 Петля Корбут в исполнении самой Корбут на олимпиаде 1972 года в Мюнхене]

[[Категория:СССР-ҙың атҡаҙанған спорт мастерҙары]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Халыҡтар Дуҫлығы ордены кавалерҙары]]
[[Категория:СССР-ҙан Олимпия чемпиондары]]
[[Категория:Спорт гимнастикаһы буйынса Олимпия чемпиондары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:16 майҙа тыуғандар]]
[[Категория:1955 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса спортсылар]]
[[Категория:Спорт гимнастикаһы буйынса Европа чемпиондары]]
[[Категория:Спорт гимнастикаһы буйынса донъя чемпиондары]]
[[Категория:Рәсәйҙән АҠШ-ҡа иммиграциялағандар]]
[[Категория:Почта маркаларында шәхестәр]]</text>
      <sha1>jlhkmkvfqdxchljfe3xf7vch1ikuzko</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Зиннур Зариф улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>140849</id>
    <revision>
      <id>1147006</id>
      <parentid>936067</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:04:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6909" xml:space="preserve">{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипов Зиннур Зариф улы''' ([[10 март]] [[1915 йыл]] — [[11 июль]] [[1997 йыл]]) — [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан яугир, уҡсылар дивизияһы артиллерия полкының орудие командиры, старшина. 1945 йылдан [[Дүртөйлө районы]]ның «Ҡыҙыл Бүләк» колхозы рәйесе, рәйес урынбаҫары, ферма мөдире. [[Дан ордены]]ның тулы кавалеры. [[Башҡорт АССР-ы]]ның 3-сө саҡырылыш [[БАССР Юғары Советы|Юғары Советы]] депутаты.

== Биографияһы ==
Зиннур Зариф улы Зарипов 1915 йылдың 10 мартында Өфө губернаһы Бөрө өйәҙе&lt;ref&gt;Хәҙер [[Башҡортостан Республикаһы]]ның Дүртөйлө районы&lt;/ref&gt; [[Түбәнге Әлкәш]] ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуа.

4 класс тамамлай. Дүртөйлө районының «Ҡыҙыл Бүләк» колхозында бригадир булып эшләй.

[[1936]]—[[1938 йыл]]дарҙа [[Ҡыҙыл Армия]] сафында хеҙмәт итә, артиллерист-төҙәүсе була. Тыуған ауылына ҡайтҡас, «Ҡыҙыл Бүләк» колхозы рәйесе итеп һайлана.

[[1941 йыл]]дың авгусында Башҡорт АССР-ының Дүртөйлө район хәрби комиссариаты тарафынан ҡабат Ҡыҙыл Армия сафына саҡырыла. Шул ваҡыттан алып Бөйөк Ватан һуғышы алыштарында ҡатнаша. Калинин, Степной, 1-се һәм 4-се Украина фронттарында һуғыша. 623-сө артиллерия полкы сафында [[Мәскәү]]ҙән [[Берлин]]ғаса яу юлы үтә. Мәргән артиллерист тип һанала. [[1942 йыл]]дан ВКП(б)/КПСС ағзаһы.

Старшина З. З. Зарипов [[1945 йыл]]да демобилизациялана. Тыуған төйәгенә ҡайтҡас, «Ҡыҙыл Бүләк» колхозында рәйес, рәйес урынбаҫары, ферма мөдире була.

127-се Ҡарамалы-Ғөбәй һайлау округы буйынса 3-сө саҡырылыш [[БАССР Юғары Советы]] депутаты итеп һайлана.

1997 йылдың 11 июлендә вафат була. Башҡортостандың Дүртөйлө районы Исмаил ауылында ерләнә&lt;ref&gt;{{Warheroes|id=4219}}}&lt;/ref&gt;.

== Ҡаһарманлығы ==
623-сө артиллерия полкының 3-сө орудие командиры (183-сө уҡсылар дивизияһы, 38-се армия, 1-се Украина фронты) сержант З. З. Зарипов [[1944 йыл]]дың 19-20 мартында [[Винница]] ҡалаһы — [[Украина]]ның [[Винница өлкәһе]] өлкә үҙәге өсөн барған һуғышта ҡорал расчетына командалыҡ итеп дошмандың ете ут нөктәһен һәм бик күп һалдатын юҡ итә.

Һуғыштарҙа күрһәткән ҡаһарманлығы һәм батырлығы өсөн сержант Зарипов Зиннур 3ариф улы 1944 йылдың 29 апрелендә 3-сө дәрәжә Дан ордены менән бүләкләнә (№ 41845).

1944 йылдың 25-27 июлендә Украинаның боронғо ҡалаһы [[Львов]] — [[Львов өлкәһе]]нең өлкә үҙәге өсөн алышта сержант Зиннур Зарипов үҙенең расчеты менән дошмандың биш орудиеһын, ике минометын, дүрт дзотын, һигеҙ күҙәтеү пунктын ҡыйрата, күп дошманды юҡ итә.

1944 йылдың 21 октябрендә күрһәткән ҡаһарманлығы һәм батырлығы өсөн сержант Зарипов Зиннур 3ариф улы 2-се дәрәжә Дан ордены менән бүләкләнә (№ 9796).

[[1945 йыл]]дың 12-13 февралендә 623-артиллерия полкы 3-сө батареяһының орудие командиры (183-сө уҡсылар дивизияһы, 38-се армия, 4-се Украина фронты) сержант З. З. Зарипов [[Польша]]ның Струмень ҡалаһы эргәһендә дошмандың танкы һәм пехота контрһөжүмен кире ҡаҡҡанда дошман орудиеһын сафтан сығара. Орудие менән командалыҡ итеп ул өс көн буйына ул дошман ҡыҫымын тотоп тора, егерменән ашыу фашист һалдатын һәм офицерын юҡ итә.

[1945 йылдың [[29 июнь|29 июнендә]] СССР Юғары Советы Президиумы Указына ярашлы, немец-фашист илбаҫарҙары менән алышта командованиеның заданиеларын өлгөлө үтәгәне өсөн сержант 3арипов Зиннур Зариф улы 1-се дәрәжә Дан ордены менән бүләкләнеп (№ 1744), Дан орденының тулы кавалеры була.

== Наградалары ==
* 1-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены;
* 1-се, 2-се һәм 3-сө дәрәжә Дан ордены;
* Миҙалдар.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* http://www.liveinternet.ru/users/kakula/post155433783/

== Әҙәбиәт ==
* Несокрушимые. Уфа, 1985.
* Славные сыны Башкирии. Уфа.


[[Категория:3-сө саҡырылыш Башҡорт АССР-ы Юғары Советы депутаттары]]
[[Категория:1-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Дан ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышы артиллеристары]]
[[Категория:Дан орденының тулы кавалерҙары]]
[[Категория:Дан орденының тулы кавалерҙары (Башҡортостан)]]
[[Категория:Колхоз рәйестәре]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]</text>
      <sha1>mwpxogstvvtmnqxp7p5u10o6z3jrjdl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фәйзуллина Гәүһәр Садиҡ ҡыҙы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>142483</id>
    <revision>
      <id>1147028</id>
      <parentid>892945</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:23:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5519" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}
'''Фәйзуллина Гәүһәр Садиҡ ҡыҙы''' ([[10 июнь]] [[1924 йыл]] — [[6 апрель]] [[1987 йыл]]) — [[ауыл хужалығы]] алдынғыһы. 1954—1979 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Ҡыҙыл Октябрь» колхозы һауынсыһы. РСФСР-ҙың 7‑се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. [[Башҡорт АССР-ы]]ның иң яҡшы һауынсыһы (1963). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966).

== Биографияһы ==
Гәүһәр Садиҡ ҡыҙы Фәйзуллина 1924 йылдың 10 июнендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның {{ТУ|Йылайыр кантоны|Йылайыр кантонында}}&lt;ref&gt;Хәҙер [[Башҡортостан Республикаһы]]ның  Баймаҡ районы&lt;/ref&gt; [[Үрге Иҙрис]] ауылында тыуған. Тулы булмаған урта белемле.

1941 йылда Баймаҡ районының «Беренсе май» колхозында эшләй башлай. 1942—1953 йылдарҙа Баймаҡ районының эзбиз карьерында забойсы, 1953—1955 йылдарҙа — Түбә руднигында урман ҡырҡыусы булып эшләй. 1955 йылдан — ошо уҡ районда «Ҡыҙыл Октябрь» колхозында һауынсы. 

Гәүһәр Фәйзуллина һауынсы булып эшләү осоронда миллиондан ашыу килограмм һөт һауа. Үҙенең юғары һауымлы төркөмөн йәш һауынсыларға тапшырып, тәүгә быҙаулаған һыйырҙар төркөмөн йыя һәм тағы ла юғары һауымға өлгәшә. Уның төркөмөндәге һыйырҙарҙан уртаса һауым 1962 йылда 2895 килограмм, 1963 йылда — 3085 килограмм, 1964 йылда — 3102 килограмм, 1965 йылда — 3179 килограмм тәшкил итә. 1966 йылда үҙенә беркетелгән 22 баш һыйырҙың һәр береһенән 3057-шәр килограмм һөт ала, шул уҡ ваҡытта бер центнер продукцияның үҙҡиммәте пландағы менән сағыштырғанда 1 һум 90 тингә кәметелә.

Өлкән һауынсы булараҡ, һөт етештереү һәм эшкәртеү фермаһы менән уңышлы етәкселек итә, тиҫтәләрсә һауынсыға үҙ оҫталығы серҙәрен өйрәтә. Йыл һайын ферма һөт һауыуҙы арттыра. Ул етәкләгән һауынсылар бригадаһы «Коммунистик хеҙмәт бригадаһы» исемен яулай, ферма Баймаҡ районының алдынғы тәжрибә мәктәбенә әйләнә. Һигеҙ һауынсынан торған бригада, 1962—1965 йылдарҙа 158 һыйырҙан, план буйынса 3200 центнер урынына йыл һайын 4120-шәр центнер һөт һауа. Әгәр 1962 йылда һәр һыйырҙан һауым 2365 килограмм тәшкил итһә, 1965 йылға, йыллыҡ план 2100 килограмм булғанда, һәр һыйырҙан һауым 2456 килограмға етә.

1966 йылдың 22 мартында  малсылыҡты үҫтереүҙә, һөт әҙерләү һәм етештереүҙе арттырыуҙа өлгәшкән ҙур уңыштары өсөн СССР Юғары Советы Президиумы Указы менән Г. С. Фәйзуллинаға «Социалистик Хеҙмәт Геройы» исеме бирелә.

[[1979 йыл]]да пенсияға киткәнсе Гәүһәр Фәйзуллина Баймаҡ районының Октябрҙең 50 йыллығы исемендәге колхозда ферма мөдире, һауынсы булып эшләй. 

1987 йылдың 6 апрелендә үҙе йәшәгән Үрге Иҙрис ауылында вафат була.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966)
* Ике [[Ленин ордены]] (1966, 1973)

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Герои труда/ Справочник о Героях Социалистического Труда и кавалерах ордена Трудовой Славы трех степеней из Башкортостана./ сост. Р. А. Валишин [и др.]. — Уфа : Китап, 2011. — 432 с. : ил. — ISBN 978-5-295-05228-6.

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/13646-f-jzullina-g-r-sadi-y-y}} {{V|8|06|2019}}
* http://forums-su.com/viewtopic.php?f=114&amp;t=18773&amp;start=20

[[Категория:Социалистик Хеҙмәт Геройҙары]]
[[Категория:Башҡортостан малсылары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:РСФСР Юғары Советы депутаттары]]</text>
      <sha1>psw55ymqfg7tvjv8s1ho01ao6ft0c7z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фәйзуллин Нәзиф Солтан улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144548</id>
    <revision>
      <id>1147023</id>
      <parentid>1058738</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:21:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4878" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}
'''Фәйзуллин Нәзиф Солтан улы''' ([[14 ғинуар]] [[1960 йыл]]) — инженер-механик, хужалыҡ һәм йәмәғәт эшмәкәре. 2004—2019 йылдарҙа «Белорет май-сыр һәм консерва комбинаты» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәт директоры. [[Белорет районы|Белорет район Советы]] депутаты. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның аҙыҡ‑түлек индустрияһының атҡаҙанған хеҙмәткәре. 

== Биографияһы ==
Нәзиф Солтан улы Фәйзуллин 1960 йылдың 14 ғинуарында [[Башҡорт АССР-ы]]ның Белорет районы [[Аҙналы (Башҡортостан)|Аҙналы]] ауылында тыуған.

1967 йылда тыуған ауылындағы башланғыс мәктәптә беренсе синыфына бара, артабанғы уҡыуын күрше [[Сермән]] ауылындағы урта һәм [[Белорет]] ҡалаһындағы интернат-мәктәптә дауам итә һәм урта белем тураһындағы танытманы 1977 йылда Сермән мәктәбендә ала.

Ошо уҡ йылда Башҡортостан ауыл хужалығы институтының ауыл хужалығын механизациялау һәм электрләштереү факультетына уҡырға инә һәм уны 1982 йылда уңышлы тамамлай.

Үҙаллы хеҙмәт эшмәкәрлеген йүнәлтмә буйынса [[Смоленск өлкәһе]]нең Починок районындағы Стодолище ҡала тибындағы ҡасабаһында урынлашҡан «Сельхозтехника» бүлексәһендә инженер-технолог булып башлай. 1984—1985 йылдарҙа шул уҡ өлкәнең Вязьма районы «Сельхозтехника» бүлексәһендә инженер-технолог була. 1986—1989 йылдарҙа шунда уҡ тимер юлын хеҙмәтләндергән 30-сы механикалаштырылған колоннала участка механигы вазифаһын башҡара.

1989 йылда йәш белгес тыуған яҡтарына әйләнеп ҡайта һәм ике йыл Белорет районының [[Сермән ауыл Советы]] биләмәләрендә урынлашҡан Калинин исемендәге колхозда баш энергетик булып эшләй.

1991 йылда Нәзиф Фәйзуллин халыҡ депутаттарының [[Әзекәй ауыл Советы]] башҡарма комитеты рәйесе итеп һайлана, 1992 йылдан 1996 йылғаса ауыл хакимиәте башлығы була.

1996—1998 йылдарҙа — Белорет районы һәм ҡалаһының хакимиәт башлығы урынбаҫары — Белорет районы ауыл хужалығы һәм аҙыҡ-түлек идаралығы начальнигы, артабан ауыл хужалығы продукцияһын етештереү һәм һатыу буйынса шәхси эшҡыуар.

2004 йылда Фәйзуллин Нәзиф Солтан улы «Белорет май-сыр һәм консерва комбинаты» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәт директоры итеп тәғәйенләнә һәм 2019 йылғаса шул вазифала эшләй.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [http://bashgazet.ru/sosialnie-zadaci/27542-beloretty-mayy-la-oroto-la-tmle.html «Башҡортостан» гәзите » Социаль мәсьәлә » Белореттың майы ла, ҡорото ла тәмле. 2017, 29 август]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{V|8|12|2018}}
* [http://patriotrusrb.ru/node/477 Назиф Файзуллин: Мы должны вкладывать деньги в экономику России, а не других стран. Политическая партия Патриоты России. Башкортостанское региональное отделение]{{ref-ru}}

[[Категория:Башҡорт дәүләт аграр университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Башҡортостан Республикаһы аҙыҡ‑түлек индустрияһының атҡаҙанған хеҙмәткәрҙәре]]</text>
      <sha1>j97qte1aw6p6dd4n2zkuqgmthy7f4f9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сокчхо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>146095</id>
    <revision>
      <id>1146920</id>
      <parentid>1057374</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T15:14:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ox1997cow</username>
        <id>35472</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галереяһы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11288" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Сокчхо''' (кор.&lt;span lang=&quot;ko&quot; style=&quot;font-size: 110%; font-style: normal; line-height: 0;&quot;&gt;속초시[[Хангыль|&lt;sup&gt;?&lt;/sup&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;span&gt;, &lt;/span&gt;&lt;span lang=&quot;ko&quot; style=&quot;font-size: 110%; font-style: normal; line-height: 0;&quot;&gt;束草市[[Ханча|&lt;sup&gt;?&lt;/sup&gt;]]&lt;/span&gt;, Sokcho-si) — [[Көньяҡ Корея]]ның Канвондо  провинцияһындағы ҡала.  Илдең төньяҡ-көнсығыш өлөшөндә Көнсығыш диңгеҙе яры буйында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Ҡала эсендәге боронғо ултыраҡтар [[бронза быуаты]]на ҡарай. Борон хәҙерге Сокчхо биләмәһе Корея дәүләте Когурьёға ҡараған, ә [[:ru:VI век|VI]] быуатта Силла дәүләте  контроле аҫтына күскән.  757 йылғы административ реформаларҙан һуң бында Иннёнхён (Иннён районы) административ берәмек барлыҡҡа килә.  1221 йылда ([[Корё]] династияһы) биләмә Янджа  составына инә.

Сокчхо тураһында  [[1760 йыл]]да телгә алына —  Чосон дәүләте картаһына индерелгән була.

[[1945 йыл]]дың [[24 август|24 авгус]]ынан алып  [[1951 йыл]]дың  [[8 ғинуар]]ына тиклем Сокчхо   [[Корея Халыҡ-Демократик Республикаһы|төньяҡ коммунистик хөкүмәт]] хакимлығы аҫтында була, унан һуң көньяҡ корея ғәскәрҙәре тарафынан яулап алына.

Сокчхоға [[1963 йыл]]да ҡала статусы бирелә&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://sokcho.gangwon.kr/hb/eng/sub01_04|title=История Сокчхо.|lang=en|accessdate=2009-12-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/686T4TBny|archivedate=2012-06-02}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/686T4TBny?url=http://sokcho.gangwon.kr/hb/eng/sub01_04 |date=2012-06-01 }}&lt;/ref&gt;.

== Географияһы ==
Сокчхо  [[Япон диңгеҙе]] ярында Демилитаризациялы зонанан көньяҡҡа ҡарай  62 километр алыҫлыҡта урынлашҡан һәм Сораксан милли паркына ҡапҡалар булып тора. Сокчхоны [[Приморье крайы]] менән тоташтырыусы паром кисеүе бар.

Сокчхо климаты Кореяның континенталь өлөшөнән бер аҙ айырыла. Ҡала көнбайыштан тауҙар менән уратып алынған һәм диңгеҙ буйында ята, шуға күрә климаты океан йоғонтоһо аҫтына эләгә. Йыллыҡ уртаса температура — 11,8&amp;nbsp;°C, уртаса йыллыҡ яуым — төшөм күләме  1300 мм. Елдең уртаса тиҙлеге — 3,1 м/с&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://sokcho.gangwon.kr/hb/eng/sub01_02|title=География Сокчхо.|lang=en|accessdate=2009-12-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091225175840/http://sokcho.gangwon.kr/hb/eng/sub01_02#|archivedate=2009-12-25}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/686T5ZC20?url=http://sokcho.gangwon.kr/hb/eng/sub01_02 |date=2012-06-01 }}&lt;/ref&gt;.

== Халҡы ==
''Йылдар буйынса халыҡ һаны динамикаһы:''
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:90%; width:60%; border:0; text-align:center; line-height:120%;&quot;
! style=&quot;background:#f5f5f5; width:6%; color:#000;&quot; |1970
! style=&quot;background:#f5f5f5; width:6%; color:#000;&quot; |1975
! style=&quot;background:#f5f5f5; width:6%; color:#000;&quot; |1980
! style=&quot;background:#f5f5f5; width:6%; color:#000;&quot; |1985
! style=&quot;background:#f5f5f5; width:6%; color:#000;&quot; |1990
! style=&quot;background:#f5f5f5; width:6%; color:#000;&quot; |1995
! style=&quot;background:#f5f5f5; width:6%; color:#000;&quot; |2000
! style=&quot;background:#f5f5f5; width:6%; color:#000;&quot; |2005
! style=&quot;background:#f5f5f5; width:6%; color:#000;&quot; |2010
|- style=&quot;color:#000; background:#d1e8ff;&quot;
|024 73
|351 71
|759 65
|430 69
|758 73
|979 81
|880 87
|706 84
|80 505
|}

== Административ бүленеше ==
{| class=&quot;standard sortable&quot; border=&quot;1&quot;
!Исеме
![[Хангыль]]
!Майҙаны, км²
!Халыҡ, кеше
|-
|Йоннандон
|영랑동
|7,60
|6217
|-
|Кедон
|교동
|0,75
|13 066
|-
|Кымходон
|금호동
|1,43
|7976
|-
|Нохактон
|노학동
|22,29
|412 23
|-
|Тонмендон
|동명동
|0,78
|4360
|-
|Тэпходон
|대포동
|65,89
|3933
|-
|Чояндон
|조양동
|5,62
|915 20
|-
|Чхонходон
|청호동
|0,94
|4720
|}

== Иҡтисады ==
Бюджетын барлыҡҡа килтереүсе тармаҡ булып  туризм тора. Пляждар  һәм йәнәшәләге билдәле Сораксан тауҙары һыҙаты ҡалаға Көньяҡ Кореянан да, шулай уҡ сит илдәрҙән дә күп туристарҙы йәлеп итә.

[[2003 йыл]]да ҡала бюджеты 160,700 вон  миллиард тәшкил (яҡынса 150 миллион [[АҠШ доллары|доллар]])&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://sokcho.gangwon.kr/hb/eng/sub01_01|title=Экономика Сокчхо.|lang=en|accessdate=2009-12-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/686TCghLQ|archivedate=2012-06-02}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/686TCghLQ?url=http://sokcho.gangwon.kr/hb/eng/sub01_01 |date=2012-06-01 }}&lt;/ref&gt; иткән.

== Туризмы һәм иҫтәлекле урындары ==
Тарихи:

* Будда  Синхынса  монастыры [[1750 йыл]]да төҙөлгән. Илдә  иң ҙур будда ғибәҙәтханаһы һанала. 
* Силли дәүләте дәүерендәге өс ҡатлы  Хянсонсаджи пагодаһы (VIII быуат) бар.

Тәбиғи:

* Сораксан милли паркы. Сораксан тауындағы милли парктан тыш боронғо ҡомартҡылар һәм күп һанлы туристик маршруттар бар. 
* Бирён һәм  Товансон  шарлауыҡтары.
* Чхоксан ҡайнар сығанаҡтары. Хәҙер был сығанаҡтар урынында ҙур  спа-курорт урынлашҡан.
* Йонгаранхо күле — күл  1140 км² майҙанды тәшкил итә.  Яр буйында күп ресторан һәм ҡунаҡханалар урынлашҡан&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://sokchotour.com/english/sightseeing/total_sightseeing.htm|title=Достопримечательности Сокчхо.|lang=en|accessdate=2009-12-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/686TDc0Km|archivedate=2012-06-02}}&lt;/ref&gt;.

Фестивалдәр:

* Корея халыҡ сәнғәте фестивале. Йыл һайын  сентябрь аҙағында — октябрь башында  3 көн дауамында  үтә. 
* Сораксан тауында ҡар бөртөктәре  фестивале.
* Таңды ҡаршылауҙың яңы йыл байрамы   (Сокчхола   географик урынлашыуы арҡаһында ҡояш  Кореяның башҡа төбәктәренә ҡарағанда иртәрәк ҡалҡа)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://sokchotour.com/english/|title=Туризм в Сокчхо.|lang=en|accessdate=2009-12-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/686TEqPq1|archivedate=2012-06-02}}&lt;/ref&gt;.

== Символдары ==
Илдәге бөтә ҡалалар һәм өйәҙҙәр кеүек  үк Сокчхоның да үҙенең бер нисә символы бар&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://sokcho.gangwon.kr/hb/eng/sub01_03|title=Символы Сокчхо.|accessdate=2009-12-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/686TFfUjv|archivedate=2012-06-02}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/686TFfUjv?url=http://sokcho.gangwon.kr/hb/eng/sub01_03 |date=2012-06-01 }}&lt;/ref&gt;:

* Сәскә: [[хризантема]] — ҡала халҡының байлығын һәм именлеген символлаштыра.
* Ағас: гингко — өҙлөкһөҙ үҫеште символлаштыра.
* Ҡоштар: [[күгәрсен]] —  ҡала халҡы араһында дуҫлыҡ һәм тыныслыҡты символлаштыра.

== Туғандаш ҡалалар ==
Сокчхоның бер нисә туғандаш ҡалаһы бар&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://sokcho.gangwon.kr/hb/eng/sub01_05|title=Города-побратимы Сокчхо.|lang=en|accessdate=2009-12-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/686TGoG2f|archivedate=2012-06-02}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/686TGoG2f?url=http://sokcho.gangwon.kr/hb/eng/sub01_05 |date=2012-06-01 }}&lt;/ref&gt;:

* {{Флаг США}} Грешь (Орегон штаты), [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ]] — [[1985 йыл|1985]].
* {{Флаг Тайваня}} Тайдун өйәҙе (провинция Тайвань), Тайвань — [[1992 йыл|1992]].
* {{Флаг Японии}} Енагой (Тоттори префектураһы), [[Япония]] — [[1995 йыл|1995]].
* {{Флаг Японии}} Нюдзэн (Тояма префектураһы), [[Япония]] — [[1996 йыл|1996]].
* {{Флаг Японии}} Сакаиминато (Тоттори префектураһы), [[Япония]] — [[2000 йыл|2000]].

== Галереяһы ==
&lt;gallery class=&quot;center&quot;&gt;
Файл:Korea-Seorak Mountains behind Sokcho-01.jpg|Сораксан тауы
Файл:Korea-Sokcho-Expo Tower-01.jpg| Сокчхо үҙәге
Файл:Korea-Sokcho-Sinsuro Bridge-01.jpg|Чхончхохо күле аша күпер
&lt;/gallery&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

* Города Южной Кореи

== Иҫкәрмәләр ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== Һылтанмалар ==

* [http://sokcho.gangwon.kr/foreign/rus/html/main.html Официальный сайт города] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060826212825/http://sokcho.gangwon.kr/foreign/rus/html/main.html |date=2006-08-26 }}{{ref-ru}}
* [http://wiki.galbijim.com/Sokcho Страница города в вики-энциклопедии Galbijim]{{ref-en}}
* [http://russian.tour2korea.com/03Sightseeing/DestinationsByRegions/depth02.asp?konum=1&amp;kosm=m3_1&amp;Address=15741&amp;Address2=14366 Достопримечательности города] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061217233646/http://russian.tour2korea.com/03Sightseeing/DestinationsByRegions/Depth02.asp?Address=15741&amp;Address2=14366&amp;konum=1&amp;kosm=m3_1 |date=2006-12-17 }}

[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Алфавит буйынса тораҡ пункттары]]
[[Категория:Көньяҡ Корея ҡалалары]]</text>
      <sha1>rgcz63zn0w3v47ru53lriusszgvq7du</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Монгол империяһы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>154904</id>
    <revision>
      <id>1146984</id>
      <parentid>1143611</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T05:46:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>131</id>
      </contributor>
      <comment>Вики-Һаҡлағыстың [[:commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] ҡатнашыусыһы &quot;Legnica.JPG&quot; рәсеме урынына [[Рәсем:Battle_of_Legnica1241-From_Legend_of_Saint_Hedwig.jpg|Battle_of_Legnica1241-From_Legend_of_Saint_Hedwig.jpg]] рәсеме күсерҙе. Ҡатнашыусы я</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68250" xml:space="preserve">{{Ук}}
[[Файл:Mongol_Empire_c.1207.png|мини|1207 йылдар тирәһендә Монгол империяһы]]
'''Монго́л импе́рияһы''' ({{Lang-mn|Монголын эзэнт гүрэн|ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠨ &lt;br&gt;ᠡᠵᠡᠨᠲᠦ &lt;br&gt;ᠭᠦᠷᠦᠨ}}; Монгол улс?, ᠶᠡᠺᠡ ᠮᠣᠨᠭᠣᠯ ᠤᠯᠤᠰ?, ''Yeke Mongɣol ulus?'' — «Бөйөк Монгол дәүләте») — [[Сыңғыҙхан]] һәм уның [[Сыңғыҙиҙар|вариҫтарының]] яулап алыуы һөҙөмтәһендә [[XIII быуат]]та барлыҡҡа килгән һәм донъя тарихында Көнсығыш Европанан [[Япон диңгеҙе]]нә һәм [[Бөйөк Новгород|Новгородтан]] [[Көньяҡ-Көнсығыш Азия|Көньяҡ-көнсығыш Азияға]] тиклем башҡа дәүләттәр менән иң ҙур сиктәш территорияһы булған (яҡынса {{Num|24|млн км²}} йәки {{Num|33|млн км²}} тирәһе) дәүләт; Ҡараҡорум — был дәүләттең баш ҡалаһы

Дәүләттең сәскә атҡан осоронда Монгол империяһы [[Үҙәк Азия|Урта Азия,]] [[Себер|Көньяҡ Себер]], Көнсығыш Европа, [[Яҡын Көнсығыш]], [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|Ҡытай]] һәм Тибеттың уғата ҙур биләмәләрен үҙ эсенә алған була. [[XIII быуат]]тың икенсе яртыһында империяның олоҫтарға бүленеше башлана, уларҙың башында [[сыңғыҙиҙар]] тора. [[Юань (династия)|Юань]] империяһы, [[Алтын Урҙа|Жүси улусы (Алтын Урҙа)]], Хулагуидтар дәүләте һәм Сығатай улусы — Бөйөк Монголияның иң эре ярсыҡтары. 1271 йылда Юань императоры титулын индергән һәм баш ҡалаһын Ханбалыҡҡа күсергән бөйөк хан [[Хубилай]] бөтә улустарҙы ла үҙенең ҡул аҫтына алыуға дәғүә итә. [[XIV быуат]] башына, ғәмәлдә бойондороҡһоҙ дәүләттәр федерацияһы булараҡ, империяның формаль берлеге тергеҙелә.

[[XIV быуат]]тың һуңғы сирегендә Монгол империяһы юҡҡа сыға.

== Алдағы тарихы ==

== Дәүләттең аяҡҡа баҫыуы ==
Татарҙар һәм кәрәйеттәрҙе еңгәндән һуң [[Сыңғыҙхан|Темуджин]] үҙ халҡын тәртипкә килтерә — ғәскәргә туплай башлай. 1203—1204 йылдарҙың ҡышында Монгол дәүләтенә нигеҙ һалған бер нисә реформа әҙерләнә.

* Иң мөһим реформа меңдәргә, йөҙҙөргә һәм унлыҡтарға бүленгән армияны үҙгәртеп ҡороуға ҡағыла. Шулай итеп, идара итеү һәм тәртип камиллаштырыла, ә иң мөһиме — ғәскәрҙе ойоштороуҙа ҡулланылған ырыу принцибы бөтөрөлә. Хәҙер хеҙмәт буйынса үҫеш, ырыу аристократияһына яҡынлыҡ менән түгел, ә шәхси һәләтлектәр һәм ханға тоғролоҡ менән билдәләнә.
* Темучин Ван-хандың һаҡланмаған ставкаһын бер ниндәй ҡаршылыҡһыҙ баҫып алыуға өлгәшелгән күптән түгелге һуғыштан һабаҡ ала. Хандың шәхси гвардияһы кеүегерәк махсус кешиктендар корпусы булдырыла, ул ике өлөшкә бүленә: тургаудтарға— көндөҙгө һаҡ, һәм кебтеулдарға — төнгө һаҡ (ярашлы рәүештә 70 һәм 80 кеше).
* Бынан тыш, мең иң яҡшы яугирҙән — баһадирҙарҙан элиталы бүлексә ойошторола, был почетлы исемде улар һуғыштағы яҡшы хеҙмәте өсөн ала.

1205 йылдың көҙөндә наймандарҙы һәм меркиттарҙы тар-мар итеү һәм Джамуханы язалау оҙаҡ барған дала һуғышына сик ҡуя. Хәҙер бөйөк даланың көнсығыш өлөшөндә Темучиндың дошмандары юҡ, монголдар донъя тарихы аренаһында үҙҙәрен күрһәтергә әҙер.

1206 йылдың мартында Онон йылғаһы башынан алыҫ булмаған урында ҡоролтай йыйыла, унда Темучин Сыңғыҙхан титулы менән бөйөк хан итеп һайлана. Бөйөк монгол дәүләтен булдырыу иғлан ителә. Бүлгеләнеү принцибы армияға ҡарата ғына түгел, ә бөтә халыҡҡа ҡарата ҡулланыла. Хәҙер инде күпме яугир бирә алыуына ҡарап, халыҡ һаны ла ярашлы рәүештә мең, йөҙ һәм унлыҡ тип атала. ''«„Коко Дефтер-Бичик“ Зәңгәр исемлегенә яҙһындар, аҙаҡ төрлө телдөрге хеҙмәтселәрҙе өлөштәргә бүлеп, китаптарға, исемлектәргә теркәһендәр»''&lt;ref&gt;{{Мәҡәлә|заглавие=Монгольский обыденный изборник. § 203|ответственный=Пер. [[Козин, Сергей Андреевич|С. А. Козина]]|ссылка=http://www.vostlit.info/Texts/rus10/Sokr_skaz/text3.phtml?id=4415|издание=Сокровенное сказание|место=М.-Л.|год=1941}}&lt;/ref&gt;. Дәүләт ҡоролошо тулыһынса төп маҡсатҡа — һуғышҡа буйһона.

Туранан-тура армиялағы яңылыҡтарға килгәндә иһә, унда уғата ҙур ғәскәри берәмек — төмән (ун мең) барлыҡҡа килә. Хандың шәхси гвардияһы төмән ҙурлығына тиклем арта, уға мең баһадир ҡушыла. Ябай кешиктең рангы буйынса хәрби подразделениеның, меңлектең теләһә ниндәй командирынан юғарыраҡ була.

=== Цзинь менән һуғыш ===
Монгол дәүләтенең төп тышҡы сәйәси маҡсаты — [[Цзинь (1115—1234)|Цзинь]] империяһы менән һуғыш. Был һуғыш монголдар өсөн изге һуғыш булып иҫәпләнә. Монгол йәмғиәте күҙлегенән ҡарағанда, һуғыш — бик күп ҡәбиләләштәренең һәләк булыуы, бигерәк тә Амбагай хандың хурлыҡлы үлеме өсөн ҡон ҡайтарыу акты булып тора. Сыңғыҙхандың теләген дә иҫәпкә алырға кәрәк: ул уның атаһы Еҙегәй баһадирҙың үлемендә ғәйепле союздаштарынан үс алырға теләй. Бынан тыш Монгол дәүләтенең бөйөк ханы яһаҡ түләүсе һәм чжурчжэндәрҙең вассалы хәлендә булыуынан да ғәрләнә. Цзинь менән конфликт тыуырҙан алда бик етди хәрби һәм дипломатик әҙерлек алып барыла. Был конфликтҡа цзиндарға ярҙам ҡулы һуҙғандай союздаштарының ҡыҫылыуын юҡҡа сығарыу маҡсатында хәрби походтар ойошторола.

1207 йылда төньяҡ сиккә Сыңғыҙхандың өлкән улы Джучи һәм Субиҙай командалығындағы ике төмән йүнәлтелә. Урман һәм дала сигендә күсмә тормошта йәшәгән ойраттар үҙ иректәре менән монголдарға буйһона һәм хатта уларға юл күрһәтеүселәрҙе бирә. Күп кенә урманда йәшәгән ҡәбиләләр ҙә, шул иҫәптән бүрәттар менән барғоттар уларҙың артынан эйәрә. Минусин соҡоро районында йәшәгән Йәнәсәй ҡырғыҙҙары ла монголдарға ҡаршы торорға батырсылыҡ итмәй&lt;ref name=&quot;СС239&quot;&gt;{{Мәҡәлә|заглавие=Монгольский обыденный изборник. § 239|ответственный=Пер. [[Козин, Сергей Андреевич|С. А. Козина]]|ссылка=http://www.vostlit.info/Texts/rus10/Sokr_skaz/text4.phtml?id=4416|издание=Сокровенное сказание|место=М.-Л.|год=1941}}&lt;/ref&gt;. Ҡырғыҙҙарға яһаҡ түләп торған күп кенә себер ҡәбиләләре лә бөйөк ханға буйһона. Бик күп халыҡты бер ниндәй һуғышһыҙ буйһондарған, дәүләттең төньяҡ сиген нығытҡан Джучи атаһының биләмәһенә ҡайта. ''«Сыңғыҙхан улына шулай ти: „Улдарымдың иң өлкәне һин. Йорттан сығып өлгөрмәнең, бер ниндәй юғалтыуҙарһыҙ Урман халыҡтарын буйһондороп ҡайтып индең. Уларҙы мин һиңә бүләк итәм“».''

Урман халыҡтарын яулағандан һуң Субиҙай башында Туҡтабәктең улдары торған меркеттәр һәм Көслөк етәкселегендәге наймандарҙың ҡалдыҡтары көс туплаған көнбайыш сиккә ебәрелә. 1208 йыл башында Иртыш үҙәнендә башланған һуғышта монголдар дошмандарын ҡырып һала. Меркет батшалары көнбайышҡа ҡыпсаҡтарға ҡаса , ә Көслөк — көньяҡта, ҡара-киҙән Джулхуның гурханында (ҡәбиләләр берләшмәһендә) урын таба.

Монгол дәүләте көньяҡтан танғоттарҙың Көнбайыш Ся (Си Ся) батшалығы менән сиктәш була. 1205 йылда Еләй Ахай командалығында танғот батшалығына беренсе поход яһала. 1207 йылда эре монгол армияһы тағы ла танғоттарға баҫып инә. Бик күп мал тартып алына, әммә походтың төп маҡсаты — көньяҡ күршеләрҙе буйһондороу ғәмәлгә ашмай. Монголдар бер генә крепосты ла яулай алмай. Шуға күрә ике йыл буйы яңы походҡа әҙерләнәләр, был юлы Сыңғыҙхан яҡшыраҡ әҙерләнә. Улар Урахай ҡалаһын баҫып ала Һәм Имән крепосын ҡамап тора. Яланда үткән ике яуҙа монголдар, тангуттарҙы еңеп, уларҙың баш ҡалаһы Чжунсинды ҡамай. Тиҙҙән монголдарға сигенергә тура килә, сөнки йылғалар таша. Әммә хаким Си Ся тыныслыҡ урынлаштырыуға ризалаша һәм үҙенең ҡыҙын Сыңғыҙханға кейәүгә бирә.

1209 йылда [[Уйғырҙар|уйғыр]] идикуты (хакимы) Баурчук монгол ханына буйһоноуы тураһында иғлан итә.

Уйғырстандың баш ҡалаһында ҡара-кидан наместнигы Шукем үлтерелә, ә монголдарға, монгол ханына вассал булырға риза булыуҙарын белдереп, илселәр ебәрелә. Сыңғыҙхан ваҡиғаларҙың шулай үҫеүенән бик ҡәнәғәт була; Баурчукты ул бишенсе улы тип иғлан итә һәм уға ҡыҙын кейәүгә бирә. 1210 йылда ҡарлуҡтар ханы Арыҫлан ирекле рәүештә Сыңғыҙханды батша тип таный. Ҡарлуҡтарҙың 30 меңлек атлы ғәскәре монгол армияһы составына инә. Оҙаҡламай Арыҫлан өлгөһөнә Алмалыҡ хакимы Бузар ҙа эйәрә.

Шулай итеп, Монгол хөкүмәте Цзин империяһына ҡаршы һуғышҡа әҙерлек менән бәйле бөтә мәсьәләләрҙе лә хәл итә. Уға ҡаршы һуғыша алғандарҙы юҡҡа сығара һәм союздаштар булдыра, армияны кәрәк-яраҡ менән тәьмин итеү өсөн матди сығанаҡтар таба, өҫтәүенә армия төпләнеп йәшәгән дәүләт менән көрәшеү тәжрибәһен дә туплай&lt;ref&gt;{{Китап|автор=[[Храпачевский, Роман Петрович|Храпачевский Р. П.]]|заглавие=Военная держава Чингисхана|место=М.|издательство=[[АСТ (издательство)|АСТ]]; Люкс|год=2005|страницы=282|isbn=5-17-027916-7 ; 5-9660-0959-7}}&lt;/ref&gt;. Ә бына өс фронтҡа һуғышырға мәжбүр булған цзиндар өсөн халыҡ-ара хәл уңайлы булмай.

Шул ваҡытта император Цзинь вафат була, яңы батша итеп Ваньян Юнцзи иғлан ителә. Формаль рәүештә һаман да цзиндарҙың вассалы булып иҫәпләнгән Сыңғыҙхан яңы императорҙың тәхеткә ултырыуы тураһындағы хәбәрҙе алғанда башын эйеүҙән баш тарта. Тәүҙә яңы император монголдарға һуғыш иғлан итергә теләй, әммә тәүҙә ғәскәрҙе әҙерләргә тигән уйға килә. «Юань-ши»ҙа түбәндәгеләр яҙыла: ''«Цзинь илсеһе, ҡайтҡас бөтәһен дә һөйләй. Юнь-цзи асыуланһа ла, монгол императорының бүләктәр менән килеүен көтөп, шул мәлдә уны юҡ итергә ниәтләй. Монгол батшаһы был хаҡта белеп ҡала һәм Цзинь менән араһын өҙә»''&lt;ref&gt;{{Мәҡәлә|заглавие=Переводы из «Юань ши» (фрагменты)|автор издания=Храпачевский Р. П.|издание=Военная держава Чингисхана|место=М.|год=2005|страницы=458—459}}&lt;/ref&gt;.
[[Файл:Bataille_entre_mongols_&amp;_chinois_(1211).jpeg|мини|Монголдар һәм ҡытайҙар менән һуғыш. ''Джами ат-тәүәрих'' [[Рәшит әд-Дин|Рәшид әд-Дин]] ҡулъяҙмаларынан миниатюра]]
1211 йылдың яҙынан У-ша-пу заставаһының тирә-яғында нойон Джэбэ командалыҡ иткән отряд хәрби хәрәкәттәр алып бара. Көҙгә Сыңғыҙхандың төп көстәре килеп етә. Бер нисә эре ҡаланы баҫып алғандан һуң монголдар цзиндарҙың [[Бөйөк Ҡытай диуары|Бөйөк диуарҙан]] төньяҡҡа табан урынлашҡан биләмәләрен үҙ ҡулы аҫтына ала һәм империяның Көнбайыш баш ҡалаһын — Сицзинды (хәҙерге заманда Шаньси провинцияһында) бикләй. Көнсығыш баш ҡалаһы Цзинды тар-мар иткәндән һуң Джэбэ корпусы төп армияға барып ҡушыла. Монгол ғәскәре, Бөйөк диуар аша сығып, Ехулин тау һырты янында эре чжурчжен армияһын ҡыра. Шунан Цзюйюнгуань крепосын ала. Хәҙер инде империяның Урта баш ҡалаһы Чжундуға юл асыҡ (хәҙерге заманда [[Пекин]] территорияһында). Монголдар ҡаланың тирә-яғын талай. Әммә яҡшы итеп нығытылған баш ҡаланы ала алмаясағын аңлаған Сыңғыҙхан армияһына ваҡытлыса далаға сигенергә ҡуша.

1212 йылда монголдар тағы ла Цзинға һөжүм итә. Цзинь армияһы Цзюцзинь командалығында баш ҡаланың блокадаһын өҙөргә тырышып ҡарай, әммә еңелеүгә дусар була. Көҙөн Сыңғыҙхан Сицзинды ҡамауға ала һәм баш ҡалаға ярҙамға килгән тағы ла бер цзинь армияһын тар-мар итә. Монголдар ҡаланы штрум менән алырға тырышып ҡарай, ләкин уҡтан яраланған хан, ҡамауҙы өҙөп, сигенергә ҡарар итә.

1213 йылдың көҙөнә монголдар ғәмәлдә Хэбэй һәм Шаньдун провинцияларын, шулай уҡ көнсығышта Ляодун ярымутрауын тулыһынса баҫып ала; бер нисә тапҡыр ҡулдан ҡулға күскән Цзюйюнгуань крепосы кидан гарнизоны Джэбэ-нойонға тапшырыла. Еңелеүҙәр Цзинь империяһы хөкүмәтенең рухын һындыра: ике чжурчжень хәрби начальнигы армиялары менән бергә монголдар яғына сыға, ә хәрби начальник Хушаху императорҙы үлтерә һәм власты үҙ ҡулына ала, әммә тиҙҙән үҙе лә һәләк була. Был ваҡытҡа Мухали [[Хуанхэ]] тамағына барып етә; Һары йылғаһынан төньяҡҡа табан урынлашҡан ерҙәр монголдар ҡулында ҡала. Тик бер тиҫтәләй крепостар һәм Урта баш ҡалаға ғына әлегә еңелмәй тора.

1214 йылдың яҙында, бер нисә ай буйы Чжундуны ҡамап тотҡандан һуң, монгол полководецтары Сыңғыҙханға штурм башларға тәҡдим итә, ләкин хан чжурчжендар менән тыныслыҡ килешеүе төҙөргә ҡарар итә. Һуғыш һәм тағун эпидемияһынан йонсоған армияның арыуы менән аңлатылалыр был ҡарар. Цзиндың яңы императоры ла әлегә тыныслыҡ килешеүенә ризалашыу яҡлы була. Тыныслыҡ килешеүе буйынса Сыңғыҙхан цзинь императорының ҡыҙына өйләнә; чжурчжендар кеше, ат, алтын һәм ебәк менән бик ҙур яһаҡ түләй. Монгол армияһы, табышын тейәп,, төньяҡҡа юллана.
[[Файл:Siège_de_Beijing_(1213-1214).jpeg|мини|Чжундуны ҡамау. ''Джами әт-тәүәрих ҡулъяҙмаһынан миниатюра'']]
Дорегене Монгол дәүләтендәге тәрән сәйәси көрсөк осоро булып тарихҡа ингән дүрт йылдан ашыуыраҡ осорҙа, регент булараҡ, власты үҙ ҡулында тота. Был [[Ҡатын (хатун)|ҡатын]] кенәздәрҙең һәм нойондарҙың тоғролоғон бүләктәр менән «һатып ала». Үҙәк властың йомшаҡлығынан файҙаланып, олоҫ хакимдары һәм наместниктары баш-баштаҡланып пайцзалар бирә һәм аҡса алыу өсөн бераттар яҙа.

=== Урта Азияны яулап алыу ===
[[Цзинь (1115—1234)|Цзинь империяһының]] төп өлөшөн буйһондорғандан һуң монголдар Ҡара-кидан ханлығына ҡаршы һуғыш башлай, уларҙы еңгәндән һуң Хорезмшаһ Мөхәммәд ибн Текеш менән сик ҡуйыла. Ургенч Хорезмшаһы Төньяҡ [[Һиндостан]]дан [[Каспий диңгеҙе|Каспий]] һәм [[Арал диңгеҙе|Арал]] диңгеҙҙәренә тиклем, шулай уҡ хәҙерге [[Иран]]дан [[Ҡашғар]]ға тиклем йәйрәп ятҡан ғәйәт ҙур мосолман [[Хорезмшаһтар дәүләте]]нә идара итә. Цзинь империяһы менән һуғышҡан сағында уҡ Сыңғыҙхан хорезмшаһҡа союз килешеүе төҙөү тәҡдиме менән илселәрен ебәрә, әммә хорезмшаһ монгол вәкилдәрен язаларға ҡуша.

==== Джэбэ менән Субиҙай рейды ====
[[Файл:Mort_de_Muhammad_Hwârazmshâh.jpeg|слева|мини|Хорезмшаһ Мөхәммәдтең үлеме. ''Джами әт-тәүәрих ҡулъяҙмаһынан миниатюра'']]
Мөхәммәд Джэбэ вафатынан һуң Субиҙай алдына яңы бурыс ҡуйыла. Улар Кавказ аръяғындағы халыҡтарҙы талай, артабан монголдар, ҡыпсаҡ ханы Ҡотанды бүләк ярҙамында үҙ яғына ауҙарып, аландарҙы еңеүгә өлгәшә, тик аландарға артабан урыҫ кенәздәренән ярҙам һорарға тура килә.

Киев, Чернигов һәм [[Галиция-Волынь кенәзлеге|Галич]]тың урыҫ кенәздәре агрессияны бергәләп кире ҡағыу өсөн үҙ көстәрен берләштерә. 1223 йылдың 31 майында Калка йылғаһы буйында Субиҙай, урыҫ дружиналарының бер төптән сығыш яһамауҙары сәбәпле, урыҫ-ҡыпсаҡ ғәскәрен тар-мар итә. Киевтың бөйөк кенәзе Мстислав Романович Старый һәм Чернигов кенәзе Мстислав Святославич һәләк була, ә Галицтың үҙенең еңеүҙәре менән танылған князе Мстислав Удатный йортона буш ҡул менән ҡайта. Көнсығышҡа ҡайтып барғанында монгол ғәскәре Һамар Лукаһы районында Волга булғарҙарынан еңелә (1223 йәки 1224 йыл). Дүрт йыллыҡ походтан һуң Субиҙай ғәскәре төп монгол ғәскәренә ҡушылыу өсөн ҡайта.

== Үгеҙәйҙең ҡаҙаныштары һәм реформалары (1229—1241) ==
[[Файл:Genghis_khan_empire_at_his_death.png|мини|Сыңғыҙхандың үлгән ваҡытындағы империяһы]]
1229 йылда, [[Сыңғыҙхан]]дың үлеме буйынса ике йыллыҡ матәмдән һуң, Монгол дәүләтенең яңы ханын һайлап ҡуйыу өсөн ҡоролтай саҡырыла. Сыңғыҙхан вафатынан алда уҡ вариҫы итеп [[Үгеҙәй|Угеҙәйҙе]] күрергә теләүен белдерә, шуға ҡарамаҫтан күп кенә нойондар хан итеп Үгеҙәйҙең ҡустыһы регент Толуйҙы күрергә теләй. Толуй армияла ғәйәт ҙур популярлыҡ менән файҙалана, өҫтәүенә хаким һәм полководец сифаттарына эйә була. Әммә хан итеп Үгеҙәй иғлан ителә, «Юань ши»ға ярашлы, бында Елюй Чуцаның абруйы ҙур роль уйнай, ул Толуйҙы тәхеткә ултырыу уның өсөн иртәрәк булыуын танырға күндерә.

=== 1235 йылдағы Бөйөк ҡоролтай ===
1235 йылдың яҙында Талан-даба тигән урында, [[Цзинь (1115—1234)|Цзинь]] империяһы һәм Хорезм менән ауыр һуғыштарға йомғаҡ яһау өсөн, бөйөк ҡоролтай саҡырыла. Артабан дүрт йүнәлештә һөжүм алып барыу буйынса ҡарар ҡабул ителә. Йүнәлештәр: көнбайышта — ҡыпсаҡтар, [[болғарҙар]] һәм [[урыҫтар]]ға ҡаршы һәм көнсығышта — [[Корё]]ға ҡаршы (ҡара. '''Монголдарҙың Кореяға баҫып инеүе'''). Бынан тыш, көньяҡ Ҡытайҙың [[Сун империяһы]]на һөжүм итеү планлаштырыла, ә Яҡын Көнсығышта һуғышып йөрөгән нойон Чормағанға ярҙамға ғәскәр ебәрелә.

=== Көнбайышҡа поход ===
Көнбайышта яуланасаҡ ерҙәр [[Алтын Урҙа|Джучи]] [[Алтын Урҙа|Олоҫона]] инергә тейеш була, шуға күрә поход башында Джучиның улы [[Батый]] тора. Батуға ярҙамға көнсығыш Европа шарттарын белгән тәжрибәле Субиҙайҙы бирәләр. Батыйға, Сыңғыҙхандың вариҫы булараҡ алынған ғәскәрҙән тыш, буйһондоролған Урта Азия төркиҙәренән монгол офицерҙары командалығында яңы подразделениелар булдырыу полномочиелары бирелә. Өҫтәүенә бөтә монгол олоҫтарындағы хәрбиҙәр Батыйҙың ҡул аҫтына инә: Байдар һәм Бури, Сағатайҙың улы һәм ейәне, Сағатай олоҫо ғәскәренә командалыҡ итә, бөйөк Гуюк хан һәм Кадан улдары — Үгеҙәй олоҫо ғәскәрен; Толуй Мункэның улы — Толуй олоҫо ғәскәрен ала. Шулай итеп, көнбайышҡа поход дөйөм империя сараһына әйләнә.

1236 йылдың йәйендә монгол армияһы [[Волга]] ярына килеп туҡтай. Субиҙай [[Волга буйы Болғары|Волга буйы Булғарын]] тар-мар итә, Батый йыл буйы ҡыпсаҡ, буртас, [[Мордвалар|мордва]] һәм черкестарға ҡаршы һуғыша. 1237 йылдың декабрендә монголдар Рязань кенәзлеге сиктәрен үтеп инә. [[21 декабрь|21 декабрҙә]] Рязань яулана, Владимир ғәскәрҙәре менән һуғышҡандан һуң — [[Коломна]], артабан [[Мәскәү]] баҫып алына. 1238 йылдың 8 февралендә [[Владимир (ҡала)|Владимир]] алына, [[4 март]]та Сить йылғаһы буйындағы һуғышта бөйөк кенәз Юрий Всеволодовичтың (ошо һуғышта ул һәләк була) ҡырыла. Аҙаҡ [[Торжок]] һәм [[Тверь]] яулана, Козельск ете аҙна буйына ҡамауҙа тотола.
[[Файл:Battle of Legnica1241-From Legend of Saint Hedwig.jpg|мини|250x250пкс|Легнице эргәһендә монголдар һәм поляктар араһындағы алыш урта быуат миниатюраһында]]
1239 йылда монгол армияһының төп өлөшө түбәнге [[Дон]] районында далала тора. Мункэ — алан һәм черкестарға, Батый ҡыпсаҡтарға ҡаршы ҙур булмаған һуғыштар алып бара. Башында Ҡотан хан торған ҡырҡ меңгә яҡын ҡыпсаҡ [[Венгрия]]ға ҡаса. Мордва ерендә ихтилал баҫтырыла, [[Муром]], [[Переяслав-Хмельницкий|Переяславль]] һәм [[Чернигов]] баҫып алына. 1240 йылда монгол армияһы Рустең көньяғына һөжүм итә башлай. [[Киев]], Галич һәм Владимир-Волынский баҫып алына. Хәрби совет Ҡотан ҡыпсаҡтарын үҙенә һыйындырған Венгрияға һөжүм башларға ҡарар итә. Батый Гуюк һәм Бури менән талаша, шунан һуң улар Монголияға ҡайтып китә.

1241 йылда Байдарҙың корпусы Силезия һәм Моравияла һуғыша. [[Краков]]ты алалар, Легнице янында поляк-немец армияһы тар-мар ителә ([[9 апрель|9 апрелдә]]). Байдар [[Чехия]] аша төп көстәр менән берләшеүгә юл тота. Уның отряды богем ерҙәре ситенән бара, сөнки шунда йәшәүселәр монголдарға ныҡлы ҡаршылыҡ күрһәтә.[сығанаҡ күрһәтелмәгән 396 көн]. Шул уҡ ваҡытта Батый Венгрияны талай, бөлгөнлөккә төшөрә. Король Бела Дүртенсенең хорват-венгр армияһы Шайо йылғаһы буйында еңелә. Король Далмацичға ҡаса, Кадан отряды уны эҙәрлекләргә ебәрелә. 1242 йылда монголдар [[Загреб]]ты баҫып ала, Сплит янында [[Адриатик диңгеҙ]] ярҙарына барып етә. Шуға ҡарамаҫтан Изге Рим империяһына һөжүм итеү буйынса тырышлыҡтары юҡҡа сыға. Бер нисә отрядтың хәҙерге Германия территориянда төплөнергә тырышыуы ла уңышҡа өлгәшмәй. Шул ваҡытта монголдарҙың разведка отряды [[Вена]]ға тиклем тиерлек барып етә. Күп кенә яуҙарҙа еңелә башлауын күреп, Батый уңышһыҙ походын туҡтатырға ҡарар итә. Ул Монголиянан бөйөк Үгеҙәй хандың үлеме тураһындағы хәбәрҙе ала (1241 йылдың [[11 декабрь|11 декабре]]) һәм Төньяҡ [[Сербия|Серби]]я һәм [[Болгария]] аша далаға сигенергә ҡарар итә.

=== Монголдарҙың Анатолияны яулауы ===

== Батшалыҡтар араһындағы осор (1242—1251) ==
[[Үгеҙәй]] үлер алдынан үҙенең вариҫы итеп Ширамунды атаһа ла, хандың тол ҡатыны Дорегене һәм уның улдары тәхеткә Гуюкты ултыртырға ҡарар итә. Ул был мәлдә көнбайыш походынан ҡайтмаған була, һәм Сыңғыҙҙың ҡустыһы Тэмугэ-отчигин власты үҙ ҡулына алырға тырышып ҡарай, ләкин уңышҡа өлгәшмәй. Гуюк ҡайтҡандан һуң да оҙаҡ ҡына ваҡыт сыңғыҙи булған кенәздәрҙе ҡоролтайға йыя алмайҙар. Сыңғыҙхандың иң өлкән вариҫы Бату үҙенә ҡаршы булған Гуюкты тәхеткә ултыртыу өсөн Монголяға ҡайтырға ашыҡмай.

[[Хорасан]]ды яулап алғанда [[Мәшһәд]]та әсирлеккә төшкән Фатима Дорегенеға иң яҡын кеше була. Фатиманың кәңәше буйынса Дорегене дәүләттең юғары чиновниктары Чинкай һәм Мәхмүд Ялавачты ҡулға алырға ҡуша, ләкин улар Тангут наместнигы, Үгеҙәйҙең улы Годанда йәшеренә ала.

1246 йылдың авгусында Ҡараҡором янында Дорегене ҡоролтай йыя, һәм унда Гуюк тәхеткә ултыртыла. Ул регент осоронда бирелгән бөтә күрһәтмәләрҙе юҡҡа сығара, Абд ар-Рахманды һәм Фатиманы язалай. Чинкай менән Мәхмүд Ялавач вазифаларына ҡайтарыла. Хан уға ҡаршы булған Бату менән аңлашырға тейеш, һәм 1248 йылдың башында армия Гуюк командалығында [[Алтын Урҙа|Джучи олоҫона]] юллана. Толуй Сорхахтаниҙың тол ҡатыны тарафынан иҫкәртелгән Бату ғәскәре менән Гуюкҡа ҡаршы сыға. Әммә [[сыңғыҙиҙар]]ҙың үҙ-ара һуғышы булмай. Гуюк кинәт кенә вафат була. Хандың тол ҡатыны Огул-Гаймыш унының үлеменән һуң дәүләт регенты була.

1251 йылдың йәйендә Ҡара-Ҡоромда&lt;ref&gt;{{Китап|автор=Рашид ад-Дин.|заглавие=Сборник летописей|ссылка=http://www.vostlit.info/Texts/rus16/Rasidaddin_3/frametext7.html|год=1960|том=2|страницы=132}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Мәҡәлә|автор=[[Бартольд В. В.]]|заглавие=Туркестан в эпоху монгольского нашествия|автор издания=Бартольд В. В.|издание=Сочинения|место=М.|год=1963|том=I|страницы=559}}&lt;/ref&gt; Джучи һәм Толуид вариҫтары бөйөк хан итеп Мункэны иғлан итеү өсөн ҡоролтай йыя. Бату ҡустылары Берке менән Тука-Тимурҙы ғәскәрҙәре менән ҡоролтайға ярҙамға ебәрә. Сағатай менән Үгеҙәй вариҫтарының ҡайһы берҙәре Мункэ яғына сыға: Сагатай Хара-Хулагу һәм Үгеҙәйҙең көнбайыш походта ҡатнашыусы улы Кадан. Уларҙан тыш Сыңғыҙҙың ҡустыларының улдары Джочи-Хасара менән Хачиуна, шулай уҡ Субиҙайҙың улы, армияла уғата ҙур абруйға эйә булған Урянхатай Мункэ яҡлы була.

Ширамун яғынан ҡаршылыҡ тыуҙырырға тырышыу барып сыҡмай. Мункэ, каан, һәм Бату, ''ака'' (ырыуҙа өлкәне), тыуып ҡына килгән династия болаһын баҫа ала. Еңгәндән һуң Мункэ тикшереү һәм суд үткәрә, шунан һуң уға ҡаршы булған 77 кешене язаларға приказ бирә. Икенсе бер суд ҡарары буйынса Огул-Гаймыш уның яҡлылар менән бергә язалана&lt;ref&gt;{{Китап|автор=Рашид ад-Дин.|заглавие=Сборник летописей|ссылка=http://www.vostlit.info/Texts/rus16/Rasidaddin_3/frametext7.html|год=1960|том=2|страницы=136—139}}&lt;/ref&gt;. Уларҙан тартып алынған биләмәләр Мункэ менән Бату араһында, шулай уҡ Сыңғыҙхандың уларҙың власын таныған башҡа вариҫтары араһында бүленә.

== Экспансияның дауамы (1252—1260) ==

=== Яҡын Көнсығышҡа поход ===
[[Файл:DiezAlbumsFallOfBaghdad.jpg|справа|мини|240x240пкс|Монголдарҙың Багдадты ҡамауы, 1258]]

* 1256 — [[Хүләгү|Хулагу]]ның [[Яҡын Көнсығыш]]ҡа яулап алыу походының башланыуы.
* 1258 — монголдарҙың Багдадты баҫып алыуы; Аббасидтар династияһының ҡолауы.
* 1260 — Айн-Джалуте янындағы һуғыш, Кит-Бука-нойондың Мысыр [[мәмлүктәр]]енән еңелеүе.

Яҡын Көнсығыш походтары менән бер юлы Көньяҡ Ҡытайҙы яулап алыу башлана, әммә Мункэның үлеме (1259&amp;amp;nbsp;году) [[Сун империяһы|Сун]] дәүләтенең ҡолауын кисектереп тора.

== Тарҡалыу (1260—1269) ==
Монголдар империя дәүерендә бик күп административ проблемаларға тап булды. Донъя тарихында бик күп илдәр менән сиктәш булған ғәйәт ҙур империя була ул. Хәҙергесә атаһаҡ, көнбайыштағы [[Польша]]нан көнсығыштағы Кореяға тиклем, һәм төньяҡтағы [[Себер]]ҙән көньяҡтағы Оман ҡултығына һәм [[Вьетнам]]ға тиклем, уның территорияһы яҡынса 33 млн км&lt;math&gt;^2&lt;/math&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.hostkingdom.net/earthrul.html|title=net.net One of the Internet’s premiere addresses|accessdate=2014-07-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121011000000/http://www.hostkingdom.net/earthrul.html|archivedate=2012-10-11}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121011090918/http://www.hostkingdom.net/earthrul.html |date=2012-10-11 }}&lt;/ref&gt; ерҙе биләй, (Ерҙең дөйөм майҙанының 22 проценты) һәм Ер халҡының 1/3 өлөшө (110 миллионов кеше).
[[Файл:Meczennicy_Sandomierscy.jpg|справа|мини|216x216пкс|Польша короллегенә монголдарҙың баҫып инеүе, 1260]]
1260-сы йылдар башында империя ҙур көсөргәнеш кисерә. Мункэ хан вафатынан һуң (1259) уның ҡустылары Хубилай һәм Ариг-Буға араһында юғары власть өсөн көрәш башлана. 1260 йылдағы ҡоролтайҙа Хубилай — Кайпиндә, ә Ариг-Буға Ҡараҡорумда бөйөк хан тип иғлан ителә. Берәүҙәр, Шандула үткәрелгән ҡоролтай законлы түгел, ти, сөнки империяла монголдарҙың минорат йолаһына ярашлы бөйөк хан итеп Ариг-Буға һайланған була. Икенсе фекергә ярашлы, ике ҡоролтай ҙа закон көсөнә эйә түгел, сөнки икеһендә лә Сыңғыҙхан вариҫтарының бер өлөшө генә ҡатнаша, өҫтәүенә унда Берке һәм [[Хүләгү|Хулагу]] кеүек эре шәхестәр ҡатнашмай.

1250-се йылдар башында Үгеҙәй вариҫтарының язаларынан һуң тере ҡалған Хайду, Толуй вариҫтары, үҙ-ара һуғышып, ырыуҙарын барыбер юҡҡа сығарыр, тип, Ариг-Буға яҡлы була. Ариг-Буға Хубилайға баш һалғас, Хайду уның өлгөһөнә эйәрмәй һәм үҙ көсө менән хан тәхетенә үҙ хоҡуғын яҡларға була. Ул Алғу менән Берке араһында барған һуғыштан файҙалана. Хайду Джучи вариҫтары ярҙамында Эмиля үҙәне, Тарбагатай бассейны [[Иртыш|Ҡара Иртыш]] үҙәнен биләй, шуның менән ул Үгеҙәй олоҫоноң бер өлөшөн тергеҙә
&lt;ref&gt;{{Китап|автор=[[Грум-Гржимайло, Григорий Ефимович|Грум-Гржимайло Г. Е.]]|заглавие=Западная Монголия и Урянхайский край|место=Л.|год=1926|том=II|страницы=481}}&lt;/ref&gt;.
Алғу Хайдуға ҡаршы хәрби началниктарының береһен ебәрә, әммә уны үлтерәләр. Шунан һуң Алғу ҙур ғәскәр менән батша улдарының береһен ебәрә, был юлы Хайду еңелә. Әммә Алғуның үлеме (1266) баҫып алған биләмәләрҙә төпләнеү мөмкинлеген бирә.

== Олоҫ-ара һуғыштар ==

=== Юанды баҫып алыу ===
[[Файл:Mōko Shūrai Ekotoba Mongol Invasion Takezaki Suenaga 2 Page 5-7.jpg|мини|250x250пкс|Монгол уҡсыларының самурай Суэнагаға һөжүме]]
XIII быуат аҙағына монголдар Урта Азия, Көнсығыш Европаның байтаҡ өлөшөн, Персия, Ирак, Камбоджа, Бирма, Кореяны һәм Вьетнамдың бер өлөшөн баҫып ала. Хубилай хан 1279 йылда бөтә Ҡытайҙы үҙенең Юань империяһына ҡуша. Хубилай Юань хакимлығы дәүерен иғлан итһә лә, уны ҡулланыу сиктәренә билдәләмәгән була. Шуға күрә формаль яҡтан ҡарағанда был атама бөтә Бөйөк монгол империяһына ҡарата ҡулланыла. Аҙағыраҡ был атама тик Хубилай биләмәләренә ҡарата ғына ҡулланыла.

1281 йылда монголдар Японияға баҫып инергә ниәтләй, әммә был ниәт тормошҡа ашмай.

1294 йылда Хубилай үлгәндән һуң монголдарҙың яулап алыу дәүере тамамлана, һәм монгол армияһының еңеү маршының яңғырауы туҡтай.
[[Файл:Mongol_dominions.jpg|мини|300x300пкс|Империя доминиондары (1300—1405)]]
1304 йылда махсус рәүештә Переяславлгә саҡырылған съезда бөйөк кенәз Андрей Городецкий, Михаил Тверской, Юрий Московский һәм башҡаларға Тохтаның яңы сәйәси ысынбарлығы тураһында еткерелә. Монгол империяһы яңы сифатта — бойондороҡһоҙ дәүләттәр федерацияһы булараҡ тергеҙелә, әммә бөйөк хан — Юань император номиналь башлыҡ булып ҡала.

== Ҡолау ==
1368 йылда Ҡыҙыл таҫмалылар восстаниеһы Ҡытай территорияһында монгол [[Юань (династия)|империяһы Юань]] тарҡала. 1380 йылда Мәскәү кенәзлеге территорияһында [[Алтын Урҙа|Алтын урҙа]] йоғонтоһон йомшартҡан Куликов һуғышы була. 1480 йылда Угор йылғаһындағы һуғыш Монгол-татар баҫҡынсылығын бөтөрә. XVI быуат башына Чагатай олоҫо ла юҡҡа сыға.

Лев Гумилёв түбәндәгеләрҙе яҙа: һундар, [[Төрки халыҡтар|төркиҙәр]] һәм монголдар үҙ-ара һуғышып йәшәһә лә, үҙ ваҡытында Ҡытайҙың далаға инеүен тотҡарлаусы барьер була.

== Ҡоролошо һәм идара итеү ==
[[Файл:Genghis_Khan_The_Exhibition_(5465078899).jpg|мини|Монгол империяһы дәүере яугиренең реконструкцияһы]]
Монгол империяһында дәүләт идараһы хәрби ихтыяждар менән тығыҙ бәйле була һәм күсмә тормошта йәшәгән йәмғиәттең традицион иерархияһына таяна. Уның нигеҙенә ырыу-ҡәбилә көнкүреше принциптары һалына — хакимдар ырыуға етәкселек итә, бер нисә ырыу — бер ҡәбиләгә, ә ҡәбиләләр — Ҡәбиләләр союзына берләшә, артабан шундай принципта дауам итә. Һөҙөмтәлә бөтә идара итеү системаһы авторитар аристократик характерҙа була һәм унлыҡ системаһы нигеҙендә төҙөлгән хәрби иерархияның айырылғыһыҙ өлөшөнә әйләнә. Ырыуҙар һәм ҡәбиләләр, ғәмәлдә бер туҡтауһыҙ алып барылған һуғыш осрағындағы һанына бәйле, атлы унлыҡтар, йөҙлөктәр, меңлектәр (артабан шул принцип буйынса) менән тәьмин итә.  Хәрби-территориаль начальниктар — хандар, батша улдары, [[бәк]]тәр, [[нойон]]дар, [[баһадир]]ҙар.
Армия унлыҡтар, йөҙлөктәр һәм меңлектәргә, шулай уҡ төмәндәргә (төмән ҡулы аҫтындағы ун мең яугир) бүленә. Бәләкәй генә ғәйеп өсөн дә бөтә унлыҡ язалана.

=== Законодар сығарыу ===
{{main|Яса|l1=Великая Яса Чингисхана}}

=== Аҡса системаһы ===

=== Почта хеҙмәте ===

=== Дине ===

== Мираҫ ==
: ''См. также: Pax Mongolica''

[[Файл:Mongols-map.png|альт=Map of Asia|мини|Был карта Монгол империяһының XIII быуаттағы сикәтәрен хәҙерге заманда монголдарҙың Монголия, Рәсәй, Урта Азия һәм Ҡытайҙа йәшәгән урындары менән сағыштырып күрһәтә]]
[[Файл:Facial_Chronicle_-_b.10,_p.049_-_Tokhtamysh_at_Moscow.jpg|слева|мини|Туҡтамыш һәм Алтын урҙа армияһы Мәскәүҙе ҡамауға ала (1382)]]
[[Файл:Babur_and_Humayun.jpg|мини|Беренсе Бөйөк Могол [[Бабур]] һәм уның вариҫы [[Һумаюн|Хумаюн]]]]

== Хакимдар ==
* Сыңғыҙхан (Тэмучжин) (1206—27).
* Үҙегәй (Октай, Далайин-хан), улы (1227—41).
* Толуй, ҡустыһы (факт. 1227—29).
* Торегене (Туракина), тол ҡатыны (рег. 1241—46).
* Гуюк, улы 2 (1246—49).
* Огул-Гаймиш, тол ҡатыны (рег. 1249—51)*.
* Мункэ (Менгу), Толуйҙың улы (1251—60).
* Хубилай (Сэцэн-хан), ҡустыһы (1260—94).
* 1260 — Монгол империяһының тарҡалыуы; Ҡытай менән Монголияла 1368 йылға тиклем монголдарҙың Юань династияһы идара итә.
* Монголия тарихы

== Тағы ҡарағыҙ ==
* [[Иң ҙур империялар теҙмәһе]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
{{refbegin|2}}
;Основная
* [[Карпини, Джованни Плано|Карпини]], [[Гийом де Рубрук]], [http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=140714 История Монголов / Путешествие в восточные страны, СПб.: 1911.]
* {{Китап|заглавие=Армянские источники о монголах (Извлечения из рукописей XIII—XIV вв.)|ответственный=|ссылка=|место=М.|издательство=|год=1962|страниц=|страницы=}}
* {{Китап|автор=[[Джувейни, Ата Малик|Ата-Мелик Джувейни.]]|заглавие=Чингисхан. История Завоевателя Мира|оригинал=Genghis Khan: the history of the world conqueror|ответственный=Перевод с текста Мирзы Мухаммеда Казвини на английский язык Дж. Э. Бойла, с предисловием и библиографией Д. О. Моргана. Перевод текста с английского на русский язык Е. Е. Харитоновой|место=М.|издательство=«Издательский Дом МАГИСТР-ПРЕСС»|год=2004|страницы=|страниц=690|isbn=5-89317-201-9|тираж=2000}}
* {{Мәҡәлә|автор=[[Иакинф Бичурин|Иакинф (Бичурин Н. Я.)]]|заглавие=История первых четырёх ханов из дома Чингисова|издание=История монголов|место=М.|издательство=АСТ: Транзиткнига|год=2005|страницы=7—234|isbn=5-17-031003-X}}
* {{Мәҡәлә|заглавие=Из «Истории завоевателя мира» Джувейни|ссылка=http://www.vostlit.info/Texts/rus3/Juweini/frametext.htm|ответственный=Пер. [[Тизенгаузен, Владимир Густавович|В. Г. Тизенгаузена]]|издание=Сборник материалов, относящихся к истории Золотой Орды|место=М.|издательство=Издательство АН СССР|год=1941|том=2|страницы=20—24|archiveurl=https://www.webcitation.org/66DUWMA5D?url=http://www.vostlit.info/Texts/rus3/Juweini/frametext.htm|archivedate=2012-03-16}}
* {{Мәҡәлә|заглавие=Из «Насировых разрядов» Джузджани|ссылка=http://www.vostlit.info/Texts/rus4/Juzdjani/frametext.htm|ответственный=Пер. В. Г. Тизенгаузена|издание=Сборник материалов, относящихся к истории Золотой Орды|место=М.|издательство=Издательство АН СССР|год=1941|том=2|страницы=13—19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090124233442/http://vostlit.info/Texts/rus4/Juzdjani/frametext.htm|archivedate=2009-01-24}}
* {{Мәҡәлә|автор=[[Карпини, Джованни Плано|Джиованни дель Плано Карпини]].|заглавие=История монгалов, именуемых нами татарами|ссылка=http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/carpini.htm|ответственный=Перевод А. И. Малеина|издание=Джиованни дель Плано Карпини. История Монгалов. Гильом де Рубрук. Путешествие в Восточные страны|место=М.|издательство=Государственное издательство географической литературы|год=1957}}
* {{Китап|автор=[[Киракос Гандзакеци]].|заглавие=История Армении|ответственный=Перевод с древнеармянского, предисловие и комментарий Л. А. Ханларян|ссылка=http://www.vostlit.info/haupt-Dateien/index-Dateien/G.phtml?id=2044|место=М.|издательство=Наука|год=1976|страницы=}}
* {{Мәҡәлә|заглавие=Китайская династийная история «Юань ши (Официальная история [династии] Юань)»|ответственный=Переводы с китайского, составление и  примечания Р. П. Храпачевского|издание=Золотая Орда в источниках|место=М.|издательство=ЦИВОИ|год=2009|том=3: Китайские и монгольские источники}}
* {{Мәҡәлә|заглавие=«Краткие сведения о чёрных татарах» Пэн Да-я и Сюй Тина|ссылка=http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/China/XIII/1220-1240/Pen_Da_ja_Suj_Tin/frametext.htm|ответственный=пер. Линь Кюн-и и Н. Ц. Мункуева|издание=Проблемы востоковедения|год=1960|номер=5|страницы=&lt;!—— В этой публикации дан перевод только части текста памятника (примерно 45% от всего текста). Полный перевод сочинения Пэн Да—я и Сюй Тина &quot;Хэйда шилюэ (Краткие известия о чёрных татарах)&quot; осуществлён Р.П. Храпачевским и опубликован в книге &quot;Золотая Орда в источниках. Том третий. Китайские и монгольские источники&quot;, М. 2009——&gt;}}
* {{Мәҡәлә|страницы 79—199|заглавие=Монгольский обыденный изборник|ответственный=Перевод [[Козин, Сергей Андреевич|С. А. Козина]]|ссылка=http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/mongol.html|издание=Сокровенное сказание. Монгольская хроника 1240 г. ЮАНЬ ЧАО БИ ШИ|место=М.-Л.|издательство=Издательство АН СССР|год=1941|том=I}}
* {{Китап|заглавие=Мэн-да бэй-лу («Полное описание монголо-татар»)|ответственный=Пер. Н. Ц. Мункуева|ссылка=http://kitap.net.ru/archive/21-text.php|место=М.|издательство=Наука|год=1975|страницы=}}
* {{Мәҡәлә|заглавие=Переводы из «Юань ши» (фрагменты)|автор издания=Храпачевский Р. П.|издание=Военная держава Чингисхана|место=М.|издательство=АСТ: ЛЮКС|год=2005|страницы=432—525|isbn=5-17-027916-7}}
* {{Китап|автор=[[Рашид ад-Дин]].|заглавие=Сборник летописей|ответственный=Перевод с персидского Л. А. Хетагурова, редакция и примечания профессора А. А. Семёнова|ссылка=http://www.vostlit.info/haupt-Dateien/index-Dateien/R.phtml?id=2057|место=М., Л.|издательство=Издательство АН СССР|год=1952|том=1, кн. 1|страницы=}}
* {{Китап|автор=Рашид ад-Дин.|заглавие=Сборник летописей|ответственный=Перевод с персидского О. И. Смирновой, редакция профессора А. А. Семёнова|ссылка=|место=М., Л.|издательство=Издательство АН СССР|год=1952|том=1, кн. 2|страницы=}}
* {{Китап|автор=Рашид ад-Дин.|заглавие=Сборник летописей|ответственный=Перевод с персидского Ю. П. Верховского, редакция профессора И. П. Петрушевского|ссылка=|место=М., Л.|издательство=Издательство АН СССР|год=1960|том=2|страницы=}}
* {{Китап|автор=Рашид ад-Дин.|заглавие=Сборник летописей|ссылка=|ответственный=Перевод А. К. Арендса|место=М., Л.|издательство=Издательство АН СССР|год=1946|том=3|страницы=}}
* {{Мәҡәлә|автор=[[Рубрук|Гильом де Рубрук]].|заглавие=Путешествие в Восточные страны|ссылка=http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/rubruk.htm|ответственный=Перевод А. И. Малеина|издание=Джиованни дель Плано Карпини. История Монгалов. Гильом де Рубрук. Путешествие в Восточные страны|место=М.|издательство=Государственное издательство географической литературы|год=1957}}

;Дополнительная
* {{Мәҡәлә|автор=[[Бартольд В. В.]]|заглавие=Туркестан в эпоху монгольского нашествия|автор издания=Бартольд В. В.|издание=Сочинения|место=М.|год=1963|издательство=Издательство восточной литературы|том=I|страницы=}}
* {{Китап|автор=[[Вернадский, Георгий Владимирович|Вернадский Г. В.]]|заглавие=Монголы и Русь|оригинал=The Mongols and Russia|ответственный=Пер с англ. Е. П. Беренштейна, Б. Л. Губмана, О. В. Строгановой|ссылка=http://gumilevica.kulichki.net/VGV/vgv3.htm|место=Тверь, М.|издательство=ЛЕАН, АГРАФ|год=1997|страницы=|страниц=480|isbn=5-85929-004-6|тираж=7000}}
* {{Китап|автор=[[Греков, Борис Дмитриевич|Греков Б. Д.]], [[Якубовский, Александр Юрьевич|Якубовский А. Ю.]]|заглавие=Золотая Орда и её падение|ссылка=http://www.krotov.info/lib_sec/04_g/gre/grekov_01.htm|место=М., Л.|издательство=Издательство АН СССР|год=1950|страницы=}}
* {{Китап|автор=[[Гумилёв Л. Н.]]|заглавие=Поиски вымышленного царства (Легенда о «государстве пресвитера Иоанна»)|ссылка=http://gumilevica.kulichki.net/SIK/index.html|место=М.|издательство=Айрис-пресс|год=2002|страниц=432|серия=Библиотека истории и культуры|isbn=5-8112-0021-8}}
* {{Китап|автор=Далай Ч.|заглавие=Монголия в XIII—XIV веках|ответственный=Отв. редактор Б. П. Гуревич|место=М.|издательство=Наука|год=1983|страницы=}}
* {{Китап|автор=Закиров С.|заглавие=Дипломатические отношения Золотой Орды с Египтом (XIII—XIV вв.)|место=М.|издательство=Наука|год=1966|страницы=|страниц=160}}
* {{Китап|автор=[[Крадин, Николай Николаевич|Крадин Н. Н.]], [[Скрынникова, Татьяна Дмитриевна|Скрынникова Т. Д.]]|заглавие=Империя Чингис-хана|ссылка=http://www.vostlit.ru/KartNotSerial/kart153.htm|ответственный=|издание=|место=М.|издательство=Издательская фирма «Восточная литература» РАН|год=2006|страницы=|страниц=558|isbn=5-02-018521-3|тираж=1200|ref=}}
* {{Мәҡәлә|автор=[[Кычанов Е. И.]]|заглавие=Монголо-тангутские войны и гибель государства Си-Ся|издание=Татаро-монголы в Азии и Европе|тип=Сборник статей|место=М.|издательство=Наука|год=1977|страницы=46—61}}
* {{Мәҡәлә|автор=[[Пашуто, Владимир Терентьевич|Пашуто В. Т.]]|заглавие=Монгольский поход вглубь Европы|издание=Татаро-монголы в Азии и Европе|тип=Сборник статей|место=М.|издательство=Наука|год=1977|страницы=210—227}}
* {{Мәҡәлә|автор=[[Почекаев, Роман Юлианович|Почекаев Р. Ю.]]|заглавие=Вторая империя монголов: притязания и действительность|ссылка=http://pr-page.narod.ru/036.mht|издание=Монгол – Оросын тYYх бичлэг дэх Монголын эзэнт  гYрэн (Эрднэм шинжилгээний хурлын материал) (= Монгольская и российская историография Великой Монгольской империи)|тип=Сборник научных статей конференции|место=Улаанбаатар|год=2009|страницы=106—112|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111102214118/http://pr-page.narod.ru/036.mht|archivedate=2011-11-02}}
* {{Мәҡәлә|автор=[[Рерих, Юрий Николаевич|Рерих Ю. Н.]]|заглавие=Монголо-тибетские отношения в XIII и XIV вв|автор издания=Рерих Ю. Н.|издание=Тибет и Центральная Азия: Статьи, лекции, переводы|место=Самара|издательство=Издательский дом «Агни»|год=1999|страницы=140—152|isbn=5-89850-012-X}}
* {{Мәҡәлә|автор=Свистунова Н. П.|заглавие=Гибель Южносунского государства|издание=Татаро-монголы в Азии и Европе|тип=Сборник статей|место=М.|издательство=Наука|год=1977|страницы=282—305}}
* {{Китап|автор=[[Храпачевский, Роман Петрович|Храпачевский Р. П.]]|заглавие=Военная держава Чингисхана|место=М.|издательство=[[АСТ (издательство)|АСТ]]: ЛЮКС|год=2005|страниц=557, [3]|серия=Военно-историческая библиотека|isbn=5-17-027916-7|тираж=5000}}
* {{Мәҡәлә|автор=Штайндорф Л.|заглавие=Чужая война: военные походы монголов в 1237—1242 г. в хронике Фомы архидиакона Сплитского|ссылка=http://www.drevnyaya.ru/vyp/2008_4/conf-2.pdf|издание=[[Древняя Русь. Вопросы медиевистики]]|год=2008|номер=4 (34)|страницы=18—29}}
* {{Китап|автор=Жан-Поль Ру.|заглавие=История империи монголов|оригинал=History of Mongol Empire|ссылка=|ответственный=Пер с фр. З. З. Сажиновой. науч. ред. П. Б. Коновалов, [[Чагдуров, Сергей Шагжиевич|С.Ш. Чагдуров]]|место=Улан-Удэ|издательство=Изд-во Бурятского госуниверситета|год=2006|страницы=|страниц=672|isbn=5-85213-906-8|тираж=500}}
{{Refend}}

== Һылтанмалар ==
* Атлас Монгольской империи онлайн (неопр.). — Удел Могултая. Дата обращения 16 апреля 2010.
* Монгольская феодальная империя // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
* Монгольские завоевания // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
* [www.lib.csu.ru/vch/177/028.pdf Сундуева E. B. Архаическая лексика в языке ССМ]
* [http://www.legendtour.ru/rus/mongolia/text/weatherford_genghis_khan.pdf Д.Уэзерфорд — Чингисхан и рождение современного мира] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140716143321/http://www.legendtour.ru/rus/mongolia/text/weatherford_genghis_khan.pdf |date=2014-07-16 }}
* [http://www.litmir.net/br/?b=160749&amp;p= Д.Уэзерфорд Чингисхан и рождение современного мира]
* [http://www.tomovl.ru/century13.html Завоевание Руси татаро-монголами. Интерактивная карта].

[[Категория:Һайлау монархияһы]]
[[Категория:Үҙәк Азия]]
[[Категория:Азия тарихы]]
[[Категория:Тажикстан тарихы]]
[[Категория:Үзбәкстан тарихындағы дәүләттәр]]
[[Категория:Ҡырғыҙстан тарихындағы дәүләттәр]]
[[Категория:Ҡаҙағстан тарихындағы дәүләттәр]]
[[Категория:Үҙәк Азия тарихы]]
[[Категория:Монгол империяһы]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Империялар]]
[[Категория:Тарихи дәүләттәр]]
[[Категория:Ҡытай тарихында дәүләттәр]]
[[Категория:Европа тарихи дәүләттәре]]


{{Asia-hist-stub}}</text>
      <sha1>4ief5ivgbbj56nnllvn4ygm3vthggys</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғатауллин Раил Рәфҡәт улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>155251</id>
    <revision>
      <id>1147033</id>
      <parentid>1145555</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:28:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2280" xml:space="preserve">{{Фамилиялаш|Ғатауллин}}
{{Ук}}

'''Ғатауллин Раил Рәфҡәт улы''' ([[3 март]] [[1959 йыл]]) — ғалим-химик. 1987 йылдан [[Өфө]]ләге [[Органик химия институты (Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө фәнни үҙәге)|Органик химия институты]] хеҙмәткәре, 2004 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәр. Химия фәндәре докторы (2004), профессор (2006).

== Биографияһы ==
Раил Рәфҡәт улы Ғатауллин [[Башҡорт АССР‑ы]]ның [[Ҡыйғы районы]] [[Арыҫлан (Ҡыйғы районы)|Арыҫлан]] ауылында тыуған. 1985 йылда [[Башҡорт дәүләт университеты]]н тамамлай. Шул уҡ йылда «Химпром» етештереү берекмәһенә эшкә бара. 1986 йылда [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]на күсә. 1987 йылда — Органик химия институтында хеҙмәткәр, 2004 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәр.

Фәнни эштәре биологик активлыҡҡа эйә азотлы яңы гетероциклик берләшмәләр алыу ысулдарын тикшереүгә һәм эшләүгә арналған. 170‑тән ашыу ғилми хеҙмәт һәм алты уйлап табыу авторы.

== Хеҙмәттәре ==
* Циклофункционализация 2‑алкениланилинов //Панорама современной химии. Современный органический синтез: сб.обзорных статей. М., 2003 (авторҙаш);
* Успехи в синтезе циклоалка[b]индолов //Журнал органической химии. 2013. Т.49. Вып. 2.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* https://new-disser.ru/_avtoreferats/01002636824.pdf

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ|83777}}{{V|2|03|2021}}

[[Категория:Башҡорт дәүләт университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>gdo72iup79dvyvw1z3f3y5p1j77f3lg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>155861</id>
    <revision>
      <id>1147034</id>
      <parentid>1060057</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:28:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7828" xml:space="preserve">{{Фамилиялаш|Ғатауллин}}
{{Ук}}
{{Берләштерергә|Ғатауллин Ринат Фазлытдин улы}}
'''Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы''' (14 июнь 1953 йыл)&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;{{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/3575-ataullin-rinat-fazletdin-}}&lt;/ref&gt; — иҡтисадсы, иҡтисад фәндәре докторы (2002), профессор (2006)&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;&lt;/ref&gt;. [[Башҡортостан Республикаһы]] Юғары Советының 12-се саҡырылышы һәм [[Башҡортостан Республикаһы]] Дәүләт Йыйылышының 1-се саҡырылыш депутаты.

== Биографияһы ==
Ринат Фазлетдин улы Ғатауллин 1953 йылдың 14 июнендә [[БАССР|БАССР-ҙың]] [[Шаран районы|Шаран районының]] тарихи мәғлүмәттәр буйынса бик боронғо башҡорт ауылы Түбәнге Зәйеттә тыуа. 1970 йылда [[Башҡорт дәүләт университеты|Башҡорт дәүләт университетының]] иҡтисад факультетына уҡырға инә һәм 1975 йылда уны тамамлағандан һуң Туймазы районының Константиновка тулы булмаған мәктәбе директоры булып хеҙмәт юлын башлай. 1977 йылдан 1979 йылға тиклем һәм 1982 йылда [[СССР]] Фәндәр Академияһының Урал бүлексәһе Башҡортостан Ғилми үҙәгенең иҡтисад тикшеренеүҙәре бүлегендә эшләй&lt;ref&gt;http://баш.башкирская-энциклопедия.рф/index.php/component/content/article/8-statya/3575-ataullin-rinat-fazletdin-uly {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160421191712/http://xn--80ab4e.xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/component/content/article/8-statya/3575-ataullin-rinat-fazletdin-uly |date=2016-04-21 }} Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы&lt;/ref&gt;.

Ғатауллин Р. Ф. [[БАССР Юғары Советы]]ның 13-сө саҡырылышы депутаты итеп һайлана һәм шул йылдарҙа Иҫәпләүҙәр палатаһы коллегияһы ағзаһы була. Р. Ф. Ғатауллан — Иҡтисад һәм социаль өлкәләге реформалар программаһын әҙерләү буйынса хөкүмәт комиссияһы етәкселәренең береһе, [[Башҡортостан Республикаһы|Башҡортостан Республикаһының]] иҡтисадын үҙгәртеп ҡороу программаһын әҙерләүгә лә етәкселек итә, хосусилаштырыу, халыҡты социаль яҡлау прогрпаммаларын әҙерләүҙә лә ҡатнаша. Республикала бер каналлы бюджет кәрәклеген нигеҙләп бирә, шуға ла республика иң ауыр 90-сы йылдарҙы сағыштырмаса еңелерәк үткәреүгә өлгәшә. Бынан тыш Р. Ф Ғатауллин [[Башҡортостан Фәндәр Академияһы|Башҡортостан Фәндәр Академияһын]] ойоштороу инициаторы ла.
Шул йылдарҙа ул нефь сығарыуға һалым һалыу буйынса эксперименттың зарурилығын иҡтисади йәһәттән иҫбатлауға өлгәшә, шуға ла республика, йылдар ауыр булыуға ҡарамаҫтан, 20 мең эш урынын һаҡлап ҡалыуға өлгәшә&lt;ref&gt;http://bashgolos.ru/policy/957-rinat-gataullin-s-novoy-vlastyu-u-menya-nikakih-otnosheniy-net.html&lt;/ref&gt;.

== Хеҙмәт һәм йәмәғәт эшмәкәрлеге ==
* 1989 йылдан — [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты|Башҡортостан ауыл хужалығы институтында]] лаборатория мөдире;

* 1990 йылдан — [[БАССР|БАССР‑ҙың]] Дәүләт планы бүлеге начальнигы, рәйес урынбаҫары;

* 1991 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы|Башҡортостан Республикаһының]] иҡтисад министры урынбаҫары;

* 1995 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы]] Дәүләт Йыйылышы Закондар сығарыу палатаһының Бюджет, һалымдар, банкылар һәм финанстар, милек мәсьәләләре комитеты рәйесе;

* 1999 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы]] хеҙмәт һәм халыҡты социаль яҡлау министры урынбаҫары.

* 2004 йылдан — Көнсығыш иҡтисад-юридик гуманитар академияһы хеҙмәткәре, 2006 йылдан — иҡтисад кафедраһы мөдире;

* 2011 йылдан — Рәсәй Фәндәр Академияһының Өфө Ғилми үҙәге Социаль‑иҡтисади тикшеренеүҙәр институтында баш ғилми хеҙмәткәр;

Фәнни эшмәкәрлеге хеҙмәтләндереү өлкәһенең, аграр етештереүҙең һөҙөмтәлелеге проблемаларына, урындағы үҙидараның иҡтисади нигеҙҙәрен, халыҡты социаль яҡлау системаһын формалаштырыуға арналған. 240‑тан ашыу фәнни хеҙмәт авторы. [[Башҡортостан Республикаһы]] Юғары Советының 12-се саҡырылышы һәм Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышының 1-се саҡырылыш депутаты.

Ғатауллин Р. Ф. [[БАССР Юғары Советы|БАССР Юғары Советының]] 13-сө саҡырылышы депутаты итеп һайлана һәм шул йылдарҙа Иҫәпләүҙәр палатаһы коллегияһы ағзаһы була.

== Ғилми эшмәкәрлеге ==
* Экономика муниципального сектора. Уфа, 2006 (авторҙаш);

* Социально‑экономические проблемы сокращения бедности. Уфа, 2009 (авторҙаш);

* Институциональные основы модернизации агропромышленного комплекса региона (на примере Республики Башкортостан). Уфа, 2014 (авторҙаш).

Р. Ф. Ғатауллин 240‑тан ашыу фәнни хеҙмәт авторы.

== Һылтанмалар ==
[http://баш.башкирская-энциклопедия.рф/index.php/component/content/article/8-statya/3575-ataullin-rinat-fazletdin-uly Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160421191712/http://xn--80ab4e.xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/component/content/article/8-statya/3575-ataullin-rinat-fazletdin-uly |date=2016-04-21 }}

[http://bashgolos.ru/policy/957-rinat-gataullin-s-novoy-vlastyu-u-menya-nikakih-otnosheniy-net.html Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы]
[]
[]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}</text>
      <sha1>f3n214x66re81dvw1w3hce1pfaqeh7i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1147037</id>
      <parentid>1147034</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:55:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6937" xml:space="preserve">{{Фамилиялаш|Ғатауллин}}
{{Ук}}
{{Берләштерергә|Ғатауллин Ринат Фазлытдин улы}}
'''Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы''' (14 июнь 1953 йыл)&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;{{БЭ2013|81360}}&lt;/ref&gt; — иҡтисадсы, иҡтисад фәндәре докторы (2002), профессор (2006)&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;&lt;/ref&gt;. [[Башҡортостан Республикаһы]] Юғары Советының 12-се саҡырылышы һәм [[Башҡортостан Республикаһы]] Дәүләт Йыйылышының 1-се саҡырылыш депутаты.

== Биографияһы ==
Ринат Фазлетдин улы Ғатауллин 1953 йылдың 14 июнендә [[БАССР|БАССР-ҙың]] [[Шаран районы|Шаран районының]] тарихи мәғлүмәттәр буйынса бик боронғо башҡорт ауылы Түбәнге Зәйеттә тыуа. 1970 йылда [[Башҡорт дәүләт университеты|Башҡорт дәүләт университетының]] иҡтисад факультетына уҡырға инә һәм 1975 йылда уны тамамлағандан һуң Туймазы районының Константиновка тулы булмаған мәктәбе директоры булып хеҙмәт юлын башлай. 1977 йылдан 1979 йылға тиклем һәм 1982 йылда [[СССР]] Фәндәр Академияһының Урал бүлексәһе Башҡортостан Ғилми үҙәгенең иҡтисад тикшеренеүҙәре бүлегендә эшләй&lt;ref name=&quot;БЭ&quot; /&gt;.

Ғатауллин Р. Ф. [[БАССР Юғары Советы]]ның 13-сө саҡырылышы депутаты итеп һайлана һәм шул йылдарҙа Иҫәпләүҙәр палатаһы коллегияһы ағзаһы була. Р. Ф. Ғатауллан — Иҡтисад һәм социаль өлкәләге реформалар программаһын әҙерләү буйынса хөкүмәт комиссияһы етәкселәренең береһе, [[Башҡортостан Республикаһы|Башҡортостан Республикаһының]] иҡтисадын үҙгәртеп ҡороу программаһын әҙерләүгә лә етәкселек итә, хосусилаштырыу, халыҡты социаль яҡлау прогрпаммаларын әҙерләүҙә лә ҡатнаша. Республикала бер каналлы бюджет кәрәклеген нигеҙләп бирә, шуға ла республика иң ауыр 90-сы йылдарҙы сағыштырмаса еңелерәк үткәреүгә өлгәшә. Бынан тыш Р. Ф Ғатауллин [[Башҡортостан Фәндәр Академияһы|Башҡортостан Фәндәр Академияһын]] ойоштороу инициаторы ла.
Шул йылдарҙа ул нефь сығарыуға һалым һалыу буйынса эксперименттың зарурилығын иҡтисади йәһәттән иҫбатлауға өлгәшә, шуға ла республика, йылдар ауыр булыуға ҡарамаҫтан, 20 мең эш урынын һаҡлап ҡалыуға өлгәшә&lt;ref&gt;http://bashgolos.ru/policy/957-rinat-gataullin-s-novoy-vlastyu-u-menya-nikakih-otnosheniy-net.html&lt;/ref&gt;.

== Хеҙмәт һәм йәмәғәт эшмәкәрлеге ==
* 1989 йылдан — [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты|Башҡортостан ауыл хужалығы институтында]] лаборатория мөдире;

* 1990 йылдан — [[БАССР|БАССР‑ҙың]] Дәүләт планы бүлеге начальнигы, рәйес урынбаҫары;

* 1991 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы|Башҡортостан Республикаһының]] иҡтисад министры урынбаҫары;

* 1995 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы]] Дәүләт Йыйылышы Закондар сығарыу палатаһының Бюджет, һалымдар, банкылар һәм финанстар, милек мәсьәләләре комитеты рәйесе;

* 1999 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы]] хеҙмәт һәм халыҡты социаль яҡлау министры урынбаҫары.

* 2004 йылдан — Көнсығыш иҡтисад-юридик гуманитар академияһы хеҙмәткәре, 2006 йылдан — иҡтисад кафедраһы мөдире;

* 2011 йылдан — Рәсәй Фәндәр Академияһының Өфө Ғилми үҙәге Социаль‑иҡтисади тикшеренеүҙәр институтында баш ғилми хеҙмәткәр;

Фәнни эшмәкәрлеге хеҙмәтләндереү өлкәһенең, аграр етештереүҙең һөҙөмтәлелеге проблемаларына, урындағы үҙидараның иҡтисади нигеҙҙәрен, халыҡты социаль яҡлау системаһын формалаштырыуға арналған. 240‑тан ашыу фәнни хеҙмәт авторы. [[Башҡортостан Республикаһы]] Юғары Советының 12-се саҡырылышы һәм Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышының 1-се саҡырылыш депутаты.

Ғатауллин Р. Ф. [[БАССР Юғары Советы|БАССР Юғары Советының]] 13-сө саҡырылышы депутаты итеп һайлана һәм шул йылдарҙа Иҫәпләүҙәр палатаһы коллегияһы ағзаһы була.

== Ғилми эшмәкәрлеге ==
* Экономика муниципального сектора. Уфа, 2006 (авторҙаш);

* Социально‑экономические проблемы сокращения бедности. Уфа, 2009 (авторҙаш);

* Институциональные основы модернизации агропромышленного комплекса региона (на примере Республики Башкортостан). Уфа, 2014 (авторҙаш).

Р. Ф. Ғатауллин 240‑тан ашыу фәнни хеҙмәт авторы.

== Һылтанмалар ==
*{{БЭ2013|81360}}
* [http://bashgolos.ru/policy/957-rinat-gataullin-s-novoy-vlastyu-u-menya-nikakih-otnosheniy-net.html Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}</text>
      <sha1>5o3n24oh4zv7ljb8cf1jjy3dh35t4ks</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1147039</id>
      <parentid>1147037</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:56:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6851" xml:space="preserve">{{Фамилиялаш|Ғатауллин}}
{{Ук}}

'''Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы''' (14 июнь 1953 йыл)&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;{{БЭ2013|81360}}&lt;/ref&gt; — иҡтисадсы, иҡтисад фәндәре докторы (2002), профессор (2006)&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;&lt;/ref&gt;. [[Башҡортостан Республикаһы]] Юғары Советының 12-се саҡырылышы һәм [[Башҡортостан Республикаһы]] Дәүләт Йыйылышының 1-се саҡырылыш депутаты.

== Биографияһы ==
Ринат Фазлетдин улы Ғатауллин 1953 йылдың 14 июнендә [[БАССР|БАССР-ҙың]] [[Шаран районы|Шаран районының]] тарихи мәғлүмәттәр буйынса бик боронғо башҡорт ауылы Түбәнге Зәйеттә тыуа. 1970 йылда [[Башҡорт дәүләт университеты|Башҡорт дәүләт университетының]] иҡтисад факультетына уҡырға инә һәм 1975 йылда уны тамамлағандан һуң Туймазы районының Константиновка тулы булмаған мәктәбе директоры булып хеҙмәт юлын башлай. 1977 йылдан 1979 йылға тиклем һәм 1982 йылда [[СССР]] Фәндәр Академияһының Урал бүлексәһе Башҡортостан Ғилми үҙәгенең иҡтисад тикшеренеүҙәре бүлегендә эшләй&lt;ref name=&quot;БЭ&quot; /&gt;.

Ғатауллин Р. Ф. [[БАССР Юғары Советы]]ның 13-сө саҡырылышы депутаты итеп һайлана һәм шул йылдарҙа Иҫәпләүҙәр палатаһы коллегияһы ағзаһы була. Р. Ф. Ғатауллан — Иҡтисад һәм социаль өлкәләге реформалар программаһын әҙерләү буйынса хөкүмәт комиссияһы етәкселәренең береһе, [[Башҡортостан Республикаһы|Башҡортостан Республикаһының]] иҡтисадын үҙгәртеп ҡороу программаһын әҙерләүгә лә етәкселек итә, хосусилаштырыу, халыҡты социаль яҡлау прогрпаммаларын әҙерләүҙә лә ҡатнаша. Республикала бер каналлы бюджет кәрәклеген нигеҙләп бирә, шуға ла республика иң ауыр 90-сы йылдарҙы сағыштырмаса еңелерәк үткәреүгә өлгәшә. Бынан тыш Р. Ф Ғатауллин [[Башҡортостан Фәндәр Академияһы|Башҡортостан Фәндәр Академияһын]] ойоштороу инициаторы ла.
Шул йылдарҙа ул нефь сығарыуға һалым һалыу буйынса эксперименттың зарурилығын иҡтисади йәһәттән иҫбатлауға өлгәшә, шуға ла республика, йылдар ауыр булыуға ҡарамаҫтан, 20 мең эш урынын һаҡлап ҡалыуға өлгәшә&lt;ref&gt;http://bashgolos.ru/policy/957-rinat-gataullin-s-novoy-vlastyu-u-menya-nikakih-otnosheniy-net.html&lt;/ref&gt;.

== Хеҙмәт һәм йәмәғәт эшмәкәрлеге ==
* 1989 йылдан — [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты|Башҡортостан ауыл хужалығы институтында]] лаборатория мөдире;

* 1990 йылдан — [[БАССР|БАССР‑ҙың]] Дәүләт планы бүлеге начальнигы, рәйес урынбаҫары;

* 1991 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы|Башҡортостан Республикаһының]] иҡтисад министры урынбаҫары;

* 1995 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы]] Дәүләт Йыйылышы Закондар сығарыу палатаһының Бюджет, һалымдар, банкылар һәм финанстар, милек мәсьәләләре комитеты рәйесе;

* 1999 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы]] хеҙмәт һәм халыҡты социаль яҡлау министры урынбаҫары.

* 2004 йылдан — Көнсығыш иҡтисад-юридик гуманитар академияһы хеҙмәткәре, 2006 йылдан — иҡтисад кафедраһы мөдире;

* 2011 йылдан — Рәсәй Фәндәр Академияһының Өфө Ғилми үҙәге Социаль‑иҡтисади тикшеренеүҙәр институтында баш ғилми хеҙмәткәр;

Фәнни эшмәкәрлеге хеҙмәтләндереү өлкәһенең, аграр етештереүҙең һөҙөмтәлелеге проблемаларына, урындағы үҙидараның иҡтисади нигеҙҙәрен, халыҡты социаль яҡлау системаһын формалаштырыуға арналған. 240‑тан ашыу фәнни хеҙмәт авторы. [[Башҡортостан Республикаһы]] Юғары Советының 12-се саҡырылышы һәм Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышының 1-се саҡырылыш депутаты.

Ғатауллин Р. Ф. [[БАССР Юғары Советы|БАССР Юғары Советының]] 13-сө саҡырылышы депутаты итеп һайлана һәм шул йылдарҙа Иҫәпләүҙәр палатаһы коллегияһы ағзаһы була.

== Ғилми эшмәкәрлеге ==
* Экономика муниципального сектора. Уфа, 2006 (авторҙаш);

* Социально‑экономические проблемы сокращения бедности. Уфа, 2009 (авторҙаш);

* Институциональные основы модернизации агропромышленного комплекса региона (на примере Республики Башкортостан). Уфа, 2014 (авторҙаш).

Р. Ф. Ғатауллин 240‑тан ашыу фәнни хеҙмәт авторы.

== Һылтанмалар ==
*{{БЭ2013|81360}}
* [http://bashgolos.ru/policy/957-rinat-gataullin-s-novoy-vlastyu-u-menya-nikakih-otnosheniy-net.html Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}</text>
      <sha1>08dqe00031qdvhqcakd5t13mnrd676d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1147040</id>
      <parentid>1147039</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:57:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Иҫкәрмәләр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7254" xml:space="preserve">{{Фамилиялаш|Ғатауллин}}
{{Ук}}

'''Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы''' (14 июнь 1953 йыл)&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;{{БЭ2013|81360}}&lt;/ref&gt; — иҡтисадсы, иҡтисад фәндәре докторы (2002), профессор (2006)&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;&lt;/ref&gt;. [[Башҡортостан Республикаһы]] Юғары Советының 12-се саҡырылышы һәм [[Башҡортостан Республикаһы]] Дәүләт Йыйылышының 1-се саҡырылыш депутаты.

== Биографияһы ==
Ринат Фазлетдин улы Ғатауллин 1953 йылдың 14 июнендә [[БАССР|БАССР-ҙың]] [[Шаран районы|Шаран районының]] тарихи мәғлүмәттәр буйынса бик боронғо башҡорт ауылы Түбәнге Зәйеттә тыуа. 1970 йылда [[Башҡорт дәүләт университеты|Башҡорт дәүләт университетының]] иҡтисад факультетына уҡырға инә һәм 1975 йылда уны тамамлағандан һуң Туймазы районының Константиновка тулы булмаған мәктәбе директоры булып хеҙмәт юлын башлай. 1977 йылдан 1979 йылға тиклем һәм 1982 йылда [[СССР]] Фәндәр Академияһының Урал бүлексәһе Башҡортостан Ғилми үҙәгенең иҡтисад тикшеренеүҙәре бүлегендә эшләй&lt;ref name=&quot;БЭ&quot; /&gt;.

Ғатауллин Р. Ф. [[БАССР Юғары Советы]]ның 13-сө саҡырылышы депутаты итеп һайлана һәм шул йылдарҙа Иҫәпләүҙәр палатаһы коллегияһы ағзаһы була. Р. Ф. Ғатауллан — Иҡтисад һәм социаль өлкәләге реформалар программаһын әҙерләү буйынса хөкүмәт комиссияһы етәкселәренең береһе, [[Башҡортостан Республикаһы|Башҡортостан Республикаһының]] иҡтисадын үҙгәртеп ҡороу программаһын әҙерләүгә лә етәкселек итә, хосусилаштырыу, халыҡты социаль яҡлау прогрпаммаларын әҙерләүҙә лә ҡатнаша. Республикала бер каналлы бюджет кәрәклеген нигеҙләп бирә, шуға ла республика иң ауыр 90-сы йылдарҙы сағыштырмаса еңелерәк үткәреүгә өлгәшә. Бынан тыш Р. Ф Ғатауллин [[Башҡортостан Фәндәр Академияһы|Башҡортостан Фәндәр Академияһын]] ойоштороу инициаторы ла.
Шул йылдарҙа ул нефь сығарыуға һалым һалыу буйынса эксперименттың зарурилығын иҡтисади йәһәттән иҫбатлауға өлгәшә, шуға ла республика, йылдар ауыр булыуға ҡарамаҫтан, 20 мең эш урынын һаҡлап ҡалыуға өлгәшә&lt;ref&gt;http://bashgolos.ru/policy/957-rinat-gataullin-s-novoy-vlastyu-u-menya-nikakih-otnosheniy-net.html&lt;/ref&gt;.

== Хеҙмәт һәм йәмәғәт эшмәкәрлеге ==
* 1989 йылдан — [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты|Башҡортостан ауыл хужалығы институтында]] лаборатория мөдире;

* 1990 йылдан — [[БАССР|БАССР‑ҙың]] Дәүләт планы бүлеге начальнигы, рәйес урынбаҫары;

* 1991 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы|Башҡортостан Республикаһының]] иҡтисад министры урынбаҫары;

* 1995 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы]] Дәүләт Йыйылышы Закондар сығарыу палатаһының Бюджет, һалымдар, банкылар һәм финанстар, милек мәсьәләләре комитеты рәйесе;

* 1999 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы]] хеҙмәт һәм халыҡты социаль яҡлау министры урынбаҫары.

* 2004 йылдан — Көнсығыш иҡтисад-юридик гуманитар академияһы хеҙмәткәре, 2006 йылдан — иҡтисад кафедраһы мөдире;

* 2011 йылдан — Рәсәй Фәндәр Академияһының Өфө Ғилми үҙәге Социаль‑иҡтисади тикшеренеүҙәр институтында баш ғилми хеҙмәткәр;

Фәнни эшмәкәрлеге хеҙмәтләндереү өлкәһенең, аграр етештереүҙең һөҙөмтәлелеге проблемаларына, урындағы үҙидараның иҡтисади нигеҙҙәрен, халыҡты социаль яҡлау системаһын формалаштырыуға арналған. 240‑тан ашыу фәнни хеҙмәт авторы. [[Башҡортостан Республикаһы]] Юғары Советының 12-се саҡырылышы һәм Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышының 1-се саҡырылыш депутаты.

Ғатауллин Р. Ф. [[БАССР Юғары Советы|БАССР Юғары Советының]] 13-сө саҡырылышы депутаты итеп һайлана һәм шул йылдарҙа Иҫәпләүҙәр палатаһы коллегияһы ағзаһы була.

== Ғилми эшмәкәрлеге ==
* Экономика муниципального сектора. Уфа, 2006 (авторҙаш);

* Социально‑экономические проблемы сокращения бедности. Уфа, 2009 (авторҙаш);

* Институциональные основы модернизации агропромышленного комплекса региона (на примере Республики Башкортостан). Уфа, 2014 (авторҙаш).

Р. Ф. Ғатауллин 240‑тан ашыу фәнни хеҙмәт авторы.

== Һылтанмалар ==
*{{БЭ2013|81360}}
* [http://bashgolos.ru/policy/957-rinat-gataullin-s-novoy-vlastyu-u-menya-nikakih-otnosheniy-net.html Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:12-се саҡырылыш Башҡорт АССР-ы Юғары Советы депутаттары]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Шаран районында тыуғандар]]
[[Категория:Башҡортостандың атҡаҙанған иҡтисадсылары]]</text>
      <sha1>ob4thve95t21cw7s3fpzxr9kqv3sklf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1147041</id>
      <parentid>1147040</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:58:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ғилми эшмәкәрлеге */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7253" xml:space="preserve">{{Фамилиялаш|Ғатауллин}}
{{Ук}}

'''Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы''' (14 июнь 1953 йыл)&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;{{БЭ2013|81360}}&lt;/ref&gt; — иҡтисадсы, иҡтисад фәндәре докторы (2002), профессор (2006)&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;&lt;/ref&gt;. [[Башҡортостан Республикаһы]] Юғары Советының 12-се саҡырылышы һәм [[Башҡортостан Республикаһы]] Дәүләт Йыйылышының 1-се саҡырылыш депутаты.

== Биографияһы ==
Ринат Фазлетдин улы Ғатауллин 1953 йылдың 14 июнендә [[БАССР|БАССР-ҙың]] [[Шаран районы|Шаран районының]] тарихи мәғлүмәттәр буйынса бик боронғо башҡорт ауылы Түбәнге Зәйеттә тыуа. 1970 йылда [[Башҡорт дәүләт университеты|Башҡорт дәүләт университетының]] иҡтисад факультетына уҡырға инә һәм 1975 йылда уны тамамлағандан һуң Туймазы районының Константиновка тулы булмаған мәктәбе директоры булып хеҙмәт юлын башлай. 1977 йылдан 1979 йылға тиклем һәм 1982 йылда [[СССР]] Фәндәр Академияһының Урал бүлексәһе Башҡортостан Ғилми үҙәгенең иҡтисад тикшеренеүҙәре бүлегендә эшләй&lt;ref name=&quot;БЭ&quot; /&gt;.

Ғатауллин Р. Ф. [[БАССР Юғары Советы]]ның 13-сө саҡырылышы депутаты итеп һайлана һәм шул йылдарҙа Иҫәпләүҙәр палатаһы коллегияһы ағзаһы була. Р. Ф. Ғатауллан — Иҡтисад һәм социаль өлкәләге реформалар программаһын әҙерләү буйынса хөкүмәт комиссияһы етәкселәренең береһе, [[Башҡортостан Республикаһы|Башҡортостан Республикаһының]] иҡтисадын үҙгәртеп ҡороу программаһын әҙерләүгә лә етәкселек итә, хосусилаштырыу, халыҡты социаль яҡлау прогрпаммаларын әҙерләүҙә лә ҡатнаша. Республикала бер каналлы бюджет кәрәклеген нигеҙләп бирә, шуға ла республика иң ауыр 90-сы йылдарҙы сағыштырмаса еңелерәк үткәреүгә өлгәшә. Бынан тыш Р. Ф Ғатауллин [[Башҡортостан Фәндәр Академияһы|Башҡортостан Фәндәр Академияһын]] ойоштороу инициаторы ла.
Шул йылдарҙа ул нефь сығарыуға һалым һалыу буйынса эксперименттың зарурилығын иҡтисади йәһәттән иҫбатлауға өлгәшә, шуға ла республика, йылдар ауыр булыуға ҡарамаҫтан, 20 мең эш урынын һаҡлап ҡалыуға өлгәшә&lt;ref&gt;http://bashgolos.ru/policy/957-rinat-gataullin-s-novoy-vlastyu-u-menya-nikakih-otnosheniy-net.html&lt;/ref&gt;.

== Хеҙмәт һәм йәмәғәт эшмәкәрлеге ==
* 1989 йылдан — [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты|Башҡортостан ауыл хужалығы институтында]] лаборатория мөдире;

* 1990 йылдан — [[БАССР|БАССР‑ҙың]] Дәүләт планы бүлеге начальнигы, рәйес урынбаҫары;

* 1991 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы|Башҡортостан Республикаһының]] иҡтисад министры урынбаҫары;

* 1995 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы]] Дәүләт Йыйылышы Закондар сығарыу палатаһының Бюджет, һалымдар, банкылар һәм финанстар, милек мәсьәләләре комитеты рәйесе;

* 1999 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы]] хеҙмәт һәм халыҡты социаль яҡлау министры урынбаҫары.

* 2004 йылдан — Көнсығыш иҡтисад-юридик гуманитар академияһы хеҙмәткәре, 2006 йылдан — иҡтисад кафедраһы мөдире;

* 2011 йылдан — Рәсәй Фәндәр Академияһының Өфө Ғилми үҙәге Социаль‑иҡтисади тикшеренеүҙәр институтында баш ғилми хеҙмәткәр;

Фәнни эшмәкәрлеге хеҙмәтләндереү өлкәһенең, аграр етештереүҙең һөҙөмтәлелеге проблемаларына, урындағы үҙидараның иҡтисади нигеҙҙәрен, халыҡты социаль яҡлау системаһын формалаштырыуға арналған. 240‑тан ашыу фәнни хеҙмәт авторы. [[Башҡортостан Республикаһы]] Юғары Советының 12-се саҡырылышы һәм Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышының 1-се саҡырылыш депутаты.

Ғатауллин Р. Ф. [[БАССР Юғары Советы|БАССР Юғары Советының]] 13-сө саҡырылышы депутаты итеп һайлана һәм шул йылдарҙа Иҫәпләүҙәр палатаһы коллегияһы ағзаһы була.

== Ғилми эшмәкәрлеге ==
Р. Ф. Ғатауллин 240‑тан ашыу фәнни хеҙмәт авторы.
* Экономика муниципального сектора. Уфа, 2006 (авторҙаш);

* Социально‑экономические проблемы сокращения бедности. Уфа, 2009 (авторҙаш);

* Институциональные основы модернизации агропромышленного комплекса региона (на примере Республики Башкортостан). Уфа, 2014 (авторҙаш).

== Һылтанмалар ==
*{{БЭ2013|81360}}
* [http://bashgolos.ru/policy/957-rinat-gataullin-s-novoy-vlastyu-u-menya-nikakih-otnosheniy-net.html Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:12-се саҡырылыш Башҡорт АССР-ы Юғары Советы депутаттары]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Шаран районында тыуғандар]]
[[Категория:Башҡортостандың атҡаҙанған иҡтисадсылары]]</text>
      <sha1>r7cl4pczd2hiotwtk146we5s00uj5g8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фәйзуллин Марат Рәйес улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>157764</id>
    <revision>
      <id>1146982</id>
      <parentid>1146862</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T05:39:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4147" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Фәйзуллин Марат Рәйес улы (Татурас)''' ({{lang-en|Marat Fayzullin (Taturas)}}; [[7 ноябрь]] [[1982]]) — Рәсәй музыканты, композитор һәм музыкаль продюсер, тауыш режиссёры. РФ-ла этник проекттарҙы үҫтереүсе. Рәсәй композиторҙары союзының йәштәр секцияһы ағзаһы. «Aera Records» һәм «Afarin Records» лейблдарын булдырыусы. 100-ҙән ашыу фильмдың саундрегы авторы.

== Биография ==
Фәйзуллин Марат Рәйес улы [[1982 йыл]]дың 7 ноябрендә [[Өфө]] ҡалаһында тыуған.

[[1989]]—[[1999 йыл]]дарҙа [[Өфө сәнғәт институты|Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө сәнғәт академияһы]] ҡарамағандағы Урта махсус музыка мәктәбендә уҡый.

[[2000 йыл]]да һуҡма инструменттар класы буйынса [[Өфө сәнғәт училищеһы]]н тамамлай. Уҡыу йылдарында күп тапҡырҙар Бөтә Рәсәй һәм халыҡ-ара конкурстар лауреаты була. Шул уҡ йылда һуҡма инструменттарҙа (маримба, ксилофон һ.б.) Башҡортостанда беренсе тапҡыр үҙенең концертын ойоштороусы. 15-тән күберәк музыка ҡоралында уйнай.

[[2008 йыл]]да Профсоюздарҙың Санкт-Петербург гуманитар университетында тауыш режиссеры һөнәре буйынса юғары белем ала.

29 нәфис фильм, 46 документаль фильм һәм телетапшырыуҙар, 11 йәнһүрәт, 40-тан ашыу реклама ролигы музыкаһы авторы. Алдынғы кинокомпаниялар, телеканалдар, музыкаль нәшриәттәр менән хеҙмәттәшлек итә. Дискографияһында 4 альбом һәм винил пластинка бар. Рәсәй композиторҙары союзының йәштәр секцияһы ағзаһы&lt;ref&gt;[http://youngcomposers.ru/ru/molot/kompozitory Марат Файзуллин]&lt;/ref&gt;. РФ һәм БР Кинематографистары союзы идараһы ағзаһы, Рәсәйҙең Рус география йәмғиәте ағзаһы, Евразия халыҡтары ассамблеяһының Халыҡ-ара мәҙәни хеҙмәттәшлек буйынса советы ағзаһы&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/culture/2022-06-09/puls-rossii-ufimskiy-muzykant-posvyatil-dnyu-rossii-i-dnyu-goroda-zabeg-i-klip-2836281 «Пульс России»: уфимский музыкант посвятил Дню России и Дню города забег и клип]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.rgo.ru/ru/article/marat-taturas-snyal-klip-ko-dnyu-goroda-ufy-i-ko-dnyu-rossii МАРАТ ТАТУРАС СНЯЛ КЛИП КО ДНЮ ГОРОДА УФЫ И КО ДНЮ РОССИИ]&lt;/ref&gt;.

[[2005 йыл]]дан [[Мәскәү]]ҙә йәшәй. Өйләнгән, улы бар.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* [https://www.bashinform.ru/news/culture/2022-06-09/puls-rossii-ufimskiy-muzykant-posvyatil-dnyu-rossii-i-dnyu-goroda-zabeg-i-klip-2836281 «Пульс России»: уфимский музыкант посвятил Дню России и Дню города забег и клип]
* [https://www.rgo.ru/ru/article/marat-taturas-snyal-klip-ko-dnyu-goroda-ufy-i-ko-dnyu-rossii МАРАТ ТАТУРАС СНЯЛ КЛИП КО ДНЮ ГОРОДА УФЫ И КО ДНЮ РОССИИ]

[[Категория:Композиторҙар]]
[[Категория:Башҡортостан композиторҙары]]
[[Категория:Рәсәй композиторҙары]]</text>
      <sha1>gpasfayjirlqtbdvady7udcskgz911n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146983</id>
      <parentid>1146982</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T05:46:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4184" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Фәйзуллин Марат Рәйес улы (Татурас)''' ({{lang-en|Marat Fayzullin (Taturas)}}; [[7 ноябрь]] [[1982]]) — Рәсәй музыканты, композитор һәм музыкаль продюсер, тауыш режиссёры. РФ-ла этник проекттарҙы үҫтереүсе. Рәсәй композиторҙары союзының йәштәр секцияһы ағзаһы. «Aera Records» һәм «Afarin Records» лейблдарын булдырыусы. 100-ҙән ашыу фильмдың саундрегы авторы.

== Биография ==
Фәйзуллин Марат Рәйес улы [[1982 йыл]]дың 7 ноябрендә [[Өфө]] ҡалаһында тыуған.

[[1989]]—[[1999 йыл]]дарҙа [[Өфө сәнғәт институты|Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө сәнғәт академияһы]] ҡарамағандағы Урта махсус музыка мәктәбендә уҡый.

[[2000 йыл]]да һуҡма инструменттар класы буйынса [[Өфө сәнғәт училищеһы]]н тамамлай. Уҡыу йылдарында күп тапҡырҙар Бөтә Рәсәй һәм халыҡ-ара конкурстар лауреаты була. Шул уҡ йылда һуҡма инструменттарҙа (маримба, ксилофон һ.б.) Башҡортостанда беренсе тапҡыр үҙенең концертын ойоштороусы. 15-тән күберәк музыка ҡоралында уйнай.

[[2008 йыл]]да Профсоюздарҙың Санкт-Петербург гуманитар университетында тауыш режиссеры һөнәре буйынса юғары белем ала.

29 нәфис фильм, 46 документаль фильм һәм телетапшырыуҙар, 11 йәнһүрәт, 40-тан ашыу реклама ролигы музыкаһы авторы. Алдынғы кинокомпаниялар, телеканалдар, музыкаль нәшриәттәр менән хеҙмәттәшлек итә. Дискографияһында 4 альбом һәм винил пластинка бар. Рәсәй композиторҙары союзының йәштәр секцияһы ағзаһы&lt;ref&gt;[http://youngcomposers.ru/ru/molot/kompozitory Марат Файзуллин]&lt;/ref&gt;. РФ һәм БР Кинематографистары союзы идараһы ағзаһы, Рәсәйҙең Рус география йәмғиәте ағзаһы, Евразия халыҡтары ассамблеяһының Халыҡ-ара мәҙәни хеҙмәттәшлек буйынса советы ағзаһы&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/culture/2022-06-09/puls-rossii-ufimskiy-muzykant-posvyatil-dnyu-rossii-i-dnyu-goroda-zabeg-i-klip-2836281 «Пульс России»: уфимский музыкант посвятил Дню России и Дню города забег и клип]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.rgo.ru/ru/article/marat-taturas-snyal-klip-ko-dnyu-goroda-ufy-i-ko-dnyu-rossii МАРАТ ТАТУРАС СНЯЛ КЛИП КО ДНЮ ГОРОДА УФЫ И КО ДНЮ РОССИИ]&lt;/ref&gt;.

[[2005 йыл]]дан [[Мәскәү]]ҙә йәшәй. Өйләнгән, улы бар.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* [https://www.bashinform.ru/news/culture/2022-06-09/puls-rossii-ufimskiy-muzykant-posvyatil-dnyu-rossii-i-dnyu-goroda-zabeg-i-klip-2836281 «Пульс России»: уфимский музыкант посвятил Дню России и Дню города забег и клип]
* [https://www.rgo.ru/ru/article/marat-taturas-snyal-klip-ko-dnyu-goroda-ufy-i-ko-dnyu-rossii МАРАТ ТАТУРАС СНЯЛ КЛИП КО ДНЮ ГОРОДА УФЫ И КО ДНЮ РОССИИ]
{{Тышҡы һылтанмалар}}
[[Категория:Композиторҙар]]
[[Категория:Башҡортостан композиторҙары]]
[[Категория:Рәсәй композиторҙары]]</text>
      <sha1>thmdqux84h01601o92jf3e144dzbdbw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146986</id>
      <parentid>1146983</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T05:47:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4186" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Фәйзуллин Марат Рәйес улы (Татурас)''' ({{lang-en|Marat Fayzullin (Taturas)}}; [[7 ноябрь]] [[1982]]) — Рәсәй музыканты, композитор һәм музыкаль продюсер, тауыш режиссёры. РФ-ла этник проекттарҙы үҫтереүсе. Рәсәй композиторҙары союзының йәштәр секцияһы ағзаһы. «Aera Records» һәм «Afarin Records» лейблдарын булдырыусы. 100-ҙән ашыу фильмдың саундтрегы авторы.

== Биография ==
Фәйзуллин Марат Рәйес улы [[1982 йыл]]дың 7 ноябрендә [[Өфө]] ҡалаһында тыуған.

[[1989]]—[[1999 йыл]]дарҙа [[Өфө сәнғәт институты|Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө сәнғәт академияһы]] ҡарамағандағы Урта махсус музыка мәктәбендә уҡый.

[[2000 йыл]]да һуҡма инструменттар класы буйынса [[Өфө сәнғәт училищеһы]]н тамамлай. Уҡыу йылдарында күп тапҡырҙар Бөтә Рәсәй һәм халыҡ-ара конкурстар лауреаты була. Шул уҡ йылда һуҡма инструменттарҙа (маримба, ксилофон һ.б.) Башҡортостанда беренсе тапҡыр үҙенең концертын ойоштороусы. 15-тән күберәк музыка ҡоралында уйнай.

[[2008 йыл]]да Профсоюздарҙың Санкт-Петербург гуманитар университетында тауыш режиссеры һөнәре буйынса юғары белем ала.

29 нәфис фильм, 46 документаль фильм һәм телетапшырыуҙар, 11 йәнһүрәт, 40-тан ашыу реклама ролигы музыкаһы авторы. Алдынғы кинокомпаниялар, телеканалдар, музыкаль нәшриәттәр менән хеҙмәттәшлек итә. Дискографияһында 4 альбом һәм винил пластинка бар. Рәсәй композиторҙары союзының йәштәр секцияһы ағзаһы&lt;ref&gt;[http://youngcomposers.ru/ru/molot/kompozitory Марат Файзуллин]&lt;/ref&gt;. РФ һәм БР Кинематографистары союзы идараһы ағзаһы, Рәсәйҙең Рус география йәмғиәте ағзаһы, Евразия халыҡтары ассамблеяһының Халыҡ-ара мәҙәни хеҙмәттәшлек буйынса советы ағзаһы&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/culture/2022-06-09/puls-rossii-ufimskiy-muzykant-posvyatil-dnyu-rossii-i-dnyu-goroda-zabeg-i-klip-2836281 «Пульс России»: уфимский музыкант посвятил Дню России и Дню города забег и клип]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.rgo.ru/ru/article/marat-taturas-snyal-klip-ko-dnyu-goroda-ufy-i-ko-dnyu-rossii МАРАТ ТАТУРАС СНЯЛ КЛИП КО ДНЮ ГОРОДА УФЫ И КО ДНЮ РОССИИ]&lt;/ref&gt;.

[[2005 йыл]]дан [[Мәскәү]]ҙә йәшәй. Өйләнгән, улы бар.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* [https://www.bashinform.ru/news/culture/2022-06-09/puls-rossii-ufimskiy-muzykant-posvyatil-dnyu-rossii-i-dnyu-goroda-zabeg-i-klip-2836281 «Пульс России»: уфимский музыкант посвятил Дню России и Дню города забег и клип]
* [https://www.rgo.ru/ru/article/marat-taturas-snyal-klip-ko-dnyu-goroda-ufy-i-ko-dnyu-rossii МАРАТ ТАТУРАС СНЯЛ КЛИП КО ДНЮ ГОРОДА УФЫ И КО ДНЮ РОССИИ]
{{Тышҡы һылтанмалар}}
[[Категория:Композиторҙар]]
[[Категория:Башҡортостан композиторҙары]]
[[Категория:Рәсәй композиторҙары]]</text>
      <sha1>tl56usaiidovbcp4vp5h5zvz0fw11z8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1147021</id>
      <parentid>1146986</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:20:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4175" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}
'''Фәйзуллин Марат Рәйес улы (Татурас)''' ([[7 ноябрь]] [[1982]]) — Рәсәй музыканты, композитор һәм музыкаль продюсер, тауыш режиссёры. РФ-ла этник проекттарҙы үҫтереүсе. Рәсәй композиторҙары союзының йәштәр секцияһы ағзаһы. «Aera Records» һәм «Afarin Records» лейблдарын булдырыусы. 100-ҙән ашыу фильмдың саундтрегы авторы.

== Биография ==
Фәйзуллин Марат Рәйес улы [[1982 йыл]]дың 7 ноябрендә [[Өфө]] ҡалаһында тыуған.

[[1989]]—[[1999 йыл]]дарҙа [[Өфө сәнғәт институты|Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө сәнғәт академияһы]] ҡарамағандағы Урта махсус музыка мәктәбендә уҡый.

[[2000 йыл]]да һуҡма инструменттар класы буйынса [[Өфө сәнғәт училищеһы]]н тамамлай. Уҡыу йылдарында күп тапҡырҙар Бөтә Рәсәй һәм халыҡ-ара конкурстар лауреаты була. Шул уҡ йылда һуҡма инструменттарҙа (маримба, ксилофон һ.б.) Башҡортостанда беренсе тапҡыр үҙенең концертын ойоштороусы. 15-тән күберәк музыка ҡоралында уйнай.

[[2008 йыл]]да Профсоюздарҙың Санкт-Петербург гуманитар университетында тауыш режиссеры һөнәре буйынса юғары белем ала.

29 нәфис фильм, 46 документаль фильм һәм телетапшырыуҙар, 11 йәнһүрәт, 40-тан ашыу реклама ролигы музыкаһы авторы. Алдынғы кинокомпаниялар, телеканалдар, музыкаль нәшриәттәр менән хеҙмәттәшлек итә. Дискографияһында 4 альбом һәм винил пластинка бар. Рәсәй композиторҙары союзының йәштәр секцияһы ағзаһы&lt;ref&gt;[http://youngcomposers.ru/ru/molot/kompozitory Марат Файзуллин]&lt;/ref&gt;. РФ һәм БР Кинематографистары союзы идараһы ағзаһы, Рәсәйҙең Рус география йәмғиәте ағзаһы, Евразия халыҡтары ассамблеяһының Халыҡ-ара мәҙәни хеҙмәттәшлек буйынса советы ағзаһы&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/culture/2022-06-09/puls-rossii-ufimskiy-muzykant-posvyatil-dnyu-rossii-i-dnyu-goroda-zabeg-i-klip-2836281 «Пульс России»: уфимский музыкант посвятил Дню России и Дню города забег и клип]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.rgo.ru/ru/article/marat-taturas-snyal-klip-ko-dnyu-goroda-ufy-i-ko-dnyu-rossii МАРАТ ТАТУРАС СНЯЛ КЛИП КО ДНЮ ГОРОДА УФЫ И КО ДНЮ РОССИИ]&lt;/ref&gt;.

[[2005 йыл]]дан [[Мәскәү]]ҙә йәшәй. Өйләнгән, улы бар.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* [https://www.bashinform.ru/news/culture/2022-06-09/puls-rossii-ufimskiy-muzykant-posvyatil-dnyu-rossii-i-dnyu-goroda-zabeg-i-klip-2836281 «Пульс России»: уфимский музыкант посвятил Дню России и Дню города забег и клип]
* [https://www.rgo.ru/ru/article/marat-taturas-snyal-klip-ko-dnyu-goroda-ufy-i-ko-dnyu-rossii МАРАТ ТАТУРАС СНЯЛ КЛИП КО ДНЮ ГОРОДА УФЫ И КО ДНЮ РОССИИ]
{{Тышҡы һылтанмалар}}
[[Категория:Композиторҙар]]
[[Категория:Башҡортостан композиторҙары]]
[[Категория:Рәсәй композиторҙары]]</text>
      <sha1>ou8ixp3k9w786enx2akudhp5c17tv1f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фәйзуллина Гүзәл Әсхәт ҡыҙы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158438</id>
    <revision>
      <id>1147029</id>
      <parentid>1064574</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:23:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3863" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}
'''Фәйзуллина Гүзәл Әсхәт ҡыҙы''' ([[9 ноябрь]] [[1960 йыл]]) — хужалыҡ һәм йәмәғәт эшмәкәре. «Башгражданстрой» тресы генераль директорының дөйөм мәсьәләләр буйынса урынбаҫары. 2019 йылдан Башҡортостан Республикаһының алтынсы саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Рәсәй Федерацияһының почётлы дөйөм белем биреү хеҙмәткәре. 

== Биографияһы ==
Гүзәл Әсхәт ҡыҙы Фәйзуллина [[1960 йыл]]дың [[9 ноябрь|9 ноябрендә]] [[Өфө]] ҡалаһында тыуа. Урта мәктәпте тамамлағандан һуң юғары белемде [[Башҡорт дәүләт университеты]]нда, икенсе юғары белемде Мәскәү дәүләт социаль университетында ала.
Хеҙмәт юлын Өфөлә [[1978 йыл]]да башлай, 49-сы мәктәптә лаборант, секретарь, тәрбиәсе булып эшләй.
[[1982]]—[[1984 йыл]]дарҙа ошо уҡ белем усағында комсомол ойошмаһы секретары була. [[1984]]—[[1991 йыл]]дарҙа — ВЛКСМ-дың Октябрь райкомы секретары&lt;ref&gt;[http://bashenc.ru/index.php/component/content/article/17-spiski/231-personalii-izdaniya-bashkirskij-komsomol?Itemid=101 Файзуллина Гузэль Асхатовна]&lt;/ref&gt;, КПСС-тың Октябрь райкомы инструкторы.
[[1991]]—[[1993 йыл]]дарҙа 37-се мәктәптә уҡыта. 1993—1995 йылдарҙа «Алекс» ИСБ-һының мәғлүмәт бүлеге начальнигы, директор урынбаҫары, «Забота» ТОО-һы диеркторы булып эшләй.
[[1995]]—[[2000 йыл]]дарҙа — Октябрь районының халыҡты социаль яҡлау идаралығы начальнигы, һуңынан 2018 йылға тиклем — [[Октябрь районы (Өфө)|Октябрь районы]] хакимиәте башлығы урынбаҫары. [[2019 йыл]]ғы һайлауҙарға тиклем «Башгражданстрой» тресы яуалылығы сикләнгән йәмғиәттең дөйөм мәсьәләләре буйынса генераль директоры урынбаҫары.
[[2019 йыл]]дан — Башҡортостан Республикаһы 6-сы саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Урындағы үҙаидара, граждан йәмғиәтен үҫтереү һәм киң мәғлүмәт саралары буйынса комитет ағзаһы.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Рәсәй Федерацияһы дөйөм белем биреүҙең почетлы хеҙмәткәре
* Башҡортостан Республикаһының Маҡтау ҡағыҙы.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [http://gsrb.ru/ru/organization/deputats/62920/ Файзуллина Гузэль Асхатовна]
* [https://candidates.golosinfo.org/p/949199-fayzullina-guzel-ashatovna Файзуллина Гузэль Асхатовна]
* [https://www.erbp.ru/people/14210 Файзуллина Гузэль Асхатовна]
 
[[Категория:6-сы саҡырылыш Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаттары]]</text>
      <sha1>20gswrrmq4umc5e6ujnwpmjum8mckju</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡатнашыусы:Баныу</title>
    <ns>2</ns>
    <id>161207</id>
    <revision>
      <id>1146989</id>
      <parentid>1146735</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T07:13:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ярҙамсы ҡалыптар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8104" xml:space="preserve">{{Ҡалып:Стаж UserBox|year=2020|month=06|day=30}}
{{Userbox/Википедияла мотлаҡ мең мәҡәлә 2021}}
{{Userbox/Башҡорт википедиясыларының 4-се форумы}}
[[Файл:Certificate of participation in the 4th Forum of Bashkir Wikipedians.jpg|безрамки|справа]]
* Мин Фәниә (Баныу) Ғәзим ҡыҙы булам.  Хаҡлы ялдағы башҡорт теле һәм әҙәбиәте, рус теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһымын.
* [https://davlekanovo.bashkortostan.ru/presscenter/news/431967/ 21 февраля — Международный день родного языка. Муниципальный район Давлекановский район Республики Башкортостан. Официальный сайт. Новости. 20 февраля 2022 года]{{ref-ru}}{{V|23|02|2022}}

== ☆ Миҙал ☆ ==
{|background-color:#FFFDD0; border: 3px solid #395C98;
|+
|-
|[[файл:Wiki expansion 25+ barnstar.png|left|100px]]

|&lt;center&gt; &lt;span style=&quot;color:green&quot;&gt;'''1-се дәрәжәле миҙал'''&lt;/span&gt;
:
:'''''[[Башҡорт Википедияһы]]нда «Юбилярға Википедия бүләге» темаһына 25 мәҡәлә яҙған өсөн'''''&lt;br /&gt;''&lt;small&gt; Сираттағы уңышығыҙ һәм бүләгегеҙ менән! Яңы йылда Википедия киңлектәрендә тағы ла яңынан-яңы үрҙәрҙе яуларға яҙһын! Ихтирам менән, -- [[Ҡатнашыусы:Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 05:17, 12 ғинуар 2022 (UTC)''
|+
|}
{|background-color:#FFFDD0; border: 3px solid #395C98;
|+
|-
|[[файл:Wiki expansion 10+ barnstar.png|left|100px]]
|&lt;center&gt; &lt;span style=&quot;color:green&quot;&gt;'''2-се дәрәжәле миҙал'''&lt;/span&gt;
:
:'''''[[Башҡорт Википедияһы]]нда «Юбилярға Википедия бүләге» темаһына 10 мәҡәлә яҙған өсөн'''''&lt;br /&gt;''&lt;small&gt; Бар эшегеҙҙә ижади уңыштар, ныҡлы һаулыҡ теләйем! Ихтирам менән --[[Ҡатнашыусы:Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 01:17, 23 декабрь 2021 (UTC)'' 
|+
|}

{|background-color:#FFFDD0; border: 3px solid #395C98;
|+
|-
|[[файл:Wiki expansion 5+ barnstar.png|left|100px]]
|&lt;center&gt; &lt;span style=&quot;color:green&quot;&gt;'''3-сө дәрәжәле миҙал'''&lt;/span&gt;
:
:'''''[[Башҡорт Википедияһы]]нда «Юбилярға Википедия бүләге» темаһына 5 мәҡәлә яҙған өсөн'''''&lt;br /&gt;''&lt;small&gt;Википедия киңлектәрендә яңынан-яңы уңыштар юлдаш булһын! Ихтирам менән --[[Ҡатнашыусы:Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 16:23, 19 октябрь 2021 (UTC)''
|+
|}
== ☆ Миҙал ☆ ==
{|background-color:#FFFDD0; border: 3px solid #395C98;
|+
|-
|[[файл:Wiki expansion 25+ barnstar.png|left|100px]]

|&lt;center&gt; &lt;span style=&quot;color:green&quot;&gt;'''1-се дәрәжәле миҙал'''&lt;/span&gt;
:
:'''''[[Башҡорт Википедияһы]]ның «[[Проект:Башҡорт исемдәре 2021|Башҡорт исемдәре 2021]]» конкурсында 25 мәҡәлә яҙған һәм тулыландырған өсөн'''''&lt;br /&gt;''
|+
|}
=== Ҡоралдар ===
* {{Мөхәррирләү|Баныу|28.12.2020}}
* {|
|{{начало цитаты}}
Ағас нығытма менән уратып 
{{oq|ru|Чумляцкая слобода&lt;ref&gt;{{Книга|автор=П.С.Паллас|заглавие=Путешествие по разным места Российского Государства&quot;|ответственный=|год=1770|издание=Часть 2.Книга 2.|место=|издательство=|страницы=|страниц=|isbn=}}&lt;/ref&gt;}}
|{{конец цитаты}}
|}

==Һылтанмалар  ==
 
* https://ba.wikiscan.org/?date_filter=2021&amp;menu=userstats
* https://ru.wikimedia.org/wiki/Конкурсы/Выпускники_и_наставники_России_2022
* https://w.wiki/4DP6
* https://ba.wikiscan.org/user/Баныу
* [https://kitaptar.bashkort.org/files/Башҡорт%20аш-һыуҙары%20лексикаһы.pdf  Ҡамыр аштары ]

== Ярҙамсы ҡалыптар ==
* CC BY-SA 4.0 фото аҫтынамы, өҫтөнәме ошо лицензияны ҡуйырға кәрәк
* [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:UrlShortener Сокращатель]
* &lt;blockquote&gt;&lt;ref&gt;[]&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;.
* {{V|13|09|2021}}
* {{Цитата| &lt;ref&gt;{{китап |автор= Әхтәм Ихсан |заглавие=«Саҡма тояҡ аттарҙа» |место=Өфө |издательство=«Китап» |год=1995 й |страницы=402-се б }}&lt;/ref&gt;.|}}
* {{Берләштерергә|Фәнил (исем)|Фәнил}}

* --[[Ҡатнашыусы:Баныу|Баныу]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Баныу|әңгәмә]]) 17:23, 11 ноябрь 2021 (UTC)
* {{Колонки|3}}
*  {{YouTube|F7n_AGdbjQM|logo=1}} История одного села. Чургулды Татышлинский район РБ
{{YouTube|C69-QGyWYZ8|logo=1}} Асылыкүл
{{YouTube|fT0rhlIc6g4|logo=1}} Ташлы ауылы
* [[Ҡатнашыусы:|Ҡатнашыусы:]], [[Ҡатнашыусы:Баныу|Баныу]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Баныу|әңгәмә]]) 22:00, 5 май 2022 (UTC)
* http://ihtika.ru/book/tenishev-er-izbrannye-trudy-kn2-ufa-2006/text/190
* {{Тышҡы һылтанмалар}}

== Һүҙлектәр ==
* [http://old.toposural.ru/html/s.htm Шувалов]

== Энциклопедияға һылтанма ҡалыптары ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
|-
+
! Ҡалып !! Ҡулланыу өлгөһө !! Күренеше
+
|-
+
| {{tl|БЭ}} (Башҡорт энциклопедияһы) ||&lt;nowiki&gt;{{БЭ|81767|Алдар}}&lt;/nowiki&gt; ||{{БЭ|81767|Алдар}}
+
|-
+
| {{tl|ЭБЭ}} (Башкирская энциклопедия) || &lt;nowiki&gt;{{ЭБЭ|81767|Алдар}}&lt;/nowiki&gt;|| {{ЭБЭ|81767|Алдар}}
+
|-
+
| {{tl|ВЭБ}} (Военная энциклопедия башкир)) || &lt;nowiki&gt;{{ВЭБ|51372|Алдар Исекеев}}&lt;/nowiki&gt;|| {{ВЭБ|51372|Алдар Исекеев}}
+
|-
+
| {{tl|СЮЭ}} (Салават Юлаев: Энциклопедия) || &lt;nowiki&gt;{{СЮЭ|52227|Абдрешит Галиев}}&lt;/nowiki&gt; || {{СЮЭ|52227|Абдрешит Галиев}}
+
|}
== Мәҡәләләр биҙәлеше ==
* https://w.wiki/3mth
== Кәрәкле ҡоралдар (ауылдар) ==
* [https://kitaptar.bashkort.org/book/662 Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий ]
* [[Файл:Уфаген.png|60px]][https://ufagen.ru/places Деревни. Уфаген]
* [[Файл:Уфаген.png|60px]][https://ufagen.ru/node/3302 Список поселенных мест 1877 . Уфаген]
* [[Файл:Башархив.png|50px]][https://basharchive.ru/ Башархив. Историко-документальный проект общества краеведов Республики Башкортостан]
* [[File:Логотип БСТ.jpg|40px]] [https://www.youtube.com/results?search_query=%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F+%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0+%D0%B1%D1%81%D1%82 История одного села]
* Башҡорт халыҡ ижады. 1954 — 2004 йылдарҙа китаптар серияһы. [https://kitaptar.bashkort.org/?q=%D0%B1%D0%B0%D1%88%D2%A1%D0%BE%D1%80%D1%82%20%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%A1%20%D0%B8%D0%B6%D0%B0%D0%B4%D1%8B&amp;idx=books&amp;p=0 Бер нисә томы ошонда бар]</text>
      <sha1>j5d3wxnmf7ov7f8rodixuci2ok8fvxl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фәйзуллина Резеда Мансаф ҡыҙы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>162843</id>
    <revision>
      <id>1147032</id>
      <parentid>1058741</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:25:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13918" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}
'''Фәйзуллина Резеда Мансаф ҡыҙы''' ([[16 ғинуар]] [[1956 йыл]]) — ғалим-педиатр, аллерголог-иммунолог. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (2010). Рәсәй Федерацияһы һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2013). Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы (2017)&lt;ref name=&quot;БЭ Файзуллина Резеда Мансафовна&quot;&gt;[ http://rus.bashenc.ru/index.php/component/content/article/2-statya/349-fajzullina-rezeda-mansafovna{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} БЭ Файзуллина Резеда Мансафовна]&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Резеда Мансаф ҡыҙы Фәйзуллина [[1956 йыл]]дың [[16 ғинуар]]ында [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Әмир ауылында тыуған.
[[Файл:Степная_вишня_и_степной_миндаль.JPG|справа|мини|200x200пкс|Стәрлебаш районында дала сейәһе һәм дала миндале]]
[[1983 йыл]]да [[Башҡорт дәүләт медицина университеты|Башҡорт дәүләт медицина институты]]н тамамлай. 1989—1992 йылдарҙа «Педиатрия» һөнәре буйынса госпиталь педиатрияһы кафедраһында аспирантурала уҡый. [[1992 йыл]]да [[Педиатрия]]&quot; һәм «[[Аллергология]] һәм [[иммунология]]» һөнәрҙәре буйынса медицина фәндәре кандидаты ғилми дәрәжәһенә дәғүә итеп диссертация яҡлай. [[1999 йыл]]да — «Педиатрия» һәм «Аллергология һәм иммунология» һөнәре буйынса докторлыҡ диссертация яҡлай. 2001 йылда профессор дәрәжәһен ала.

1983—1987 йылдарҙа Өфө ҡалаһының 6-сы һәм 18-се дауаханаларында эшләй. [[1992 йыл]]дан [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]]нда эшләй, бер үк ваҡытта 1996 йылдан — Башҡортостан Республикаһы Һаулыҡ һаҡлау министрлығының баш балалар аллергологы.

1992—1994 йылдарҙа — ассистент, госпиталь педиатрия кафедраһында доцент һәм профессор, 1994—2011 йылдарҙа — балалар ауырыуҙар пропедевтикаһында, 2011—2016 — Өфө медицина университетында методик бүлеге начальнигы, бер үк ваҡытта бөгөнгө көнгә тиклем — педиатрия курстары менән факультет педиатрия, неонатология кафедраһы һәм ИДПО симуляция үҙәге профессоры.

Аллергологтар һәм клиник иммунологтар Европа ассоциацияһының һәм респиратор йәмғиәтенең Европа Конгресында, респиратор патология буйынса Консенсустарҙа, педиатрия, респиратор патология, аллергология һәм иммунология буйынса Рәсәй Төбәк-ара фәнни-ғәмәли конференцияларҙа докладтар менән сығыш яһай. Бер нисә күп үҙәкле Халыҡ-ара һәм Рәсәй клиник тикшеренеүҙәр етәксеһе, фәнни-тикшеренеү эштәре буйынса Дәүләт заказы етәксеһе, һулыш алыу органдары ауырыуҙары буйынса Рәсәй Милли Конгресы педиатрия секцияһы ойоштороу комитеты ағзаһы (2009 −2018 йй.), идаралыҡ һәм Бөтә Рәсәй респиратор йәмғиәте ағзаһы, Башҡортостан Республикаһында бүлексә рәйесе.

== Фәнни эшмәкәрлеге ==
Резеда Фәйзуллинаның фәнни эшмәкәрлеге балаларҙа һәм үҫмерҙәрҙә аллергия ауырыуҙарын өйрәнеүгә бәйле. Файзуллина ҡатнашлығында бронхиаль астма ваҡытында психоэмоциональ боҙолоуҙарҙы дауалау, киҫкен пневмонияны иртә диагностикалау һәм дауалау ысулдары эшләнә&lt;ref name=&quot;Баш ГМУ Кафедра факультетской педиатрии с пропедевтикой&quot;&gt;[http://bgmy.ru/381-kafedra-fakultetskoj-pediatrii-s-propedevtikoj.html Баш ГМУ Кафедра факультетской педиатрии с пропедевтикой] &lt;/ref&gt;.

Фәйзуллина Резеда Мансаф ҡыҙы етәкселегендә медицина фәндәре кандидаты ғилми дәрәжәһенә һигеҙ диссертация яҡлана.
[[Файл:Skin_Prick_Test.png|справа|мини|200x200пкс|Аллергияға тест]]
Респиратор йәмғиәтенең Европа Конгресында һәм аллергологтар һәм клиник иммунологтарҙың Европа ассоциацияһында, респиратор патология буйынса Консесустарҙа, педиатрия, респиратор патология, аллергология һәм иммунология буйынса Рәсәй һәм Төбәк-ара фәнни-ғәмәли конференцияларҙа докладтар менән сығыш яһай. Бер нисә күп үҙәкле Халыҡ-ара һәм Рәсәй клиник тикшеренеүҙәр етәксеһе, фәнни-тикшеренеүҙәр эштәре буйынса Дәүләт заказы етәксеһе, һулыш алыу ауырыуҙары буйынса Рәсәй Милли Конгресы педиатрия секцияһының ойоштороу комитеты ағзаһы (2009 −2018 йй.), идаралыҡ һәм Бөтә Рәсәй респиратор йәмғиәтенең ағзаһы.

320-нән ашыу ғилми хеҙмәттәр, 3 монография һәм 2 уйлап табыу авторы. Башҡортостан Республикаһының Аллерголог-иммунологтар ассоциацияһы рәйесе (1998 йыл).

== Хеҙмәттәре ==
* УМО РФ грифы менән 4 уҡыу дәреслеге: «Клинические особенности патологии органов дыхания у детей»// Учебное пособие для студентов, Уфа, 2011.-84с.,
* «Синдром токсикоза с эксикозом у детей»//Учебное пособие для студентов, Уфа, 2012. −66с.,
* «Аллергические заболевания у детей»//Учебное пособие для студентов по элективу «Аллергология и иммунология», Уфа, 2011.-126с., *&quot;Аллергенспецифическая иммунотерапия&quot;//Учебное пособие для ординаторов-2017.-70с.
* «Пропедевтика детских болезней», изд-во «ГЭОТАР-Медиа», М. 2012 г.-680с. (соавт.),
* «Пропедевтика детских болезней», второе издание, изд-во «ГЭОТАР-Медиа», М. 2017 г.-520с.(соавт.)
* «Детские болезни», изд-во «ГЭОТАР-Медиа», М 2015 г.-832с.(соавт.)
* Учебное пособия «Педиатрия. История болезни», «ГЭОТАР-Медиа», 2016 г.-96с., *&quot;Аккредитация по педиатрии. Типовые ситуационные задачи&quot;, «ГЭОТАР-Медиа», 2017 г.-384с.,
* педиатрия буйынса клиник тәҡдимдәр, ҡулланмалар һәм фәнни-ғәмәли программалар авторҙашы: Пособия для врачей под. Ред В. А. Тутельяна «Специализированные продукты питания для детей с аллергией к белкам коровьего молока» М.-2015г-68с., «ПРИМА: Педиатрические рекомендации по иммуномодулирующим препаратам а амбулаторной практике», М.,2015 г.-56с, Клинических рекомендаций «Внебольничная пневмония у детей», М., 2015 г.-64с., Научно-практической программы «Внебольничная пневмония у детей. Распространенность, диагностика, лечение и профилактика»-М.,- 2012.-64с., Научно-практической программы «РАДАР. Аллергический ринит: рекомендации и алгоритм при детском аллергическом рините».-М., 2015.-80с., Клинических рекомендаций «Круп у детей. Острый обструктивный ларингит. МКБ −10J05.0», М.-2016.-24с., Научно-практической программы «ДИКОВИНА», М.-2018 г.-128с, Национальной программы «Бронхиальная астма у детей. Стратегия лечения и профилактика». — Научно-практическая программа. М., 2012.-2017 гг. −84с.

== Һылтанмалар ==
* [http://rus.bashenc.ru/index.php/component/content/article/2-statya/349-fajzullina-rezeda-mansafovna{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} БЭ Файзуллина Резеда Мансафовна]

* [ http://bashgmu.ru/about_the_university/management/3676/ Баш ГМУ Файзуллина Р. М.]
* [http://bgmy.ru/381-kafedra-fakultetskoj-pediatrii-s-propedevtikoj.html Баш ГМУ Кафедра факультетской педиатрии с пропедевтикой]
* [https://www.labirint.ru/authors/168382/ Педиатрия (учебное пособие)].(соавт.)
* [https://cyberleninka.ru/article/n/effektivnost-terapii-dezloratadinom-detey-s-allergicheskim-rinitom Эффективность терапии дезлотадином детей с аллергическим ринитом]
* [https://pediatria.orscience.ru/upload/iblock/70e/70ec3c2c02872f8c33899a1f98fa927c.pdf Оценка обеспеченности витамином D детей с аллергическими заболеваниями и коррекция его недостаточности/дефицита]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [https://citilab.ru/master/about/med_event/conf_ufa_130419.aspx Конференция для аллергологов- иммунологов и педиатров в Уфе]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [[https://search.rsl.ru/ru/record/01000764825 Файзуллина Резеда Мансафовна]]

Аллергические болезни у детей, проживающих в регионе с развитой химической и биотехнологической промышленностью : автореферат дис. … кандидата медицинских наук : 14.00.09. — Москва, 1992. — 28 c. : ил.
Педиатрия ; Аллергология и иммунология

* [https://clinline.ru/reestr-issledovatelej/podrobno-ob-issledovatele.html?id=452 Реестр исследователей. Файзуллина Резеда Мансафовна]
* [http://www.rsp-ufa.ru/images/14968977.pdf Внештатные специалисты минздрава Республики Башкортостана]
* [http://pulmodeti.ru/society/governing/ Члены Правления педиатрического респираторного общества]
* [https://bashkortostankyzy.rbsmi.ru/articles/sikh-t/d-er-sire/ Журнал «Башкортостан кызы» (на баш.яз.). Болезнь века]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған табиптары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Медицина фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Стәрлебаш районында тыуғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Википедия:Замандаштар биографияһы]]
[[Категория:1956 йылда тыуғандар]]
[[Категория:16 ғинуарҙа тыуғандар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусылары]]</text>
      <sha1>emzbednhdotejp357szp0rk6xf6yq48</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғатауллин Рәмил Сөләймән улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>163136</id>
    <revision>
      <id>1147035</id>
      <parentid>1008884</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:28:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4592" xml:space="preserve">{{Фамилиялаш|Ғатауллин}}
{{Ук}}
'''Ғатауллин Рәмил Сөләймән улы''' ([[24 февраль]] [[1969 йыл]]) — Рәсәй журналисы. «Постскриптум» программаһының махсус корреспонденты (ТВ Центр Москва). НТВ, Беренсе каналдың элекке хеҙмәткәре.

== Биографияһы ==
Рәмил Cөләймән улы Ғатауллин 1969 йылдың 24 февралендә [[Өфө]]лә күп балалы ғәиләлә тыуған. 39-сы мәктәптә белем алған. Рәмил Сөләймән улы хәҙер гимназия булып киткән тыуған мәктәбе менән әүҙем аралашып йәшәй. Уҡыусылар менән осрашыуҙары булып тора. 2000 йылда [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның филология факультетын тамамлай&lt;ref name=&quot;Телевидение&quot;&gt;[https://www.peoplelife.ru/67503  Гатауллин Р. С.]&lt;/ref&gt;. 2006 йылда Бөтә Рәсәй кинематография институтын (режиссёр неигрового кино) тамамлай.

Телевидениела 1992 йылдан эшләй башлай. Өфөлә тәүге дәүләттеке булмаған «Толпар» телевизион компанияһына журналист булып эшкә урынлаша. Башта корреспондент, аҙаҡ ГТРК «Башҡортостан» республикан телевидениеһында спорт программаһының авторы һәм алып барыусыһы була. Шулай уҡ, уға &quot;3-сө канал&quot;дың яңылыҡтарында алып барыусы, НТВ-ҙа стрингер вазифаларын тапшыралар&lt;ref name=&quot;Телевидение&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.

&quot;Башинформ&quot;да «Сәйәсәт» бүлеге корреспонденты булып эшләй. 1992 йылдан. Башҡортостандың төп информацион агентлылығы барлыҡҡа килгән ваҡытынан алып, эшләй. Рәмил Сөләймән улының иҫләүенсә, ул саҡта «агентство»ға «Версия» газетаһы редакцияһы менән 15 квадрат метр майҙанлы бәләкәй генә бүлмәлә (Ленина, 7) бергә эшләргә тура килә. Мебель, 2-3 компьютерторған өҫтәлдәр ҡуйылған бүлмәлә эш урындары булмағас, мәҡәләләрҙе тубыҡҡа ҡуйып яҙырға тура килә. Ҡулдан яҙылған мәҡәләләр етәкселек аша тикшереү үткәс компьютер артында ултырған ҡыҙҙарға баҫырға тапшырыла. Бындай тәртип, Гафури урамындағы бинаға күскәс тә, дауам итә. Әммә унда һәр кем телефоны булған эш урыны менән тәьмин ителә. Әммә компьютерҙар етәкселәрҙә һәм текст йыйыусыларҙа ғына була.
Мәскәүҙә 1997 йылдан: ВКТ-ла 31 каналындың &quot;Ҡала яңылыҡтары&quot;нда, Михаил Таратута менән (НТВ) &quot;Русские горки&quot;ла эшләй.

1998 йылда Беренсе каналдың «Хәйерле иртә» тапшырыуында алып барыусы була. Артабан «Время» программаһының корреспонденты булып китә. Әлеге ваҡытта Үҙәк телевизион каналда (ТВ Центр.)&quot;Постскриптум&quot; аҙналыҡ аналитик программаһының махсус корреспонденты булып эшләй&lt;ref name=&quot;Телевидение&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
2013 йылдан «Однако» информацион-аналитик проектының күҙәтеүсеһе.

== Һылтанмалар ==
* [https://www.peoplelife.ru/67503  Гатауллин Р. С.]
* [https://mediaunivercity.ru/users/gataullin-ramil  Гатауллин Рамиль о себе]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:Башҡорт дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Журналистар]]</text>
      <sha1>3i5qeup87ff5a7wl19m631ai4ez6u9f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Риф Әхмәтнур улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>163609</id>
    <revision>
      <id>1147009</id>
      <parentid>1116134</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:07:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5657" xml:space="preserve">{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипов Риф Әхмәтнур улы''' ({{lang-ru|Зарипов Риф Ахматнурович}}; [[25 март]] [[1947 йыл]]) — [[ауыл хужалығы]], комсомол, [[КПСС|партия]] һәм [[Муниципаль берәмек|совет органдары]] хеҙмәткәре, хужалыҡ эшмәкәре. 1991—2012 йылдарҙа «”Нефтекама” теплица комбинатын төҙөү дирекцияһы» дәүләт унитар предприятиеһы директоры. 

1990 йылдың 11 октябрендә БАССР-ҙың ун икенсе саҡырылыш Юғары Советының өсөнсө сессияһында [[Башҡортостандың дәүләт суверенитеты тураһында декларация|республиканың дәүләт суверенитеты тураһында Декларация]] ҡабул иткән [[БАССР-ҙың 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы]] депутаты, Юғары Советтың Мандат комиссияһы ағзаһы.

== Биографияһы ==
Риф Әхмәтнур улы Зарипов [[1947 йыл]]дың [[25 март]]ында [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Яңауыл районы]] [[Киҫәкҡайын]] ауылында тыуған.
Милләте башҡорт, юғары белемле — 1970 йылда [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]н тамамлаған.

Хеҙмәт юлын 1963 йылда Яңауыл районы «Ленин юлы» колхозында башлай. Юғары һөнәри белем алғас, ошо уҡ колхозда баш ветеринар врач булып эшләй.
1973—1983 йылдарҙа ВЛКСМ-дың Яңауыл райкомының беренсе секретары, «Ленин юлы» колхозының партком секретары.
1983—1990 йылдарҙа Чапаев исемендәге колхоз рәйесе.
1990—1991 йылдарҙа халыҡ депутаттарының Яңауыл район Советы башҡарма комитеты рәйесе.
1991 йылдан «Нефтекама» теплица комбинаты директоры.
&lt;ref&gt; // Парламентаризм в Башкортостане: история и современность. — Т. 2. — Уфа, 2005.удк 930 5-8258-0204-5ISBN&lt;/ref&gt;

Яңауыл районындағы 277-се Айбүләк һайлау округынан [[Башҡорт АССР-ы]]ның 12-се саҡырылыш Юғары Советының халыҡ депутаты итеп һайлана. Башҡортостан Республикаһы Юғары Советының Мандат комиссияһы ағзаһы.&lt;ref&gt;Народные депутаты Республики Башкортостан. Двенадцатый созыв. — Уфа, Китап, 1994. — с. 34&lt;/ref&gt;
  
2006 йылда «Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре» тигән маҡтаулы исем бирелә, ә быға тиклем республиканың иң юғары бүләге һаналған Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының (1978) һәм Башҡортостан Республикаһының (2004) Почёт грамотаһы менән бүләкләнә&lt;ref&gt;[http://kissak-kainskaya.yanbibl.ru/index.php/menu-7/ Мы гордимся Вами... Риф Ахматнурович Зарипов. КИСАК-КАИНСКАЯ СЕЛЬСКАЯ МОДЕЛЬНАЯ БИБЛИОТЕКА. Официальный сайт.]{{ref-ru}}{{V|21|03|2022}}&lt;/ref&gt;. 

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (2006)
* Башҡортостан Республикаһының Почёт грамотаһы (2004)
* Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы (1978)

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[БАССР-ҙың 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* Народные депутаты Республики Башкортостан. Двенадцатый созыв. — Уфа, Китап, 1994. — с. 104

== Һылтанмалар ==
* [http://gsrb.ru/ru/about/deputaty-proshlykh-sozyvov/37940/  12 созыв (БАССР)]
* [http://kissak-kainskaya.yanbibl.ru/index.php/menu-7/ Мы гордимся Вами... Риф Ахматнурович Зарипов. КИСАК-КАИНСКАЯ СЕЛЬСКАЯ МОДЕЛЬНАЯ БИБЛИОТЕКА. Официальный сайт.]{{ref-ru}}{{V|21|03|2022}}

[[Категория:12-се саҡырылыш Башҡорт АССР-ы Юғары Советы депутаттары]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт аграр университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Шәхестәр:Яңауыл районы]]
[[Категория:Халыҡ депутаттарының район комитеты рәйестәре]]</text>
      <sha1>1rz8875827k203wvizvtn9wft6km5se</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фәйзуллин Абдулла Мөхәмәтдин улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>163826</id>
    <revision>
      <id>1147020</id>
      <parentid>1049555</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:20:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4960" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}
'''Фәйзуллин Абдулла Мөхәмәтдин улы ''' ([[7 август]] [[1929 йыл]] — [[27 декабрь]] [[2014 йыл]]) — [[ауыл хужалығы]] алдынғыһы. 1957—1989 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Хәйбулла районы]] «Матрай» совхозы тракторсыһы, оҫтахана механигы. [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966).

== Биографияһы ==
Абдулла Мөхәмәтдин улы Фәйзуллин [[1929 йыл]]дың 7 авгусында БАССР-ҙың Хәйбулла районы [[Рафиҡ (Хәйбулла районы)|Рафиҡ]] ауылында тыуа. Белеме — тулы булмаған урта.

Хеҙмәт эшмәкәрлеген 1942 йылда «Таналыҡ» колхозында башлай, 1947 йылда тракторсы булып эшләй, 1951 йылда — Молотов исемендәге колхоз тракторсыһы, 1957 йылдан — Хәйбулла районының Матрай совхозы тракторсыһы.

Тракторсы-машинист булып эшләп, А. М. Фәйзуллин йыл һайын юғары күрһәткестәргә өлгәшә һәм социалистик ярыш еңеүсеһе була. 1963 йылда уның бригадаһына беркетелгән майҙанда иген уңышы гектарынан 15,2 центнер тәшкил итһә, 1966 йылда был күрһәткес гектарынан 29,8 центнерға етә. Бер центнер игендең үҙҡиммәте 3 һум 45 тин тип планлаштырылһа, ғәмәлдә ул 2 һум 45 тин тәшкил итә. 1964—1966 йылдарҙа ғына 4 мең килограмм яғыулыҡ-майлау материалдары һәм 386 һумлыҡ запас частар экономиялана.

1966 йылда ДТ-54 тракторында 1350 гектар һөрөнтө ерҙе йомшарта, СК-3 комбайнында 524 гектарҙа ашлыҡ йыя һәм 12880 центнер иген һуғып ала.

Һарыкүл бүлексәһендә иген уңышы гектарынан 26,8 центнер тәшкил итә. Бүлексә планда ҡаралған 42 мең центнер урынына 102,2 мең центнер иген ала. Был уңышта А. М. Фәйзуллиндың да хеҙмәт өлөшө бар.

1966 йылда иген үҫтереүҙә һәм етештереү кимәлен арттырыуҙа өлгәшкән уңыштары өсөн СССР Юғары Советы президиумының 1967 йылдың 19 апрелендәге Указы менән А. М. Фәйзуллинға «Социалистик Хеҙмәт Геройы» исеме бирелә.

1989 йылда хаҡлы ялға киткәнгә тиклем Абдулла Мөхәмәтдин улы Хәйбулла районы Матрай совхозының машина-трактор оҫтаханаһында механик булып эшләй.

Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1966).

2014 йылдың 27 декабрендә тыуған ауылы Рафиҡта вафат була.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Социалистик Хеҙмәт Геройы (1967)
* [[Ленин ордены]]
* Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1966)

== Әҙәбиәт ==
* Герои труда/ Справочник о Героях Социалистического Труда и кавалерах ордена Трудовой Славы трех степеней из Башкортостана./ сост. Р. А. Валишин [и др.]. — Уфа : Китап, 2011. — 432 с. : ил. -ISBN 978-5-295-05228-6.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ|73571}}{{V|3|08|2021}}  
* https://web.archive.org/web/20130921072553/http://haibvestnik.ru/arx/22_07_08_82/nov.htm

[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Социалистик Хеҙмәт Геройҙары]]
[[Категория:Википедия:Замандаштар биографияһы]]
[[Категория:1929 йылда тыуғандар]]
[[Категория:7 августа тыуғандар]]
[[Категория:Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәрҙәре]]</text>
      <sha1>9r2hc96nh1e84vk62oi3lnb4kbeegra</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фәйзуллин Миҙхәт Муса улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>163926</id>
    <revision>
      <id>1147022</id>
      <parentid>1001079</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:20:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4789" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}
'''Фәйзуллин Миҙхәт Муса улы''' ([[13 ғинуар]] [[1925 йыл]] — [[28 май]] [[1998 йыл]]) — хеҙмәт алдынғыһы. 1959—1985 йылдарҙа «Ишимбайгоргаз» тресының газ-электр иретеп йәбештереүсеһе. [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1971).

== Биографияһы ==
Миҙхәт Муса улы Фәйзуллин [[1925 йыл]]дың [[13 ғинуар]]ында [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Ишембай районы]] Аллағыуат (хәҙер юҡ инде) ауылында тыуа. 

Ишембай ҡалаһында 21-се һөнәрселек училищеһын тамамлағандан һуң, хеҙмәт эшмәкәрлеген 1943 йылда «[[Ишембайнефть]]» газ компрессорлау хужалығының газ ҡорамалдарын ремонтлау буйынса слесарь булып башлай. 1947 йылда газосварщик квалификацияһын ала. 1959—1985 йылдарҙа яңы ойошторолған «Ишембаймежрайгаз» («Ишембайгоргаз», «Ишембайгаз») тресында газосварщик булып эшләй.
1-се Гвардия Ҡыҙыл Байраҡлы танк армияһы ветераны, Еңеү парады ҡатнашыусыһы үҙенең интервьюһында Александр Николаевич Долинин:
{{цитата|Мин Ишембайгоргаз тресында «беренсе ҡаҙыҡтан» эшләй башланым, һәм беҙҙең хеҙмәт һөҙөмтәһендә ысын газ революцияһы булды. Предприятие начальнигы булғанда ҡаланы һәм районды газификациялау менән шөғөлләндем.  &lt;br&gt;
Ул ваҡытта беҙгә юғары профессиональ хеҙмәткәрҙәр коллективы туплау мөмкин булды һәм ныҡышмал хеҙмәт Миҙхәт Муса улы Фәйзуллин кеүек бөйөк кешеләр тәрбиәләне. Ябай газоэлетросварщик Социалистик Хеҙмәт Геройы булһын әле. Беҙ быны дөйөм еңеү тип иҫәпләнек!!}}

Туғыҙынсы биш йыллыҡ планды үтәүҙәге уңыштары өсөн СССР Юғары Советы Президиумының 1971 йылдың 7 майындағы Указы менән М. М. Фәйзуллинға «Социалистик Хеҙмәт Геройы» исеме бирелә.

Ул шулай уҡ [[Ленин ордены|Ленин]] 1971), [[Халыҡтар Дуҫлығы ордены|Халыҡтар Дуҫлығы]] (1981), [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1966) ордендары кавалеры, миҙалдар менән наградланған.

1998 йылдың 28 майында Ишембай ҡалаһында вафат була.

== Хәтер ==
М. М. Фәйзуллиндың иҫтәлеген мәңгеләштереү маҡсатында «Ишембайгаз» тресының элекке хакимиәт бинаһына иҫтәлекле таҡтаташ ҡуйылған.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Ишембай ҡалаһының почетлы граждандары.
* [[Башҡортостандың Социалистик Хеҙмәт Геройҙары]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{Warheroes|id=22525|name=Файзуллин Мидхат Мусеевич}}
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/14330-f-jzullin-mi-kh-t-musa-uly}}
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Халыҡтар Дуҫлығы ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Социалистик Хеҙмәт Геройҙары]]
[[Категория:Ишембайҙа вафат булғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:1998 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:28 майҙа вафат булғандар]]
[[Категория:1925 йылда тыуғандар]]
[[Категория:13 ғинуарҙа тыуғандар]]</text>
      <sha1>c8nil4odh7oqxj566dk7b6oiissd317</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Хәмитйән Камал улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>164133</id>
    <revision>
      <id>1147014</id>
      <parentid>1053012</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:09:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7338" xml:space="preserve">{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипов Хәмитйән Камал улы''' ([[15 октябрь]] [[1910 йыл]] — [[9 февраль]] [[1990 йыл]]) — [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре.[[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1950—1970 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] [[Саҡмағош районы]]ның «Еңеү» [[колхоз]]ы рәйесе. [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966).  

== Биографияһы ==
Хәмитйән Камал улы Зарипов 1910 йылдың 15 октябрендә&lt;ref&gt;[http://bash.bashenc.ru/index.php/component/content/article/8-statya/4345-zaripov-kh-mitj-n-kamal-uly Башҡорт энциклопедияһы — Зарипов Хәмитйән Камал улы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201203043916/http://bash.bashenc.ru/index.php/component/content/article/8-statya/4345-zaripov-kh-mitj-n-kamal-uly |date=2020-12-03 }}{{V|14|10|2020}}&lt;/ref&gt; [[Ҡарғалы (Саҡмағош районы)|Ҡарғалы]] (хәҙер — {{ТыуыуУрыны|Саҡмағош районы|Саҡмағош районында|Саҡмағош районы}}, Башҡортостан) ауылында тыуа. Белеме — башланғыс.

Хеҙмәт эшмәкәрлеген 1932 йылда Саҡмағош районының «Ударник» колхозында башлай. 1938 йылда шул уҡ райондың Ҡарайерек ауыл советы башҡарма комитеты секретары, рәйесе булып эшләй. 1942—1944 йылдарҙа Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнаша. Демобилизацияланғандан һуң, 1944—1950 йылдарҙа, Ҡарайерек ауыл советы башҡарма комитеты рәйесе булып эшләй. 1950 йылдың декабрендә «Ҡыҙыл әләм» колхозы рәйесе итеп һайлана (һуңынан колхоз Маленков исемендәге колхоз тип үҙгәртелә, аҙаҡ — «Еңеү» колхозы була). Йылдан-йыл Х. К. Зарипов етәкләгән колхоз юғары иҡтисади күрһәткестәргә өлгәшә, дәүләткә игенселек һәм малсылыҡ продукттары һатыу буйынса республикала алдынғылар иҫәбенә сыға. Ете йыллыҡта (1959—1965) колхозда иген культураларының уңышы ике тапҡырҙан артып, гектарынан 15,7 центнер тәшкил итә. Быға тиклем уңыш гектарынан 7,2 центнер ғына алынған була.

1965 йылда ҡатмарлы һауа-климат шарттарында 6 900 гектар майҙандан колхоз 108 мең центнер иген йыйып ала, шул иҫәптән ярауай бойҙай гектарынан 16,4 центнер уңыш бирә. 1963—1965 йылдарҙа уртаса уңыш гектарынан 13 центнер тәшкил итә, шәкәр сөгөлдөрө — 162 центнер, кукуруздың йәшел массаһы — 245 центнер, көнбағыш — 10 центнер.

Ошо уҡ осорҙа эре мал һаны Һарыҡ 950 баштан 2300-гә етә, шул иҫәптән һыйырҙар — 365-тән 690-ға, сусҡалар 950-нән 2100-гә, һарыҡтар — 3350-нән 4000-гә, ҡош-ҡорт 3 000 баштан 5200-гә. Ит етештереү 1,9 тапҡырға арта, һөт етештереү — 2,4, йөн етештереү — 1,5, йомортҡа етештереү 4,4 тапҡырға арта. 1965 йылда колхоздың аҡсалата килеме 1 330 мең һумға етә (1959 йылда 269 500 һум була).

Етештереүҙе арттырған һәм техниканы юғары һөҙөмтәле итеп ҡулланып бойҙай, арыш, ҡарабойҙай, башҡа иген һәм мал аҙығы культуралары әҙерләүҙәге уңыштары өсөн СССР Юғары Советы Президиумының 1966 йылдың 23 июндәге указы менән X. К. Зариповҡа [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] исеме бирелә.

1969 йылда пенсияға сыға.

Хамитйән Камал улы Зарипов 1990 йылдың 9 февралендә вафат була.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1966)
* [[Ленин ордены]] (1966)
* [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] (1957)
* [[«Почёт Билдәһе» ордены]] (1949)
* II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены]] (1985)&lt;ref&gt;{{Подвиг Народа|1512199254|title=Информация}}&lt;/ref&gt;
* миҙалдар
* Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының Почет грамотаһы (1945, 1960).

== Хәтер ==
Ҡарғалы ауылында бер урам уның исемен йөрөтә, [[Ҡарайерек (Саҡмағош районы)|Ҡарайерек]] ауылдарында геройҙың бюсы, «Еңеү» колхоз идараһы бинаһында мемориаль таҡтаташ ҡуйылған.

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Герои труда: Справочник о Героях Социалистического Труда и кавалерах ордена Трудовой Славы трех степеней из Башкортостана / сост. Р. А. Валишин [и др.]. — Уфа : Китап, 2011. — 432 с. — ISBN 978-5-295-05228-6.
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/4345-zaripov-kh-mitj-n-kamal-uly}}

== Һылтанмалар ==
* {{Warheroes|name=Зарипов Хамитьян Камалович|id=22610|author=Каргапольцев С.|accessdate=2016-07-10}}
[[Категория:Колхоз рәйестәре]]
[[Категория:Өфөлә вафат булғандар]]
[[Категория:1990 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:9 февралдә вафат булғандар]]
[[Категория:Бәләбәй өйәҙендә тыуғандар]]
[[Категория:1910 йылда тыуғандар]]
[[Категория:10 октябрҙә тыуғандар]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Социалистик Хеҙмәт Геройҙары]]</text>
      <sha1>mwjfefx3hknko8cdttj9g0efl1ojgff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фәйзуллина Зөһрә Хәдит ҡыҙы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>165832</id>
    <revision>
      <id>1147031</id>
      <parentid>980691</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:24:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4262" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}
'''Фәйзуллина Зөһрә Хәдит ҡыҙы''' ([[29 июль]] [[1946 йыл]] — [[27 октябрь]] [[2020 йыл]]) — [[Педагогика|педагог]], [[Журналистика|журналист]], [[Шиғриәт|шағир]]. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]], [[Башҡортостан Республикаһы Журналистар союзы|Журналистар союздары]] ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Рамаҙан Өмөтбаев]], [[Ким Әхмәтйәнов]], [[Хөсәйен Әхмәтов]] исемендәге премиялар лауреаты.  

== Биографияһы ==
Зөһрә Хәдит ҡыҙы Фәйзуллина 1946 йылдың 29 июлендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Әбйәлил районы]] [[Ҡаҙмаш (Әбйәлил районы)|Ҡаҙмаш ауылында]] тыуған.

[[Башҡорт дәүләт университеты]]ның филология факультетын тамамлаған.

1969—1980 йылдарҙа [[Әбйәлил районы]] мәктәптәрендә әҙәбиәт һәм тел уҡытыусыһы булып эшләй.

1980 йылда [[Сибай]]ға күсеп килә, артабан мәктәп-интернатта һәм Сибай педагогия училищеһында (колледжы) уҡыта.

1996—2001 йылдарҙа «Атайсал» төбәк-ара гәзитенең баш мөхәррире була.

2005—2012 йылдарҙа — Сибайҙағы «Сулпан» башҡорт балалар театрының әҙәби бүлеге етәксеһе булып эшләй.

Зөһрә Хәдит ҡыҙы Фәйзуллина 2020 йылдың 27 октябрендә [[Өфө ҡалаһы]]нда вафат булды&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/bash/1513171/ Өфөлә драматург, журналист һәм йырҙар авторы Зөһрә Фәйзуллина арабыҙҙан китте. «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 27 октябрь 2020 йыл]{{V|30|10|2020}}&lt;/ref&gt;.

== Ижады ==
Балалар һәм өлкәндәр өсөн төрлө жанрҙарҙа ижад итә. Уның «Илекле ҡыр», «Мөғжизә көтәм» йырҙар йыйынтыҡтары, «Йырҙарым — йөрәгемдә» электрон йырҙар баҫмаһы, кескәйҙәр өсөн «Олатайым аманаты» шиғырҙары; «Оло Етегән» пьесалар йыйынтығы, Мәктәп сәхнәһе өсөн пьесалар (2010 йыл); «Йәйғор төҫө» шиғырҙар альманахы һәм «Беҙҙең байрамдар» сценарийҙар йыйынтығы сығарыла.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы, 
* Рамаҙан Өмөтбаев исемендәге премия,  
* Ким Әхмәтйәнов исемендәге премия 
* Хөсәйен Әхмәтов исемендәге премия

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Зөһрә Фәйзуллина. Биография, шиғырҙар//Балалар әҙәбиәте антологияһы — Өфө, 2014 — 196-196-се бб.

[[Категория:Башҡортостан шәхестәре]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Башҡорт яҙыусылары]]
[[Категория:Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:Шәхестәр:Әбйәлил районы]]
[[Категория:Рамаҙан Өмөтбаев исемендәге премия лауреаттары]]</text>
      <sha1>0ed2j70jiv9wixeduyd2mhe0x4qoyfj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғатауллин Ринат Фазлытдин улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>170120</id>
    <redirect title="Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы" />
    <revision>
      <id>1147038</id>
      <parentid>1060058</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:56:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>[[Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Ғатауллин Ринат Фазлетдин улы]]</text>
      <sha1>e2zs9dm2jfnymh8oloqiaz0ocrnz9qc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипова Рина Баян ҡыҙы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>171178</id>
    <revision>
      <id>1147018</id>
      <parentid>1015887</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:11:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13663" xml:space="preserve">{{Шәхес|имя при рождении=Рéна Бая́н ҡыҙы Ағýмова|оригинал имени=Рéна Бая́н ҡыҙы Зари́пова}}
{{ФШ|Зарипов}}

'''Зарипова Рина Баян ҡыҙы''' ([[12 март|12 (19) март]] [[1941 йыл]] — [[10 ғинуар]] [[2008 йыл]]) — [[Журналистика|журналист]], [[уҡытыусы]], [[тәржемә]]се. 1973—2002 йылдарҙа «Татарстан яшьләре» гәзитенең хаттар бүлеге мөдире. Татарстан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1995), «Бәллүр каләм» («Гәлсәр ҡәләм») журналистар бәйгеһе лауреаты (2001).

== Биографияһы ==
Рина Баян ҡыҙы Зарипова (шулай уҡ Зарифова; ҡыҙ фамилияһы ''Ағумова'') 1941 йылдың 12 мартында Татар АССР-ының [[Меңнәр (Татарстан)|Меңнәр]] ауылында уҡытыусылар Мәсрүрә Зарифуллина менән Фәтхелбаян Ағумов ғаиләһендә тыуған. Документтарҙа тыуған көнө 19 март итеп теркәлгән. Ғаиләлә барлығы 8 бала була. Атаһы Фәтхелбаян яғынан Рина Зарипова журналист Әлфиә Самат, яҙыусы Фәйрүзә Мөслимова, уҡытыусы Тәҡи Зәкиев менән туғандаш.

Фәтхелбаян Ағумов [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнаша. Ғаилә Меңнәр ауылынан һуң ваҡытлыса Кәзкәйгә, унан Яңы Әлемгә күсенә. Был ауылда Рина беренсе ике класын тамамлай. Бынан һуң ғаилә [[Иҫке Солтанғол (Татарстан)|Иҫке Солтанғолға]], Шәрип һәм ахырҙа [[Юғары Гәрәй]]гә күсенә. Бында Рина ун йыллыҡ мәктәп тамамлай.

1960 йылда Алабуға педагогия институтының урыҫ-татар филология факультетына имтихандарҙы уңышлы тапшыра. 1965 йылда институтты тамамлай. Лайыш районы Татар Сараланы урта мәктәбенә урыҫ теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы институт тарафынан ебәрелә.

[[Физика]] уҡытыусыһы Заһит Зариповҡа өйләнә. Һуңыраҡ ғаилә [[Ҡазан]]ға күсенә, Рина Зарипова 1969 йылдың 20 февраленән &quot;Татарстан яшьләре&quot; газетаһына тәржемәсе булараҡ эшкә алына. 1973 йылда хаттар бүлеген етәкләй башлай һәм был вазифаны 2002 йылға тиклем башҡара.

1995 йылдың 13 февралендә матбуғат өлкәһендәге ҡаҙаныштары өсөн ТР президенты указы менән Татарстандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре исемен ала. 2001 йылда журналистарҙың &quot;Бәллүр каләм&quot; бәйгеһендә лауреат премияһына лайыҡ була.

Пенсияға сығыу менән 2002 йылдан Рина Зарипова яҙмалары &quot;Татарстан яшьләре&quot;, &quot;Татар иле&quot;, &quot;Ватаным Татарстан&quot;, &quot;Шәһри Казан&quot;, &quot;Мәгърифәт&quot;, &quot;Молодежь Татарстана&quot; гәзитләрендә, &quot;Идел&quot; журналында басыла.

2003 йылда Зариповтар ғаиләһенә арналған &quot;Адәм белән Хәва&quot; (&quot;Әҙәм менән Хауа&quot;) тапшырыуы &quot;Яңа гасыр&quot; (Яңы Быуат) телеканалының эфирында сыға.

Яман шеш табылыу сәбәпле ғүмеренең һуңғы йылдарында Рина Зарипова ике операция кисерә. 2008 йылдың 10 ғинуарында онкология ауырыуынан Ҡазанда донъя ҡуя. Ҡаланың Мамадыш трактындағы мосолман зыяратында ерләнә.

== Татарстан яшьләре ==
Рина Зарипова &quot;Татарстан яшьләре&quot;нең хаттар бүлеге етәксеһе булараҡ ошо бүлек менән тығыҙ бәйләнгән популяр сәхифәләрҙе лә алып бара.

=== &quot;Серҙәш&quot; сәхифәһе ===
Рина Зарипованы &quot;Татарстан йәштәре&quot;ндәге &quot;Серҙәш&quot; сәхифәһе менән Татар Сараланы уҡыусылары таныштыралар. Был журналист Суфия Әхмәтова тарафынан асылған сәхифәлә газета уҡыусылары төрлө серҙәре менән бүлешәләр һәм ауыр һорауҙарын сисеүҙә ярҙам итеү маҡсаты менән газетаға һәм башҡа уҡыусыларға хаттар юллайҙар.&lt;blockquote&gt;''&quot;Үҙенең 40 йыллыҡ тарихында &quot;Серҙәш&quot; кемдәр өсөн генә дуҫ, иптәш, серҙәш булмағандыр, кемдәрҙе генә ашығыслыҡ менән хата аҙым яһауҙан һаҡлап ҡалмағандыр. Бөтөнөһө тураһында яҙа башлаһаң, газета биттәре етмәс. Хәйер, газетаның күпйыллыҡ төпләмәләре быға шаһит&quot;,'' — Рина Зарипова, &quot;Татарстан яшьләре&quot;, [[март]] [[2005]]&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[http://www.tatyash.ru/index.php?issue=10658&amp;file=30.htm Меңнәрнең серен сыйдырган «Cердәш»]&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;1969 йылдың 20 февраленән Рина Зарипова &quot;Татарстан яшьләре&quot;ндә эшләй башлай. Башта тәржемәсе вазифаһын үтәй, хаттар бүлеге мөдире журналист Суфия Әхмәтованың булышсыһы була. Суфия Әхмәтованың пенсияға китеүе менән, 1970 йыл дауамында хаттар бүлеге һәм был сәхифә менән күп кенә шәхестәр етәкселек итәләр: Фәрит Хәкимйәнов, Ғәлиә Раимова, Фәрит Ғәлиев һ.б. Шунан һуң хаттар бүлеге һәм &quot;Серҙәш&quot; сәхифәһе  Рина Зарипова ҡарамағына күсә.

=== &quot;Шәмбе&quot; сәхифәһе ===
Газетаның &quot;Шәмбе&quot; сәхифәһе ҙур шәхестәргә арналған, күп осраҡта йырҙар ноталары менән уҡыусылар теләктәре буйынса баҫылып барған. Уҡыусыларҙың йыш [[Садыҡова Сара Ғариф ҡыҙы|Сара Садыҡова]] йырҙарын һорап хаттар ебәргәнгә күрә, Рина Зариповаға күренекле композитор менән күп тапҡыр күрешергә тура килә, һәм был уларҙы дуҫлаштыра.&lt;blockquote&gt;&quot;Үҙең менән аралашҡан кешеләрҙең бөйөклөгөн йәшәй-йәшәй күберәк аңлайһың икән ул&quot;, — [[Садыҡова Сара Ғариф ҡыҙы|Сара Садыҡова]] турында Рина Зарипова, &quot;Татарстан яшьләре&quot;, [[декабрь]] [[2004 йыл|2004]]&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;[http://www.tatyash.ru/index.php?issue=10612&amp;file=40.htm Онытылмас хатирәләр]&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

=== &quot;Ғаилә йылыһы&quot; китабы ===
1982 йылда Татарстан китап нәшриәтендә Рина Зарипованың төрлө йылдарҙа уҡыусылар хаттары буйынса яҙылған мәҡәләләргә нигеҙләнгән китабы баҫтырыла. Китап ғаилә темаһы менән тығыҙ бәйләнгән әхлаҡ, тәрбиә, социаль проблемаларын асыҡлай, һәм һәр бүлексә авторҙың нәтижәһе менән тамамлана.

== Ғаиләһе ==
Ире — Заһит Саҙрислам улы Зарипов — оҙаҡ йылдар [[Ҡазан милли тикшеренеү техник университеты|Ҡазан авиация институтында]] дөйөм һәм ҡулланма физика өлкән уҡытыусыһы һәм инженер булып эшләгән. Дүрт бала тәрбиәләп үҫтергәндәр.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* [[13 февраль]] [[1995 йыл|1995]] — Татарстандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре;
* [[2001 йыл|2001]] — &quot;Бәллүр каләм&quot; бәйгеһендә лауреат
* [[2005 йыл|2005]] — &quot;Ҡазандың 1000 йыллығы иҫтәлегенә&quot; медаль

== Яҙмалары ==

=== Мәҡәләләр ===

* {{Cite journal|author=Зарипова Рина|editor=|format=|url=http://www.tatyash.ru/index.php?issue=10319&amp;file=41.html|title=И, гомер агышлары [И, ғумер ағыштары]|type=|orig-year=|agency=|edition=|location=Казан|date=Ғинуар 2003|year=2003|publisher=Идел-Пресс|at=|volume=|issue=10319 /11|number=|pages=|page=|series=|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|ref=|archive-url=|archive-date=|language=tt|quote=}}
* {{Cite journal|author=Зарипова Рина|editor=|format=|url=http://www.tatyash.ru/index.php?issue=10658&amp;file=30.htm|title=Меңнәрнең серен сыйдырган &quot;Сердәш&quot; [Меңдәрҙең серен һыйҙырған &quot;Серҙәш&quot;]|type=|orig-year=|agency=|edition=|location=Kazan|date=Март 2005|year=2005|publisher=Идел-Пресс|at=|volume=|issue=10658 /38|number=|pages=|page=|series=|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|ref=|archive-url=|archive-date=|language=tt|quote=}}
* {{Cite journal|author=Зарипова Рина|editor=|format=|url=http://www.tatyash.ru/index.php?issue=10612&amp;file=40.htm|title=Онытылмас хатирәләр [Онотолмаҫ хәтирәләр]|type=|orig-year=|agency=|edition=|location=Kazan|date=Декабрь 2004|year=2004|publisher=Идел-Пресс|at=|volume=|issue=10612 /70|number=|pages=|page=|series=|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|ref=|archive-url=|archive-date=|language=tt|quote=}}
* {{Cite journal|author=Зарипова Рина|editor=|format=|url=http://www.tatyash.ru/index.php?issue=10597&amp;file=82.htm|title=Шифалы &quot;канэчкечләр&quot; [Шифалы &quot;ҡанэскестәр&quot;]|type=|orig-year=|agency=|edition=|location=Kazan|date=Ноябрь 2004|year=2004|publisher=Идел-Пресс|at=|volume=|issue=10597 /55|number=|pages=|page=|series=|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|ref=|archive-url=|archive-date=|language=tt|quote=}}
* {{Cite journal|author=Зарипова Рина|editor=|format=|url=http://www.tatyash.ru/index.php?issue=10327&amp;file=52.htm|title=Тирән мәгънәле беркатлылык [Тәрән мәғәнәле берҡатлылыҡ]|type=|orig-year=|agency=|edition=|location=Kazan|date=Февраль 2003|year=2003|publisher=Идел-Пресс|at=|volume=|issue=10327 /19|number=|pages=|page=|series=|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|ref=|archive-url=|archive-date=|language=tt|quote=}}
* {{Cite journal|author=Зарипова Рина|editor=|format=|url=http://www.tatyash.ru/index.php?issue=10929&amp;file=31.htm|title=Яңа ел - могҗиза, ә без романтиклар идек [Яңы йыл - мөғжизә, ә беҙ романтиктар инек]|type=|orig-year=|agency=|edition=|location=Kazan|date=Декабрь 2006|year=2006|publisher=Идел-Пресс|at=|volume=|issue=10929 /75|number=|pages=|page=|series=|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|ref=|archive-url=|archive-date=|language=tt|quote=}}

=== Китаптар ===

* {{Китап|ref=tt|год=1982|автор=[[Рина Зарипова]]|ссылка=https://vk.com/wall-199548812_172|заглавие=Гаилә җылысы [Ғаилә йылыһы]|город=[[Казан]]|издательство=[[Тат.кит.нәшр.]]|страниц=56}}
*{{Китап|ref=tt|заглавие=Тәүбә: очерклар җыентыгы [Тәүбә: очерктар йыйынтығы]|год=1991|издательство=[[Тат.кит.нәшр.]]|ответственный=төз. Я. М. Абдулкадыйрова, Р. Б. Зарипова|isbn=5-298-00662-0|страниц=136|город=Казан}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=FanpuU6T-h8 Адәм белән Хәва. Рина менән Заһит Зариповтар ғаиләһе.] 
{{Внешние ссылки}}
[[Категория:Татарстандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре]]
[[Категория:Уҡытыусылар]]
[[Категория:Тәржемәселәр]]
[[Категория:Журналистар]]</text>
      <sha1>6l3vdwknu0vctb5p8d14jgpat91zufy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аҡҡын</title>
    <ns>0</ns>
    <id>171499</id>
    <revision>
      <id>1146995</id>
      <parentid>1067069</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T10:06:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Билдәле кешеләре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8812" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Аҡҡын ''' ({{lang-ru|Аккино}}) — бөткән ауыл. Элек урынлашҡан урыны хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Йонос ауыл Советы (Мәсетле районы)|Йонос ауыл Советы]] билмәһәнә тура килә. 1740 йылдан һуң нигеҙләнгән&lt;ref name=&quot;Энцк.Мечет.р-на&quot;&gt;Мечетлинский район Республики Башкортостан: энциклопедия / Редкол.: Ю. Ю. Султанов (гл.ред.), Н. Ф. Ахкамова (сост.), Г. К. Бикташева (отв.ред.) и др. — Уфа: Мир печати, 2010. — 284 с.:илл. ISBN 978-5-9613-0148-9&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Тарихы&quot;&gt;[http://ufagen.ru/places/mechetlinsy/akkino.html генеалогия и архивы. Деревни. Мечетлинский район]
&lt;/ref&gt;, 1986 йылда Башҡорт АССР-ы Юғары Советы президиумы ҡарары менән рәсми исемлектән алынған&lt;ref name=&quot;bashkortostan.regnews.org&quot;&gt;{{Cite web|url=http://bashkortostan.regnews.org/doc/lr/uk.htm|title=Об исключении из учётных данных некоторых населенных пунктов|accessdate=2019-05-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180930193231/http://bashkortostan.regnews.org/doc/lr/uk.htm|archivedate=2018-09-30}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180930193231/http://bashkortostan.regnews.org/doc/lr/uk.htm |date=2018-09-30 }}&lt;/ref&gt;.

== Географик урыны ==
Аҡҡын ауылы [[Әй (йылға)|Әй]] йылғаһының ҡушылдығы [[Оло Ыйыҡ (Әй ҡушылдығы)|Оло Ыйыҡ]] йылғаһына ҡушылған урындан бик алыҫ түгел — [[Йүкәле]] йылғаһының һул яҡ ярында урынлашҡан булған&lt;ref name=&quot;geonames&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.geonames.org/583728/urochishche-akkino.html|title=Urochishche Akkino|publisher=[[GeoNames]]|lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://loadmap.net/ru?qq=55.7625%2058.5121&amp;z=15&amp;s=-1&amp;c=45&amp;g=1|title=Топографическая карта N-40-10-C-a}}{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;. Тыуған яҡты өйрәнеүсе [[Ғатауллин Рөстәм Шакирйән улы|Р. Ш.Ғатауллин]] Аҡҡын ауылы Ҡошсо ырыуы башҡорттары ерендә урынлашҡан тип иҫәпләй&lt;ref&gt;Р. Ш.Ғатауллин. Ҡошсо ырыуы ауылдары. Мәғлүмәт йыйынтығы. — Өфө, 2007. — 132 бит&lt;/ref&gt;.

Район үҙәге [[Оло Ыҡтамаҡ|Ыҡтамаҡ]] ауылынан көньяҡ-көнсығышҡа табан 40 км, [[Яңы Мишәр]] ауылынан төньяҡ-көнбайышҡа табан 10 км һәм Сүлея тимер юл станцияһынан төньяҡ-көнбайышҡа табан 82 км алыҫлыҡта урынлашҡан була&lt;ref name=&quot;Тарихы&quot; /&gt;. 1952 йылда [[Яңы Мишәр ауыл Советы (Мәсетле районы)|Яңы Мишәр ауыл Советына]], 1980 йылда [[Йонос ауыл Советы (Мәсетле районы)|Йонос ауыл Советы]] инә&lt;ref name=&quot;Энцк.Мечет.р-на&quot; /&gt;.

Диңгеҙ кимәленән абсолют бейеклеге — 237 метр.

== Ауыл исеме ==
Был урынға беренсе булып килеп ултырыусы Аҡҡын уҙамандың исеменән алынған. Ул 1786 йылға тиклем ауылда йәшәгән. Аҡҡындың дүрт улы булған: беренсе улы Мәкит Аҡҡынин (1761 йылғы), уның улдары Йәһүҙә, Ғәлекәй, Хоҙайбирҙе; Хоҙайбирҙенең улы Вәли; икенсе улы Биккинә Аҡҡынин (1769 йылғы), уның улдары Ҡорбанғәли, Әрҙәт, Яңыбай; өсөнсө улы Теләүбирҙе Аҡҡынин (1781); дүртенсе улы Бикмөхәмәт Аҡҡынин (1786 йылғы)&lt;ref name=&quot;Энцк.Мечет.р-на&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Тарихы&quot; /&gt;.

== Тарихы ==
Аҡҡын ауылы [[1735-1740 йылдарҙағы ихтилал|1735—1740 йылдарҙағы башҡорт ихтилалынан]] һуң [[дыуан]] ырыуы башҡорттары нигеҙләгән&lt;ref name=&quot;Энцк.Мечет.р-на&quot; /&gt;.

Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының 1986 йылдың 12 декабрендәге «Ҡайһы бер тораҡ пункттарын иҫәп-хисап мәғлүмәттәренән алыу тураһында» исемле 6-2/396-сы Указына ярашлы бөтөрөлгән&lt;ref name=&quot;bashkortostan.regnews.org&quot;/&gt;.

Ауыл халҡы башлыса Тайыш ауылына күсенә.

== Халҡы ==
1795 йылда ауылда 10 йортта бары 67 кеше йәшәгән, 1816 йылда — 14 йортта 68 кеше, 1834 йылда — 18 йортта — 90 кеше, 1859 йылда — 20 йортта — 124 кеше, 1920 йылда ауылда 43 йортта 241 кеше йәшәй&lt;ref name=&quot;Тарихы&quot; /&gt;.

== Инфраструктураһы ==
Ауыл халҡы үҙ көсө менән йәшәгән, игенселек менән шөғөлләнгән, шәхси хужалығында күпләп мал тотҡан.

Ауыл халҡы тарафынан 1842 йылда йән башына 12 сирек ужым һәм 105 сирек ярауай иген сәселгән. XIX быуаттың аҙағына тиклем {{comment|''ерҙе ял иттереү''|переложная система|}} ысулы ҡулланыла. 18 йорт хужалығында 95 ат, 70 һыйыр, 30 һарыҡ һәм 76 кәзә, шулай уҡ берешәр ат ашлыҡ һуҡҡысы һәм елгәргес теркәлгән&lt;ref name=&quot;Тарихы&quot; /&gt;.

1929 йылда колхоз төҙөлә, рәйесе — Ғәбдрәхим Ниғмәтуллин. Һуңғараҡ «Урал» колхозының 3-сө бригдаһы булып иҫәпләнә.

1939 йылда 4 класлы мәктәп асыла. Уҡытыусылары — Асҡар Ибраһимов ([[Ясин (Мәсетле районы)|Ясин]] ауылынан), Йәғәфәр Фәтҡуллин ([[Әбдрәхим]] ауылынан), Муллабай Низамов ([[Айып]] ауылынан), Ф.Ғ. Фәрхетдинов, Мәнзүмә Яҡупова&lt;ref name=&quot;Энцк.Мечет.р-на&quot; /&gt;.

Ауыл-ара юлдар ғына булған.

== Билдәле кешеләре ==
* [[Миңлебаев Радик Абдулхай улы]] (19.08.1941), тупраҡ белгесе, ғалим, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Ауыл хужалығы фәндәре докторы (2005), профессор (2006).
* [[Миңлебаев Рәйед Абдулхай улы]] (16.03.1938), дәүләт һәм партия хеҙмәткәре.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Мечетлинский район Республики Башкортостан: энциклопедия / Редкол.: Ю. Ю. Султанов (гл.ред.), Н. Ф. Ахкамова (сост.), Г. К. Бикташева (отв.ред.) и др. — Уфа: Мир печати, 2010. — 284 с.:илл. ISBN 978-5-9613-0148-9
* Административно-территориальное деление Башкирской АССР (на 1 июня 1952 г.). — [[Китап (нәшриәт)|Башкирское книжное издательство]], Уфа, 1953. C.179
* [[Р.Ш.Ғатауллин]]. Ҡошсо ырыуы ауылдары. Мәғлүмәт йыйынтығы. — Өфө, 2007. — 132 бит

== Һылтанмалар ==
— [http://ufagen.ru/places/mechetlinsy/akkino.html Генеалогия и архивы. Деревни. Мечетлинский район]

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
— [[Мәсетле районы ауылдары исемлеге]]
{{Мәсетле районы ауылдары}}

[[Категория:Мәсетле районының бөткән ауылдары]]
[[Категория:1986 йылда бөткән ауылдар]]
[[Категория:Тарихи Башҡортостан ерҙәре топонимикаһы]]</text>
      <sha1>45i460kuwm81gjth6mjwtmba3ga6flt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Польша тарихы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>174803</id>
    <revision>
      <id>1146985</id>
      <parentid>1066545</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T05:46:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>131</id>
      </contributor>
      <comment>Вики-Һаҡлағыстың [[:commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] ҡатнашыусыһы &quot;Legnica.JPG&quot; рәсеме урынына [[Рәсем:Battle_of_Legnica1241-From_Legend_of_Saint_Hedwig.jpg|Battle_of_Legnica1241-From_Legend_of_Saint_Hedwig.jpg]] рәсеме күсерҙе. Ҡатнашыусы я</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83160" xml:space="preserve">{{Ук}}
 
[[Файл:Territorial-changes-of-Poland-1635-2009-small.gif  |thumb|right|200px|Польша дәүләте территорияһы үҙгәреүе.1635-2009]]

'''Польша тарихы''' — [[Көнсығыш Европа]]ла X быуат аҙағы- XI быуат башында барлыҡҡа килгән көнбайыш славян дәүләте тарихы.
Польша тарихы барлыҡҡа килеүҙе уның тәүге хакимы Мешко I менән бәйләйҙәр. Ул 966 йылда суҡындырылған, Болеслав Ҡаһарман 1025 йылда Польша дәүләтенең беренсе короле булараҡ тәхеткә ултыра. 1138 йылдан алып Польша менән Пясттар династияһы хакимлыҡ итә. Улар ҡайһы бер кенәздәргә бүлеп бирелгән биләмәләрҙән башҡа бөтә ил территорияһына хаким була.

Кенәз Болеслав Кримуттың (Ҡыйышауыҙ) мираҫ тураһындағы акты буйынса 150 йыл буйы поляк ерҙәре бүлгеләнүгә дусар ителә. Илде яңынан берләштереү XIII быуат аҙағында башлана һәм 1320 йылда Владислав Тәбәшәктең тәхеткә ултырыуы менән тамамлана. Пясттар династияһы Владиславтың улы Бөйөк Казимир 1370 йылда тәхет вариҫын ҡалдырмай үлгәс бөтә. Польшала власть Ангевандтарға (Людвик Венгерски һәм Ядвига), ә унан һуң- Ядвига Литваның Бөйөк кенәзе [[Ягайло]]ға кейәүгә сыҡҡас, Ягеллондарға күсә.

[[1569 йыл]]да Польша менән Литва даими союз тураһында [[Люблин]] унияһын төҙөй (Речь Посполитая). Речь Посполитаяла 1573 йылдан алып ирекле һайланған король хакимлыҡ итә. Был Европалағы иң ҙур дәүләттәрҙең береһе була. 1634 йылда Рәсәй менән Поляновка солохо тураһында килешеү (Поляновский мир) төҙөгәндән һуң уның майҙаны 990 мең км² етә. Был башҡа Европа илдәрендә абсолют монархия тәртибе урынлашҡан осорҙа Польшала күп һанлы аристократия хакимлығы һәм парламент системаһы урынлаша. Был дәүләттең сәскә атҡан осоро һуңғы Ягеллондар хаким иткән заманға тура килә.Улар хакимлығы XVII быуат уртаһы һуғыштары осоронда тамамлана.

XVIII быуатта Польшала [[анархия]] башлана тиергә була, унда әкренләп Рәсәйҙең йоғонтоһо көсәйә, ә быуат аҙағында өс ил [[(Пруссия]], [[Австрия]], [[Рәсәй]]) Польшаны үҙ-ара бүлешкәндән һуң, был дәүләт бөтөнләй юҡҡа сыға. XX быуатҡа тиклем бойондороҡһоҙ поляк дәүләте бөтөнләй булмай, ара-тирә уның биләмәләрендә бик аҙ ғына ваҡытҡа Варшава герцоглығы, Поляк короллеге йәки Познань Бөйөк кенәзлеге кеүек дәүләттең рудименттары булдырыла. Польша дәүләте яңынан Беренсе донъя һуғышынан һуң , Икенсе Польша Республикаһы илде бүлгеләгән дәүләттәр тарҡалғас ҡына тергеҙелә. Ул 1939 йылға тиклем, йәки Икенсе донъя һуғышы башланғансы йәшәй. 1939 йылдың 1 сентябрендә фашистик Германия Польшаға һуғыш башлай, уның көнбайыш ерҙәрен баҫып ала, ә көнсығыштағы ерҙәргә (Көнбайыш Белоруссия һәм Көнбайыш Украина) совет ғәскәрҙәре инә Тик 1944 йылда ғына Совет Армияһы һәм Польша халыҡ армияһы (Армия людове) немец ғәскәрҙәрен Польша еренән ҡыуа башлай.
1948—1949 йылдарҙа [[Көнсығыш Европа]] илдәрендә коммунистик режимдар урынлаша. 1952 йылдан дәүләт Польша Халыҡ Республикаһы тип атала. 1989 йылға тиклем был дәүләттә төп ролде Польша Берҙәм Эшселәр партияһы уйнай. Бынан тыш уның союздаш партиялары ла — ЗСЛ һәм СД була. 1980 йылдарҙа Польшала халыҡ хәрәкәте башлана. 1989 йылда үткән һайлауҙарҙан һуң илдә демократлаштырыу процессы һәм иҡтисади реформалар башлана. Өсөнсө Польша Республикаһы — НАТО (1999), һәм Европа Берлеге (2004) ағзаһы.

== Иң боронғо тарих ==
Хәҙерге Польша территорияһында б.э.т. 200 000 йыл элек йәшәгән кешеләр эҙҙәре табылған.&lt;ref&gt;Wyrozumski 1987, s. 59.&lt;/ref&gt; Палеолиттан неолитҡа бында күсеүе осоро б.э.т. 8000 — 4500 йылдар тирәһендә булған. [[Неолит]] осоро- ер эшкәртеүҙең емеш-еләк йыйыу һәм һунарсылыҡтан өҫтөнлөгө иҫбатланған дәүер. 4500-2500 йылдарҙа [[Дунай]] буйында керамика мәҙәниәте барлыҡҡа килә (һыҙыҡлы һәм тишкесләнгән һырлы балсыҡ һауыттар), икенсе осорҙа- б.э.т. 2000 йылға тиклем конус формаһындағы керамика мәҙәниәте. Өсөнсө осорҙа (б.э.т.1800 йылға тиклем) Польша территорияһында бер нисә мәҙәниәт барлыҡҡа килә: таҫма керамикаһы, сфера формаһындағы амфоралар, шнурлы керамика мәҙәниәте (көтөүселәр), уның менән йылҡысылыҡтың килеп сығышы бәйле.&lt;ref name=wyr62&gt;Wyrozumski 1987, s. 62.&lt;/ref&gt;.
Бронза быуат Польша территорияһында б.э.т. 1800—700 йылдарға ҡарай. Ул униет мәҙәниәтенә бәйле, уның янында ябайыраҡ Ивен һәм Мерзановиц мәҙәниәттәре лә булған. Б.э.т. 1300 йылдар тирәһендә яҡшы үҫешкән, металл иретеүселәрҙең Лужица мәҙәниәте барлыҡҡа килә. Уны күп тикшеренеүселәр буласаҡ славяндар мәҙәниәте (праславян) тип иҫәпләй.
[[Файл:Biskupin.jpg|мини|Бискупин- һуңғы лужица славяндары торағы. Реконструкция]]
== Польша тарихы ==

=== Тәүге Пясттар тарихы (1138 йыла тиклем) ===
IX быуат хәҙерге Польша территорияһында көслө сәйәси берләшмәләр барлыҡҡа килә. Улар араһында икәү ҙур әһәмиәткә Висляне (хәҙерге Краков янында) һәм Поляне (Гнезно һәм Познань янында). Висла берләшмәһе IX быуаттың икенсе яртыһында Бөйөк Моравияға, 936—945 йылдар араһында Чехияға буйһонған тип иҫәпләнә. Тарихи сығанаҡтарҙа Висляндар кенәзен суҡындырыу Бөйөк Моравия хакимлығына бәйле тиелә&lt;ref&gt;Szczur 2002, s. 30.&lt;/ref&gt;.
[[Файл:2012 Powiat cieszyński, Cieszyn, Góra Zamkowa, Rotunda św. Mikołaja 03.jpg|слева|110px|мини|Цешин замогындағы часовня, XI быуат]]

=== Мешко I осоронда ҡалалар ===
930— 940 йылдарҙа төньяҡта поляк хакимдары ерҙәрҙе үҙ ҡулы аҫтына йыя башлай, 960 йылда инде улар бөтә Бөйөк Польша менән идара итә . Тарихта билдәле тәүге поляк хакимы Мешко I 966 йылда христиан динен ҡабул итә . Мешко король тип аталмай, ул ғүмер буйы кенәз булып ҡала. Ул үҙ дәүләтенә Польша, Мазовия, Померанияның бер өлөшөн (Гданьск менән бергә), Силезия һәм Кесе Польшаны ҡуша  . Ул һәм уның вариҫтары Герман империяһына, Чехияға һәм Киев Русенә, Одер менәнЭльба араһындағы славян ҡәбиләләренә ҡаршы һуғыша.

=== Польша Болеслав Ҡаһарман дәүерендә ===
Мешко улы Болеслав I Ҡаһарман дәүләте Польша тарихында иң ҙур биләмәне алып тора. Болеслав Мильско, Лужица, Моравия,Словакия (ваҡытлыса  Чехияны) ала һәм Гроды Червенские Польшаға ҡайтарыла .
[[Файл:Polska-992-1025-ru.png|190px|thumb|Польша Болеслав Ҡаһарман осоронда]]
1000 йылда Болеслав I Ҡаһарман Польшала Гнезно архиеписколплығын булдырыуға өлгәшә (кафедраһы Гнезнола), тағы өс епископлыҡ булдырыла: Вроцлавта— Силезия өсөн, Краковта— Кесе Польша өсөн һәм Колобжегта— Көнбайыш Поморье өсөн.

Болеслав герман императоры Генрих II менән [[Чехия]] өсөн һуғыша. Тик ул үлгәс кенә ул үҙен король тип иғлан итә, 1025 йылда [[Рим папаһы]] ла быны раҫлай. Оҙаҡламай Болеслав үлеп китә. Тәүге Пясттар династияһы 1031 йылда Болеславтың улы Мешко II заманында бөтә, Болеслав баҫып алған бөтә ерҙәрҙе лә Польша юғалта, ә династия король титулын юғалта. 1038 йылда [[Чехия]] кенәзе Бржетислав Польшаға һөжүм итә, Гнезно соборынан Изге Войцехтың һөйәктәрен алып китә, ә Силезияны үҙ дәүләтенә ҡуша. Польшала мәжүси халыҡ ихтилалы башлана. Боронғо Польша дәүләте тарҡала.

Чехияның көсәйеүен теләмәгән император Генрих III, ярҙамы менән поляк кенәзе Казимир Бөйөк һәм Кесе Польшаны ала, Краковты үҙенең баш ҡалаһы тип иғлан итә. Шулай итеп, XI быуат уртаһында король һарайы Краковҡа күсә, элекке баш ҡала— Гнезно Польша архиепискобы резиденцияһы булып ҡала. Казимир Польшаға Силезияны ҡайтара, тик император әмере буйынса уның өсөн [[Чехия]]ға аҡса түләп торорға тейеш була. Болеслав Ҡаһарман [[Изге Рим империяһы]]нан бәйһеҙлек өсөн көрәшә; ул Киевҡа кейәүе, урыҫ кенәзе Изяславаты кире тәхеткә ултыртыр өсөн ғәскәре менән бара, 1069, 1077 йылдарҙағы урыҫ кенәздәре араһындағы һуғышта ҡатнаша. Рим папаһы ризалығы менән Болеслав Ҡаһарман 1076 йылда Польша короле тип иғлан ителә.

Болеслав III Ҡыйышауыҙ немецтар менән һуғыша, Польшаның боронғо иркен даулай. Болеслав императорға яһаҡ түләүҙән баш тартҡас, император Генрих 1109 Польшаға ҡаршы һуғыш башлай. Поляктар бирешмәй, немецтар кире сигенергә мәжбүр була. 1116 йылда Болеслав Көнсығыш Поморьены (Гданьск), 1121 йылда —Көнбайыш Поморьены (Щецин), 1123 Рюген утрауын ала. Поморье кенәзе Вартислав Польшаға яһаҡ түләргә һәм Поморье халҡын христиан диненә суҡындырырға ризалаша.

XI быуат башында [[роман стиле]]ндә биналар төҙөлә башлай, XII быуатта [[Византия]], XIII быуатта [[готика]] үтеп инә. Готика менән бергә таш урынына төҙөлөштә кирбес ҡулланыла башлай.

Пясттар дәүләте провинцияларға, ә улар каштелянияларға бүленә (ҡала округтары). Град (ҡала) каштеляны тирә-яҡтағы халыҡтан һалым йыя. Һуңыраҡ дәүләт өлкәләргә бүленә. Бөйөк Польшала XIII быуат уртаһынан өс өлкә була— Гнезно, Познань һәм Калиш. 1231 йылдан Куяв воеводствоһы булдырыла. Бер аҙҙан өлкәләрҙе воеводство тип йөрөтә башлайҙар. Кенәз һарайында иң ҙур вазифа биләүсе «палатин» тип йөрөтөлә, ул кенәз урынына хәрби походтарҙа йөрөй, хөкөм итә һәм һарай менән идара итә. Уның ярҙамсыһы- «подкормий», кенәз ҡаҙнаһы менән «скарбник» идара итә. Кенәз канцелярияһына «канцлер» етәкселек итә.

=== Иҡтисад һәм йәмғиәт ===
Поляк кенәздәре ғәскәре — дружина, яугирҙар отряды. Уның төп өлөшө [[норманндар]]ҙан (варягтар) торғандыр тип фаразлайҙар. Кенәздең замогында уның иң яҡын кешеләре, ярҙамсылары, дружинаһының бер өлөшө йәшәй. Яулап алынған яңы ерҙәрҙә яңы ҡәлғәләр төҙөлә (Гнезно , Познань, Краков, Крушвица, Ледницкий утрауы, Плоцк, Вроцлав, Ополе, Глогув һәм Niemcza). Ҡәлғәләр янында һөнәрселәр, сауҙагәрҙәр, хеҙмәтселәр һ.б.халыҡ йәшәй.&lt;ref&gt;Szczur 2002, s. 86–88.&lt;/ref&gt;.

Кенәз илдәге бөтә ергә хужа була. Кенәз законы (ius ducale) нигеҙендә уның төрлө өҫтөнлөктәре була (урмандар, файҙалы ҡаҙылмаларға хоҡуҡ, халыҡтан төрлө хеҙмәт талап итеү). Халыҡ бер нисә категорияға бүленә, һәр төркөм кенәзгә төрлө хеҙмәт күрһәтергә, төрлө түләүҙәр түләргә тейеш була.

1130 йылдарҙа [[хәрби демократия]] системаһы юҡҡа сыға, рыцарҙар барлыҡҡа килә башлай, улар бер кенәзгә генә буйһонмай. Ваҡыт үтеү менән махсус рыцарҙар законы (ius militare) сыға, уның буйынса яугирҙарҙың бурыстары һәм өҫтөнлөктәре билдәләнә. Ҡеүәтле феодалдар кенәз кеүек үҙ рыцарь отрядтарын булдыра, Сиецех һәм Скарбимирҙың, архиепископтың үҙ рыцарҙары була. Ләкин был осорҙа бөтә халыҡ илде һаҡлауҙа ҡатнаша, бөтә йәмғиәт төркөмдәре лә әлегә асыҡ була.

Бер аҙҙан башта кенәз һарайы менән идара иткән воевода (palatinus) власы көсәйә, ул дәүләттә икенсе кеше булып китә, ҡайһы бер саҡта ул хатта кенәзде лә үҙенә бойһондора (мәҫәлән, кенәз Сиечех). Провинциялар башында принцтар тора (Principes terrae), башлыса алты кеше, улар кенәз ғаиләһенән була. Һуңыраҡ ил райондарға бүленә, ҡала районы башлығы- Zupan (жупан), ул -хөкөм итеүсе, хәрби етәксе һәм һалым йыйыусы. Сик буйындағы төбәктәр- «марш»тар, мәҫәлән, Глогов һәм [[Гданьск]] марштары.

=== Мәҙәниәт һәм дини тормош ===
Польшала яҙма мәҙәниәт христиан динен ҡабул итеүҙән башлана. Был мәҙәниәттең тәүге өлгөһө- Dagome iudex, был Мешко I Изге [[Рим папаһы]]на үҙ дәүләтен тапшырыуы тураһында документ. Тәүге әҙәби әҫәрҙәр Бруно Кверфуртский исеменә бәйле: «Икенсе ғүмер» һәм «Страсти св. Войцеха» (Изге Войцехтың яфалары) һәм «Биш яфа сигеүсе туғандың тормошо». Шул уҡ осорҙа поляк ерендә тәүге Польша тарихы буйынса йыйылмалар яҙыла (мәҫәлән, «Ежегодник Старого главы Кракова»).

Христиан динен ҡабул иткәндән һуң Польша миссионерлыҡ үҙәгенә әйләнә. Изге Войцех менән Квефурттан Бруно иң билдәле миссионерҙар була. Улар менән бергә Польшаға Бенедикт ордены монахтары килә, улар тәүге монастырҙарға нигеҙ һала һәм халыҡты [[Христиан дине|христианлаштырыу]] менән шөғөлләнә.&lt;ref&gt;Szczur 2002, s. 93–94.&lt;/ref&gt;.

1031—1032 йылдарҙа мәжүсиҙәр ихтилалы, чехтарҙың һөжүме Польшала сиркәү ойошмаһын бөтөнләй тарҡата. Казимеж I үҙ власын нығытҡандан һуң, 1046 йылда Краковта епископлыҡ булдыра, ул оҙаҡ ваҡыт Польшала сиркәү ойошмаһын етәкләй. Бенедиктин монахтар Тынецта урынлаша. 1075/76 йылда Болеслав Познань, Плоцк һәм Гнезнола яңынан епископ кафедраларын булдыра. Казимеж заманында Вроцлавта епископлыҡ булдырыла, тик ул Магдебургҡа буйһона. Болеслав заманында Померания суҡындырыла, 1140 йылда Волында епископлыҡ булдырыла. 1130—1136 йылдарҙа Магдебург архиепискобы Норберт менән низағ сыға, ул Польшала сиркәү өҫтөнән власть талап итә, ләкин уның уйы барып сыҡмай.&lt;ref&gt;Szczur 2002, s. 175–177.&lt;/ref&gt;.

== Польша феодаль тарҡалыш ваҡытында (1138—1320) ==
1138 йылда Болеслав Ҡыйышауыҙ илде улдарына бүлеп бирә: Владиславҡа- Силезия, Любуш ере һәм оло волость, Бөйөк кенәз титулын бирә. Болеславҡа — Мазовше һәм Куявы, Мешко — Бөйөк Польша  воеводствоһы, Хенрик — Сандомир ере һәм атаһы үлгәндән һуң тыуған Казимежға — Ленчица ере .
[[Файл:Battle of Legnica1241-From Legend of Saint Hedwig.jpg|мини|Легница янындағы монголдар менән алыш (1241).&lt;br&gt; &lt;small&gt;Миниатюра (1353)&lt;/small&gt;]]
Юғары власть Бөйөк кенәз ҡулында була, ул тышҡы сәйәсәт өсөн яуап бирә һәм туғандарға хөкөм сығара. Болеслав үҙе үлгәндән һуң уландары дошманлашып бөтмәһен тип шундай ҡарар сығара, ләкин ул теләгәнсә барып сыҡмай. 1146 йылда уҡ туғандар Владиславты ҡыуа. Унан һуң власть Болеслав Кендзежавҡа, ә ул үлгәс— Оло Мешкоға. Бер аҙҙан уны ла ҡыуалар, власҡа Казимеж Ғәҙел килә. 1180 йылда Ленчицтағы съезд ваҡытында Казимеж Краков ерен үҙ вариҫтарына биреү тураһында белдерә.

Илдә бер нисә бер-береһе менән дошманлашҡан кенәзлек барлыҡҡа килә. Һаҡалтай һәм Генрик Благочестивый, Силезия кенәздәре, берләшеп ҡарайҙар. Улар Бөйөк Польшаны, Краков һәм Любуш воеводстволарын ала. 1241 йылда [[Монгол империяһы|монголдарҙың һөжүме]] һәм Легниц янында уларҙан еңелеү, Генрих Благочестивыйҙың үлеме монархияны юҡҡа сығара.
[[Файл:Krakow 35.jpg|слева|мини|[[Собор Святых Станислава и Вацлава|Вавельский собор]] — усыпальница польских правителей, начиная с [[Болеслав IV Кудрявый|Болеслава Кудрявого]]&lt;ref&gt;{{книга|автор=Bujak, Adam и др.|заглавие=Nekropolie królów i książąt polskich|ссылка=|место=|издательство=Sport i Turystyka|год=1988|страницы=273|isbn=}}&lt;/ref&gt;]]
XIII быуатта илде берләштереү идеялары тарала башлай. Бүлгеләнгән ил башҡа илдәргә ҡаршы тора алмай— поляк ерҙәренең бер өлөшөн Бранденбург немецтары һәм тевтон рыцарҙары баҫып ала, монголдарҙың һөжүме ҡабатланып тора. 1295 йылда Пшемысл II, Бөйөк Польша герцогы , Польша короле тип иғлан ителә,тик бер аҙҙан ул үлтерелә. Польша тәхете менән Пржемысловичтар династияһынан чех королдәре лә ҡыҙыҡһына. 1300 йылда чех короле Вацлав II Польша короле тип иғлан ителә, поляк кенәзе Владислав Тәбәшәк (Локоток) илде ташлап китергә мәжбүр була. 1304 йылда Локоток ҡайта, ә бер йылдан Вацлав II вафат була. Чехия һәм Польша тәхетенә уның улы Вацлав III ултыра, тик ул 1306 йылда һәләк була. Ул үлгәндән һуң чехтар Польшанан китә, һәм Владислав Тәбәшәк (Локоток) Краковта власты үҙ ҡулына ала. Ул [[Гданьск]] Померанияһында ла хакимлыҡ итә, 1308 йылда ул Тевтон рыцарҙары ҡулына күсә. 1311 йылда Владислав олдермен Альберт ихтилалын баҫтырырға тура килә, ә 1314 йылда ул Бөйөк Польшаны ала. Ике иң мөһим округта үҙ власын урынлаштырғас, ул 1320 йылда [[Краков]]та король тәхетенә ултыра.

Тәбәшәк (Локоток) король дәүләтенә бөтә поляк ерҙәре лә инмәй. Унда Силезия кенәзлектәре инмәй, улар Чехия ҡулына күсә бара, XII быуатта Померания немецтар ҡулында ҡала, Мазовия кенәзлектәре бойондороҡһоҙ була, улар Галицко-Волынская Русь кенәздәренең үҙ-ара көрәшендә мөһим роль уйнай.&lt;ref&gt;Wyrozumski 1987, s. 127.&lt;/ref&gt;.

== Берләшкән Польша короллеге (1320—1386) ==
1320 йылдың 20 ғинуарында Владислав Тәбәшәк (Локоток) король тәхетенә ултыра (тажын кейә). Был көн Берҙәм Польша дәүләтенең тергеҙелгән көнө тип иҫәпләнә.
[[Файл:Gniezno Cathedral door.jpg|110px|мини|«Гнезно ҡапҡаһы», XII быуат]]
Был осорҙа Польша башта [[Тевтон ордены]] менән һуғыша , һуңыраҡ Тевтон ордены һәм Бранденбург хакимы Люксембург менән дипломатик бәхәсәтәр алып бара. Король Бөйөк Казимир осоронда Бранденбург маркграфы Люксембург 1335 йылда Польша короле тигән титулдан баш тарта, бының өсөн 20 000 Прага аҡсаһы (грош) талап итә. Бөйөк Казимир үлгәс, 1370 йылда Польша тәхетенә Анжу династияһынан Людовик Венгерский ултырған. Уның осоронда дворяндар ил сәйәсәтендә хакимлыҡ итә башлай, 1374 йылда Кошицела дворяндарға беренсе дөйөм өҫтөнлөк бирелә. 1382 йылда Людвик үлә. Тәхет өсөн көрәш башлана. 1384 йылдың 16 октября Людовиктың ҡыҙы Ядвиганы Польша короле (закон буйынса) тип иғлан итәләр. 1386 йылда уны поляк аристократияһы съезында Литва кенәзе Ягайлоға (Ягелло) кейәүгә бирергә ҡарар сығаралар. Был никах Литваны католик сиркәүе ҡулы аҫтына алып килә һәм Польша ышаныслы союздашлы була. Ягайло 1386 йылдың 4 мартында Польша короле Владислав II тип иғлан ителә.
[[Файл:Polska 1333 - 1370.png|200px|мини|Польша  Казимир III осоронда]]
XIV быуат уртаһына Краковта 14 мең, Вроцлавта — 17 мең кеше йәшәй. Күп ҡалалар ауылдарҙан әллә ни айырылып тормай. Велички һәм Бохниҙа тоҙ, Олькушата аҡ ҡурғаш (свинец) һәм көмөш табыу яйға һалына. Илдә бөтә ерҙә лә тиерлек тимер иретәләр. Вроцлав менән Легницета ҡыйбатлы буҫтау эшләйҙәр.. Хеҙмәт махсуслаша бара, Вроцлавта XIV башында30 яҡын һөнәрселәр корпорацияһы эшләй. Немец колонизацияһы цех системаһы булдырыуға һәм ҡалаларҙың үҙидаралығы үҫешенә килтерә. Бай немец һөнәрсе һәм сауҙагәрҙәре башлыса көнбайыш Польшала, Краков, Вроцлав һәм Гданьске ҡалаларында үҙ власын урынлаштыра .

=== Ягеллондар хакимлығы (1386—1572) ===
1413 йылғы Городель унияһы буйынса Польша һәм Литва тигеҙ хоҡуҡҡа эйә була. 1425 йылда [[Брест]]та Ягеллондарҙан үҙенең өҫтөнлөктәрен киңәйтеүҙе талап итә. 1440 йылда Владислав III [[Венгрия]] короле итеп һайлана, был Литва менән союздың тарҡалыуына килтерә. Владислав һуғышта һәләк булғас (1444), Польша короле итеп Казимир Ягеллончик һайлана (1447). 1454 йылда Казимир IV поляк аристократтары өсөн Нешав статутына ҡул ҡуя. Король төбәк магнаттары йыйылыштары ризалығынан тыш яңы һалымдар индерә алмай, ғәскәр (посполитое рушенье) йыя алмай. 1409—1411 йылдарҙа башлыса славян халыҡтарының Тәре йөрөтөүселәр менән Бөйөк һуғыш була. 1410 йылдың 15 июлендә хәл иткес алыш була— Грюнвальд алышы (Грюнвальдская битва), Тевтон ордены еңелә. 1454—1466 йылдарҙағы Польша менән Орден араһындағы һуғыш Торунь килешеүе менән тамамлана. Польшаға Көнсығыш Поморье (Торунь, Эльблонг әһәм Гданьск) һәм Варми епископлығы бирелә. Тевтон ордены үҙ биләмәләренең яртыһын, элекке баш ҡалаһы Мариенбургты юғалта, шуға яңы баш ҡала булдыра-ул Кёнигсберг, үҙен Польшаның вассалы тип таный.
[[Файл:Battle of Žalgiris.jpg|160px|слева|мини|Грюнвальд янындағы алыш. &lt;small&gt;Миниатюра XV века&lt;/small&gt;]]
Был осорҙа Польшала алпауыт хужалыҡтары (фольварк) йылдам үҫешә. Крәҫтиәндәр һөрөнтө ерҙәрҙән ҡыуыла, улар алпауыт ерендә аҙнаһына өс көн эшләргә тейеш була (барщина). Эре ер хужалары сит илдәргә һатыуға иген сығара башлай.

Ян Ольбрахт (1492—1501) заманында сәйәси власть структураһы үҙгәрә. Посольская изба— Польша сеймы түбәнге палатаһы булдырыла (уртаҡул шляхта). Король советы — сенат, сеймдың юғары палатаһына (олигархия) әйләнә. Король юғары судья булып ҡала, сит илдәр менән мөнәсәбәттәр өсөн яуап бирә, эдикттар һәм мандаттар сығара, ул сейм йыя ала. Ян Ольбрахттың [[Молдавия]]ны яулап алыу походы (1497) уңышһыҙ була, тәүге поляк-төрөк һуғышына килтерә.

1505 йылда Радомда сейм Nihil novi («ничего нового») конституцияһын ҡабул итә. 1519 йылда Көнбайыш Поморье (хәҙерге төньяҡ- көнсығыш Германия) кенәзе Бөйөк Болеслав X Бранденбург курфюрстынан Польшала яҡлау тапмағас, үҙен Герман империяһы вассалы тип таный. 1526 йылда Польша дәүләтенә тирә-яғындағы ерҙәр менән Варшава (Мазовия кенәзлеге баш ҡалаһы) инә.
[[Файл:Coronation of the king.JPG|слева|мини|160px|Королде тәхеткә ултыртыу. Миниатюра, 1510 йылдар тирәһе]]
1518—1520 йылдарҙа крәҫтиәндәрҙең ауылдан китеү хоҡуғы сикләнә. 1519—1520 йыл Конституцияларында барщинаның иң кәм күләме билдәләнә, бер крәҫтиән йортонан ул аҙнаһына бер көндән дә кәм булырға тейеш булмай. XVI быуат уртаһына кметтар (ирекле общинник) крепостной крәҫтиәндәргә әйләнә. XVI быуатта Польшала бөтә крәҫтәиндәр ҙә тиерлек крепостной була.

Реформация осоронда Польшала протестанттар һәм католиктар араһында асыҡтан-асыҡ көрәш булмай, юғары ҡатлам кешеләре араһында [[Кальвин Жан|кальвинизм]] идеялары хуплау таба.

[[1558 йыл]]да Рәсәй менән Ливон ордены араһында һуғыш башлана (Ливонская война). Өс йылдан Орден еңелә һәм тарала, Ливония Польша менән Бөйөк Литова кенәзлегенең берҙәм биләмәһенә әйләнә (Рәсәй менән һуғыш дауам итә).

[[1569 йыл]]дың 1 июлендә Люблин унияһы төҙөлә. Яңы дәүләт «Ике халыҡтың да дәүләте» йәки [[Речь Посполитая]] («республика») тип атала. Ике ил дә администрацияһын, ғәскәрен, суд һәм ҡаҙнаһын һаҡлап ҡала. Польша һәм Литва сеймы берләшә, Литвала Польша монета системаһы ҡулланыла башлай, улар берҙәм сит ил сәйәстен үткәрә Уния белорус һәм украин халыҡтарының хоҡуҡтарын сикләүгә, феодал иҙеү көсәйеүгә килтерә.

Польша короллеге менән Бөйөк Литва кенәзлеге берлегенән торған дәүләт 1569—1795 йылдарҙа йәшәй (Люблин униияһы). Ул хәҙерге Польша , Литва, Белоруссия һәм Латвия, өлөшләтә Украина, Эстония, Словакия, Рәсәй һәм Молдова биләмәләрен үҙ эсенә ала. 1618 йылда уның майҙаны- 990 мең км² була. Ул саҡта был дәүләт Рәсәйҙән ҙурыраҡ, ә Франциянан ике тапҡырға ҙурыраҡ була. 1569 йылда унда 6,5 миллион кеше, 1772 йылда 14 миллион кеше йәшәй. Был дәүләт дворян демократияһы була, ә дәүләт башлығы- король һайлап ҡуйыла.

XVII быуат уртаһына тиклем Республика Польша халыҡ-ара кимәлдә юғары урын биләй. Күршеләр менән һуғыш, Украинала казак ихтилалдарын баҫтырыу һәм сит илгә сығарылған игенгә һорау кәмеү илде иҡтисади көрсөккә илтә. Унан һуң сәйәси көрсөк башлана, ул [[Анархизм|анархиия]]ға һәм дәүләт власы институттары тарҡалыуға килтерә. XVIII быуатта Речь Посполитая Рәсәй йоғонтоһо аҫтында була, ә [[1772]], [[1793]] һәм [[1795 йыл]]дарҙа өс күрше дәүләт уны үҙ-ара бүлешеп ала.

=== 1572—1697 йылдар ===
1572 йылда Зигмунт Август— һуңғы Ягеллон вариҫтар ҡалдырмай үлеп китә. Бынан һуң король һайлау ысындан ирекле була. Король һайлау сеймы (5 апрель — 20 май, 1573 йыл) [[Варшава]] янындағы Волиҙа үтә. Польша тәхетенә кандидаттар: [[Франция|француз]] принцы [[Генрих III|Генрих д’Анжу]] (Валуа), Австрия эрцгерцогы Эрнест Габсбург, швед короле Ян Ваза һәм рус батшаһы Иван IV Грозный була. Поляк дворяндары Генрих Валуаны (буласаҡ Франция короле Генрих III) яҡлап сығыш яһай. Шулай итеп, Генрих Валуа (герцог д’Анжу)- тәүге һайланып ҡуйылған Польша короле. Ләкин атаһы, Карл IX  үлгәс, тиҙ генә [[Франция]]ға ҡайтып, Франция короле тәхетенә ултыра. 

XVII быуат башында Польша Рәсәйҙәге Боларыш осоро (Смутное время) менән файҙаланып, үҙ мәнфәғәттәрен ҡайғыртып, Рәсәйҙәге Граждандар һуғышына ҡыҫыла, хатта Сигизмунд улы Владиславты Мәскәү тәхетенә ултыртырға була. Оҙайлы низағ ике ил араһында ваҡытлыса килешеү менән тамамлана— Польша Рәсәйҙең көнбайыш ерҙәренә (шул иҫәптән [[Смоленск]] ҡәлғәһенә) хужа була.

=== 1697—1795 йылдар ===
[[Файл:Kilian Sigismund III Vasa.JPG|140px|мини|Сигизмунд III  Смоленск янында]]
Ян III вафат булғандан һуң Саксония курфюрсты Фридрих Август менән француз принцы Францишек (Франциск) ди Конти Польша тәхетенә дәғүә итә. Француз өсөн тауыштар күберәк бирелһә лә, Августты күрше илдәр яҡлап сыға һәм 1697 йылдың 15 сентябрендә Польша менән [[Саксония]]ны шәхси уния берләштерә. Август II курфюрст Фридрих I Пруссия короле (элекке Бранденбург маркграфлығы биләмәһе, унда Берлин урынлашҡан) тип таный. Август Рәсәй батшаһы [[Пётр I]] менән союзға инә, [[Швеция]]ға ҡаршы [[Төньяҡ һуғыш]]та (1700—1721) Рәсәй менән бергә була.&lt;ref&gt;Augustyniak, 771.&lt;/ref&gt;. August miał plany wzmocnienia władzy w Polsce poprzez opanowanie ziem utraconych przez Rzeczpospolitą&lt;ref&gt;Gierowski 1984, s 259.&lt;/ref&gt; 1704 йылда Август Польша тәхетен юғалта, король итеп Швеция баҫымы аҫтында Станислав Лещинский һайлана, 1706 йылда ул шведтар талабы буйынса тәхеттән баш тарта. Август Саксонияны ла юғалта, уны швед армияһы баҫып ала. 1709 йылда Полтава янындағы алышта Рәсәй ғәскәре швед армияһын тар-мар итә, Август тәхеткә кире ултыра. 1715 йылда Тарногруд конфедерацияһы Августтың тәхетен тартып ала, уны тағы ла рус армияһы ҡотҡара. 1717 йылда Өнһөҙ сейм ваҡытында королдең абсолютизмға өмөтө юҡҡа сыға.
[[Файл:Rembrandt. A Polish Nobleman. 1637.PNG|слева|110px|мини|«Поляк дворяны». &lt;br&gt; Худ. [[Рембрандт]] (1637)]]
Рәсәйҙең көсәйеүе Европа илдәренең, айырыуса Британияны борсой. Улар Августҡа Польша үҙаллылығын гарантиялаған килешеү тәҡдим итә. 1721 йылдағы Рәсәй менән Швеция араһындағы солох тураһындағы килешеү Речь Посполитаяға бер ниндәй ҙә файҙа килтермәй, уның вәкилдәре был һөйләшеүҙәрҙә бөтөнләй ҡатнашмай. 1724 йылда 11 протестант ҡала кешеһен үлем язаһына тарттырыу Польшаның халыҡ-ара имиджына зыян итә, Европала ул ҡырағай ил тип ҡабул ителә башлай. Пруссия менән Польша Польша Республикаһында диссиденттар (протестанттар) хоҡуҡтарын яҡлау тураһында килешеү төҙөй (юҡһа, Пруссия короле Фридрих һуғыш менән янай).
[[Файл:Polish Sejm during the reign of August II the Strong.PNG|мини|Польша сеймы (1698)]]
Август вафат булғандан һуң Польша короле итеп С.Лещинский һайлана, Австрия менән Рәсәй икенсе кандидат— Веттинды тәҡдим итә. Оҙаҡламай Польша мираҫы өсөн һуғыш башлана. Лещинскийҙы ҡуйҙыртҡан франция уны яҡлау өсөн бер ни эшләмәй, тәхеткә Саксония курфюрсты Август III (1734—1763) ултыра.

Август III хаким иткән осорҙа Польша менән бер кем дә иҫәпләшмәй, Ете йыллыҡ һуғышта ул ҡатнашмаһа ла, уның биләмәләре аша күршеләрҙең ғәскәре (Пруссия, Рәсәй) иркен йөрөй.

Августа III үлгәндән һуң Польша тәхетенә [[1764 йыл]]да Речь Посполитаяның һуңғы короле, [[Екатерина II]] фавориты, Станислав Август Понятовский ултыра. Уның осоронда Польшаны күрше Австрия, Пруссия һәм Рәсәй бүлешеп ала (1772, 1793, 1795). Речь Посполитаяны өсөнсөгә бүлгәндән һуң Станислав Август тәхеттән баш тарта, 1798 йылда ул [[Санкт-Петербург]]та үлә.
[[Файл:Разделы-Польши.gif|thumb|справа|300px| Речь Посполитаяны бүлеү]]
1768 йылда [[Варшава]] килешеүе төҙөлә, уның буйынса Рәсәй батшабикәһе поляк дворяндарының (башлыса, православиелағы) «кардиналь хоҡуҡтарының» төп гаранты тип атала. Был Речь Посполитая өҫтөнән Рәсәй протектораты урынлаштырыу тигәнде аңлата, быға яуап итеп, Бар конфедерацияһы (1768—1772) төҙөлә, конфедераттар Рәсәй менән һуғышырға ҡарар итә. Конфедераттарға ҡаршы Рәсәй ғәскәре ебәрелә (шул иҫәптән 1772 йылда башҡорт ғәскәре лә). Меңәрләгән конфедерат [[Ырымбур]] далаларына ебәрелә. XVIII быуаттың икенсе яртыһында бер нисә тапҡыр крәҫтиәндәр поляк милләтенә инәме, юҡмы, әллә поляктар тип тик шляхта ғына аталамы тигән һорау күтәрелә. Ауыл хужалығында эшләгән крәҫтиәндәрҙең 85—90 % крепостной крәҫтиән була.
[[Файл:Schweikart Tadeusz Kościuszko.jpg|thumb|110px|Т. Костюшко. Рәссам Карл Готлиб Швайкар, 1802 йыл тирәһе]]
1794 йылда Польшала [[Тадеуш Костюшко]] етәкселегендәге ихтилал башлана, ләкин поляктар үҙ дәүләтселеген һаҡлап ҡала алмай. Ихтилалда ҡатнашыусыларҙың бик күбе Рәсәйҙең алыҫ губерналарына һөргөнгә ебәрелә, шул иҫәптән поляктар [[Өфө]]гә лә килә. Улар Өфөлә тәүге театр спектаклдәрен ҡуя. Композитор М.Огинский һөргөнгә китер алдынан хәҙер киң танылған полонезын яҙа (Полонез Огинского «Прощание с родиной»).&lt;ref name=&quot;Полонез Огинского. Песняры&quot;&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=vR71XEW5MSc  Полонез Огинского. Песняры]&lt;/ref&gt;

== 1795—1918 йылдарҙа Польша ==

=== 1795—1831 йылдар ===
1795 йылда Польша дәүләт булыуҙан туҡтай. Илдән ситкә китеүселәр күбәйә, эмигранттар башлыса Италия, Саксония һәм Франциияға китә. 1797 йылдың ғинуарында [[Италия]]ла Поляк легиондары урынлаша. Уның менән генерал Ян Хенрик Домбровский етәкселек итә. Легиондар Франция армияһы менән бергә [[Рим]] өсөн алышта ҡатнаша, 1797 йылда уларҙың «Песня о польских легионах в Италии» тигән йыры була, был йырҙың 4 строфаһы 1926 йылда Польша гимнына инә. [[1807 йыл]]да Австрия, Пруссия һәм Рәсәй Наполеондан еңелгәндән һуң Варшава герцоглығы булдырыла. 1809 йылда ул Австрия составында булған поляк ерҙәре иҫәбенә ҙурайтыла. Поляктар Наполеон уларға ысынлап та бойондороҡһоҙлоҡ бирә икән тип ышана. 100 000 кешенән торған Поляк армияһы (1811—1812) Наполеондың Бөйөк Армияһы составында Рәсәйгә походта ҡатнаша. [[Наполеон]] еңелеп, Изге Елена утрауына ебәрелгәс, Варшава герцоглығы менән Рәсәй идара итә. Вена конгрессынан (1815) һуң ул Польша короллеге тип атала башлай, рус императоры Польша короле булып тора. 1830 йылдың 29 ноябрендә Польша короллегендә Ноябрь ихтилалы башлана. Польша сеймы рус батшаһын Польша тәхетенән ҡолатыу тураһында ҡарар ҡабул итә (1831). Рус ғәскәрҙәре баш күтәреүселәрҙе еңә. Польша короллеге үҙенең күп хоҡуҡтарын юғалта һәм де-факто Рәсәй империяһы составына инә.
{{See also|Царство Польское}}
{{кратное изображение
 | зона             =right
 | направление      = horizontal
 | заголовок        = Польские земли (1815)
 | зона_заголовка   = center
 | фон_заголовка    = 
 | зона_подписи     =center
 | фон_подписи      = 
 | ширина           = 
 | изобр1           = Duchy of Warsaw 1809-1815.PNG
 | ширина1          = 140
 | подпись1         = Варшавское княжество
 | изобр2           = Congress Poland in 1815.PNG
 | ширина2          = 140
 | подпись2         = {{легенда|#90EE90|Царство Польское}}
}}

=== 1831—1914 йылдар ===
Был 83 йыл эсендә Польшала бик күп мөһим ваҡиғалар була, барыһынан да мөһиме 1846 йыл ваҡиғалары, Европала 1848—1849 йылдарҙағы революция (Весна народов), Ғинуар ихтилалы (1863—1864) һәм 1905 йылғы революция була. 1831—1863 йылдарҙағы Бөйөк эмиграция Польша бойондороҡһоҙлоғо өсөн көрәш йүнәлештәрен илдә ҡалған көрәшселәр менән бергә билдәләүҙә ҡатнаша.
[[Файл:Image-Frederic Chopin photo downsampled.jpeg|110px|мини|Ф. Шопен,&lt;br&gt;  1849 йыл тирәһе]]
=== 1914—1918 йылдар. Беренсе донъя һуғышы осоро ===
1914—1918 йылдар ҡыҫҡа, ләкин Польша тарихы өсөн бик мөһим осор. [[1914 йыл]]да [[Беренсе донъя һуғышы]] башлана, унда Польшаны бүлгеләүҙә ҡатнашҡан илдәр: Австро-Венгриия, Германия һәм Рәсәй һуғыша. Был поляк халҡының милли азатлыҡ өсөн көрәшкә күтәрелеүенә, был өс державаның тарҡалыуы бойондороҡһоҙ Польша дәүләтен тергеҙеүгә килтерә.

1914 йылдың 3 авгусы (Пилсудскийҙың Краковта һалдаттар алдында тотҡан телмәре) һәм 1918 йылдың 11 ноябре (Регент советы Пилсудскийға власты тапшыра) араһында булған ваҡиғалар Польша тарихы өсөн бик мөһим роль уйнай. 1916 йылда Австро-Венгрия һәм Германия элек Рәсәй составына ингән поляк ерҙәрендә марионетка Польша дәүләте (Регенство Королевство Польша) булдырыу тураһында иғлан итә. Рәсәй императоры һуғыш тамамланғас, Астро-Венгрия, Германия составындағы поляк ерҙәрен Рәсәй составына киң автономия шарттарында ҡабул итеү тураһында белдерә.
[[Файл:German airship bombing Warsaw.JPG|слева|мини| Варшаваны немец дирижабленән бомбаға тотоу (1914)]]
Беренсе донъя һуғышы тамамланғандан һуң Польша халыҡ-ара кимәлдә танылған дәүләткә әйләнә, уның сәйәси институттары, армияһы, суд власы формалаша.

== Икенсе Польша Республикаһы (1918—1939) ==
1918—1939 йылдарҙағы Польшаны ''Икенсе Польша Республикаһы'' тип тә атайҙар. Был дәүләттең рәсми теле— поляк теле, валютаһы — поляк злотыйы була. Был республика бойондороҡһоҙ формаль күп партиялы буржуаз демократик республика тип атала. Был система Май түңкәрелеше (1926 йылдың 12-15 майы) сәбәпле үҙгәрә, илдә президенттың авторитар власы урынлаша. Ул 1918 йылыдың 11 ноябрендә Юзеф Пилсудский Варшавала хәрби власты үҙ ҡулына алғанда уҡ башланған тип әйтергә була. Был режим президент Игнаций Мосьцицкий власты эмиграциялағы Польша хөкүмәтенә тапшырғас (1939 йылдың 25 сентябрендә), йәки Польша хөкүмәте 1939 йылдың 17 сентябрендә илде ташлап киткәс ҡолай.
1918 йылдың 11 ноябрендә поляктар Варшавала контроль урынлаштыра, өс көндән был дәүләтте көнбайыш илдәр таный. Дәүләтте тергеҙгәс, уның биләмәләре тураһында мәсьәлә ҡалҡып сыға. Беренсе концепцияны Роман Дмовский тәҡдим итә— ул этник билдә буйынса сиктәрҙе биләдәләү. Икенсе концепция буйынса көнсығышта Рәсәйҙе мөмкин тиклем көсһөҙләндереү(йәки уның ерҙәрен тартып алыу) күҙ уңында тотола. 1919 йылдың мартында Конституция ҡабул ителә һәм тәүге парламент һайлауҙары үтә. Польша хөкүмәттең тәүге премьер-министры итеп Енджей Морачевский тәғәйенләнә.

1920—1921 йылдарҙа Польша ғәскәре [[Киев]]ҡа тиклем барып етә, поляктар [[Речь Посполитая]] сиктәрен тергеҙергә маташа. Совет Рәсәйе менән һуғыш совет-поляк килешеүе менән тамамлана. Польшала 200 000 ашыу ҡыҙыл армеец әсирлектә ҡала, уларҙан 80 мең тирәһе үлтерелә, йәки төрлө сәбәптәр арҡаһында (яраланыу, сирләү) һәләк була (башҡорт кавалерия бригадаһы ла был һуғышта ҡатнаша, хатта тәүгеләрҙән булып Варшаваға инә).

1922 йылда инфляцияның көслө мәлендә Владислав Грабский финанс һәм аҡса реформаһы үткәрә, марканы злотый менән алмаштыра. Шул уҡ йылда ул Винценти Витос хөкүмәтендә эшләй башлай (мили берҙәмлек христиан союзы), был хөкүмәт эшмәкәрлеге сәйәси һәм иҡтисади көрсөккә килтерә. 1926 йылда илде катастрофа хәленә еткереүенә ҡарамаҫтан Чено-Пястов коалицияһы (Винценти Витос етәкселегендә) тағы ил менән идара итә башлай. Был осорҙа сит илдәр менән бәйләнеште нығытыу өсөн Гдыняла порт төҙөлә. Был идеяның авторы Эугениуш Квятковский була. Юзеф Пилсудский дәүләт түңкәрелеше яһай. Өс көн барған алыштарҙа 200 кеше һәләк була, президент менән хөкүмәт отставкаға китә.

Май түңкәрелеше һөҙөмтәһендә Санация хәрәкәте (Ю.Пилсудский) Польшала власҡа килә. Ул сәйәси блок булдыра (Независимый блок сотрудничества с правительством (BBWR)). 1930 йылда оппозиционерҙар ҡулға алына, суд процестарынан һуң, улар Брест һәм Берез Картуз төрмәләренә ябыла. Коммунистар партияһы тыйыла. BBWR Сеймда 249 , Сенатта 77 урын ала. Күпселек алған BBWR һайлау тураһындағы законға үҙгәрештәрҙе үткәрә һәм депутаттар менән сенаторҙар һанын кәметеү проектын тормошҡа ашыра. 1935 йылда был блок президент вәкәләттәрен арттырыу тураһында үҙгәреште конституцияға өҫтәүгә өлгәшә. 1935 йылда Ю.Пилсудский үлә, BBWR тарҡатыла. Уның ағзалары Милли берләшеү лагерын (Лагерь национального объединения- ООН) төҙөй. 1938 йылда Польшала һуңғы парламент һайлауҙары була, унда милли аҙсылыҡтарҙан тыш тик бер партия- ООН ғына үтә. 1939 йылда фашистик [[Өсөнсө рейх|Германия]] Польшаға ҡаршы һуғыш башлай, Икенсе Польша Респуликаһы шуның менән йәшәүҙән туҡтай.
[[Файл:Poland1937linguistic.jpg|мини|слева|Этническая карта Польши (1937): {{легенда|#FF69B4|поляки}}{{легенда|#FFD700|украинцы}}{{легенда|#9ACD32|белорусы}}]]

== Икенсе донъя һуғышы (1939—1945) ==
[[1939 йыл]]дың 23 авгусында Мәскәүҙә Германия менән СССР араһында үҙ-ара һөжүм итешмәү тураһында килешеү төҙөлә. Уға йәшерен ҡушымтаны (протокол) тарихсылар Молотов- Риббенторп пакты тип йөрөтә. Уның буйынса Көнсығыш Европа, шул иҫәптән Польша ла Германия менән СССР-ҙың йоғонтоһо сфераларына бүленә. 1939 йылдың 1 сентябрендә Германия Польшаға ҡаршы һуғыш башлай. 1939 йылдың 17 сентябрендә, Польша хөкүмәте илде ташлап киткәс, совет ғәскәрҙәре Көнбайыш Белоруссия һәм Көнбайыш Украинаға (башлыса элекке Рәсәй империяһы ерҙәренә) инә.
Польша армияһы һуғышҡа бөтөнләй тиерлек әҙерлекһеҙ булып сыға, тик ҡайһы бер ерҙәрҙә генә немец ғәскәрҙәренә ҡаршылыҡ күрһәтелә. Союзниктар (Англия, Франция) Польшаға бер ниндәй ҙә ярҙам күрһәтмәй. Улар тик Германияға һуғыш иғлан итеү менән генә сикләнә. Варшава 29 сентябрҙә капитуляция иғлан итә, 5 октябрҙә Коцк янында поляктар һуңғы тапҡыр ҡаршылыҡ күрһәтә. Хөкүмәт [[Румыния]]ға китә (уларҙы ябып ҡуялар), ул ары [[Франция]]ға китергә иҫәп тота.

Яңы эмиграциялағы Польша хөкүмәтенә Польша социалистик партияһы, Милли партия, Халыҡ партияһы, Лейбористар партияһы вәкилдәре инә. 29 сентябрҙә Владислав Рачкевич Польша Республикаһы президенты тип иғлан ителә, 30 сентябрҙә ул генерал Владислав Сикорскийҙы премьер-министр һуңыраҡ баш командующий итеп тәғәйенләй. 9 декабрҙә Польшаның эмграциялағы парламенты — Польша Республикаһы Милли советы төҙөлә.
[[Файл:Kamp-wrzes22-anim.gif|thumb|160px|1939 йылдың сентябрендә һуғыш хәрәкәттәре]]
=== Оккупация һәм репрессиялар ===
1939 йылда Германия менән СССР Польша дәүләте территорияһын Сан — Буг — Нарев — Пиза йылғалары буйлап бүлә.

Немецтар баҫып алған биләмә икегә бүленә: төньяҡ һәм көнбайыш Өсөнсө рейхҡа ҡушыла, ә ҡалғандарында Генерал-губернаторлыҡ төҙөлә. Вильнюс өлкәһе Литваға бирелә, 1940 авгусында Литва, [[Латвия]], [[Эстония]] СССР составына инә.

Советтар Союзына ҡушылған территориянан кешеләр күпләп көнсығышҡа оҙатыла (1940 — 1941йылдың беренсе яртыһы). Бик күп хәрбиҙәр, полиция хеҙмәткәрҙәре, интеллигенция, чиновниктар, помещиктар, руханиҙар, хатта коммунистар ҙа репрессияға эләгә&lt;ref&gt;Roszkowski 1995, s. 91.&lt;/ref&gt;. (1,5 млн самаһы кеше, күптәре көнсығышҡа күсенеү арҡаһында һуғыш ваҡытында иҫән ҡала). [[Смоленск]] янында (Катынь трагедияһы) поляк офицерҙары атыла, был ваҡиға оҙаҡ йылдар ике ил араһындағы мөнәсәбәттәрҙе яйларға бирмәй (ә 1920—1921 йылдарҙа Польшала юҡ ителгән ҡыҙылармеецтарҙы поляктар иҫкә лә алырға теләмәй).

Немецтар баҫып алған территорияла хәрби положение индерелә, закон ҡулланыу тигән төшөнсә лә булмай. Генерал-губернаторлыҡтан кешеләр күпләп Германияға арзан эш көсө итеп ебәрелә (740 мең кеше). Ә Рейхҡа ингән территориянан кешеләрҙе, башлыса немецтарҙы, Генерал-губернаторлыҡ ерҙәренә күсерәләр (операция Танненберг). 1939 йылдың 26 декабрендә Варшава районы Ваверҙа 106 аманат итеп алынған кеше атыла. Антони Бартошек үҙ рестораны ишегендә аҫып ҡуйыла. Был поляктарға немец оккупацияһының ысын маҡсатын күрһәтә, поляктар немец оккупацияһына ҡаршы көрәшкә ойоша башлай (PW яҙыуы- Вавер өсөн үс алыу билдәһе). Хәрби операциялар туҡтау менән немецтар поляк интеллигенцияһын (Intelligenzaktion, Akcja AB), инвалидтар һәм психик сирлеләрҙе юҡ итә башлай. Йәһүдтәр башта уҡ ҡалған халыҡтан айырыла һәм 1940 йылда [[гетто]]ларға ябыла. Йәһүдтәрҙе күпләп юҡ итеү 1942 йылда башлана, Польшала кешеләрҙе үлтереү өсөн концентрацион лагерҙар булдырыла, улар араһында иң ҙурҙары— [[Освенцим]] менән [[Треблинка.]] 1943 йылда геттоларҙы юҡ итеү башлана, 18 ғинуарҙа в Варшава геттоһында йәһүдтәр баш күтәрә. Немецтар ҡалаларҙа кешеләрҙе көтмәгәндә аулай һәм ата, ауылдарҙан кешеләрҙе Германияға эшкә алып китәләр, концлагерҙарға ебәрәләр, шулай итеп этник немецтарҙы күсереү өсөн территория таҙартыла. Хәрби әсирҙәрҙе немецтар күпләп юҡ итә. Икенсе донъя һуғышы ваҡытында 6 миллионға яҡын Польша гражданы һәләк була (2,9 миллион йәһүд, 644 мең йәһүд һуғыш барышында һәләк була). Барлығы Польшала нацистар тарафынан 11 миллион кеше, шул иҫәптән 5 миллион [[йәһүд]] үлтерелә.
[[Файл:Stroop Report - Warsaw Ghetto Uprising 09.jpg|мини|слева|Нацистар йәһүдтәрҙе Варшава геттоһынан депортациялай (1943)]]
1941 йылдың июлендә Польшаның эмиграциялағы хөкүмәте СССР менән фашистик Германияға ҡаршы бергә көрәшеү тураһында килешеү төҙөй. СССР территорияһында Андерс Армияһы тип йөрөтөлгән поляк ғәскәре төҙөлә (75, 5 мең кеше), ләкин баштағы килешеүгә ҡарамаҫтан, ул Советтар Союзына немецтар менән көрәштә ярҙам итмәй, уны Польшаның эмиграциялағы хөкүмәте Иранға сығарта, һәм ул тик 1944 йылда ғына Италияла инглиздәр менән бергә фашистарға ҡаршы һуғыша.

Поляктарҙан һәм СССР-ҙа Андерс армияһы [[Иран]]ға киткәндән һуң тороп ҡалған Польша граждандарынан Поляк партиоттары союзы башланғысы менән 1943 йылдың майында Тадеуш Костюшко исемендәге Беренсе поляк пехота дивизияһы, һуңыраҡ башҡа поляк частары ла төҙөлә.

=== Оккупантарға ҡаршы көрәш ===
Сентябрь аҙағында Польшала оккупанттарға ҡаршы көрәш алып барыу өсөн йәшерен ойошмалар барлыҡҡа килә башлай.

Был көрәштә төп көстәр: Союз вооружённой борьбы (1942 йылдан— Армия Крайова, эмиграциялағы хөкүмәткә буйһона. Унан башҡа Милли хәрби ойошма, людова Крәҫтиән батальондары, Милли хәрби көстәр, 1942 йылда коммунистар төҙөгән Гвардия Людова (1944 йылдың 1 ғинуарынан — [[Армия людова]]-Халыҡ армияһы).
[[Файл:Map of Poland (1945) rus.png|thumb|&lt;center&gt;Изменение границ Польши после Второй мировой войны]]
[[1944 йыл]]дың авгусында эмигрант хөкүмәткә буйһонған Армия Крайова  совет ғәскәрҙәре килеп еткәнсе Варшавала, килеп сыҡһа, тотош Польшала,  үҙ власын урынлаштырырға ниәтләп, немецтарға ҡаршы баш күтәрә. 63 көн барған көрәш баш күтәреүселәрҙең еңелеүе менән тамамлана, меңәрләгән кеше фаши стар тарафынан үлтерелә, концлагерҙарға оҙатыла, Варшавала емерелмәгән бина ҡалмай тиерлек.

== Польшаны азат итеү. Польша Халыҡ Республикаһы (1944—1989) ==
1944 йылдың 4 ғинуарында Совет армияһының 1-се Украина фронты СССР менән Польша араһындағы Рокитно янындағы сикте үтә. 1944 йылдың 22 июнендә [[Белоруссия]]ла башланған «Багратион» операцияһы барышында Совет Армияһы Беларуссияны һәм Польшаның көнсығыш райондарын немецтарҙан азат итә (поляк тарихсылары быны совет оккупацияһы тип атай). Был ваҡытта СССР Польшаның эмиграциялағы хөкүмәте менән хеҙмәттәшлек итмәй. Эмиграциялағы Польша хөкүмәте Катындағы трагедияға бәйле мәсьәләне өйрәнеү өсөн халыҡ-ара [[Ҡыҙыл Тәре]] ойошмаһына мөрәжәғәт итә. Бынан тыш СССР етәкселеге менән Польшаның эмиграциялағы хөкүмәте ике дәүләт араһындағы сикте билдәләү буйынса мәсьәләгә ике төрлө ҡарай. [[Мәскәү]] сикте Беренсе донъя һуғышынан һуң билдәләнгән Керзон линияһы буйынса үткәреү яҡлы була (уны Польша 1920—1921 йылда һанға һуҡмай, был һуғыштан һуң Польшаға ҡушып ҡуйған ерҙәрҙе лә талап итә). Эмиграциялағы Польша хөкүмәте СССР менән хеҙмәттәшлек урынына СССР-ға хәрби еңелеү булмаһа, геополитик еңелеү теләй.

Вермахттан азат ителгән поляк ерҙәрендә Иосиф Виссарионович Сталин Ваҡытлы башҡарма власть органы— Польша милли азатлыҡ комитетын булдырыуҙы хуплай (PKWN). PKWN Польша коммунистары һәм СССР йоғонтоһо аҫтында эшләй. 1944 йылдың 22 июлендә Мәскәү Хелмда PKWN булдырылыуы ураһында хәбәр итә (Хелм- Керзон линияһынан көнбайыштағы беренсе ҡала).

1944 йылдың 31 декабрендә PKWN Польша Республикаһының Ваҡытлы хөкүмәте итеп үҙгәртелә, уның башында Эдуард Осубка-Моравский тора . 1945 йылдың февралендә СССР, Англия, АҠШ етәкселәре [[Ялта конференцияһы]]нда Польша хөкүмәте илдә йәшәүсе һәм сит илдән ҡайтыусы поляктар иҫәбенә тулыланырға тейеш тип ҡарар итә, Польшаның эмиграциялағы хөкүмәте бөтөнләй иҫәпкә алынмай. 1945 йылдың 28 июнендә Мәскәүҙә Станислав Миколайчик ҡатнашлығында үткән конференцияла РТРП Милли берләшеү ваҡытлы хөкүмәте тип атала башлай.

1945 йылдың 6 июлендә [[Бөйөк Британия]] менән АҠШ эмиграциялағы хөкүмәтте таныуҙан баш тарта һәм Ялта конференцияһы ҡарарын тормошҡа ашырыу өсөн Милли берләшеү ваҡытлы хөкүмәтен таный.
[[Файл:Wladyslaw Gomulka na trybunie.jpg|110px|мини|В. Гомулка- Польша етәксеһе (1956-1970)]]
1947 йылдың ғинуарында Польшала һайлауҙар үтә. Һайлауҙарҙа Демократик блок еңә. Станислав Миколайчик сит илгә ҡасып китә. Польша президенты итеп Б. Берут һайлана, хөкүмәт етәксеһе итеп ППС-тың ЦИК Генераль секретары Ю. Циранкевич тәғәйенләнә.

1946 йылда предприятиелар дөйөм милек тип иғлан ителә. 1946 йылдың 4 июлендә Кельце ҡалаһында поляктар немец оккупацияһы ваҡытында иҫән ҡалған, йәки йортарына кире ҡайтҡан йәһүдтәргә ҡаршы көс ҡуллана (еврейский погром), 40 яҡын Польша йәһүде һәләк була.

Һуғыштан һуң үҙе бик ауыр хәлдә ҡалған СССР Польшаға төрлө яҡлап ярҙам итә (аҡсалата, сәнәғәт өсөн ҡорамалдар, төҙөлөш материалдары, нефть продукттары, Варшаваның тарихи йөҙөн тергеҙеү, тимер юлдар, күперҙәр йүнәтеү, аҙыҡ-түлек (айырыуса 1947 й.), белгестәр әҙерләү һ.б.). Ләкин бөгөн Польшала был турала иҫкә алырға яратмайҙар. 

1949 йылда ППС менән ППР бер партияға — Польша Берләшкән Эшселәр партияһына (ПОРП) берләшә. Был социалистик дәүләт конституция буйынса — халыҡ демократияһы республикаһы була. Был режимды коммунизм тип атаһалар ҙа Польшала ауыл хужалығында ерҙең күп өлөшө шәхси ҡулдарҙа ҡала, унда һәр саҡ иҡтисади ирек элементтары була, тотош коллективлаштырыу булмай. Польша Халыҡ Республикаһы иҡтисады үҫешенә пландар төҙөү һәм тормошҡа ашырыуҙың эффектив булмаған механизмы, айырым иҡтисади башланғыстарҙы сикләү (сәйәси доктриналарға бәйле), һаҡһыҙ (бәрәшән) идара итеү, иҡтисадҡа инвестицияларҙы урынлы йүнәлтмәү, башҡа сәнәғәт өлкәләр иҫәбенә хәрби сәнәғәтте үҫтереү, идара итеүсе персоналдың тейешле квалификацияһы булмау һ.б. [[1960 йыл]]да Польша иҡтисады [[Испания]] йәки [[Греция]] кимәлендә булһа, бер аҙҙан уның үҫеше әкренәйә һәм уның иҡтисадында артта ҡалыу билдәләре арта бара.

1950 йылда төҙөлгән ил хөкүмәте менән католик епоскопаты араһында килешеү буйынса илдә дини сикләүҙәр булмай тиерлек, дини йолалар үтәлеү сикләнмәй.

1956, 1968 йылдарҙа илдәге тәртипкә ҡаршы халыҡ хәрәкәте әүҙемләшә.

1945 йылдан алып  СССР-ҙан Польшаға меңдәрсә Польша гражданы кире ҡайтарыла. Репатриация әле лә бара.
 
1970 йылда Польша менән Германия Федератив Республикаһы араһында килешеү төҙөлә, ГФР Польшаның Икенсе донъя һуғышынан һуң булдырылған көнбайыш сиктәрен таный.

1980 йылдарҙа илдәге тормошто үҙгәртеп ҡороу өсөн хәрәкәт көсәйә. 1989—1991 йылдарҙа сәйәси система үҙгәрә, Польша демократик республикаға әйләнә. Уны Өсөнсө Польша Республикаһы тип атайҙар.&lt;ref&gt;{{Cytuj |url = https://www.wprost.pl/tygodnik/10292585/ojciec-solidarnosci.html |tytuł = Ojciec Solidarności |data dostępu = 2020-07-20}}&lt;/ref&gt;. Был үҙгәрештәр, поляк тарихсылары фекеренсә, тәүге сиратта «Солидарность» профсоюз хәрәкәте эшмәкәрлегенә һәм уны папа [[Иоанн Павел II]] яҡлап сығыуға бәйле.

== Өсөнсө Республика (1989 йылдан) ==
СССР-ҙағы үҙгәртеп ҡороу сәйәсәте Көнсығыш Европала социалистик лагерҙың юҡҡа сығыуына килтерә.

1993 йылда Польшанан һуңғы совет частары сығарыла.

Бөгөнгө Польша— ирекле баҙар иҡтисады булған демократик дәүләт. Уның күршеләре: [[Германия]] (көнбайышта), [[Чехия]], Словакия (көньяҡта), [[Украина]], [[Белоруссия]], [[Литва]] (көнсығышта) һәм [[Рәсәй]] (Калининград өлкәһе, төньяҡта), диңгеҙҙә айырым иҡтисади зоналар аша Дания һәм Швеция. Польша— [[Европа Берлеге]], [[НАТО]], [[ООН]],ОЭСР, Вышеград төркөмө, Веймар өсмөйөшө һәм башҡа халыҡ-ара ойошмалар ағзаһы. Уны бөгөн Рәсәйгә ҡарата дуҫтарса сәйәсәт алып барыусы ил тип атап булмай. Польша үҙен хатта НАТО-ның Рәсәйгә ҡаршы тороуҙағы форпосы тип тә атай.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
*[[Беренсе донъя һуғышы]]
*[[Икенсе донъя һуғышы]]

== Библиография ==

* [[Roman Grodecki|Grodecki Roman]], [[Stanisław Zachorowski|Zachorowski S.]], [[Jan Dąbrowski (historyk)|Dąbrowski J.]], ''Dzieje Polski Średniowiecznej'', tom 1, Wydawnictwo Platan, Kraków 1995 (wyd. pierwsze 1926), {{ISBN|83-7052-230-0}}.
* [[Krzysztof Groniowski|Groniowski Krzysztof]], [[Jerzy Skowronek|Skowronek Jerzy]], ''Historia Polski 1795—1914'', Warszawa 1977.
* ''[[Великая хроника о Польше, Руси и их соседях|Великая хроника]]'' о Польше, Руси и их соседях XI—XIII вв. / Пер. с лат. В. Л. Панина. Под ред. [[Янин, Валентин Лаврентьевич|В. Л. Янина]]. Сост. Л. М. Попова, [[Щавелева, Наталья Ивановна|Н. И. Щавелева]]. — М.: Изд-во МГУ, 1987. — 264 с.: ил.
* ''[[Галл Аноним]].'' [http://krotov.info/acts/12/1/gall_ano.html Хроника и деяния князей или правителей польских] / Пред., пер. и прим. Л. М. Поповой. — М.: [[Наука (издательство)|Изд-во АН СССР]], 1961. — 172 с. — ([[Памятники средневековой истории народов Центральной и Восточной Европы]]).
* ''[[Длугош, Ян|Длугош Ян]].'' Грюнвальдская битва. — М.-Л.: [[Наука (издательство)|Изд-во АН СССР]], 1962. — 214 с. — ([[Литературные памятники]]).
* ''[[Щавелева, Наталья Ивановна|Щавелева Н. И.]]'' [http://www.vostlit.info/Texts/rus17/Kadlubek_Vinc/frametext.htm Хроника магистра Винцентия Кадлубека] // В кн.: Щавелева Н. И. Польские латиноязычные средневековые источники. — М.: [[Наука (издательство)|Наука]], 1990. — ([[Древнейшие источники по истории Восточной Европы|Древнейшие источники по истории народов СССР]]). — С. 76-140.
* ''[[Щавелева, Наталья Ивановна|Щавелева Н. И.]]'' Древняя Русь в Польской истории Яна Длугоша (книги I—VI). Текст, перевод, комментарий. — М.: Памятники исторической мысли, 2004. — 496 с.: ил. — ([[Древнейшие источники по истории Восточной Европы]]). — ISBN 5-88451-135-3.
== Һылтанмалар ==
* [https://fbc.pionier.net.pl/search#q=Historia%20Polski Historia Polski — publikacje dostępne w Federacji Bibliotek Cyfrowych]
* [http://muzhp.pl/ Muzeum Historii Polski]
* [http://www.bibliografia.ipn.gov.pl/ Bibliografia Historii Polski]
* [http://www.historycy.org/index.php?showforum=51 Forum Historycy.org — Historia Polski]
* [http://historia.org.pl/ Portal Historia.org.pl]
* [http://www.poczet.com Poczet władców Polski i Rzeczypospolitej — www.poczet.com]
{{commonscat|History of Poland|История Польши}}
* {{wikiatlas|Poland}}
* {{YouTube|2DrXgj1NwN8|Анимационная история Польши}}. Автор — Tomasz Bagiński.
* [http://www.world-history.ru/countries/401.html Всемирная история Польши]
* [http://polska.ru/polska/historia/ Материалы по истории Польши]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Тышҡы һытанмалар}}


[[Категория:Польша]]
[[Категория:Польша тарихы]]</text>
      <sha1>5tp9w70g80d68htig3z0idp9se1l8ls</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Юлғотло Фәйзуллин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>174864</id>
    <revision>
      <id>1147027</id>
      <parentid>1059755</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:23:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2979" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}

'''Юлғотло Фәйзуллин''' — [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы, башҡорт казагы&lt;ref name=&quot;1812 г.&quot;&gt;[https://vatandash.ru/index.php?article=2247 Башкиры 8-го кантона в Отечественной войне 1812 г.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210304153534/https://vatandash.ru/index.php?article=2247 |date=2021-03-04 }}&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Юлғотло Фәйзуллин 1778—1782 йылдар арауығында [[Лағыр]] ауылында тыуған, сөнки 1836 һәм 1840 йылғы формуляр исемлек буйынса 58 йәштә тип күрһәтелә. 8-се Башҡорт кантонының 9-сы йортонда йәшәй. 1812 йылғы Ватан һуғышы башланғас, 8-се кантонда 11-се Башҡорт атлы полкы ойошторола, шулай уҡ 8-се, 5-се, 4-се кантондар башҡорттары 4-се Башҡорт атлы полкында хеҙмәт итә. 4-се полк хәрби хәрәкәттәрен Парижда тамамлай, йәғни 8-се кантон яугирҙары [[Наполеон]] менән һуғышта мөһим йүнәлештәге хәрби хәрәкәттәрҙә һәм ҙур алыштарҙа ҡатнаша. Документтар раҫлауынса, 8-се башҡорт кантоны башҡорттары шулай уҡ 2-се, 7-се, 18-се башҡорт полктары составында ла һуғыша. 8-се кантонға хәҙерге [[Салауат районы]]на ҡараған [[Илтәй]], [[Ахун]], [[Лағыр]], [[Ҡарағол]], [[Шағанай]], [[Әлкә]], [[Иҙрис (Салауат районы)|Иҙрис]] ауылдары ингән 9-сы йорт та (команда) керә. Әммә архив материалдары һәм сығанаҡтарҙың наҡыҫ булыуы сәбәпле, Юлғотло Фәйзуллиндың аныҡ ҡына ҡайһы полкта хеҙмәт итеүе билдәһеҙ, шуға ҡарамаҫтан, уның формулыр исемлектә булыуы 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм 1813—1814 йылдарҙағы Наполеонға ҡаршы һәм сит ил походтарында ҡатнашыу ихтималлығын күрһәтә&lt;ref name=&quot;1812 г.&quot; /&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* [https://vatandash.ru/index.php?article=2247 Башкиры 8-го кантона в Отечественной войне 1812 г.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210304153534/https://vatandash.ru/index.php?article=2247 |date=2021-03-04 }}

[[Категория:1812 йылғы Ватан һуғышында ҡатнашыусылар]]</text>
      <sha1>39yo7ywvky21hqvauj7kji5qtrrlkxd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғатауллин Хәй Ғатаулла улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>175956</id>
    <revision>
      <id>1147036</id>
      <parentid>1069230</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:29:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4026" xml:space="preserve">{{Orphan|date=сентябрь 2021}}
{{Фамилиялаш|Ғатауллин}}
{{Ук}}
'''Ғатауллин Хәй Ғатаулла улы''' ([[15 март]] [[1909 йыл]] —?) — Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, гвардия ҡыҙылармеецы, [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]]ң ойоштороу-план бүлегендә ат ҡараусыһы. [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены]] кавалеры (1945)&lt;ref name=&quot;Память Народа&quot;&gt;[https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero40956549/ Память Народа. Гатауллин Хай Гатауллинович]&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Хәй Ғатаулла улы Ғатауллин [[1909 йыл]]дың 15 мартында [[Өфө губернаһы]] [[Бәләбәй өйәҙе]] хәҙер [[Башҡортостан Республикаһы]] [[Дәүләкән районы]] [[Суйынсы]] ауылында тыуған.
[[1941 йыл]]дың 12 авгусында Дәүләкән районы хәрби комиссариаты тарафынан [[Ҡыҙыл Армия]] сафына саҡырыла.&lt;br&gt;
112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының ойоштороу-план бүлеге начальнигының ат ҡараусыһы булып хеҙмәт итә&lt;ref&gt;[http://112bkd.ru/index.php/component/content/article/13-lichnyj-sostav-divizii/bukva-g/46-gataullin-khaj-gataullinovich?Itemid=104 «Шаймуратовцы-воины 112-й кавалерийской дивизии» Личный состав.Гатауллин Хай Гатауллинович {{ref-ru}}]&lt;/ref&gt;

== Батырлығы ==
[[Берлин]]ды ҡамау ахыры барышында батырлыҡ һәм ҡаһарманлыҡ күрһәтә.[[1945 йыл]]дың 27 апрелендә «Зило» — каналдың көньяҡ ярындағы плацдармда, дошман һөжүмен кире ҡайтарғанда, автоматтан 7 фашист һалдатын юҡ итә. Бер дошманды пулемёты менән ҡулға төшөрә. Бының менән ул «Зило» — каналдың көньяҡ яр плацдармын тотоп торорға булышлыҡ итә. Ғатауллин Хәй Ғатаулла улы был батырлығы өсөн [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены]]на лайыҡ була&lt;ref name=&quot;Память Народа&quot; /&gt;.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены]] (1945)
* [[«Батырлыҡ өсөн» миҙалы (СССР)|«Батырлыҡ өсөн» миҙал]]ы (1944)

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero40956549/ Память Народа. Гатауллин Хай Гатауллинович]{{ref-ru}}{{V|06|07|2021}}
* [http://112bkd.ru/index.php/component/content/article/13-lichnyj-sostav-divizii/bukva-g/46-gataullin-khaj-gataullinovich?Itemid=104 «Шаймуратовцы-воины 112-й кавалерийской дивизии» Личный состав.Гатауллин Хай Гатауллинович]{{ref-ru}}{{V|06|07|2021}}

{{Портал|Башҡорт атлы дивизияһы}}
{{Башҡорт атлы дивизияһы}}

[[Категория:15 мартта тыуғандар]]
[[Категория:1909 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Дәүләкән районында тыуғандар]]
[[Категория:Ҡыҙыл Йондоҙ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:«Батырлыҡ өсөн» миҙалы менән бүләкләнгәндәр]]
[[Категория:112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугирҙары]]
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусылар]]</text>
      <sha1>72bwnhiy2jwg7f9d50yctyym29qhuwf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Ғәбделхәй Әхәт улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176157</id>
    <revision>
      <id>1147005</id>
      <parentid>1121221</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:04:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7723" xml:space="preserve">{{Orphan|date=сентябрь 2021}}
{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипов Ғәбделхай Әхәт улы''' (27 август 1923 йыл — 2020 йыл) — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец&lt;ref name=&quot;Зарипов&quot;&gt;[https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero81050602/ Зарипов Габдулхай Ахатович]{{ref-ru}}{{V|06|07|2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;БП&quot;&gt;[https://www.moypolk.ru/soldier/zaripov-gabdulhay-ahatovich Зарипов Габдулхай Бесмертный полк]&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
1923 йылдың 27 авгусында Башҡорт АССР-ының [[Мишкә районы]] Татарбай ауылында игенсе ғаиләһендә тыуа. Ғаиләлә улар биш бала тәрбиәләнә. 1930 йылда Татарбай башланғыс мәктәбенең 1-се класына уҡырға төшә. Һуғыш тураһында хәбәрҙе уларға район Һабантуйында еткерәләр. Шул минуттарҙа уҡ ул фронтҡа китергә хәл итә. Әммә 17 йәшлектәрҙе бер кем дә һуғышҡа алмаясаҡ, тиһәләр ҙә, ныҡышып фронтҡа китә йәш егет&lt;ref&gt;[https://resbash.ru/articles/cotsium/Ushyol-voevat-desantnikom-vernulsya-verhom-na-kone-135698/ Ушёл воевать десантником, вернулся верхом на коне]&lt;/ref&gt;{{ref-ru}}{{V|06|07|2021}}.

== Хәрби хеҙмәте ==
Ғәбделхәй Зарипов Ҡыҙыл Армия сафына 1941 йылдың авгусында Мишкә районы хәрби комиссариаты тарафынан саҡырыла&lt;ref&gt;[http://112bkd.ru/index.php/component/content/article/17-lichnyj-sostav-divizii/bukva-z/1388-zaripov-gabdulkhaj-akhatovich?Itemid=104 Зарипов Габдулхай Ахатович.112bkd]&lt;/ref&gt;{{ref-ru}}{{V|06|07|2021}}&lt;ref name=&quot;Зарипов&quot; /&gt;. Башта район үҙәге Мишкәлә уларҙы өс көн тоталар: һуғыш режимына, винтовканан атырға, сетерекле хәлдәрҙән сығырға өйрәтәләр.
Ғәбделхай Әхәт улы һауа-десант ғәскәрҙәрендә хеҙмәт итә. Десантсылар полкында ул разведчик була. Мәскәү тирәһендәге һуғыштарҙа ҡатнаша. 1942 йылдың йәйендә һауа-десант дивизияһын 41-се уҡсы гвардия дивизияһына ҡушып, Сталинград ҡалаһы биләмәһенә ебәрәләр&lt;ref name=&quot;Орден&quot;&gt;[https://www.bashinform.ru/news/1417547-orden-shaymuratova-vruchen-veteranu-vov-kotoryy-posle-raneniya-voshel-v-sostav-bashkavdivizii/ Орден Шаймуратова вручен ветерану, который после ранения вошел в состав Башкавдивизии]&lt;/ref&gt;{{ref-ru}}{{V|06|07|2021}}. Шулай бер разведка барышында Ғәбделхәй Зариповтың отряды фашистарға эләгә. 28 һалдаттың һигеҙе генә әйләнеп ҡайта ала. Ғәбделхәй Әүхәт улы ҡаты яралар менән госпиталгә эләгә. Ун һигеҙе лә тулып өлгөрмәгән егетте дауаланырға тыуған яғына ҡайтаралар. Әммә өйҙә ятыу уға тынғылыҡ бирмәй, ул тағы ла военкомат юлын тапай. 1943 йылда уны данлыҡлы 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының Туймазы станцияһындағы запас полкына ебәрәләр. Һигеҙ айҙан егет сапер батальоны составында фронтҡа ебәрелә. Башҡорт кавалерия дивизияһы составында Ғәбделхәй Әхәт улы Белоруссия, Польша, Варшаваны фашистарҙан азат итеүҙә ҡатнаша. Бранденбург, Белград, Трептов, Каммин, Гюльцов, Плате, Берлин тирәһендәге яуҙарҙа батырлыҡ күрһәтә. Шулай уҡ Висла, Одер, Варта, Көньяҡ Буг йылғаларын, Освенцим концлагерын азат итеүҙә ҡатнаша. Күп тапҡыр хәрби операцияларҙа була&lt;ref name=&quot;Йәнтөйәк&quot;&gt;[https://askinskajanov-b.rbsmi.ru/articles/b-y-k-e-e-g-75-yyl/Shaymoratov-vari-i-259709/?sphrase_id=104620 Шайморатов вариҫы]&lt;/ref&gt;.

== Наградалары ==
* [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены]]
* II дәрәжә Ватан һуғышы ордены
* [[«Батырлыҡ өсөн» миҙалы (СССР)|«Батырлыҡ өсөн» миҙалы]]
* «Хәрби уңыштары өсөн» миҙалы
* [[«Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы]]
* [[«Берлинды алған өсөн» миҙалы]]
* [[«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы]]&lt;ref name=&quot;Зарипов&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;БП&quot;/&gt;
* генерал Шайморатов ордены (23 февраль 2020 йыл)&lt;ref name=&quot;БП&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Орден&quot; /&gt;&lt;ref&gt;[https://glavarb.ru/rus/press_serv/novosti/130832.html Радий Хабиров вручил первые ордена генерала Шаймуратова]&lt;/ref&gt;.

== Һуғыштан һуңғы тормошо ==
Һуғышты ул Берлиндың үҙендә тамамлай. 1947 йылда ғына тыуған яғына ҡайта. «Рәфәнде» совхозында экспедитор булып эшләй.

== Ғаилә хәле ==
Ғәбделхәй Зарипов һуғыштан ҡайтҡас ғаилә ҡора. 1965 йылдан Зариповтар ғаиләһе Кесе Нәкәрәк ауылында йәшәй. Тормош иптәше менән ете бала тәрбиәләп үҫтерәләр&lt;ref name=&quot;Йәнтөйәк&quot; /&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Видео ==
* [https://glavarb.ru/rus/press_serv/novosti/130832.html Радий Хабиров вручил первые ордена генерала Шаймуратова]&lt;br&gt;{{ref-ru}}{{V|06|07|2021}}
* {{YouTube|STbbIf6ekuo|logo=Орден генерала Шаймуратова - Зарипов Габдулхай Ахатович}}{{ref-ru}}{{V|06|07|2021}}
* https://yandex.ru/video/preview/?

== Сығанаҡтар ==
* [http://112bkd.ru/index.php/component/content/article/17-lichnyj-sostav-divizii/bukva-z/1388-zaripov-gabdulkhaj-akhatovich?Itemid=104 Зарипов Габдулхай Ахатович]{{ref-ru}}{{V|06|07|2021}}
* [https://rus.bashgazet.ru/obschestvo/7610-orden-shajmuratova-vruchen-veteranu-kotoryj-posle-ranenija-voshel-v-sostav-bashkavdivizii.html Газета Башҡортостан. Орден Шаймуратова вручен ветерану, который после ранения вошел в состав Башкавдивизии]{{ref-ru}}{{V|06|07|2021}}
{{Портал|Башҡорт атлы дивизияһы}}
{{Башҡорт атлы дивизияһы}}

[[Категория:112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугирҙары]]
[[Категория:Генерал Шайморатов ордены кавалерҙары]]</text>
      <sha1>92kdf9ccfdtcabjnfzy6ah4t4tmclyd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Рәхим Закир улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176661</id>
    <revision>
      <id>1147012</id>
      <parentid>1069254</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:08:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4104" xml:space="preserve">{{Orphan|date=сентябрь 2021}}
{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипов Рәхим Закир улы''' (16 март [[1908 йыл]] — ?) — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугиры, гвардия лейтенанты&lt;ref name=&quot;Зарипов Рахим Закирович&quot;&gt;[https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero92248872/ Память народа. Зарипов Рахим Закирович]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ЗАРИПОВ&quot;&gt;[http://112bkd.ru/index.php/component/content/article/17-lichnyj-sostav-divizii/bukva-z/669-zaripov-rakhim-zakirovich?Itemid=104 Шаймуратовцы. ЗАРИПОВ Рахим Закирович]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Зарипов Рахим&quot;&gt;[https://1418museum.ru/heroes/25652776/ Зарипов Рахим]&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Зарипов Рәхим Закир улы [[1908 йыл]]дың 16 мартында [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Бүздәк районы]] [[Килем ауыл Советы (Бүздәк районы)|Килем ауыл Советы]] Оҙонҡулбаш (?) ауылында тыуған&lt;ref name=&quot;Зарипов Рахим Закирович&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Зарипов Рахим&quot; /&gt;. Ҡыҙыл Армияға 1941 йылдың 12 авгусында Шаран район хәрби комиссариаты тарафынан саҡырыла&lt;ref name=&quot;Зарипов Рахим Закирович&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ЗАРИПОВ&quot; /&gt;. 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының 313-сө кавалерия полкында; 16-сы гвардия кавалерия дивизияһының 62-се гвардия кавалерия полкында элемтә взводы командиры була&lt;ref name=&quot;Зарипов Рахим Закирович&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ЗАРИПОВ&quot; /&gt;.

1943 йылдың 28 февралендә [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены]], 1943 йылдың 22 декабрендә II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены]], 1945 йылдың 15 июнендә I дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены]] менән бүләкләнә&lt;ref name=&quot;Зарипов Рахим Закирович&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ЗАРИПОВ&quot; /&gt;.
Ул шулай уҡ [[«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы]] (1945), [[«Берлинды алған өсөн» миҙалы]] (1945), [[«Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы]] (1945), 1985 йылда юбилей I дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены]] менән бүләкләнә&lt;ref name=&quot;Зарипов Рахим Закирович&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ЗАРИПОВ&quot; /&gt;.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены]] (1943)
* II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены]] (1943),
* I дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены]](1945, 1985)
* [[«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы]] (1945),
* [[«Берлинды алған өсөн» миҙалы]] (1945),
* [[«Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы]] (1945).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* [https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero92248872/ Память народа. Зарипов Рахим Закирович]{{ref-ru}}{{V|13|07|2021}} 
* [http://112bkd.ru/index.php/component/content/article/17-lichnyj-sostav-divizii/bukva-z/669-zaripov-rakhim-zakirovich?Itemid=104 Шаймуратовцы. ЗАРИПОВ Рахим Закирович]{{ref-ru}}{{V|13|07|2021}} 
* [https://1418museum.ru/heroes/25652776/ Зарипов Рахим]

{{Портал|Башҡорт атлы дивизияһы}}
{{Башҡорт атлы дивизияһы}}

[[Категория:112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугирҙары]]</text>
      <sha1>7j52vgrhcn7qnbdjsmq7ivmarwh1wij</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Сәмиғулла Зариф улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176663</id>
    <revision>
      <id>1147013</id>
      <parentid>1069255</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:09:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2914" xml:space="preserve">{{Orphan|date=сентябрь 2021}}
{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипов Сәмиғулла Зариф улы''' ([[1904 йыл]] — 10 июль [[1942 йыл]]) — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугиры, гвардия ҡыҙылармеецы&lt;ref name=&quot;Зарипов Самигулла Зарипович&quot;&gt;[https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero108237441/ Память народа. Зарипов Самигулла Зарипович]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ЗАРИПОВ&quot;&gt;[http://112bkd.ru/index.php/component/content/article/17-lichnyj-sostav-divizii/bukva-z/1392-zaripov-samigulla-zaripovich?Itemid=104 Шаймуратовцы. ЗАРИПОВ Самигулла Зарипович]&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Зарипов Сәмиғулла Зариф улы [[1904 йыл]]да [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Ҡандра районы]] (хәҙерге [[Туймазы районы]]) [[Сәйрән]] ауылында тыуған&lt;ref name=&quot;Зарипов Самигулла Зарипович&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ЗАРИПОВ&quot; /&gt;. Ҡыҙыл Армияға 1941 йылдың 10 декабрендә (икенсе мәғлүмәт буйынса 2 декабрендә) Ҡандра район хәрби комиссариаты тарафынан саҡырыла&lt;ref name=&quot;Зарипов Самигулла Зарипович&quot; /&gt;. 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының 275-се кавалерия полкында кавалерист булып хеҙмәт итә&lt;ref name=&quot;Зарипов Самигулла Зарипович&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ЗАРИПОВ&quot; /&gt;.

1942 йылдың 10 июлендә [[Курск өлкәһе]]нең (хәҙерге [[Рәсәй Федерацияһы]]ның [[Липецк өлкәһе]]) [[Икенсе Тербуны]] ауылы эргәһендә хәбәрһеҙ юғала&lt;ref name=&quot;Зарипов Самигулла Зарипович&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;ЗАРИПОВ&quot; /&gt;. Документтарҙа ҡатыны Зарипова Нәзирә телгә алына&lt;ref name=&quot;Зарипов Самигулла Зарипович&quot; /&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* [https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero108237441/ Память народа. Зарипов Самигулла Зарипович]{{ref-ru}}{{V|13|07|2021}} 
* [http://112bkd.ru/index.php/component/content/article/17-lichnyj-sostav-divizii/bukva-z/1392-zaripov-samigulla-zaripovich?Itemid=104 Шаймуратовцы. ЗАРИПОВ Самигулла Зарипович]{{ref-ru}}{{V|13|07|2021}}

{{Портал|Башҡорт атлы дивизияһы}}
{{Башҡорт атлы дивизияһы}}

[[Категория:112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугирҙары]]</text>
      <sha1>a4txlkwqs8jh5b6romi56nwjmczdb29</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кмытив паркы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177085</id>
    <revision>
      <id>1146967</id>
      <parentid>1049363</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T22:52:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="609" xml:space="preserve">[[Файл:Парк Кмитівський.jpg|мини|справа|Кмытив паркы]]
'''Кмытив паркы''' ({{lang-uk|Кмитівський парк}}) — [[Житомир өлкәһе|Житомир өлкәһенең]] [[Коростышев районы]] [[Кмытив]] ауылы урынлашҡан тәбиғәт һәйкәле.

== Сығанаҡтар ==
* [http://www.studfiles.ru/preview/5370685/page:5/ Кмитівський парк] {{ref-uk}}

{{Commonscat|Kmytivskyi park architecture monument (Zhytomyrska oblast)}}

[[Категория:Житомир өлкәһе]]</text>
      <sha1>lbxt9rfwdv7spehghwh5p1p8ab9cjks</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фәйзуллина Дариға Закир ҡыҙы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>179564</id>
    <revision>
      <id>1147030</id>
      <parentid>1087880</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:24:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4357" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}
'''Фәйзуллина Дариға Закир ҡыҙы''' ([[1 ғинуар]] [[1932 йыл]]) — актриса. Башҡорт АССР-ының халыҡ (1974) һәм атҡаҙанған (1966) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1964)&lt;ref name=&quot;Башҡорт энциклопедияһы&quot;&gt;{{БЭ2013|73580}}&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Фәйзуллина Дариға Закир ҡыҙы 1932 йылдың 1 ғинуарында [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Стәрлетамаҡ районы]] Аллағыуат ауылында күп балалы крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Урта мәктәпте тамамлағандан һуң [[Өфө]]гә килә һәм Өфө театр-художество училищеһына уҡырға инә. Актер оҫталығы бүлегендә, билдәле актёр һәм режиссёр Хәзиәхмәт Бохарский (Ғәлимов) курсында белем ала&lt;ref name=&quot;башинформ.рф&quot;&gt;[https://www.bashinform.ru/news/940252-k-85-letiyu-bashkirskoy-aktrisy-darigi-fayzullinoy/ К 85-летию башкирской актрисы Дариги Файзуллиной]&lt;/ref&gt;. 1952 йылда Башҡорт театр-художество училищеһын тамамлағандан һуң, 1987 йылға тиклем [[Башҡорт дәүләт академия театры]]нда эшләй. Тәрән драматик һәләтле, киң диапазонлы актриса.
Уға Борис Манджиев, Лек Вәлиев, Шәүрә Мортазина, Әбелхәйер Сәфиуллин кеүек билдәле режиссерҙар менән эшләргә, сәхнәлә Гөлли Мөбәрәкова, Хәмит Яруллин, Эльвира Юнысова, Фидан Ғафаров һәм башҡорт театрының башҡа бик күп йондоҙҙары менән уйнарға тура килә.
1995—2004 йылдарҙа Фәйзуллина Дариға [[Өфө]] «Нур» татар театрында эшләп ала.

== Репертуары һәм башҡарған ролдәре ==
Фәйзуллина Дариға Закир ҡыҙының репертуарында башҡорт авторҙарының пьесалары буйынса музыкаль, комик ролдәр: Майя («Их, Өфө ҡыҙҙары!», И. Ә. Абдуллин), Алмагөл («Тилекәй», Р. Ә. Сафин), Туҡтабикә («Ҡыҙ урлау», М. Кәрим); донъя классик драматургияһы әҫәрҙәренән трагик образдар: леди Макбет («Макбет», У. Шекспир), леди Мильфорд («Мәкер һәм мөхәббәт», Ф. Шиллер), королева Мария («Мария Тюдор», В. Гюго) бар. М. Ғафуриҙың «Ҡара йөҙҙәр» повесы буйынса Ғ. Әмири һәм В. Ғ. Ғәлимовтың шул уҡ исемле спектаклендә Ғәлимә образы иң уңышлы ролдәренең береһе була&lt;ref name=&quot;Башҡорт энциклопедияһы&quot; /&gt;.

«Нур» театры сәхнәһендә Зифа («Үлтер мине, йәнем!», А. Несин), Журналистка («Ҡибла ҡайҙа», Аманулла), Күрше (М. А. Ғиләжевтең «Бисура» пьесаһы буйынсаса «Керәһегеҙ төштәремә») һ.б. ролдәрҙе башҡара.

== Наградалары һәм маҡтаулы исемдәре ==
Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған артисы&lt;br&gt;

[[“Почёт Билдәһе” ордены]] (1976)&lt;ref name=&quot;башинформ.рф&quot; /&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|73580}}
* [https://www.bashinform.ru/news/940252-k-85-letiyu-bashkirskoy-aktrisy-darigi-fayzullinoy/ К 85-летию башкирской актрисы Дариги Файзуллиной]
{{Портал|Шәхестәр}}
{{Башҡорттар}}
[[Категория:Башҡорттар]]
[[Категория:Актрисалар]]</text>
      <sha1>p6ofkfuwe8okur1ukeanxgx2vtiq6v3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипова Ғәйникамал Ҡиям ҡыҙы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>179675</id>
    <revision>
      <id>1147004</id>
      <parentid>1087949</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T10:56:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4595" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Зарипова Ғәйникамал Ҡиям ҡыҙы''' ([[15 июнь]] [[1943]]) — ғалим-селекционер. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты (1978). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1995), Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (2014).

== Биографияһы ==
Зарипова Ғәйникамал Ҡиям ҡыҙы 1943 йылдың 15 июнендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Миәкә районы]] Тауҡай-Гәйнә ауылында тыуған&lt;ref name=&quot;Башҡорт энциклопедияһы&quot;&gt;{{БЭ2013|90412}}&lt;/ref&gt;. 1970 йылда Башҡорт ауыл хужалығы институтын тамамлай. 1964 йылдан алып [[Мәләүез районы]]ның М.Ғафури исемендәге колхозында баш агроном, 1967 йылда — Ишембай зона агрохимия лабораторияһында эшләй.Я 1970 йылдан башлап өлкән агрохимик вазифаһын башҡара. 1975 йылдан башлап Башҡорт ауыл хужалығының ғилми-тикшеренеү институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр (1976 йылда), 1991 йылдан алып төп ғилми хеҙмәткәр, 1998 йылда бүлек мөдире булып эшләй&lt;ref name=&quot;Башҡорт энциклопедияһы&quot; /&gt;.

1977 йылда ауыл хужалығы фәндәре кандидатына дәғүә итеп, «Влияние удобрений, внесенных под планируемый урожай, и орошения на продуктивность сахарной свеклы в условиях Предуральской степи Башкирии» тигән темаға диссертация яҡлай&lt;ref&gt;[https://search.rsl.ru/ru/record/01009492514 Зарипова, Гайникамал Киямовна]&lt;/ref&gt;.

Зарипова Ғәйникамал Ҡиям ҡыҙының фәнни эшмәкәрлеге күп йыллыҡ мал аҙығы культураларының яңы сорттарын сығарыуға, мал аҙығы үҫемлектәрен өйрәнеү һәм уларҙы үҫтереү технологияһын эшләүгә арналған&lt;ref name=&quot;Башҡорт энциклопедияһы&quot; /&gt;. Зарипова тарафынан аҡ ҡандала үләненең — Чермасан, күк гибридлы люцернаның — Бибинур, тамырсалы суҡҡыяҡтың — Урал, шифалы тәкә һаҡалының Иглинская сорттары сығарыла, күп йыллыҡ мал аҙығы культуралары (ҡамыш бүтәгәһе, ҡуһа муртһабаҡ, ҡыҙыл йыланҡуҙаҡ, себер аҡтамырсығы һ.б.) баҫыуға индерелә. Зарипова көнсығыш кәзә үләне, люцерна һәм соя орлоғонан юғары уңыш алыу технологияларын эшләй, улар Башҡортостан Республикаһының Урал аръяғы дала зонаһы, Урал алды дала зонаһы һәм Көньяҡ урман‑дала зонаһы хужалыҡтарында индерелгән&lt;ref name=&quot;Башҡорт энциклопедияһы&quot; /&gt;.

Ғ.Ҡ. Зарипова 250‑нән ашыу фәнни хеҙмәт һәм 11 уйлап табыу авторы.
РФ Президенты В. Путин Указы менән Зарипова Ғәйникамал Ҡиям ҡыҙына «Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре» тигән маҡтаулы исем бирелә&lt;ref&gt;[https://agriculture.bashkortostan.ru/presscenter/news/17216/ Башкирскому ученому Гайникамал Зариповой присвоено почетное звание]&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|90412}}
* [https://agriculture.bashkortostan.ru/presscenter/news/17216/ Башкирскому ученому Гайникамал Зариповой присвоено почетное звание]
* [https://search.rsl.ru/ru/record/01009492514 Зарипова, Гайникамал Киямовна]</text>
      <sha1>e0gee1v11uuyx6o5wc4qsjcywuzfyd0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1147019</id>
      <parentid>1147004</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:11:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4619" xml:space="preserve">{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипова Ғәйникамал Ҡиям ҡыҙы''' ([[15 июнь]] [[1943]]) — ғалим-селекционер. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты (1978). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1995), Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (2014).

== Биографияһы ==
Зарипова Ғәйникамал Ҡиям ҡыҙы 1943 йылдың 15 июнендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Миәкә районы]] Тауҡай-Гәйнә ауылында тыуған&lt;ref name=&quot;Башҡорт энциклопедияһы&quot;&gt;{{БЭ2013|90412}}&lt;/ref&gt;. 1970 йылда Башҡорт ауыл хужалығы институтын тамамлай. 1964 йылдан алып [[Мәләүез районы]]ның М.Ғафури исемендәге колхозында баш агроном, 1967 йылда — Ишембай зона агрохимия лабораторияһында эшләй.Я 1970 йылдан башлап өлкән агрохимик вазифаһын башҡара. 1975 йылдан башлап Башҡорт ауыл хужалығының ғилми-тикшеренеү институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр (1976 йылда), 1991 йылдан алып төп ғилми хеҙмәткәр, 1998 йылда бүлек мөдире булып эшләй&lt;ref name=&quot;Башҡорт энциклопедияһы&quot; /&gt;.

1977 йылда ауыл хужалығы фәндәре кандидатына дәғүә итеп, «Влияние удобрений, внесенных под планируемый урожай, и орошения на продуктивность сахарной свеклы в условиях Предуральской степи Башкирии» тигән темаға диссертация яҡлай&lt;ref&gt;[https://search.rsl.ru/ru/record/01009492514 Зарипова, Гайникамал Киямовна]&lt;/ref&gt;.

Зарипова Ғәйникамал Ҡиям ҡыҙының фәнни эшмәкәрлеге күп йыллыҡ мал аҙығы культураларының яңы сорттарын сығарыуға, мал аҙығы үҫемлектәрен өйрәнеү һәм уларҙы үҫтереү технологияһын эшләүгә арналған&lt;ref name=&quot;Башҡорт энциклопедияһы&quot; /&gt;. Зарипова тарафынан аҡ ҡандала үләненең — Чермасан, күк гибридлы люцернаның — Бибинур, тамырсалы суҡҡыяҡтың — Урал, шифалы тәкә һаҡалының Иглинская сорттары сығарыла, күп йыллыҡ мал аҙығы культуралары (ҡамыш бүтәгәһе, ҡуһа муртһабаҡ, ҡыҙыл йыланҡуҙаҡ, себер аҡтамырсығы һ.б.) баҫыуға индерелә. Зарипова көнсығыш кәзә үләне, люцерна һәм соя орлоғонан юғары уңыш алыу технологияларын эшләй, улар Башҡортостан Республикаһының Урал аръяғы дала зонаһы, Урал алды дала зонаһы һәм Көньяҡ урман‑дала зонаһы хужалыҡтарында индерелгән&lt;ref name=&quot;Башҡорт энциклопедияһы&quot; /&gt;.

Ғ.Ҡ. Зарипова 250‑нән ашыу фәнни хеҙмәт һәм 11 уйлап табыу авторы.
РФ Президенты В. Путин Указы менән Зарипова Ғәйникамал Ҡиям ҡыҙына «Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре» тигән маҡтаулы исем бирелә&lt;ref&gt;[https://agriculture.bashkortostan.ru/presscenter/news/17216/ Башкирскому ученому Гайникамал Зариповой присвоено почетное звание]&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|90412}}
* [https://agriculture.bashkortostan.ru/presscenter/news/17216/ Башкирскому ученому Гайникамал Зариповой присвоено почетное звание]
* [https://search.rsl.ru/ru/record/01009492514 Зарипова, Гайникамал Киямовна]</text>
      <sha1>s270s3nyohyistkin6yz1k7o2txzodz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Рәил Моталлап улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>179677</id>
    <revision>
      <id>1147011</id>
      <parentid>1087956</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:08:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5347" xml:space="preserve">{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипов Рәил Моталлап улы''' ([[1 ғинуар]] [[1946 йыл]]) — ғалим-математик. 1979 йылдан Өфө нефть институты һәм [[Өфө дәүләт нефть техник университеты]] уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (2005).

== Биографияһы ==
Зарипов Рәил Моталлап улы 1946 йылдың 1 ғинуарында [[БАССР]]‑ҙың [[Әбйәлил районы]] Таштимер ауылында тыуған&lt;ref name=&quot;Башҡорт энциклопедияһы&quot;&gt;{{БЭ2013|90447}}&lt;/ref&gt;. 1967 йылда Магнитогорск педагогия институтын «Математика» һөнәре буйынса тамамлай. СССР Фәннәр академияһының Ҡазан физика-техник институтының&quot;Механика деформируемого твердого тела&quot; һөнәре буйынса көндөҙгө аспирантурага ингәнгә тиклем, Совет Армияһы сафында хеҙмәт итә, Силәбе өлкәһендә һәм БАССР‑ҙың Әбйәлил районы мәктәптәрендә уҡытыусы булып эшләй. Уҡыуҙы тамамлағандан һуң, шул уҡ институттың аспирантураһында ҡалдырыла, унда 1978 йылда техник фәндәр кандидаты дәрәжәһенә диссертация яҡлай&lt;ref name=&quot;Министерство образования и науки российской федерации&quot;&gt;[https://fiz.na5bal.ru/matematika/1965/index.html Зарипов Раиль]&lt;/ref&gt;. 1971 йылдан алып Ҡазан физика-техник институтында, 1979 йылда Өфө дәүләт нефть техник университетында юғары математика кафедраһының өлкән уҡытыусыһы булып эшләй&lt;ref name=&quot;Министерство образования и науки российской федерации&quot; /&gt;.

2005 йылда техник фәндәр докторы дәрәжәһенә дәғүә итеп, «Научные основы расчета напряженно-деформированного состояния трубопроводов, проложенных в сложных инженерно-геологических условиях» темаһына диссертация яҡлай&lt;ref&gt;[https://search.rsl.ru/ru/record/01002973406 Зарипов, Раиль Муталлапович]&lt;/ref&gt;.

Зарипов Р. М. 2007 йылда Өфө дәүләт нефть техник университетының «Математика» кафедраһы профессоры итеп һайлана&lt;ref name=&quot;Министерство образования и науки российской федерации&quot; /&gt;.

Зарипов Рәил Моталлап улының фәнни тикшеренеүҙәре деформациялана торған ҡаты есемдең механикаһына, үткәргес торбалар һәм резервуарҙарҙың ныҡлығы, тотороҡлолоғо һәм тирбәлеүе проблемаларына арналған&lt;ref name=&quot;Башҡорт энциклопедияһы&quot; /&gt;.

100‑ҙән ашыу фәнни хеҙмәт, 4 монография авторы.

Ул РФ мәғариф һәм фән министрлығы, БР ФА (техник фәндәр булеге) программалары, шулай ук РФА гранттары буйынса тикшеренеүҙәрҙә әүҙем ҡатнаша&lt;ref name=&quot;Министерство образования и науки российской федерации&quot; /&gt;. Өфө дәүләт нефть техник университеты янындағы Д.212.289.04 кандидатлыҡ һәм докторлыҡ диссертацияларын яҡлау буйынса совет ағзаһы булып тора.

== Һайланма хеҙмәттәре ==
* Расчёт магистральных газопроводов в карстовой зоне. Уфа, 1999 (авторҙашта);
* Расчёт и обеспечение прочности трубопроводов в сложных инженерно-геологических условиях: в 2 т. М., 2005—2006 (авторҙашта);
* Численное моделирование напряжённо-деформированного состояния и устойчивости трубопроводов и резервуаров в осложнённых условиях эксплуатации. СПб., 2009 (авторҙашта.).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|90447}}
* [https://search.rsl.ru/ru/record/01002973406 Зарипов, Раиль Муталлапович]
* [https://fiz.na5bal.ru/matematika/1965/index.html Зарипов Раиль]

[[Категория:Техник фәндәр докторҙары]]
[[Категория:Өфө дәүләт нефть техник университеты уҡытыусылары]]</text>
      <sha1>ji07q6j4c0r5s1m801wh9c69xz0cfhk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Рәдиф Рәлиф улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>182386</id>
    <revision>
      <id>1147010</id>
      <parentid>1118512</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:08:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3011" xml:space="preserve">{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипов Рәдиф Рәлиф улы''' ([[26 август]] [[1983 йыл]]) — эстрада йырсыһы, [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы]] ([[2022]]).

== Биографияһы ==
Зарипов Рәдиф Рәлиф улы [[1983 йыл]]дың [[26 август  |26 авгусында]] Башҡортостандың [[Салауат районы]] [[Малаяҙ]] ауылында тыуа.
Малаяҙ урта мәктәбен тамамлағандан һуң, [[Өфө сәнғәт училищеһы]]ның вокал бүлегенә уҡырға инә, [[Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы|Башҡортостандың халыҡ артисы]] [[Ноғоманова Флүрә Ғәлимйән ҡыҙы|Флүрә Ноғоманова]] класында белем ала. Училищенан һуң (2004) [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты|Өфө дәүләт сәнғәт институты]]ның тетар факультетында уҡый.
Хеҙмәт юлын «Каруанһарай» эстрада-фольклор төркөмөндә башлай. [[Башҡортостан юлдаш телевидениеһы]]нда барған «Гәлсәр һандуғас» конкурсында ҡатнашыуы уға популярлыҡ килтерә.
Рәдиф Рәлиф улы үҙе лә көйҙәр яҙа&lt;ref&gt;[https://bashmusic.net/ru/music/music-collection/ispolniteli/view/playlist/id/285 Зарипов Радиф Ралифович]&lt;/ref&gt;.

== Ғаиләһе ==
Өйләнгән, хәләл ефете Земфира Байбулдина менән ике ҡыҙ, бер ул тәрбиәләйҙәр.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы]] (2022)&lt;ref&gt;* [https://www.bashinform.ru/news/culture/2022-03-24/v-ufe-sostoyalas-tseremoniya-vrucheniya-gosudarstvennyh-nagrad-deyatelyam-kultury-i-iskusstva-2741535 В Уфе состоялась церемония вручения государственных наград деятелям культуры и искусства]&lt;/ref&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://bashmusic.net/ru/music/music-collection/ispolniteli/view/playlist/id/285 Зарипов Радиф Ралифович]
* * [https://www.bashinform.ru/news/culture/2022-03-24/v-ufe-sostoyalas-tseremoniya-vrucheniya-gosudarstvennyh-nagrad-deyatelyam-kultury-i-iskusstva-2741535 В Уфе состоялась церемония вручения государственных наград деятелям культуры и искусства]

[[Категория:Салауат районында тыуғандар]]</text>
      <sha1>at1i4rmvhxkp5gbnstihedkpp00iwlo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарипов Наил Ғарифйән улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>182970</id>
    <revision>
      <id>1147007</id>
      <parentid>1133498</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:05:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4463" xml:space="preserve">{{ФШ|Зарипов}}
{{Ук}}
'''Зарипов Наил Ғарифйән улы''' (18 февраль 1957 йыл) — инженер-механик, ғалим, педагог. Техник фәндәр докторы (2002), профессор (2002)&lt;ref&gt;{{БЭ2013|90446}}&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Наил Ғарифйән улы Зарипов 1957 йылдың 18 февралендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Кушнаренко районы]] [[Баҡай (Кушнаренко районы)|Баҡай]] ауылында тыуған.

1979 йылда инженер-механик һөнәре алып [[Өфө авиация институты]]н (ӨАИ, хәҙерге [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]], ӨДАТУ) тамамлай.

Институтты тамамлағандан һуң [[Өфө авиация институты]] ҡарамағындағы «Тантал» ([[Өфө]]) махсус конструкторлыҡ-технология бюроһында эшләй: инженер, өлкән һәм әйҙәүсе инженер. 1986 йылдан алып Рәсәй Фәндәр академияһының Металдарҙың үтә һығылмалылығы проблемалары институтында: кесе ғилми хеҙмәткәр, 1995 йылдан башлап өлкән ғилми хеҙмәткәр, әйҙәүсе ғилми хеҙмәткәр, ауыр деформацияланыусы материалдарҙың үтә һығылмалылығы лабораторияһы мөдире урынбаҫары, 2000 йылдан - фән буйынса директор урынбаҫары.  
1997 йылдан алып Өфө дәүләт авиация техник университетында: доцент, профессор. 2006 йылдан алып материалдарҙы өйрәнеү һәм металдар физикаһы кафедраһы мөдире,  2015 йылдан алып уҡытыу эштәре буйынса проректор.

Металдарҙың ныҡлығы һәм һығылмалылығы физикаһы өлкәһендә белгес&lt;ref name=&quot;Зарипов Наиль Гарифьянович&quot;&gt;[http://letopiswiki.ugatu.su/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BF%D0%BE%D0%B2_%D0%9D%D0%B0%D0%B8%D0%BB%D1%8C_%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%84%D1%8C%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Зарипов Наиль Гарифьянович]&lt;/ref&gt;.

== Фәнни эшмәкәрлеге ==
Фәнни хеҙмәттәре материалдарҙың үтә һығылмалылығы проблемаларына арналған. Зарипов Наил Ғарифйән улы ҡатнашлығында металдарҙа, иретмәләрҙә, керамик һәм металл-керамик материалдарҙа үтә һығылмалы деформациялар ваҡытындағы физик-химик һәм структур үҙгәрештәр тикшерелгән. Интерметаллидтар һәм керамика алыу технологияһын эшләүҙә, бирелгән үҙенсәлектәре булған функциональ материалдар эшләүҙә ҡатнаша. Асыштары [[Башҡортостан]]дың һәм [[Рәсәй Федерацияһы]]ның  башҡа төбәктәренең сәнәғәт предприятиеларында индерелгән. 75-тән ашыу фәнни хеҙмәт һәм 14 уйлап табыу авторы&lt;ref name=&quot;Зарипов Наиль Гарифьянович&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{БЭ2013|90446}}&lt;/ref&gt;.

== Һылтанмалар ==
* [http://letopiswiki.ugatu.su/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BF%D0%BE%D0%B2_%D0%9D%D0%B0%D0%B8%D0%BB%D1%8C_%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%84%D1%8C%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Зарипов Наиль Гарифьянович]
* {{БЭ2013|90446}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:Өфө дәүләт авиация техник университеты уҡытыусылары]]
[[Категория:Профессорҙар]]
[[Категория:Юғары уҡыу йорттары уҡытыусылары]]
[[Категория:Өфө дәүләт авиация техник университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>1mgi9qof8xgxfrsmosctw9dayd2iodl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фәйзуллин Рәфис Рәшит улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183045</id>
    <revision>
      <id>1147024</id>
      <parentid>1134497</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:21:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11292" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}

'''Фәйзуллин Рәфис Рәшит улы'''  —  иҡтисадсы. Иҡтисад фәндәре кандидаты, өлкән ғилми хеҙмәткәр. Рәсәй тәбиғәт фәндәре академияһы профессоры&lt;ref name=&quot;Файзуллин Рафис Рашитович&quot;&gt;[https://famous-scientists.ru/3673/ Файзуллин Рафис Рашитович]&lt;/ref&gt;. 

== Биографияһы ==
Рәфис Рәшит улы Фәйзуллин [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультетын тамамлай (1975-1980), СССР профсоюздарының беренсе исемле стипендиаты (1978), илдең 127 ауыл хужалығы юғары уҡыу йорто студенттарының Бөтә Союз олимпиадаһының I дәрәжә лауреаты (1979). Әүҙем ғилми тикшеренеүҙәр алып бара.  ВЛКСМ өлкә комитетының һәм Үҙәк Комитетының Маҡтау грамоталары, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның Почет Билдәһе (1976) менән бүләкләнгән 1979), институттың Почет таҡтаһына  индерелгән.

1981-1986 йылдарҙа — район ауыл хужалығы идаралығының планлаштырыу-иҡтисади бүлеге мөдире, 1986-1989 йылдарҙа — Бөтә Рәсәй ауыл хужалығы иҡтисады ғилми-тикшеренеү институты ([[Мәскәү]]) аспиранты. Ғилми етәксеһе — Бөтә Рәсәй ауыл хужалығы иҡтисады ғилми-тикшеренеү институты Аҙыҡ-түлек комплексы тармаҡтарын үҫтереү һәм урынлаштырыу проблемалары бүлеге етәксеһе, иҡтисад фәндәре докторы, профессор Үзүн В. Я. 

[[В. И. Ленин]] исемендәге Бөтә Союз ауыл хужалығы фәндәре академияһы Президенты академик А. А. Никонов ойошторған «Чаянов уҡыуҙары» I фәнни-теоретик конференцияһының әүҙем ҡатнашыусыһы; йыл һайын уҙғарылған «Плеханов уҡыуҙары» конференцияһында ҡатнашыусы. Академиктар Л. И. Абалкиндың, А. Г. Аганбегяндың, А.M. Емельяновтың, В. Р. Боеваның, И. Г. Ушачевтың проблемалы лекцияларын тыңлаусы. Совет йәмғиәтендә кардинал реформалар башланырҙан күпкә алдараҡ (1987) ул илдең халыҡ хужалығын планлаштырыуҙың фундаменталь принциптарынан — пландарҙың директиваһынан һәм партия планлаштырыуынан баш тартырға тәҡдим итә һәм фәнни яҡтан күрһәткесле планлаштырыуға күсеү кәрәклеген нигеҙләй.

1991 йылдың феврале — иҡтисад фәндәре кандидаты ғилми дәрәжәһенә диссертация яҡлай (Мәскәү, ВНИЭСХ ВАСХНИЛ). 1992—1997 йылдарҙа —  Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө ғилми үҙәгенең Социаль-иҡтисади тикшеренеүҙәр институтының өлкән ғилми хеҙмәткәре (конкурс нигеҙендә һайлана). Матбуғатта төбәк иҡтисадын реформалауҙа «дежур» сараларҙы, уйланмаған аҙымдарҙы принципиаль тәнҡитләп сығыш яһай. Тәрән баҙар үҙгәртеп ҡороу һәм социаль йүнәлешле баҙар иҡтисадын формалаштырыу яҡлы. Башҡортостан Республикаһының 1997-2005 йылдарға һәм оҙайлы мөҙҙәткә социаль-иҡтисади үҫешенең төп йүнәлештәре концепцияһын, төбәктә идара итеү механизмын камиллаштырыу проекттарын эшләүҙә әүҙем ҡатнаша. 1998-2008 йылдарҙа Мәскәү дәүләт технология һәм идара итеү университетының (МДУТУ) БР-ның Мәләүез ҡалаһында, Башҡорт дәүләт университетында филиалдарында, Стәрлетамаҡ, Салауат ҡалаларындағы Хеҙмәт һәм социаль  мөнәсәбәттәр академияһының вәкиллектәрендә  иҡтисад һәм иҡтисад  һөнәре буйынса юғары квалификациялы белгестәр әҙерләү кафедраларын ойоштороусы һәм беренсе мөдире була. 2002-2004 йылдарҙа Башҡортостан дәүләт университетының докторанты (Рәсәй тәбиғәт фәндәре академияһының консультант- академигы профессор К. Н. Йосопов). 2009-2013 йылдарҙа — [[Өфө]] сауҙа-хоҡуҡ институтының иҡтисад һәм финанс кафедраһы мөдире. 2013-2015 йылдарҙа [[Стәрлетамаҡ]]та МПСИ профессоры. 2015-2018 йылдарҙа — «Агроэкономика» кесе ғилми - производствоға индереү үҙәгенең баш ғилми етәксеһе; төбәктеү ҡайһы бер юғары уҡыу йорттарының саҡырыу буйынса килеүсе профессоры. Иҡтисади һәм финанс дисциплиналары буйынса лекциялар яҙа һәм лекциялар уҡый. Төбәктең агросәнәғәт һәм урман  комплекстарын тергеҙеү потенциалы проблемалары буйынса Халыҡ-ара фәнни-ғәмәли конференцияларҙа әүҙем ҡатнаша.

6 хөкүмәт һәм 3 йәмәғәт наградаһы бар. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның [[Хеҙмәт ветераны (исем)|Хеҙмәт ветераны]]&lt;ref name=&quot;Файзуллин Рафис Рашитович&quot; /&gt;.
.
== Фәнни эшмәкәрлеге ==
Фәнни ҡыҙыҡһыныуҙары: иҡтисад һәм экология синтезы проблемалары, экологик иҡтисад, агросәнәғәт комплексы иҡтисады, төбәк иҡтисады, төбәк агро урман экологик системалары

150-нән ашыу йәш белгестең сығарылыш квалификацион диплом эштәренең ғилми етәксеһе; аспиранттарҙы һәм ғилми дәрәжәгә дәғүә итеүселәрҙе яҡлауға әҙерләй; кафедраларҙы етәкләгән осорҙа 2,5 меңдән ашыу йәш белгес әҙерләнгән.

Үҙәк һәм юғары аттестация комиссияһы журналдарында һәм ғилми хеҙмәттәр йыйынтығында — 100-ҙән ашыу мәҡәләләре баҫылған&lt;ref name=&quot;Файзуллин Рафис Рашитович&quot; /&gt;.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре&lt;ref name=&quot;Файзуллин Рафис Рашитович&quot; /&gt; ==
* «Рәсәй ғалимдары» Интернет-энциклопедияһы ҡатнашыусыһы,
* «Рәсәй Тәбиғәт фәндәре академияһының атҡаҙанған фән һәм мәғариф эшмәкәре» маҡтаулы исеме,
* «Ғилми мәктәпкә нигеҙ һалыусы» маҡтаулы исеме,
* DOCTOR OF SCIENCE, HONORIS CAUSA Почетлы  дәрәжә,
* «ФӘННИ ЕҢЕҮҘӘРЕ ҺӘМ ҠАҘАНЫШТАРЫ ӨСӨН» Александр Македонский ордены,
* В. И. Вернадский исемендәге миҙал. Көмөш.
* Халыҡ-ара тәбиғәт фәндәре академияһының почетлы фән докторы.

== Хеҙмәттәре&lt;ref name=&quot;Файзуллин Рафис Рашитович&quot; /&gt; ==
1. Концепция основных направлений социально-экономического развития Республики Башкортостан до 2005 года и на перспективу «Башкортостан- путь в ХХI век: природа, народ, экономика, государство»( Р.Р.Файзуллин в составе ученых Института социально-экономических исследований УНЦ РАН)- Уфа, «Гилем», 1997. – 250 с.

2. Р.Р.Файзуллин. Концепция актуальных направлений развития лесного хозяйства и лесопромышленного комплекса(ЛПК) Республики Башкортостан на долгосрочную перспективу- Уфа, «Принт», 1998. – 60 с.

3. Р.Р.Файзуллин. Зеленый щит Предуральской степи. Опыт становления и принципы развития агролесоэкологических систем/ Изд-е Башкирск. ун-та.- Уфа, 2001.- 124 с.

4. Формирование и функционирование региональных агролесоэкологических систем: монография / Р.Р.Файзуллин.- Уфа: РИЦ БашГУ, 2005. – 250 с.

5. Региональные агролесоэкосистемы и резервы экономического роста: монография / Р.Р.Файзуллин, А.Р.Файзуллин./ Изд-е Academic Publishing LAMBERT- Франкфурт-на-Майне, 2013. – 254 с.

6. Региональные агролесоэкосистемы и использование природных ресурсов Урала: монография / Р.Р.Файзуллин, А.Р.Файзуллин. –Уфа: РИЦ БашГУ, 2015.- 256 с.

== Һылтанмалар ==
* [https://famous-scientists.ru/3673/ Файзуллин Рафис Рашитович]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт аграр университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Иҡтисад фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Профессорҙар]]</text>
      <sha1>0j1x37wjafogna0yg248rrjnflu41pu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фәйзуллин Рәшит Ғибаҙулла улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183046</id>
    <revision>
      <id>1147025</id>
      <parentid>1134493</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:22:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2970" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}
'''Фәйзуллин Рәшит Ғибаҙулла улы''' ( 1 февраль 1930 йыл — 30 декабрь [[1988 йыл|1984 йыл]]) — нефтсе, СССР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1978). СССР-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1974), СССР-ҙың почетлы нефтсеһе (1973).

== Биографияһы ==
Рәшит фәйзуллин 1930 йылдың 1 февралендә  БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ районы Йөрәктау‑Муҡшы ауылында, хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Стәрлетамаҡ районы Йөрәктау ауылында тыуған. 

Эш урыны: 1947 йылдан башлап &quot;Башзападнефтеразведка&quot; тресының  Стәрлетамаҡ геологик эҙләнеүҙәр контораһында (Октябрьский ҡалаһы) эшләй. 1950 йылдан -  9-сы картировкалап быраулау партияһы быраулаусыһы, 1956 йылдан — “Башвостокнефтеразведка” тресының Бөрө геология-эҙләнеү партияһы быраулаусыһы, 1961 йылдан — скважиналарҙы һынап ҡарау операторы, 1964 йылдан — “Арланнефть” нефть һәм газ сығарыу идаралығында  (Нефтекама ҡалаһы) скважиналарҙы капиталь ремонтлау мастеры.  

Фәйзуллин Рәшит  Ғибаҙулла улы Арлан нефть ятҡылыҡтарын эшкәртеүҙә ҡатнаша.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==

* &quot;Хеҙмәт батырлығы өсөн&quot; миҙалы  (1963)
* &quot;Почет Билдәһе&quot; ордены (1971)
* Ленин ордены (1975)
* [[СССР Дәүләт премияһы]] (1978)
* &quot;СССР халыҡ хужалығын үҫтереүҙә өлгәшкән уңыштары  өсөн&quot; алтын миҙалы (1979)

== Һылтанмалар ==

* [https://web.archive.org/web/20140202104626/http://xn--p1acf.xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/prosmotr/2-statya/344-fajzullin-rashit-gibadullinovich Башҡорт энциклопедияһы]
[[Категория:СССР нефтселәре]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:СССР Дәүләт премияһы лауреаттары]]
[[Категория:1984 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:30 декабрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:1930 йылда тыуғандар]]
[[Категория:1 февралдә тыуғандар]]</text>
      <sha1>3fun44t4pnyzcjyoin78ghwtxrak7rb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1147026</id>
      <parentid>1147025</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:22:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2969" xml:space="preserve">{{фш|Фәйзуллин}}
{{Ук}}
'''Фәйзуллин Рәшит Ғибаҙулла улы''' (1 февраль 1930 йыл — 30 декабрь [[1988 йыл|1984 йыл]]) — нефтсе, СССР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1978). СССР-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1974), СССР-ҙың почетлы нефтсеһе (1973).

== Биографияһы ==
Рәшит фәйзуллин 1930 йылдың 1 февралендә БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ районы Йөрәктау‑Муҡшы ауылында, хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Стәрлетамаҡ районы Йөрәктау ауылында тыуған.

Эш урыны: 1947 йылдан башлап «Башзападнефтеразведка» тресының Стәрлетамаҡ геологик эҙләнеүҙәр контораһында (Октябрьский ҡалаһы) эшләй. 1950 йылдан — 9-сы картировкалап быраулау партияһы быраулаусыһы, 1956 йылдан — «Башвостокнефтеразведка» тресының Бөрө геология-эҙләнеү партияһы быраулаусыһы, 1961 йылдан — скважиналарҙы һынап ҡарау операторы, 1964 йылдан — «Арланнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығында (Нефтекама ҡалаһы) скважиналарҙы капиталь ремонтлау мастеры.

Фәйзуллин Рәшит Ғибаҙулла улы Арлан нефть ятҡылыҡтарын эшкәртеүҙә ҡатнаша.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы (1963)
* «Почет Билдәһе» ордены (1971)
* Ленин ордены (1975)
* [[СССР Дәүләт премияһы]] (1978)
* «СССР халыҡ хужалығын үҫтереүҙә өлгәшкән уңыштары өсөн» алтын миҙалы (1979)

== Һылтанмалар ==
* [https://web.archive.org/web/20140202104626/http://xn--p1acf.xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/prosmotr/2-statya/344-fajzullin-rashit-gibadullinovich Башҡорт энциклопедияһы]
[[Категория:СССР нефтселәре]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:СССР Дәүләт премияһы лауреаттары]]
[[Категория:1984 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:30 декабрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:1930 йылда тыуғандар]]
[[Категория:1 февралдә тыуғандар]]</text>
      <sha1>35ebeg7h32vl5pnlhiglq9k7p5ggidj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ингуш теле</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183937</id>
    <revision>
      <id>1146913</id>
      <parentid>1141811</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T12:50:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lysenko97</username>
        <id>32295</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16039" xml:space="preserve">{{Язык|имя=Ингуш теле|самоназвание=ГӀалгӀа́й мотт|страны=[[Россия]], [[Казахстан]], [[Төркиә]], [[Иордания]]|регионы=[[Чечня]], [[Ингушетия]], [[Төньяҡ Осетия — Алания]], һ.б.|официальный язык={{RUS}}:&lt;br&gt; {{Флаг|Ингушетия}} [[Ингушетия]]|регулирующая организация=[[Чах Ахриев исемендәге Ингуш гуманитар фәндәр ғилми-тикшеренеү институты]]&lt;ref&gt;{{cite web |url= http://ingnii.ru/|title=Ингушский научно-исследовательский институт гуманитарных наук имени Чаха Ахриева |author= |date= |work= |publisher= ingnii.ru|accessdate=2016-02-26|lang=ru}}&lt;/ref&gt;|число носителей=444 833 (2010)&lt;ref name=&quot;2010.СРФ&quot;&gt;[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls Всероссийская перепись населения 2010 г. Национальный состав регионов России]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;этнорф2010&quot;&gt;[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls Всероссийская перепись населения 2010. Национальный состав населения РФ 2010]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot;&gt;[http://www.rg.ru/2011/12/16/stat.html Росстат об итогах Всероссийской переписи населения 2010 года — «Вот какие мы — россияне» — Российская Газета — Росстат об итогах Всероссийской переписи населения]&lt;/ref&gt;|рейтинг=|статус=Хәүефле&lt;ref&gt;[http://www.unesco.org/languages-atlas/en/atlasmap/language-id-1068.html NESCO Atlas of the World's Languages in Danger]&lt;/ref&gt;|вымер=|категория=[[Языки Евразии]]|классификация=[[Төньяҡ-кавказ телдәре|Төньяҡ Кавказ ғаиләһе]] (дөйөм танылмаған)
: [[Нах-дагестан телдәре|Нах-дагестан ғаиләһе]]
:: [[Нах телдәре|Нах бүлексәһе]]
::: [[Вайнах телдәре|Вайнах төркөмө]]|письмо=[[кириллица]] ([[ингуш яҙыуы]])|ISO2=inh|ISO3=inh}}
{{Interwiki|inh|Керттера оагӀув|ингуш|}}
[[Категория:Языки и диалекты по алфавиту]]
'''Ингуш теле''' (үҙатамаһы '''ГӀалгӀай мотт''', {{МФА2|ʁ|ə|l|ʁ|ɑ|j|пробел|m|o|t|t}}) — [[Ингуштар|ингуштарҙың]] милли теле, Төньяҡ Кавказда, башлыса [[Ингушетия|Ингушетия Республикаһында]] һәм Пригородный районында, шулай уҡ өлөшләтә Европаның, Яҡын Көнсығыштың һәм Урта Азияның ҡайһы бер илдәрендә таралған. 2010 йылғы [[Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу, 2010|Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре]] буйынса Рәсәйҙә ингуш телендә 444 000 кеше һөйләшә (2010).

Ингуш теле [[Ингушетия|Ингушетия Республикаһында]] (рәсми) дәүләт теле булып тора.

== Ингуш алфавиты ==
XX быуат башында ингуш теле ғәрәп алфавиты нигеҙендә яҙыу системаһына эйә була. Һуң [[Октябрь революцияһы]]нан һуң ''Заурбек Мальсагов'' ҡатнашлығында [[латин алфавиты]] буйынса алфавит проекты эшләнә (1923—1928 йылдарҙа ингуш алфавиты үҙе бер нисә тапҡыр реформалана, ә 1928—1938 йылдарҙа дөйөм чечен-ингуш алфавиты ҡулланыла).

Ингуш алфавиты, 1928 йыл&lt;ref&gt;Мальсагов, З. Культурная работа в Чечне и Ингушетии в связи с унификацией алфавитов. Владикавказ, 1928&lt;/ref&gt;: '''A A, Æ æ, ä Ä, B b, C c, Č č, D d, e E, f F, G g h. H, Ꜧ ꜧ, I i, J j, k K, L l, M m, N n, Ņ ņ, o O, ö Ö, п п, q Q, r R, ' s 'S, š Š, t' T, U u, Ü ü, V v, X x X x, y Y, Z z, ž Ž, Ch ch, Čh čh, gh Gh, kh Kh, Ph ph, qh Qh, th Th.'''

1938 йылда ингуш теле алфавиты [[Кириллица|кириллицаға]] тәржемә ителә.

''Хәҙерге ингуш алфавиты''&lt;ref&gt;ГӀалгӀай-эрсий дошлорг (Ингушско-русский словарь). Нальчик, 2009. ISBN 978-5-88195-965-4&lt;/ref&gt;:
{| style=&quot;font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | А а
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Аь аь
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Б б
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | В в
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Г г
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ГӀ гӀ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Д д
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Е е
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ё ё
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ж ж
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | З з
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | И и
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Й й
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | К к
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Кх кх
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Къ къ
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | КӀ кӀ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Л л
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | М м
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Н н
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | О о
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | П п
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ПӀ пӀ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Р р
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | С с
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Т т
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ТӀ тӀ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | У у
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ф ф
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Х х
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Хь хь
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ХӀ хӀ
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ц ц
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ЦӀ цӀ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ч ч
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ЧӀ чӀ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ш ш
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Щ щ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ъ ъ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ы ы
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ь ь
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Э э
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ю ю
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Я я
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Яь яь
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ӏ
|}

== Ингуш телендә киң мәғлүмәт саралары ==
[[Файл:Ingush_language_at_the_beginning_of_the_20th_century.webm|справа|мини|300x300пкс|Ингуш телендәге яҙма боронғо ингуш «Шаян ҡоҙалау» («бегаш зоахалол») йолаһы, XX быуат башы]]

* Телевидение

# «Ингушетия» милли телерадиокомпанияһы
# Ингушетия ДТРК-һы

* Гәзиттәр

# «Сердало» (республика гәзите, 1923 й.)
# «Ачалкхен колхозхо» (''Ачалук колхозсыһы'', Ачалукский районы, 1941 й.)
# «Байракх» (''Байраҡ'', Первомайский районы, 1958—1960 йй.)
# «Къахьегама байракх» (''Хеҙмәт байрағы'', Сунженский территориаль колхоз-совхоз идаралығы, 1962—1963 йылдарҙа)
# «Ленина байракх» (''Ленин байрағы'', [[Назрань районы|Назрановский районы]], 1958 й.)
# «Наьсарен колхозхо» (''Назранов колхозсыһы'', [[Назрань районы|Назрановский районы]], 1939—1943 йй.)

* Журналдар

# «СелаӀад» (''«Йәйғор»'' айлыҡ балалар журналы,1986 й.)
# «Молодёжь Ингушетии» ''(Ингушетия йәштәре)'' (2002 г.)
# «Даймохк», Пригородный районында аҙналыҡ журнал (2006 йылдан).

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Китап|автор=[[Генко, Анатолий Несторович|Генко А. Н.]]|часть=Из культурного прошлого ингушей|заглавие=Записки коллегии востоковедов при Азиатском музее АН СССР|место=Л.|год=1930|том=V}}
* {{Китап|автор=Имнайшвили Д. С.|часть=Основные и послеложные падежи в ингушском языке|заглавие={{comment|Изв. ИЯИМК|Известия Института языка, истории и материальной культуры им. Н. Я. Марра Грузинского филиала Академии наук СССР}}|место=Тбилиси|год=1942|том=XII}}&lt;templatestyles src=&quot;Шаблон:Comment/styles.css&quot; /&gt;{{Китап|автор=Имнайшвили Д. С.|часть=Основные и послеложные падежи в ингушском языке|заглавие={{comment|Изв. ИЯИМК|Известия Института языка, истории и материальной культуры им. Н. Я. Марра Грузинского филиала Академии наук СССР}}|место=Тбилиси|год=1942|том=XII}}
* {{Китап|автор=Куркиев А. С.|заглавие=Основные вопросы лексикологии ингушского языка|место=Грозный|год=1979}}
* {{Китап|автор=[[Мальсагов, Заурбек Куразович|Мальсагов 3. К.]]|заглавие=Ингушская грамматика со сборником ингушских слов|место=Владикавказ|год=1925}}
* {{Китап|автор=Мальсагов 3. К.|заглавие=Грамматика ингушского языка|издание=Изд. 2-е|место=Грозный|год=1963}}
* {{Китап|автор=Мальсагов X. С.-Г.|заглавие=Происхождение ингушских фамилий, тейповых общин и роль ингушского языка в языковой семье мира|место=Назрань|год=2004}}
* {{Китап|автор=Оздоев И. А., Озиев С. А.|часть=|ссылка часть=|заглавие=Грамматика ингушского языка|оригинал=|ссылка=|викитека=|ответственный=|издание=Ч. 1|место=Грозный|издательство=|год=1958|том=|страницы=|столбцы=|страниц=|серия=|isbn=|тираж=|ref=}}
* {{Китап|автор=Оздоев И. А.|часть=|ссылка часть=|заглавие=Синтаксис ингушского литературного языка. (Простое предложение)|оригинал=|ссылка=|викитека=|ответственный=|издание=|место=Грозный|издательство=|год=1964|том=|страницы=|столбцы=|страниц=|серия=|isbn=|тираж=|ref=}}
* Johanna Nichols. ''Ingush Grammar.'' Berkeley: University of California Press, 2010. ISBN 0-520-09877-3. (Книга находится в открытом доступе: [http://escholarship.org/uc/item/3nn7z6w5])

=== Һүҙлек ===
* {{Китап|автор=Бекова А. И., Дударов У. Б., Илиева Ф. М., Мальсагова Л. Д., Тариева Л. У.|часть=|ссылка часть=|заглавие=Ингушско-русский словарь|оригинал=|ссылка=|викитека=|ответственный=|издание=|место=Нальчик|издательство=|год=2009|том=|страницы=|столбцы=|страниц=|серия=|isbn=|тираж=|ref=}}
* {{Китап|автор=Джамалханов 3. Д., [[Мациев, Ахмат Гехаевич|Мациев А. Г.]], Оздоев И. А.|часть=|ссылка часть=|заглавие=Ингушско-чеченско-русский словарь|оригинал=|ссылка=|викитека=|ответственный=|издание=|место=Грозный|издательство=|год=1962|том=|страницы=|столбцы=|страниц=|серия=|isbn=|тираж=|ref=}}
* {{Китап|автор=Куркиев А. С.|часть=|ссылка часть=|заглавие=Ингушско-русский словарь|оригинал=|ссылка=|викитека=|ответственный=|издание=|место=Магас|издательство=«Сердало»|год=2005|том=|страницы=|столбцы=|страниц=544|серия=|isbn=5-94452-054-X|тираж=5000|ref=}}
* {{Китап|автор=Оздоев И. А.|часть=|ссылка часть=|заглавие=Русско-ингушский словарь|оригинал=|ссылка=|викитека=|ответственный=|издание=|место=М|издательство=|год=1980|том=|страницы=|столбцы=|страниц=|серия=|isbn=|тираж=|ref=}}
* Johanna Nichols. ''Ingush-English and English-Ingush dictionary = Ghalghaai-ingalsii, ingalsii-ghalghaai lughat.'' London; New York: Routledge Curzon, 2004. ISBN 0-415-31595-6

== Һылтанмалар ==
* [http://ingush.narod.ru Чечен һәм ингуш теле: грамматика, һүҙлек]
* {{БРЭ|статья=Ингушский язык|id=2007922|автор=З. М. Молочиева}}
* [http://www.philology.ru/linguistics4/desheriev-desherieva-99.htm Донъя телдәре: Кавказ телдәре — Ингуш теле]
* [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=inh Ethnologue report for Ingush]
* [http://linguistics.berkeley.edu/~ingush/ Ingush Language Project at UC Berkeley]
* [http://xn--l1aema.xn--p1ai/ Ингуш онлайн һүҙлеге]
* [https://postnauka.ru/longreads/155717 Ингушский язык: Когда знание родного языка — синоним благородства]
[[Категория:Рәсәй телдәре]]
[[Категория:Ингуш теле]]</text>
      <sha1>2x1q4fahhsxxqw664ai15kxnxe163yj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Баҡы юғары уҡыу йорттары</title>
    <ns>14</ns>
    <id>184144</id>
    <revision>
      <id>1146947</id>
      <parentid>1145081</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:32:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>31.200.12.242</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">[[Категория:Баҡы уҡыу йорттары]]</text>
      <sha1>1n40z2q57ck9e5uizesarajfycgu5si</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146948</id>
      <parentid>1146947</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:33:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>31.200.12.242</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="170" xml:space="preserve">[[Категория:Әзербайжан ҡалалары буйынса юғары уҡыу йорттары]]
[[Категория:Баҡы уҡыу йорттары]]</text>
      <sha1>g1zlg843kfgcdmhqjsxyhp0kk56mlgm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184229</id>
    <revision>
      <id>1146908</id>
      <parentid>1146815</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T12:23:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sherbn</username>
        <id>17935</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5752" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт улы''' (20 октябрь, 1936 йыл, [[Түбәнге Бикҡужа]],[[Күгәрсен районы]])- ауыл хужалығы предприятиеһы етәксеһе, агроном, педагог. [[Ленин ордены]], ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены кавалеры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған агрономы.РСФСР-ҙың мәғариф отличнигы.
== Биография ==
Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт (Мөхәмәтша) улы [[Мәләүез районы]] Аҡбута ауылында тыуа, ләкин документтарҙа [[Күгәрсен районы]] Түбәнге Бикҡужа ауылында тыуған тип күрһәтелгән. Атаһы Мөхәмәтша Хәтип улы Мәғизов сығышы менән Күгәрсен районы Түбәнге Биккужа ауылынан, 1936 йылдан алып, 1947 йылға тиклем Ҡыҙыл Армияла хәрби хеҙмәттә була, 1940-1941 йылдарҙа ғына өйөндә йәшәп өлгәрә. Мөхәммәтшәриф бәләкәй сағынан әсәһенә төрлө йорт эштәрендә ярҙамлаша, бик иртә колхоз эштәрендә, һал ағыҙыу һ.б.кеүек эштәҙә ҡатнаша.

1954 йылда ул Күгәрсен районы [[Йомағужа (Күгәрсен районы)|Йомағужа]] урта мәктәбен тамамлай һәм [[Башҡорт дәүләт аграр университеты|Башҡорт дәүләт ауыл хужалығы институты]]на уҡырға инә.

1959 йылда институт тамамлаған йәш белгес Мәләүез районы Ленин исемендәге колхозға агроном итеп тәғәйенләнә. 

1961-1962 йылдарҙа ул ВЛКСМ-дың Мәләүез район комитеты секретары вазифаһына һайлана.

1962 йылда Мәләүез районы [[Әбет]] ауылы тулы булмаған урта мәктәбе директоры [[Әлимғолов Искәндәр Арыҫланбәк улы]]ның өлкән ҡыҙы Флораға өйләнә.

1963-1966 йылдарҙа М.Мәғизов Мәләүез районы ауыл хужалығы идаралағында баш агроном вазифаһын башҡара.

1967-1970 йылдарҙа ул Мәләүез районы «Нөгөш» колхозы рәйесе була, был йылдарҙа [[Бәләкәй Моҡас]] һәм [[Арыҫлан]] ауылдарында  мәктәп төҙөлә, [[Смаҡ]]та&lt;ref name=&quot; Смаково, деревня в Мелеузовском районе&quot;&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/79115/ Смаково, деревня в Мелеузовском районе]&lt;/ref&gt; урта мәктәп төҙөлөшө башлана.

1970-1982 йылдарҙа уға Мәләүез районы Салауат исемендәге колхозды ([[Ергән]] ауылында)&lt;ref name=&quot;СПК колхоз имени Салавата&quot;&gt;[https://apkrb.info/press-service/news-districts/spk-kolhoz-imeni-salavat  СПК колхоз имени Салавата]&lt;/ref&gt; етәкләү ышанып тапшырыла&lt;ref name=&quot;История села Зирган&quot;&gt;[https://xn--80afle1ap.xn----btbkakwf0co6a.xn--p1ai/%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/  История села Зирган]&lt;/ref&gt;. Фиҙакәр хеҙмәте, өлгәшкән уңыштары өсөн уға Ленин ордены һәм ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены тапшырыла.

1983 йылда ул 109-сы һанлы һөнәрселек училищеһы (СПТУ) директоры итеп тәғәйенләнә, бында экономика фәнен уҡыта. Бынан һуң 1986- 1998 йылдарҙа, хаҡлы ялға сыҡҡансы, Мәләүез ауыл хужалығы идаралағының баш белгесе булып эшләй.

Ҡатыны Флора Искәндәр ҡыҙы менән биш бала тәрбиәләп үҫтергәндәр.

==Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Башҡортостандың атҡаҙанған агрономы (19  ) 

* РСФСР мәғарифы отличнигы (19   )

* [[Ленин ордены]](1976)

* Почёт билдәһе ордены (1971, 1973)

== Һылтанмалар ==
* [https://putokt.bashkortostan102.ru/melnews/3049-po-zhizni-s-veroy-v-dobro-i-lyudey.html По жизни с верой в добро и людей]
* [https://put-okt.com/articles/stranitsy-istorii/2021-09-10/v-krasnuyu-armiyu-prizyvalsya-trizhdy-i-poluchil-medal-za-boevye-zaslugi-posle-10-let-voennoy-sluzhby-2500677 В Красную Армию призывался трижды]
* [http://bibliografu.ru/blog/2017/11/07/%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/ Летопись села Зирган ]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория: Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория: Күгәрсен районында тыуғандар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт аграр университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>qpk8drl0fjudsxsrxxtat7u69hjo15m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146910</id>
      <parentid>1146908</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T12:36:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sherbn</username>
        <id>17935</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6009" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт улы''' (20 октябрь, 1936 йыл, [[Түбәнге Бикҡужа]],[[Күгәрсен районы]])- ауыл хужалығы предприятиеһы етәксеһе, агроном, педагог. [[Ленин ордены]], ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены кавалеры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған агрономы.РСФСР-ҙың мәғариф отличнигы.
== Биография ==
Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт (Мөхәмәтша) улы [[Мәләүез районы]] Аҡбута ауылында тыуа, ләкин документтарҙа [[Күгәрсен районы]] Түбәнге Бикҡужа ауылында тыуған тип күрһәтелгән. Атаһы Мөхәмәтша Хәтип улы Мәғизов сығышы менән Күгәрсен районы Түбәнге Биккужа ауылынан, 1936 йылдан алып, 1947 йылға тиклем Ҡыҙыл Армияла хәрби хеҙмәттә була, 1940-1941 йылдарҙа ғына өйөндә йәшәп өлгәрә. Мөхәммәтшәриф бәләкәй сағынан әсәһенә төрлө йорт эштәрендә ярҙамлаша, бик иртә колхоз эштәрендә, һал ағыҙыу һ.б.кеүек эштәҙә ҡатнаша.

1954 йылда ул Күгәрсен районы [[Йомағужа (Күгәрсен районы)|Йомағужа]] урта мәктәбен тамамлай һәм [[Башҡорт дәүләт аграр университеты|Башҡорт дәүләт ауыл хужалығы институты]]на уҡырға инә.

1959 йылда институт тамамлаған йәш белгес Мәләүез районы Ленин исемендәге колхозға агроном итеп тәғәйенләнә. 

1961-1962 йылдарҙа ул ВЛКСМ-дың Мәләүез район комитеты секретары вазифаһына һайлана.

1962 йылда Мәләүез районы [[Әбет]] ауылы тулы булмаған урта мәктәбе директоры [[Әлимғолов Искәндәр Арыҫланбәк улы]]ның өлкән ҡыҙы Флораға өйләнә.

1963-1966 йылдарҙа М.Мәғизов Мәләүез районы ауыл хужалығы идаралағында баш агроном вазифаһын башҡара.

1967-1970 йылдарҙа ул Мәләүез районы «Нөгөш» колхозы рәйесе була, был йылдарҙа [[Бәләкәй Моҡас]] һәм [[Арыҫлан]] ауылдарында  мәктәп төҙөлә, [[Смаҡ]]та&lt;ref name=&quot; Смаково, деревня в Мелеузовском районе&quot;&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/79115/ Смаково, деревня в Мелеузовском районе]&lt;/ref&gt; урта мәктәп төҙөлөшө башлана.

1970-1982 йылдарҙа уға Мәләүез районы Салауат исемендәге колхозды ([[Ергән]] ауылында)&lt;ref name=&quot;СПК колхоз имени Салавата&quot;&gt;[https://apkrb.info/press-service/news-districts/spk-kolhoz-imeni-salavat  СПК колхоз имени Салавата]&lt;/ref&gt; етәкләү ышанып тапшырыла&lt;ref name=&quot;История села Зирган&quot;&gt;[https://xn--80afle1ap.xn----btbkakwf0co6a.xn--p1ai/%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/  История села Зирган]&lt;/ref&gt;. Фиҙакәр хеҙмәте, өлгәшкән уңыштары өсөн уға Ленин ордены һәм ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены тапшырыла.

1983 йылда ул 109-сы һанлы һөнәрселек училищеһы (СПТУ) директоры итеп тәғәйенләнә, бында экономика фәнен уҡыта. Бынан һуң 1986- 1998 йылдарҙа, хаҡлы ялға сыҡҡансы, Мәләүез ауыл хужалығы идаралағының баш белгесе булып эшләй.

Ҡатыны Флора Искәндәр ҡыҙы менән биш бала тәрбиәләп үҫтергәндәр.

ẵ==Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Башҡортостандың атҡаҙанған агрономы (19  ) 

* РСФСР мәғарифы отличнигы (1976)

* [[Ленин ордены]](1976)

* Почёт билдәһе ордены (1971, 1973)

* «В.И.Лениндың тыуыуына 100 йыл тыуыуы айҡанлы» юбилей миҙалы (1970)

* «Сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштергән өсөн» миҙалы (196 )

* «Фиҙаҡәр хеҙмәт өсөн» (1966)

== Һылтанмалар ==
* [https://putokt.bashkortostan102.ru/melnews/3049-po-zhizni-s-veroy-v-dobro-i-lyudey.html По жизни с верой в добро и людей]
* [https://put-okt.com/articles/stranitsy-istorii/2021-09-10/v-krasnuyu-armiyu-prizyvalsya-trizhdy-i-poluchil-medal-za-boevye-zaslugi-posle-10-let-voennoy-sluzhby-2500677 В Красную Армию призывался трижды]
* [http://bibliografu.ru/blog/2017/11/07/%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/ Летопись села Зирган ]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория: Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория: Күгәрсен районында тыуғандар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт аграр университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>ljlgc0of53007oh5bd1bx8tdh5tsntl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146911</id>
      <parentid>1146910</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T12:37:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sherbn</username>
        <id>17935</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6049" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт улы''' (20 октябрь, 1936 йыл, [[Түбәнге Бикҡужа]],[[Күгәрсен районы]])- ауыл хужалығы предприятиеһы етәксеһе, агроном, педагог. [[Ленин ордены]], ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены кавалеры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған агрономы.РСФСР-ҙың мәғариф отличнигы.
== Биография ==
Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт (Мөхәмәтша) улы [[Мәләүез районы]] Аҡбута ауылында тыуа, ләкин документтарҙа [[Күгәрсен районы]] Түбәнге Бикҡужа ауылында тыуған тип күрһәтелгән. Атаһы Мөхәмәтша Хәтип улы Мәғизов сығышы менән Күгәрсен районы Түбәнге Биккужа ауылынан, 1936 йылдан алып, 1947 йылға тиклем Ҡыҙыл Армияла хәрби хеҙмәттә була, 1940-1941 йылдарҙа ғына өйөндә йәшәп өлгәрә. Мөхәммәтшәриф бәләкәй сағынан әсәһенә төрлө йорт эштәрендә ярҙамлаша, бик иртә колхоз эштәрендә, һал ағыҙыу һ.б.кеүек эштәҙә ҡатнаша.

1954 йылда ул Күгәрсен районы [[Йомағужа (Күгәрсен районы)|Йомағужа]] урта мәктәбен тамамлай һәм [[Башҡорт дәүләт аграр университеты|Башҡорт дәүләт ауыл хужалығы институты]]на уҡырға инә.

1959 йылда институт тамамлаған йәш белгес Мәләүез районы Ленин исемендәге колхозға агроном итеп тәғәйенләнә. 

1961-1962 йылдарҙа ул ВЛКСМ-дың Мәләүез район комитеты секретары вазифаһына һайлана.

1962 йылда Мәләүез районы [[Әбет]] ауылы тулы булмаған урта мәктәбе директоры [[Әлимғолов Искәндәр Арыҫланбәк улы]]ның өлкән ҡыҙы Флораға өйләнә.

1963-1966 йылдарҙа М.Мәғизов Мәләүез районы ауыл хужалығы идаралағында баш агроном вазифаһын башҡара.

1967-1970 йылдарҙа ул Мәләүез районы «Нөгөш» колхозы рәйесе була, был йылдарҙа [[Бәләкәй Моҡас]] һәм [[Арыҫлан]] ауылдарында  мәктәп төҙөлә, [[Смаҡ]]та&lt;ref name=&quot; Смаково, деревня в Мелеузовском районе&quot;&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/79115/ Смаково, деревня в Мелеузовском районе]&lt;/ref&gt; урта мәктәп төҙөлөшө башлана.

1970-1982 йылдарҙа уға Мәләүез районы Салауат исемендәге колхозды ([[Ергән]] ауылында)&lt;ref name=&quot;СПК колхоз имени Салавата&quot;&gt;[https://apkrb.info/press-service/news-districts/spk-kolhoz-imeni-salavat  СПК колхоз имени Салавата]&lt;/ref&gt; етәкләү ышанып тапшырыла&lt;ref name=&quot;История села Зирган&quot;&gt;[https://xn--80afle1ap.xn----btbkakwf0co6a.xn--p1ai/%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/  История села Зирган]&lt;/ref&gt;. Фиҙакәр хеҙмәте, өлгәшкән уңыштары өсөн уға Ленин ордены һәм ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены тапшырыла.

1983 йылда ул 109-сы һанлы һөнәрселек училищеһы (СПТУ) директоры итеп тәғәйенләнә, бында экономика фәнен уҡыта. Бынан һуң 1986- 1998 йылдарҙа, хаҡлы ялға сыҡҡансы, Мәләүез ауыл хужалығы идаралағының баш белгесе булып эшләй.

Ҡатыны Флора Искәндәр ҡыҙы менән биш бала тәрбиәләп үҫтергәндәр.

==Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Башҡортостандың атҡаҙанған агрономы (19  ) 

* РСФСР мәғарифы отличнигы (1976)

* [[Ленин ордены]](1976)

* Почёт билдәһе ордены (1971, 1973)

* «В.И.Лениндың тыуыуына 100 йыл тыуыуы айҡанлы» юбилей миҙалы (1970)

* «Сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштергән өсөн» миҙалы (196 )

* «Фиҙаҡәр хеҙмәт өсөн» (1966)

* «Хеҙмәт ветераны» (1989)
== Һылтанмалар ==
* [https://putokt.bashkortostan102.ru/melnews/3049-po-zhizni-s-veroy-v-dobro-i-lyudey.html По жизни с верой в добро и людей]
* [https://put-okt.com/articles/stranitsy-istorii/2021-09-10/v-krasnuyu-armiyu-prizyvalsya-trizhdy-i-poluchil-medal-za-boevye-zaslugi-posle-10-let-voennoy-sluzhby-2500677 В Красную Армию призывался трижды]
* [http://bibliografu.ru/blog/2017/11/07/%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/ Летопись села Зирган ]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория: Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория: Күгәрсен районында тыуғандар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт аграр университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>3r00zrvocrapi1saorcdc1j217nsq1h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146912</id>
      <parentid>1146911</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T12:43:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sherbn</username>
        <id>17935</id>
      </contributor>
      <comment>/* Биография */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6363" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт улы''' (20 октябрь, 1936 йыл, [[Түбәнге Бикҡужа]],[[Күгәрсен районы]])- ауыл хужалығы предприятиеһы етәксеһе, агроном, педагог. [[Ленин ордены]], ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены кавалеры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған агрономы.РСФСР-ҙың мәғариф отличнигы.
== Биография ==
Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт (Мөхәмәтша) улы [[Мәләүез районы]] Аҡбута ауылында тыуа, ләкин документтарҙа [[Күгәрсен районы]] Түбәнге Бикҡужа ауылында тыуған тип күрһәтелгән. Атаһы Мөхәмәтша Хәтип улы Мәғизов сығышы менән Күгәрсен районы Түбәнге Биккужа ауылынан, 1936 йылдан алып, 1947 йылға тиклем Ҡыҙыл Армияла хәрби хеҙмәттә була, 1940-1941 йылдарҙа ғына өйөндә йәшәп өлгәрә. Мөхәммәтшәриф бәләкәй сағынан әсәһенә төрлө йорт эштәрендә ярҙамлаша, бик иртә колхоз эштәрендә, һал ағыҙыу һ.б.кеүек эштәҙә ҡатнаша.

1954 йылда ул Күгәрсен районы [[Йомағужа (Күгәрсен районы)|Йомағужа]] урта мәктәбен тамамлай һәм [[Башҡорт дәүләт аграр университеты|Башҡорт дәүләт ауыл хужалығы институты]]на уҡырға инә.

1959 йылда институт тамамлаған йәш белгес Мәләүез районы Ленин исемендәге колхозға агроном итеп тәғәйенләнә. 

1961-1962 йылдарҙа ул ВЛКСМ-дың Мәләүез район комитеты секретары вазифаһына һайлана.

1962 йылда Мәләүез районы [[Әбет]] ауылы тулы булмаған урта мәктәбе директоры [[Әлимғолов Искәндәр Арыҫланбәк улы]]ның өлкән ҡыҙы Флораға өйләнә.

1963-1966 йылдарҙа М.Мәғизов Мәләүез районы ауыл хужалығы идаралағында баш агроном вазифаһын башҡара.

1967-1970 йылдарҙа ул Мәләүез районы «Нөгөш» колхозы рәйесе була, был йылдарҙа [[Бәләкәй Моҡас]] һәм [[Арыҫлан]] ауылдарында  мәктәп төҙөлә, [[Смаҡ]]та&lt;ref name=&quot; Смаково, деревня в Мелеузовском районе&quot;&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/79115/ Смаково, деревня в Мелеузовском районе]&lt;/ref&gt; урта мәктәп төҙөлөшө башлана.

1970-1982 йылдарҙа уға Мәләүез районы Салауат исемендәге колхозды ([[Ергән]] ауылында)&lt;ref name=&quot;СПК колхоз имени Салавата&quot;&gt;[https://apkrb.info/press-service/news-districts/spk-kolhoz-imeni-salavat  СПК колхоз имени Салавата]&lt;/ref&gt; етәкләү ышанып тапшырыла&lt;ref name=&quot;История села Зирган&quot;&gt;[https://xn--80afle1ap.xn----btbkakwf0co6a.xn--p1ai/%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/  История села Зирган]&lt;/ref&gt;. Колхоз эшсәндәре Краснодар өлкәһе игенселәре менән ярышып, мул уңыш алыуға өлгәшә. Фиҙаҡәр хеҙмәте, өлгәшкән уңыштары өсөн М.Мәғизовҡа Ленин ордены һәм ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены тапшырыла.

1977 йылда ул Бөтә союз профсоюздарының XVI съезы эшендә делегат булараҡ ҡатнаша. 

1983 йылда ул 109-сы һанлы һөнәрселек училищеһы (СПТУ) директоры итеп тәғәйенләнә, бында экономика фәнен уҡыта. Бынан һуң 1986- 1998 йылдарҙа, хаҡлы ялға сыҡҡансы, Мәләүез ауыл хужалығы идаралағының баш белгесе булып эшләй.

Ҡатыны Флора Искәндәр ҡыҙы менән биш бала тәрбиәләп үҫтергәндәр.

==Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Башҡортостандың атҡаҙанған агрономы (19  ) 

* РСФСР мәғарифы отличнигы (1976)

* [[Ленин ордены]](1976)

* Почёт билдәһе ордены (1971, 1973)

* «В.И.Лениндың тыуыуына 100 йыл тыуыуы айҡанлы» юбилей миҙалы (1970)

* «Сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштергән өсөн» миҙалы (196 )

* «Фиҙаҡәр хеҙмәт өсөн» (1966)

* «Хеҙмәт ветераны» (1989)
== Һылтанмалар ==
* [https://putokt.bashkortostan102.ru/melnews/3049-po-zhizni-s-veroy-v-dobro-i-lyudey.html По жизни с верой в добро и людей]
* [https://put-okt.com/articles/stranitsy-istorii/2021-09-10/v-krasnuyu-armiyu-prizyvalsya-trizhdy-i-poluchil-medal-za-boevye-zaslugi-posle-10-let-voennoy-sluzhby-2500677 В Красную Армию призывался трижды]
* [http://bibliografu.ru/blog/2017/11/07/%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/ Летопись села Зирган ]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория: Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория: Күгәрсен районында тыуғандар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт аграр университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>d75c244v2em6gnmixjxqv5pu8gp41c6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146914</id>
      <parentid>1146912</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T12:58:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sherbn</username>
        <id>17935</id>
      </contributor>
      <comment>/* Биография */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6365" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт улы''' (20 октябрь, 1936 йыл, [[Түбәнге Бикҡужа]],[[Күгәрсен районы]])- ауыл хужалығы предприятиеһы етәксеһе, агроном, педагог. [[Ленин ордены]], ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены кавалеры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған агрономы.РСФСР-ҙың мәғариф отличнигы.
== Биография ==
Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт (Мөхәмәтша) улы [[Мәләүез районы]] Аҡбута ауылында тыуа, ләкин документтарҙа [[Күгәрсен районы]] Түбәнге Бикҡужа ауылында тыуған тип күрһәтелгән. Атаһы Мөхәмәтша Хәтип улы Мәғизов сығышы менән Күгәрсен районы Түбәнге Биккужа ауылынан, 1936 йылдан алып, 1947 йылға тиклем Ҡыҙыл Армияла хәрби хеҙмәттә була, 1940-1941 йылдарҙа ғына өйөндә йәшәп өлгәрә. Мөхәммәтшәриф бәләкәй сағынан әсәһенә төрлө йорт эштәрендә ярҙамлаша, бик иртә колхоз эштәрендә, һал ағыҙыу һ.б.кеүек эштәрҙә ҡатнаша.

1954 йылда ул Күгәрсен районы [[Йомағужа (Күгәрсен районы)|Йомағужа]] урта мәктәбен тамамлай һәм [[Башҡорт дәүләт аграр университеты|Башҡорт дәүләт ауыл хужалығы институты]]на уҡырға инә.

1959 йылда институт тамамлаған йәш белгес Мәләүез районы Ленин исемендәге колхозға агроном итеп тәғәйенләнә. 

1961-1962 йылдарҙа ул ВЛКСМ-дың Мәләүез район комитеты секретары вазифаһына һайлана.

1962 йылда Мәләүез районы [[Әбет]] ауылы тулы булмаған урта мәктәбе директоры [[Әлимғолов Искәндәр Арыҫланбәк улы]]ның өлкән ҡыҙы Флораға өйләнә.

1963-1966 йылдарҙа М.Мәғизов Мәләүез районы ауыл хужалығы идаралағында баш агроном вазифаһын башҡара.

1967-1970 йылдарҙа ул Мәләүез районы «Нөгөш» колхозы рәйесе була, был йылдарҙа [[Бәләкәй Моҡас]] һәм [[Арыҫлан]] ауылдарында  мәктәп төҙөлә, [[Смаҡ]]та&lt;ref name=&quot; Смаково, деревня в Мелеузовском районе&quot;&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/79115/ Смаково, деревня в Мелеузовском районе]&lt;/ref&gt; урта мәктәп төҙөлөшө башлана.

1970-1982 йылдарҙа уға Мәләүез районы Салауат исемендәге колхозды ([[Ергән]] ауылында)&lt;ref name=&quot;СПК колхоз имени Салавата&quot;&gt;[https://apkrb.info/press-service/news-districts/spk-kolhoz-imeni-salavat  СПК колхоз имени Салавата]&lt;/ref&gt; етәкләү ышанып тапшырыла&lt;ref name=&quot;История села Зирган&quot;&gt;[https://xn--80afle1ap.xn----btbkakwf0co6a.xn--p1ai/%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/  История села Зирган]&lt;/ref&gt;. Колхоз эшсәндәре Краснодар өлкәһе игенселәре менән ярышып, мул уңыш алыуға өлгәшә. Фиҙаҡәр хеҙмәте, өлгәшкән уңыштары өсөн М.Мәғизовҡа Ленин ордены һәм ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены тапшырыла.

1977 йылда ул Бөтә союз профсоюздарының XVI съезы эшендә делегат булараҡ ҡатнаша. 

1983 йылда ул 109-сы һанлы һөнәрселек училищеһы (СПТУ) директоры итеп тәғәйенләнә, бында экономика фәнен уҡыта. Бынан һуң 1986- 1998 йылдарҙа, хаҡлы ялға сыҡҡансы, Мәләүез ауыл хужалығы идаралағының баш белгесе булып эшләй.

Ҡатыны Флора Искәндәр ҡыҙы менән биш бала тәрбиәләп үҫтергәндәр.

==Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Башҡортостандың атҡаҙанған агрономы (19  ) 

* РСФСР мәғарифы отличнигы (1976)

* [[Ленин ордены]](1976)

* Почёт билдәһе ордены (1971, 1973)

* «В.И.Лениндың тыуыуына 100 йыл тыуыуы айҡанлы» юбилей миҙалы (1970)

* «Сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштергән өсөн» миҙалы (196 )

* «Фиҙаҡәр хеҙмәт өсөн» (1966)

* «Хеҙмәт ветераны» (1989)
== Һылтанмалар ==
* [https://putokt.bashkortostan102.ru/melnews/3049-po-zhizni-s-veroy-v-dobro-i-lyudey.html По жизни с верой в добро и людей]
* [https://put-okt.com/articles/stranitsy-istorii/2021-09-10/v-krasnuyu-armiyu-prizyvalsya-trizhdy-i-poluchil-medal-za-boevye-zaslugi-posle-10-let-voennoy-sluzhby-2500677 В Красную Армию призывался трижды]
* [http://bibliografu.ru/blog/2017/11/07/%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/ Летопись села Зирган ]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория: Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория: Күгәрсен районында тыуғандар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт аграр университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>gmxr8v0v2ig07ctuv7mrnwd2dsoa0hx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146979</id>
      <parentid>1146914</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T05:22:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>Башҡорт Википедияһында ҡабул ителгәнсә төҙәтелде</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6352" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт улы''' (20 октябрь 1936 йыл) — ауыл хужалығы предприятиеһы етәксеһе, агроном, педагог. [[Ленин ордены]], ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены кавалеры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған агрономы. РСФСР-ҙың мәғариф отличнигы.

== Биография ==
Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт (Мөхәмәтша) улы 1936 йылдың 20 октябрендә [[Мәләүез районы]] Аҡбута ауылында тыуа, ләкин документтарҙа [[Күгәрсен районы]] Түбәнге Бикҡужа ауылында тыуған тип күрһәтелгән. Атаһы Мөхәмәтша Хәтип улы Мәғизов сығышы менән Күгәрсен районы Түбәнге Биккужа ауылынан, 1936 йылдан алып, 1947 йылға тиклем Ҡыҙыл Армияла хәрби хеҙмәттә була, 1940—1941 йылдарҙа ғына өйөндә йәшәп өлгәрә. Мөхәммәтшәриф бәләкәй сағынан әсәһенә төрлө йорт эштәрендә ярҙамлаша, бик иртә колхоз эштәрендә, һал ағыҙыу һ.б.кеүек эштәрҙә ҡатнаша.

1954 йылда ул Күгәрсен районы [[Йомағужа (Күгәрсен районы)|Йомағужа]] урта мәктәбен тамамлай һәм [[Башҡорт дәүләт аграр университеты|Башҡорт дәүләт ауыл хужалығы институты]]на уҡырға инә.

1959 йылда институт тамамлаған йәш белгес Мәләүез районы Ленин исемендәге колхозға агроном итеп тәғәйенләнә.

1961—1962 йылдарҙа ул ВЛКСМ-дың Мәләүез район комитеты секретары вазифаһына һайлана.

1962 йылда Мәләүез районы [[Әбет]] ауылы тулы булмаған урта мәктәбе директоры [[Әлимғолов Искәндәр Арыҫланбәк улы]]ның өлкән ҡыҙы Флораға өйләнә.

1963—1966 йылдарҙа М.Мәғизов Мәләүез районы ауыл хужалығы идаралағында баш агроном вазифаһын башҡара.

1967—1970 йылдарҙа ул Мәләүез районы «Нөгөш» колхозы рәйесе була, был йылдарҙа [[Бәләкәй Моҡас]] һәм [[Арыҫлан]] ауылдарында мәктәп төҙөлә, [[Смаҡ]]та&lt;ref name=&quot; Смаково, деревня в Мелеузовском районе&quot;&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/79115/ Смаково, деревня в Мелеузовском районе]&lt;/ref&gt; урта мәктәп төҙөлөшө башлана.

1970—1982 йылдарҙа уға Мәләүез районы Салауат исемендәге колхозды ([[Ергән]] ауылында)&lt;ref name=&quot;СПК колхоз имени Салавата&quot;&gt;[https://apkrb.info/press-service/news-districts/spk-kolhoz-imeni-salavat  СПК колхоз имени Салавата]&lt;/ref&gt; етәкләү ышанып тапшырыла&lt;ref name=&quot;История села Зирган&quot;&gt;[https://xn--80afle1ap.xn----btbkakwf0co6a.xn--p1ai/%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/  История села Зирган]&lt;/ref&gt;. Колхоз эшсәндәре Краснодар өлкәһе игенселәре менән ярышып, мул уңыш алыуға өлгәшә. Фиҙаҡәр хеҙмәте, өлгәшкән уңыштары өсөн М.Мәғизовҡа Ленин ордены һәм ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены тапшырыла.

1977 йылда ул Бөтә союз профсоюздарының XVI съезы эшендә делегат булараҡ ҡатнаша.

1983 йылда ул 109-сы һанлы һөнәрселек училищеһы (СПТУ) директоры итеп тәғәйенләнә, бында экономика фәнен уҡыта. Бынан һуң 1986—1998 йылдарҙа, хаҡлы ялға сыҡҡансы, Мәләүез ауыл хужалығы идаралағының баш белгесе булып эшләй.

Ҡатыны Флора Искәндәр ҡыҙы менән биш бала тәрбиәләп үҫтергәндәр.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Башҡортостандың атҡаҙанған агрономы (19)

* РСФСР мәғарифы отличнигы (1976)

* [[Ленин ордены]](1976)

* Почёт билдәһе ордены (1971, 1973)

* «В. И. Лениндың тыуыуына 100 йыл тыуыуы айҡанлы» юбилей миҙалы (1970)

* «Сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштергән өсөн» миҙалы (196)

* «Фиҙаҡәр хеҙмәт өсөн» (1966)

* «Хеҙмәт ветераны» (1989)

== Һылтанмалар ==
* [https://putokt.bashkortostan102.ru/melnews/3049-po-zhizni-s-veroy-v-dobro-i-lyudey.html По жизни с верой в добро и людей]
* [https://put-okt.com/articles/stranitsy-istorii/2021-09-10/v-krasnuyu-armiyu-prizyvalsya-trizhdy-i-poluchil-medal-za-boevye-zaslugi-posle-10-let-voennoy-sluzhby-2500677 В Красную Армию призывался трижды]
* [http://bibliografu.ru/blog/2017/11/07/%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/ Летопись села Зирган ]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Күгәрсен районында тыуғандар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт аграр университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>k4o4dz3mreh0y2c9guabhahs67qdahq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146980</id>
      <parentid>1146979</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T05:24:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>Смаҡ ауылына эске һылтанма бар, тышҡы һылтанма ауыл тураһындағы мәҡәләлә ҡуйыла</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6147" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт улы''' (20 октябрь 1936 йыл) — ауыл хужалығы предприятиеһы етәксеһе, агроном, педагог. [[Ленин ордены]], ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены кавалеры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған агрономы. РСФСР-ҙың мәғариф отличнигы.

== Биография ==
Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт (Мөхәмәтша) улы 1936 йылдың 20 октябрендә [[Мәләүез районы]] Аҡбута ауылында тыуа, ләкин документтарҙа [[Күгәрсен районы]] Түбәнге Бикҡужа ауылында тыуған тип күрһәтелгән. Атаһы Мөхәмәтша Хәтип улы Мәғизов сығышы менән Күгәрсен районы Түбәнге Биккужа ауылынан, 1936 йылдан алып, 1947 йылға тиклем Ҡыҙыл Армияла хәрби хеҙмәттә була, 1940—1941 йылдарҙа ғына өйөндә йәшәп өлгәрә. Мөхәммәтшәриф бәләкәй сағынан әсәһенә төрлө йорт эштәрендә ярҙамлаша, бик иртә колхоз эштәрендә, һал ағыҙыу һ.б.кеүек эштәрҙә ҡатнаша.

1954 йылда ул Күгәрсен районы [[Йомағужа (Күгәрсен районы)|Йомағужа]] урта мәктәбен тамамлай һәм [[Башҡорт дәүләт аграр университеты|Башҡорт дәүләт ауыл хужалығы институты]]на уҡырға инә.

1959 йылда институт тамамлаған йәш белгес Мәләүез районы Ленин исемендәге колхозға агроном итеп тәғәйенләнә.

1961—1962 йылдарҙа ул ВЛКСМ-дың Мәләүез район комитеты секретары вазифаһына һайлана.

1962 йылда Мәләүез районы [[Әбет]] ауылы тулы булмаған урта мәктәбе директоры [[Әлимғолов Искәндәр Арыҫланбәк улы]]ның өлкән ҡыҙы Флораға өйләнә.

1963—1966 йылдарҙа М.Мәғизов Мәләүез районы ауыл хужалығы идаралағында баш агроном вазифаһын башҡара.

1967—1970 йылдарҙа ул Мәләүез районы «Нөгөш» колхозы рәйесе була, был йылдарҙа [[Бәләкәй Моҡас]] һәм [[Арыҫлан]] ауылдарында мәктәп төҙөлә, [[Смаҡ]]та урта мәктәп төҙөлөшө башлана.

1970—1982 йылдарҙа уға Мәләүез районы Салауат исемендәге колхозды ([[Ергән]] ауылында)&lt;ref name=&quot;СПК колхоз имени Салавата&quot;&gt;[https://apkrb.info/press-service/news-districts/spk-kolhoz-imeni-salavat  СПК колхоз имени Салавата]&lt;/ref&gt; етәкләү ышанып тапшырыла&lt;ref name=&quot;История села Зирган&quot;&gt;[https://xn--80afle1ap.xn----btbkakwf0co6a.xn--p1ai/%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5/%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/  История села Зирган]&lt;/ref&gt;. Колхоз эшсәндәре Краснодар өлкәһе игенселәре менән ярышып, мул уңыш алыуға өлгәшә. Фиҙаҡәр хеҙмәте, өлгәшкән уңыштары өсөн М.Мәғизовҡа Ленин ордены һәм ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены тапшырыла.

1977 йылда ул Бөтә союз профсоюздарының XVI съезы эшендә делегат булараҡ ҡатнаша.

1983 йылда ул 109-сы һанлы һөнәрселек училищеһы (СПТУ) директоры итеп тәғәйенләнә, бында экономика фәнен уҡыта. Бынан һуң 1986—1998 йылдарҙа, хаҡлы ялға сыҡҡансы, Мәләүез ауыл хужалығы идаралағының баш белгесе булып эшләй.

Ҡатыны Флора Искәндәр ҡыҙы менән биш бала тәрбиәләп үҫтергәндәр.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Башҡортостандың атҡаҙанған агрономы (19)

* РСФСР мәғарифы отличнигы (1976)

* [[Ленин ордены]](1976)

* Почёт билдәһе ордены (1971, 1973)

* «В. И. Лениндың тыуыуына 100 йыл тыуыуы айҡанлы» юбилей миҙалы (1970)

* «Сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштергән өсөн» миҙалы (196)

* «Фиҙаҡәр хеҙмәт өсөн» (1966)

* «Хеҙмәт ветераны» (1989)

== Һылтанмалар ==
* [https://putokt.bashkortostan102.ru/melnews/3049-po-zhizni-s-veroy-v-dobro-i-lyudey.html По жизни с верой в добро и людей]
* [https://put-okt.com/articles/stranitsy-istorii/2021-09-10/v-krasnuyu-armiyu-prizyvalsya-trizhdy-i-poluchil-medal-za-boevye-zaslugi-posle-10-let-voennoy-sluzhby-2500677 В Красную Армию призывался трижды]
* [http://bibliografu.ru/blog/2017/11/07/%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/ Летопись села Зирган ]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Күгәрсен районында тыуғандар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт аграр университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>dfauaq1p5s859d2kq5ivzcrclprwu5n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146981</id>
      <parentid>1146980</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T05:27:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>Ергән ауылына эске һылтанма бар, бында ҡуйылған һылтанманы ауыл мәҡәләһенә ҡуйыу урынлы, бында ҡуйыу дөрөҫ түгел</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5603" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт улы''' (20 октябрь 1936 йыл) — ауыл хужалығы предприятиеһы етәксеһе, агроном, педагог. [[Ленин ордены]], ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены кавалеры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған агрономы. РСФСР-ҙың мәғариф отличнигы.

== Биография ==
Мәғизов Мөхәмәтшәриф Мөхәммәт (Мөхәмәтша) улы 1936 йылдың 20 октябрендә [[Мәләүез районы]] Аҡбута ауылында тыуа, ләкин документтарҙа [[Күгәрсен районы]] Түбәнге Бикҡужа ауылында тыуған тип күрһәтелгән. Атаһы Мөхәмәтша Хәтип улы Мәғизов сығышы менән Күгәрсен районы Түбәнге Биккужа ауылынан, 1936 йылдан алып, 1947 йылға тиклем Ҡыҙыл Армияла хәрби хеҙмәттә була, 1940—1941 йылдарҙа ғына өйөндә йәшәп өлгәрә. Мөхәммәтшәриф бәләкәй сағынан әсәһенә төрлө йорт эштәрендә ярҙамлаша, бик иртә колхоз эштәрендә, һал ағыҙыу һ.б.кеүек эштәрҙә ҡатнаша.

1954 йылда ул Күгәрсен районы [[Йомағужа (Күгәрсен районы)|Йомағужа]] урта мәктәбен тамамлай һәм [[Башҡорт дәүләт аграр университеты|Башҡорт дәүләт ауыл хужалығы институты]]на уҡырға инә.

1959 йылда институт тамамлаған йәш белгес Мәләүез районы Ленин исемендәге колхозға агроном итеп тәғәйенләнә.

1961—1962 йылдарҙа ул ВЛКСМ-дың Мәләүез район комитеты секретары вазифаһына һайлана.

1962 йылда Мәләүез районы [[Әбет]] ауылы тулы булмаған урта мәктәбе директоры [[Әлимғолов Искәндәр Арыҫланбәк улы]]ның өлкән ҡыҙы Флораға өйләнә.

1963—1966 йылдарҙа М.Мәғизов Мәләүез районы ауыл хужалығы идаралағында баш агроном вазифаһын башҡара.

1967—1970 йылдарҙа ул Мәләүез районы «Нөгөш» колхозы рәйесе була, был йылдарҙа [[Бәләкәй Моҡас]] һәм [[Арыҫлан]] ауылдарында мәктәп төҙөлә, [[Смаҡ]]та урта мәктәп төҙөлөшө башлана.

1970—1982 йылдарҙа Мәләүез районы [[Ергән]] ауылындағы Салауат исемендәге колхозды етәкләй. Колхоз эшсәндәре Краснодар өлкәһе игенселәре менән ярышып, мул уңыш алыуға өлгәшә. Фиҙаҡәр хеҙмәте, өлгәшкән уңыштары өсөн М.Мәғизовҡа Ленин ордены һәм ике тапҡыр Почёт билдәһе ордены тапшырыла.

1977 йылда ул Бөтә союз профсоюздарының XVI съезы эшендә делегат булараҡ ҡатнаша.

1983 йылда ул 109-сы һанлы һөнәрселек училищеһы (СПТУ) директоры итеп тәғәйенләнә, бында экономика фәнен уҡыта. Бынан һуң 1986—1998 йылдарҙа, хаҡлы ялға сыҡҡансы, Мәләүез ауыл хужалығы идаралағының баш белгесе булып эшләй.

Ҡатыны Флора Искәндәр ҡыҙы менән биш бала тәрбиәләп үҫтергәндәр.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Башҡортостандың атҡаҙанған агрономы (19)

* РСФСР мәғарифы отличнигы (1976)

* [[Ленин ордены]](1976)

* Почёт билдәһе ордены (1971, 1973)

* «В. И. Лениндың тыуыуына 100 йыл тыуыуы айҡанлы» юбилей миҙалы (1970)

* «Сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштергән өсөн» миҙалы (196)

* «Фиҙаҡәр хеҙмәт өсөн» (1966)

* «Хеҙмәт ветераны» (1989)

== Һылтанмалар ==
* [https://putokt.bashkortostan102.ru/melnews/3049-po-zhizni-s-veroy-v-dobro-i-lyudey.html По жизни с верой в добро и людей]
* [https://put-okt.com/articles/stranitsy-istorii/2021-09-10/v-krasnuyu-armiyu-prizyvalsya-trizhdy-i-poluchil-medal-za-boevye-zaslugi-posle-10-let-voennoy-sluzhby-2500677 В Красную Армию призывался трижды]
* [http://bibliografu.ru/blog/2017/11/07/%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C-%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0-%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD/ Летопись села Зирган ]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Күгәрсен районында тыуғандар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт аграр университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>cstgtiuujsyauzhdg208azozdoqsq3f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гөбәклетәпә</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184246</id>
    <revision>
      <id>1146915</id>
      <parentid>1146903</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T13:09:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33680" xml:space="preserve">{{Объект Всемирного наследия
 |RusName      = Гёбекли-Тепе
 |Name         = Göbekli Tepe
 |Image        = Göbekli Tepe, Urfa.jpg
 |imagecaption = Гөбәклетәпә харабалары
 |State Party  = {{TUR}}
 |Type         = Мәҙәни
 |Criteria     = i, ii, iv
 |ID           = 1572
 |Region       = Европа һәм Көнбайыш Азия
 |Coordinates  = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 37 |lat_min = 13 |lat_sec = 24
  |lon_dir = E |lon_deg = 38 |lon_min = 55 |lon_sec = 21
  |region     = 
  |CoordScale = 
 |Year         = 2018
 |регион ПозКарты = Төркиә
  |ширина ПозКарты = 250
  |надпись на ПозКарте = Гөбәклетәпә
  |позиция надписи на ПозКарте = &lt;!-- необязательный, например, &quot;top&quot; --&gt;
}}
'''Гёбекли́-Тепе́''' ({{lang-tr|Göbekli Tepe}} — ''«Ҡорһаҡлы уба»'', шулай уҡ ''«Кендекле уба»'' тигән аңлатма менән дә билдәле&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://blik.net.ua/content/view/6350/82/
 |title       = Төркиәләге ысын Ер Кендеге
 |author      = 
 |date        = 12.03.2007
 |work        = 
 |publisher   = Блик Online
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = ru
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nuqzoo?url=http://blik.net.ua/content/view/6350/82/
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Археологтар Ер кендеген тапҡан. Кендек тауындағы ҡорам комплексы 12 мең йыл элек төҙөлгән. Был «изге урын» Стоунхэдждан да, тәүге Мысыр пирамидаларынан да боронғораҡ.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://www.ancient.eu.com/article/234/
 |title       = Göbekli Tepe - the World's First Temple?
 |author      = Brian Haughton
 |date        = 04 May 2011
 |work        = 
 |publisher   = Ancient History Encyclopedia
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nwaGpn?url=http://www.ancient.eu.com/article/234/
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Göbekli Tepe (Turkish for the ‘hill of the navel’) is a 1000 foot diameter mound located at the highest point of a mountain ridge, around 9 miles northeast of the town of Şanlıurfa (Urfa) in southeastern Turkey.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html
 |title       = The World's First Temple
 |author      = Sandra Scham
 |date        = 2008
 |work        = Volume 61 Number 6
 |publisher   = ARCHAEOLOGY
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nxOxZ2?url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Schmidt has another theory about how Göbekli Tepe became a sacred place. Though he has yet to find them, he believes that the first stone circles on the hill of the navel marked graves of important people.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;, {{lang-ku|Xirabreşk}}) — Көньяҡ-Көнсығыш Анатолия төбәгендә [[Шанлыурфа]] ҡалаһынан төньяҡ-көнсығышҡа табан 8 км алыҫлыҡта, Оренджик (Örencik, Haliliye) ауылынан 2,5 километрҙа урынлашҡан ҡорам комплексы&lt;ref name=&quot;британника&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;БСЭармнагорье&quot;&gt;Большая советская энциклопедия. Статья: {{oq|ru|Расположено главным образом в Турции, частично в СССР и в Иране. Часть А. н., находящаяся в СССР (т. н. Закавказское нагорье), занимает всю территорию Армянской ССР, южную часть Грузинской ССР и '''западную часть Азербайджанской ССР'''. &lt;br&gt;…&lt;br&gt;Крупнейшие невулканические хребты А. н.: в советской части Зангезурский, в зарубежной части — Паландёкен, Бингёль, Аладаг, Котур, Карадаг, Машудаг, Карабахский, Гегамский, Бозкуш.}}&lt;/ref&gt; ([[Турция]])&lt;ref&gt;{{книга
 | автор         = Sharon R. Steadman, Gregory McMahon
 | заглавие      = The Oxford handbook of ancient Anatolia (10,000-323 BCE)
 | ссылка        = https://books.google.ru/books?id=TY3t4y_L5SQC&amp;dq=G%C3%B6bekli+Tepe&amp;source=gbs_navlinks_s
 | издательство  = [[Издательство Оксфордского университета|Oxford University Press]]
 | год           = 2011
 | pages         = 917
 | isbn          = 9780195376142
 | doi           = 10.1093/oxfordhb/9780195376142.001.0001
}}&lt;/ref&gt;.

Донъялағы эре [[мегалит]]ик ҡоролмалар араһында иң боронғоһо булып тора. Йәше — 12 000 йыл, яҡынса б. э. т. IX мең йыллыҡ&lt;ref&gt;{{cite web
 |url          = http://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |title        = Professor Klaus Schmidt's views on Gobekli Tepe
 |date         = 2011-01-31
 |work         = Archaeo News
 |publisher    = Stone Pages
 |accessdate   = 2016-02-10
 |lang         = en
 |archive-date = 2018-07-03
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20180703051731/https://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |deadlink     = no
}} &lt;blockquote&gt;«Finds at Göbekli Tepe and natural scientific age determination place the site in the 10th millennium BCE» he says, highlighting, «It appears that building activity at Göbekli Tepe ended at the end of the 9th millennium BCE.»&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;, согласно геомагнитным исследованиям, проведённым в 2003 году&lt;ref name=&quot;Mann&quot;&gt;{{статья
 |автор    = Charles C. Mann
 |заглавие = Göbekli Tepe
 |ссылка   = http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text
 |язык     = en
 |издание  = [[National Geographic (журнал)|National Geographic]]
 |год      = 2011
 |месяц    = 06
 |volume   = 219
 |номер    = 6
 |страницы = 39
}}&lt;/ref&gt;.

'''Гөбәклетәпә''' — донъялағы иң боронғо эре мегалитик ҡоролмаларҙың береһе. 2003 йылда үткәрелгән геомагнит тикшеренеүҙәренә ярашлы, уның йәше 12 000 йыл, кәмендә яҡынса б. э. т. IX&lt;ref&gt;{{Cite web|subtitle=2011-01-31|work=Archaeo News|accessdate=2018-07-03|archiveurl=no}} &lt;/ref&gt; быуат менән баһалана&lt;ref name=&quot;Mann&quot;&gt;{{Мәҡәлә|автор=Charles C. Mann|заглавие=Göbekli Tepe|ссылка=http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text|язык=en|издание=[[National Geographic (журнал)|National Geographic]]|год=2011|volume=219|номер=6|страницы=39}}&lt;/ref&gt;. Түңәрәк формаһындағы (концентрик әйләнмә) 20-ләп ҡоролманан ғибәрәт. Ҡайһы бер колонналарҙың өҫкө йөҙө рельеф менән ҡапланған. Оҙаҡ ваҡыт (9,5 мең йыл) бейеклеге 15 метр һәм диаметры яҡынса 300 метрға яҡын булған Гөбәклетәпә убаһы аҫтында йәшеренеп ятҡан. Гөбәклетәпә һәм Невалы-Чори археологик табылдыҡтары [[Яҡын Көнсығыш]] һәм дөйөм алғанда [[Евразия|Евразияның]] иртә [[неолит]]ы тураһында ҡараштарҙы революцион рәүештә үҙгәртте&lt;ref name=&quot;Mann&quot; /&gt;.

== Асыу ==
Гөбәклетәпә археологтарға 1960-сы йылдар башында уҡ билдәле булған, ләкин уның ысын әһәмиәте оҙаҡ ваҡыт аныҡ ҡына аңлайышлы булмаған. Америка археологы Петер Бенедикт (Peter Benedict) уның аҫтында Византия дәүерендәге зыярат урынлашҡан тип уйлаған. 1994 йылдан алып ҡаҙыныу эштәрен һәм тикшеренеүҙәрҙе Шанлыурфа (Şanlıurfa) музейы менән берлектә Клаус Шмидт Klaus Schmidt (archaeologist) етәкселегендә Германия археология институтының Истанбул бүлексәһе алып бара. Табылған таштарҙың күренеше буйынса Шмидт бының таш быуат торлағы икәнлеген билдәләгән. Ер ҡаҙыу эштәре башланғанға тиклем үк ҡалҡыулыҡты урындағы игенселәр файҙаланған, улар ҡамасаулап ятҡан таш блоктарҙы тартып сығарған һәм уларҙы өйөп ҡуя йәки ер ҡатламы менән күмә торған булған. Археологтар билдәле ҡалҡыулыҡтың тәбиғи юл менән барлыҡҡа килә алмауын асыҡлай һәм тиҙҙән таштар араһында семәрле һүрәттәр эҙҙәре менән Т рәүешендәге колонналарҙы таба&lt;ref name=&quot;Smithsonian&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/30706129.html |title=Gobekli Tepe: The World’s First Temple? |last=Curry |first=Andrew |date=November 2008 |work=Smithsonian.com |publisher=Smithsonian Institution |accessdate=2011-10-09 |archiveurl=https://www.webcitation.org/667ny9eX3?url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/gobekli-tepe.html |archivedate=2012-03-13 }}&lt;/ref&gt;.

== Ҡорам комплексы ==
{{Кратное изображение
 |зона = left |направление = vertical |ширина = 200
 |заголовок    = Т-рәүешле колонналарҙың береһендә януар һыны.
 |зона_подписи = center
 |изобр1   = GobeklitepeHeykel.jpg
 |подпись1 = Дөйөм күренеше
 |изобр2   = Gobeklitepe_animal_sculpture,_circa_9000_BCE.jpg
 |подпись2 = Ҙурайтылғанда
}}
[[Файл:Göbekli2012-27.jpg|thumb|right|upright=1.0|Ҡабан статуяһы]]
[[Файл:Vulture Stone, Gobekli Tepe, Sanliurfa, South-east Anatolia, Turkey.jpg|thumb|right|upright=1.0|«Ҡоҙғон ташы» атамаһы менән билдәле пиктограмма]]
Бөгөнгө көндә Гөбәклетәпә ғибәҙәтханалары - боронғо ғибәҙәтханалар тип танылған. Уларҙы төҙөү мезолитта уҡ башланған һәм бер нисә мең йыл дауам иткән.

Археологик комплекс неолит дәүеренә ҡараған өс төп ҡатламдан тора. Керамикаға тиклемге А неолиты мәҙәниәтенә ҡараған III ҡатлам (PPNA) иң боронғоларҙан һанала&lt;ref&gt;{{статья
 |автор    = E. B. Banning
 |заглавие = So Fair a House: Göbekli Tepe and the Identification of Temples in the Pre-Pottery Neolithic of the Near East
 |ссылка   = https://www.jstor.org/pss/10.1086/661207
 |язык     = en
 |издание  = Current Anthropology
 |год      = 2011
 |volume   = 52
 |номер    = 5
 |страницы = 619—660
 |doi      = 10.1086/661207
}}&lt;blockquote&gt;The site has three main stratigraphic levels that belong to the Neolithic. Level III, the oldest, apparently dates to the Pre-Pottery Neolithic A (PPNA) or Early PPNB (Pustovoytov 2002) and exhibits buildings that are usually oval and about 15 m −10 m in size with at least two concentric walls built around and often incorporating a bilaterally symmetrical arrangement of T-shaped monoliths in the perimeter and two larger ones near the center (ﬁg. 2)&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;. Иң боронғо ҡатламда ( III ҡатлам) эшкәртелмәгән таштан түңәрәк йәки оҙонса түңәрәк формала стеналар менән тоташтырылған бейеклеге 3 м тиклем монолит колонналар табылған. Ошондай колонналарҙы ҡоролманың уртаһына ҡуйғандар. Иҙәне яндырылған эзбизташтан, стена буйлап тәпәш таш эскәмйәләр теҙелгән. Бынан тыш, ғибәҙәтханала ҡабан һәм төлкө скульптуралары ҡуйылған. Диаметры 10 метрҙан 30 метрға тиклемге шундай дүрт ҡоролма асылған. Геофизик тикшеренеүҙәр мәғлүмәттәре буйынса, ҡалҡыулыҡтың аҫтында тағы шундай 16 ҡоролма йәшеренгән. Ташты яҡындан, таш шыналар ярҙамында ватып, сығарғандар. Та эшкәрте урындарында (каменоломня) оҙонлоғо 9 метрға еткән тамамланмаған бер нисә колонна табылған.

II ҡатлам б. э. т. 7500 - 6000 йылдарға, керамикаға тиклемге В неолитына (PPNB) тура килә. Был дәүерҙә тупраҡ ҡатламы менән ҡапланған боронғо ҡоролмалар өҫтөндә шымартылған эзбиз иҙәнле дүрт мөйөшлө залдар һалынған. Өҫкө ҡатлауҙар тәбиғәт кренештәре тарафынан ашалыу һәм һуң игенселек тәьҫиренән зыян күргән. 

Ғибәҙәтхана колонналары йәнлектәр һәм абстракт пиктограммалар рәүешендә ташҡа һырланған рельефтар менән биҙәлгән. Улар яҙыу системаһы була алмай, әммә башҡа неолитик мәҙәниәттәргә билдәле булған үҙ мәҙәниәтенең дөйөм ҡулланылыштағы сакраль символдарын сағылдыра.

Танылған һүрәттәр араһында - үгеҙҙәр, ҡабандар&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.infox.ru/news/10/4613-ludi-vyrastili-psenicu-dla-stroitelej-svatilisa |title=Люди вырастили пшеницу для строителей святилища |access-date=2020-07-21 |archive-date=2020-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200722045806/https://www.infox.ru/news/10/4613-ludi-vyrastili-psenicu-dla-stroitelej-svatilisa |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;, төлкөләр, арыҫландар, ғәзәлдәр, йыландар һәм крокодил, ҡырмыҫҡалар, саяндар, үрмәкселәр, ҡоштар, йышыраҡ грифтар һәм өйрәктәр бар.

Грифтарҙың һүрәттәре урындағы культтың үҙенсәлеге менән бәйле; мәйеттәрҙе ерләмәгәндәр, ашарға ҡалдырғандар (һуңыраҡ был утҡа табыныусыларҙа ҡабул ителгән), ә уларҙың баштарын кәүҙәнән айырғандар һәм ата-баба культы предметы (элекке натуфий мәҙәниәтендәге кеүек) итеп һаҡлағандар. Кеше һүрәттәре күп түгел, улар араһында - грифтар менән уратып алынған, башһыҙ кәүҙә һүрәте. Т рәүешендәге колонналарҙа, моғайын, кешене аңлатҡан ҡул һүрәттәре бар{{sfn|Schmidt|2006|pp=232—8, 261-4}}.

Ғибәҙәтханаларҙа бик күп саҡматаш артефакттар (күбеһенсә уҡ башаҡтары һәм ҡырғыстар), шулай уҡ хайуан һөйәктәре табылған. Ғибәҙәтхана комплексы унан йөҙәрләгән саҡрым алыҫлыҡта йәшәгән кешеләр өсөн изге урындарға ғибәҙәт ҡылыу объекты булған, тип күҙаллана. Бында йола ғәмәлдәре һәм, бәлки, ҡорбан килтергәндәрҙер. Шуға ҡарамаҫтан, ғибәҙәтхана эргәһендә дин әһелдәренең күбеһе даими йәшәгән&lt;ref&gt;The Guardian report 23 April 2008&lt;/ref&gt;.

Комплекс формаль рәүештә керамикаға тиклемге неолит мәҙәниәтенә ҡараһа ла, төҙөлөштөң башланғыс этабында унда ҡулға эйәләштерелгән хайуандарҙың йәки үҫемлектәрҙең эҙҙәре табылмаған. Ҡорамды һунарсы-йыйыусылар төҙөй башлаған. Шул уҡ ваҡытта, игенселәр төҙөлөштө тамамлаған. Генетик тикшеренеүҙәр мәғлүмәттәре буйынса, культуралаштырылған бойҙай Гөбәклетәпәнән 30 саҡрым алыҫлыҡта урынлашҡан Карачадаг тауында (Karacadağ) үҫкән ҡырағай төрсәнән сығарылған&lt;ref&gt;Heun et al., ''Site of Einkorn Wheat Domestication Identified by DNA Fingerprinting'', Science, 278 (1997) 1312—1314.&lt;/ref&gt;. Гөбәклетәпә  культы игенселек барлыҡҡа килеүҙә төп роль уйнаған, тип күҙаллана.

Архитектура психологы Коллин Эллард фекеренсә, комплекс төҙөлөшө утилитар түгел, ә тылсымлы (магические) маҡсаттарҙы күҙ уңында тотҡан булырға тейеш. Колонналарҙа үлем ҡурҡыуын еңеп сығыу өсөн тотем һүрәттәре уйып яҙылған, тип иҫәпләй Эллард. Икенсе фараз буйынса, Гөбәклетәпә сирҙәрҙән һауыҡтырыу урыны булараҡ уйланылғандыр{{sfn|Эллард|2016|с=14|name=}}.

Моғайын, ҡоролмалар ғибәҙәтхана комплексы түгел, ә обсерваториялыр&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://hi-tech.mail.ru/news/ancient-observatory/ |title=Комета, изменившая историю: расшифрованы древние записи о глобальной катастрофе |access-date=2017-04-25 |archive-date=2017-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170426061752/https://hi-tech.mail.ru/news/ancient-observatory/ |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

== Хронологик контекст ==
Гөбәклетәпә ғибәҙәтхана комплексына ҡарата бөтә һығымталар әлегә яҡынса яһала, сөнки ҡаҙыныу эштәре уның биләмәһенең 5 %-ында ғына алып барыла. Археологтар иҫәпләүенсә, тикшеренеүҙәр 50 йылға яҡын дауам итәсәк. Ҡаҙыныу эштәре етәксеһе Клаус Шмидт, археологик ысулдар камиллашырға тейешлеген күҙаллап, комплекстың күпселек өлөшөн, киләсәк быуын ғалимдарын һаҡлап ҡалып, тейелмәй ҡалдырыуҙы күҙ уңында тотҡан&lt;ref name=&quot;Smithsonian&quot;/&gt;.

Тикшерелгән III ҡатламдың тамамланыу датаһы б. э. т. IX мең йыллыҡ, ә уның башы б. э. т. X мең йыллыҡ йәки элегерәккә ҡарай. II ҡатлам б. э. т. VIII—IX 
мең йыллыҡтарға ҡарай.

Комплекс неолит революцияһына тиклем үк барлыҡҡа килгәнгә күрә, ошо төбәктә игенселек һәм малсылыҡтың килеп сығышын б. э. т. IX мең йыллыҡтан һуңғыраҡ  заманға индерергә кәрәктер, күрәһең. Шул уҡ ваҡытта бындай ҙур ҡоролманы төҙөү байтаҡ кешеләрҙең һәм билдәле бер социаль ойошмаларҙың тырышлығын талап иткән бит инде. Мезолитҡа был хас түгел.
&lt;!-- По приблизительным оценкам, для изготовления и доставки колонн массой 10—20 т от каменоломни до постройки, которые разделяют до 500 м, при отсутствии тягловых животных требовались усилия до 500 человек. На самом деле некоторые колонны весят до 50 т, поэтому людей нужно было ещё больше&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |title=The World’s First Temple&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt; |access-date=2009-04-11 |archive-date=2012-03-13 |archive-url=https://www.webcitation.org/667nxOxZ2?url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;. Предполагают даже, что на таких работах использовали рабский труд&lt;ref&gt;Which came first, monumental building projects or farming? Archaeo News 14 December 2008&lt;/ref&gt;, что также нехарактерно для сообществ [[охотники и собиратели|охотников и собирателей]]. Такие работы требовали планомерных усилий и наличия социальной иерархии, в которой многие люди были подчинены одному религиозному или военному лидеру, и религиозный лидер должен был затем контролировать проведение ритуалов. В таком случае, само существование храмового комплекса в столь далёкую историческую эпоху свидетельствует о социальном расслоении на очень раннем этапе развития [[неолит]]ической [[археологическая культура|культуры]].

В начале VIII тысячелетия до н. э. храмовый комплекс Гёбекли-Тепе утратил прежнее значение. Но он не был просто покинут и забыт, чтобы постепенно разрушиться в результате естественного выветривания. Он был намеренно засыпан 300—500 м³ земли. Кем и почему это было сделано, неизвестно.

[[Гипотеза Гамкрелидзе — Иванова|С точки зрения Гамкрелидзе и Иванова]] место было родиной всех ранних индоевропейских народов, однако это оспаривали ряд учёных, в частности [[Мэллори, Джеймс Патрик|Мэллори]]&lt;ref&gt;''Mallory J. P.'' In search of the Indo-Europeans: language, archaeology, and myth — Thames and Hudson. — London, 1989. — С. 7. — 288 с. — ISBN 0-500-27616-1.&lt;/ref&gt;. К этой точке зрения близка [[Анатолийская гипотеза]] — которая центр иррадиации индоевропейских языков отодвигает на запад Анатолии.
--&gt;

== Ҡыҙыҡлы факттар ==
&lt;!-- * В 2010 году с места раскопок была украдена стела с рельефами человеческой головы в верхней части и животного в нижней. После этого происшествия вход посторонних на место раскопок стал ограничен. В настоящее время предполагается открыть памятник для посещения туристами&lt;ref&gt;{{cite web
 |url          = http://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |title        = Professor Klaus Schmidt's views on Gobekli Tepe
 |date         = 2011-01-31
 |work         = Archaeo News
 |publisher    = Stone Pages
 |accessdate   = 2016-02-10
 |lang         = en
 |archive-date = 2018-07-03
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20180703051731/https://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |deadlink     = no
}} &lt;blockquote&gt;Göbekli Tepe hit the news late last year because a 40-centimeter-high, T-shaped stela with a human head above and animal figure below was stolen from the site. The site was briefly closed to the public but security has been improved: there’s now a gate to the site and also a camera system in place. As a result of increasing interest in Göbekli Tepe, there are plans for a visitor’s center and a presentation of the site for the general public.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;.

* Существует гипотеза, что строительство комплекса могло быть связано с открытием природного [[цемент]]а и [[бетон]]а на его основе&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.bbc.com/news/business-38317186 |title=«The hidden strengths of unloved concrete» |access-date=2017-01-16 |archive-date=2017-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116081058/http://www.bbc.com/news/business-38317186 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

* В 2017 году исследователи из [[Эдинбургский университет|Эдинбургского университета]] сообщили, что проанализировали символы на колоннах храмового комплекса Гёбекли-Тепе. Предположив, что рисунки означают положение небесных тел, и сопоставив их с картой созвездий того времени, они пришли к выводу, что около 10950 года до нашей эры на Землю могла упасть [[комета]]. По их мнению, изображение человека без головы может указывать на многочисленные жертвы этой катастрофы. Последовавший за этим период с конца [[11-е тысячелетие до н. э.|11-го]] до конца [[10-е тысячелетие до н. э.|10-го]] тысячелетия до нашей эры, так называемый [[поздний дриас]], был отмечен резким похолоданием&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://ria.ru/science/20170422/1492876945.html |title=Ученые узнали из древних рисунков об изменившей ход истории комете |access-date=2017-06-09 |archive-date=2017-05-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170519021901/https://ria.ru/science/20170422/1492876945.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;
--&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Поздний дриас]]
* [[Натуфийская культура]]
* [[Невалы-Чори]]
* [[Чатал-Хююк]]
* [[Хаджилар]]
* [[Чайоню]]
* [[Меле-Хейран]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|refs=
&lt;ref name=&quot;британника&quot;&gt;{{Британника онлайн|http://www.britannica.com/EBchecked/topic/35301/Armenian-Highland|Armenian Highland|2019-02-13}}&lt;/ref&gt;
}}

== Әҙәбиәт ==
* Badisches Landesmuseum Karlsruhe (ed.): ''Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit.'' Begleitbuch zur Ausstellung im Badischen Landesmuseum vom 20. Januar bis zum 17. Juni 2007. Theiss, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-8062-2072-8
** DVD-ROM: MediaCultura (Hrsg.): ''Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit.'' Theiss, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-8062-2090-2
* David Lewis-Williams and David Pearce, «An Accidental revolution? Early Neolithic religion and economic change», ''Minerva'', 17 #4 (July/August, 2006), pp. 29-31.
* Klaus-Dieter Linsmeier and Klaus Schmidt: ''Ein anatolisches Stonehenge.'' In: ''Moderne Archäologie.'' Spektrum-der-Wissenschaft-Verlag, Heidelberg 2003, S. 10-15, ISBN 3-936278-35-0
* K. Schmidt, Göbekli Tepe and the rock art of the Near East, ''TÜBA-AR'' 3 (2000) 1-14.
* {{книга
 | автор         = Klaus Schmidt
 | заглавие      = Sie bauten die ersten Tempel. Das rätselhafte Heiligtum der Steinzeitjäger
 | ссылка       = https://archive.org/details/siebautendieerst0000schm
 | место         = München
 | год           = 2006
 | isbn          = 3-406-53500-3
 | ref           = Schmidt
}}
* Klaus Schmidt: ''Göbekli Tepe, Southeastern Turkey. A preliminary Report on the 1995—1999 Excavations.'' In: ''Palèorient'' CNRS Ed., Paris 26.2001,1, 45-54, {{ISSN|0513-9345}}
* Klaus Schmidt: ''Frühneolithische Tempel. Ein Forschungsbericht zum präkeramischen Neolithikum Obermesopotamiens.'' In: [[Mitteilungen der deutschen Orient-Gesellschaft]] 130, Berlin 1998, 17-49, {{ISSN|0342-118X}}
* K. Pustovoytov: ''Weathering rinds at exposed surfaces of limestone at Göbekli Tepe''. In: ''Neo-lithics.'' Ex Oriente, Berlin 2000, 24-26 (14C-Dates)
* J. E. Walkowitz: ''Quantensprünge der Archäologie''. In: ''Varia neolithica IV.'' Beier und Beran, Langenweissbach 2006, ISBN 3-937517-43-X
* {{книга
 | автор         = Шмидт К.
 | заглавие      = Они строили первые храмы: Таинственное святилище охотников каменного века: Археологические открытия в Гёбекли Тепе
 | оригинал      = Sie bauten die ersten Tempel: Das ratselhafte Heiligtum der Steinzeitjager: Die archaologische Entdeckung am Göbekli Tepe
 | ответственный = Клаус Шмидт; пер. с нем. А. С. Пащенко; отв. ред., прим. и послесл. Т. В. Корниенко
 |издание=| место         = СПб.
 | издательство  = Алетейя
 | год           = 2011
 |страницы=| страниц       = 320
 | серия         = Историческая книга
 | isbn          = 978-5-91419-422-9
 | тираж         = 1000
 | ref           = 
}}
* &lt;nowiki&gt; Эндрю Коллинз. Гёбекли-Тепе: Происхождение богов. Rochester, Vermont, USA - Toronto, Canada: Bear &amp; Company, 2014 г. 432 с. ISBN 978-159143142-8.&lt;/nowiki&gt;
* {{книга
 | автор         =  Колин Эллард
 | заглавие      =  Среда обитания: Как архитектура влияет на наше поведение и самочувствие  
|оригинал =   Colin Ellard “Places of the Heart: The Psychogeography of Everyday Life”
 | место         = М.
 | издательство  =   Альпина Паблишер
 | год           = 2016
 | allpages      = 282
 | isbn          =  978-5-9614-5390-4
 | тираж         =  2000
 | ref           =  Эллард
}}

== Һылтанмалар ==
* [https://mk-turkey.ru/tourism/2019/01/09/moaa-drevnee-piramid.html Гёбекли-Тепе — древнее пирамид и Стоунхенджа] {{Wayback|url=https://mk-turkey.ru/tourism/2019/01/09/moaa-drevnee-piramid.html |date=20200721173304 }}
* [https://planeta.by/article/2079 гёбекли-тепе. затерянные храмы пузатого холма] {{Wayback|url=https://planeta.by/article/2079 |date=20200722005610 }}
* [https://cyberleninka.ru/article/n/v-turtsii-nayden-samyy-drevniy-v-mire-hram В ТУРЦИИ НАЙДЕН САМЫЙ ДРЕВНИЙ В МИРЕ ХРАМ] {{Wayback|url=https://cyberleninka.ru/article/n/v-turtsii-nayden-samyy-drevniy-v-mire-hram |date=20200721175629 }} // Вестник культурологии. 2013

{{start box}}
{{succession box|title=Самое высокое сооружение в мире&lt;br&gt;&lt;small&gt;6 м&lt;/small&gt;|before=—|after=[[Иерихонская башня]]|years=10000—8000 до н.э}}
{{end box}}
{{Всемирное наследие в Турции}}

[[Категория:Азия мегалиттары]]
[[Категория:Европа мезолиттары]]
[[Категория:Азия мезолиты]]
[[Категория:Төркиәлә археологик объекттар]]
[[Категория:Анатолий неолиты]]
[[Категория:Неолитик торамалар]]
[[Категория:Телли]]
[[Категория:Шанлыурфа (ил)]]</text>
      <sha1>ggd85zn47hfocavob27apdvn28ydac4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146916</id>
      <parentid>1146915</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T13:11:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Хронологик контекст */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33681" xml:space="preserve">{{Объект Всемирного наследия
 |RusName      = Гёбекли-Тепе
 |Name         = Göbekli Tepe
 |Image        = Göbekli Tepe, Urfa.jpg
 |imagecaption = Гөбәклетәпә харабалары
 |State Party  = {{TUR}}
 |Type         = Мәҙәни
 |Criteria     = i, ii, iv
 |ID           = 1572
 |Region       = Европа һәм Көнбайыш Азия
 |Coordinates  = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 37 |lat_min = 13 |lat_sec = 24
  |lon_dir = E |lon_deg = 38 |lon_min = 55 |lon_sec = 21
  |region     = 
  |CoordScale = 
 |Year         = 2018
 |регион ПозКарты = Төркиә
  |ширина ПозКарты = 250
  |надпись на ПозКарте = Гөбәклетәпә
  |позиция надписи на ПозКарте = &lt;!-- необязательный, например, &quot;top&quot; --&gt;
}}
'''Гёбекли́-Тепе́''' ({{lang-tr|Göbekli Tepe}} — ''«Ҡорһаҡлы уба»'', шулай уҡ ''«Кендекле уба»'' тигән аңлатма менән дә билдәле&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://blik.net.ua/content/view/6350/82/
 |title       = Төркиәләге ысын Ер Кендеге
 |author      = 
 |date        = 12.03.2007
 |work        = 
 |publisher   = Блик Online
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = ru
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nuqzoo?url=http://blik.net.ua/content/view/6350/82/
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Археологтар Ер кендеген тапҡан. Кендек тауындағы ҡорам комплексы 12 мең йыл элек төҙөлгән. Был «изге урын» Стоунхэдждан да, тәүге Мысыр пирамидаларынан да боронғораҡ.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://www.ancient.eu.com/article/234/
 |title       = Göbekli Tepe - the World's First Temple?
 |author      = Brian Haughton
 |date        = 04 May 2011
 |work        = 
 |publisher   = Ancient History Encyclopedia
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nwaGpn?url=http://www.ancient.eu.com/article/234/
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Göbekli Tepe (Turkish for the ‘hill of the navel’) is a 1000 foot diameter mound located at the highest point of a mountain ridge, around 9 miles northeast of the town of Şanlıurfa (Urfa) in southeastern Turkey.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html
 |title       = The World's First Temple
 |author      = Sandra Scham
 |date        = 2008
 |work        = Volume 61 Number 6
 |publisher   = ARCHAEOLOGY
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nxOxZ2?url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Schmidt has another theory about how Göbekli Tepe became a sacred place. Though he has yet to find them, he believes that the first stone circles on the hill of the navel marked graves of important people.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;, {{lang-ku|Xirabreşk}}) — Көньяҡ-Көнсығыш Анатолия төбәгендә [[Шанлыурфа]] ҡалаһынан төньяҡ-көнсығышҡа табан 8 км алыҫлыҡта, Оренджик (Örencik, Haliliye) ауылынан 2,5 километрҙа урынлашҡан ҡорам комплексы&lt;ref name=&quot;британника&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;БСЭармнагорье&quot;&gt;Большая советская энциклопедия. Статья: {{oq|ru|Расположено главным образом в Турции, частично в СССР и в Иране. Часть А. н., находящаяся в СССР (т. н. Закавказское нагорье), занимает всю территорию Армянской ССР, южную часть Грузинской ССР и '''западную часть Азербайджанской ССР'''. &lt;br&gt;…&lt;br&gt;Крупнейшие невулканические хребты А. н.: в советской части Зангезурский, в зарубежной части — Паландёкен, Бингёль, Аладаг, Котур, Карадаг, Машудаг, Карабахский, Гегамский, Бозкуш.}}&lt;/ref&gt; ([[Турция]])&lt;ref&gt;{{книга
 | автор         = Sharon R. Steadman, Gregory McMahon
 | заглавие      = The Oxford handbook of ancient Anatolia (10,000-323 BCE)
 | ссылка        = https://books.google.ru/books?id=TY3t4y_L5SQC&amp;dq=G%C3%B6bekli+Tepe&amp;source=gbs_navlinks_s
 | издательство  = [[Издательство Оксфордского университета|Oxford University Press]]
 | год           = 2011
 | pages         = 917
 | isbn          = 9780195376142
 | doi           = 10.1093/oxfordhb/9780195376142.001.0001
}}&lt;/ref&gt;.

Донъялағы эре [[мегалит]]ик ҡоролмалар араһында иң боронғоһо булып тора. Йәше — 12 000 йыл, яҡынса б. э. т. IX мең йыллыҡ&lt;ref&gt;{{cite web
 |url          = http://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |title        = Professor Klaus Schmidt's views on Gobekli Tepe
 |date         = 2011-01-31
 |work         = Archaeo News
 |publisher    = Stone Pages
 |accessdate   = 2016-02-10
 |lang         = en
 |archive-date = 2018-07-03
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20180703051731/https://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |deadlink     = no
}} &lt;blockquote&gt;«Finds at Göbekli Tepe and natural scientific age determination place the site in the 10th millennium BCE» he says, highlighting, «It appears that building activity at Göbekli Tepe ended at the end of the 9th millennium BCE.»&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;, согласно геомагнитным исследованиям, проведённым в 2003 году&lt;ref name=&quot;Mann&quot;&gt;{{статья
 |автор    = Charles C. Mann
 |заглавие = Göbekli Tepe
 |ссылка   = http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text
 |язык     = en
 |издание  = [[National Geographic (журнал)|National Geographic]]
 |год      = 2011
 |месяц    = 06
 |volume   = 219
 |номер    = 6
 |страницы = 39
}}&lt;/ref&gt;.

'''Гөбәклетәпә''' — донъялағы иң боронғо эре мегалитик ҡоролмаларҙың береһе. 2003 йылда үткәрелгән геомагнит тикшеренеүҙәренә ярашлы, уның йәше 12 000 йыл, кәмендә яҡынса б. э. т. IX&lt;ref&gt;{{Cite web|subtitle=2011-01-31|work=Archaeo News|accessdate=2018-07-03|archiveurl=no}} &lt;/ref&gt; быуат менән баһалана&lt;ref name=&quot;Mann&quot;&gt;{{Мәҡәлә|автор=Charles C. Mann|заглавие=Göbekli Tepe|ссылка=http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text|язык=en|издание=[[National Geographic (журнал)|National Geographic]]|год=2011|volume=219|номер=6|страницы=39}}&lt;/ref&gt;. Түңәрәк формаһындағы (концентрик әйләнмә) 20-ләп ҡоролманан ғибәрәт. Ҡайһы бер колонналарҙың өҫкө йөҙө рельеф менән ҡапланған. Оҙаҡ ваҡыт (9,5 мең йыл) бейеклеге 15 метр һәм диаметры яҡынса 300 метрға яҡын булған Гөбәклетәпә убаһы аҫтында йәшеренеп ятҡан. Гөбәклетәпә һәм Невалы-Чори археологик табылдыҡтары [[Яҡын Көнсығыш]] һәм дөйөм алғанда [[Евразия|Евразияның]] иртә [[неолит]]ы тураһында ҡараштарҙы революцион рәүештә үҙгәртте&lt;ref name=&quot;Mann&quot; /&gt;.

== Асыу ==
Гөбәклетәпә археологтарға 1960-сы йылдар башында уҡ билдәле булған, ләкин уның ысын әһәмиәте оҙаҡ ваҡыт аныҡ ҡына аңлайышлы булмаған. Америка археологы Петер Бенедикт (Peter Benedict) уның аҫтында Византия дәүерендәге зыярат урынлашҡан тип уйлаған. 1994 йылдан алып ҡаҙыныу эштәрен һәм тикшеренеүҙәрҙе Шанлыурфа (Şanlıurfa) музейы менән берлектә Клаус Шмидт Klaus Schmidt (archaeologist) етәкселегендә Германия археология институтының Истанбул бүлексәһе алып бара. Табылған таштарҙың күренеше буйынса Шмидт бының таш быуат торлағы икәнлеген билдәләгән. Ер ҡаҙыу эштәре башланғанға тиклем үк ҡалҡыулыҡты урындағы игенселәр файҙаланған, улар ҡамасаулап ятҡан таш блоктарҙы тартып сығарған һәм уларҙы өйөп ҡуя йәки ер ҡатламы менән күмә торған булған. Археологтар билдәле ҡалҡыулыҡтың тәбиғи юл менән барлыҡҡа килә алмауын асыҡлай һәм тиҙҙән таштар араһында семәрле һүрәттәр эҙҙәре менән Т рәүешендәге колонналарҙы таба&lt;ref name=&quot;Smithsonian&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/30706129.html |title=Gobekli Tepe: The World’s First Temple? |last=Curry |first=Andrew |date=November 2008 |work=Smithsonian.com |publisher=Smithsonian Institution |accessdate=2011-10-09 |archiveurl=https://www.webcitation.org/667ny9eX3?url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/gobekli-tepe.html |archivedate=2012-03-13 }}&lt;/ref&gt;.

== Ҡорам комплексы ==
{{Кратное изображение
 |зона = left |направление = vertical |ширина = 200
 |заголовок    = Т-рәүешле колонналарҙың береһендә януар һыны.
 |зона_подписи = center
 |изобр1   = GobeklitepeHeykel.jpg
 |подпись1 = Дөйөм күренеше
 |изобр2   = Gobeklitepe_animal_sculpture,_circa_9000_BCE.jpg
 |подпись2 = Ҙурайтылғанда
}}
[[Файл:Göbekli2012-27.jpg|thumb|right|upright=1.0|Ҡабан статуяһы]]
[[Файл:Vulture Stone, Gobekli Tepe, Sanliurfa, South-east Anatolia, Turkey.jpg|thumb|right|upright=1.0|«Ҡоҙғон ташы» атамаһы менән билдәле пиктограмма]]
Бөгөнгө көндә Гөбәклетәпә ғибәҙәтханалары - боронғо ғибәҙәтханалар тип танылған. Уларҙы төҙөү мезолитта уҡ башланған һәм бер нисә мең йыл дауам иткән.

Археологик комплекс неолит дәүеренә ҡараған өс төп ҡатламдан тора. Керамикаға тиклемге А неолиты мәҙәниәтенә ҡараған III ҡатлам (PPNA) иң боронғоларҙан һанала&lt;ref&gt;{{статья
 |автор    = E. B. Banning
 |заглавие = So Fair a House: Göbekli Tepe and the Identification of Temples in the Pre-Pottery Neolithic of the Near East
 |ссылка   = https://www.jstor.org/pss/10.1086/661207
 |язык     = en
 |издание  = Current Anthropology
 |год      = 2011
 |volume   = 52
 |номер    = 5
 |страницы = 619—660
 |doi      = 10.1086/661207
}}&lt;blockquote&gt;The site has three main stratigraphic levels that belong to the Neolithic. Level III, the oldest, apparently dates to the Pre-Pottery Neolithic A (PPNA) or Early PPNB (Pustovoytov 2002) and exhibits buildings that are usually oval and about 15 m −10 m in size with at least two concentric walls built around and often incorporating a bilaterally symmetrical arrangement of T-shaped monoliths in the perimeter and two larger ones near the center (ﬁg. 2)&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;. Иң боронғо ҡатламда ( III ҡатлам) эшкәртелмәгән таштан түңәрәк йәки оҙонса түңәрәк формала стеналар менән тоташтырылған бейеклеге 3 м тиклем монолит колонналар табылған. Ошондай колонналарҙы ҡоролманың уртаһына ҡуйғандар. Иҙәне яндырылған эзбизташтан, стена буйлап тәпәш таш эскәмйәләр теҙелгән. Бынан тыш, ғибәҙәтханала ҡабан һәм төлкө скульптуралары ҡуйылған. Диаметры 10 метрҙан 30 метрға тиклемге шундай дүрт ҡоролма асылған. Геофизик тикшеренеүҙәр мәғлүмәттәре буйынса, ҡалҡыулыҡтың аҫтында тағы шундай 16 ҡоролма йәшеренгән. Ташты яҡындан, таш шыналар ярҙамында ватып, сығарғандар. Та эшкәрте урындарында (каменоломня) оҙонлоғо 9 метрға еткән тамамланмаған бер нисә колонна табылған.

II ҡатлам б. э. т. 7500 - 6000 йылдарға, керамикаға тиклемге В неолитына (PPNB) тура килә. Был дәүерҙә тупраҡ ҡатламы менән ҡапланған боронғо ҡоролмалар өҫтөндә шымартылған эзбиз иҙәнле дүрт мөйөшлө залдар һалынған. Өҫкө ҡатлауҙар тәбиғәт кренештәре тарафынан ашалыу һәм һуң игенселек тәьҫиренән зыян күргән. 

Ғибәҙәтхана колонналары йәнлектәр һәм абстракт пиктограммалар рәүешендә ташҡа һырланған рельефтар менән биҙәлгән. Улар яҙыу системаһы була алмай, әммә башҡа неолитик мәҙәниәттәргә билдәле булған үҙ мәҙәниәтенең дөйөм ҡулланылыштағы сакраль символдарын сағылдыра.

Танылған һүрәттәр араһында - үгеҙҙәр, ҡабандар&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.infox.ru/news/10/4613-ludi-vyrastili-psenicu-dla-stroitelej-svatilisa |title=Люди вырастили пшеницу для строителей святилища |access-date=2020-07-21 |archive-date=2020-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200722045806/https://www.infox.ru/news/10/4613-ludi-vyrastili-psenicu-dla-stroitelej-svatilisa |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;, төлкөләр, арыҫландар, ғәзәлдәр, йыландар һәм крокодил, ҡырмыҫҡалар, саяндар, үрмәкселәр, ҡоштар, йышыраҡ грифтар һәм өйрәктәр бар.

Грифтарҙың һүрәттәре урындағы культтың үҙенсәлеге менән бәйле; мәйеттәрҙе ерләмәгәндәр, ашарға ҡалдырғандар (һуңыраҡ был утҡа табыныусыларҙа ҡабул ителгән), ә уларҙың баштарын кәүҙәнән айырғандар һәм ата-баба культы предметы (элекке натуфий мәҙәниәтендәге кеүек) итеп һаҡлағандар. Кеше һүрәттәре күп түгел, улар араһында - грифтар менән уратып алынған, башһыҙ кәүҙә һүрәте. Т рәүешендәге колонналарҙа, моғайын, кешене аңлатҡан ҡул һүрәттәре бар{{sfn|Schmidt|2006|pp=232—8, 261-4}}.

Ғибәҙәтханаларҙа бик күп саҡматаш артефакттар (күбеһенсә уҡ башаҡтары һәм ҡырғыстар), шулай уҡ хайуан һөйәктәре табылған. Ғибәҙәтхана комплексы унан йөҙәрләгән саҡрым алыҫлыҡта йәшәгән кешеләр өсөн изге урындарға ғибәҙәт ҡылыу объекты булған, тип күҙаллана. Бында йола ғәмәлдәре һәм, бәлки, ҡорбан килтергәндәрҙер. Шуға ҡарамаҫтан, ғибәҙәтхана эргәһендә дин әһелдәренең күбеһе даими йәшәгән&lt;ref&gt;The Guardian report 23 April 2008&lt;/ref&gt;.

Комплекс формаль рәүештә керамикаға тиклемге неолит мәҙәниәтенә ҡараһа ла, төҙөлөштөң башланғыс этабында унда ҡулға эйәләштерелгән хайуандарҙың йәки үҫемлектәрҙең эҙҙәре табылмаған. Ҡорамды һунарсы-йыйыусылар төҙөй башлаған. Шул уҡ ваҡытта, игенселәр төҙөлөштө тамамлаған. Генетик тикшеренеүҙәр мәғлүмәттәре буйынса, культуралаштырылған бойҙай Гөбәклетәпәнән 30 саҡрым алыҫлыҡта урынлашҡан Карачадаг тауында (Karacadağ) үҫкән ҡырағай төрсәнән сығарылған&lt;ref&gt;Heun et al., ''Site of Einkorn Wheat Domestication Identified by DNA Fingerprinting'', Science, 278 (1997) 1312—1314.&lt;/ref&gt;. Гөбәклетәпә  культы игенселек барлыҡҡа килеүҙә төп роль уйнаған, тип күҙаллана.

Архитектура психологы Коллин Эллард фекеренсә, комплекс төҙөлөшө утилитар түгел, ә тылсымлы (магические) маҡсаттарҙы күҙ уңында тотҡан булырға тейеш. Колонналарҙа үлем ҡурҡыуын еңеп сығыу өсөн тотем һүрәттәре уйып яҙылған, тип иҫәпләй Эллард. Икенсе фараз буйынса, Гөбәклетәпә сирҙәрҙән һауыҡтырыу урыны булараҡ уйланылғандыр{{sfn|Эллард|2016|с=14|name=}}.

Моғайын, ҡоролмалар ғибәҙәтхана комплексы түгел, ә обсерваториялыр&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://hi-tech.mail.ru/news/ancient-observatory/ |title=Комета, изменившая историю: расшифрованы древние записи о глобальной катастрофе |access-date=2017-04-25 |archive-date=2017-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170426061752/https://hi-tech.mail.ru/news/ancient-observatory/ |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

== Хронологик контекст ==
Гөбәклетәпә ғибәҙәтхана комплексына ҡарата бөтә һығымталар әлегә яҡынса яһала, сөнки ҡаҙыныу эштәре уның биләмәһенең 5 %-ында ғына алып барыла. Археологтар иҫәпләүенсә, тикшеренеүҙәр 50 йылға яҡын дауам итәсәк. Ҡаҙыныу эштәре етәксеһе Клаус Шмидт, археологик ысулдар камиллашырға тейешлеген күҙаллап, комплекстың күпселек өлөшөн, киләсәк быуын ғалимдарын һаҡлап ҡалып, тейелмәй ҡалдырыуҙы күҙ уңында тотҡан&lt;ref name=&quot;Smithsonian&quot;/&gt;.

Тикшерелгән III ҡатламдың тамамланыу датаһы б. э. т. IX мең йыллыҡ, ә уның башы б. э. т. X мең йыллыҡ йәки элегерәккә ҡарай. II ҡатлам б. э. т. VIII—IX 
мең йыллыҡтарға ҡарай.

Комплекс неолит революцияһына тиклем үк барлыҡҡа килгәнгә күрә, ошо төбәктә игенселек һәм малсылыҡтың килеп сығышын б. э. т. IX мең йыллыҡтан һуңғыраҡ  заманға индерергә кәрәктер, күрәһең. Шул уҡ ваҡытта бындай ҙур ҡоролманы төҙөү байтаҡ кешеләрҙең һәм билдәле бер социаль ойошмаларҙың тырышлығын талап иткән бит инде. Мезолитҡа был хас түгел.
&lt;!-- 
По приблизительным оценкам, для изготовления и доставки колонн массой 10—20 т от каменоломни до постройки, которые разделяют до 500 м, при отсутствии тягловых животных требовались усилия до 500 человек. На самом деле некоторые колонны весят до 50 т, поэтому людей нужно было ещё больше&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |title=The World’s First Temple&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt; |access-date=2009-04-11 |archive-date=2012-03-13 |archive-url=https://www.webcitation.org/667nxOxZ2?url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;. Предполагают даже, что на таких работах использовали рабский труд&lt;ref&gt;Which came first, monumental building projects or farming? Archaeo News 14 December 2008&lt;/ref&gt;, что также нехарактерно для сообществ [[охотники и собиратели|охотников и собирателей]]. Такие работы требовали планомерных усилий и наличия социальной иерархии, в которой многие люди были подчинены одному религиозному или военному лидеру, и религиозный лидер должен был затем контролировать проведение ритуалов. В таком случае, само существование храмового комплекса в столь далёкую историческую эпоху свидетельствует о социальном расслоении на очень раннем этапе развития [[неолит]]ической [[археологическая культура|культуры]].

В начале VIII тысячелетия до н. э. храмовый комплекс Гёбекли-Тепе утратил прежнее значение. Но он не был просто покинут и забыт, чтобы постепенно разрушиться в результате естественного выветривания. Он был намеренно засыпан 300—500 м³ земли. Кем и почему это было сделано, неизвестно.

[[Гипотеза Гамкрелидзе — Иванова|С точки зрения Гамкрелидзе и Иванова]] место было родиной всех ранних индоевропейских народов, однако это оспаривали ряд учёных, в частности [[Мэллори, Джеймс Патрик|Мэллори]]&lt;ref&gt;''Mallory J. P.'' In search of the Indo-Europeans: language, archaeology, and myth — Thames and Hudson. — London, 1989. — С. 7. — 288 с. — ISBN 0-500-27616-1.&lt;/ref&gt;. К этой точке зрения близка [[Анатолийская гипотеза]] — которая центр иррадиации индоевропейских языков отодвигает на запад Анатолии.
--&gt;

== Ҡыҙыҡлы факттар ==
&lt;!-- * В 2010 году с места раскопок была украдена стела с рельефами человеческой головы в верхней части и животного в нижней. После этого происшествия вход посторонних на место раскопок стал ограничен. В настоящее время предполагается открыть памятник для посещения туристами&lt;ref&gt;{{cite web
 |url          = http://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |title        = Professor Klaus Schmidt's views on Gobekli Tepe
 |date         = 2011-01-31
 |work         = Archaeo News
 |publisher    = Stone Pages
 |accessdate   = 2016-02-10
 |lang         = en
 |archive-date = 2018-07-03
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20180703051731/https://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |deadlink     = no
}} &lt;blockquote&gt;Göbekli Tepe hit the news late last year because a 40-centimeter-high, T-shaped stela with a human head above and animal figure below was stolen from the site. The site was briefly closed to the public but security has been improved: there’s now a gate to the site and also a camera system in place. As a result of increasing interest in Göbekli Tepe, there are plans for a visitor’s center and a presentation of the site for the general public.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;.

* Существует гипотеза, что строительство комплекса могло быть связано с открытием природного [[цемент]]а и [[бетон]]а на его основе&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.bbc.com/news/business-38317186 |title=«The hidden strengths of unloved concrete» |access-date=2017-01-16 |archive-date=2017-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116081058/http://www.bbc.com/news/business-38317186 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

* В 2017 году исследователи из [[Эдинбургский университет|Эдинбургского университета]] сообщили, что проанализировали символы на колоннах храмового комплекса Гёбекли-Тепе. Предположив, что рисунки означают положение небесных тел, и сопоставив их с картой созвездий того времени, они пришли к выводу, что около 10950 года до нашей эры на Землю могла упасть [[комета]]. По их мнению, изображение человека без головы может указывать на многочисленные жертвы этой катастрофы. Последовавший за этим период с конца [[11-е тысячелетие до н. э.|11-го]] до конца [[10-е тысячелетие до н. э.|10-го]] тысячелетия до нашей эры, так называемый [[поздний дриас]], был отмечен резким похолоданием&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://ria.ru/science/20170422/1492876945.html |title=Ученые узнали из древних рисунков об изменившей ход истории комете |access-date=2017-06-09 |archive-date=2017-05-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170519021901/https://ria.ru/science/20170422/1492876945.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;
--&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Поздний дриас]]
* [[Натуфийская культура]]
* [[Невалы-Чори]]
* [[Чатал-Хююк]]
* [[Хаджилар]]
* [[Чайоню]]
* [[Меле-Хейран]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|refs=
&lt;ref name=&quot;британника&quot;&gt;{{Британника онлайн|http://www.britannica.com/EBchecked/topic/35301/Armenian-Highland|Armenian Highland|2019-02-13}}&lt;/ref&gt;
}}

== Әҙәбиәт ==
* Badisches Landesmuseum Karlsruhe (ed.): ''Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit.'' Begleitbuch zur Ausstellung im Badischen Landesmuseum vom 20. Januar bis zum 17. Juni 2007. Theiss, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-8062-2072-8
** DVD-ROM: MediaCultura (Hrsg.): ''Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit.'' Theiss, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-8062-2090-2
* David Lewis-Williams and David Pearce, «An Accidental revolution? Early Neolithic religion and economic change», ''Minerva'', 17 #4 (July/August, 2006), pp. 29-31.
* Klaus-Dieter Linsmeier and Klaus Schmidt: ''Ein anatolisches Stonehenge.'' In: ''Moderne Archäologie.'' Spektrum-der-Wissenschaft-Verlag, Heidelberg 2003, S. 10-15, ISBN 3-936278-35-0
* K. Schmidt, Göbekli Tepe and the rock art of the Near East, ''TÜBA-AR'' 3 (2000) 1-14.
* {{книга
 | автор         = Klaus Schmidt
 | заглавие      = Sie bauten die ersten Tempel. Das rätselhafte Heiligtum der Steinzeitjäger
 | ссылка       = https://archive.org/details/siebautendieerst0000schm
 | место         = München
 | год           = 2006
 | isbn          = 3-406-53500-3
 | ref           = Schmidt
}}
* Klaus Schmidt: ''Göbekli Tepe, Southeastern Turkey. A preliminary Report on the 1995—1999 Excavations.'' In: ''Palèorient'' CNRS Ed., Paris 26.2001,1, 45-54, {{ISSN|0513-9345}}
* Klaus Schmidt: ''Frühneolithische Tempel. Ein Forschungsbericht zum präkeramischen Neolithikum Obermesopotamiens.'' In: [[Mitteilungen der deutschen Orient-Gesellschaft]] 130, Berlin 1998, 17-49, {{ISSN|0342-118X}}
* K. Pustovoytov: ''Weathering rinds at exposed surfaces of limestone at Göbekli Tepe''. In: ''Neo-lithics.'' Ex Oriente, Berlin 2000, 24-26 (14C-Dates)
* J. E. Walkowitz: ''Quantensprünge der Archäologie''. In: ''Varia neolithica IV.'' Beier und Beran, Langenweissbach 2006, ISBN 3-937517-43-X
* {{книга
 | автор         = Шмидт К.
 | заглавие      = Они строили первые храмы: Таинственное святилище охотников каменного века: Археологические открытия в Гёбекли Тепе
 | оригинал      = Sie bauten die ersten Tempel: Das ratselhafte Heiligtum der Steinzeitjager: Die archaologische Entdeckung am Göbekli Tepe
 | ответственный = Клаус Шмидт; пер. с нем. А. С. Пащенко; отв. ред., прим. и послесл. Т. В. Корниенко
 |издание=| место         = СПб.
 | издательство  = Алетейя
 | год           = 2011
 |страницы=| страниц       = 320
 | серия         = Историческая книга
 | isbn          = 978-5-91419-422-9
 | тираж         = 1000
 | ref           = 
}}
* &lt;nowiki&gt; Эндрю Коллинз. Гёбекли-Тепе: Происхождение богов. Rochester, Vermont, USA - Toronto, Canada: Bear &amp; Company, 2014 г. 432 с. ISBN 978-159143142-8.&lt;/nowiki&gt;
* {{книга
 | автор         =  Колин Эллард
 | заглавие      =  Среда обитания: Как архитектура влияет на наше поведение и самочувствие  
|оригинал =   Colin Ellard “Places of the Heart: The Psychogeography of Everyday Life”
 | место         = М.
 | издательство  =   Альпина Паблишер
 | год           = 2016
 | allpages      = 282
 | isbn          =  978-5-9614-5390-4
 | тираж         =  2000
 | ref           =  Эллард
}}

== Һылтанмалар ==
* [https://mk-turkey.ru/tourism/2019/01/09/moaa-drevnee-piramid.html Гёбекли-Тепе — древнее пирамид и Стоунхенджа] {{Wayback|url=https://mk-turkey.ru/tourism/2019/01/09/moaa-drevnee-piramid.html |date=20200721173304 }}
* [https://planeta.by/article/2079 гёбекли-тепе. затерянные храмы пузатого холма] {{Wayback|url=https://planeta.by/article/2079 |date=20200722005610 }}
* [https://cyberleninka.ru/article/n/v-turtsii-nayden-samyy-drevniy-v-mire-hram В ТУРЦИИ НАЙДЕН САМЫЙ ДРЕВНИЙ В МИРЕ ХРАМ] {{Wayback|url=https://cyberleninka.ru/article/n/v-turtsii-nayden-samyy-drevniy-v-mire-hram |date=20200721175629 }} // Вестник культурологии. 2013

{{start box}}
{{succession box|title=Самое высокое сооружение в мире&lt;br&gt;&lt;small&gt;6 м&lt;/small&gt;|before=—|after=[[Иерихонская башня]]|years=10000—8000 до н.э}}
{{end box}}
{{Всемирное наследие в Турции}}

[[Категория:Азия мегалиттары]]
[[Категория:Европа мезолиттары]]
[[Категория:Азия мезолиты]]
[[Категория:Төркиәлә археологик объекттар]]
[[Категория:Анатолий неолиты]]
[[Категория:Неолитик торамалар]]
[[Категория:Телли]]
[[Категория:Шанлыурфа (ил)]]</text>
      <sha1>7xldqz34wcqebyyrq91zwhitco9cgr6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146927</id>
      <parentid>1146916</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T16:41:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Хронологик контекст */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33561" xml:space="preserve">{{Объект Всемирного наследия
 |RusName      = Гёбекли-Тепе
 |Name         = Göbekli Tepe
 |Image        = Göbekli Tepe, Urfa.jpg
 |imagecaption = Гөбәклетәпә харабалары
 |State Party  = {{TUR}}
 |Type         = Мәҙәни
 |Criteria     = i, ii, iv
 |ID           = 1572
 |Region       = Европа һәм Көнбайыш Азия
 |Coordinates  = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 37 |lat_min = 13 |lat_sec = 24
  |lon_dir = E |lon_deg = 38 |lon_min = 55 |lon_sec = 21
  |region     = 
  |CoordScale = 
 |Year         = 2018
 |регион ПозКарты = Төркиә
  |ширина ПозКарты = 250
  |надпись на ПозКарте = Гөбәклетәпә
  |позиция надписи на ПозКарте = &lt;!-- необязательный, например, &quot;top&quot; --&gt;
}}
'''Гёбекли́-Тепе́''' ({{lang-tr|Göbekli Tepe}} — ''«Ҡорһаҡлы уба»'', шулай уҡ ''«Кендекле уба»'' тигән аңлатма менән дә билдәле&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://blik.net.ua/content/view/6350/82/
 |title       = Төркиәләге ысын Ер Кендеге
 |author      = 
 |date        = 12.03.2007
 |work        = 
 |publisher   = Блик Online
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = ru
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nuqzoo?url=http://blik.net.ua/content/view/6350/82/
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Археологтар Ер кендеген тапҡан. Кендек тауындағы ҡорам комплексы 12 мең йыл элек төҙөлгән. Был «изге урын» Стоунхэдждан да, тәүге Мысыр пирамидаларынан да боронғораҡ.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://www.ancient.eu.com/article/234/
 |title       = Göbekli Tepe - the World's First Temple?
 |author      = Brian Haughton
 |date        = 04 May 2011
 |work        = 
 |publisher   = Ancient History Encyclopedia
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nwaGpn?url=http://www.ancient.eu.com/article/234/
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Göbekli Tepe (Turkish for the ‘hill of the navel’) is a 1000 foot diameter mound located at the highest point of a mountain ridge, around 9 miles northeast of the town of Şanlıurfa (Urfa) in southeastern Turkey.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html
 |title       = The World's First Temple
 |author      = Sandra Scham
 |date        = 2008
 |work        = Volume 61 Number 6
 |publisher   = ARCHAEOLOGY
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nxOxZ2?url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Schmidt has another theory about how Göbekli Tepe became a sacred place. Though he has yet to find them, he believes that the first stone circles on the hill of the navel marked graves of important people.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;, {{lang-ku|Xirabreşk}}) — Көньяҡ-Көнсығыш Анатолия төбәгендә [[Шанлыурфа]] ҡалаһынан төньяҡ-көнсығышҡа табан 8 км алыҫлыҡта, Оренджик (Örencik, Haliliye) ауылынан 2,5 километрҙа урынлашҡан ҡорам комплексы&lt;ref name=&quot;британника&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;БСЭармнагорье&quot;&gt;Большая советская энциклопедия. Статья: {{oq|ru|Расположено главным образом в Турции, частично в СССР и в Иране. Часть А. н., находящаяся в СССР (т. н. Закавказское нагорье), занимает всю территорию Армянской ССР, южную часть Грузинской ССР и '''западную часть Азербайджанской ССР'''. &lt;br&gt;…&lt;br&gt;Крупнейшие невулканические хребты А. н.: в советской части Зангезурский, в зарубежной части — Паландёкен, Бингёль, Аладаг, Котур, Карадаг, Машудаг, Карабахский, Гегамский, Бозкуш.}}&lt;/ref&gt; ([[Турция]])&lt;ref&gt;{{книга
 | автор         = Sharon R. Steadman, Gregory McMahon
 | заглавие      = The Oxford handbook of ancient Anatolia (10,000-323 BCE)
 | ссылка        = https://books.google.ru/books?id=TY3t4y_L5SQC&amp;dq=G%C3%B6bekli+Tepe&amp;source=gbs_navlinks_s
 | издательство  = [[Издательство Оксфордского университета|Oxford University Press]]
 | год           = 2011
 | pages         = 917
 | isbn          = 9780195376142
 | doi           = 10.1093/oxfordhb/9780195376142.001.0001
}}&lt;/ref&gt;.

Донъялағы эре [[мегалит]]ик ҡоролмалар араһында иң боронғоһо булып тора. Йәше — 12 000 йыл, яҡынса б. э. т. IX мең йыллыҡ&lt;ref&gt;{{cite web
 |url          = http://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |title        = Professor Klaus Schmidt's views on Gobekli Tepe
 |date         = 2011-01-31
 |work         = Archaeo News
 |publisher    = Stone Pages
 |accessdate   = 2016-02-10
 |lang         = en
 |archive-date = 2018-07-03
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20180703051731/https://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |deadlink     = no
}} &lt;blockquote&gt;«Finds at Göbekli Tepe and natural scientific age determination place the site in the 10th millennium BCE» he says, highlighting, «It appears that building activity at Göbekli Tepe ended at the end of the 9th millennium BCE.»&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;, согласно геомагнитным исследованиям, проведённым в 2003 году&lt;ref name=&quot;Mann&quot;&gt;{{статья
 |автор    = Charles C. Mann
 |заглавие = Göbekli Tepe
 |ссылка   = http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text
 |язык     = en
 |издание  = [[National Geographic (журнал)|National Geographic]]
 |год      = 2011
 |месяц    = 06
 |volume   = 219
 |номер    = 6
 |страницы = 39
}}&lt;/ref&gt;.

'''Гөбәклетәпә''' — донъялағы иң боронғо эре мегалитик ҡоролмаларҙың береһе. 2003 йылда үткәрелгән геомагнит тикшеренеүҙәренә ярашлы, уның йәше 12 000 йыл, кәмендә яҡынса б. э. т. IX&lt;ref&gt;{{Cite web|subtitle=2011-01-31|work=Archaeo News|accessdate=2018-07-03|archiveurl=no}} &lt;/ref&gt; быуат менән баһалана&lt;ref name=&quot;Mann&quot;&gt;{{Мәҡәлә|автор=Charles C. Mann|заглавие=Göbekli Tepe|ссылка=http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text|язык=en|издание=[[National Geographic (журнал)|National Geographic]]|год=2011|volume=219|номер=6|страницы=39}}&lt;/ref&gt;. Түңәрәк формаһындағы (концентрик әйләнмә) 20-ләп ҡоролманан ғибәрәт. Ҡайһы бер колонналарҙың өҫкө йөҙө рельеф менән ҡапланған. Оҙаҡ ваҡыт (9,5 мең йыл) бейеклеге 15 метр һәм диаметры яҡынса 300 метрға яҡын булған Гөбәклетәпә убаһы аҫтында йәшеренеп ятҡан. Гөбәклетәпә һәм Невалы-Чори археологик табылдыҡтары [[Яҡын Көнсығыш]] һәм дөйөм алғанда [[Евразия|Евразияның]] иртә [[неолит]]ы тураһында ҡараштарҙы революцион рәүештә үҙгәртте&lt;ref name=&quot;Mann&quot; /&gt;.

== Асыу ==
Гөбәклетәпә археологтарға 1960-сы йылдар башында уҡ билдәле булған, ләкин уның ысын әһәмиәте оҙаҡ ваҡыт аныҡ ҡына аңлайышлы булмаған. Америка археологы Петер Бенедикт (Peter Benedict) уның аҫтында Византия дәүерендәге зыярат урынлашҡан тип уйлаған. 1994 йылдан алып ҡаҙыныу эштәрен һәм тикшеренеүҙәрҙе Шанлыурфа (Şanlıurfa) музейы менән берлектә Клаус Шмидт Klaus Schmidt (archaeologist) етәкселегендә Германия археология институтының Истанбул бүлексәһе алып бара. Табылған таштарҙың күренеше буйынса Шмидт бының таш быуат торлағы икәнлеген билдәләгән. Ер ҡаҙыу эштәре башланғанға тиклем үк ҡалҡыулыҡты урындағы игенселәр файҙаланған, улар ҡамасаулап ятҡан таш блоктарҙы тартып сығарған һәм уларҙы өйөп ҡуя йәки ер ҡатламы менән күмә торған булған. Археологтар билдәле ҡалҡыулыҡтың тәбиғи юл менән барлыҡҡа килә алмауын асыҡлай һәм тиҙҙән таштар араһында семәрле һүрәттәр эҙҙәре менән Т рәүешендәге колонналарҙы таба&lt;ref name=&quot;Smithsonian&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/30706129.html |title=Gobekli Tepe: The World’s First Temple? |last=Curry |first=Andrew |date=November 2008 |work=Smithsonian.com |publisher=Smithsonian Institution |accessdate=2011-10-09 |archiveurl=https://www.webcitation.org/667ny9eX3?url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/gobekli-tepe.html |archivedate=2012-03-13 }}&lt;/ref&gt;.

== Ҡорам комплексы ==
{{Кратное изображение
 |зона = left |направление = vertical |ширина = 200
 |заголовок    = Т-рәүешле колонналарҙың береһендә януар һыны.
 |зона_подписи = center
 |изобр1   = GobeklitepeHeykel.jpg
 |подпись1 = Дөйөм күренеше
 |изобр2   = Gobeklitepe_animal_sculpture,_circa_9000_BCE.jpg
 |подпись2 = Ҙурайтылғанда
}}
[[Файл:Göbekli2012-27.jpg|thumb|right|upright=1.0|Ҡабан статуяһы]]
[[Файл:Vulture Stone, Gobekli Tepe, Sanliurfa, South-east Anatolia, Turkey.jpg|thumb|right|upright=1.0|«Ҡоҙғон ташы» атамаһы менән билдәле пиктограмма]]
Бөгөнгө көндә Гөбәклетәпә ғибәҙәтханалары - боронғо ғибәҙәтханалар тип танылған. Уларҙы төҙөү мезолитта уҡ башланған һәм бер нисә мең йыл дауам иткән.

Археологик комплекс неолит дәүеренә ҡараған өс төп ҡатламдан тора. Керамикаға тиклемге А неолиты мәҙәниәтенә ҡараған III ҡатлам (PPNA) иң боронғоларҙан һанала&lt;ref&gt;{{статья
 |автор    = E. B. Banning
 |заглавие = So Fair a House: Göbekli Tepe and the Identification of Temples in the Pre-Pottery Neolithic of the Near East
 |ссылка   = https://www.jstor.org/pss/10.1086/661207
 |язык     = en
 |издание  = Current Anthropology
 |год      = 2011
 |volume   = 52
 |номер    = 5
 |страницы = 619—660
 |doi      = 10.1086/661207
}}&lt;blockquote&gt;The site has three main stratigraphic levels that belong to the Neolithic. Level III, the oldest, apparently dates to the Pre-Pottery Neolithic A (PPNA) or Early PPNB (Pustovoytov 2002) and exhibits buildings that are usually oval and about 15 m −10 m in size with at least two concentric walls built around and often incorporating a bilaterally symmetrical arrangement of T-shaped monoliths in the perimeter and two larger ones near the center (ﬁg. 2)&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;. Иң боронғо ҡатламда ( III ҡатлам) эшкәртелмәгән таштан түңәрәк йәки оҙонса түңәрәк формала стеналар менән тоташтырылған бейеклеге 3 м тиклем монолит колонналар табылған. Ошондай колонналарҙы ҡоролманың уртаһына ҡуйғандар. Иҙәне яндырылған эзбизташтан, стена буйлап тәпәш таш эскәмйәләр теҙелгән. Бынан тыш, ғибәҙәтханала ҡабан һәм төлкө скульптуралары ҡуйылған. Диаметры 10 метрҙан 30 метрға тиклемге шундай дүрт ҡоролма асылған. Геофизик тикшеренеүҙәр мәғлүмәттәре буйынса, ҡалҡыулыҡтың аҫтында тағы шундай 16 ҡоролма йәшеренгән. Ташты яҡындан, таш шыналар ярҙамында ватып, сығарғандар. Та эшкәрте урындарында (каменоломня) оҙонлоғо 9 метрға еткән тамамланмаған бер нисә колонна табылған.

II ҡатлам б. э. т. 7500 - 6000 йылдарға, керамикаға тиклемге В неолитына (PPNB) тура килә. Был дәүерҙә тупраҡ ҡатламы менән ҡапланған боронғо ҡоролмалар өҫтөндә шымартылған эзбиз иҙәнле дүрт мөйөшлө залдар һалынған. Өҫкө ҡатлауҙар тәбиғәт кренештәре тарафынан ашалыу һәм һуң игенселек тәьҫиренән зыян күргән. 

Ғибәҙәтхана колонналары йәнлектәр һәм абстракт пиктограммалар рәүешендә ташҡа һырланған рельефтар менән биҙәлгән. Улар яҙыу системаһы була алмай, әммә башҡа неолитик мәҙәниәттәргә билдәле булған үҙ мәҙәниәтенең дөйөм ҡулланылыштағы сакраль символдарын сағылдыра.

Танылған һүрәттәр араһында - үгеҙҙәр, ҡабандар&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.infox.ru/news/10/4613-ludi-vyrastili-psenicu-dla-stroitelej-svatilisa |title=Люди вырастили пшеницу для строителей святилища |access-date=2020-07-21 |archive-date=2020-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200722045806/https://www.infox.ru/news/10/4613-ludi-vyrastili-psenicu-dla-stroitelej-svatilisa |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;, төлкөләр, арыҫландар, ғәзәлдәр, йыландар һәм крокодил, ҡырмыҫҡалар, саяндар, үрмәкселәр, ҡоштар, йышыраҡ грифтар һәм өйрәктәр бар.

Грифтарҙың һүрәттәре урындағы культтың үҙенсәлеге менән бәйле; мәйеттәрҙе ерләмәгәндәр, ашарға ҡалдырғандар (һуңыраҡ был утҡа табыныусыларҙа ҡабул ителгән), ә уларҙың баштарын кәүҙәнән айырғандар һәм ата-баба культы предметы (элекке натуфий мәҙәниәтендәге кеүек) итеп һаҡлағандар. Кеше һүрәттәре күп түгел, улар араһында - грифтар менән уратып алынған, башһыҙ кәүҙә һүрәте. Т рәүешендәге колонналарҙа, моғайын, кешене аңлатҡан ҡул һүрәттәре бар{{sfn|Schmidt|2006|pp=232—8, 261-4}}.

Ғибәҙәтханаларҙа бик күп саҡматаш артефакттар (күбеһенсә уҡ башаҡтары һәм ҡырғыстар), шулай уҡ хайуан һөйәктәре табылған. Ғибәҙәтхана комплексы унан йөҙәрләгән саҡрым алыҫлыҡта йәшәгән кешеләр өсөн изге урындарға ғибәҙәт ҡылыу объекты булған, тип күҙаллана. Бында йола ғәмәлдәре һәм, бәлки, ҡорбан килтергәндәрҙер. Шуға ҡарамаҫтан, ғибәҙәтхана эргәһендә дин әһелдәренең күбеһе даими йәшәгән&lt;ref&gt;The Guardian report 23 April 2008&lt;/ref&gt;.

Комплекс формаль рәүештә керамикаға тиклемге неолит мәҙәниәтенә ҡараһа ла, төҙөлөштөң башланғыс этабында унда ҡулға эйәләштерелгән хайуандарҙың йәки үҫемлектәрҙең эҙҙәре табылмаған. Ҡорамды һунарсы-йыйыусылар төҙөй башлаған. Шул уҡ ваҡытта, игенселәр төҙөлөштө тамамлаған. Генетик тикшеренеүҙәр мәғлүмәттәре буйынса, культуралаштырылған бойҙай Гөбәклетәпәнән 30 саҡрым алыҫлыҡта урынлашҡан Карачадаг тауында (Karacadağ) үҫкән ҡырағай төрсәнән сығарылған&lt;ref&gt;Heun et al., ''Site of Einkorn Wheat Domestication Identified by DNA Fingerprinting'', Science, 278 (1997) 1312—1314.&lt;/ref&gt;. Гөбәклетәпә  культы игенселек барлыҡҡа килеүҙә төп роль уйнаған, тип күҙаллана.

Архитектура психологы Коллин Эллард фекеренсә, комплекс төҙөлөшө утилитар түгел, ә тылсымлы (магические) маҡсаттарҙы күҙ уңында тотҡан булырға тейеш. Колонналарҙа үлем ҡурҡыуын еңеп сығыу өсөн тотем һүрәттәре уйып яҙылған, тип иҫәпләй Эллард. Икенсе фараз буйынса, Гөбәклетәпә сирҙәрҙән һауыҡтырыу урыны булараҡ уйланылғандыр{{sfn|Эллард|2016|с=14|name=}}.

Моғайын, ҡоролмалар ғибәҙәтхана комплексы түгел, ә обсерваториялыр&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://hi-tech.mail.ru/news/ancient-observatory/ |title=Комета, изменившая историю: расшифрованы древние записи о глобальной катастрофе |access-date=2017-04-25 |archive-date=2017-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170426061752/https://hi-tech.mail.ru/news/ancient-observatory/ |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

== Хронологик контекст ==
Гөбәклетәпә ғибәҙәтхана комплексына ҡарата бөтә һығымталар әлегә яҡынса яһала, сөнки ҡаҙыныу эштәре уның биләмәһенең 5 %-ында ғына алып барыла. Археологтар иҫәпләүенсә, тикшеренеүҙәр 50 йылға яҡын дауам итәсәк. Ҡаҙыныу эштәре етәксеһе Клаус Шмидт, археологик ысулдар камиллашырға тейешлеген күҙаллап, комплекстың күпселек өлөшөн, киләсәк быуын ғалимдарын һаҡлап ҡалып, тейелмәй ҡалдырыуҙы күҙ уңында тотҡан&lt;ref name=&quot;Smithsonian&quot;/&gt;.

Тикшерелгән III ҡатламдың тамамланыу датаһы б. э. т. IX мең йыллыҡ, ә уның башы б. э. т. X мең йыллыҡ йәки элегерәккә ҡарай. II ҡатлам б. э. т. VIII—IX 
мең йыллыҡтарға ҡарай.

Комплекс неолит революцияһына тиклем үк барлыҡҡа килгәнгә күрә, ошо төбәктә игенселек һәм малсылыҡтың килеп сығышын б. э. т. IX мең йыллыҡтан һуңғыраҡ  заманға индерергә кәрәктер, күрәһең. Шул уҡ ваҡытта бындай ҙур ҡоролманы төҙөү байтаҡ кешеләрҙең һәм билдәле бер социаль ойошмаларҙың тырышлығын талап иткән бит инде. Мезолитҡа был хас түгел.
 
Яҡынса баһалауҙар буйынса, 10-20 т ауырлыҡтағы колонналарҙы егеп эшләгән хайуандар булмаған оорҙа 500 м алыҫлыҡағы таш эшкәртеү урынынан һөйрәп килтерер өсөн яҡынса 500 кешенең көсәнеүе талап ителгән. Ысынында ҡайһы бер колонналарҙың ауырлығы 50 тоннаға яҡын, шуға күрә тағы ла күберәк кешеләр кәрәк булған&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |title=The World’s First Temple&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt; |access-date=2009-04-11 |archive-date=2012-03-13 |archive-url=https://www.webcitation.org/667nxOxZ2?url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;. Хатта бындай эштәрҙә ҡол хеҙмәтен ҡулланғандар, тип тә фаразлайҙар&lt;ref&gt;Which came first, monumental building projects or farming? Archaeo News 14 December 2008&lt;/ref&gt;, әммә ундай ысул һунарсылар һәм йыйыусылар берләшмәһенә хас булмаған. Бындай эштәр планға ярашлы тырышлыҡ һәм күп кешеләр бер дини йә хәрби лидерға буйһонған социаль иерархия булыуын талап итә ине, һәм дин әһеле артабан йолалар үткәреүҙе контролдә тоторға тейеш ине. Был осраҡта, боронғо тарихи дәүерҙә ғибәҙәтхана комплексын булдырыу неолит мәҙәниәте үҫешенең бик иртә этабында социаль ҡатламдарға тарҡалыу күренеше мөмкинлеге хаҡында һөйләй.

В начале VIII тысячелетия до н. э. храмовый комплекс Гёбекли-Тепе утратил прежнее значение. Но он не был просто покинут и забыт, чтобы постепенно разрушиться в результате естественного выветривания. Он был намеренно засыпан 300—500 м³ земли. Кем и почему это было сделано, неизвестно.

[[Гипотеза Гамкрелидзе — Иванова|С точки зрения Гамкрелидзе и Иванова]] место было родиной всех ранних индоевропейских народов, однако это оспаривали ряд учёных, в частности [[Мэллори, Джеймс Патрик|Мэллори]]&lt;ref&gt;''Mallory J. P.'' In search of the Indo-Europeans: language, archaeology, and myth — Thames and Hudson. — London, 1989. — С. 7. — 288 с. — ISBN 0-500-27616-1.&lt;/ref&gt;. К этой точке зрения близка [[Анатолийская гипотеза]] — которая центр иррадиации индоевропейских языков отодвигает на запад Анатолии.

== Ҡыҙыҡлы факттар ==
&lt;!-- * В 2010 году с места раскопок была украдена стела с рельефами человеческой головы в верхней части и животного в нижней. После этого происшествия вход посторонних на место раскопок стал ограничен. В настоящее время предполагается открыть памятник для посещения туристами&lt;ref&gt;{{cite web
 |url          = http://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |title        = Professor Klaus Schmidt's views on Gobekli Tepe
 |date         = 2011-01-31
 |work         = Archaeo News
 |publisher    = Stone Pages
 |accessdate   = 2016-02-10
 |lang         = en
 |archive-date = 2018-07-03
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20180703051731/https://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |deadlink     = no
}} &lt;blockquote&gt;Göbekli Tepe hit the news late last year because a 40-centimeter-high, T-shaped stela with a human head above and animal figure below was stolen from the site. The site was briefly closed to the public but security has been improved: there’s now a gate to the site and also a camera system in place. As a result of increasing interest in Göbekli Tepe, there are plans for a visitor’s center and a presentation of the site for the general public.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;.

* Существует гипотеза, что строительство комплекса могло быть связано с открытием природного [[цемент]]а и [[бетон]]а на его основе&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.bbc.com/news/business-38317186 |title=«The hidden strengths of unloved concrete» |access-date=2017-01-16 |archive-date=2017-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116081058/http://www.bbc.com/news/business-38317186 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

* В 2017 году исследователи из [[Эдинбургский университет|Эдинбургского университета]] сообщили, что проанализировали символы на колоннах храмового комплекса Гёбекли-Тепе. Предположив, что рисунки означают положение небесных тел, и сопоставив их с картой созвездий того времени, они пришли к выводу, что около 10950 года до нашей эры на Землю могла упасть [[комета]]. По их мнению, изображение человека без головы может указывать на многочисленные жертвы этой катастрофы. Последовавший за этим период с конца [[11-е тысячелетие до н. э.|11-го]] до конца [[10-е тысячелетие до н. э.|10-го]] тысячелетия до нашей эры, так называемый [[поздний дриас]], был отмечен резким похолоданием&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://ria.ru/science/20170422/1492876945.html |title=Ученые узнали из древних рисунков об изменившей ход истории комете |access-date=2017-06-09 |archive-date=2017-05-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170519021901/https://ria.ru/science/20170422/1492876945.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;
--&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Поздний дриас]]
* [[Натуфийская культура]]
* [[Невалы-Чори]]
* [[Чатал-Хююк]]
* [[Хаджилар]]
* [[Чайоню]]
* [[Меле-Хейран]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|refs=
&lt;ref name=&quot;британника&quot;&gt;{{Британника онлайн|http://www.britannica.com/EBchecked/topic/35301/Armenian-Highland|Armenian Highland|2019-02-13}}&lt;/ref&gt;
}}

== Әҙәбиәт ==
* Badisches Landesmuseum Karlsruhe (ed.): ''Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit.'' Begleitbuch zur Ausstellung im Badischen Landesmuseum vom 20. Januar bis zum 17. Juni 2007. Theiss, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-8062-2072-8
** DVD-ROM: MediaCultura (Hrsg.): ''Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit.'' Theiss, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-8062-2090-2
* David Lewis-Williams and David Pearce, «An Accidental revolution? Early Neolithic religion and economic change», ''Minerva'', 17 #4 (July/August, 2006), pp. 29-31.
* Klaus-Dieter Linsmeier and Klaus Schmidt: ''Ein anatolisches Stonehenge.'' In: ''Moderne Archäologie.'' Spektrum-der-Wissenschaft-Verlag, Heidelberg 2003, S. 10-15, ISBN 3-936278-35-0
* K. Schmidt, Göbekli Tepe and the rock art of the Near East, ''TÜBA-AR'' 3 (2000) 1-14.
* {{книга
 | автор         = Klaus Schmidt
 | заглавие      = Sie bauten die ersten Tempel. Das rätselhafte Heiligtum der Steinzeitjäger
 | ссылка       = https://archive.org/details/siebautendieerst0000schm
 | место         = München
 | год           = 2006
 | isbn          = 3-406-53500-3
 | ref           = Schmidt
}}
* Klaus Schmidt: ''Göbekli Tepe, Southeastern Turkey. A preliminary Report on the 1995—1999 Excavations.'' In: ''Palèorient'' CNRS Ed., Paris 26.2001,1, 45-54, {{ISSN|0513-9345}}
* Klaus Schmidt: ''Frühneolithische Tempel. Ein Forschungsbericht zum präkeramischen Neolithikum Obermesopotamiens.'' In: [[Mitteilungen der deutschen Orient-Gesellschaft]] 130, Berlin 1998, 17-49, {{ISSN|0342-118X}}
* K. Pustovoytov: ''Weathering rinds at exposed surfaces of limestone at Göbekli Tepe''. In: ''Neo-lithics.'' Ex Oriente, Berlin 2000, 24-26 (14C-Dates)
* J. E. Walkowitz: ''Quantensprünge der Archäologie''. In: ''Varia neolithica IV.'' Beier und Beran, Langenweissbach 2006, ISBN 3-937517-43-X
* {{книга
 | автор         = Шмидт К.
 | заглавие      = Они строили первые храмы: Таинственное святилище охотников каменного века: Археологические открытия в Гёбекли Тепе
 | оригинал      = Sie bauten die ersten Tempel: Das ratselhafte Heiligtum der Steinzeitjager: Die archaologische Entdeckung am Göbekli Tepe
 | ответственный = Клаус Шмидт; пер. с нем. А. С. Пащенко; отв. ред., прим. и послесл. Т. В. Корниенко
 |издание=| место         = СПб.
 | издательство  = Алетейя
 | год           = 2011
 |страницы=| страниц       = 320
 | серия         = Историческая книга
 | isbn          = 978-5-91419-422-9
 | тираж         = 1000
 | ref           = 
}}
* &lt;nowiki&gt; Эндрю Коллинз. Гёбекли-Тепе: Происхождение богов. Rochester, Vermont, USA - Toronto, Canada: Bear &amp; Company, 2014 г. 432 с. ISBN 978-159143142-8.&lt;/nowiki&gt;
* {{книга
 | автор         =  Колин Эллард
 | заглавие      =  Среда обитания: Как архитектура влияет на наше поведение и самочувствие  
|оригинал =   Colin Ellard “Places of the Heart: The Psychogeography of Everyday Life”
 | место         = М.
 | издательство  =   Альпина Паблишер
 | год           = 2016
 | allpages      = 282
 | isbn          =  978-5-9614-5390-4
 | тираж         =  2000
 | ref           =  Эллард
}}

== Һылтанмалар ==
* [https://mk-turkey.ru/tourism/2019/01/09/moaa-drevnee-piramid.html Гёбекли-Тепе — древнее пирамид и Стоунхенджа] {{Wayback|url=https://mk-turkey.ru/tourism/2019/01/09/moaa-drevnee-piramid.html |date=20200721173304 }}
* [https://planeta.by/article/2079 гёбекли-тепе. затерянные храмы пузатого холма] {{Wayback|url=https://planeta.by/article/2079 |date=20200722005610 }}
* [https://cyberleninka.ru/article/n/v-turtsii-nayden-samyy-drevniy-v-mire-hram В ТУРЦИИ НАЙДЕН САМЫЙ ДРЕВНИЙ В МИРЕ ХРАМ] {{Wayback|url=https://cyberleninka.ru/article/n/v-turtsii-nayden-samyy-drevniy-v-mire-hram |date=20200721175629 }} // Вестник культурологии. 2013

{{start box}}
{{succession box|title=Самое высокое сооружение в мире&lt;br&gt;&lt;small&gt;6 м&lt;/small&gt;|before=—|after=[[Иерихонская башня]]|years=10000—8000 до н.э}}
{{end box}}
{{Всемирное наследие в Турции}}

[[Категория:Азия мегалиттары]]
[[Категория:Европа мезолиттары]]
[[Категория:Азия мезолиты]]
[[Категория:Төркиәлә археологик объекттар]]
[[Категория:Анатолий неолиты]]
[[Категория:Неолитик торамалар]]
[[Категория:Телли]]
[[Категория:Шанлыурфа (ил)]]</text>
      <sha1>gb9xndachpnbw7mrqwga2tqbzidv1tf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146929</id>
      <parentid>1146927</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T17:32:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33331" xml:space="preserve">{{Объект Всемирного наследия
 |RusName      = Гёбекли-Тепе
 |Name         = Göbekli Tepe
 |Image        = Göbekli Tepe, Urfa.jpg
 |imagecaption = Гөбәклетәпә харабалары
 |State Party  = {{TUR}}
 |Type         = Мәҙәни
 |Criteria     = i, ii, iv
 |ID           = 1572
 |Region       = Европа һәм Көнбайыш Азия
 |Coordinates  = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 37 |lat_min = 13 |lat_sec = 24
  |lon_dir = E |lon_deg = 38 |lon_min = 55 |lon_sec = 21
  |region     = 
  |CoordScale = 
 |Year         = 2018
 |регион ПозКарты = Төркиә
  |ширина ПозКарты = 250
  |надпись на ПозКарте = Гөбәклетәпә
  |позиция надписи на ПозКарте = &lt;!-- необязательный, например, &quot;top&quot; --&gt;
}}
'''Гөбәклетәпә''' ('''Гёбекли́-Тепе́''' {{lang-tr|Göbekli Tepe}}) — ''«Ҡорһаҡлы уба»'', шулай уҡ ''«Кендекле уба»'' тигән аңлатма менән дә билдәле&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://blik.net.ua/content/view/6350/82/
 |title       = Төркиәләге ысын Ер Кендеге
 |author      = 
 |date        = 12.03.2007
 |work        = 
 |publisher   = Блик Online
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = ru
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nuqzoo?url=http://blik.net.ua/content/view/6350/82/
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Археологтар Ер кендеген тапҡан. Кендек тауындағы ҡорам комплексы 12 мең йыл элек төҙөлгән. Был «изге урын» Стоунхэдждан да, тәүге Мысыр пирамидаларынан да боронғораҡ.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://www.ancient.eu.com/article/234/
 |title       = Göbekli Tepe - the World's First Temple?
 |author      = Brian Haughton
 |date        = 04 May 2011
 |work        = 
 |publisher   = Ancient History Encyclopedia
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nwaGpn?url=http://www.ancient.eu.com/article/234/
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Göbekli Tepe (Turkish for the ‘hill of the navel’) is a 1000 foot diameter mound located at the highest point of a mountain ridge, around 9 miles northeast of the town of Şanlıurfa (Urfa) in southeastern Turkey.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html
 |title       = The World's First Temple
 |author      = Sandra Scham
 |date        = 2008
 |work        = Volume 61 Number 6
 |publisher   = ARCHAEOLOGY
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nxOxZ2?url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Schmidt has another theory about how Göbekli Tepe became a sacred place. Though he has yet to find them, he believes that the first stone circles on the hill of the navel marked graves of important people.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;, {{lang-ku|Xirabreşk}}) — Көньяҡ-Көнсығыш Анатолия төбәгендә [[Шанлыурфа]] ҡалаһынан төньяҡ-көнсығышҡа табан 8 км алыҫлыҡта, Оренджик (Örencik, Haliliye) ауылынан 2,5 километрҙа урынлашҡан ҡорам комплексы&lt;ref name=&quot;британника&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;БСЭармнагорье&quot;&gt;Большая советская энциклопедия. Статья: {{oq|ru|Расположено главным образом в Турции, частично в СССР и в Иране. Часть А. н., находящаяся в СССР (т. н. Закавказское нагорье), занимает всю территорию Армянской ССР, южную часть Грузинской ССР и '''западную часть Азербайджанской ССР'''. &lt;br&gt;…&lt;br&gt;Крупнейшие невулканические хребты А. н.: в советской части Зангезурский, в зарубежной части — Паландёкен, Бингёль, Аладаг, Котур, Карадаг, Машудаг, Карабахский, Гегамский, Бозкуш.}}&lt;/ref&gt; ([[Турция]])&lt;ref&gt;{{книга
 | автор         = Sharon R. Steadman, Gregory McMahon
 | заглавие      = The Oxford handbook of ancient Anatolia (10,000-323 BCE)
 | ссылка        = https://books.google.ru/books?id=TY3t4y_L5SQC&amp;dq=G%C3%B6bekli+Tepe&amp;source=gbs_navlinks_s
 | издательство  = [[Издательство Оксфордского университета|Oxford University Press]]
 | год           = 2011
 | pages         = 917
 | isbn          = 9780195376142
 | doi           = 10.1093/oxfordhb/9780195376142.001.0001
}}&lt;/ref&gt;.

Донъялағы эре [[мегалит]]ик ҡоролмалар араһында иң боронғоһо булып тора. Йәше — 12 000 йыл, яҡынса б. э. т. IX мең йыллыҡ&lt;ref&gt;{{cite web
 |url          = http://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |title        = Professor Klaus Schmidt's views on Gobekli Tepe
 |date         = 2011-01-31
 |work         = Archaeo News
 |publisher    = Stone Pages
 |accessdate   = 2016-02-10
 |lang         = en
 |archive-date = 2018-07-03
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20180703051731/https://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |deadlink     = no
}} &lt;blockquote&gt;«Finds at Göbekli Tepe and natural scientific age determination place the site in the 10th millennium BCE» he says, highlighting, «It appears that building activity at Göbekli Tepe ended at the end of the 9th millennium BCE.»&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;, согласно геомагнитным исследованиям, проведённым в 2003 году&lt;ref name=&quot;Mann&quot;&gt;{{статья
 |автор    = Charles C. Mann
 |заглавие = Göbekli Tepe
 |ссылка   = http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text
 |язык     = en
 |издание  = [[National Geographic (журнал)|National Geographic]]
 |год      = 2011
 |месяц    = 06
 |volume   = 219
 |номер    = 6
 |страницы = 39
}}&lt;/ref&gt;.

'''Гөбәклетәпә''' — донъялағы иң боронғо эре мегалитик ҡоролмаларҙың береһе. 2003 йылда үткәрелгән геомагнит тикшеренеүҙәренә ярашлы, уның йәше 12 000 йыл, кәмендә яҡынса б. э. т. IX&lt;ref&gt;{{Cite web|subtitle=2011-01-31|work=Archaeo News|accessdate=2018-07-03|archiveurl=no}} &lt;/ref&gt; быуат менән баһалана&lt;ref name=&quot;Mann&quot;&gt;{{Мәҡәлә|автор=Charles C. Mann|заглавие=Göbekli Tepe|ссылка=http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text|язык=en|издание=[[National Geographic (журнал)|National Geographic]]|год=2011|volume=219|номер=6|страницы=39}}&lt;/ref&gt;. Түңәрәк формаһындағы (концентрик әйләнмә) 20-ләп ҡоролманан ғибәрәт. Ҡайһы бер колонналарҙың өҫкө йөҙө рельеф менән ҡапланған. Оҙаҡ ваҡыт (9,5 мең йыл) бейеклеге 15 метр һәм диаметры яҡынса 300 метрға яҡын булған Гөбәклетәпә убаһы аҫтында йәшеренеп ятҡан. Гөбәклетәпә һәм Невалы-Чори археологик табылдыҡтары [[Яҡын Көнсығыш]] һәм дөйөм алғанда [[Евразия|Евразияның]] иртә [[неолит]]ы тураһында ҡараштарҙы революцион рәүештә үҙгәртте&lt;ref name=&quot;Mann&quot; /&gt;.

== Асыу ==
Гөбәклетәпә археологтарға 1960-сы йылдар башында уҡ билдәле булған, ләкин уның ысын әһәмиәте оҙаҡ ваҡыт аныҡ ҡына аңлайышлы булмаған. Америка археологы Петер Бенедикт (Peter Benedict) уның аҫтында Византия дәүерендәге зыярат урынлашҡан тип уйлаған. 1994 йылдан алып ҡаҙыныу эштәрен һәм тикшеренеүҙәрҙе Шанлыурфа (Şanlıurfa) музейы менән берлектә Клаус Шмидт Klaus Schmidt (archaeologist) етәкселегендә Германия археология институтының Истанбул бүлексәһе алып бара. Табылған таштарҙың күренеше буйынса Шмидт бының таш быуат торлағы икәнлеген билдәләгән. Ер ҡаҙыу эштәре башланғанға тиклем үк ҡалҡыулыҡты урындағы игенселәр файҙаланған, улар ҡамасаулап ятҡан таш блоктарҙы тартып сығарған һәм уларҙы өйөп ҡуя йәки ер ҡатламы менән күмә торған булған. Археологтар билдәле ҡалҡыулыҡтың тәбиғи юл менән барлыҡҡа килә алмауын асыҡлай һәм тиҙҙән таштар араһында семәрле һүрәттәр эҙҙәре менән Т рәүешендәге колонналарҙы таба&lt;ref name=&quot;Smithsonian&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/30706129.html |title=Gobekli Tepe: The World’s First Temple? |last=Curry |first=Andrew |date=November 2008 |work=Smithsonian.com |publisher=Smithsonian Institution |accessdate=2011-10-09 |archiveurl=https://www.webcitation.org/667ny9eX3?url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/gobekli-tepe.html |archivedate=2012-03-13 }}&lt;/ref&gt;.

== Ҡорам комплексы ==
{{Кратное изображение
 |зона = left |направление = vertical |ширина = 200
 |заголовок    = Т-рәүешле колонналарҙың береһендә януар һыны.
 |зона_подписи = center
 |изобр1   = GobeklitepeHeykel.jpg
 |подпись1 = Дөйөм күренеше
 |изобр2   = Gobeklitepe_animal_sculpture,_circa_9000_BCE.jpg
 |подпись2 = Ҙурайтылғанда
}}
[[Файл:Göbekli2012-27.jpg|thumb|right|upright=1.0|Ҡабан статуяһы]]
[[Файл:Vulture Stone, Gobekli Tepe, Sanliurfa, South-east Anatolia, Turkey.jpg|thumb|right|upright=1.0|«Ҡоҙғон ташы» атамаһы менән билдәле пиктограмма]]
Бөгөнгө көндә Гөбәклетәпә ғибәҙәтханалары — боронғо ғибәҙәтханалар тип танылған. Уларҙы төҙөү мезолитта уҡ башланған һәм бер нисә мең йыл дауам иткән.

Археологик комплекс неолит дәүеренә ҡараған өс төп ҡатламдан тора. Керамикаға тиклемге А неолиты мәҙәниәтенә ҡараған III ҡатлам (PPNA) иң боронғоларҙан һанала&lt;ref&gt;{{статья
 |автор    = E. B. Banning
 |заглавие = So Fair a House: Göbekli Tepe and the Identification of Temples in the Pre-Pottery Neolithic of the Near East
 |ссылка   = https://www.jstor.org/pss/10.1086/661207
 |язык     = en
 |издание  = Current Anthropology
 |год      = 2011
 |volume   = 52
 |номер    = 5
 |страницы = 619—660
 |doi      = 10.1086/661207
}}&lt;blockquote&gt;The site has three main stratigraphic levels that belong to the Neolithic. Level III, the oldest, apparently dates to the Pre-Pottery Neolithic A (PPNA) or Early PPNB (Pustovoytov 2002) and exhibits buildings that are usually oval and about 15 m −10 m in size with at least two concentric walls built around and often incorporating a bilaterally symmetrical arrangement of T-shaped monoliths in the perimeter and two larger ones near the center (ﬁg. 2)&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;. Иң боронғо ҡатламда (III ҡатлам) эшкәртелмәгән таштан түңәрәк йәки оҙонса түңәрәк формала стеналар менән тоташтырылған бейеклеге 3 м тиклем монолит колонналар табылған. Ошондай колонналарҙы ҡоролманың уртаһына ҡуйғандар. Иҙәне яндырылған эзбизташтан, стена буйлап тәпәш таш эскәмйәләр теҙелгән. Бынан тыш, ғибәҙәтханала ҡабан һәм төлкө скульптуралары ҡуйылған. Диаметры 10 метрҙан 30 метрға тиклемге шундай дүрт ҡоролма асылған. Геофизик тикшеренеүҙәр мәғлүмәттәре буйынса, ҡалҡыулыҡтың аҫтында тағы шундай 16 ҡоролма йәшеренгән. Ташты яҡындан, таш шыналар ярҙамында ватып, сығарғандар. Та эшкәрте урындарында (каменоломня) оҙонлоғо 9 метрға еткән тамамланмаған бер нисә колонна табылған.

II ҡатлам б. э. т. 7500 — 6000 йылдарға, керамикаға тиклемге В неолитына (PPNB) тура килә. Был дәүерҙә тупраҡ ҡатламы менән ҡапланған боронғо ҡоролмалар өҫтөндә шымартылған эзбиз иҙәнле дүрт мөйөшлө залдар һалынған. Өҫкө ҡатлауҙар тәбиғәт кренештәре тарафынан ашалыу һәм һуң игенселек тәьҫиренән зыян күргән.

Ғибәҙәтхана колонналары йәнлектәр һәм абстракт пиктограммалар рәүешендә ташҡа һырланған рельефтар менән биҙәлгән. Улар яҙыу системаһы була алмай, әммә башҡа неолитик мәҙәниәттәргә билдәле булған үҙ мәҙәниәтенең дөйөм ҡулланылыштағы сакраль символдарын сағылдыра.

Танылған һүрәттәр араһында — үгеҙҙәр, ҡабандар&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.infox.ru/news/10/4613-ludi-vyrastili-psenicu-dla-stroitelej-svatilisa |title=Люди вырастили пшеницу для строителей святилища |access-date=2020-07-21 |archive-date=2020-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200722045806/https://www.infox.ru/news/10/4613-ludi-vyrastili-psenicu-dla-stroitelej-svatilisa |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;, төлкөләр, арыҫландар, ғәзәлдәр, йыландар һәм крокодил, ҡырмыҫҡалар, саяндар, үрмәкселәр, ҡоштар, йышыраҡ грифтар һәм өйрәктәр бар.

Грифтарҙың һүрәттәре урындағы культтың үҙенсәлеге менән бәйле; мәйеттәрҙе ерләмәгәндәр, ашарға ҡалдырғандар (һуңыраҡ был утҡа табыныусыларҙа ҡабул ителгән), ә уларҙың баштарын кәүҙәнән айырғандар һәм ата-баба культы предметы (элекке натуфий мәҙәниәтендәге кеүек) итеп һаҡлағандар. Кеше һүрәттәре күп түгел, улар араһында — грифтар менән уратып алынған, башһыҙ кәүҙә һүрәте. Т рәүешендәге колонналарҙа, моғайын, кешене аңлатҡан ҡул һүрәттәре бар{{sfn|Schmidt|2006|pp=232—8, 261-4}}.

Ғибәҙәтханаларҙа бик күп саҡматаш артефакттар (күбеһенсә уҡ башаҡтары һәм ҡырғыстар), шулай уҡ хайуан һөйәктәре табылған. Ғибәҙәтхана комплексы унан йөҙәрләгән саҡрым алыҫлыҡта йәшәгән кешеләр өсөн изге урындарға ғибәҙәт ҡылыу объекты булған, тип күҙаллана. Бында йола ғәмәлдәре һәм, бәлки, ҡорбан килтергәндәрҙер. Шуға ҡарамаҫтан, ғибәҙәтхана эргәһендә дин әһелдәренең күбеһе даими йәшәгән&lt;ref&gt;The Guardian report 23 April 2008&lt;/ref&gt;.

Комплекс формаль рәүештә керамикаға тиклемге неолит мәҙәниәтенә ҡараһа ла, төҙөлөштөң башланғыс этабында унда ҡулға эйәләштерелгән хайуандарҙың йәки үҫемлектәрҙең эҙҙәре табылмаған. Ҡорамды һунарсы-йыйыусылар төҙөй башлаған. Шул уҡ ваҡытта, игенселәр төҙөлөштө тамамлаған. Генетик тикшеренеүҙәр мәғлүмәттәре буйынса, культуралаштырылған бойҙай Гөбәклетәпәнән 30 саҡрым алыҫлыҡта урынлашҡан Карачадаг тауында (Karacadağ) үҫкән ҡырағай төрсәнән сығарылған&lt;ref&gt;Heun et al., ''Site of Einkorn Wheat Domestication Identified by DNA Fingerprinting'', Science, 278 (1997) 1312—1314.&lt;/ref&gt;. Гөбәклетәпә культы игенселек барлыҡҡа килеүҙә төп роль уйнаған, тип күҙаллана.

Архитектура психологы Коллин Эллард фекеренсә, комплекс төҙөлөшө утилитар түгел, ә тылсымлы (магические) маҡсаттарҙы күҙ уңында тотҡан булырға тейеш. Колонналарҙа үлем ҡурҡыуын еңеп сығыу өсөн тотем һүрәттәре уйып яҙылған, тип иҫәпләй Эллард. Икенсе фараз буйынса, Гөбәклетәпә сирҙәрҙән һауыҡтырыу урыны булараҡ уйланылғандыр{{sfn|Эллард|2016|с=14|name=}}.

Моғайын, ҡоролмалар ғибәҙәтхана комплексы түгел, ә обсерваториялыр&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://hi-tech.mail.ru/news/ancient-observatory/ |title=Комета, изменившая историю: расшифрованы древние записи о глобальной катастрофе |access-date=2017-04-25 |archive-date=2017-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170426061752/https://hi-tech.mail.ru/news/ancient-observatory/ |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

== Хронологик контекст ==
Гөбәклетәпә ғибәҙәтхана комплексына ҡарата бөтә һығымталар әлегә яҡынса яһала, сөнки ҡаҙыныу эштәре уның биләмәһенең 5%-ында ғына алып барыла. Археологтар иҫәпләүенсә, тикшеренеүҙәр 50 йылға яҡын дауам итәсәк. Ҡаҙыныу эштәре етәксеһе Клаус Шмидт, археологик ысулдар камиллашырға тейешлеген күҙаллап, комплекстың күпселек өлөшөн, киләсәк быуын ғалимдарын һаҡлап ҡалып, тейелмәй ҡалдырыуҙы күҙ уңында тотҡан&lt;ref name=&quot;Smithsonian&quot;/&gt;.

Тикшерелгән III ҡатламдың тамамланыу датаһы б. э. т. IX мең йыллыҡ, ә уның башы б. э. т. X мең йыллыҡ йәки элегерәккә ҡарай. II ҡатлам б. э. т. VIII—IX
мең йыллыҡтарға ҡарай.

Комплекс неолит революцияһына тиклем үк барлыҡҡа килгәнгә күрә, ошо төбәктә игенселек һәм малсылыҡтың килеп сығышын б. э. т. IX мең йыллыҡтан һуңғыраҡ заманға индерергә кәрәктер, күрәһең. Шул уҡ ваҡытта бындай ҙур ҡоролманы төҙөү байтаҡ кешеләрҙең һәм билдәле бер социаль ойошмаларҙың тырышлығын талап иткән бит инде. Мезолитҡа был хас түгел.
 
Яҡынса баһалауҙар буйынса, 10-20 т ауырлыҡтағы колонналарҙы егеп эшләгән хайуандар булмаған оорҙа 500 м алыҫлыҡағы таш эшкәртеү урынынан һөйрәп килтерер өсөн яҡынса 500 кешенең көсәнеүе талап ителгән. Ысынында ҡайһы бер колонналарҙың ауырлығы 50 тоннаға яҡын, шуға күрә тағы ла күберәк кешеләр кәрәк булған&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |title=The World’s First Temple&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt; |access-date=2009-04-11 |archive-date=2012-03-13 |archive-url=https://www.webcitation.org/667nxOxZ2?url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;. Хатта бындай эштәрҙә ҡол хеҙмәтен ҡулланғандар, тип тә фаразлайҙар&lt;ref&gt;Which came first, monumental building projects or farming? Archaeo News 14 December 2008&lt;/ref&gt;, әммә ундай ысул һунарсылар һәм йыйыусылар берләшмәһенә хас булмаған. Бындай эштәр планға ярашлы тырышлыҡ һәм күп кешеләр бер дини йә хәрби лидерға буйһонған социаль иерархия булыуын талап итә ине, һәм дин әһеле артабан йолалар үткәреүҙе контролдә тоторға тейеш ине. Был осраҡта, боронғо тарихи дәүерҙә ғибәҙәтхана комплексын булдырыу неолит мәҙәниәте үҫешенең бик иртә этабында социаль ҡатламдарға тарҡалыу күренеше мөмкинлеге хаҡында һөйләй.

Б. э. т. VIII мең йыллыҡ башында Гөбәклетәпә ҡорам комплексы элекке әһәмиәтен юғалта. Ләкин, тәбиғи ашалыу һөҙөмтәһендә аҡрынлап емерелһен өсөн, унан киткәндәр һәм онотҡандар тип тә әйтерлек түгел. Ул яуыз ниәт менән 300—500 м³ күләмендә ер менән күмелгән. Кем һәм ни өсөн быны эшләгәне билдәһеҙ.

Гамкрелидзе һәм Иванов күҙлегенән ҡарағанда, урын бөтә һинд-европа халыҡтарының тыуған төйәге булған, әммә бының менән күп кенә ғалимдар, атап әйткәндә, Джеймс Патрик Мэллори, килешмәгән, ҡаршы төшкән&lt;ref&gt;''Mallory J. P.'' In search of the Indo-Europeans: language, archaeology, and myth — Thames and Hudson. — London, 1989. — С. 7. — 288 с. — ISBN 0-500-27616-1.&lt;/ref&gt;. Был ҡарашҡа Анатолий гипотезаһы яҡын — ул һинд-европа телдәре иррадиацияһы үҙәген Анатолияның көнбайышына күсерә.

== Ҡыҙыҡлы факттар ==
* 2010 йылда ҡаҙыу эштәре урынынан өҫкө өлөшөндә кеше башы һәм аҫҡы өлөшөндә хайуан рельефы төшөрөлгән стела урланған. Ошо ваҡиғанан һуң ҡаҙыу эштәре урынына сит кешенең инеүе сикләйҙәр. Әлеге ваҡытта туристар килеп ҡарарлыҡ һәйкәл асыу күҙаллана&lt;ref&gt;{{cite web
 |url          = http://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |title        = Professor Klaus Schmidt's views on Gobekli Tepe
 |date         = 2011-01-31
 |work         = Archaeo News
 |publisher    = Stone Pages
 |accessdate   = 2016-02-10
 |lang         = en
 |archive-date = 2018-07-03
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20180703051731/https://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |deadlink     = no
}} &lt;blockquote&gt;Göbekli Tepe hit the news late last year because a 40-centimeter-high, T-shaped stela with a human head above and animal figure below was stolen from the site. The site was briefly closed to the public but security has been improved: there’s now a gate to the site and also a camera system in place. As a result of increasing interest in Göbekli Tepe, there are plans for a visitor’s center and a presentation of the site for the general public.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;.

* Комплекс төҙөлөшө уның нигеҙендә тәбиғи цемент һәм бетон асылыуға бәйле булыуы ихтимал, тигән фараз бар&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.bbc.com/news/business-38317186 |title=«The hidden strengths of unloved concrete» |access-date=2017-01-16 |archive-date=2017-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116081058/http://www.bbc.com/news/business-38317186 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

* 2017 йылда Эдинбург университеты тикшеренеүселәре Гөбәклетәпә ҡорам комплексы колонналарындағы символдарға анализ яһауҙары хаҡында хәбәр итте. Һүрәттәр күк есемдәренең урынын аңлата, тип уйлап, уларҙы шул осор йондоҙлоҡтары картаһы менән сағыштырып, беҙҙең эраға тиклем 10950 йыл тирәһендә Ергә комета ҡолауы ихтимал, тигән һығымтаға килгән. Уларҙың фекеренсә, башһыҙ кешенең һүрәте күп һанлы ошо һәләкәт ҡорбандарын күрһәтеүе мөмкин. Б. э. т. XI мең йыллыҡ аҙағынан X мең йыллыҡ аҙағына тиклем дауам иткән һуңғы дриас тип йөрөтөлгән осор климаттың ҡапыл һалҡынайыуы менән билдәләнгән&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://ria.ru/science/20170422/1492876945.html |title=Ученые узнали из древних рисунков об изменившей ход истории комете |access-date=2017-06-09 |archive-date=2017-05-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170519021901/https://ria.ru/science/20170422/1492876945.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Һуңғы дриас]]
* [[Натуфий мәҙәниәте]]
* [[Невалы-Чори]]
* [[Чаталһөйүк]]
* [[Хаджилар]]
* [[Чайоню]]
* [[Меле-Хейран]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|refs=
&lt;ref name=&quot;британника&quot;&gt;{{Британника онлайн|http://www.britannica.com/EBchecked/topic/35301/Armenian-Highland|Armenian Highland|2019-02-13}}&lt;/ref&gt;
}}

== Әҙәбиәт ==
* Badisches Landesmuseum Karlsruhe (ed.): ''Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit.'' Begleitbuch zur Ausstellung im Badischen Landesmuseum vom 20. Januar bis zum 17. Juni 2007. Theiss, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-8062-2072-8
** DVD-ROM: MediaCultura (Hrsg.): ''Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit.'' Theiss, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-8062-2090-2
* David Lewis-Williams and David Pearce, «An Accidental revolution? Early Neolithic religion and economic change», ''Minerva'', 17 #4 (July/August, 2006), pp. 29-31.
* Klaus-Dieter Linsmeier and Klaus Schmidt: ''Ein anatolisches Stonehenge.'' In: ''Moderne Archäologie.'' Spektrum-der-Wissenschaft-Verlag, Heidelberg 2003, S. 10-15, ISBN 3-936278-35-0
* K. Schmidt, Göbekli Tepe and the rock art of the Near East, ''TÜBA-AR'' 3 (2000) 1-14.
* {{книга
 | автор         = Klaus Schmidt
 | заглавие      = Sie bauten die ersten Tempel. Das rätselhafte Heiligtum der Steinzeitjäger
 | ссылка       = https://archive.org/details/siebautendieerst0000schm
 | место         = München
 | год           = 2006
 | isbn          = 3-406-53500-3
 | ref           = Schmidt
}}
* Klaus Schmidt: ''Göbekli Tepe, Southeastern Turkey. A preliminary Report on the 1995—1999 Excavations.'' In: ''Palèorient'' CNRS Ed., Paris 26.2001,1, 45-54, {{ISSN|0513-9345}}
* Klaus Schmidt: ''Frühneolithische Tempel. Ein Forschungsbericht zum präkeramischen Neolithikum Obermesopotamiens.'' In: [[Mitteilungen der deutschen Orient-Gesellschaft]] 130, Berlin 1998, 17-49, {{ISSN|0342-118X}}
* K. Pustovoytov: ''Weathering rinds at exposed surfaces of limestone at Göbekli Tepe''. In: ''Neo-lithics.'' Ex Oriente, Berlin 2000, 24-26 (14C-Dates)
* J. E. Walkowitz: ''Quantensprünge der Archäologie''. In: ''Varia neolithica IV.'' Beier und Beran, Langenweissbach 2006, ISBN 3-937517-43-X
* {{книга
 | автор         = Шмидт К.
 | заглавие      = Они строили первые храмы: Таинственное святилище охотников каменного века: Археологические открытия в Гёбекли Тепе
 | оригинал      = Sie bauten die ersten Tempel: Das ratselhafte Heiligtum der Steinzeitjager: Die archaologische Entdeckung am Göbekli Tepe
 | ответственный = Клаус Шмидт; пер. с нем. А. С. Пащенко; отв. ред., прим. и послесл. Т. В. Корниенко
 |издание=| место         = СПб.
 | издательство  = Алетейя
 | год           = 2011
 |страницы=| страниц       = 320
 | серия         = Историческая книга
 | isbn          = 978-5-91419-422-9
 | тираж         = 1000
 | ref           = 
}}
* &lt;nowiki&gt; Эндрю Коллинз. Гёбекли-Тепе: Происхождение богов. Rochester, Vermont, USA - Toronto, Canada: Bear &amp; Company, 2014 г. 432 с. ISBN 978-159143142-8.&lt;/nowiki&gt;
* {{книга
 | автор         =  Колин Эллард
 | заглавие      =  Среда обитания: Как архитектура влияет на наше поведение и самочувствие  
|оригинал =   Colin Ellard “Places of the Heart: The Psychogeography of Everyday Life”
 | место         = М.
 | издательство  =   Альпина Паблишер
 | год           = 2016
 | allpages      = 282
 | isbn          =  978-5-9614-5390-4
 | тираж         =  2000
 | ref           =  Эллард
}}

== Һылтанмалар ==
* [https://mk-turkey.ru/tourism/2019/01/09/moaa-drevnee-piramid.html Гёбекли-Тепе — древнее пирамид и Стоунхенджа] {{Wayback|url=https://mk-turkey.ru/tourism/2019/01/09/moaa-drevnee-piramid.html |date=20200721173304 }}
* [https://planeta.by/article/2079 гёбекли-тепе. затерянные храмы пузатого холма] {{Wayback|url=https://planeta.by/article/2079 |date=20200722005610 }}
* [https://cyberleninka.ru/article/n/v-turtsii-nayden-samyy-drevniy-v-mire-hram В ТУРЦИИ НАЙДЕН САМЫЙ ДРЕВНИЙ В МИРЕ ХРАМ] {{Wayback|url=https://cyberleninka.ru/article/n/v-turtsii-nayden-samyy-drevniy-v-mire-hram |date=20200721175629 }} // Вестник культурологии. 2013

{{start box}}
{{succession box|title=Самое высокое сооружение в мире&lt;br&gt;&lt;small&gt;6 м&lt;/small&gt;|before=—|after=[[Иерихонская башня]]|years=10000—8000 до н.э}}
{{end box}}
{{Всемирное наследие в Турции}}

[[Категория:Азия мегалиттары]]
[[Категория:Европа мезолиттары]]
[[Категория:Азия мезолиты]]
[[Категория:Төркиәлә археологик объекттар]]
[[Категория:Анатолий неолиты]]
[[Категория:Неолитик торамалар]]
[[Категория:Телли]]
[[Категория:Шанлыурфа (ил)]]</text>
      <sha1>prfoscx5s6zyhp1jwiow3j99a8diiih</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146930</id>
      <parentid>1146929</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T17:33:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Һылтанмалар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33323" xml:space="preserve">{{Объект Всемирного наследия
 |RusName      = Гёбекли-Тепе
 |Name         = Göbekli Tepe
 |Image        = Göbekli Tepe, Urfa.jpg
 |imagecaption = Гөбәклетәпә харабалары
 |State Party  = {{TUR}}
 |Type         = Мәҙәни
 |Criteria     = i, ii, iv
 |ID           = 1572
 |Region       = Европа һәм Көнбайыш Азия
 |Coordinates  = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 37 |lat_min = 13 |lat_sec = 24
  |lon_dir = E |lon_deg = 38 |lon_min = 55 |lon_sec = 21
  |region     = 
  |CoordScale = 
 |Year         = 2018
 |регион ПозКарты = Төркиә
  |ширина ПозКарты = 250
  |надпись на ПозКарте = Гөбәклетәпә
  |позиция надписи на ПозКарте = &lt;!-- необязательный, например, &quot;top&quot; --&gt;
}}
'''Гөбәклетәпә''' ('''Гёбекли́-Тепе́''' {{lang-tr|Göbekli Tepe}}) — ''«Ҡорһаҡлы уба»'', шулай уҡ ''«Кендекле уба»'' тигән аңлатма менән дә билдәле&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://blik.net.ua/content/view/6350/82/
 |title       = Төркиәләге ысын Ер Кендеге
 |author      = 
 |date        = 12.03.2007
 |work        = 
 |publisher   = Блик Online
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = ru
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nuqzoo?url=http://blik.net.ua/content/view/6350/82/
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Археологтар Ер кендеген тапҡан. Кендек тауындағы ҡорам комплексы 12 мең йыл элек төҙөлгән. Был «изге урын» Стоунхэдждан да, тәүге Мысыр пирамидаларынан да боронғораҡ.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://www.ancient.eu.com/article/234/
 |title       = Göbekli Tepe - the World's First Temple?
 |author      = Brian Haughton
 |date        = 04 May 2011
 |work        = 
 |publisher   = Ancient History Encyclopedia
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nwaGpn?url=http://www.ancient.eu.com/article/234/
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Göbekli Tepe (Turkish for the ‘hill of the navel’) is a 1000 foot diameter mound located at the highest point of a mountain ridge, around 9 miles northeast of the town of Şanlıurfa (Urfa) in southeastern Turkey.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web
 |url         = http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html
 |title       = The World's First Temple
 |author      = Sandra Scham
 |date        = 2008
 |work        = Volume 61 Number 6
 |publisher   = ARCHAEOLOGY
 |accessdate  = 2012-01-03
 |lang        = en
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/667nxOxZ2?url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html
 |archivedate = 2012-03-13
}}&lt;blockquote&gt;Schmidt has another theory about how Göbekli Tepe became a sacred place. Though he has yet to find them, he believes that the first stone circles on the hill of the navel marked graves of important people.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;, {{lang-ku|Xirabreşk}}) — Көньяҡ-Көнсығыш Анатолия төбәгендә [[Шанлыурфа]] ҡалаһынан төньяҡ-көнсығышҡа табан 8 км алыҫлыҡта, Оренджик (Örencik, Haliliye) ауылынан 2,5 километрҙа урынлашҡан ҡорам комплексы&lt;ref name=&quot;британника&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;БСЭармнагорье&quot;&gt;Большая советская энциклопедия. Статья: {{oq|ru|Расположено главным образом в Турции, частично в СССР и в Иране. Часть А. н., находящаяся в СССР (т. н. Закавказское нагорье), занимает всю территорию Армянской ССР, южную часть Грузинской ССР и '''западную часть Азербайджанской ССР'''. &lt;br&gt;…&lt;br&gt;Крупнейшие невулканические хребты А. н.: в советской части Зангезурский, в зарубежной части — Паландёкен, Бингёль, Аладаг, Котур, Карадаг, Машудаг, Карабахский, Гегамский, Бозкуш.}}&lt;/ref&gt; ([[Турция]])&lt;ref&gt;{{книга
 | автор         = Sharon R. Steadman, Gregory McMahon
 | заглавие      = The Oxford handbook of ancient Anatolia (10,000-323 BCE)
 | ссылка        = https://books.google.ru/books?id=TY3t4y_L5SQC&amp;dq=G%C3%B6bekli+Tepe&amp;source=gbs_navlinks_s
 | издательство  = [[Издательство Оксфордского университета|Oxford University Press]]
 | год           = 2011
 | pages         = 917
 | isbn          = 9780195376142
 | doi           = 10.1093/oxfordhb/9780195376142.001.0001
}}&lt;/ref&gt;.

Донъялағы эре [[мегалит]]ик ҡоролмалар араһында иң боронғоһо булып тора. Йәше — 12 000 йыл, яҡынса б. э. т. IX мең йыллыҡ&lt;ref&gt;{{cite web
 |url          = http://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |title        = Professor Klaus Schmidt's views on Gobekli Tepe
 |date         = 2011-01-31
 |work         = Archaeo News
 |publisher    = Stone Pages
 |accessdate   = 2016-02-10
 |lang         = en
 |archive-date = 2018-07-03
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20180703051731/https://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |deadlink     = no
}} &lt;blockquote&gt;«Finds at Göbekli Tepe and natural scientific age determination place the site in the 10th millennium BCE» he says, highlighting, «It appears that building activity at Göbekli Tepe ended at the end of the 9th millennium BCE.»&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;, согласно геомагнитным исследованиям, проведённым в 2003 году&lt;ref name=&quot;Mann&quot;&gt;{{статья
 |автор    = Charles C. Mann
 |заглавие = Göbekli Tepe
 |ссылка   = http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text
 |язык     = en
 |издание  = [[National Geographic (журнал)|National Geographic]]
 |год      = 2011
 |месяц    = 06
 |volume   = 219
 |номер    = 6
 |страницы = 39
}}&lt;/ref&gt;.

'''Гөбәклетәпә''' — донъялағы иң боронғо эре мегалитик ҡоролмаларҙың береһе. 2003 йылда үткәрелгән геомагнит тикшеренеүҙәренә ярашлы, уның йәше 12 000 йыл, кәмендә яҡынса б. э. т. IX&lt;ref&gt;{{Cite web|subtitle=2011-01-31|work=Archaeo News|accessdate=2018-07-03|archiveurl=no}} &lt;/ref&gt; быуат менән баһалана&lt;ref name=&quot;Mann&quot;&gt;{{Мәҡәлә|автор=Charles C. Mann|заглавие=Göbekli Tepe|ссылка=http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text|язык=en|издание=[[National Geographic (журнал)|National Geographic]]|год=2011|volume=219|номер=6|страницы=39}}&lt;/ref&gt;. Түңәрәк формаһындағы (концентрик әйләнмә) 20-ләп ҡоролманан ғибәрәт. Ҡайһы бер колонналарҙың өҫкө йөҙө рельеф менән ҡапланған. Оҙаҡ ваҡыт (9,5 мең йыл) бейеклеге 15 метр һәм диаметры яҡынса 300 метрға яҡын булған Гөбәклетәпә убаһы аҫтында йәшеренеп ятҡан. Гөбәклетәпә һәм Невалы-Чори археологик табылдыҡтары [[Яҡын Көнсығыш]] һәм дөйөм алғанда [[Евразия|Евразияның]] иртә [[неолит]]ы тураһында ҡараштарҙы революцион рәүештә үҙгәртте&lt;ref name=&quot;Mann&quot; /&gt;.

== Асыу ==
Гөбәклетәпә археологтарға 1960-сы йылдар башында уҡ билдәле булған, ләкин уның ысын әһәмиәте оҙаҡ ваҡыт аныҡ ҡына аңлайышлы булмаған. Америка археологы Петер Бенедикт (Peter Benedict) уның аҫтында Византия дәүерендәге зыярат урынлашҡан тип уйлаған. 1994 йылдан алып ҡаҙыныу эштәрен һәм тикшеренеүҙәрҙе Шанлыурфа (Şanlıurfa) музейы менән берлектә Клаус Шмидт Klaus Schmidt (archaeologist) етәкселегендә Германия археология институтының Истанбул бүлексәһе алып бара. Табылған таштарҙың күренеше буйынса Шмидт бының таш быуат торлағы икәнлеген билдәләгән. Ер ҡаҙыу эштәре башланғанға тиклем үк ҡалҡыулыҡты урындағы игенселәр файҙаланған, улар ҡамасаулап ятҡан таш блоктарҙы тартып сығарған һәм уларҙы өйөп ҡуя йәки ер ҡатламы менән күмә торған булған. Археологтар билдәле ҡалҡыулыҡтың тәбиғи юл менән барлыҡҡа килә алмауын асыҡлай һәм тиҙҙән таштар араһында семәрле һүрәттәр эҙҙәре менән Т рәүешендәге колонналарҙы таба&lt;ref name=&quot;Smithsonian&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/30706129.html |title=Gobekli Tepe: The World’s First Temple? |last=Curry |first=Andrew |date=November 2008 |work=Smithsonian.com |publisher=Smithsonian Institution |accessdate=2011-10-09 |archiveurl=https://www.webcitation.org/667ny9eX3?url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/gobekli-tepe.html |archivedate=2012-03-13 }}&lt;/ref&gt;.

== Ҡорам комплексы ==
{{Кратное изображение
 |зона = left |направление = vertical |ширина = 200
 |заголовок    = Т-рәүешле колонналарҙың береһендә януар һыны.
 |зона_подписи = center
 |изобр1   = GobeklitepeHeykel.jpg
 |подпись1 = Дөйөм күренеше
 |изобр2   = Gobeklitepe_animal_sculpture,_circa_9000_BCE.jpg
 |подпись2 = Ҙурайтылғанда
}}
[[Файл:Göbekli2012-27.jpg|thumb|right|upright=1.0|Ҡабан статуяһы]]
[[Файл:Vulture Stone, Gobekli Tepe, Sanliurfa, South-east Anatolia, Turkey.jpg|thumb|right|upright=1.0|«Ҡоҙғон ташы» атамаһы менән билдәле пиктограмма]]
Бөгөнгө көндә Гөбәклетәпә ғибәҙәтханалары — боронғо ғибәҙәтханалар тип танылған. Уларҙы төҙөү мезолитта уҡ башланған һәм бер нисә мең йыл дауам иткән.

Археологик комплекс неолит дәүеренә ҡараған өс төп ҡатламдан тора. Керамикаға тиклемге А неолиты мәҙәниәтенә ҡараған III ҡатлам (PPNA) иң боронғоларҙан һанала&lt;ref&gt;{{статья
 |автор    = E. B. Banning
 |заглавие = So Fair a House: Göbekli Tepe and the Identification of Temples in the Pre-Pottery Neolithic of the Near East
 |ссылка   = https://www.jstor.org/pss/10.1086/661207
 |язык     = en
 |издание  = Current Anthropology
 |год      = 2011
 |volume   = 52
 |номер    = 5
 |страницы = 619—660
 |doi      = 10.1086/661207
}}&lt;blockquote&gt;The site has three main stratigraphic levels that belong to the Neolithic. Level III, the oldest, apparently dates to the Pre-Pottery Neolithic A (PPNA) or Early PPNB (Pustovoytov 2002) and exhibits buildings that are usually oval and about 15 m −10 m in size with at least two concentric walls built around and often incorporating a bilaterally symmetrical arrangement of T-shaped monoliths in the perimeter and two larger ones near the center (ﬁg. 2)&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;. Иң боронғо ҡатламда (III ҡатлам) эшкәртелмәгән таштан түңәрәк йәки оҙонса түңәрәк формала стеналар менән тоташтырылған бейеклеге 3 м тиклем монолит колонналар табылған. Ошондай колонналарҙы ҡоролманың уртаһына ҡуйғандар. Иҙәне яндырылған эзбизташтан, стена буйлап тәпәш таш эскәмйәләр теҙелгән. Бынан тыш, ғибәҙәтханала ҡабан һәм төлкө скульптуралары ҡуйылған. Диаметры 10 метрҙан 30 метрға тиклемге шундай дүрт ҡоролма асылған. Геофизик тикшеренеүҙәр мәғлүмәттәре буйынса, ҡалҡыулыҡтың аҫтында тағы шундай 16 ҡоролма йәшеренгән. Ташты яҡындан, таш шыналар ярҙамында ватып, сығарғандар. Та эшкәрте урындарында (каменоломня) оҙонлоғо 9 метрға еткән тамамланмаған бер нисә колонна табылған.

II ҡатлам б. э. т. 7500 — 6000 йылдарға, керамикаға тиклемге В неолитына (PPNB) тура килә. Был дәүерҙә тупраҡ ҡатламы менән ҡапланған боронғо ҡоролмалар өҫтөндә шымартылған эзбиз иҙәнле дүрт мөйөшлө залдар һалынған. Өҫкө ҡатлауҙар тәбиғәт кренештәре тарафынан ашалыу һәм һуң игенселек тәьҫиренән зыян күргән.

Ғибәҙәтхана колонналары йәнлектәр һәм абстракт пиктограммалар рәүешендә ташҡа һырланған рельефтар менән биҙәлгән. Улар яҙыу системаһы була алмай, әммә башҡа неолитик мәҙәниәттәргә билдәле булған үҙ мәҙәниәтенең дөйөм ҡулланылыштағы сакраль символдарын сағылдыра.

Танылған һүрәттәр араһында — үгеҙҙәр, ҡабандар&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.infox.ru/news/10/4613-ludi-vyrastili-psenicu-dla-stroitelej-svatilisa |title=Люди вырастили пшеницу для строителей святилища |access-date=2020-07-21 |archive-date=2020-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200722045806/https://www.infox.ru/news/10/4613-ludi-vyrastili-psenicu-dla-stroitelej-svatilisa |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;, төлкөләр, арыҫландар, ғәзәлдәр, йыландар һәм крокодил, ҡырмыҫҡалар, саяндар, үрмәкселәр, ҡоштар, йышыраҡ грифтар һәм өйрәктәр бар.

Грифтарҙың һүрәттәре урындағы культтың үҙенсәлеге менән бәйле; мәйеттәрҙе ерләмәгәндәр, ашарға ҡалдырғандар (һуңыраҡ был утҡа табыныусыларҙа ҡабул ителгән), ә уларҙың баштарын кәүҙәнән айырғандар һәм ата-баба культы предметы (элекке натуфий мәҙәниәтендәге кеүек) итеп һаҡлағандар. Кеше һүрәттәре күп түгел, улар араһында — грифтар менән уратып алынған, башһыҙ кәүҙә һүрәте. Т рәүешендәге колонналарҙа, моғайын, кешене аңлатҡан ҡул һүрәттәре бар{{sfn|Schmidt|2006|pp=232—8, 261-4}}.

Ғибәҙәтханаларҙа бик күп саҡматаш артефакттар (күбеһенсә уҡ башаҡтары һәм ҡырғыстар), шулай уҡ хайуан һөйәктәре табылған. Ғибәҙәтхана комплексы унан йөҙәрләгән саҡрым алыҫлыҡта йәшәгән кешеләр өсөн изге урындарға ғибәҙәт ҡылыу объекты булған, тип күҙаллана. Бында йола ғәмәлдәре һәм, бәлки, ҡорбан килтергәндәрҙер. Шуға ҡарамаҫтан, ғибәҙәтхана эргәһендә дин әһелдәренең күбеһе даими йәшәгән&lt;ref&gt;The Guardian report 23 April 2008&lt;/ref&gt;.

Комплекс формаль рәүештә керамикаға тиклемге неолит мәҙәниәтенә ҡараһа ла, төҙөлөштөң башланғыс этабында унда ҡулға эйәләштерелгән хайуандарҙың йәки үҫемлектәрҙең эҙҙәре табылмаған. Ҡорамды һунарсы-йыйыусылар төҙөй башлаған. Шул уҡ ваҡытта, игенселәр төҙөлөштө тамамлаған. Генетик тикшеренеүҙәр мәғлүмәттәре буйынса, культуралаштырылған бойҙай Гөбәклетәпәнән 30 саҡрым алыҫлыҡта урынлашҡан Карачадаг тауында (Karacadağ) үҫкән ҡырағай төрсәнән сығарылған&lt;ref&gt;Heun et al., ''Site of Einkorn Wheat Domestication Identified by DNA Fingerprinting'', Science, 278 (1997) 1312—1314.&lt;/ref&gt;. Гөбәклетәпә культы игенселек барлыҡҡа килеүҙә төп роль уйнаған, тип күҙаллана.

Архитектура психологы Коллин Эллард фекеренсә, комплекс төҙөлөшө утилитар түгел, ә тылсымлы (магические) маҡсаттарҙы күҙ уңында тотҡан булырға тейеш. Колонналарҙа үлем ҡурҡыуын еңеп сығыу өсөн тотем һүрәттәре уйып яҙылған, тип иҫәпләй Эллард. Икенсе фараз буйынса, Гөбәклетәпә сирҙәрҙән һауыҡтырыу урыны булараҡ уйланылғандыр{{sfn|Эллард|2016|с=14|name=}}.

Моғайын, ҡоролмалар ғибәҙәтхана комплексы түгел, ә обсерваториялыр&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://hi-tech.mail.ru/news/ancient-observatory/ |title=Комета, изменившая историю: расшифрованы древние записи о глобальной катастрофе |access-date=2017-04-25 |archive-date=2017-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170426061752/https://hi-tech.mail.ru/news/ancient-observatory/ |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

== Хронологик контекст ==
Гөбәклетәпә ғибәҙәтхана комплексына ҡарата бөтә һығымталар әлегә яҡынса яһала, сөнки ҡаҙыныу эштәре уның биләмәһенең 5%-ында ғына алып барыла. Археологтар иҫәпләүенсә, тикшеренеүҙәр 50 йылға яҡын дауам итәсәк. Ҡаҙыныу эштәре етәксеһе Клаус Шмидт, археологик ысулдар камиллашырға тейешлеген күҙаллап, комплекстың күпселек өлөшөн, киләсәк быуын ғалимдарын һаҡлап ҡалып, тейелмәй ҡалдырыуҙы күҙ уңында тотҡан&lt;ref name=&quot;Smithsonian&quot;/&gt;.

Тикшерелгән III ҡатламдың тамамланыу датаһы б. э. т. IX мең йыллыҡ, ә уның башы б. э. т. X мең йыллыҡ йәки элегерәккә ҡарай. II ҡатлам б. э. т. VIII—IX
мең йыллыҡтарға ҡарай.

Комплекс неолит революцияһына тиклем үк барлыҡҡа килгәнгә күрә, ошо төбәктә игенселек һәм малсылыҡтың килеп сығышын б. э. т. IX мең йыллыҡтан һуңғыраҡ заманға индерергә кәрәктер, күрәһең. Шул уҡ ваҡытта бындай ҙур ҡоролманы төҙөү байтаҡ кешеләрҙең һәм билдәле бер социаль ойошмаларҙың тырышлығын талап иткән бит инде. Мезолитҡа был хас түгел.
 
Яҡынса баһалауҙар буйынса, 10-20 т ауырлыҡтағы колонналарҙы егеп эшләгән хайуандар булмаған оорҙа 500 м алыҫлыҡағы таш эшкәртеү урынынан һөйрәп килтерер өсөн яҡынса 500 кешенең көсәнеүе талап ителгән. Ысынында ҡайһы бер колонналарҙың ауырлығы 50 тоннаға яҡын, шуға күрә тағы ла күберәк кешеләр кәрәк булған&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |title=The World’s First Temple&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt; |access-date=2009-04-11 |archive-date=2012-03-13 |archive-url=https://www.webcitation.org/667nxOxZ2?url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;. Хатта бындай эштәрҙә ҡол хеҙмәтен ҡулланғандар, тип тә фаразлайҙар&lt;ref&gt;Which came first, monumental building projects or farming? Archaeo News 14 December 2008&lt;/ref&gt;, әммә ундай ысул һунарсылар һәм йыйыусылар берләшмәһенә хас булмаған. Бындай эштәр планға ярашлы тырышлыҡ һәм күп кешеләр бер дини йә хәрби лидерға буйһонған социаль иерархия булыуын талап итә ине, һәм дин әһеле артабан йолалар үткәреүҙе контролдә тоторға тейеш ине. Был осраҡта, боронғо тарихи дәүерҙә ғибәҙәтхана комплексын булдырыу неолит мәҙәниәте үҫешенең бик иртә этабында социаль ҡатламдарға тарҡалыу күренеше мөмкинлеге хаҡында һөйләй.

Б. э. т. VIII мең йыллыҡ башында Гөбәклетәпә ҡорам комплексы элекке әһәмиәтен юғалта. Ләкин, тәбиғи ашалыу һөҙөмтәһендә аҡрынлап емерелһен өсөн, унан киткәндәр һәм онотҡандар тип тә әйтерлек түгел. Ул яуыз ниәт менән 300—500 м³ күләмендә ер менән күмелгән. Кем һәм ни өсөн быны эшләгәне билдәһеҙ.

Гамкрелидзе һәм Иванов күҙлегенән ҡарағанда, урын бөтә һинд-европа халыҡтарының тыуған төйәге булған, әммә бының менән күп кенә ғалимдар, атап әйткәндә, Джеймс Патрик Мэллори, килешмәгән, ҡаршы төшкән&lt;ref&gt;''Mallory J. P.'' In search of the Indo-Europeans: language, archaeology, and myth — Thames and Hudson. — London, 1989. — С. 7. — 288 с. — ISBN 0-500-27616-1.&lt;/ref&gt;. Был ҡарашҡа Анатолий гипотезаһы яҡын — ул һинд-европа телдәре иррадиацияһы үҙәген Анатолияның көнбайышына күсерә.

== Ҡыҙыҡлы факттар ==
* 2010 йылда ҡаҙыу эштәре урынынан өҫкө өлөшөндә кеше башы һәм аҫҡы өлөшөндә хайуан рельефы төшөрөлгән стела урланған. Ошо ваҡиғанан һуң ҡаҙыу эштәре урынына сит кешенең инеүе сикләйҙәр. Әлеге ваҡытта туристар килеп ҡарарлыҡ һәйкәл асыу күҙаллана&lt;ref&gt;{{cite web
 |url          = http://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |title        = Professor Klaus Schmidt's views on Gobekli Tepe
 |date         = 2011-01-31
 |work         = Archaeo News
 |publisher    = Stone Pages
 |accessdate   = 2016-02-10
 |lang         = en
 |archive-date = 2018-07-03
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20180703051731/https://www.stonepages.com/news/archives/004220.html
 |deadlink     = no
}} &lt;blockquote&gt;Göbekli Tepe hit the news late last year because a 40-centimeter-high, T-shaped stela with a human head above and animal figure below was stolen from the site. The site was briefly closed to the public but security has been improved: there’s now a gate to the site and also a camera system in place. As a result of increasing interest in Göbekli Tepe, there are plans for a visitor’s center and a presentation of the site for the general public.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;.

* Комплекс төҙөлөшө уның нигеҙендә тәбиғи цемент һәм бетон асылыуға бәйле булыуы ихтимал, тигән фараз бар&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.bbc.com/news/business-38317186 |title=«The hidden strengths of unloved concrete» |access-date=2017-01-16 |archive-date=2017-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116081058/http://www.bbc.com/news/business-38317186 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

* 2017 йылда Эдинбург университеты тикшеренеүселәре Гөбәклетәпә ҡорам комплексы колонналарындағы символдарға анализ яһауҙары хаҡында хәбәр итте. Һүрәттәр күк есемдәренең урынын аңлата, тип уйлап, уларҙы шул осор йондоҙлоҡтары картаһы менән сағыштырып, беҙҙең эраға тиклем 10950 йыл тирәһендә Ергә комета ҡолауы ихтимал, тигән һығымтаға килгән. Уларҙың фекеренсә, башһыҙ кешенең һүрәте күп һанлы ошо һәләкәт ҡорбандарын күрһәтеүе мөмкин. Б. э. т. XI мең йыллыҡ аҙағынан X мең йыллыҡ аҙағына тиклем дауам иткән һуңғы дриас тип йөрөтөлгән осор климаттың ҡапыл һалҡынайыуы менән билдәләнгән&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://ria.ru/science/20170422/1492876945.html |title=Ученые узнали из древних рисунков об изменившей ход истории комете |access-date=2017-06-09 |archive-date=2017-05-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170519021901/https://ria.ru/science/20170422/1492876945.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Һуңғы дриас]]
* [[Натуфий мәҙәниәте]]
* [[Невалы-Чори]]
* [[Чаталһөйүк]]
* [[Хаджилар]]
* [[Чайоню]]
* [[Меле-Хейран]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|refs=
&lt;ref name=&quot;британника&quot;&gt;{{Британника онлайн|http://www.britannica.com/EBchecked/topic/35301/Armenian-Highland|Armenian Highland|2019-02-13}}&lt;/ref&gt;
}}

== Әҙәбиәт ==
* Badisches Landesmuseum Karlsruhe (ed.): ''Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit.'' Begleitbuch zur Ausstellung im Badischen Landesmuseum vom 20. Januar bis zum 17. Juni 2007. Theiss, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-8062-2072-8
** DVD-ROM: MediaCultura (Hrsg.): ''Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit.'' Theiss, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-8062-2090-2
* David Lewis-Williams and David Pearce, «An Accidental revolution? Early Neolithic religion and economic change», ''Minerva'', 17 #4 (July/August, 2006), pp. 29-31.
* Klaus-Dieter Linsmeier and Klaus Schmidt: ''Ein anatolisches Stonehenge.'' In: ''Moderne Archäologie.'' Spektrum-der-Wissenschaft-Verlag, Heidelberg 2003, S. 10-15, ISBN 3-936278-35-0
* K. Schmidt, Göbekli Tepe and the rock art of the Near East, ''TÜBA-AR'' 3 (2000) 1-14.
* {{книга
 | автор         = Klaus Schmidt
 | заглавие      = Sie bauten die ersten Tempel. Das rätselhafte Heiligtum der Steinzeitjäger
 | ссылка       = https://archive.org/details/siebautendieerst0000schm
 | место         = München
 | год           = 2006
 | isbn          = 3-406-53500-3
 | ref           = Schmidt
}}
* Klaus Schmidt: ''Göbekli Tepe, Southeastern Turkey. A preliminary Report on the 1995—1999 Excavations.'' In: ''Palèorient'' CNRS Ed., Paris 26.2001,1, 45-54, {{ISSN|0513-9345}}
* Klaus Schmidt: ''Frühneolithische Tempel. Ein Forschungsbericht zum präkeramischen Neolithikum Obermesopotamiens.'' In: [[Mitteilungen der deutschen Orient-Gesellschaft]] 130, Berlin 1998, 17-49, {{ISSN|0342-118X}}
* K. Pustovoytov: ''Weathering rinds at exposed surfaces of limestone at Göbekli Tepe''. In: ''Neo-lithics.'' Ex Oriente, Berlin 2000, 24-26 (14C-Dates)
* J. E. Walkowitz: ''Quantensprünge der Archäologie''. In: ''Varia neolithica IV.'' Beier und Beran, Langenweissbach 2006, ISBN 3-937517-43-X
* {{книга
 | автор         = Шмидт К.
 | заглавие      = Они строили первые храмы: Таинственное святилище охотников каменного века: Археологические открытия в Гёбекли Тепе
 | оригинал      = Sie bauten die ersten Tempel: Das ratselhafte Heiligtum der Steinzeitjager: Die archaologische Entdeckung am Göbekli Tepe
 | ответственный = Клаус Шмидт; пер. с нем. А. С. Пащенко; отв. ред., прим. и послесл. Т. В. Корниенко
 |издание=| место         = СПб.
 | издательство  = Алетейя
 | год           = 2011
 |страницы=| страниц       = 320
 | серия         = Историческая книга
 | isbn          = 978-5-91419-422-9
 | тираж         = 1000
 | ref           = 
}}
* &lt;nowiki&gt; Эндрю Коллинз. Гёбекли-Тепе: Происхождение богов. Rochester, Vermont, USA - Toronto, Canada: Bear &amp; Company, 2014 г. 432 с. ISBN 978-159143142-8.&lt;/nowiki&gt;
* {{книга
 | автор         =  Колин Эллард
 | заглавие      =  Среда обитания: Как архитектура влияет на наше поведение и самочувствие  
|оригинал =   Colin Ellard “Places of the Heart: The Psychogeography of Everyday Life”
 | место         = М.
 | издательство  =   Альпина Паблишер
 | год           = 2016
 | allpages      = 282
 | isbn          =  978-5-9614-5390-4
 | тираж         =  2000
 | ref           =  Эллард
}}

== Һылтанмалар ==
* [https://mk-turkey.ru/tourism/2019/01/09/moaa-drevnee-piramid.html Гёбекли-Тепе — древнее пирамид и Стоунхенджа] {{Wayback|url=https://mk-turkey.ru/tourism/2019/01/09/moaa-drevnee-piramid.html |date=20200721173304 }}
* [https://planeta.by/article/2079 гёбекли-тепе. затерянные храмы пузатого холма] {{Wayback|url=https://planeta.by/article/2079 |date=20200722005610 }}
* [https://cyberleninka.ru/article/n/v-turtsii-nayden-samyy-drevniy-v-mire-hram В ТУРЦИИ НАЙДЕН САМЫЙ ДРЕВНИЙ В МИРЕ ХРАМ] {{Wayback|url=https://cyberleninka.ru/article/n/v-turtsii-nayden-samyy-drevniy-v-mire-hram |date=20200721175629 }} // Вестник культурологии. 2013

{{start box}}
{{succession box|title=Донъялағы иң бейек ҡоролма&lt;br&gt;&lt;small&gt;6 м&lt;/small&gt;|before=—|after=[[Иерихонская башня]]|years=б. э. т. 10000—8000}}
{{end box}}
{{Всемирное наследие в Турции}}

[[Категория:Азия мегалиттары]]
[[Категория:Европа мезолиттары]]
[[Категория:Азия мезолиты]]
[[Категория:Төркиәлә археологик объекттар]]
[[Категория:Анатолий неолиты]]
[[Категория:Неолитик торамалар]]
[[Категория:Телли]]
[[Категория:Шанлыурфа (ил)]]</text>
      <sha1>r8ohdiz8km098f4o1buj2q87iziinhg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Туй</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184247</id>
    <revision>
      <id>1146994</id>
      <parentid>1146907</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T09:31:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MR973</username>
        <id>26610</id>
      </contributor>
      <comment>Баҫылған хата төҙәтелде</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7700" xml:space="preserve">
[[Файл:Path_of_roses.png|справа|мини|250x250пкс|&lt;center&gt;Уильям Фредерик Йимз. — Раузалар юлы (1870)&lt;/center&gt;]]
[[Файл:Edmund_Blair_Leighton_-_The_Wedding_Register.jpg|справа|мини|250x250пкс|&lt;center&gt;Эдмунд Лейтон. — Никахты теркәү (1920)&lt;/center&gt;]]
'''Туй''', '''туй йолаһы''' — [[Никахлашыу|никахты]] рәсмиләштереүсе ғаилә йолаларының (ритуалдар) береһе.&lt;ref&gt;{{ВТ-ЭСБЕ|Маршалок}}&lt;/ref&gt; Уның социаль әһәмиәте яңы ғаилә ҡороуға, [[Туғанлыҡ төшөнсәләре|туғанлыҡ мөнәсәбәттәре]] урынлаштырыуға, ғаилә-йәш статусын үҙгәртеүгә һәм никахлашыусыларҙың статусын асыҡтан-асыҡ таныуға ҡайтып ҡала. Иң ҡатмарлы ойошторолған йолаларға ҡарай. Унда тел, фольклор-шиғриәт, йола, музыка, һынлы сәнғәт һәм башҡа пландар берләшә.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Китап|автор=[[Гура, Александр Викторович|А. В. Гура]]|заглавие=Брак и свадьба в славянской народной культуре: семантика и символика|ответственный=|издание=|место=М.|издательство=Индрик|год=2012|страницы=936|страниц=|isbn=978-5-91674-150-6|часть=Глава I}}&lt;/ref&gt; Күп кенә халыҡтарҙа туй кәләштең [[Ата-әсә|ата-әсәләр]] йортонан кейәү йортона күсенеүен, бүләктәр менән алмашыуҙы, өҫтәлде һәм башҡаларҙы үҙ эсенә ала. Туй менән бөтә халыҡтарҙың да бик күп инаныу, билдәләр һәм йолалар бәйле. Диндарҙарҙың туйы дини йолалар менән оҙатыла ([[Христианлыҡ|христианлыҡта]] венчание, [[Ислам|исламда]] [[никах]] һәм башҡалар). Рәсәйҙә, ''туй'' һуңғыһына тулы юридик көс биреүсе никахҡа инеүҙең аҙаҡҡы акты булды..&lt;ref&gt;{{ВТ-ЭСБЕ|Свадьба (юрид.)}}&lt;/ref&gt;

== Туй тантанаһында ҡатнашыусылар ==
[[Файл:Wedding veil.jpg|мини|167x167пкс|Традицион көнбайыш туй фатаһы]]
Туй тантанаһының төп фигуралары - кейәү менән кәләш (йәш парҙар) тора. Донъяның төрлө илдәренең мәҙәниәттәрендә туй тантанаһында кейәүҙең һәм кәләшенең туғандарына ҙур роль бирелә. Туйҙы ойоштороусылар туй менеджерын, тамада йәки тантаналар оҫтаһын саҡыра, ул сара дауамында уның барышын контролдә тота, теләге булғандарға тост әйтергә һүҙ бирә, артистарҙың сығыш тәртибен күҙәтә һәм башҡалар. Ҡайһы бер осраҡтарҙа яңы өйләнешкәндәр үҙҙәренең тантанаһын ойоштороу өсөн байрамдарҙы һәм тантаналарҙы аранжировкалау менән шөғөлләнгән профессиональ компанияларҙы саҡыра. Ҡайһы бер илдәрҙә туйҙы почетлы шаһиттар ҡатнашлығында үткәреү ҡабул ителгән. Ғәҙәттә ир шаһитты кейәү тәғәйенләй, ә ҡыҙ шаһитты кәләш тәғәйенләй. Йола буйынса, был ролдәр яңы өйләнешкәндәрҙең дуҫтарына йәки туғандарына бирелә.

== Галерея ==
&lt;gallery class=&quot;center&quot;&gt;
Файл:Minangkabau wedding 2.jpg|Индонезия туйы
Файл:MeijiShrineWedding.jpg|Традицион япон туй тантанаһы
Файл:Traditional Chinese wedding ceremony.jpg|Ҡытай туйы
Файл:Scotland Wedding.jpg|Шотланд туйы
Файл:Bauernhochzeit Jomala 1.jpg|Традицион фин туйы. Йомала
Файл:A Slovak wedding at Petrovac.jpg|alt=Зуска Медведова — Словацкая свадьба в Петровце|Словак туйы
Файл:Costumed wedding party in Georgia.jpg|Грузин туйы
Файл:Mariée en lebssa Fessia sur Amariya.jpg|Марокко кәләше
Файл:Wedding-ghana.jpg|Гананан йәш парҙар
Файл:Bless the bride and groom (Unsplash).jpg|Католик туйы
Файл:Wedding ceremony in the Orthodox Church of Valyava.jpg|Православиела туй тантанаһы
Файл:Ayapov-185.jpg|Йәштәр бейеүе
Файл:Debutante Larissa Scotting.jpg|Европа мәҙәниәттәре өсөн традицион туй тортын киҫеү
&lt;/gallery&gt;

== Шулай уҡ ==

* [[Башҡорт туй йолалары]]
* [[Никахлашыу]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==

* ''Зорин Н. В.'' Русский свадебный ритуал. — М.: «Наука», 2001. — 248 с.
* ''Терещенко&amp;amp;nbsp;А.&amp;amp;nbsp;В.'' [http://elib.shpl.ru/ru/nodes/14505-ch-2-svadby-1848 Быт русского народа: Ч. 2 : Свадьбы. — 1848. — 619 с.]
* ''Олег Ивик''. История свадеб. — {{М.}}: Текст, 2009.
* {{Мәҡәлә|автор=[[Фасмер, Макс|Фасмер М.]]|заглавие=Свадьба|автор издания=|ссылка=http://enc-dic.com/fasmer/Svadba-11861.html|издание=[[Этимологический словарь русского языка М. Фасмера|Этимологический словарь русского языка]]. Пер. с нем. и доп. [[Трубачёв, Олег Николаевич|О. Н. Трубачева]]|ответственный=под ред. и с предисл. [[Ларин, Борис Александрович|Б. А. Ларина]]|место=М.|издательство=[[Прогресс (издательство)|Прогресс]]|год=1987|том=3 (Муза — Сят)|номер=|страницы=568—569|isbn=|ref=Фасмер}}
* {{Мәҡәлә|автор=[[Шанский, Николай Максимович|Шанский Н. М.]] и др.|заглавие=Свадьба. Сват|автор издания=|ссылка=|издание=Краткий этимологический словарь русского языка. Пособие для учителя|ответственный=Под ред. чл.-кор. АН СССР С. Г. Бархударова|место=М.|издательство=Просвещение|год=1971|том=|номер=|страницы=401, 402|isbn=|ref=Шанский}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Свадьба (юрид.)}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Свадьба (этногр.)}}
* Свадьба / Смирницкая Е. В. // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] [Электронный ресурс] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — 2018.
[[Категория:Мәҙәни тормош]]
[[Категория:Ғаилә]]
[[Категория:Туй]]</text>
      <sha1>nbq0xzxv7fd06nbxqmpueio549vcqqw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Альбаев Радмир</title>
    <ns>3</ns>
    <id>184248</id>
    <revision>
      <id>1146917</id>
      <timestamp>2022-07-24T14:04:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;==  ==  {{Сәләм}} ~~~~&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="184" xml:space="preserve">==  ==

{{Сәләм}} [[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|З. ӘЙЛЕ]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:З. ӘЙЛЕ|әңгәмә]]) 14:04, 24 июль 2022 (UTC)</text>
      <sha1>sj462l33wewycg7phtmv3trolk6t23n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146918</id>
      <parentid>1146917</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T14:05:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="374" xml:space="preserve">==  ==

{{Сәләм}} [[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|З. ӘЙЛЕ]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:З. ӘЙЛЕ|әңгәмә]]) 14:04, 24 июль 2022 (UTC)

Википедияға рәхим итегеҙ! [[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 14:05, 24 июль 2022 (UTC)</text>
      <sha1>n22tkks0q9gy95xkd8ds1zb5zi2ito7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡатнашыусы:Альбаев Радмир</title>
    <ns>2</ns>
    <id>184249</id>
    <revision>
      <id>1146919</id>
      <timestamp>2022-07-24T14:06:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;{{Ҡалып:Стаж UserBox|year=2022|month=07|day=24}}&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">{{Ҡалып:Стаж UserBox|year=2022|month=07|day=24}}</text>
      <sha1>okim2t862sxi5gavhk9k3jlci2jn8pw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Комод</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184250</id>
    <revision>
      <id>1146928</id>
      <timestamp>2022-07-24T17:12:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MR973</username>
        <id>26610</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:ru:Special:Redirect/revision/122050183|Комод]]&quot; битен тәржемә итеп төҙөлгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4583" xml:space="preserve">[[Файл:Johannes_Lindstad_kommode.jpg|справа|340x340пкс]]
'''Комод''' ({{Lang-fr|commode}} — уңайлы) — эске кейем һәм башҡа йорт кәрәк-яраҡтарын һаҡлау өсөн мебель предметы. Бер-береһе өҫтөндә урынлашҡан бер нисә тартманан тора. Стандарт комодтың үлсәмдәре: бейеклеге 90-150 см, киңлеге 90 см-ҙан артмай, тәрәнлеге 40 см-ҙан кәм түгел.

== Тарихы ==
Комод үҙенең килеп сығышы менән һандыҡҡа бурыслы. Нәҡ һандыҡ менән сағыштырғанда, комод «уңайлы» практик предмет булараҡ ҡабул ителә. Комодтар XVIII быуат башында ҡулланылышҡа инә, кейем һаҡлау өсөн ғәҙәти һандыҡтарға тартмалар өҫтәлә башлай, һуңынан уларҙы ҡулланыу уңайлы булһын өсөн бейек аяҡтарға ҡуялар һәм төрлө декоратив элементтар менән биҙәйҙәр. Алынған комодтарҙа ювелир биҙәүестәр, косметика һәм башҡа кәрәкле әйберҙәр һаҡлана башлай. Комодтар рококо сәскә атҡан осорҙа (XVIII быуат башы) киң үҫеш ала. Тап ошо ваҡытта комодтарҙың формаһы һәм биҙәлеше бик күп вариациялары барлыҡҡа килә. Ваҡыт үтеү менән комод ҡулланыуҙың төрлө варианттары барлыҡҡа килә: будуар өсөн көҙгөле комод, кабинет өсөн комод-секретер һәм башҡалар.

Һуңыраҡ комодтарҙың тышҡы күренеше мебель үҫешендә дөйөм трендтарҙың үҙгәреүе менән бергә үҙгәрә. Комодтарҙың формаһы нәфис, нәҙек етенле аяҡтан алып массив, ауыр һәм мөйөшлөгә тиклем була. Комод теге йәки был төрҙә дизайндың бөтә стилдәрендә лә ҡулланыла, хатта заманса стилдәрҙә лә (минимализм һ. б.)

Хәҙерге заман комодтары аш-һыу бүлмәһе, йоҡо бүлмәһе йәки башҡа биналар өсөн тәғәйенләнә ала. Уларҙы йүргәкләү өҫтәлен алмаштырыусы менән берләштерергә мөмкин, ябай йәки телефон зарядкаһы өсөн беркетелгән розеткалары һәм башҡа ғәҙәти булмаған функциялары булыуы мөмкин.

Шулай уҡ ювелир биҙәүестәр һаҡлау өсөн ҡулланыла алған миниатюр ҡумта (шкатулка)-комодтар бар.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.komodiki.olgaboyko.ru/%D1%87%D1%82%D0%BE-%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B5-%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BA.html|title=Комодики // Что такое комодик для косметики?|access-date=2016-05-16|archive-date=2016-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20160515031536/http://komodiki.olgaboyko.ru/%D1%87%D1%82%D0%BE-%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B5-%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BA.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|refs=&lt;ref name=&quot;kedh&quot;&gt;{{Книга
 |заглавие     = Краткая энциклопедия домашнего хозяйства. Том 1
 |часть        = Комод
 |место        = М.
 |издательство = Большая советская энциклопедия
 |год          = 1959
 |страницы     = 276
 |страниц      = 772
}}&lt;/ref&gt;}}

== Әҙәбиәт ==

* {{Китап|ответственный=Гл. ред. И.А. Пугачёв|заглавие=Товарный словарь. Том 4|часть=Комод|место=М.|издательство=Госторгиздат|год=1958|столбцы=10—12|ref=Товарный словарь}}
* Джудит Миллер, Джил Бейс // Мебель. Бөтә стилдәр боронғонан алып хәҙерге көнгә тиклем.
[[Категория:Шкафтар]]</text>
      <sha1>jeb8a7akn5vi7pf0u1xdvszl2q96xqo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Баҡы уҡыу йорттары</title>
    <ns>14</ns>
    <id>184251</id>
    <revision>
      <id>1146949</id>
      <timestamp>2022-07-24T19:34:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>31.200.12.242</ip>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[Категория:Баҡы мәғариф]] [[Категория:Баҡы ойошмалары]]&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="99" xml:space="preserve">[[Категория:Баҡы мәғариф]]
[[Категория:Баҡы ойошмалары]]</text>
      <sha1>blxjf9amby607jy5ravcn9rexyd0hyu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146951</id>
      <parentid>1146949</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:37:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>31.200.12.242</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="179" xml:space="preserve">[[Категория:Баҡы мәғариф]]
[[Категория:Баҡы ойошмалары]]
[[Категория:Әзербайжан уҡыу йорттары| Баҡы]]</text>
      <sha1>nbgvtgyzkgt672tg7reic7h9bwtgw7u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Баҡы мәғариф</title>
    <ns>14</ns>
    <id>184252</id>
    <revision>
      <id>1146953</id>
      <timestamp>2022-07-24T19:40:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>31.200.12.242</ip>
      </contributor>
      <comment>&quot;{{Commonscat|Education in Baku}}  [[Категория:Әзербайжан ҡалалары буйынса мәғариф|Баҡы]] [[Категория:Баҡы]]&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="165" xml:space="preserve">{{Commonscat|Education in Baku}}

[[Категория:Әзербайжан ҡалалары буйынса мәғариф|Баҡы]]
[[Категория:Баҡы]]</text>
      <sha1>rbnkjx871cc2t1i61ylb4qw30tzodp4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Әзербайжан ҡалалары буйынса мәғариф</title>
    <ns>14</ns>
    <id>184253</id>
    <revision>
      <id>1146954</id>
      <timestamp>2022-07-24T19:42:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>31.200.12.242</ip>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[Категория:Әзербайжан мәғарифы]]&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60" xml:space="preserve">[[Категория:Әзербайжан мәғарифы]]</text>
      <sha1>dcitgagu6zu4lgvhzngszamfigf2c6h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146955</id>
      <parentid>1146954</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T19:44:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>31.200.12.242</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="314" xml:space="preserve">{{Commonscat|Education in Azerbaijan by city}}

[[Категория:Әзербайжан мәғарифы|*Ҡалалар]]
[[Категория:Әзербайжан ҡалалары буйынса категориялар]]
[[Категория:Ҡалалар буйынса мәғариф|Әзербайжан]]</text>
      <sha1>2hkjxlhbvwb2rcv62bv3sar1g0jhx6f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Баҡы ойошмалары</title>
    <ns>14</ns>
    <id>184254</id>
    <revision>
      <id>1146958</id>
      <timestamp>2022-07-24T19:49:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>31.200.12.242</ip>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[Категория:Әзербайжан ҡалалары буйынса ойошмалар]] [[Категория:Баҡы|Ой]]&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="131" xml:space="preserve">[[Категория:Әзербайжан ҡалалары буйынса ойошмалар]]
[[Категория:Баҡы|Ой]]</text>
      <sha1>btbibydu1gmyzzakbcp40mv5ulzcvod</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория:Әзербайжан ҡалалары буйынса ойошмалар</title>
    <ns>14</ns>
    <id>184255</id>
    <revision>
      <id>1146960</id>
      <timestamp>2022-07-24T19:52:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>31.200.12.242</ip>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[Категория:Әзербайжан ойошмалары|*Ҡала]] [[Категория:Әзербайжан ҡалалары буйынса категориялар]]&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="175" xml:space="preserve">[[Категория:Әзербайжан ойошмалары|*Ҡала]]
[[Категория:Әзербайжан ҡалалары буйынса категориялар]]</text>
      <sha1>kb957yqb72as0o93nhxyble43fyqa6z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жабокрыч паркы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184256</id>
    <revision>
      <id>1146963</id>
      <timestamp>2022-07-24T22:49:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''Жабокрыч паркы''' ({{lang-uk|Жабокрицький парк}}) — [[Винница өлкәһе|Винница өлкәһенең]] Тульчын районы [[Жабокрыч]] ауылы урынлашҡан тәбиғәт һәйкәле.  &lt;gallery&gt; Віковий ясен посаджений ще власниками маєтку.jpg Жабокрицький парк 04.jpg  Жабокрицький парк 03....&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="962" xml:space="preserve">'''Жабокрыч паркы''' ({{lang-uk|Жабокрицький парк}}) — [[Винница өлкәһе|Винница өлкәһенең]] Тульчын районы [[Жабокрыч]] ауылы урынлашҡан тәбиғәт һәйкәле.

&lt;gallery&gt;
Віковий ясен посаджений ще власниками маєтку.jpg
Жабокрицький парк 04.jpg 
Жабокрицький парк 03.jpg
Жабокрицький парк 02.jpg
Жабокрицький парк 01.jpg 
Садибний будинок Бжозовських.jpg
Жабокрич, парк.jpg
Жабокрицький парк.jpg
&lt;/gallery&gt;

== Сығанаҡтар ==
* Рішення 27 сесії Вінницької обласної ради 5 скликання від 10.12.09 р. № 903. {{ref-uk}}

{{Commonscat|Kmytivskyi park architecture monument (Zhytomyrska oblast)}}

[[Категория:Житомир өлкәһе]]</text>
      <sha1>py6mjsyu815nce5stnw4ppcn63kc9xr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146964</id>
      <parentid>1146963</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T22:50:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>removed [[Category:Житомир өлкәһе]]; added [[Category:Винница өлкәһе]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="962" xml:space="preserve">'''Жабокрыч паркы''' ({{lang-uk|Жабокрицький парк}}) — [[Винница өлкәһе|Винница өлкәһенең]] Тульчын районы [[Жабокрыч]] ауылы урынлашҡан тәбиғәт һәйкәле.

&lt;gallery&gt;
Віковий ясен посаджений ще власниками маєтку.jpg
Жабокрицький парк 04.jpg 
Жабокрицький парк 03.jpg
Жабокрицький парк 02.jpg
Жабокрицький парк 01.jpg 
Садибний будинок Бжозовських.jpg
Жабокрич, парк.jpg
Жабокрицький парк.jpg
&lt;/gallery&gt;

== Сығанаҡтар ==
* Рішення 27 сесії Вінницької обласної ради 5 скликання від 10.12.09 р. № 903. {{ref-uk}}

{{Commonscat|Kmytivskyi park architecture monument (Zhytomyrska oblast)}}

[[Категория:Винница өлкәһе]]</text>
      <sha1>4xkt5430wi422rk11mn1acws1rfyyd0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146966</id>
      <parentid>1146964</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T22:51:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>removed [[Category:Винница өлкәһе]]; added [[Category:Винница өлкәһенең тәбиғи-ҡурсаулыҡ фонды]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1011" xml:space="preserve">'''Жабокрыч паркы''' ({{lang-uk|Жабокрицький парк}}) — [[Винница өлкәһе|Винница өлкәһенең]] Тульчын районы [[Жабокрыч]] ауылы урынлашҡан тәбиғәт һәйкәле.

&lt;gallery&gt;
Віковий ясен посаджений ще власниками маєтку.jpg
Жабокрицький парк 04.jpg 
Жабокрицький парк 03.jpg
Жабокрицький парк 02.jpg
Жабокрицький парк 01.jpg 
Садибний будинок Бжозовських.jpg
Жабокрич, парк.jpg
Жабокрицький парк.jpg
&lt;/gallery&gt;

== Сығанаҡтар ==
* Рішення 27 сесії Вінницької обласної ради 5 скликання від 10.12.09 р. № 903. {{ref-uk}}

{{Commonscat|Kmytivskyi park architecture monument (Zhytomyrska oblast)}}

[[Категория:Винница өлкәһенең тәбиғи-ҡурсаулыҡ фонды]]</text>
      <sha1>gqbmt97s044h3wsb5uoo5bu32sl2q6s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146968</id>
      <parentid>1146966</parentid>
      <timestamp>2022-07-24T22:53:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="971" xml:space="preserve">'''Жабокрыч паркы''' ({{lang-uk|Жабокрицький парк}}) — [[Винница өлкәһе|Винница өлкәһенең]] Тульчын районы [[Жабокрыч]] ауылы урынлашҡан тәбиғәт һәйкәле.

&lt;gallery&gt;
Віковий ясен посаджений ще власниками маєтку.jpg
Жабокрицький парк 04.jpg 
Жабокрицький парк 03.jpg
Жабокрицький парк 02.jpg
Жабокрицький парк 01.jpg 
Садибний будинок Бжозовських.jpg
Жабокрич, парк.jpg
Жабокрицький парк.jpg
&lt;/gallery&gt;

== Сығанаҡтар ==
* Рішення 27 сесії Вінницької обласної ради 5 скликання від 10.12.09 р. № 903. {{ref-uk}}

{{Commonscat|Zhabokrytskyi park}}

[[Категория:Винница өлкәһенең тәбиғи-ҡурсаулыҡ фонды]]</text>
      <sha1>e1bknjqosovk4ownrtk49gn3nlpzjuf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Меһмет Абдулҡадир әфәнде</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184257</id>
    <revision>
      <id>1146975</id>
      <timestamp>2022-07-25T03:44:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:ru:Special:Redirect/revision/114177685|Мехмед Абдулкадир-эфенди]]&quot; битен тәржемә итеп төҙөлгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="937" xml:space="preserve">Шаһзада '''Мәһмәт Абдулҡадир әфәнде''', , ( ) 1922 йылдан һуң '''Османоғлу Меһмет Абдулҡадир''' ([[16 ғинуар]] [[1878 йыл|1878,]] [[Истанбул]], [[Ғосман империяһы]] — [[16 март]] [[1944 йыл|1944]] [[София]], [[Болгария]]) — ғосман принцы, [[Әбделхәмит II|Ғәбделхәмит II]] солтандың дүртенсе ҡатыны Бидар Ҡатын әфәнденән  тыуған өсөнсө улы.

== Биографияһы ==

[[Категория:Ҡыҙыл бөркөт ордены кавалерҙары Оло тәре]]
[[Категория:1944 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:16 мартта вафат булғандар]]
[[Категория:1878 йылда тыуғандар]]
[[Категория:16 ғинуарҙа тыуғандар]]</text>
      <sha1>ga39tnfreysfjwx6yusvj2kb4cof0vm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146976</id>
      <parentid>1146975</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T03:47:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7251" xml:space="preserve">{{Персона
| оригинал имени ={{lang-ota|شہزادہ محمد عبدلقادر}}
| изображение = Sehzade Abdulkadir Efendi.jpg
| дата рождения = 16.1.1878
| место рождения = [[Стамбул]], [[Османская империя]]
| дата смерти = 16.3.1944
| место смерти = [[София]], [[Болгария]]
| супруга = 6 жен
| дети = 4 сына и 2 дочери
| религия =  [[ислам]]
| отец = [[Абдул-Хамид II]]
| мать = [[Бидар Кадын-эфенди]]
| награды и премии = {{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}}  [[Файл:Imtyaz ribbon.JPG|60px|link=Имтияз (медаль)]] {{!!}} [[Файл:Ord Leopold-GC.png|60px|link=Австрийский орден Леопольда]]
{{!}}}
{{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{Большой крест ордена Красного орла}} {{!!}} {{Рыцарь ордена Франца Иосифа}}
{{!}}}
}}
Шаһзада '''Мәһмәт Абдулҡадир әфәнде''', , ( ) 1922 йылдан һуң '''Османоғлу Меһмет Абдулҡадир''' ([[16 ғинуар]] [[1878 йыл|1878,]] [[Истанбул]], [[Ғосман империяһы]] — [[16 март]] [[1944 йыл|1944]] [[София]], [[Болгария]]) — ғосман принцы, [[Әбделхәмит II|Ғәбделхәмит II]] солтандың дүртенсе ҡатыны Бидар Ҡатын әфәнденән  тыуған өсөнсө улы.

== Биографияһы ==
Родился 16 января 1878 года в [[Долмабахче]] в семье султана [[Абдул-Хамид II|Абдул-Хамида II]] и его четвёртой жены [[Бидар Кадын-эфенди]]. Получил образование в частном порядке (в его образование также входили [[скрипка]] и [[фортепиано]]). После получения образования был назначен командиром конного полка императорской гвардии. В 1909 году после свержения отца отправился вместе с ним в [[Салоники]]. Через год вернулся в [[Стамбул]]. После ликвидации халифата отправился в изгнание. Проживал в [[Будапешт]]е и зарабатывал на жизнь игрой на скрипке. С началом [[Вторая мировая война|Второй мировой войны]] переехал в [[София|Софию]] где и умер в 1944 году, в подвале во время бомбежки от [[инфаркт]]а. Похоронен там же.

== Ғаиләһе ==
Мехмед Абдулкадир был женат 6 раз и имел шестерых детей&lt;ref name=&quot;адра&quot;&gt;{{книга |автор=Jamil ADRA |заглавие=Genealogy of the Imperial Ottoman Family |ответственный= |ссылка=https://archive.org/stream/GenealogyOfTheImperialOttomanFamily2005#page/n31/mode/2up |место= |издательство= |год=2005 |том= |страниц= |страницы=26 |isbn=975-7874-09-4 |ref= }}&lt;/ref&gt;:
* '''Михрибан Ханым-эфенди''' (18 мая 1890, Стамбул — 1956, Каир) — брак заключён 6 июня 1907 года во дворце Йылдыз, аннулирован в 1923 году.
** ''[[Османоглу, Мехмед Орхан|Мехмед Орхан-эфенди]]'' (11 июля 1909, Стамбул — 12 марта 1994, Ницца) — был дважды женат: в первом браке с Нафиёй Йеген у него родилась дочь Фатьма Неджла; во втором браке с Маргаритой Ирмой Фурнье у Мехмеда Орхана был пасынок Мехмед Селим Орхан. Мехмед Орхан возглавлял династию Османов с 1983 по 1994 год.
* '''Хатидже Маджиде Ханым-эфенди''' (14 сентября 1899, Адапазары — 1943, Салоники) — брак заключён 1 июня 1913 года во дворце Кызылтопрак, аннулирован в 1923 году.
** ''Неджиб Эртугрул Абдулкадир-эфенди'' (15 марта 1915, Стамбул — 7 февраля 1994, Вена) — был женат на Гертруде Эмилии Тенглер, от которой имел сына и дочь.
** ''Алаеддин Кадир-эфенди'' (2 января 1917, Стамбул — 26 ноября 1999, София) — был женат на Лидии Димитровой, от которой имел сына и дочь.
* '''Фатьма Мезиет Ханым-эфенди''' (17 февраля 1902, Измит — 13 ноября 1989, Стамбул) — брак заключён 5 февраля 1916 года во дворце Кызылтопрак.
** ''Бидар-султан'' (3 января 1924, Стамбул — август 1924, Будапешт)
** {{iw|Османоглу, Сафвет Неслишах|''Сафвет Неслишах-султан''|tr|Safvet Neslişah Osmanoğlu}} (25 декабря 1925, Будапешт — 30 мая 2014, Стамбул) — была дважды замужем: в первом браке за Авни Редой, от которого родила двоих сыновей, во втором — за Мехмедом Шефикой Зия.
* '''Мислимелек Ханым-эфенди'''
* '''Сюхандан Ханым-эфенди''' — брак аннулирован предположительно в 1906 году.
* '''Ирена Имер''' — брак заключён 4 июля 1924 года в Будапеште.
** ''Осман-эфенди'' (1925, Будапешт — 1934, там же)

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{cite web|title=Ottoman Family|publisher=Official website of the immediate living descendants of the Ottoman Dynasty|url=http://www.ottomanfamily.com/ | accessdate=14 February 2010}}
* {{cite web|title=Genealogy of the Ottoman Family|url=http://freepages.genealogy.rootsweb.ancestry.com/~royalty/turkey/persons.html|accessdate=19 August 2008}}
* [http://tarihvemedeniyet.org/wp-content/uploads/2009/08/Hanedan-bu-g%C3%BCnk%C3%BC-Osmanoglu-ailesii.png Family Tree], descendants of Sultan [[Mahmud II]]. Retrieved 2011-02-28.
* [http://www.ekrembugraekinci.com/makale.asp?id=551]

[[Категория:Ғосман империяһы солтандарының улдары]]
[[Категория:Ҡыҙыл бөркөт ордены кавалерҙары]]
[[Категория:1944 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:16 мартта вафат булғандар]]
[[Категория:1878 йылда тыуғандар]]
[[Категория:16 ғинуарҙа тыуғандар]]</text>
      <sha1>fqx4fnijmcm4gjq2ei6dv9wzvuyy9bp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146977</id>
      <parentid>1146976</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T04:22:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7258" xml:space="preserve">{{Персона
| оригинал имени ={{lang-ota|شہزادہ محمد عبدلقادر}}
| изображение = Sehzade Abdulkadir Efendi.jpg
| дата рождения = 16.1.1878
| место рождения = [[Стамбул]], [[Османская империя]]
| дата смерти = 16.3.1944
| место смерти = [[София]], [[Болгария]]
| супруга = 6 жен
| дети = 4 сына и 2 дочери
| религия =  [[ислам]]
| отец = [[Абдул-Хамид II]]
| мать = [[Бидар Кадын-эфенди]]
| награды и премии = {{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}}  [[Файл:Imtyaz ribbon.JPG|60px|link=Имтияз (медаль)]] {{!!}} [[Файл:Ord Leopold-GC.png|60px|link=Австрийский орден Леопольда]]
{{!}}}
{{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{Большой крест ордена Красного орла}} {{!!}} {{Рыцарь ордена Франца Иосифа}}
{{!}}}
}}
Шаһзада '''Мәһмәт Абдулҡадир әфәнде''' 1922 йылдан һуң '''Османоғлу Меһмет Абдулҡадир''' ([[16 ғинуар]] [[1878 йыл|1878,]] [[Истанбул]], [[Ғосман империяһы]] — [[16 март]] [[1944 йыл|1944]] [[София]], [[Болгария]]) — ғосман принцы, [[Әбделхәмит II|Ғәбделхәмит II]] солтандың дүртенсе ҡатыны Бидар Ҡатын әфәнденән  тыуған өсөнсө улы.

== Биографияһы ==
Меһмет [[1878 йыл]]дың 16 ғинуарында Абдулхәмит II солтандың өсөнсө улы булып уның дүртенсе ҡатыны Бидар Ҡатын әфәнденән Долмабахчала тыуған. Шәхсән тәртиптә белемгә эйә булған ([[скрипка]] һәм [[фортепиано]]ла уйнарға өйрәнгән). Белем алғандан һуң император гвардияһының атлы полкы командиры итеп тәғәйенләнә. 1909 йылда атаһы ҡолатылғандан һуң, Салоникиға юллана. Бер йылдан Истанбулға ҡайтты. Хәлифәлек бөтөрөлгәс, ҡыуып ебәрелгән. Будапештта йәшәй һәм скрипкала уйнап аҡса эшләй. Икенсе бөтә донъя һуғышы башланыу менән Софияға күсә һәм 1944 йылда бомбаға тотҡанда йөрәк өйәнәгенән подвалда вафат була. Шунда уҡ ерләнгән.

== Ғаиләһе ==
Меһмет Абдулҡадир 6 тапҡыр өйләнгән һәм алты балаһы булған&lt;ref name=&quot;адра&quot;&gt;{{книга |автор=Jamil ADRA |заглавие=Genealogy of the Imperial Ottoman Family |ответственный= |ссылка=https://archive.org/stream/GenealogyOfTheImperialOttomanFamily2005#page/n31/mode/2up |место= |издательство= |год=2005 |том= |страниц= |страницы=26 |isbn=975-7874-09-4 |ref= }}&lt;/ref&gt;:
* '''Миһрибан Ханым әфәнде''' (18 май, 1890, Истанбул — 1956, Ҡаһирә) — 1907 йылдың 6 июнендә Йылдыҙ һарайында никах теркәлгән, 1923 йылда ғәмәлдән сығарылған.
** ''Ғосманоғлу Меһмет Орхан  әфәнде'' (11 июль, 1909, Истанбул — 12 март, 1994, Ницца) — ике тапҡыр өйләнгән: Нафиә Йеген менән тәүге никахынан ҡыҙы Фатима Неджла тыуа; Маргарита Ирма Фурньеның менән икенсе никахында Меһмет Абдулҡадир әфәнденең Меһмет Сәлим Орхан тигән үгәй улы була. Меһмет Орхан Ғосмандар династияһына 1983 йылдан 1994 йылға тиклем етәкселек иткән.
* '''Хәтижә Мәжит Ханым әфәнде''' (14 сентябрь, 1899, Адапазары — 1943, Салоники) — никахтары 1913 йылдың 1 июнендә Ҡыҙылтупраҡ һарайында теркәлгән, 1923 йылда ғәмәлдән сығарылған.
** ''Нәжип Эртоғрол Абдулҡадир әфәнде'' (15 март, 1915, Истанбул — 7 февраль, 1994, Вена) — Гертрудта Эмилия Тенглерға өйләнгән, был никахынан улы һәм ҡыҙы булған.
** ''Алаетдин Ҡадир әфәнде'' (2 ғинуар, 1917, Истанбул — 26 ноябрь, 1999, София) — Лидия Димитроваға өйләнгән, улы һәм ҡыҙы булған.
* '''Фатима Мәжит Ханым әфәнде''' (17 февраль, 1902, Измит — 13 ноябрь, 1989, Истанбул) — никах 1916 йылдың 5 февралендә Ҡыҙылтупрак һарайында теркәлгән.
** ''Бидар солтан'' (3 ғинуар, 1924, Истамбул — август, 1924, Будапешт)
** {{iw|Османоглу, Сафвет Неслишах|''Сафвет Неслишаһ солтан''|tr|Safvet Neslişah Osmanoğlu}} (25 декабрь, 1925, Будапешт — 30 май 2014, Истанбул) — ике тапҡыр кейәүҙә була: Авни Реда менән беренсе никахында - ике ул тапҡан, икенсе ире — Меһмет Шафиҡ Зыя.
* '''Мислимелек Ханым әфәнде'''
* '''Сюхандан Ханым әфәнде''' — никах 1906 йылда ғәмәлдән сығарылған тип фаразлана.
* '''Ирена Имер''' — никах 1924 йылдың 4 июлендә Будапешта теркәлгән.
** ''Ғосман әфәнде'' (1925, Будапешт — 1934, шунда)

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{cite web|title=Ottoman Family|publisher=Official website of the immediate living descendants of the Ottoman Dynasty|url=http://www.ottomanfamily.com/ | accessdate=14 February 2010}}
* {{cite web|title=Genealogy of the Ottoman Family|url=http://freepages.genealogy.rootsweb.ancestry.com/~royalty/turkey/persons.html|accessdate=19 August 2008}}
* [http://tarihvemedeniyet.org/wp-content/uploads/2009/08/Hanedan-bu-g%C3%BCnk%C3%BC-Osmanoglu-ailesii.png Family Tree], descendants of Sultan [[Mahmud II]]. Retrieved 2011-02-28.
* [http://www.ekrembugraekinci.com/makale.asp?id=551]

[[Категория:Ғосман империяһы солтандарының улдары]]
[[Категория:Ҡыҙыл бөркөт ордены кавалерҙары]]
[[Категория:1944 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:16 мартта вафат булғандар]]
[[Категория:1878 йылда тыуғандар]]
[[Категория:16 ғинуарҙа тыуғандар]]</text>
      <sha1>s0yma168ko3kh63oi63x1iidm2xrbqt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146978</id>
      <parentid>1146977</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T04:23:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ғаиләһе */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7170" xml:space="preserve">{{Персона
| оригинал имени ={{lang-ota|شہزادہ محمد عبدلقادر}}
| изображение = Sehzade Abdulkadir Efendi.jpg
| дата рождения = 16.1.1878
| место рождения = [[Стамбул]], [[Османская империя]]
| дата смерти = 16.3.1944
| место смерти = [[София]], [[Болгария]]
| супруга = 6 жен
| дети = 4 сына и 2 дочери
| религия =  [[ислам]]
| отец = [[Абдул-Хамид II]]
| мать = [[Бидар Кадын-эфенди]]
| награды и премии = {{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}}  [[Файл:Imtyaz ribbon.JPG|60px|link=Имтияз (медаль)]] {{!!}} [[Файл:Ord Leopold-GC.png|60px|link=Австрийский орден Леопольда]]
{{!}}}
{{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{Большой крест ордена Красного орла}} {{!!}} {{Рыцарь ордена Франца Иосифа}}
{{!}}}
}}
Шаһзада '''Мәһмәт Абдулҡадир әфәнде''' 1922 йылдан һуң '''Османоғлу Меһмет Абдулҡадир''' ([[16 ғинуар]] [[1878 йыл|1878,]] [[Истанбул]], [[Ғосман империяһы]] — [[16 март]] [[1944 йыл|1944]] [[София]], [[Болгария]]) — ғосман принцы, [[Әбделхәмит II|Ғәбделхәмит II]] солтандың дүртенсе ҡатыны Бидар Ҡатын әфәнденән  тыуған өсөнсө улы.

== Биографияһы ==
Меһмет [[1878 йыл]]дың 16 ғинуарында Абдулхәмит II солтандың өсөнсө улы булып уның дүртенсе ҡатыны Бидар Ҡатын әфәнденән Долмабахчала тыуған. Шәхсән тәртиптә белемгә эйә булған ([[скрипка]] һәм [[фортепиано]]ла уйнарға өйрәнгән). Белем алғандан һуң император гвардияһының атлы полкы командиры итеп тәғәйенләнә. 1909 йылда атаһы ҡолатылғандан һуң, Салоникиға юллана. Бер йылдан Истанбулға ҡайтты. Хәлифәлек бөтөрөлгәс, ҡыуып ебәрелгән. Будапештта йәшәй һәм скрипкала уйнап аҡса эшләй. Икенсе бөтә донъя һуғышы башланыу менән Софияға күсә һәм 1944 йылда бомбаға тотҡанда йөрәк өйәнәгенән подвалда вафат була. Шунда уҡ ерләнгән.

== Ғаиләһе ==
Меһмет Абдулҡадир 6 тапҡыр өйләнгән һәм алты балаһы булған&lt;ref name=&quot;адра&quot;&gt;{{книга |автор=Jamil ADRA |заглавие=Genealogy of the Imperial Ottoman Family |ответственный= |ссылка=https://archive.org/stream/GenealogyOfTheImperialOttomanFamily2005#page/n31/mode/2up |место= |издательство= |год=2005 |том= |страниц= |страницы=26 |isbn=975-7874-09-4 |ref= }}&lt;/ref&gt;:
* '''Миһрибан Ханым әфәнде''' (18 май, 1890, Истанбул — 1956, Ҡаһирә) — 1907 йылдың 6 июнендә Йылдыҙ һарайында никах теркәлгән, 1923 йылда ғәмәлдән сығарылған.
** ''Ғосманоғлу Меһмет Орхан  әфәнде'' (11 июль, 1909, Истанбул — 12 март, 1994, Ницца) — ике тапҡыр өйләнгән: Нафиә Йеген менән тәүге никахынан ҡыҙы Фатима Неджла тыуа; Маргарита Ирма Фурньеның менән икенсе никахында Меһмет Абдулҡадир әфәнденең Меһмет Сәлим Орхан тигән үгәй улы була. Меһмет Орхан Ғосмандар династияһына 1983 йылдан 1994 йылға тиклем етәкселек иткән.
* '''Хәтижә Мәжит Ханым әфәнде''' (14 сентябрь, 1899, Адапазары — 1943, Салоники) — никахтары 1913 йылдың 1 июнендә Ҡыҙылтупраҡ һарайында теркәлгән, 1923 йылда ғәмәлдән сығарылған.
** ''Нәжип Эртоғрол Абдулҡадир әфәнде'' (15 март, 1915, Истанбул — 7 февраль, 1994, Вена) — Гертрудта Эмилия Тенглерға өйләнгән, был никахынан улы һәм ҡыҙы булған.
** ''Алаетдин Ҡадир әфәнде'' (2 ғинуар, 1917, Истанбул — 26 ноябрь, 1999, София) — Лидия Димитроваға өйләнгән, улы һәм ҡыҙы булған.
* '''Фатима Мәжит Ханым әфәнде''' (17 февраль, 1902, Измит — 13 ноябрь, 1989, Истанбул) — никах 1916 йылдың 5 февралендә Ҡыҙылтупрак һарайында теркәлгән.
** ''Бидар солтан'' (3 ғинуар, 1924, Истамбул — август, 1924, Будапешт)
** ''Сафвет Неслишаһ солтан'' (25 декабрь, 1925, Будапешт — 30 май 2014, Истанбул) — ике тапҡыр кейәүҙә була: Авни Реда менән беренсе никахында - ике ул тапҡан, икенсе ире — Меһмет Шафиҡ Зыя.
* '''Мислимелек Ханым әфәнде'''
* '''Сюхандан Ханым әфәнде''' — никах 1906 йылда ғәмәлдән сығарылған тип фаразлана.
* '''Ирена Имер''' — никах 1924 йылдың 4 июлендә Будапешта теркәлгән.
** ''Ғосман әфәнде'' (1925, Будапешт — 1934, шунда)

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{cite web|title=Ottoman Family|publisher=Official website of the immediate living descendants of the Ottoman Dynasty|url=http://www.ottomanfamily.com/ | accessdate=14 February 2010}}
* {{cite web|title=Genealogy of the Ottoman Family|url=http://freepages.genealogy.rootsweb.ancestry.com/~royalty/turkey/persons.html|accessdate=19 August 2008}}
* [http://tarihvemedeniyet.org/wp-content/uploads/2009/08/Hanedan-bu-g%C3%BCnk%C3%BC-Osmanoglu-ailesii.png Family Tree], descendants of Sultan [[Mahmud II]]. Retrieved 2011-02-28.
* [http://www.ekrembugraekinci.com/makale.asp?id=551]

[[Категория:Ғосман империяһы солтандарының улдары]]
[[Категория:Ҡыҙыл бөркөт ордены кавалерҙары]]
[[Категория:1944 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:16 мартта вафат булғандар]]
[[Категория:1878 йылда тыуғандар]]
[[Категория:16 ғинуарҙа тыуғандар]]</text>
      <sha1>1k015qcdck8xhgvudj57oe7ckb5zasi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1146987</id>
      <parentid>1146978</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T05:48:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>Башҡорт Википедияһында ҡабул ителгәнсә төҙәтелде</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7076" xml:space="preserve">{{Персона
| оригинал имени ={{lang-ota|شہزادہ محمد عبدلقادر}}
| изображение = Sehzade Abdulkadir Efendi.jpg
| дата рождения = 16.1.1878
| место рождения = [[Стамбул]], [[Османская империя]]
| дата смерти = 16.3.1944
| место смерти = [[София]], [[Болгария]]
| супруга = 6 жен
| дети = 4 сына и 2 дочери
| религия =  [[ислам]]
| отец = [[Абдул-Хамид II]]
| мать = [[Бидар Кадын-эфенди]]
| награды и премии = {{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}}  [[Файл:Imtyaz ribbon.JPG|60px|link=Имтияз (медаль)]] {{!!}} [[Файл:Ord Leopold-GC.png|60px|link=Австрийский орден Леопольда]]
{{!}}}
{{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{Большой крест ордена Красного орла}} {{!!}} {{Рыцарь ордена Франца Иосифа}}
{{!}}}
}}
Шаһзада '''Мәһмәт Абдулҡадир әфәнде''' 1922 йылдан һуң '''Османоғлу Меһмет Абдулҡадир''' ([[16 ғинуар]] [[1878 йыл|1878 йыл]] — [[16 март]] [[1944 йыл]]) — ғосман принцы, [[Әбделхәмит II|Ғәбделхәмит II]] солтандың дүртенсе ҡатыны Бидар Ҡатын әфәнденән  тыуған өсөнсө улы.

== Биографияһы ==
Меһмет [[1878 йыл]]дың 16 ғинуарында Абдулхәмит II солтандың өсөнсө улы булып уның дүртенсе ҡатыны Бидар Ҡатын әфәнденән Долмабахчала тыуған. Шәхсән тәртиптә белемгә эйә булған ([[скрипка]] һәм [[фортепиано]]ла уйнарға өйрәнгән). Белем алғандан һуң император гвардияһының атлы полкы командиры итеп тәғәйенләнә. 1909 йылда атаһы ҡолатылғандан һуң, Салоникиға юллана. Бер йылдан Истанбулға ҡайтты. Хәлифәлек бөтөрөлгәс, ҡыуып ебәрелгән. Будапештта йәшәй һәм скрипкала уйнап аҡса эшләй. Икенсе бөтә донъя һуғышы башланыу менән Софияға күсә һәм 1944 йылда бомбаға тотҡанда йөрәк өйәнәгенән подвалда вафат була. Шунда уҡ ерләнгән.

== Ғаиләһе ==
Меһмет Абдулҡадир 6 тапҡыр өйләнгән һәм алты балаһы булған&lt;ref name=&quot;адра&quot;&gt;{{книга |автор=Jamil ADRA |заглавие=Genealogy of the Imperial Ottoman Family |ответственный= |ссылка=https://archive.org/stream/GenealogyOfTheImperialOttomanFamily2005#page/n31/mode/2up |место= |издательство= |год=2005 |том= |страниц= |страницы=26 |isbn=975-7874-09-4 |ref= }}&lt;/ref&gt;:
* '''Миһрибан Ханым әфәнде''' (18 май, 1890, Истанбул — 1956, Ҡаһирә) — 1907 йылдың 6 июнендә Йылдыҙ һарайында никах теркәлгән, 1923 йылда ғәмәлдән сығарылған.
** ''Ғосманоғлу Меһмет Орхан  әфәнде'' (11 июль, 1909, Истанбул — 12 март, 1994, Ницца) — ике тапҡыр өйләнгән: Нафиә Йеген менән тәүге никахынан ҡыҙы Фатима Неджла тыуа; Маргарита Ирма Фурньеның менән икенсе никахында Меһмет Абдулҡадир әфәнденең Меһмет Сәлим Орхан тигән үгәй улы була. Меһмет Орхан Ғосмандар династияһына 1983 йылдан 1994 йылға тиклем етәкселек иткән.
* '''Хәтижә Мәжит Ханым әфәнде''' (14 сентябрь, 1899, Адапазары — 1943, Салоники) — никахтары 1913 йылдың 1 июнендә Ҡыҙылтупраҡ һарайында теркәлгән, 1923 йылда ғәмәлдән сығарылған.
** ''Нәжип Эртоғрол Абдулҡадир әфәнде'' (15 март, 1915, Истанбул — 7 февраль, 1994, Вена) — Гертрудта Эмилия Тенглерға өйләнгән, был никахынан улы һәм ҡыҙы булған.
** ''Алаетдин Ҡадир әфәнде'' (2 ғинуар, 1917, Истанбул — 26 ноябрь, 1999, София) — Лидия Димитроваға өйләнгән, улы һәм ҡыҙы булған.
* '''Фатима Мәжит Ханым әфәнде''' (17 февраль, 1902, Измит — 13 ноябрь, 1989, Истанбул) — никах 1916 йылдың 5 февралендә Ҡыҙылтупрак һарайында теркәлгән.
** ''Бидар солтан'' (3 ғинуар, 1924, Истамбул — август, 1924, Будапешт)
** ''Сафвет Неслишаһ солтан'' (25 декабрь, 1925, Будапешт — 30 май 2014, Истанбул) — ике тапҡыр кейәүҙә була: Авни Реда менән беренсе никахында - ике ул тапҡан, икенсе ире — Меһмет Шафиҡ Зыя.
* '''Мислимелек Ханым әфәнде'''
* '''Сюхандан Ханым әфәнде''' — никах 1906 йылда ғәмәлдән сығарылған тип фаразлана.
* '''Ирена Имер''' — никах 1924 йылдың 4 июлендә Будапешта теркәлгән.
** ''Ғосман әфәнде'' (1925, Будапешт — 1934, шунда)

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{cite web|title=Ottoman Family|publisher=Official website of the immediate living descendants of the Ottoman Dynasty|url=http://www.ottomanfamily.com/ | accessdate=14 February 2010}}
* {{cite web|title=Genealogy of the Ottoman Family|url=http://freepages.genealogy.rootsweb.ancestry.com/~royalty/turkey/persons.html|accessdate=19 August 2008}}
* [http://tarihvemedeniyet.org/wp-content/uploads/2009/08/Hanedan-bu-g%C3%BCnk%C3%BC-Osmanoglu-ailesii.png Family Tree], descendants of Sultan [[Mahmud II]]. Retrieved 2011-02-28.
* [http://www.ekrembugraekinci.com/makale.asp?id=551]

[[Категория:Ғосман империяһы солтандарының улдары]]
[[Категория:Ҡыҙыл бөркөт ордены кавалерҙары]]
[[Категория:1944 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:16 мартта вафат булғандар]]
[[Категория:1878 йылда тыуғандар]]
[[Категория:16 ғинуарҙа тыуғандар]]</text>
      <sha1>itb03dp7svi19knjgbtjhvzfpubqj65</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғәбиҙулла</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184258</id>
    <redirect title="Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы" />
    <revision>
      <id>1146998</id>
      <timestamp>2022-07-25T10:20:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>Рөстәм Нурыев [[Ғәбиҙулла]] битенең исемен йүнәлтеү өҫтөнән үҙгәртте. Яңы исеме: [[Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" xml:space="preserve">#перенаправление [[Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы]]</text>
      <sha1>lv4mcjda5bzt9bj9mrqfe0ssguh7j0i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фекерләшеү:Ғәбиҙулла</title>
    <ns>1</ns>
    <id>184259</id>
    <redirect title="Фекерләшеү:Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы" />
    <revision>
      <id>1147000</id>
      <timestamp>2022-07-25T10:20:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>Рөстәм Нурыев [[Фекерләшеү:Ғәбиҙулла]] битенең исемен йүнәлтеү өҫтөнән үҙгәртте. Яңы исеме: [[Фекерләшеү:Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="114" xml:space="preserve">#перенаправление [[Фекерләшеү:Зарипов Ғәбиҙулла Ғиндулла улы]]</text>
      <sha1>bvwmq8nojp2dh9xpux12hx7o22qxduq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Веприк (Ичня районы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184260</id>
    <revision>
      <id>1147016</id>
      <timestamp>2022-07-25T11:10:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ilnur efende</username>
        <id>5867</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:ru:Special:Redirect/revision/123275283|Веприк (Ичнянский район)]]&quot; битен тәржемә итеп төҙөлгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4332" xml:space="preserve">
[[Категория:Населённые пункты по алфавиту]]
[[Категория:Населённые пункты, основанные в 1600 году]]
[[Категория:Википедия:Статьи без изображений (АТЕ: Прилукский район)]]
[[Категория:Википедия:Статьи без изображений (страна: Украина)]]
[[Категория:Википедия:Статьи без изображений (тип: село Украины)]]
[[Категория:Статьи о населённых пунктах без категории на Викискладе]]
[[Категория:ПРО:Города:Последняя правка: в текущем году]]
[[Категория:Населённые пункты Ичнянского района]]

'''Веприк''' ({{Lang-uk|Веприк}}.) ауыл, Монастирищенский [[ауыл]] советы, Ичня районы, [[Чернигов өлкәһе]], [[Украина]].

КОАТУУ коды 7421786802. [[2001 йыл|2001]] йылда халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны 20 кеше тәшкил иткән .&lt;ref name=&quot;Рада1&quot;&gt;[http://gska2.rada.gov.ua/pls/z7503/A005?rdat1=09.06.2009&amp;rf7571=39984 Сайт Верховной Рады Украины.]&lt;/ref&gt;

== Географик урыны ==
''Веприк'' ауылы Мирное ҡасабаһынан 1 км һәм Монастырище ауылынан 4 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Эргәһендә Т-2527 автомобиль юлы һәм тимер юлы, Яхновка станцияһы 1 км алыҫлыҡта үтә.

== Тарихы ==

* 1600 йыл - нигеҙ һалынған датаһы.
* Утар Монастырь ҡалаһындағы Богородица Раштыуаһы сиркәүенә беркетелә.&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=uk|url=https://undiasd.archives.gov.ua/doc/metric-books/mbv10-b1.pdf|title=Зведений каталог метричних книг що зберігаються в державних архівах України  т.10, кн..1, ст. 535, 603 и 657|author=Український науково-дослідницкий інститут архівної справи та документознавства|access-date=2021-12-12|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121003537/https://undiasd.archives.gov.ua/doc/metric-books/mbv10-b1.pdf|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;
* Греков (Грек) утарында 1859 йылда 12 хужалыҡ була, унда 89 кеше (46 ир-ат һәм 43 ҡатын-ҡыҙ) йәшәй.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://elib.shpl.ru/ru/nodes/16873-vyp-48-chernigovskaya-guberniya-po-svedeniyam-1859-goda-1866#mode/inspect/page/204/zoom/6|title=ГПИБ {{!}} Вып. 48 : Черниговская губерния : ... по сведениям 1859 года. - 1866.|author=Н. П. ИнфоРост|access-date=2021-12-12|archive-date=2021-12-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20211212010407/http://elib.shpl.ru/ru/nodes/16873-vyp-48-chernigovskaya-guberniya-po-svedeniyam-1859-goda-1866#mode/inspect/page/204/zoom/6|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;
* 1869 йылғы картала Грецкий утары булараҡ бар.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.etomesto.ru/map-ukraine_trehverstka-chernigov/?x=32.117721&amp;y=50.787040|title=Трехверстовка Черниговской области. Военно-топографическая карта.|access-date=2021-12-12|archive-date=2021-12-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20211212034457/http://www.etomesto.ru/map-ukraine_trehverstka-chernigov/?x=32.117721&amp;y=50.787040|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;
* 1945 йылға тиклем Грецкий утары тип атала.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.etomesto.ru/map-rkka_m-36-a/?x=32.117035&amp;y=50.789433|title=Карта РККА M-36 (А). Киевская, Черниговская, Гомельская области.|access-date=2021-12-12|archive-date=2021-12-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20211212032244/http://www.etomesto.ru/map-rkka_m-36-a/?x=32.117035&amp;y=50.789433|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}</text>
      <sha1>kypj4wafdjabsor871l8u9egwe5o3ow</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1147017</id>
      <parentid>1147016</parentid>
      <timestamp>2022-07-25T11:10:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ilnur efende</username>
        <id>5867</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3482" xml:space="preserve">{{Ук}}

'''Веприк''' ({{Lang-uk|Веприк}}.) ауыл, Монастирищенский [[ауыл]] советы, Ичня районы, [[Чернигов өлкәһе]], [[Украина]].

КОАТУУ коды 7421786802. [[2001 йыл|2001]] йылда халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны 20 кеше тәшкил иткән .&lt;ref name=&quot;Рада1&quot;&gt;[http://gska2.rada.gov.ua/pls/z7503/A005?rdat1=09.06.2009&amp;rf7571=39984 Сайт Верховной Рады Украины.]&lt;/ref&gt;

== Географик урыны ==
''Веприк'' ауылы Мирное ҡасабаһынан 1 км һәм Монастырище ауылынан 4 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Эргәһендә Т-2527 автомобиль юлы һәм тимер юлы, Яхновка станцияһы 1 км алыҫлыҡта үтә.

== Тарихы ==

* 1600 йыл - нигеҙ һалынған датаһы.
* Утар Монастырь ҡалаһындағы Богородица Раштыуаһы сиркәүенә беркетелә.&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=uk|url=https://undiasd.archives.gov.ua/doc/metric-books/mbv10-b1.pdf|title=Зведений каталог метричних книг що зберігаються в державних архівах України  т.10, кн..1, ст. 535, 603 и 657|author=Український науково-дослідницкий інститут архівної справи та документознавства|access-date=2021-12-12|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121003537/https://undiasd.archives.gov.ua/doc/metric-books/mbv10-b1.pdf|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;
* Греков (Грек) утарында 1859 йылда 12 хужалыҡ була, унда 89 кеше (46 ир-ат һәм 43 ҡатын-ҡыҙ) йәшәй.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://elib.shpl.ru/ru/nodes/16873-vyp-48-chernigovskaya-guberniya-po-svedeniyam-1859-goda-1866#mode/inspect/page/204/zoom/6|title=ГПИБ {{!}} Вып. 48 : Черниговская губерния : ... по сведениям 1859 года. - 1866.|author=Н. П. ИнфоРост|access-date=2021-12-12|archive-date=2021-12-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20211212010407/http://elib.shpl.ru/ru/nodes/16873-vyp-48-chernigovskaya-guberniya-po-svedeniyam-1859-goda-1866#mode/inspect/page/204/zoom/6|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;
* 1869 йылғы картала Грецкий утары булараҡ бар.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.etomesto.ru/map-ukraine_trehverstka-chernigov/?x=32.117721&amp;y=50.787040|title=Трехверстовка Черниговской области. Военно-топографическая карта.|access-date=2021-12-12|archive-date=2021-12-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20211212034457/http://www.etomesto.ru/map-ukraine_trehverstka-chernigov/?x=32.117721&amp;y=50.787040|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;
* 1945 йылға тиклем Грецкий утары тип атала.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.etomesto.ru/map-rkka_m-36-a/?x=32.117035&amp;y=50.789433|title=Карта РККА M-36 (А). Киевская, Черниговская, Гомельская области.|access-date=2021-12-12|archive-date=2021-12-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20211212032244/http://www.etomesto.ru/map-rkka_m-36-a/?x=32.117035&amp;y=50.789433|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}</text>
      <sha1>0877981rt5hg4m5fmpkgn5eo6msn030</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>