Википедия:Ҡоролтай

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="ba">
  <siteinfo>
    <sitename>Википедия</sitename>
    <dbname>bawiki</dbname>
    <base>https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.22</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Медиа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Махсус</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Ҡатнашыусы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Ҡатнашыусы менән һөйләшеү</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Википедия</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Википедия буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Файл буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Ҡалып</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Ҡалып буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Белешмә</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Белешмә буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Категория</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Категория буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Портал буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Проект</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Проект буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Модуль буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Гаджет</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Гаджет буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Гаджет билдәһе</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Гаджет билдәһе буйынса фекерләшеү</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Википедия:Ҡоролтай</title>
    <ns>4</ns>
    <id>1768</id>
    <revision>
      <id>1148346</id>
      <parentid>1147508</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:42:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Wikimedia CEE Meeting 2022 — Македония, Охрид, 14-16 октябрь 2022 */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65609" xml:space="preserve">__NEWSECTIONLINK__
{{Index box}}
{{shortcut|ВП:ҠОР}}
{{/Башлыҡ}}
{{Яңы темалар аҫтан}}

== Добро.РУ ==

[https://dobro.ru/ Dobro.ru] — это платформа для содействия развития волонтерского движения в России. Я изучил и адаптировал его под нас, википедистов. Теперь волонтеры международных проектов Викимедиа смогут конвертировать свои правки в часы активности в электронных книжках волонтера в Добро.ру. Для этого необходимо создать аккаунт в Добро.ру и заполнить вакансии в мероприятиях от НП «Викимедиа РУ». Я создал две вакансии «Волонтер международного проекта» (без ограничения вакантных мест) в мероприятиях [https://dobro.ru/event/10124288 «Я волонтер Русской Википедии»] и [https://dobro.ru/event/10124289 «Я волонтер Башкирской Википедии»] с учетным периодом до 31 марта 2022 года. По завершению периода в книжку волонтера заполню часы активности из портала Викискан ([https://ru.wikiscan.org/users РуВики], [https://ba.wikiscan.org/users БашВики]). КАКАЯ ПОЛЬЗА ОТ ЭТОЙ ЗАТЕИ ВОЛОНТЕРАМ ВИКИМЕДИА? — спросите вы. В настоящее время наиболее реальная польза — выпускники школ смогут получить [https://dobro.ru/news/5142-uchet-volonterskogo дополнительные баллы при поступлении в вузы]. Взрослым коллегам пока не могу предложить какую-либо конкретную пользу или льготу от государства. Вероятно в будущем они могут быть — а пока рекомендую копить часы активности в электронной книжке волонтера, их нельзя учесть за предыдущие периоды задним числом. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 17:06, 11 ғинуар 2022 (UTC)

== Топик-бан ==

{{u|Ilnur efende}} тәжрибәле ҡатнашыусы булыуына ҡарамаҫтан, бер нисә биттәрҙәрҙә ([[Себер татар теле]], [[Себер татарҙары]]) төҙәтеүҙәр һуғышы алып бара, шул иҫәптән башҡа ҡатнашыусылар менән кәңәшләшмәйенсә мәҡәләләрҙең исемдәрен үҙгәртеү (мәҫәлән, [[Себер татарлары]] - абруйлы сығанаҡтарға нигеҙләнмәгән) менән шөғөлләнә. Шунлыҡтан ҡатнашыусыға башҡа ҡатнашыусыларҙың индергән өлөшөн юйырға/үҙгәртергә тыйыла. Мәҡәләнең исемен үҙгәртеү ҙә тыйыла, әммә ҡатнашыусы [[Википедия:Исемен үҙгәртеүгә]] битендә үҙ тәҡдимен ҡалдыра ала. Топик-банды 1-се тапҡыр боҙған өсөн — 1 ай, 2-сегә — 6 ай, 3-сөгә — сикләнмәгән ваҡытҡа блоклау ҡарала. --[[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 20:42, 16 ғинуар 2022 (UTC)
: [[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]], «бер нисә биттәрҙәрҙә төҙөтеүҙәр» тигән яҙыуға конкрет биттәрҙе һәм конкрет төҙөтеүҙәрҙе күрһәтеү урынлы. Хаким ғәмәлен үтәгәндә шартына килтереп еткермәүең өсөн ғәмәлеңде кире алыуҙары ихтимал. Беҙҙең бер хакимға шелтә лә биргәйнеләр бер ваҡыт. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 14:55, 18 ғинуар 2022 (UTC)

== Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 5 ==
&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии движения и управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 5 — Январь 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Прочитайте полный текст информационного бюллетеня''']]&lt;/span&gt;
----
Добро пожаловать в пятый выпуск Новостей о Стратегии движения и управления (ранее именуемый как Новости Универсального кодекса поведения)! Этот обновлённый бюллетень содержит актуальные новости и события, касающиеся Устава Движения, Универсального кодекса поведения, грантов на реализацию Стратегии движения, выборов в Совет попечителей и других соответствующих тем по Стратегии движения и управлению.

Этот информационный бюллетень будет выпускаться ежеквартально. Дополнительные новости будут рассылаться подписчикам еженедельно или раз в две недели.  Пожалуйста, не забудьте подписаться [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]], чтобы получать эти обновления.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Приглашение к обратной связи по поводу выборов в Совет попечителей''' - Мы приглашаем вас поделиться своим мнением о предстоящих выборах в Совет попечителей Фонда Викимедиа. Приём ваших отзывов по поводу этих выборов был объявлен 10 января 2022 года и завершится 7 февраля 2022 года. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|продолжить чтение]])
*'''Ратификация Универсального кодекса поведения''' - В 2021 году Фонд Викимедиа обратился к сообществам с вопросом о том, как обеспечить соблюдение текста политики Универсального кодекса поведения. Пересмотренный проект руководства по обеспечению соблюдения будет готов для голосования сообществ в марте. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|продолжить чтение]])
*'''Гранты на реализацию Стратегии движения''' - Продолжая рассматривать ряд интересных проектных предложений, мы поощряем и приветствуем новые предложения и идеи, направленные на конкретную инициативу из рекомендаций Стратегии движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|продолжить чтение]])
*'''Преобразование информационного бюллетеня''' - В связи с преобразованием Информационного бюллетеня УКП в Информационный бюллетень Стратегии движения и управления, мы приглашаем вас присоединиться к команде фасилитаторов для разработки и определения новых направлений этого информационного бюллетеня. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|продолжить чтение]])
*'''Блог «Diff»''' - Ознакомьтесь с самыми последними публикациями по Стратегии движения и управлению Фонда на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|продолжить чтение]])&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;

== 2022 йылға яҡынса эш планы / Башҡортостан Башлығы грантына март айында заявкалар ҡабул итәсәктәр ==

Һаумыһығыҙ, арҡадаштар! Һеҙ ҙә уҡығанһығыҙҙыр. Метала [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy_and_Governance/Newsletter/5/ru Викимедиа хәрәкәтенең Стратегияһы яңылыҡтары], Стратегияның [https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:MSIG/About/ru өҫтөнлөклө йүнәлештәрен тоторолоҡло үҫтереү өсөн грант ярҙамы], гранттар системаһының яңы положенияларын уҡыным. Заманында Берлин, Варшава, Кейптан, Оттавалағы конференцияларға барыусы вәкилдәр аша әйтеп ебәргән тәҡдимдәр Стартегияла иҫәпкә алыныуына шатмын. Дөйөм «күлдә» беҙҙең дә «тамсылар» бар. Шулай уҡ грант комитетында беҙҙең дә заявкалар ([https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:Project/Rapid/%D0%92%D3%99%D1%85%D0%B8%D1%82/Laptop], [https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:Project/Rapid/%D2%BA%D3%99%D2%99%D0%B8%D3%99/notebook_KUU_Intel], [https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:Project/Rapid/ZUFAR/Wiki-marathons_in_the_Bashkir_Wikipedia]) булыуы яҡшы. Хуплауҙарын теләйек. Артабан үҙебеҙҙең эшмәкәрлекте Стартегия тәғлимәттәренә, тәҡдимдәренә тап килһен, ярҙам һораған мөрәжәғәттәр тотороҡһоҙ хупланһын өсөн рәсми план нигеҙендә эшләргә кәрәк. Элегерәк [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedians_of_Bashkortostan_User_Group/Strategic_Plan Стратегия планы] һәм [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedians_of_Bashkortostan_User_Group/Current_plan ағымдағы йыллыҡ план төҙөүҙе] башлап ҡарағайныҡ. Тик 2017 йылда грант биреү туҡталыу менән эшмәкәрлекте рәсмиләштереү ҙә «үлеп ҡалды». Әле [https://docs.google.com/spreadsheets/d/1MPvbs3pfJgFrL6e5-1A95zu2gvP3FI_KoPhueKgD4kU/edit?usp=sharing Башҡорт телендә Викимедиа проекттарын тотороҡло үҫтереү планын] (йыллыҡ план) төҙөй башланым. Һылтанма буйынса инеп ҡарай алаһығыҙ. Һеҙҙе лә шул эшкә ҡушылырға саҡырам. Тәҡдимдәрегеҙҙе Зөфәргә, Раянға йәки миңә әйтегеҙ. Тәҡдимегеҙ таблицалағы һәр пункт буйынса тулы булһын ине. Уңыштар. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 17:23, 23 ғинуар 2022 (UTC)
: Бер аҙна үтте. Ихтибар итеүсе юҡ. Ә бит Викимедиа гранттары өсөн генә түгел, Башҡортостан башлығы гранты өсөн дә кәрәк буласаҡ бындай план. Көнө килеп еткәс кемдең ниндәй уйы, ниндәй тәҡдиме булғанын кем белә лә, кем күрә? Ҡайҙан, нисек белергә? 2020 йылда грантҡа заявка тапшырырға аҙна-ункөн ҡалғас тажзәхмәт менән ауырып ятҡан еремдән заявканы минән таптырҙылар. Ә һуңынан Бадрановҡа, Айытҡоловаға ялыу яҙып ятыусылар табылды. Башҡорт Википедияһында мыҫҡылдай ғына өлөш индереп, үҙ мәнфәғәтен алға һөргән &lt;s&gt;«тауарищҡа»&lt;/s&gt; «сәскә» лә ялау яҙҙы бит. Үткән йылда ике тапҡыр больниста ятып сыҡһам да, көсөргәнешле эш йылы булһа ла, тешемде ҡыҫып түҙҙем. Быйыл грант менән шөғөлләнергә, шартына еткереп грант яҙырға, үтәлешен тәьмин итергә, яуаплылыҡты үҙ өҫтәренә алыусылар булһа, рәхим итегеҙ. План төҙөгөҙ, ҡатнашыусыларҙың тәҡдимдәрен йыйығыҙ. «Викимедиа РУ» оҡшамаһа, башҡа НКО табығыҙ. Грант «ашарға» теләгәндәр булһа, мин башҡа йоғанмайым. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 10:27, 29 ғинуар 2022 (UTC)

== Башҡорт википедиясыларының 4-се форумы. «Мәғариф һәм Википедия» ==
Рәсми иғлан.

&lt;blockquote&gt;'''[[Проект:Мәғариф һәм Википедия. Башҡорт википедиясыларының 4-се форумы|Башҡорт википедиясыларының 4-се форумы. «Мәғариф һәм Википедия»]]'''

Көнө һәм ваҡыты: 19 февраль, 10:00

Уҙғарыу урыны: Онлайн

Ойоштороусылар:
* «Викимедиа РУ» коммерцияға ҡарамаған партнерлығы
* Башҡорт телен үҫтереү һәм һаҡлау фонды
* «Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы (конгресы)» йәмәғәт ойошмаларының халыҡ-ара берлеге
* Башҡортостан Республикаһы Мәғариф һәм фән министрлығы (килешеү буйынса)

Эш теле: башҡорт һәм урыҫ теле

Форумдың йүнәлеше: Викимедиа ирекмәндәр хәрәкәтенә уҡытыусыларҙы һәм уҡыусыларҙы йәлеп итеү, дөйөм белем биреү учреждениеларында ғилми эҙләнеү һәм ирекмәнлек эшмәкәрлеге тематикаһын киңәйтеү.

Башҡорт Википедияһы мөхәррирҙәре, дөйөм белем биреү учреждениеларының кластан тыш һәм мәктәптән тыш эшен ойоштороусылары, уҡытыусылары һәм уҡыусылары, шулай уҡ теләге булған һәр кем саҡырыла.

Ҡатнашыу өсөн [https://forms.yandex.ru/u/61eface5047f52990de6160f/ БЫНДА] теркәлергә кәрәк. Форум һылтанмаһы электрон почта аша ебәрелә.

Форум программаһы, сығыштар темалары өҫтәмә рәүештә иғлан ителәсәк.

Бәйләнеш өсөн: bash.wiki2017@yandex.ru , +7 925 588 10 28
&lt;/blockquote&gt;

Форумға теркәлеүселәр бик аҙ. Википедистарҙан да әлегә (10 февраль) 8 кеше генә. Тыныш-белештәрегеҙгә еткерегеҙ, үҙегеҙ теркәлегеҙ. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 16:23, 10 февраль 2022 (UTC)

== Президент гранттары фонды 2022 йылдың икенсе конкурсын иғлан иткән ==

Президент гранттары фонды [https://xn--80afcdbalict6afooklqi5o.xn--p1ai/public/news/startoval-priem-proektov-na-vtoroy-konkurs-prezidentskikh-grantov-2022-goda 2022 йылдың икенсе конкурсын иғлан иткән]. Заявкалар 15 мартҡа тиклем ҡабул ителә. Рәхим итегеҙ. Нисек яҙырға ла өйрәтәләр: [https://xn--90aialyd0b6a.xn--80afcdbalict6afooklqi5o.xn--p1ai/ Обучение].--[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 17:29, 4 февраль 2022 (UTC)

== Ukraine's Cultural Diplomacy Month: We are back in 2022! ==
&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:UCDM 2022.png|180px|right]]
{{int:please-translate}}

Hello, dear Wikipedians!&lt;br/&gt;

[[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|Ministry of Foreign Affairs of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the second edition of writing challenge &quot;'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2022|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''&quot;, which lasts from 17 February to 17 March 2022. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design and cultural phenomena of Ukraine that made a contribution to world culture. The most active contesters will receive [[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2022/Prizes|prizes]].&lt;br/&gt;

We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia! Also, we plan to set up a [[m:CentralNotice/Request/UCDM 2022|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge!--[[Ҡатнашыусы:ValentynNefedov (WMUA)|ValentynNefedov (WMUA)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ValentynNefedov (WMUA)|әңгәмә]]) 11:03, 18 февраль 2022 (UTC)

Һаумыһығыҙ, ҡәҙерле Википедиясылар!

Украина Викимедиаһы, Украина Сит ил эштәре министрлығы һәм Украина институты менән берлектә 2022 йылдың 17 февраленән 17 мартына тиклем [[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2022|'''«Украина мәҙәни дипломатияһы айлығы»''']]  үткәрә. Кампания  донъя мәҙәниәтенә өлөш индергән билдәле украин кино, музыка, әҙәбиәт, архитектура, дизайн һәм мәҙәни күренештәренә арналған. Иң әүҙем ҡатнашыусылар приздар аласаҡ.

Һеҙҙе ҡатнашырға саҡырабыҙ һәм украин мәҙәниәтен Википедияла булдырыуҙа ярҙам итергә саҡырабыҙ! Шулай уҡ ҡулланыусыларға  хәбәр итеү өсөн баннер эшләргә ниәтләйбеҙ!
&lt;/div&gt;

== Wikimedia Summit 2022: Башҡортостан викимедиасылары төркөмө исеменән ҡатнашыу ==

''Иҫкәрмә: Кирил әлифбаһы менән яҙғанымда хата булһа, ғәфү итегеҙ. Өлөшләтә транслитератор менән ҡулланылды.''

Йәмәғәт,
2022 йылдың һарысайҙың 9-11 көндәрендә Викимедиа Фонды һәм Wikimedia Deutschland (WMDE) ойошмаһы cираттағы [[:meta:Wikimedia Summit 2022|Викимедиа саммитын]] ойоштора. Викимедиа Фонды менән килешеүе булған, йыл һайын отчёттарын ебәрә торған һәр бер юзер-төркөм һәм ойошма, шул иҫәптән Башҡортостан Викимедиасылары төркөмө лә, үҙ исеменән берешәр вәкилде ебәрә ала. Ҡатнашырға теләүселәр 2022 йылдың алағарайҙың 17-һенә хәтлем теркәлә ала.

Быйыл саммит Берлин ҡалаһында уҙғарыла. Рәсәй менән Европа Берләшмәһе араһындағы сәйәси ҡыйынлыҡтарҙы иҫәпкә алып, Европа Берләшмәһендә йәшәп ятҡан ирекмәнде был саммитҡа ебәреү еңелерәк булалыр. Шуға күрә, ошо саммитта Башҡортостан викимедиасылары төркөмө исеменән үҙем ҡатнашырға, унда ҡатнашыуыма башҡорт викимедиасыларының ризалығын алырға теләр инем.

Википедия һәм Викиһүҙлектең башҡорт өлөштәрендә әүҙем булыуыма ҡарамаҫтан, викимедиасыларҙың ижтимағи тормошонда ҡатнашыуым бығаса сикле ине. Шуға ла, Башҡортостан һәм башҡорт проекттары менән бәйләнеш өҙөлмәүен белдереп, башҡорт ҡоро исеменән ошондай сарала сығыш яһай алһам, ҡорға ла, үҙемә лә яҡшы булыр ине.

Үҙ сиратымда, башҡорт вики-ҡороноң һорауҙарын, тәҡдимдәрен, теләктәрен саммиттың башҡа ҡатнашыусыларына еткерер инем. Конгрестың электрон формаһында булмаған материалдарына килгәндә, уларҙы йә Берлин федераль еренең почтаһы аша, йә (Европа Берләшмәһенән почта ебәреүҙә ҡыйынлыҡтар булған хәлдә) башҡа илдән килгән вәкил аша ебәрергә мөмкин булыр ине.

Әлбиттә, кандидатурамды лайыҡ тип тапмаған хәлдә, башҡа ҡатнашыусыны тәҡдим итә алаһығыҙ. Теләк, һорау һәм тәҡдимдәрегеҙҙе көтөп ҡалам, Башҡортостан викимедиасылары исеменән саммитта ҡатнашыуыма ҡаршы килмәҫһегеҙ, тип өмөт итәм.

Оло ихтирам менән, --[[Ҡатнашыусы:Comp1089|Comp1089]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Comp1089|әңгәмә]]) 07:41, 6 апрель 2022 (UTC)

== Варшавала VI Халыҡ-ара Төркиәт конгресы ==

Йәмәғәт,

2022 йылдың һарысайҙың 19-21 көндәрендә Варшава ҡалаһында [http://orient.uw.edu.pl/the-sixth-international-congress-of-turkology/ VI Халыҡ-ара Төркиәт конгресы] уҙғарыла. Быйылғы тема: Төрки донъяның өйрәнеүҙә дисциплина-ара перспективалар.

Конгресты [[Варшава университетының шәрҡиәт факультеты]] ойоштора, оффлайн өлөшө Халыҡ-ара монәсәбәттәр һәм сәйәсәт белеме факультеты бинаһында уҙа. Үткән конгрестарҙан айырмалы рәүештә, быйыл онлайн ҡатнашыу мөмкинлеге лә күҙаллана.

Төрки телле Вики-проекттар хаҡында махсус секция ойошторолһа, минеңсә, бик шәп булыр ине. Бының өсөн ошо темаға арналған кәм тигәндә 4 сығыш тәҡдим ителергә тейеш.

Ойоштороу түләме — 30 евро, йәш ғалимдар өсөн 20 евро тәшкил итә. Конгресс һөҙөмтәһендә аннотациялар китабы һәм мәҡәләләр йыйынтығы сығарылырға тейеш.

Тулыраҡ мәғлүмәт өсөн Конгрестын ойоштороу комитетына (электрон адресы конгресс битендә бар) йә миңә өндәшергә була. 
Ихтирам менән, --[[Ҡатнашыусы:Comp1089|Comp1089]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Comp1089|әңгәмә]]) 10:03, 6 апрель 2022 (UTC)

== Башҡортостан ауылдары конкурсында ҡатнашыусылар иғтибарына ==
Конкурс тамамланырға бер нисә көн ҡалды. Эшләгән мәҡәләләрҙе ҡарап сығығыҙ, башҡорт грамматикаһы һәм вики-ҡағиҙәләр тәртибенә килтерегеҙ. Башҡортса аңлашылмаған текст, абзацта эске һылтанмалар ҡуйылмаған мәҡәләләр ҡабул ителмәйәсәк. Мин бер үк төҙәтеүҙәр эшләйем, шуға иғтибар итегеҙ. Урамдар исемлеген тәртипкә килтерегеҙ. Уңыштар! --[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 16:37, 4 май 2022 (UTC)

== Башҡортостан Башлығы грантына конкурс иғлан ителгән ==

[https://xn--102-5cdameb6esa5a0a1je.xn--p1ai/public/bashkortostan/contest-2022 Башҡортостан Башлығы грантына конкурс иғлан ителгән]. Конкурс на предоставление грантов Главы Республики Башкортостан некоммерческим неправительственным организациям. Гранты предоставляются организациям, чьи проекты направлены на сохранение и развитие государственных языков Республики Башкортостан и языков народов Республики Башкортостан. Срок подачи с 28 апреля по 30 мая 2022 года. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 07:15, 10 май 2022 (UTC)

== Остаздар конкурсы ==
Һуңғы мәҡәләләрҙе ҡарап сыҡтым. Һәр икенсе мәҡәләлә тел нормалары боҙола, үҙегеҙ күрмәһәгеҙ, бер-берегеҙҙекен өҫтән генә булһа ла байҡап сығығыҙ. Сифатлы википедия эшләйек тиһәк, конкурс өсөн генә тип эшләргә ярамай. Шәхестең әһәмиәтен дә ҡарағыҙ — кәрәкме ул башҡорт википедияһында?

{{u|Akkashka}} {{u|Вәхит}} {{u|Юлдашева Луиза}}
совет хәрби етәксе ( [[Светляков Анисим Илларионович|Светляков]]), СССР һәм Рәсәй ғалимы-сейсмолог (СССР һәм Рәсәй сейсмолог-ғалимы булмаймы?) ([[Тараканов Роман Захарович|Тараканов]]),  мордва совет музыкант: пианист һәм композитор ( [[Воробьёв Геннадий Васильевич|Воробьёв]]), совет ғалим-юрисы (шулай буламы?) ([[Стремовский Владимир Азарович|Стремовский]]), 1934 йыл Мәскәүҙә малайҙар араһында теннис буйынса чемпионы була (теннис чемпионы була, теннис буйынса чемпион була) ( [[Озеров Николай Николаевич (комментатор)|Озеров]])--[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 05:55, 28 май 2022 (UTC)
* [[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]], [[Светляков Анисим Илларионович|Светляков]] мәҡәләһендәге хатаны төҙәткәнмен (совет хәрби етәксеһе Светляков) [[Ҡатнашыусы:Akkashka|Akkashka]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Akkashka|әңгәмә]]) 18:11, 17 июнь 2022 (UTC)

:Ғалим-сейсмологы була. Ғалим һүҙе алда килә [[Ҡатнашыусы:Юлдашева Луиза|Юлдашева Луиза]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Юлдашева Луиза|әңгәмә]]) 05:40, 21 июнь 2022 (UTC)

== Invitation to participate in the #WPWPCampaign 2022 ==

Dear Wikimedians,

We are glad to inform you that the 2022 edition of Wikipedia Pages Wanting Photos campaign is coming up in July.

This is a formal invitation to invite individuals and communities to join the campaign to help improve Wikipedia articles with photos and contextual images. 

The campaign will run from July 1 to August  31, 2022 and several communities and Wikimedia Affiliates have already indicated interest to organize the campaign in their localities. Please find your community or community closer to you to participate: [[:m:Wikipedia Pages Wanting Photos 2022/Participating Communities|WPWP2022 Campaign: Participating Communities]].

The campaign primarily aims to promote using images from Wikimedia Commons to enrich Wikipedia articles that are lacking them. Participants will choose among Wikipedia pages without photos, then add a suitable file from among the many thousands of photos in the Wikimedia Commons, especially those uploaded from thematic contests (Wiki Loves Africa, Wiki Loves Earth, Wiki Loves Folklore, etc.) over the years. In this third edition of the campaign, eligibility criteria have been revised based on feedback and campaign Evaluation Reports of the previous editions. Please find more [[:m:Wikipedia Pages Wanting Photos 2022/FAQ and Contest Rules|details about these changes and our FAQ here on Meta-Wiki]]

For more information, please visit the [[:m:Wikipedia Pages Wanting Photos 2022|campaign page on Meta-Wiki]].

Best,&lt;br/&gt;
[[User:Ammarpad|Ammar A.]]&lt;br/&gt;
Global Coordinator&lt;br/&gt;
Wikipedia Pages Wanting Photos Campaign 2022.&lt;br /&gt;
17:38, 31 май 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Martin Urbanec@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Wikipedia_Pages_Wanting_Photos/Distribution_list&amp;oldid=23230284 --&gt;
== Граждандар форумы ==
17 июндә Өфө ҡалаһында [https://xn--90arfeddkewh.xn--p1ai/ Граждандар форумы] була. Теләгәндәр ҡатнаша ала. Алдан теркәлергә кәрәк. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 03:20, 6 июнь 2022 (UTC)
&lt;blockquote&gt;Гражданский форум Республики Башкортостан 2022 – открытая площадка для диалога между представителями сферы НКО, гражданскими активистами, республиканскими и местными органами власти, бизнес-сообществом в целях обсуждения вопросов грантовой и ресурсной поддержки НКО и совершенствования государственной поддержки некоммерческого сектора.&lt;/blockquote&gt;
: Тыңлаусы булараҡ Форумда ҡатнаштым. Программа буйынса 17 секция эшләне һәм пленар ултырыш булды. 4 секцияла һәм пленар ултырышта булдым. Сығыштарҙы тыңланым һәм файҙалы мәғлүмәт тупланым. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 07:36, 18 июнь 2022 (UTC)
::1) СЛЕТ ЛИДЕРОВ СООБЩЕСТВ И ОБЩЕСТВЕННЫХ АКТИВИСТОВ «Мастерская сообществ». Юридик теркәлгән һәм формаль булмаған ойошмаларҙы берләштереүсе, уларға ярҙам итеүсе махсус региональ фонд бар икән. [http://fondufa.ru/ Өфө ҡалаһының социаль, мәҙәни, иҡтисади үҫеш фонды] региональ оператор булып тора. Мөмкинлектәре тураһында оҙаҡ һөйләргә мөмкин, сайтта ла таныша алаһығыҙ. Фонд сараларының береһе [http://fondufa.ru/novosti/709-informacionnyj-spravochnik-nko-respubliki-bashkortostan-2022.html республика НКО-лы тураһында махсус белешмә китабына] (йылда сыға) беҙҙең «Башҡортостан викимедиасылары» формаль булмаған ойошманы индергә кәрәк тигән уй тыуҙы. Фатиха бирһәгеҙ, эшләрмен. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 07:36, 18 июнь 2022 (UTC)  
::2) КРУГЛЫЙ СТОЛ: НКО и социальный бизнес: опыт развития негосударственного сектора в оказании социальных услуг. Задачи, проблемы, перспективы. Был секцияла ҡатнашыуым башлыса Мәскәү вәкилен тыңлыу һәм рәсми эшем менән бәйле булды.--[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 07:36, 18 июнь 2022 (UTC)
::3) КРУГЛЫЙ СТОЛ: Язык – душа народа. Иң һүлпән секция. Барлығы 15-ләп ҡатнашыусы: НКО вәкилдәренән 3 кеше, ҡалғандары мәктәп уҡытыусылары, министерство вәкилдәре булды. Вәкилдәр сығыш яһаны, «достижениелары» тураһында һөйләне. Әлбиттә, уларҙыҡынса «бик яҡшы». НКО-лар иҫәбенә министерство бурыстарын үтәү яҡшы күрһәткес, әлбиттә. Тел проблемаларын шулай күтәрһәк, төрлө кимәлдәге фекер алышыуҙарҙа ҡатнашмаһаҡ алға китеш булмаҫ ул. Был өлкәлә граждандар йәмғите әле һаман бишектә имсәк һорап илаған бала кимәлендә. Йөрәк һыҡтап сыҡты. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 07:36, 18 июнь 2022 (UTC)
::4) КРУГЛЫЙ СТОЛ: Добровольчество в Республике Башкортостан: содействие развитию и перспективы. Бик фәһемле һәм мәғлүмәтле секция. Көҙ көнө бер нисә НКО етәксеһе менән осрашып һөйләшергә килештек. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 07:36, 18 июнь 2022 (UTC)
::5) Пленар ултырыш. Башҡортостан Республикаһында Граждандар йәмғиәте төрлө йүнәлештәрҙә бик әүҙем эшләй. Рәсәй кимәлендә иң әүҙем региондар иҫәбендә. НКО-ларға, ирекмәндәргә ярҙам артабан да буласаҡ. Башҡортостанда махсус маҡтаулы исем индерәсәктәр. Тел ирекмәндәре, активистары «үҙ ҡаҙанында» ғына ҡайнамаһын ине тип теләргә ҡала. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 07:36, 18 июнь 2022 (UTC)
:: «Башҡортостан викимедиасылары» формаль булмаған ойошмаһын НКО белешмә китабына индерергә фатиха бирәбеҙ. Ҡаршы булыусылар юҡтыр, булһа белдерегеҙ.--[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 17:10, 18 июнь 2022 (UTC)
*  «Башҡортостан викимедиасылары» формаль булмаған ойошмаһы НКО белешмә китабына индерелергә тейеш тип уйлайым.  [[Ҡатнашыусы:Akkashka|Akkashka]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Akkashka|әңгәмә]]) 04:04, 19 июнь 2022 (UTC)
*** {{Эшләнде}} [http://sonkorb.ru/places/1145-soobschestvo-vikimediicy-bashkortostana.html ]

== Зәки Вәлиди исемендәге Милли китапхана менән хеҙмәттәшлек ==
Башҡортостан Республикаһының Зәки Вәлиди исемендәге Милли китапхана етәкселеге менән һөйләшеү булды. Сентябрь айынан башлап ай һайын (2023 йылдың июнь айына тиклем) бер көн китапхананың электрон уҡыу залында 2-3 сәғәтлек вики-сара үткәреү тураһында килештек. Уҡыу залы Интернетҡа сығыу мөмкинлеге булған компьютерҙар менән йыһазландырылған. Китапхананың эш ваҡыты иртәнге 9-ҙан киске 8-гә тиклем, шәмбе көн - киске 6-ға тиклем. Электрон уҡыу залы менән ҡулланыусыларға уңайһыҙлыҡ тыуҙырмаҫ өсөн беҙҙең сараларҙың көнөн-ваҡытын алдан билдәләргә кәрәк. Кемдәр ҡайһы айҙа сара ойошторорға, тема билдәләргә, ҡатнашыусыларҙы йәлеп итергә теләй. Тәҡдимдәргеҙ, фекерҙәрегеҙҙе яҙығыҙ. Саралар исемлеген төҙөй башлайыҡ. (осрашыуға һыуһағанһыҙҙыр, ивет). --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 03:43, 6 июнь 2022 (UTC)
: P.S. Китапханаға инеү өсөн, Уҡыусы билеты булырға тейеш. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 04:03, 6 июнь 2022 (UTC)

* Һәйбәт тәҡдим! Беҙгә иҫке төрки яҙмаһын өйрәнеү курстарын ойоштормаҫтар микән? Көҙҙән бирле түләүле курс була тинеләр, әммә шөғөлләнергә теләүселәр аҙ булыу сәбәпле, тормошҡа ашырылмай ҡалды. [[Ҡатнашыусы:Akkashka|Akkashka]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Akkashka|әңгәмә]]) 06:31, 6 июнь 2022 (UTC)
** Был осраҡта китапхана беҙгә электрон уҡыу залы бирә. ә сара ойоштормай. Вики-сара ойоштороу үҙебеҙҙән. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 17:12, 6 июнь 2022 (UTC)
* Былтыр, 2021 йылдың июль-сентябрендә, Башҡорт Википедияһына мәктәп программаһында өйрәнелгән шағир һәм яҙыусылар ижады һәм әҫәрҙәре тураһында мәҡәләләр бер ни тиклем яҙылды. Беренсе башҡорт халыҡ шағиры, Башҡортостан һәм башҡорттар тураһында Башҡорт Википедияһына яҙылған мәҡәләләрҙе Мәжит Ғафури йорт-музейы Республика конкурсы өсөн тәҡдим итте һәм 2-се урын яуланы. З. Вәлиди ис. Милли китапхана фондын ҡулланып, мәктәп программаһында өйрәнелгән яҙыусылар, уларҙың әҫәрҙәре тураһында (темалар бүлешеп) яҙырға мөмкин.  [[Ҡатнашыусы:Akkashka|Akkashka]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Akkashka|әңгәмә]]) 10:11, 18 июнь 2022 (UTC)

== Тренинги по Викиданным для Тюркских Викимедийцев 2022 ==
[[File:Wikidata 2022 Istanbul social media campaign 02.jpg|right|thumb|300px|Wikidata 2022 Istanbul]]
Дорогие друзья,

Я рад сообщить вам, что заявки на получение стипендии для участия в Стамбульской конференции по Викиданным теперь открыты. Если вы представляете тюркское сообщество и активно участвуете в проектах Викимедиа на тюркских языках, то вы можете подать заявку на получение стипендии. Заявки принимаются до 30 июня 2022 года, 23:59 UTC.

Кандидаты смогут подать заявку на получение полной стипендии. Полная стипендия покроет расходы на путешествие, проживание и питание во время конференции, организованное Тюркским ЮГ Викимедиа.

Конференция пройдет с 21 по 23 октября 2022 года в Стамбуле, Турция.

* Чтобы узнать больше о Тренингах по Викиданным для Тюркских Викимедийцев, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/53dX

* Чтобы узнать больше о стипендии, регистрации и форме заявки, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/5FFv

Кроме того, мы рекомендуем вам подписаться на наш список рассылки (https://w.wiki/5FFw) для получения информации и новостей о проектах и мероприятиях Тюркским ЮГ Викимедиа.

Всего наилучшего, [[Ҡатнашыусы:Mehman97|Mehman97]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Mehman97|әңгәмә]]) 21:46, 10 июнь 2022 (UTC)

== Башҡортостан ауылдары конкурсында ҡатнашыусылар иғтибарына ==
Нәтижәләр менән ҡәнәғәт булмаусыларҙы әлегә тикшерелмәгән мәҡәләләрҙе тикшерергә саҡырам. Вәхит, Яғалса, Юлдашева Луиза, Таңһылыу тикшерелеп бөтмәгән. Һәр мең байт өсөн 1 мәрәй, һәр һылтанма өсөн 1 мәрәй Ҡуйырға. 15 майға торошло, мәҡәләләр викиформатында биҙәлгән, башҡортса яҙылған булырға тейеш, иҫәпкә алырлыҡ мәҡәлә булмаһа, һуңыраҡ төҙәткәнен дә иҫәпләргә мөмкин. Шулай уҡ дәғүә белдереүселәрҙекен дә киренән ҡараға мөмкин.--[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 16:51, 13 июнь 2022 (UTC)

== Wikimedia CEE Meeting 2022 — Македония, Охрид, 14-16 октябрь 2022 ==
[[M:Wikimedia CEE Meeting 2022|Wikimedia CEE Meeting 2022]] иғланы (Македония, Охрид, 14-16 октябрь 2022). [[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 08:24, 20 июнь 2022 (UTC)
&lt;blockquote&gt;[[M:Wikimedia CEE Meeting 2022|Wikimedia CEE Meeting 2022]] (#WMCEE) will be the eleventh annual meeting of Wikimedians from Central and Eastern Europe centred on the Wikimedia projects (Wikipedia and similar projects) in countries and communities of Central and Eastern Europe. The meeting will be held in Ohrid, Macedonia from 14-16 October 2022. This is planned to be the first Wikimedia CEE Meeting to take place as an in-person event during the COVID-19 pandemic, which means that participants will have to abide by the local measures imposed to contain the pandemic. Those who are interested in participating in the conference but are reluctant to attend an in-person event due to health concerns will be allowed to follow it online.&lt;/blockquote&gt;

'''[[m:Wikimedia CEE Meeting 2022/Submissions|Конференция тураһында дөйөм мәғлүмәт һәм тәҡдимдәрҙе теркәү буйынса аңлатмалар бите]]'''

*Бөрйән вики-клубы ағзалары  (https://vk.com/club145595241) үҙ-ара фекерләшеп,  конференцияға ҡатнашыу өсөн делегат итеп [[Юлдашева Луиза Әбүталип ҡыҙы|Юлдашева Луиза]] Әбүталип ҡыҙын тәҡдим итте.Риза булыусылар имзаларығыҙҙы ҡуйып ебәрегеҙ әле--[[Ҡатнашыусы:Һәҙиә|Һәҙиә]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Һәҙиә|әңгәмә]]) 11:11, 11 июль 2022 (UTC)
* Риза - -[[Ҡатнашыусы:Таңһылыу|Таңһылыу]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Таңһылыу|әңгәмә]]) 17:26, 11 июль 2022 (UTC)
* Риза--[[Ҡатнашыусы:Һәҙиә|Һәҙиә]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Һәҙиә|әңгәмә]]) 13:10, 11 июль 2022 (UTC)
* Риза--[[Ҡатнашыусы:Вәхит|Вәхит]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Вәхит|әңгәмә]]) 13:10, 11 июль 2022 (UTC)
* Риза--[[Ҡатнашыусы:М.Илнар|М.Илнар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:М.Илнар|әңгәмә]]) 13:10, 11 июль 2022 (UTC)
* Риза--[[Ҡатнашыусы:Б.Илзирә|Б.Илзирә]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Б.Илзирә|әңгәмә]]) 13:10, 11 июль 2022 (UTC)
* {{Риза}} --[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 17:14, 11 июль 2022 (UTC)
* {{Риза}} --[[Ҡатнашыусы:Баныу|Баныу]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Баныу|әңгәмә]]) 20:23, 11 июль 2022 (UTC)
* {{Риза}} -- [[Ҡатнашыусы:Akkashka|Akkashka]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Akkashka|әңгәмә]]) 03:44, 12 июль 2022 (UTC)
* {{Риза}} Лайыҡлы кандидатура. Бер йылы делегат итеп һайланып та бара алмай ҡалғайны тип иҫләйем. Быйыл барып, Башҡортостанды лайыҡлы күрһәтергә яҙһын! --[[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|З. ӘЙЛЕ]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:З. ӘЙЛЕ|әңгәмә]]) 04:55, 12 июль 2022 (UTC)
* {{Риза}}. Сығыш яһаған осраҡта синхрон тәржемә тураһында Аида Ахмадова менән һөйләштем, ул ризалығын бирҙе. Аида, ҡырғыҙ ҡыҙы, Фонд Викимедиала эшләй. СЕЕ илдәре буйынса куратор. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 03:26, 14 июль 2022 (UTC)

[[M:Wikimedia CEE Meeting 2022|Wikimedia CEE Meeting 2022]] конференцияһында Башҡортостан викимедиасылары төркөмөнән ике кеше делегат була ала. [https://docs.google.com/document/d/13iEOtMUnRhjjaH2UABSoxLtaS3JR2D7t/edit Юзер-төкөмдәр исемлеген бында ҡуйғандар.] 15 авгутсҡа тиклем делегаттарға [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2022/Participants/List теркәлергә кәрәк].

== Хаким [[Ғатауллин Рөстәм Шакирйән улы|Рөстәм Нурыев]]ҡа — Салауат Юлаев ордены! Ҡотлайбыҙ! ==
«Барыһын да билдәләнек, ә бына {{u|Рөстәм Нурыев|Рөстәм ағай}} менән тотҡарлыҡ килеп сыҡты. Уның Башҡорт Википедияһын үҫтереүҙәге өлөшө республика орденына лайыҡ, ә ул: „Кәрәкмәй“, — тине лә, документ тапшырманы. Бәлки, һеҙ инандырырһығыҙ», — тигәйне Башҡорт Википедияһының юбилей форумында БР-ҙың вице-премьеры Азат Бадранов 2021 йылдың февралендә. Ниһайәт, сәғәте һуҡты — 2022 йылдың 20 июнендә БашВики хакимы Рөстәм Нурыевҡа Салауат Юлаев ордены тапшырылды. Ҡотлайбыҙ!!! Киләсәк тормошоғоҙҙа ла маҡтауҙар, наградалар, ҡыуанысығыҙҙы уртаҡлашыусы дуҫтарығыҙ күп булһын һәм иң мөһиме — һаулығығыҙ ныҡ булһын! Алға, БашВики! Алға, Рөстәм Нурыев! --[[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|З. ӘЙЛЕ]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:З. ӘЙЛЕ|әңгәмә]]) 04:24, 21 июнь 2022 (UTC)
* Лайыҡлы бүләгегеҙ менән ҡотлайым! Һеҙгә ижади уңыштар, ныҡлы һаулыҡ теләйем. [[Ҡатнашыусы:Юлдашева Луиза|Юлдашева Луиза]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Юлдашева Луиза|әңгәмә]]) 08:56, 21 июнь 2022 (UTC)
**Ҡотлайым! Лайыҡ!--[[Ҡатнашыусы:Guram52|Guram52]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Guram52|әңгәмә]]) 11:51, 22 июнь 2022 (UTC)
* Ҡотлайым! Киң күкрәктә тағы ла яңы ордендар өсөн урын бар әле - шулай булғас, АЛҒА! һәм АЛҒА!--[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 18:12, 22 июнь 2022 (UTC)
* Вот это да! --[[Ҡатнашыусы:Ssr|Ssr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ssr|әңгәмә]]) 10:39, 23 июнь 2022 (UTC)
* Афарин! Ҡотлайым!!! Яңы үрҙәр һәм ҡаҙаныштар! --[[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 14:35, 23 июнь 2022 (UTC)
*Ҡотлайым!Артабан да, именлектә-һаулыҡта, уңып-уңдырып йәшәргә һәм эшләргә насип булһын!--[[Ҡатнашыусы:Һәҙиә|Һәҙиә]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Һәҙиә|әңгәмә]]) 07:40, 10 июль 2022 (UTC)
* Поздравляю с этой совершенно заслуженной наградой!!! [[Махсус:Өлөштәр/2A00:1FA0:27D:2264:0:65:1DD8:FA01|2A00:1FA0:27D:2264:0:65:1DD8:FA01]] 16:35, 27 июль 2022 (UTC)

== Deployment of FLORES Machine Translation to Bashkir Wikipedia ==

Hello Friends!


The WMF Language team has added another machine translation (MT) support for the Content Translation in Bashkir Wikipedia called FLORES. This means that you can choose to use [https://ai.facebook.com/blog/the-flores-101-data-set-helping-build-better-translation-systems-around-the-world/ FLORES machine translation] when translating Wikipedia articles to Bashkir using [[Special:ContentTranslation|the Content Translation tool]].


The FLORES Machine Translation service is provided by an [https://ai.facebook.com/ AI research team at Meta] through a free for use API key that allows the Content Translation to access the service on the FLORES server for an evaluation trial period. This MT is set as optional; in your Wikipedia, which means you can choose not to use it as your preferred initial translator. If you decide to use this service, you can select &quot;FLORES&quot; from the &quot;Initial Translation&quot; dropdown menu where you will find other existing machine translation services on the sidebar.


The Wikimedia Foundation has worked out an agreement that allows the use of FLORES without compromising Wikipedia’s policies about attribution of rights, your privacy as a user, and brand representation. You can find more information about the FLORES Machine translation on [[mw:Content_translation/Machine_Translation/Flores#Summary_of_our_agreement_with_Meta|this page]].


Please note that the use of the FLORES MT is optional. However, we would want your community to:

* use it to improve the quality of the Machine Translation service; and
* [[mw:Talk:Content_translation|provide feedback]] about its quality and ask any questions you might have about this addition. 

We trust that this addition is a good support to the Content Translations tool towards having better quality articles in Bashkir Wikipedia.

Thank you!

On behalf of the WMF Language team. [[Ҡатнашыусы:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:UOzurumba (WMF)|әңгәмә]]) 22:42, 21 июнь 2022 (UTC)

== Страницы Википедии ждут иллюстраций — 2022  ==

Металағы иғлан:
&lt;blockquote&gt; Страницы Википедии ждут иллюстраций — 2022 (англ. Wikipedia Pages Wanting Photos — WPWP) — ежегодная кампания Википедии, во время которой википедисты из всех её языковых разделов и проектов добавляют иллюстрации в те статьи Википедии, где их нет. Она проводится с целью найти применение в статьях Википедии тем медиафайлам, которые накапливаются в результате различных фотоконкурсов и вики-прогулок, организованных разными Сообществами Викимедиа. Фотографии помогают привлечь внимание читателя лучше, чем «стены текста», иллюстрируют содержание и делают статью более поучительной и привлекательной для читателей. Тысячи фотографий были добавлены на Викисклад во время различных кампаний, вики-прогулок и фотоконкурсов, в том числе таких международных конкурсов как Вики любит памятники, Вики любит Африку, Вики любит Землю, Вики любит фольклор и др. Лишь небольшая часть фотографий-конкурсантов нашла применение в статьях Википедии. Сейчас на Викискладе хранятся миллионы фотографий, но лишь малая их часть используется в статьях Википедии. Это большая проблема, устранить которую и призван этот проект.&lt;/blockquote&gt;

[[M:Wikipedia Pages Wanting Photos 2022/ru|Тулыраҡ мәғлүмәт БЫНДА]]. [[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 10:03, 7 июль 2022 (UTC)

== Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев/Публицистика &amp; энциклопедистика ==

Ағымдағы ваҡиғалар тураһында Википедия мәҡәләһен яҙыу тураһында [[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев/Публицистика &amp; энциклопедистика|фекеремде]] еткерәм. Рәхим итеп уҡығыҙ. Теләһәгеҙ, үҙегеҙҙең фекерегеҙҙе ФА битендә яҙығыҙ. [[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 05:01, 9 июль 2022 (UTC)

== Викиконференция 2022, Санкт-Петербург, 24-25 сентябрь ==
Рәсәй викимедиасыларның халыҡ-ара сараһы — Викиконференция 2022 быйыл Санкт-Петербург ҡалаһында 24-25 сентябрҙә була. ВМРУ ағзалары ултырышында рәсми ҡарар ҡабул ителгән. [[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 08:43, 10 июль 2022 (UTC)
* [https://ru.wikimedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8-%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%84%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F_2022 Викиконференция 2022]

[[Категория:Википедия:Ҡоролтай]]

== Открыт прием заявок для сессий ==

[[Файл:Wikidata_Istanbul_call_for_submissions_is_now_open_social_media_post.png|справа|мини|250x250пкс|Открыт прием заявок]]
Всем привет,

Команда организаторов [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Тренингов по Викиданных для Тюркских Викимедийцев]] рада сообщить вам, что [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians/Submissions|открыт прием заявок]] (https://w.wiki/5TFZ) на участие в программе конференции, которая пройдет в Стамбуле, Турции, с 21 по 23 октября. '''Мы будем принимать заявки до 10 августа 2022 года'''.

Вы можете подать заявку и выступить на конференции на трех языках: английском, турецком и русском, а также онлайн или очно. Предложения по сессиям могут быть представлены в 5 различных типах со стандартизированной продолжительностью выступления. Основная тема сессии должна быть связана с Викиданными, интегрированными данными, импортом данных, SPARQL или другими связанными темами. Вы также можете представить свои достижения или темы, связанные с развитием проектов Викимедиа и движения Викимедиа. Более подробно – https://w.wiki/5TFZ.

Мы хотели бы узнать и предоставить сообществу больше информации о тюркских сообществах, и мы надеемся, что вы поможете нам достичь этой цели.

С уважением, – [[Ҡатнашыусы:Mehman97|Mehman97]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Mehman97|әңгәмә]]) 15:55, 17 июль 2022 (UTC)

== БашВикила кәрәк булған исемлектәр ==

Фамилиялаштар исемлеге ябай ғына төҙөлә. Әлеге ваҡытта БашВикила булмаған [[Категория буйынса фекерләшеү:Фамилиялаштар исемлеге булған биттәр|фамилиялар бында туплана]], шунда уҡ мәҡәлә өсөн әҙерләмә лә бар. [[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 18:34, 25 июль 2022 (UTC)
: [[Төпәев Салауат Харис улы|Төпәйев С.Х.]] «Башҡорт фамилиялары» белешмә-һүҙлеге бар. Фамилияның ниндә телдән кергәне, русса яҙылышы, аңлатмаһы бирелә. Ошо белешмәне лә ҡулланырға мөмкин [https://kitaptar.bashkort.org/files/bashqort_familiyalary.pdf].--[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 06:57, 26 июль 2022 (UTC)
: [[:Категория_буйынса_фекерләшеү:Фамилиялаштар_исемлеге_булған_биттәр#БашВикила_төҙөлмәгән_фамилиялаштар_исемлектәре|БашВикила_төҙөлмәгән_фамилиялаштар_исемлектәре]] исемлеген төҙөп бөттөм. 500-гә яҡын исемлек төҙөргә кәрәк. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 10:03, 29 июль 2022 (UTC)</text>
      <sha1>rhtkos1blnadmkrrcis561btz14ed62</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Горбачёв Михаил Сергеевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4664</id>
    <revision>
      <id>1148310</id>
      <parentid>893205</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:08:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9231" xml:space="preserve">{{ФШ|Горбачёв}}
{{Государственный деятель
|имя = Михаил Сергеевич Горбачёв
|изображение =
|описание изображения = 
|ширина = 
|должность = СССР Президенты
|флаг = Flag of the Soviet Union.svg
|периодначало = [[15 март]] [[1990]]й
|периодконец = [[25 декабрь]] [[1991]]&lt;ref name=&quot;Gkchp&quot;&gt;С 19 августа по 21 августа 1991 года Горбачёв был фактически отстранён {{comment|ГКЧП|Государственный комитет по чрезвычайному положению}} от исполнения обязанностей Генерального секретаря и Президента СССР; и. о. Генсека ЦК КПСС был объявлен заместитель Генсека В. А. Ивашко, и. о. Президента СССР — вице-президент Г. И. Янаев.&lt;/ref&gt;
|предшественник = вазифа раҫлана
|преемник = вазифа бөтөрөлә
|порядок_2 = 1
|должность_2 = СССР юғары советы председателе
|флаг_2 = Flag of the Soviet Union.svg
|периодначало_2 = [[25 май]] [[1989]]
|периодконец_2 = [[15 март]] [[1990]]
|предшественник_2 = вазифа раҫлана; ул үҙе СССР Юғары Советы Президиумы рәйесе
|преемник_2 = [[Анатолий Иванович Лукьянов]]
|порядок_3 = 11
|должность_3 = СССР Юғары Советы Президиумы рәйесе
|флаг_3 = Flag of the Soviet Union.svg
|периодначало_3 = [[1 октябрь]] [[1988]]
|периодконец_3 = [[25 май]] [[1989]]
|предшественник_3 = [[Громыко Андрей Андреевич]]
|преемник_3 = вазифа бөтөрөлә; ул үҙе СССР Юғары Советы Президиумы рәйесе булараҡ
|порядок_4 = 5
|должность_4 = КПСС ҮК генераль секретары
|флаг_4 = Symbol-hammer-and-sickle.svg
|периодначало_4 = [[11 март]] [[1985]]
|периодконец_4 = [[24 август]] [[1991]] 
|предшественник_4 = [[Константин Устинович Черненко]]
|преемник_4 = [[Владимир Антонович Ивашко]] 
|порядок_5 = 1
|должность_5 = Рәсәй социал-демократик патияһы (СДПР) лидеры
|флаг_5 = Logo sdpr.jpg
|флаг5_2 = Flag_of_Russia.svg
|периодначало_5 = [[2001]]
|периодконец_5 = [[2004]]
|предшественник_5 = вазифа раҫлана
|преемник_5 = [[Кишенин Владимир Николаевич]] рәйес булараҡ
|партия = 1) [[КПСС]] (1952—1992)&lt;br&gt;2) Рәсәйҙең берләштерелгән социал-демократик партияһы (РОСДП) (2000—2001)&lt;br&gt;3) Рәсәйҙең социал-демократик партияһы (яңы)(РОСДП)(2001—2007)&lt;br&gt;4) Социал-демократтар союзы (ССД) (2007 йылдан)
|образование = [[МГУ]]
|профессия = юрист, агроном-экономист
|религия = [[атеизм]] (православие формаль рәүештә)&lt;ref&gt;[http://www.interfax-religion.ru/?act=news&amp;div=23487 Горбачев остается атеистом, хотя и крещен в православии при рождении] // [[Интерфакс]]-Религия&lt;/ref&gt;
|дата рождения = 2.3.1931
|место рождения = [[Привольное (Ставрополье крайы)|Привольное]] ауылы, {{МестоРождения|Төньяҡ-Кавказ крайы|Төньяҡ-Кавказ крайында}}, [[СССР]]
|дата смерти =
|место смерти =
|род =
|отец = Сергей Андреевич Горбачёв
|мать = Мария Пантелеевна Гопкало
|супруг =
|супруга = [[Горбачёва Раиса Максимовна]]
|дети = [[Вирганская Ирина Михайловна|Ирина Горбачёва (Вирганская)]]
|автограф = Mikhail Gorbachev Signature.svg
|награды = {{Нобелевская медаль|1990}} [[Нобелевская премия мира]]&amp;nbsp;([[1990]])
{{{!}} style=&quot;background: transparent&quot;
{{!}} {{Орден Святого Андрея Первозванного Российской Федерации}}
{{!}}}
{{{!}} style=&quot;background: transparent&quot;
{{!}} {{Орден Почёта}}{{!!}}{{Орден Ленина}} {{!!}} {{Орден Ленина}} {{!!}} {{Орден Ленина}}
{{!}}-
{{!}}{{Орден Октябрьской Революции}}{{!!}} {{Орден Трудового Красного Знамени}} {{!!}} {{Орден «Знак Почёта»}} {{!!}} {{Медаль За трудовую доблесть}}
{{!}}-
{{!}}{{Медаль За укрепление боевого содружества}}{{!!}}{{Медаль В память 1500-летия Киева}}{{!!}}{{Медаль Сорок лет Победы в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.}}
{{!}}}
{{{!}}
{{!}}{{Большой Крест ордена Белого льва (с 1992)}} {{!!}}{{Президентская медаль Свободы}} {{!!}}{{Командор ордена искусств и литературы}}
{{!}}-
{{!}}{{Большой крест ордена святой Агаты}}{{!!}}{{Большой крест ордена Свободы (Португалия)}}{{!!}}{{Большой крест ордена Христофора Колумба}}
{{!}}}
|сайт = [http://www.gorby.ru gorby.ru]
|викисклад = Mikhail Gorbachev
}}

'''Михаил Сергеевич Горбачёв''' ([[2 март]] [[1931 йыл]]) — [[СССР|совет]] дәүләт эшмәкәре һәм сәйәсәтсе, [[СССР]]-ҙың берҙән-бер Президенты, Советтар Союзы Коммунистар партияһының һуңғы Генераль секретары, СССР-ҙа «үҙгәртеп ҡороу» ([[рус теле|русса]] ''«перестройка»'') сәйәсәтен башлаусы, Тыныслыҡ буйынса [[Нобель премияһы]] лауреаты.

== Биографияһы ==
* [[Мәскәү дәүләт университеты]]н (1955), Ставрополь ауыл хужалығы институтын (1967) тамамлаған. 1955 йылдан комсомол, 1963 йылдан — партия эшендә.
* 1966 йылда КПСС-тың Ставрополь ҡала комитетының беренсе секретары итеп һайлана. 1968 йылдан Ставрополь край комитетының икенсе, аҙаҡтан беренсе секретары.
* 1975 йылда КПСС Үҙәк Комитеты секретары (ауыл хужалығы буйынса). 1985 йылдың апрелендә — КПСС-тың Генераль секретары итеп һайлана. 1988 йылдан бер үк ваҡытта СССР Юғары Советы Президиумы рәисе, 1989—1990 йылдарҙа — СССР Юғары Советы рәисе.
* 1990 йылдың 15 мартында СССР халыҡ депутаттарының сираттан тыш 3-сө съезында Михаил Горбачёв СССР Президенты итеп һайлана.
* 1992 йылдың ғинуарынан Халыҡ-ара ижтимағи-иҡтисади һәм политологик тикшеренеүҙәр фонды («Горбачёв-Фонд») менән етәкселек итә.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Тыныслык өсөн [[Нобель премияһы]] (1990)
* ос [[Ленин ордены]] (1971, 1973, 1981)
* Октябрь революцияһы ордены (1978)
* [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] (1969)
* [[«Почёт Билдәһе» ордены]] (1966)
* Изге Андрей Первозванный ордены (2011)
* «Почёт» ордены (2001)

= Ҡыҙыҡ мәғлүмәт =
* [[2004 йыл]]да [[Грэмми|«Грэмми»]] премия алды, музыкаға әкиәт тауышлы иткес&lt;ref&gt;[http://lenta.ru/news/2005/10/22/gorby/ Михаилу Сергеевичу Горбачеву вручили премию «Грэмми»]&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:Нобель тыныслыҡ премияһы лауреаттары]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Үҙгәртеп ҡороу]]


{{Politic-stub}}</text>
      <sha1>kl85u3kaygrhgr31f70idj83vyoe0vp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гончаровка (Фёдоровка районы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13817</id>
    <revision>
      <id>1148329</id>
      <parentid>554744</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:46:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4859" xml:space="preserve">{{ФШ|Гончаровка}}
{{ТП-Рәсәй|Гончаровка
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Гончаровка
 |төп исеме             =
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 53 | lat_min = 10 | lat_sec = 21
  |lon_deg = 55 | lon_min = 6 | lon_sec = 48
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Фёдоровка районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 1020
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 453284
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           = 34746 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80254817001
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Гончаровка''' ({{lang-ru|Гончаровка}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Фёдоровка районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 1020 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 453284, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80254817001.
 

== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||1020||485||535||47,5||52,5
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}

== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Фёдоровка (Фёдоровка районы)|Фёдоровка]]): 8 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Мәләүез (ҡала)|Мәләүез]]): 68 км

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{Навигация1
|Портал       = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь  = 
|Викиучебник  = 
|Викицитатник = 
|Викитека     = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды     = 
|Викиновости  = 
|Викисклад    = 
|Метавики     = 
|Проект       = Башҡортостан ауылдары
}}

{{Фёдоровка районы ауылдары}}

[[Категория:Фёдоровка районы ауылдары]]</text>
      <sha1>pukw82u1qvwvxkfk1jap3wayscdv6v7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Селән</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14590</id>
    <revision>
      <id>1148208</id>
      <parentid>878950</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T14:50:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>109.252.88.235</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ foto</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3187" xml:space="preserve">{{Таксон
| name               = Селән
| regnum             = Хайуандар
| image file         = Ardea cinerea 2.jpg
| image title        = Селән
| image descr        = '''Селән'''
| parent             = Ardea
| rang               = Ырыу
| latin              = Ardea cinerea
| author             = [[Линней, Карл|Linnaeus]], [[1758]]
| syn                =
| typus              =
| children           =
| range map          = Ardea cinerea map.png
| range legend       = 
{{легенда|#00FF00|Оялау урындары}}
{{легенда|#007500|Йыл буйы йәшәйҙәр}}
{{легенда|#0075FF|Ҡышҡы миграция}}
| iucnstatus = LC
| wikispecies = Ardea cinerea
| commons = Category:Ardea cinerea
| iucn = 144670
| itis = 174781
| ncbi = 30390
| eol = 19862
}}

'''Селән''' ''(урыҫ.Серая цапля, лат. Ardea cinerea)'' - селәндәр ғаиләһендәге эре һаҙ ҡошо. [[Африка]]ла һәм [[Евроазия]]ла таралған.

== Ҡылыҡһырлама ==
[[Ҡаҙ]]ҙан ҙурыраҡ. Түбәһе һәм һырты ҡара, ҡанаттары һоро. Яҙғыһын башында ҙур өлпөһө була. Суҡышы ҡара, аяҡтары ҡыҙғылт һары, күҙҙәре ҡыҙыл.Башҡа селәндәрҙән төҫө менән айырыла.Тауышы көслө:&quot;ҡау-ҡау&quot;.Бик һирәк осрай.
== Йәшәү урыны ==
Ағаслы һаҙлыҡтарҙа, һай күлдәрҙә йәшәй.Ағас ботаҡтарында оялай.Ояһы башҡа селәндәрҙекенә оҡшаған. Күсмә ҡош.

== Туҡланыуы ==
Башлыса [[тәлмәрйен]]дәр менән туҡлана, һирәкләп эре [[бөжәк]]тәрҙе лә аулай.
== Үрсеүе ==
3-5 аҡһыл йомортҡаһы була. 26 көндә себештәре моронлай. Ике ҡош та (аталы- инәле) алмашлап баҫа.
== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
File:Серая цапля реки Зимёнки.jpg|Ardea cinerea, Зимёнка елгасы
Изображение:Ardea cinerea 2 (Marek Szczepanek).jpg|Бала селән
Изображение:Ardea cinerea in flight Jojo A.jpg|Осоусы селән
Изображение:Ardea_cinerea.jpg
Ardea cinerea MHNT Crâne.jpg|Чэрап
Ardea cinerea MHNT.ZOO.2010.11.54.1.jpg |Museum specimen 
&lt;/gallery&gt;

== Әҙәбиәт ==
{{примечания}}
Э.Ф. Ишбирҙин. Башҡртостан ҡоштары.Өфө-1986. 55-се бит.

== Һылтанмалар ==
* [http://www.oiseaux.net/oiseaux/ciconiiformes/grey.heron.html Цапля серая на сайте www.oiseaux.net (англ)]
* [http://www.ecosystema.ru/08nature/birds/007p.php Цапля серая на сайте www.ecosystema.ru]

[[Категория:Ҡоштар]]
[[Категория:Башҡортостан ҡоштары]]
[[Категория:1758 йылда тасуирланған хайуандар]]
[[Категория:Евразия ҡоштары]]
[[Категория:Африка ҡоштары]]</text>
      <sha1>sy53s8f69qzyeix1awbl52h6p610515</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Википедия:Bar</title>
    <ns>4</ns>
    <id>14997</id>
    <revision>
      <id>1148302</id>
      <parentid>1147306</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:02:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dušan Kreheľ</username>
        <id>30099</id>
      </contributor>
      <comment>/* Community delegate registration for Wikimedia CEE Meeting 2022 */ New section.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="104885" xml:space="preserve">{{Архив|—2021}}
== Wiki Loves Folklore is back! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

{{int:please-translate}}

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]
You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 28th''' of February.

You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&amp;campaign=wlf_2022 submitting] them in this commons contest.

You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language.

Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2022|project Talk page]] if you need any assistance. 

'''Kind regards,'''

'''Wiki loves Folklore International Team'''

--[[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 13:14, 9 ғинуар 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Tiven2240@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&amp;oldid=22560402 --&gt;

== Опрос о пожеланиях сообщества — 2022 ==

[[File:Community Wishlist Survey Lamp.svg|right|200px]]
'''[[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022|Опрос о пожеланиях сообщества — 2022]]''' открыт!

Это процесс, в котором сообщества решают, над чем команда [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Community Tech]] должна работать в течение следующего года. Мы рекомендуем всем подавать предложения до истечения крайнего срока '''23 января''', или комментировать другие предложения, чтобы помочь сделать их лучше.

The communities will vote on the proposals between 28 января and 11 февраля.

Команда технической помощи сообществам сосредоточена на инструментах для опытных редакторов проектов Викимедиа. Вы можете писать предложения на любом языке, и мы переведем их для вас. Мы ждём ваших предложений с благодарностью и нетерпением! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 18:39, 10 ғинуар 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:SGrabarczuk (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Ru_fallback&amp;oldid=20689486 --&gt;

== Feminism and Folklore 2022 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

{{int:please-translate}}

Greetings! You are invited to participate in '''[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]]''' writing competion. This year Feminism and Folklore will focus on feminism, women biographies and gender-focused topics for the project in league with Wiki Loves Folklore gender gap focus with folk culture theme on Wikipedia.

You can help us in enriching the folklore documentation on Wikipedia from your region by creating or improving articles focused on folklore around the world, including, but not limited to folk festivals, folk dances, folk music, women and queer personalities in folklore, folk culture (folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more. You can contribute to new articles or translate from the list of suggested articles [[:m:Feminism and Folklore 2022/List of Articles|here]].

You can also support us in organizing the contest on your local Wikipedia by signing up your community to participate in this project and also translating the [[m:Feminism and Folklore 2022|project page]] and help us spread the word in your native language. 

Learn more about the contest and prizes from our project page. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2022|talk page]] or via Email if you need any assistance... 

Thank you.

'''Feminism and Folklore Team''',

[[User:Tiven2240|Tiven2240]]
--05:49, 11 ғинуар 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Tiven2240@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&amp;oldid=22574381 --&gt;

== Приём ваших отзывов по поводу выборов в Совет попечителей открыт == 
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''  

Приём обратной связи по поводу выборов в Совет попечителей объявлен открытым и завершится &lt;s&gt;7&lt;/s&gt; 16 февраля 2022 года.

В настоящем приглашении к приёму обратной связи команда по Стратегии и управлению движением применяет другой подход. Этот подход принимает во внимание отзывы сообщества полученные в 2021 году. Вместо того чтобы выдвигать предложения, этот приём обратной связи состоит из ключевых вопросов полученных от Совета попечителей. Ключевые вопросы были сформулированы на основе отзывов о выборах в Совет попечителей 2021 года. Цель состоит в том, чтобы вдохновить коллективное обсуждение и совместную разработку предложений по этим ключевым вопросам.

[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia%20Foundation%20Board%20of%20Trustees/Call%20for%20feedback:%20Board%20of%20Trustees%20elections/ru Присоединяйтесь к обсуждению.] 

С уважением, 

Команда по Стратегии и управлению движением  

[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 10:18, 12 ғинуар 2022 (UTC)

== Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Dear community members, 

Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context. 

If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories.

Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]].

More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]].

For more information, please contact spatnaik{{@}}wikimedia.org.
------
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|&lt;span style=&quot;color:#8B0000&quot;&gt;'''ZI Jony'''&lt;/span&gt;]] [[User talk:ZI Jony|&lt;sup&gt;&lt;span style=&quot;color:Green&quot;&gt;&lt;i&gt;(Talk)&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;&lt;/sup&gt;]], {{&lt;includeonly&gt;subst:&lt;/includeonly&gt;#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:ZI Jony@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&amp;oldid=21244129 --&gt;

== Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 5 ==
&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии движения и управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 5 — Январь 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Прочитайте полный текст вестника''']]&lt;/span&gt;
----
Добро пожаловать в пятый выпуск Новостей о Стратегии движения и управления (ранее именуемый как Новости Универсального кодекса поведения)! Этот обновлённый бюллетень содержит актуальные новости и события, касающиеся Устава Движения, Универсального кодекса поведения, грантов на реализацию Стратегии движения, выборов в Совет попечителей и других соответствующих тем по Стратегии движения и управлению.

Этот информационный бюллетень будет выпускаться ежеквартально. Дополнительные новости будут рассылаться подписчикам еженедельно или раз в две недели.  Пожалуйста, не забудьте подписаться [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]], чтобы получать эти обновления.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Приглашение к обратной связи по поводу выборов в Совет попечителей''' - Мы приглашаем вас поделиться своим мнением о предстоящих выборах в Совет попечителей Фонда Викимедиа. Приём ваших отзывов по поводу этих выборов был объявлен 10 января 2022 года и завершится 7 февраля 2022 года. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|продолжить чтение]])
*'''Ратификация Универсального кодекса поведения''' - В 2021 году Фонд Викимедиа обратился к сообществам с вопросом о том, как обеспечить соблюдение текста политики Универсального кодекса поведения. Пересмотренный проект руководства по обеспечению соблюдения будет готов для голосования сообществ в марте. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|продолжить чтение]])
*'''Гранты на реализацию Стратегии движения''' - Продолжая рассматривать ряд интересных проектных предложений, мы поощряем и приветствуем новые предложения и идеи, направленные на конкретную инициативу из рекомендаций Стратегии движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|продолжить чтение]])
*'''Преобразование информационного бюллетеня''' - В связи с преобразованием Информационного бюллетеня УКП в Информационный бюллетень Стратегии движения и управления, мы приглашаем вас присоединиться к команде фасилитаторов для разработки и определения новых направлений этого информационного бюллетеня. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|продолжить чтение]])
*'''Блог «Diff»''' - Ознакомьтесь с самыми последними публикациями по Стратегии движения и управлению Фонда на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|продолжить чтение]])&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;

[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 17:55, 23 ғинуар 2022 (UTC)

== Поговорите с Техническим Сообществом ==

[[File:Community Wishlist Survey Lamp.svg|150px|right]]
{{int:Hello}}

Как было [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey|недавно объявлено]], мы, команда, работающая над [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey|Опросом о пожеланиях сообщества]], хотели бы пригласить вас на онлайн-встречу с нами. It will take place on [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220119T1800 '''{{#time:j xg|2022-01-19}} ({{#time:l|2022-01-19}}), {{#time:H:i e|18:00|en|1}}'''] on Zoom, and will last an hour. This external system is not subject to the [[foundation:Privacy_policy|WMF Privacy Policy]]. [https://wikimedia.zoom.us/j/85804347114 '''Нажмите, чтобы присоединиться'''].

'''Повестка'''

* Bring drafts of your proposals and talk to to a member of the Community Tech Team about your questions on how to improve the proposal

'''Формат'''

Встреча не будет записываться или транслироваться. Будет вестись краткий протокол без указания авторства реплик; он будет опубликован на Meta-Wiki.

Мы можем ответить на вопросы на английском, французском, польском, испанском, немецком и итальянском языках. Если вы хотите задать вопросы заранее, добавьте их [[m:Talk:Community Wishlist Survey|на странице обсуждения опроса о пожеланиях сообщества]] или отправьте на sgrabarczuk@wikimedia.org.

Эту встречу будет проводить [[m:Special:MyLanguage/User:NRodriguez (WMF)|Наталья Родригес]] (менеджер [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Технического Сообщества]]).

'''Ссылка-приглашение'''

* [https://wikimedia.zoom.us/j/85804347114 Присоединяйтесь онлайн]
* ID встречи: &lt;span dir=ltr&gt;85804347114&lt;/span&gt;
* [https://wikimedia.zoom.us/u/keu6UeRT0T Наберите по своему местоположению]
Будем рады увидеться с вами! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 17:27, 18 ғинуар 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:SGrabarczuk (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Ru_fallback&amp;oldid=20689486 --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Лидерлыҡты үҫтереү буйынса маҡсатлы төркөм: Фекерегеҙҙе яҙығыҙ!&lt;section end=&quot;annoncement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|Был хәбәрҙең Мета-викила башҡа телдәргә тәржемәһен таба алаһығыҙ.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Викимедиа фондының берләшмәләрҙе үҫтереү мәсьәләләре буйынса команда?ы берекмәләрҙең әүҙем ҡатнашлығында лидерлыҡты үҫтереү буйынса глобаль маҡсатлы төркөм төҙөүҙе хуплай.  Был төркөмдөң маҡсаты лидерлыҡты үҫтереүҙә кәңәштәр биреү.

Команда Һеҙҙән лидерлыҡты үҫтереү буйынса маҡсатлы төркөмдөң бурыстары буйынса үҙ фекерегеҙҙе белдереүҙе һорай. Был Мета-биттә Һеҙ [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|лидерлыҡты үҫтереү буйынса маҡсатлы төркөм ойоштороу]] һәм  [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|нисек ярҙам итә алыуығыҙ]] тураһында тәҡдим табырһығыҙ. Тәҡдимдәр йыйыу 2022 йылдың 7-25 февралендә уҙғарыла.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
--[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 16:39, 8 февраль 2022 (UTC)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Заявки на участие в Рабочей группе по развитию лидерства принимаются до 10 апреля 2022 года&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Команда по развитию сообщества принимает заявки от заинтересованных членов сообщества на участие в Рабочей группе по развитию лидерства. Цель рабочей группы — предоставление рекомендаций по развитию лидерства, обмен идеями и рекомендациями по инициативами развития лидерства в сообществах. Группа будет работать с сообществами над определением понятия лидерства и составлением плана развития лидерства, среди прочих. 

'''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru Приём заявок]''' открыт '''до 10 апреля 2022 года'''. Будет предоставлена языковая поддержка, поэтому знание английского языка не является обязательным условием. К сожалению, с марта 2022 года члены из русскоязычного сообщества и проектов не смогут получать компенсацию из-за действующих санкций SWIFT. Участники_цы сообщества находящиеся за пределами РФ могут получать финансовую компенсацию в размере $100 каждые два месяца, которые способствуют участию в волонтерской деятельности.  

Более подробную информацию о создаваемой группе можно прочитать [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure/ru здесь]. Отчёт о результатах обратной связи доступен на Мета-вики. -[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 10:14, 4 апрель 2022 (UTC)

== Обновленная информация о Руководстве по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Привет всем,

'''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Руководство по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения]]'''  (УКП) было опубликовано 24 января 2022 года в качестве предлагаемого способа применения [[m:Universal Code of Conduct|политики]] в масштабах движения. Комментарии к руководству можно оставить здесь или на [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|странице обсуждения]].

25 февраля 2022 года в 12:00 UTC, и 4 марта 2022 года в 15:00 UTC пройдет обсуждение вопросов о руководстве и процессе ратификации. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Вы можете присоединиться, чтобы обсудить вопросы с членами Комитета по разработке Руководства и командой проекта УКП]].'''

Ознакомьтесь с [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|таймлайном на Мета-вики]]. Период голосования с 7 по 21 марта. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Подробности на странице информации о голосовании]]'''.

Благодарим Вас за участие.

С уважением,

Команда по Стратегии движения и управлению Фонда Викимедиа

[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 18:48, 16 февраль 2022 (UTC) &lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

== Wiki Loves Folklore is extended till 15th March ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;{{int:please-translate}}

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
Greetings from Wiki Loves Folklore International Team,

We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc.

We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language.

Best wishes,

'''International Team'''&lt;br /&gt;
'''Wiki Loves Folklore'''

[[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 04:50, 22 февраль 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Rockpeterson@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=22754428 --&gt;

== Coming soon ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
=== Several improvements around templates ===
Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki:
* Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]),
* Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]),
* and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right).

All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. &lt;/div&gt; - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 12:38, 28 февраль 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&amp;oldid=22907463 --&gt;

== Началось голосование по тексту Руководства по применению УКП ==  
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

7 марта в 00:00 UTC началось голосование по [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/ru обновленному тексту Руководства по обеспечению применения] [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/ru Универсального кодекса поведения]! Голосование завершится в понедельник 21 марта 2022 года в 00:00 UTC. Ознакомьтесь с [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/ru подробной информацией о голосовании и праве на участие в голосовании]. 

'''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting/ru Проголосуйте здесь]'''.  

Универсальный кодекс поведения (УКП) устанавливает базовый уровень приемлемого поведения для всего Движения. Обновленный текст Руководства по применению был опубликован 24 января 2022 года в качестве предлагаемого способа применения правил УКП в рамках всего Движения Викимедиа. Более подробная информация [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Project/ru о проекте УКП].

Отзывы и комментарии принимаются на странице обсуждения на Мета-вики на любом удобном для вас языке. По вопросам к команде по УКП пишите на: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org 

С уважением,

Команда по Стратегии и Управлению Движением Фонда Викимедиа   

--[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 13:13, 7 март 2022 (UTC)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Голосование завершено. Спасибо всем за участие! &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information/Announcement|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

21 марта 2022 года завершилось голосование по ратификации [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|обновлённого Руководства по обеспечению правоприменения]] [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Универсального кодекса поведения]] (УКП). В голосовании приняли участие более {{#expr:2300}} викимедийцев из разных регионов нашего Движения. Группа по проверке итогов голосования приступила к работе. Потребуется примерно две недели, чтобы они завершили подсчет голосов.

Окончательные итоги голосования будут объявлены [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|здесь]] вместе с соответствующей статистикой и резюме комментариев, как только они будут доступны. 

[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 18:07, 22 март 2022 (UTC)

=== Следующие шаги: Универсальный кодекс поведения (УКП) и Руководство по обеспечению правоприменения УКП ===
После изучения результатов голосования и комментариев, Комитет по делам сообщества принял решение о проведении нового раунда консультаций с сообществом. После этого доработанный текст Руководства будет вынесен на повторное голосование. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines/ru Подробнее об этом здесь]. --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 11:17, 23 апрель 2022 (UTC)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Отчёт об отзывах участниц_ков голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt;===
----
Новость от команды по проекту УКП об отчёте по результатам комментариев сообщества. --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 09:51, 26 май 2022 (UTC) 
----
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Доброго дня,

Команда проекта УКП завершила анализ отзывов, полученных в ходе голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП. 

В 2022 году черновая версия Руководства по правоприменению УКП было вынесено на голосование в сообществе Викимедиа. В голосовании приняли участие представители 137 сообществ, из них топ-9 сообществ: Английская, Немецкая, Французская, Русскоязычная, Польская, Испанская, Китайская, Японская, Итальянская Википедии и Мета-вики. 

Проголосовавшие имели возможность представить комментарии по содержанию документа. Комментарии оставили 658 участниц_ков. 77% комментариев на английском языке. Комментарии были представлены на 24 языках, при этом наибольшее количество отзывов было написано на английском (508), немецком (34), японском (28), французском (25) и русском (12) языках. 

Отчёт будет направлен в Revision Drafting Committee для доработки Руководства по обеспечению правоприменения на основе отзывов. Версия отчёта для общественности и перевод [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|'''опубликованы на Мета-вики''']]. {{int:please-translate}} 

Мы ещё раз благодарим всех, кто принял участие в голосовании и обсуждениях. Приглашаем всех внести свой вклад в следующих обсуждениях сообщества. Более подробную информацию об Универсальном кодексе поведения и Руководстве по его применению можно найти [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|на Мета-вики]].

От лица команды проекта Универсального кодекса поведения&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

===Поправки к Руководству по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения (УКП)===
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

----
Новость от команды по проекту УКП - [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal%20Code%20of%20Conduct/Drafting%20committee/ru Комитет по пересмотру] принимает ваши комментарии и предложения по улучшению текста Руководства по обеспечению правоприменения. --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 16:44, 2 июнь 2022 (UTC)
----

Доброго дня, 

После проведённого голосования по Руководству, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Комитет Совета по делам сообщества (CAC)]] [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ предложил пересмотреть несколько разделов Руководства с целью внесения улучшений]. Проанализировав полученные комментарии, Комитет по делам сообщества принял решение начать ещё один раунд консультаций с сообществом. После этих обсуждений у сообщества будет возможность проголосовать по обновлённому тексту Руководства по обеспечению правоприменения УКП. Комитет также предложил пересмотреть спорное примечание в пункте 3.1 самого УКП.

Согласно анализу, в комментариях были выделены три основные группы вопросов:

1. О прохождении (обязательного) обучения по УКП и его применению;

2. О балансе защиты конфиденциальности и надлежащей процедуры;

3. О требовании, чтобы определенные группы пользователей подтвердили, что они признают и будут придерживаться Универсального кодекса поведения. 

Комитет по пересмотру просит Вас оставить комментарии и ответы на следующих страницах: [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Обсуждение пересмотра Руководства по применению]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Обсуждение пересмотра текста правил]]

От лица команды проекта Универсального кодекса поведения

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Приглашение на глобальное обсуждение по инициативе хабов 12 марта 2022 года в 13:00 UTC&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
:''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
---- 
Всем доброго дня, ознакомьтесь с приглашением от моего коллеги о предстоящей глобальной беседе о хабах. [[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 18:22, 9 март 2022 (UTC)
----

Команда по Стратегии Движения и Управлению Фонда Викимедиа приглашает вас на мероприятие по теме &quot;Региональные и тематические хабы&quot;. Движение Викимедиа работает над определением того, какими должны быть региональные и тематические хабы. Воркшоп проведённый в ноябре 2021 года дал старт обсуждениям ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|прочитать отчёт]]), но это ещё не всё. 

За последние недели мы провели порядка 16 интервью с группами, работающими над созданием хабов в своих регионах ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|прочитать Диалог по созданию хабов]]). Данные интервью легли в основу отчёта, который послужит фундаментом для обсуждения 12 марта. Отчёт будет доступен 9 марта.

Мероприятие состоится 12 марта с 13:00 до 16:00 UTC на платформе Zoom. Будет обеспечен устный перевод на французский, испанский, арабский, русский и португальский языки. Регистрация завершится 10 марта (поздняя регистрация возможна по эл. почте: strategy2030@wikimedia.org). К участию приглашаются все заинтересованные члены Движения. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|Дополнительная информация о мероприятии на Мета-вики]]'''.

С уважением,

[[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]&lt;br /&gt;Стратегия Движения

== Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow ==

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. 

([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram])

The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]]

A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on  [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]].

We look forward for your immense co-operation.

Thanks 
Wiki Loves Folklore international Team
[[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 14:40, 14 март 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Rockpeterson@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=22754428 --&gt;

== Feminism and Folklore 2022 ends soon ==

[[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|right|frameless|250px]]
[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]] which is an international writing contest organized at Wikipedia ends soon that is on &lt;b&gt;31 March 2022 11:59 UTC&lt;/b&gt;. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as &lt;i&gt;folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more&lt;/i&gt;

Keep an eye on the project page for declaration of Winners. 

We look forward for your immense co-operation.

Thanks 
Wiki Loves Folklore international Team
[[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 14:28, 26 март 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Rockpeterson@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf&amp;oldid=23060054 --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Новости Стратегии Движения и Управления — Выпуск 6&lt;section end=&quot;announcement-header&quot;/&gt; == 

&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии Движения и Управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 6, апрель 2022 года'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Читать полную версию информационного бюллетеня''']]&lt;/span&gt;
----

Добро пожаловать в шестой выпуск новостей Стратегии движения и управления! Обновлённый бюллетень содержит информацию, в частности, о новостях и событиях связанных с Уставом движения, Универсальным кодексом поведения, грантами на реализацию Стратегии движения, выборами в Совет попечителей.

Информационный бюллетень выходит ежеквартально, а обновления — еженедельно. Не забудьте [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|подписаться]], чтобы получать последующие выпуски.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Развитие лидерства -''' формируется Рабочая группа! - Приём заявок на участие в Рабочей группе по развитию лидерства завершился 10 апреля 2022 года. Для участия в рабочей группе будут отобраны до 12 членов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|продолжить чтение]])
*'''Голосование по ратификации Универсального кодекса поведения -''' С 7 по 21 марта было проведено глобальное голосование по Руководству по обеспечению правоприменения УКП через SecurePoll. Более 2300 пользователей с правом голоса, по меньшей мере из 128 домашних вики-проектов поделились мнениями и комментариями. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|продолжить чтение]]) 
*'''Дискуссии движения о хабах -''' 12 марта провели глобальное обсуждение по вопросам региональных и тематических хабов. В нём приняли участие 84 викимедийцев со всего движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|продолжить чтение]]) 
*'''Гранты по Стратегии движения по-прежнему открыты! -''' С начала года было одобрено шесть проектных предложений общей суммой порядка 80 000 долларов США. У вас есть проектная идея по Стратегии движения? Свяжитесь с нами! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|продолжить чтение]]) 
*'''Комитет по разработке Устава движения приступил к работе! -''' Комитет из пятнадцати членов, избранный в октябре 2021 года, согласовал основные ценности, методы работы, а также приступил к составлению плана работы над проектом Устава движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|продолжить чтение]])
*'''Еженедельные обновления по Стратегии движения -''' Участвуйте и подписывайтесь! - Команда по Стратегии движения и управлению запустила портал обновлений, где собраны все страницы Стратегии движения на Мета-вики. Подпишитесь и получайте последние новости о текущих проектах. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|продолжить чтение]]) 
*'''Блог «Diff» -''' Прочитайте последние публикации о Стратегии движения на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|продолжить чтение]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt; 
--[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 11:19, 14 апрель 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Присоединяйтесь к обсуждению Годового плана Фонда Викимедиа с Марьяной Искандер&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''Вы можете найти перевод этого сообщения на другие языки на Мета-вики''.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Добрый день,

[[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Команды по Коммуникациям движения]] и по [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Стратегии движения и управлению]] приглашают вас обсудить  '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|Годовой план Фонда Викимедиа на 2022-23 годы]]'''.

Эти беседы являются продолжением [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|тура прослушиваний исполнительного директора Фонда Викимедиа]] [[m:User:MIskander-WMF|Марьяны Искандер]]. 

Беседы посвящены следующим вопросам:
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|Стратегия движения Викимедиа до 2030 года]] определяет направление «знания как услуга» и «равенство знаний». Фонд Викимедиа стремиться планировать свою деятельность в соответствии с этими двумя целями. Как, по вашему мнению, Фонд Викимедиа должен применить эти цели в своей работе?
* Фонд Викимедиа продолжает искать пути улучшения работы на региональном уровне. Мы усилили региональный подход в таких направлениях, как гранты, новые функции и беседы с сообществом. Что работает успешно? Что может быть улучшено?
* Каждый может внести свой вклад в процесс разработки Стратегии движения. Расскажите о своей деятельности, идеях, пожеланиях и извлечённых уроках. Как Фонд Викимедиа может лучше поддерживать волонтёров и партнёрских организаций, работающих в рамках Стратегии движения?

Вы можете найти [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''график встреч на Мета-вики''']].

Информация доступна на нескольких языках. На встречах могут принять участие все желающие. Синхронный перевод на русский язык будет доступен во встрече, которая состоится 23 апреля в [https://zonestamp.toolforge.org/1650722420 14.00 UTC].

С уважением,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;   
--[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 09:27, 15 апрель 2022 (UTC)

=== Обсуждение Годового плана Фонда состоится сегодня в 14.00 UTC === 
Напоминаем, что сегодня, 23 апреля, в 14.00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1650722420 проверьте ваше местное время]) состоится встреча с [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:MIskander-WMF Марьяной Искандер], где вы можете обсудить [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Annual_Plan/2022-2023/draft/ru '''Годовой план Фонда Викимедиа на 2022-2023 годы''']. Будет обеспечен синхронный перевод на русский язык. Ссылка на Zoom встречу: https://wikimedia.zoom.us/j/5792045919 --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 09:35, 23 апрель 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Объявление о выдвижении кандидатур в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Совет попечителей объявляет поиск кандидатов на участие в выборах в Совет 2022 года. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Подробнее на Мета-вики''']].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Выборы в Совет попечителей 2022 года]] объявляются открытыми! Просим вас рассмотреть возможность выдвижения своей кандидатуры для службы в Совете попечителей.

Совет попечителей Фонда Викимедиа осуществляет контроль за деятельностью Фонда Викимедиа. В состав Совета входят попечители от сообществ и партнёрских организаций, а также назначенные попечители. Каждый попечитель служит три года. Сообщество Викимедиа имеет возможность голосовать за попечителей от сообществ и партнёрских организаций.

Участники_цы сообщества будут голосовать за два места в Совете попечителей в 2022 году. Это возможность улучшить представительство, разнообразие и компетентность Совета как команды.

Вы являетесь потенциальным кандидатом? Узнайте подробности на странице [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Подать заявку на выдвижение своей кандидатуры]].

Благодарим вас за поддержку,

Команда по Стратегии движения и управлению от лица Комитета по выборам и Совета попечителей&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;  
--[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 10:34, 25 апрель 2022 (UTC)

== New Wikipedia Library Collections Available Now - April 2022 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

Hello Wikimedians! 
[[File:Wikipedia_Library_owl.svg|thumb|upright|The TWL owl says sign up today!]]
[[m:The Wikipedia Library|The Wikipedia Library]] has free access to new paywalled reliable sources. You can these and dozens more collections at https://wikipedialibrary.wmflabs.org/:
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/128/ Wiley]''' – journals, books, and research resources, covering life, health, social, and physical sciences
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/125/ OECD]''' – OECD iLibrary, Data, and Multimedia​​ published by the Organisation for Economic Cooperation and Development
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/129/ SPIE Digital Library]''' – journals and eBooks on optics and photonics applied research

Many other sources are freely available for experienced editors, including collections which recently became accessible to all eligible editors: Cambridge University Press, BMJ, AAAS, Érudit and more.

Do better research and help expand the use of high quality references across Wikipedia projects: log in today!
&lt;br&gt;--The Wikipedia Library Team 13:16, 26 апрель 2022 (UTC)

:&lt;small&gt;This message was delivered via the [https://meta.wikimedia.org/wiki/MassMessage#Global_message_delivery Global Mass Message] tool to [https://meta.wikimedia.org/wiki/Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library The Wikipedia Library Global Delivery List].&lt;/small&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Samwalton9@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library&amp;oldid=23036656 --&gt;

== Coming soon: Improvements for templates ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;!--T:11--&gt;
[[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]]
Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon:

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': 
This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]]

In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]]

Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. 

We would love to hear your feedback on our talk pages!
&lt;/div&gt; -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 11:13, 29 апрель 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&amp;oldid=23222263 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Editing news 2022 #1&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;&lt;i&gt;[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/i&gt;
[[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]]

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages.  New editors are more successful with this new tool.  You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]].  Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test.  You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 18:54, 2 май 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Quiddity (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=22019984 --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022. Приглашаем волонтёров&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Команда по Стратегии движения и управлению приглашает членов сообщества принять участие в качестве волонтёров на предстоящих выборах в Совет попечителей.

Идея программы &quot;Волонтёры на выборах&quot; возникла во время выборов в Совет попечителей Викимедиа в 2021 году. Программа была успешной. Благодаря помощи волонтёров на выборах мы смогли увеличить охват сообществ и участие в выборах на 1 753 избирателя по сравнению с 2017 годом. Общая явка составила 10,13%, что на 1,1 процентных пункта больше. Были представлены 214 википроектов. 

Но 74 вики, не участвовавших в 2017 году, дали голоса на выборах 2021 года. Хотите помочь изменить ситуацию с участием?

Волонтёры на выборах будут помогать в следующем:
* Переводить короткие сообщения и анонсировать текущий избирательный процесс на каналах сообщества
* По желанию: Мониторить каналы сообщества на предмет комментариев и вопросов

Волонтёры должны:

* Соблюдать политику дружественного пространства во время бесед и мероприятий
* Представлять руководящие принципы и информацию о голосовании сообществу в нейтральном ключе

Вы хотите стать волонтёром на выборах и обеспечить представительство вашего сообщества в голосовании? Подпишитесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|здесь]], чтобы получать обновления. Вы можете использовать [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|страницу обсуждения]] для вопросов о переводе.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;  --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 11:30, 6 май 2022 (UTC)

==Протестируйте новый форум Стратегии движения== 

Добрый день.
Приглашаем вас протестировать и поделиться мнением о [https://forum.movement-strategy.org/ новом форуме Стратегии Движения]. Форум предлагает улучшенный способ обсуждения [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement%20Strategy/ru Стратегии Движения] в многоязычной и удобной для использования платформе. 

Пожалуйста, расскажите, что вы думаете об этом форуме, ответив на [https://forum.movement-strategy.org/t/movement-strategy-forum-community-review/46 вопросы для сообщества]. 

[https://forum.movement-strategy.org/t/say-hello/79/43 Здесь] вы можете поприветствовать сообщество на вашем языке! 

Функциональный форум доступен для тестирования до 24 июля. Вы можете перевести посты используя кнопку 🌐, также можете делиться комментариями на любом удобном вам языке. 

Если отзывы сообщества будут положительными, форум будет запущен в августе 2022 года перед Викиманией. Если нет, команда будет следовать полученным отзывам, менять предложение или закрывать форум. Подробнее на [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy/Forum/Proposal/ru Мета]. 

С уважением, --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 09:23, 2 июнь 2022 (UTC)

==Глобальные обсуждения по региональным и тематическим хабам==
Добрый день! 

Приглашаем вас принять участие во встрече по обсуждению минимальных критериев для пилотных хабов с 24 по 26 июня 2022 года. 24 июня с 11:00 - 13:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1656068431 проверить ваше местное время])  будет обеспечен устный перевод на русский язык. Встреча будет проходить на платформе Zoom.  

Цель встречи - сбор отзывов и предложений по улучшению [https://forum.movement-strategy.org/t/draft-minimum-criteria-for-hub-pilots/487 минимальных критерий для пилотных хабов]. 

[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfhTVdCVM2VTftvWf5YUSeF1Gj5-sJDWqF0DvbOdrturBKcoQ/viewform Регистрация] на мероприятие открыто до 23 июня. 

Все подробности на странице мероприятия на [https://meta.wikimedia.org/wiki/Hubs/Global_Conversations_June_24-26,_2022/ru Мета]. 

С уважением,— [[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 08:17, 17 июнь 2022 (UTC)

== Обновление улучшенного интерфейса настольной версии ==

[[File:Table of contents shown on English Wikipedia 02.webm|thumb]]
Привет. Я хотел поделиться с вами обновленной информацией о проекте [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|улучшенного интерфейса настольной версии]], над которым команда «Веб» Фонда Викимедиа работала последние несколько лет. Наша работа почти завершена! 🎉

Мы хотели бы, чтобы эти функции стали по умолчанию для читателей и редакторов во всех вики. &lt;span style=&quot;background-color:#fc3;&quot;&gt;В ближайшие недели мы начнем обсуждение для других вики, включая ваш. 🗓️&lt;/span&gt; Мы с удовольствием ознакомимся с вашими предложениями!

Цели проекта - сделать интерфейс более гостеприимным и удобным для читателей и полезным для опытных пользователей. Проект состоит из ряда улучшенных функций, которые облегчают чтение и изучение, навигацию по странице, поиск, переключение между языками, использование вкладок статей и пользовательского меню и многое другое. Эта функция уже доступно по умолчанию для читателей и редакторов в 30 разделах, включая [[:fr:|французскую]], [[:pt:|португальскую]] и [[:fa:|персидскую]] Википедию.

Эти изменения доступны только пользователям стиля [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=vector}} Vector]. Те, кто использует [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=monobook}} Monobook] или [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=timeless}} Timeless], не будут затронуты.

; Новейшие функции
* [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/Table of contents|Содержание]] - наша версия удобна для того, чтобы найти, получить контекст страницы и перемещаться по странице без необходимости прокрутки. В настоящее время оно тестируется на наших пробных вики-сайтах.  Оно также доступно для редакторов, которые выбрали внешний вид для Вики «Вектор 2022».
* [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/Page tools|Инструменты страницы]] - теперь на боковой панели есть два типа ссылок. Существуют действия и инструменты для отдельных страниц (например, [[Special:RecentChangesLinked|связанные правки]]) и ссылки обще-википедийного характера (например, [[Special:RecentChanges|свежие правки]]). Мы собираемся разделить их на два интуитивно понятных меню.
; Как включить улучшения
[[File:Desktop Improvements - how to enable globally.png|thumb|[[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|{{int:globalpreferences}}]]]]
* Можно включить самостоятельно [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|на вкладке Внешний вид в настройках]], выбрав &quot;{{int:skinname-vector-2022}}&quot;. Такую же опцию можно включить в [[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|глобальных настройках]] для всех разделов.
* В тех разделах, где изменения включены по умолчанию, зарегистрированные пользователи могут переключится на Vector. Для этого есть легко доступная ссылка на боковой панели.

; Узнайте больше и присоединяйтесь к нам

Если вы хотите следить за прогрессом нашего проекта, вы можете подписаться на [[mw:Special:Newsletter/28/subscribe|нашу рассылку]]. Вы можете ознакомиться [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|страницей проекта]], проверить наше [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Frequently_asked_questions|ЧаВо]], написать [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop_Improvements|на странице обсуждения проекта]] и [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|присоединиться к онлайн-встрече с нами]].

Спасибо! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|обс.]]) 02:45, 21 июнь 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:SGrabarczuk (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Ru_fallback&amp;oldid=20689486 --&gt;

== Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]

Hi, Greetings

The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced!

We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]'''

Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project.

We hope to have you contribute to the campaign next year.

'''Thank you,'''

'''Wiki Loves Folklore International Team'''

--[[Ҡатнашыусы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:MediaWiki message delivery|әңгәмә]]) 16:12, 4 июль 2022 (UTC)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Tiven2240@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=23454230 --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Выдвижение предложений для Компаса избирателя 2022 года &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Всем привет,

Приглашаем членов сообщества принять участие в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|выборах в Совет попечителей 2022 года]] и выдвинуть [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/ru свои предложения для Компаса избирателя].

Компас избирателя - это инструмент, помогающий голосующим выбрать тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат кандидатам свои предложения, на которые кандидаты ответят по шкале Ликерта (согласен/нейтрален/не согласен). Ответы кандидатов будут загружены в инструмент &quot;Компас избирателя&quot;. Голосующие смогут ввести свои ответы по предложениям (согласен/не согласен/нейтрален). В конце вы увидите тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам.

Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя:

* 8 - 20 июля: Члены сообщества выдвигают предложения для Компаса избирателя
* 
* 21 - 22 июля: Комитет по выборам рассматривает предложения на предмет ясности и удаляет предложения, не относящиеся к теме
* 
* 23 июля - 1 августа: Волонтеры голосуют по предложениям
* 
* 2 - 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших предложений
* 
* 5 - 12 августа: кандидаты определяют свои позиции по предложениям
* 
* 15 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования.

Комитет по выборам отберет 15 лучших предложений в начале августа. Комитет по выборам будет наблюдать за процессом при поддержке команды по Стратегии движения и управлению. Команда по Стратегии движения и управлению проверит, чтобы вопросы были четкими, не было дубликатов, опечаток и так далее.

С уважением,

Команда по Стратегии движения и управлению

''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
--[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 11:36, 12 июль 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Объявление шести кандидатов на выборах в Совет попечителей 2022 года&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Всем привет,

По итогам голосования представителей партнёрских организаций были отобраны следующие кандидаты в Совет попечителей 2022 года:

* Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]])

Вы можете посмотреть дополнительную информацию о [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|результатах]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|статистике]] этих выборов.

Партнёрские организации выбрали своих представителей для голосования. Представители партнёрских организаций задали кандидатам вопросы, на которые кандидаты ответили в середине июня. Ответы кандидатов и информация, предоставленная Комитетом по анализу, послужили основой для представителей при принятии решений.

Пожалуйста, найдите минутку, чтобы поблагодарить представителей партнёрских организаций и членов Комитета по анализу за участие в этом процессе и содействие в расширении разнообразия Совета попечителей. Эти часы добровольной работы объединяют нас в понимании и перспективе. Благодарим вас за участие.

Выражаем благодарность также членам сообщества, которые выдвинули свою кандидатуру в Совет попечителей. Рассмотрение вопроса о вступлении в Совет попечителей — нелегкое решение. Вклад в участие на выборах в Совет попечителей говорит об их преданности нашему движению. Поздравляем кандидатов, которые прошли на следующий этап. Благодарим за участие кандидатов, которые не прошли отбор. Пожалуйста, продолжайте делиться своим лидерским потенциалом с Викимедиа.

Что теперь?

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Ознакомьтесь с результатами процесса отбора представителями партнёрских организаций]].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Узнайте о следующих шагах]].

С уважением,

Команда по Стратегии движения и управлению

''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 06:58, 21 июль 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 7&lt;section end=&quot;announcement-header&quot;/&gt; ==

&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии движения и управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 7 — Июль - сентябрь 2022 года'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Прочитайте полный текст''']]&lt;/span&gt; 
----
Информационный бюллетень знакомит с новостями и событиями о реализации [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|рекомендаций Стратегии движения]] Викимедиа. В бюллетене содержится информация об управлении Движением, а также о проектах и мероприятиях, поддерживаемых командой Фонда Викимедиа по Стратегии движения и управлению (MSG).  

Информационный бюллетень MSG выходит ежеквартально. Для желающих внимательнее следить за нашими процессами предлагается бюллетень «Еженедельные новости Стратегии движения»‎. Чтобы оставаться в курсе новостей, не забудьте подписаться на рассылку [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]].
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt; 

* '''Устойчивость движения''': Опубликован ежегодный отчёт Фонда Викимедиа об устойчивом развитии. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|продолжить чтение]])
* '''Улучшение пользовательского опыта''': последние улучшения интерфейса настольной версии проектов Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|продолжить чтение]])
* '''Безопасность и инклюзивность''': последние новости о процессе пересмотра Руководства по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|продолжить чтение]])
* '''Обеспечение справедливости при принятии решений''': отчёты об обсуждениях по поводу пилотных хабов, последние достижения Комитета по разработке Устава движения и новое исследование по проектированию будущего участия в движении Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|продолжить чтение]])
* '''Координация между заинтересованными сторонами''': запуск службы поддержки для партнёрских организаций и волонтёрских сообществ, работающих над партнёрством в области контента. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|продолжить чтение]])
* '''Развитие лидерства''': обновления о проектах лидерства от организаторов движения Викимедиа в Бразилии и Кабо-Верде. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|продолжить чтение]])
* '''Управление внутренними знаниями''': запуск нового портала для технической документации и ресурсов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|продолжить чтение]])
* '''Инновации в области свободных знаний''': высококачественные аудиовизуальные ресурсы для научных экспериментов и новый набор инструментов для транскрипции устных культур. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|продолжить чтение]])
* '''Оценка, итерация и адаптация''': результаты пилотного проекта Equity Landscape ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|продолжить чтение]])
* '''Другие новости и обновления''': новый форум для обсуждения реализации Стратегии движения, предстоящие выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа, новый подкаст для обсуждения Стратегии движения, а также кадровые изменения в команде Фонда по Стратегии движения и управлению. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|продолжить чтение]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt; --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 07:46, 25 июль 2022 (UTC)

== Поговорим об улучшении настольной версии ==

[[File:Vector 2022 showing language menu with a blue menu trigger and blue menu items 01.jpg|thumb]]
Приглашаем на онлайн-встречу с командой, которая работает над [[mw:Reading/Web/Desktop Improvements|улучшением настольной версии]]! Встреча состоится в '''26 июля 2022 at [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220726T1200 12:00 UTC] and [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220726T1900 19:00 UTC]''' по Zoom. '''[https://wikimedia.zoom.us/j/5304280674 Присоединиться к встрече]'''. ID встречи: 5304280674. [https://wikimedia.zoom.us/u/kc2hamfYz9 Соединиться по местному телефону].

[[mw:Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web/ru|Узнать подробности]]. Будем рады с вами встретиться! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] 17:08, 25 июль 2022 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:SGrabarczuk (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Ru_fallback&amp;oldid=20689486 --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Проголосуйте за утверждения для Компаса избирателя&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Всем привет,

Приглашаем членов сообщества [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|проголосовать за утверждения для использования в Компасе избирателя]] на выборах в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Совет попечителей 2022 года.]] Вы можете проголосовать за те утверждения, которые вы хотите видеть в Компасе избирателя на Мета-вики.

Компас избирателя — это инструмент, который помогает голосующим выбрать кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют их убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат утверждения, в отношении которых кандидаты должны дать ответы, используя шкалу Лайкерта (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Ответы кандидатов будут добавлены в Компас избирателя. Затем участники голосования смогут пользоваться компасом, добавляя свои ответы относительно утверждений (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Как результат, компас покажет кандидатов, которые лучше всего отвечают убеждениям и взглядам участников голосования.

Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя:

*&lt;s&gt;8 — 20 июля: Члены сообщества выдвигают утверждения для Компаса избирателя&lt;/s&gt;
*&lt;s&gt;21 — 22 июля: Комитет по выборам рассматривает утверждения на предмет ясности и удаляет те утверждения, которые не относятся к теме&lt;/s&gt;
*23 июля — 1 августа: Члены сообщества голосуют за утверждения
*2 — 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших утверждений
*5 — 12 августа: Кандидаты позиционируют себя в отношении утверждений
*16 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования.

Комитет по выборам отберёт 15 лучших утверждений в начале августа.

С уважением, 

Команда по Стратегии движения и управлению.

''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''. &lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Ҡатнашыусы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:AAkhmedova (WMF)|әңгәмә]]) 11:15, 27 июль 2022 (UTC)

== Community delegate registration for Wikimedia CEE Meeting 2022 ==

[[:m:Wikimedia CEE Meeting 2022|''Wikimedia CEE Meeting 2022'']] will take place on October 14-16. It is determined that the ''Wikimedians of Bashkortostan User Group'' could be represented by 2 community delegates, who would have their expenses paid for participating in the events. The time for '''delegate registration''' is '''until August 15''' (2 weeks left).

P.S: Sorry for You, please, You translate to the local language.

[[Ҡатнашыусы:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Dušan Kreheľ|әңгәмә]]) 17:01, 1 август 2022 (UTC)</text>
      <sha1>koo97stv0gnmjw71ijiymknd1r3pm79</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ират-Кы (Тэкодель-Кы ҡушылдығы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17164</id>
    <revision>
      <id>1148347</id>
      <parentid>720884</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T19:43:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3436" xml:space="preserve">{{Река
 |Название                = Ират-Кы 
  |исеме                  = 
 |Изображение             = 
  |рәсем киңлеге          = 
  |Подпись                = 
 |Карта                   = 
  |карта киңлеге          = 
  |Подпись карты          = 
 |Длина                   = 15 
 |Площадь бассейна        =  
 |Бассейн                 = [[Таз (йылға)|Таз йылғаһы]] 
 |Бассейн рек             = Таз 
 |Расход воды             = 
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |Устье                   = [[Тэкодель-Кы]] йылғаһының уң ярына тамағынан 84 км өҫтәрәк 
  |Местоположение устья   = 
  |Высота устья           = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = {{Флагификация|Рәсәй}} 
  |Регион                 = Ямал-Ненец АО/ Красноярск крайы
 |Категория на Викискладе = 
}}

'''Ират-Кы''' — [[Рәсәй]] йылғаһы. [[Ямал-Ненец АО]], [[Красноярск крайы]]&lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Гидротехник ҡоролмалар һәм дәүләт һыу кадастрының Рәсәй Үҙәк реестры}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға [[Тэкодель-Кы]] йылғаһының уң ярына тамағынан 84 км өҫтәрәк  ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 15 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Түбәнге Обь һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — [[Таз (йылға)|Таз йылғаһы]]. Бәләкәй йылға бассейны — бассейны юҡ, йылға бассейны — Таз&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] мәғлүмәте буйынса &lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=203488|title=РФ һыу реестры: Ират-Кы}}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 15050000112115300068070
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 115306807
* Бассейн коды — 15.05.00.001
* ГӨ буйынса һаны (номеры) — 15
* ГӨ буйынса сығарылыш — 3

== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]

{{тикшерелмәгән йылға}}

[[Категория:Ямал-Ненец АО йылғалары]]
[[Категория:Красноярск крайы йылғалары]]


{{hydro-stub}}</text>
      <sha1>7u8qz4wip0shvfxdwktmpu3mpa8nuca</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Асҡын (йылға)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19008</id>
    <revision>
      <id>1148214</id>
      <parentid>975978</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:08:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3935" xml:space="preserve">{{Река
 |Название                = Асҡын
  |Национальное название  = 
 |Изображение             = 
  |Подпись изображения    = 
 |Длина                   = 23
 |Площадь водосбора       = 
 |Бассейн                 = Борма (йылға)/Төй (йылға)/Ҡариҙел (йылға)/Ағиҙел (йылға)/Түбәнге Кама һыуһаҡлағысы/Кама/Волга/Каспий диңгеҙе
 |Расход воды             = 
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 
  |Координаты истока      = 56.2754/56.4332
 |Устье                   = Борма (йылға)
  |Местоположение устья   = һул ярына 11 км өҫтәрәк
  |Высота устья           = 162
  |Координаты устья       = 56.0994/56.5998
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = Россия
  |Регион                 = Башкортостан
   |Район                 = Аскинский район
}}

'''Асҡын''' — {{lang-ru|Аскинка}} - [[Рәсәй]] йылғаһы. 

== Географияһы ==
[[Башҡортостан]]&lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Гидротехник ҡоролмалар һәм дәүләт һыу кадастрының Рәсәй Үҙәк реестры}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға Бурминка йылғаһының һул ярына тамағынан 11 км өҫтәрәк  ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 23 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Кама һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — [[Ҡариҙел (йылға)|Ҡариҙел йылғаһы]], Наҙы-Петровск гидроузелынан Павловск гидроузелына тиклем [[Әй (йылға) |Әй]] йылғаһын индермәйенсә. Бәләкәй йылға бассейны — [[Ағиҙел]], йылға бассейны — [[Кама]]&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] мәғлүмәте буйынса &lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=182960|title=РФ һыу реестры: Аскинка}}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 10010201112111100022883
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 111102288
* Бассейн коды — 10.01.02.011
* ГӨ буйынса һаны (номеры) — 11
* ГӨ буйынса сығарылыш — 1

== Этимологияһы ==
&quot;Башҡорт АССР-ы топонимдары һүҙлеге&quot;ндә гидронимдың килеп сығышы былай аңлатыла: Асҡын —  речка Асҡын/ Аҡсын, левый приток Бурминки (Аҡсын - от аҡ (белая), сын/һын (изваяние, фигура)&lt;ref&gt;Словарь топонимов Башкирской АССР. - Уфа, 1980, - с. 26&lt;/ref&gt;


== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]

== Сығанаҡтар ==
* Словарь топонимов Башкирской АССР. - Уфа, 1980, - с. 26

[[Категория:Асҡын районы йылғалары]][[Категория:Кама бассейны округы йылғалары]]</text>
      <sha1>gsn5a297ryes6rm3qhn66m6vlquutar</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Борма (йылға)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19039</id>
    <revision>
      <id>1148218</id>
      <parentid>1091786</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:12:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3492" xml:space="preserve">{{Река
 |Название                = Борма
  |Национальное название  = 
 |Изображение             = 
  |Подпись изображения    = 
 |Длина                   = 33
 |Площадь водосбора       = 296
 |Бассейн                 = Төй (йылға)/Ҡариҙел (йылға)/Ағиҙел (йылға)/Түбәнге Кама һыуһаҡлағысы/Кама/Волга/Каспий диңгеҙе
 |Расход воды             = 
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 
  |Координаты истока      = 56.1535/56.3695
 |Устье                   = Төй (йылға)
  |Местоположение устья   = уң ярына 52 км өҫтәрәк
  |Высота устья           = 
  |Координаты устья       = 56.1202/56.6799
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = Россия
  |Регион                 = Башкортостан
   |Район                 = 
}}

'''Борма, Һаҙлы Борма''' ({{lang-ru|Бурминка (Сырая Бурма)}}) — [[Рәсәй]] йылғаһы. [[Башҡортостан]]&lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Гидротехник ҡоролмалар һәм дәүләт һыу кадастрының Рәсәй Үҙәк реестры}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға Төй йылғаһының уң ярына тамағынан 52 км өҫтәрәк ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 33 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Кама һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — [[Ҡариҙел (йылға)|Ҡариҙел йылғаһы]], [[Наҙы-Петровск һыуһаҡлағысы]]нан [[Павловка һыуһаҡлағысы]]на тиклем Әй йылғаһын индермәйенсә. Бәләкәй йылға бассейны — Ағиҙел, йылға бассейны — Кама&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] мәғлүмәте буйынса&lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=182959|title=РФ һыу реестры: Бурминка (Сырая Бурма)}}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 10010201112111100022876
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 111102287
* Бассейн коды — 10.01.02.011
* ГӨ буйынса һаны (номеры) — 11
* ГӨ буйынса сығарылыш — 1

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]
{{Ҡариҙел бассейны, Әй йылғаһынан башҡа}}
[[Категория:Башҡортостан йылғалары]][[Категория:Асҡын районы йылғалары]][[Категория:Кама бассейны округы йылғалары]]


{{hydro-stub}}</text>
      <sha1>ruww0tqt1mtkwhl6d7saieov8larlzx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шогла</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22685</id>
    <revision>
      <id>1148369</id>
      <parentid>720224</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T08:07:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3551" xml:space="preserve">{{Река
 |Название                = Шогла (Шолга) 
  |исеме                  = 
 |Изображение             = 
  |рәсем киңлеге          = 
  |Подпись                = 
 |Карта                   = 
  |карта киңлеге          = 
  |Подпись карты          = 
 |Длина                   = 49 
 |Площадь бассейна        =  
 |Бассейн                 = [[Онега (йылға)|Онега йылғаһы]] 
 |Бассейн рек             = Онега 
 |Расход воды             = 
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |Устье                   = [[Кодина (йылға)|Кодина]] йылғаһының һул ярына тамағынан 68 км өҫтәрәк 
  |Местоположение устья   = 
  |Высота устья           = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = {{Флагификация|Рәсәй}} 
  |Регион                 = Архангельск өлкәһе, Вологда өлкәһе
 |Категория на Викискладе = 
}}

'''Шогла (Шолга)''' — [[Рәсәй]] йылғаһы. [[Архангельск өлкәһе]], [[Вологда өлкәһе]]&lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Гидротехник ҡоролмалар һәм дәүләт һыу кадастрының Рәсәй Үҙәк реестры}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға [[Кодина (йылға)|Кодина]] йылғаһының һул ярына тамағынан 68 км өҫтәрәк  ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 49 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Двина-Печора һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — [[Онега (йылға)|Онега йылғаһы]]. Бәләкәй йылға бассейны — бассейны юҡ, йылға бассейны — Онега&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] мәғлүмәте буйынса &lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=157770|title=РФ һыу реестры: Шогла (Шолга)}}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 03010000112103000003759
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 103000375
* Бассейн коды — 03.01.00.001
* ГӨ буйынса һаны (номеры) — 03
* ГӨ буйынса сығарылыш — 0

== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]

{{тикшерелмәгән йылға}}

[[Категория:Архангельск өлкәһе йылғалары]]
[[Категория:Вологда өлкәһе йылғалары]]


{{hydro-stub}}</text>
      <sha1>bc57sqz99yv4spypkpvq28ll18ypa6q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уң Рассоха (Захарьина ҡушылдығы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23130</id>
    <revision>
      <id>1148352</id>
      <parentid>735572</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T03:31:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3798" xml:space="preserve">{{Река
 |Название                = Уң Рассоха 
  |исеме                  = 
 |Изображение             = 
  |рәсем киңлеге          = 
  |Подпись                = 
 |Карта                   = 
  |карта киңлеге          = 
  |Подпись карты          = 
 |Длина                   = 14 
 |Площадь бассейна        =  
 |Бассейн                 = Баренц диңгеҙе бассейны йылғалары Канин моронынан Печора йылғаһы бассейнына тиклем 
 |Бассейн рек             = Печора һәм Мезень йылғалары араһындағы, Баренц диңгеҙенә ҡойоусы, йылғалар бассейны 
 |Расход воды             = 
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |Устье                   = [[Захарьина]] йылғаһының уң ярына тамағынан 31 км өҫтәрәк 
  |Местоположение устья   = 
  |Высота устья           = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = {{Флагификация|Рәсәй}} 
  |Регион                 = Ненец АО 
 |Категория на Викискладе = 
}}

'''Уң Рассоха''' — [[Рәсәй]] йылғаһы. [[Ненец АО]]&lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Гидротехник ҡоролмалар һәм дәүләт һыу кадастрының Рәсәй Үҙәк реестры}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға [[Захарьина]] йылғаһының уң ярына тамағынан 31 км өҫтәрәк  ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 14 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Двина-Печора һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — Баренц диңгеҙе бассейны йылғалары Канин моронынан Печора йылғаһы бассейнына тиклем. Бәләкәй йылға бассейны — бассейны юҡ, йылға бассейны — Печора һәм Мезень йылғалары араһындағы, Баренц диңгеҙенә ҡойоусы, йылғалар бассейны&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] мәғлүмәте буйынса &lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=164226|title=РФ һыу реестры: Уң Рассоха}}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 03040000112103000054592
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 103005459
* Бассейн коды — 03.04.00.001
* ГӨ буйынса һаны (номеры) — 03
* ГӨ буйынса сығарылыш — 0

== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]

{{тикшерелмәгән йылға}}

[[Категория:Ненец АО йылғалары]]


{{hydro-stub}}</text>
      <sha1>2ozivfjxii9kgrxk9bml955l8wqb227</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Арка-Парны-Яха</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23501</id>
    <revision>
      <id>1148354</id>
      <parentid>725266</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T03:33:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3716" xml:space="preserve">{{Река
 |Название                = Арка-Парны-Яха 
  |исеме                  = 
 |Изображение             = 
  |рәсем киңлеге          = 
  |Подпись                = 
 |Карта                   = 
  |карта киңлеге          = 
  |Подпись карты          = 
 |Длина                   = 41 
 |Площадь бассейна        =  
 |Бассейн                 = [[Кара диңгеҙе]] йылғалары бассейны Надым йылғаһының көнсығыш сигенән Пур йылғаһы бассейнының төньяҡ-көнбайыш сигенә тиклем 
 |Бассейн рек             = Пур 
 |Расход воды             = 
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |Устье                   = [[Арка-Пойлово-Яха]] йылғаһының уң ярына тамағынан 57 км өҫтәрәк 
  |Местоположение устья   = 
  |Высота устья           = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = {{Флагификация|Рәсәй}} 
  |Регион                 = Ямал-Ненец АО 
 |Категория на Викискладе = 
}}

'''Арка-Парны-Яха''' — [[Рәсәй]] йылғаһы. [[Ямал-Ненец АО]]&lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Гидротехник ҡоролмалар һәм дәүләт һыу кадастрының Рәсәй Үҙәк реестры}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға [[Арка-Пойлово-Яха]] йылғаһының уң ярына тамағынан 57 км өҫтәрәк  ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 41 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Түбәнге Обь һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — [[Кара диңгеҙе]] йылғалары бассейны Надым йылғаһының көнсығыш сигенән Пур йылғаһы бассейнының төньяҡ-көнбайыш сигенә тиклем. Бәләкәй йылға бассейны — бассейны юҡ, йылға бассейны — Пур&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] мәғлүмәте буйынса &lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=202880|title=РФ һыу реестры: Арка-Парны-Яха}}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 15040000212115300054198
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 115305419
* Бассейн коды — 15.04.00.002
* ГӨ буйынса һаны (номеры) — 15
* ГӨ буйынса сығарылыш — 3

== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]

{{тикшерелмәгән йылға}}

[[Категория:Ямал-Ненец АО йылғалары]]


{{hydro-stub}}</text>
      <sha1>olxj7x6mde1rscyman5dqh8j33u8f6h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Восточная Пяк-Яха</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24081</id>
    <revision>
      <id>1148350</id>
      <parentid>726330</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T19:48:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3749" xml:space="preserve">{{Река
 |Название                = Вост. Пяк-Яха 
  |исеме                  = 
 |Изображение             = 
  |рәсем киңлеге          = 
  |Подпись                = 
 |Карта                   = 
  |карта киңлеге          = 
  |Подпись карты          = 
 |Длина                   = 19 
 |Площадь бассейна        =  
 |Бассейн                 = [[Кара диңгеҙе]] йылғалары бассейны Таз йылғаһының төньяҡ-көнсығыш сигенән Енисей ҡултығы һыу бассейнына тиклем 
 |Бассейн рек             = Таз 
 |Расход воды             = 
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |Устье                   = Пяк-Яха йылғаһының уң ярына тамағынан 25 км өҫтәрәк 
  |Местоположение устья   = 
  |Высота устья           = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = {{Флагификация|Рәсәй}} 
  |Регион                 = Ямал-Ненец АО/ Ненец АО 
 |Категория на Викискладе = 
}}

'''Вост. Пяк-Яха''' — [[Рәсәй]] йылғаһы. [[Ямал-Ненец АО]]/ [[Ненец АО]]&lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Гидротехник ҡоролмалар һәм дәүләт һыу кадастрының Рәсәй Үҙәк реестры}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға Пяк-Яха йылғаһының уң ярына тамағынан 25 км өҫтәрәк  ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 19 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Түбәнге Обь һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — [[Кара диңгеҙе]] йылғалары бассейны Таз йылғаһының төньяҡ-көнсығыш сигенән Енисей ҡултығы һыу бассейнына тиклем. Бәләкәй йылға бассейны — бассейны юҡ, йылға бассейны — Таз&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] мәғлүмәте буйынса &lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=203951|title=РФ һыу реестры: Вост. Пяк-Яха}}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 15050000212115300073684
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 115307368
* Бассейн коды — 15.05.00.002
* ГӨ буйынса һаны (номеры) — 15
* ГӨ буйынса сығарылыш — 3

== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]

{{тикшерелмәгән йылға}}

[[Категория:Ямал-Ненец АО йылғалары]]
[[Категория:Таймыр Долган-Ненец районы йылғалары]]


{{hydro-stub}}</text>
      <sha1>e368xgs5aw08hfrkch1a4hnwq7kivgz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хасаре-Яха (Пензева-Яха ҡушылдығы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24668</id>
    <revision>
      <id>1148348</id>
      <parentid>736070</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T19:44:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3511" xml:space="preserve">{{Река
 |Название                = Хасаре-Яха 
  |исеме                  = 
 |Изображение             = 
  |рәсем киңлеге          = 
  |Подпись                = 
 |Карта                   = 
  |карта киңлеге          = 
  |Подпись карты          = 
 |Длина                   = 19 
 |Площадь бассейна        =  
 |Бассейн                 = [[Обь мороно]] бассейнынан көнбайыштағы йылғалар 
   
 |Расход воды             = 
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |Устье                   = [[Пензевы-Яха]] йылғаһының уң ярына тамағынан 30 км өҫтәрәк 
  |Местоположение устья   = 
  |Высота устья           = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = {{Флагификация|Рәсәй}} 
  |Регион                 = Ямал-Ненец АО 
 |Категория на Викискладе = 
}}

'''Хасаре-Яха''' — [[Рәсәй]] йылғаһы. [[Ямал-Ненец АО]]&lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Гидротехник ҡоролмалар һәм дәүләт һыу кадастрының Рәсәй Үҙәк реестры}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға [[Пензевы-Яха]] йылғаһының уң ярына тамағынан 30 км өҫтәрәк  ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 19 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Түбәнге Обь һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — [[Обь мороно]] бассейнынан көнбайыштағы йылғалар. Бәләкәй йылға бассейны — Объ, Төньяҡ сосьва ҡушылған урындан түбәнерәк, йылға бассейны — Обь, Төньяҡ Сосьва йылғаһы ҡушылған урындан түбәнерәк&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] мәғлүмәте буйынса &lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=201007|title=РФ һыу реестры: Хасаре-Яха}}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 15020300312115300043440
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 115304344
* Бассейн коды — 15.02.03.003
* ГӨ буйынса һаны (номеры) — 15
* ГӨ буйынса сығарылыш — 3

== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]

{{тикшерелмәгән йылға}}

[[Категория:Ямал-Ненец АО йылғалары]]


{{hydro-stub}}</text>
      <sha1>95uw4ooclzob4kl071cfrngs5cl34my</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үҙең булып ҡал (фильм)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26212</id>
    <revision>
      <id>1148235</id>
      <parentid>1103340</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:16:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lysenko97</username>
        <id>32295</id>
      </contributor>
      <comment>/* Рольдәрҙә */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12891" xml:space="preserve">{{Фильм
 |РусНаз      = Үҙең булып ҡал
 |ОригНаз     = Get Real
 |Изображение = Get Real.jpeg
 |Размер      = 
 |Жанр        = [[кинокомедия|комедия]] &lt;br /&gt;[[драма (жанр)|драма]] &lt;br /&gt;[[мелодрама]]
 |Режиссёр    = [[Саймон Шор]]
 |Продюсер    = Стивен Тейлор
 |Сценарист   = Патрик Уайльд
 |Актёры      = [[Сильверстоун, Бэн|Бэн Сильверстоун]]&lt;br /&gt;[[Бред Гортон]]&lt;br /&gt;[[Шарлотта Бритейн]]&lt;br /&gt;[[Стейси А. Харт]]
 |Оператор    = Алан Элмонд
 |Композитор  = Джон Ланн
 |Компания    = Arts Council of England, &lt;br /&gt;British Screen Productions, &lt;br /&gt;Distant Horizons
 |Бюджет      = &lt;!-- 000 млн [[доллар США|$]] --&gt;
 |Сборы       = &lt;!-- 000 млн [[доллар США|$]] --&gt;
 |Страна      = [[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|border|20px]][[Бөйөк Британия]]
 |Язык        = [[Инглиз теле|инглиз]]
 |Время       = 108 мин.
 |Год         = 1998
 |imdb_id     = 0162973
}}

'''«Үҙең булып ҡал»''' ({{lang-ru|Будь Собой}}, {{lang-en|Get Real}}) – инглиз драматургы һәм сценарисы Патрик Уайльдың «What’s Wrong With Angry?» пьессаһы буйынса төшөрөлгән британ режиссёры Саймон Шорҙың драмаһы. Фильм Англияның Бейзингсток районы тирәһендә төшөрөлгән.

== Эстәлеге ==
[[Файл:Үҙең булып ҡал.jpeg|thumb|left|300px|Фильмдан күренеш.]]
Стивен Картер – уҡымышлы, сибәр һәм талантлы, ләкин үҙендә ябыҡ 16 йәшлек мәктәп уҡыусыһы, [[гей]]. Күршеһе һәм йәштәше Линда – уның берҙән-бер иптәше; парктағы дөйөм бәҙрәф – уның, ир-егеттәр менән осрашыу өсөн, берҙән-бер урыны. Шулай итеп, бәҙрәфтең күрше кабинаһындағы егет менән сираттағы осрашыу тураһында аралашҡан ваҡытта, Стивен йыраҡтан һоҡланып йөрөгән, мәктәп атлеттары командаһы капитаны Джон Диксон икәнен, белеп ҡала.

Стивендың атаһы, улынан йәшереп, йәш журналистар конкурсына уның «Мең йыллыҡ йәш быуындары» статьяһын ебәрә. Жюри, был статьяны, журналистика өсөн ҡыҙыҡлы тип һанай. Стивендың йәштәр тормошо тураһында яҙылған уңышлы статьяһын алып ырғытыуы тураһында, ата-әсәһе аңлай алмай. Быға ул: «Ә һеҙ минең тормошом тураһында нимә беләгеҙ?» – тип, яуап ҡайтара.

Мәктәп кисәһендә, бөтәһелә тыныс бейеү бейегән мәлдә һәм «һин шундай матур» ([[инглиз теле]]ндә «You Are So Beautiful») һүҙҙәре менән йыр ишетелгәндә, Стив һәм Джон ҡараштары менән осрашалар һәм күҙҙәрен бер-береһенән өҙә алмайҙар. Кисәнән һуң бер аҙ эсеп алған Джон, Стивендың йортона килә һәм үҙенең үҙенсәлекле икәнен аңларға ярҙам итеүен һорай. Ул үҙенең алдағы ваҡыттарҙа егеттәр менән танышыуы, үҙ-үҙендә яңылышҡаны тураһында һөйләй, ләкин, бөтәһе алдында [[Каминг аут|асылырға]] – уның көсөнән килмәй. Стивен, бөтә тормош дәүерендә үҙенсәлегеңде үҙ итмәйенсә, үҙеңсә булып булмай, тип һанай. Егеттәр үбешәләр һәм ял көндәрен Стивендың йортонда үткәрәләр. Үҙ ара бәйләнеш барлыҡҡа килә, ләкин Джон, аралашҡандарын сер булып ҡалдырыуын һорай. 

Стив, был донъяла үҫмер-гей булыуы күңелһеҙ һәм үҙ тормошоң менән үҙеңдең ҡарамағыңа ҡулланыуы ауыр булыуы тураһында, мәктәп журналы өсөн аноним «Үҙең булып ҡал» статьяһын яҙа. Ләкин мәктәп директоры уны баҫтырып сығарыуға ҡаршы килә, яҡшы мәктәптә бындай публикацияларға урын юҡ тип һанай.

Стивен һәм Джонды, урманда осрашҡан ваҡытта, полиция ҡурҡыта. Джон ҡаса, Стивенды тоталар һәм ата-әсәһенә ҡайтаралар. Стив, Джондың Кристина исемле иптәш ҡыҙы менән осрашыуы тураһында белеп ҡалғас, бик ныҡ асыулана. Джон осрашыуға, ҡалалағы иң матур ҡыҙҙы ҡосаҡлап, үбеп үҙен «нормаль» егет итеп хис итерен теләүе тураһында, ҡалған ир-егеттәр кеүек булыуын теләп барыуын аңлата, ләкин был бөтәһелә булманы. Джон Стивенға ҡарата үҙенең һөйөүен, мөхәббәтен аса һәм бынан ары мәктәптә ҡасып йөрөмәйәсәген еткерә. Егеттәр тағын ялдарын бергә үткәрә, был юлы Джондың йортонда. Джон атлеттар командаһы ағзаһы, Кейл яңылыш, егеттәрҙең осрашҡан ваҡытында, күреп ҡала.

Бүләктәр биреү церемонияһында Джондың атаһы улынан, Стивендың кем икәнен һорай – мәктәп журналындағы Джондың яҡшы фотоһүрәттәренең авторы. Джон бындай кешене белмәйем тип яуап ҡайтара, ләкин Стивен Джондың әсәһенә, һуңғы ял көндәрен, уларҙың йорттарында үткәргәнен һөйләп өлгөрә. Джон паникала һуңғы финал йүгерешендә еңелә. Стивен Джонды кейем алмаштырыу бүлмәһендә таба, уның менән һөйләшергә маташа, ләкин һуңғыһы «һин миңә иптәш түгел» тип, сығып китә. Стив үҙе генә ҡалған мәлдә, Джондың эске күлмәгенә илай, шул мәл комнатаға иптәше менән Кейл инә, һәм улар Стивенға [[Гомофобия|ташланалар]]. Джон килеп инә. Ул, һөйләшергә вәғәҙә биреп, Стивен менән бергә ҡалдырыуҙарын һорай. Бергә ҡалғас, һуғыш тауыштарын барлыҡҡа килдереп, бер-береһенә үбешер өсөн яҡынлашалар. Ләкин Кейл менән иптәше тиҙ арала кире инәләр. Джон Стивенды аяғы менән тибә.

Тапалған тәне һәм йәне менән, Стивен яҡшы статья өсөн приз биреләсәк церемонияға юллана. Мәктәп аудиторияһы алдында, ата-әсәһе алдында ул тағы бер статья булыуы, мәктәп журналында баҫтырырға рөхсәт итмәгәндәре, тураһында әйтә. Был статья йәш егет-гей тураһында – үҙе тураһында статья. Бынан ары бер үҙенең булғыһы килмәй, уның иптәштәре булыуын, ниндәй булыуына ҡарамаҫтан, яратыуҙарын өмөт итә; ул нормаль кеше булып һалышмаҫлыҡ ғаилә өлөшө булғыһы килә. Стивен Джонға ҡарай һәм ярҙамын көтә, ләкин Джон тыныс тора. Стивендың әсәһе һәм Линдағына ҡул саба. Церемониянан һуң Стивен мәктәп артындағы скәмйәлә Джонды таба. Стив Джонды тирә-яҡ алдында асылыуын һорай, быға һуңғыһы яуап ҡайтармай. «Бәхетле бул» һүҙҙәре менән Стивен китә.

== Рольдәрҙә ==
* Бэн Сильверстоун — ''Стивен Картер''
* Бред Гортон — ''Джон Диксон''
* Шарлотта Бритейн — ''Линда''
* Стейси А. Харт — ''Джессика''
* Патрик Нилсон — ''Марк''
* Кейт Макенери — ''Уэнди''
* Тим Харрис — ''Кевин''
* Джеймс Д. Уайт — ''Дэйв''

== Награда һәм номинациялары ==
{| {{prettytable}} width=100%
|- style=&quot;background:#DCDCDC;&quot;
! width= % | Йылдар !! width=25% | Булған хәл !! colspan=&quot;2&quot; | Награда/номинация !! width=25% | Номинант
|-
| rowspan=3 | 1998 йыл || rowspan=2 | Dinard British Film Festival || &lt;small&gt;Премия&lt;/small&gt; || Фильм ҡараусылар симпатияһы призы || Саймон Шор
|-
| &lt;small&gt;Премия&lt;/small&gt; || «Алтын Хичкок» || Саймон Шор
|-
| Эдинбург халыҡ-ара кинофестивале || &lt;small&gt;Премия&lt;/small&gt; || Фильм ҡараусылар симпатияһы призы || Саймон Шор
|-
| rowspan=5 | 1999 йыл || British Independent Film Awards || &lt;small&gt;Номинация&lt;/small&gt; || BIFA иң яҡшы режиссёр эше өсөн|| Саймон Шор
|-
| Эмдендағы халыҡ-ара кинофестивале || &lt;small&gt;Премия&lt;/small&gt; || Emden Film Award || Саймон Шор
|-
| Golden Trailer Awards || &lt;small&gt;Номинация&lt;/small&gt; || «Алтын трейлер» ||
|-
| rowspan=2 | Оренселағы бойондороҡһоҙ кино фестивале || &lt;small&gt;Премия&lt;/small&gt; || Фильм ҡараусылар симпатияһы призы || Саймон Шор
|-
| &lt;small&gt;Премия&lt;/small&gt; || Иң яҡшы европа фильмы өсөн жюри призы || Саймон Шор
|-
| 2000 йыл || Chlotrudis Awards || &lt;small&gt;Номинация&lt;/small&gt; || «Яҡшы актёр» номинацияһында Chlotrudis Award || Бен Сильверстоун
|-
|}

== Саундтректар ==
# Staying out for the summer — Dodgy
# Word Up — Cameo
# Shine — Liberty Horses
# Ready To Go — Repubblica
# Play that funky music white boy — Dave Danger
# You Are So Beautiful — Ian Harrison
# Love Is All Around — The Troggs
# Inbetweener — Sleeper
# El Tranqilandia — North Pacific Drift
# Beautiful One — Milk and Honey band
# OM-23 — Drug Free America
# Respect — Арета Франклин
# If You Want It to Be Good Girl (Get Yourself a Bad Boy) — Backstreet Boys
# Misunderstood — Kings of Infinite Space
# Think — Арета Франклин

== Өҫтәмә факттар ==
* «Entertainment Weekly»ның урта мәктәптәр тураһындағы илле фильмдар һанына инә, фильм 34-се урынды биләй.&lt;ref&gt;[http://www.ew.com/ew/gallery/0,,20215654_20489296,00.html 34. GET REAL] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6E9Uajraf?url=http://www.ew.com/ew/gallery/0,,20215654_20489296,00.html |date=2013-02-03 }}{{ref-en}} [[Entertainment Weekly]] сайтында&lt;/ref&gt;.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

Гомосексуализм тематикаһы ҡуҙғатылған фильмдар:

* [[Ҡаялы гавань]]
* [[Көмрө тау]]
* [[Ябай егет (фильм)]]

== Төшөрмәләр ==
{{примечания}}

== Һылтанмалар ==
* «[[Үҙең булып ҡал (фильм)|Үҙең булып ҡал]]» ''Internet Movie Database'' сайтында

[[Категория:Кино]]</text>
      <sha1>eq1i8y6hlk8sak64z30pautah3ijomd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гроссойтерсдорф</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29088</id>
    <revision>
      <id>1148353</id>
      <parentid>679317</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T03:33:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <comment>/* Һылтанмалар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5230" xml:space="preserve">{{ТП
 |статус                                                = коммуна 
 |башҡортса исеме                         = Гроссойтерсдорф 
 |төп исеме                                         = Großeutersdorf 
 |ил                                                          = Германия 
 |герб                                                      = Wappen_Grosseutersdorf.png 
 |флаг = 
 |герб киңлеге = 
 |флаг киңлеге = 
 |lat_dir= N|lat_deg = 50|lat_min = 47|lat_sec     21 
 |lon_dir= E |lon_deg = 11|lon_min = 33|lon_sec  = 52 
 |CoordAddon                       = 
 |CoordScale                         = 
 |ЯндексКарта                      = 
 |ил картаһы                          = 
 |регион картаһы                  = 
 |район картаһы                       = 
 |ил картаһының дәүмәле                    = 250 
 |регион картаһының дәүмәле                           = 
 |район картаһының дәүмәле                             = 
 |регион төрө                                              = Германия ерҙәре 
 |регион                                                         = Тюрингия  
 |теҙмәләге регион                                 = Тюрингия  
 |район төрө                                                = район  
 |район                                                           = Заале-Хольцланд (район)  
 |теҙмәләге район                                   = Заале-Хольцланд (район)  
 |урынлашыу төрө                  = 
 |урынлашыу                               = 
 |теҙмәләге урынлашыу      = 
 |эске бүленеү                                            =   
 |башлыҡ төрө                                             =   
 |башлыҡ                                                         = Йенс Хильд  
 |нигеҙ һалыныу                           = 
 |беренсе телгә алыу               = 
 |элекке исемдәре             = 
 |статус (башлап)                  = 
 |майҙан                                                          = 3,45  
 |бейеклек төрө = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге                       = 168  
 |климат                  = 
 |рәсми тел = 
 |рәсми тел-ref    = 
 |халыҡ                                                            = 285 
 |иҫәп алыу йылы                                       = 2010 
 |тығыҙлыҡ               = 
 |агломерация             = 
 |милли состав     = 
 |конфессия составы = 
 |этнохороним             = 
 |ваҡыт бүлкәте                                           = +1 
 |DST                                                                  = бар 
 |почта индексы                                           = 7768 
 |почта индекстары         = 
 |телефон коды                                             = 
 |автомобиль коды                                      = SHK 
 |танымлаусы төрө                                      = Үҙидара субъектының тиңләштереү коды{{!}}Рәсми код 
 |һансал танымлаусы                                 = 16 0 74 031 
 |Commons-тағы категория                     =  
 |сайт                                                                  = http://www.grosseutersdorf.de/ 
 |сайт теле                                                       = de 
 |сайт теле 2            = 
 |сайт теле 3            = 
 |сайт теле 4            = 
 |сайт теле 5            = 
 |add1n                   = 
 |add1                    = 
 |add2n                   = 
 |add2                    = 
 |add3n                   = 
 |add3                    = 
}}
 
'''Гроссойтерсдорф''' ({{lang-de|Großeutersdorf}}) — [[Германия]]ла, [[Тюрингия]] [[Германия ерҙәре|ерендә]] урынлашҡан коммуна.
 
2010 йылғы [[халыҡ]] иҫәбен алыу&lt;ref&gt;[http://www.statistik.thueringen.de/datenbank/TabAnzeige.asp?tabelle=gg000102%7C%7C Thüringer Landesamt für Statistik – Bevölkerung nach Gemeinden, erfüllenden Gemeinden und Verwaltungsgemeinschaften]&lt;/ref&gt; буйынса коммунала 285 кеше йәшәй. [[Майҙан]]ы — 3,45 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Диңгеҙ кимәленән 168 метр бейеклектә һәм UTC +1 ваҡыт бүлкәтендә урынлашҡан. Почта индексы — 7768 һәм автомобиль коды — SHK. 
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}
 
== Һылтанмалар ==
* [http://www.grosseutersdorf.de/ Рәсми сайт].

{{библиоинформация}}

[[Категория:Тюрингия ҡалалары]]


{{Germany-geo-stub}}</text>
      <sha1>qi1ds7pktsi64ytq6wyxt9wdffv6nzt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ай-Сарм-Сабун</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45291</id>
    <revision>
      <id>1148220</id>
      <parentid>724990</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:13:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3712" xml:space="preserve">{{Река
 |Название                = Ай-Сарм-Сабун 
  |Оригинальное название 	= 
 |Изображение             = 
  |Подпись                = 
 |Карта                   = 
  |Подпись карты          = 
 |Длина                   = 13 
 |Площадь бассейна        =  
 |Бассейн                 = [[Кара диңгеҙе]] 
 |Бассейн рек             = (Үрге) Обь, Иртыш ҡушылғанға тиклем 
 |Расход воды             = 
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 
  |s_lat_dir = N |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = E |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |Устье                   = [[Сарм-Сабун]] 
  |Местоположение устья   = уң ярына тамағынан 224 км өҫтәрәк 
  |Высота устья           = 
  |m_lat_dir = N |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = E |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = Рәсәй 
  |Регион                 = Ханты-Манси АО 
   |Район                 = 
 |Позиционная карта				= Рәсәй Ханты-Манси АО 
 |Категория на Викискладе = 
}}

'''Ай-Сарм-Сабун''' — [[Рәсәй]]ҙәге йылға. Ханты-Манси АО&lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Рәсәй гидротехник ҡоролмалар регистры һәм дәүләт һыу кадастры үҙәге}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға  [[Сарм-Сабун]] йылғаһының уң ярына тамағынан 224 км өҫтәрәк  ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 13 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Үрге Обь һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — [[Вах (йылға)|Вах]] йылғаһы. Бәләкәй йылға бассейны (йылға эске бассейны) — (Үрге) Обь ҡушылдыҡтары бассейны, Васюган йылғаһынан Вахҡа тиклем, йылға бассейны — (Үрге) Обь, Иртыш ҡушылғанға тиклем&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] тарафынан әҙерләнгән Рәсәй Федерацияһы территорияһын һыу хужалығы буйынса районлау геоинформация системаһы мәғлүмәттәре буйынса&lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=192478|title=РФ һыу реестры: Ай-Сарм-Сабун}}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 13011000112115200039269
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 115203926
* Бассейн коды — 13.01.10.001
* ГӨ буйынса томы — 15
* ГӨ буйынса сығарылыш — 2

== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]

[[Категория:Ханты-Манси АО йылғалары]]


{{hydro-stub}}</text>
      <sha1>22umk853n8cw38rppkb6wi8opxlrmp7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Даниловка (Черная Холуница ҡушылдығы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>52072</id>
    <revision>
      <id>1148363</id>
      <parentid>726747</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T07:03:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>З. ӘЙЛЕ  [[Даниловка(Черная Холуница ҡушылдығы)]] битенең исемен үҙгәртте. Яңы исеме: [[Даниловка (Черная Холуница ҡушылдығы)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3880" xml:space="preserve">{{Башҡа мәғәнәләре|Даниловка(төшөнсә)}}{{Река
 |Название                = Даниловка 
  |Оригинальное название 	= 
 |Изображение             = 
  |Подпись                = 
 |Карта                   = 
  |Подпись карты          = 
 |Длина                   = 13 
 |Площадь бассейна        =  
 |Бассейн                 = [[Каспий диңгеҙе]] 
 |Бассейн рек             = Кама 
 |Расход воды             = 
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 
  |s_lat_dir = N |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = E |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |Устье                   = Чёрная Холуница 
  |Местоположение устья   = һул ярына тамағынан 57 км өҫтәрәк 
  |Высота устья           = 
  |m_lat_dir = N |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = E |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = Рәсәй 
  |Регион                 = Киров өлкәһе, Коми Республикаһы 
   |Район                 = 
 |Позиционная карта 			= Рәсәй Киров өлкәһе 
 |Категория на Викискладе = 
}}

'''Даниловка''' — [[Рәсәй]]ҙәге йылға. Киров өлкәһе, Коми Республикаһы&lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Рәсәй гидротехник ҡоролмалар регистры һәм дәүләт һыу кадастры үҙәге}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға Чёрная Холуница йылғаһының һул ярына тамағынан 57 км өҫтәрәк ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 13 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Кама һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — [[Вятка (йылға)|Вятка]] йылғаһы башынан [[Киров]] ҡалаһына тиклем, [[Чепца (йылға)|Чепца]] йылғаһын индермәйенсә. Бәләкәй йылға бассейны (йылға эске бассейны) — Вятка, йылға бассейны — Кама&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] тарафынан әҙерләнгән Рәсәй Федерацияһы территорияһын һыу хужалығы буйынса районлау геоинформация системаһы мәғлүмәттәре буйынса&lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=184058|title=РФ һыу реестры: Даниловка}}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 10010300212111100030474
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 111103047
* Бассейн коды — 10.01.03.002
* ГӨ буйынса томы — 11
* ГӨ буйынса сығарылыш — 1

== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]

{{тикшерелмәгән йылға}}

[[Категория:Киров өлкәһе йылғалары]]
[[Категория:Коми Республикаһы йылғалары]]


{{hydro-stub}}</text>
      <sha1>e2zk7p4dbif2e2iprec1kzcn8sqa01i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шыуған (йылға)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>52630</id>
    <revision>
      <id>1148376</id>
      <parentid>736988</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T09:27:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ДолбоЯщер</username>
        <id>22303</id>
      </contributor>
      <comment>−[[Категория:Ырымбур өлкәһе йылғалары]]; −[[Категория:Башҡортостан йылғалары]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3562" xml:space="preserve">{{Башҡа мәғәнәләре|Шыуған (төшөнсә)}}{{Река
 |Название        = Шыуған  
 |Оригинальное название 	= 
 |Изображение       = 
 |Подпись        = 
 |Карта          = 
 |Подпись карты     = 
 |Длина          = 13 
 |Площадь бассейна    = 60,5 
 |Бассейн         = [[Каспий диңгеҙе]] 
 |Бассейн рек       = Кама 
 |Расход воды       = 
 |Место измерения    = 
 |Исток          = 
 |Местоположение истока = 
 |Высота истока     = 
 |s_lat_dir = N |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
 |s_lon_dir = E |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |Устье          = 
 |Местоположение устья  =   
 |Высота устья      = 
 |m_lat_dir = N |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
 |m_lon_dir = E |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |Уклон реки       = 
 |Страна         = Рәсәй 
 |Регион         = Татарстан Республикаһы, Ырымбур өлкәһе, Башҡортостан Республикаһы 
  |Район         = 
 |Позиционная карта 			= Рәсәй Татарстан Республикаһы 
 |Категория на Викискладе = 
}}

'''Шыуған ''' — [[Рәсәй]]ҙәге йылға. Татарстан Республикаһы, Ырымбур өлкәһе, Башҡортостан Республикаһы&lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Рәсәй гидротехник ҡоролмалар регистры һәм дәүләт һыу кадастры үҙәге}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға КАС/ВОЛГА/1804/118/243 ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 13 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Кама һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — [[Ыҡ]] башынан тамағына тиклем. Бәләкәй йылға бассейны (йылға эске бассейны) — Кама ҡушылдыҡтары бассейны, Ағиҙел ҡушылғанға тиклем, йылға бассейны — Кама&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] тарафынан әҙерләнгән Рәсәй Федерацияһы территорияһын һыу хужалығы буйынса районлау геоинформация системаһы мәғлүмәттәре буйынса&lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=181812|title=РФ һыу реестры: Шыуған }}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 10010101312111100028602
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 111102860
* Бассейн коды — 10.01.01.013
* ГӨ буйынса томы — 11
* ГӨ буйынса сығарылыш — 1

== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]

{{тикшерелмәгән йылға}}

[[Категория:Татарстан йылғалары]]


{{hydro-stub}}</text>
      <sha1>k8xychl9c8gkbr6r5jgvcmc08ek4avx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғилмияза (йыр)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57850</id>
    <revision>
      <id>1148367</id>
      <parentid>1092398</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T07:49:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Һылтанмалар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6038" xml:space="preserve">{{Йыр
| Исем     = Ғилмияза
| Обложка      = 
| Размер       =
| Исполнитель  = [[Ишмулла Дилмөхәмәтов]],&lt;br /&gt; [[Флүрә Килдейәрова]],&lt;br /&gt; [[Роберт Юлдашев]]
| Альбом       = 
| Выпущен      = 
| Записан      = 
| Жанр         = [[башҡорт халыҡ йыры]]
| Язык    = [[Башҡорт теле|башҡортса]]
| Длительность = 3:44
| Лейбл        = 
| Авторы песни  = халыҡ 
| Композитор =
| Номер =
| Предыдущий =
| Пред_номер =
| Следующий =
| След_номер =
}}
{{Стиль статьи}}
'''Ғилмияза''' — башҡорт халыҡ [[йыр]]ы.

== Риүәйәте ==
{{Врезка
 | Выравнивание    = right
 | Ширина          = 280px
 | Заголовок       = 
 | Содержание      = == Йырҙың тексы ==
Һаҡмар һыуы аға ҡибла табан,

Урал тауы буйлап, көн битләп.

Илкәйемә лә шул ҡайтыр инем,

Аяҡтарым талһа, имгәкләп.

 
Алыҫ ерҙән балҡып, ай, күренгән

Уралмы икән, әллә көнмө икән?

Сит илдәрҙә уҙған ғүмеремдең

Бер көндәре әллә йылмы икән?&lt;br /&gt;
 | Подпись         = 
}}

Борон заманда хәҙерге [[Баймаҡ районы]]ның Таһир ауылында Исмәғил ҡарттың Ғилмияза исемле ҡыҙы булған. Йәйҙең бер йәмле көнөндә ҡатын-ҡыҙҙар еләк йыйырға сыҡҡан. Улар араһында Ғилмияза ла булған. Быларға ҡаршы бүрәнә тейәгән кешеләр осраған. Улар ялан яғынан килгәндәр икән. Шул кешеләр араһында Ғимиязаның атаһына үс тотоп йөрөгән аҡһаҡ Ҡыҙырас ҡарт та булған. Үсен алыр өсөн был әҙәм ҡыҙҙы юлаусыларға һатҡан да ебәргән, ти. Ҡатын-ҡыҙҙар, еләк йыя алмайынса, кире ауылға ҡайтып киткәндәр. Ҡурҡыштарынан был хәл тураһында улар бер кемгә лә әйтмәгән. Ҡыҙҙың ата-әсәһе илаған да илаған, Ғилмиязанан бөтөнләй төңөлә башлағандар.

Бер саҡ Садиҡ тигән берәү бер ауыл урамынан үтеп барған саҡта, моңло йыр ишетеп туҡтап ҡала. Был йырҙың көйө беҙҙең яҡтарҙыҡына оҡшаған тип, тәҙрә янына уҡ килеп тыңлай.

Был Ғилмияза булған була. Шул саҡ ҡыҙыҡай, тәҙрәнән тышҡа баға. Унда семәрләп эшләнгән сергеле көмөш ҡойошҡаны менән аҡыҡлы эйәре өҫтөндә ыҫпай егет ултыра ти. Бер аҙ ҡарашып торғас, был егет унан керергә рәхсәт һораған. Ҡыҙ, баш ҡағып, ризалыҡ биргән.

Егет өйгә ингәс, унан ҡайһы яҡтан килгәнен, был йырҙы нисек өйрәнгәнен һорашҡан. Ҡыҙ уға үҙенең башынан үткәндәрен һөйләп биргән, ти.

Садиҡ, Ғилмиязаның моңло, зарлы, серле йырына хайран ҡалып ҡайтып киткән. Ҡыҙҙың тыуған ауылына килеп, ҡыҙҙың атаһына:

— Исмәғил уҙаман, һөйөнсө, һинең юғалған ҡыҙың табылды, теләһәң, бөгөн үк алып ҡайтып бирәм, — тигән.

— Әгәр Ғилмияза ҡыҙым иҫән булһа, үҙеңә кәләш итеп бирәм, — тигән.

Был ваҡытта ҡыҙҙың юғалыуына егерме биш йыл уҙған була. Күп илауҙан ҡыҙҙың атаһының ике күҙе лә күрмәҫ булған.

Садиҡ һүҙендә торған, ҡыҙҙы алып ҡайтып тапшырған да:

— Ҡыҙыңды үҙе теләгән кешегә кейәүгә бир, — тип үҙ юлы менән китеп барған, ти.


== Нотаһы ==

== Әҙәбиәт ==
* [[Мөхәммәтша Буранғолов]]. Сәсән аманаты. — Башҡортостан китап нәшриәте, 1995. — 350 бит. — ISBN 5-295-01397-9 (1-се китап) — ISBN 5-295-01396-0
* [[Нәҙершина Фәнүзә Айытбай ҡыҙы|Фәнүзә Нәҙершина]]. Башҡорт халыҡ йырҙары йыр риүәйәттәре.(Өс телдә: башҡорт, урыҫ, инглиз). — Өфө: «Китап», 1997. — 288 бит. — ISBN 5-295-02094-0
* Башҡорт халыҡ ижады. Йырҙар.

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|84654}}
* [http://bash-portal.ru/news/newsotavtora/page,2,1242-legendalar-12111241m-ri11991241jj1241tt1241r.html Легендалар һәм риүәйәттәр] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161221040255/http://bash-portal.ru/news/newsotavtora/page,2,1242-legendalar-12111241m-ri11991241jj1241tt1241r.html |date=2016-12-21 }} (нерабочая ссылка)
* [http://soyuzkuraistovrb.ru/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=911:2012-05-05-09-58-02-221&amp;catid=23:2011-03-25-07-23-19&amp;lang=bq Йөҙ йыр]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}  
* [http://yir.atspace.com/gilmiyaza.htm Баш бит]
{{Тышҡы һылтанмалар}}
[[Категория:Башҡорт халыҡ йырҙары]]</text>
      <sha1>pg00gtscg806rzed92vn7xd4cycffvd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Башҡорт аты</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59197</id>
    <revision>
      <id>1148368</id>
      <parentid>1109090</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T07:54:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11523" xml:space="preserve">[[Файл:Bashkir horse.JPG|thumb| Көньяҡ Уралда башҡорт аттары]]
'''Башҡорт аты''' — [[Көньяҡ Урал]] өсөн эндемик [[ат]]тар тоҡомо.
Ҡырҡа континенталь климат шарттарында йыл әйләнәһенә тибенлектә йөрөргә өйрәнгән урындағы дала һәм урман тоҡомдарынан килеп сыҡҡан. Башы ҙур, тура ҡабырғалы, киң маңлайлы. Ҡыҫҡа ҡалын муйынлы, түбән мундалы, киң тура арҡалы, түбән осалы. Айғырҙың үлсәмдәре: мунда бейеклеге 142—145, кәүҙәнең ҡыйыш оҙонлоғо 147—150, түш ҡоласы 170—175, енсек ҡоласы 18,5—19,5, тере ауырлығы 450—470 кг, ошондай уҡ бейә үсәмдәре: 138—142, 143—147, 167—172, 18—19, 400—420.

== Таралыуы ==
Башҡорт аты XVII—XVIII быуаттарҙа киң таралған булған. Өфө һәм Ырымбур губерналарында үрсетелгән, Пермь, Ҡазан һәм Һамар губерналарында һәм Көнбайыш Себерҙең почта юлдарында осраған. 8 сәғәт эсендә ял итергә туҡтамай һәм ашатмай 120—140 км юлды үтеп булған башҡорт өслөләре (тройка) киң билдәле булған.

== Ҡулланылыуы ==
Башҡорт аты ултыраҡ тормошта йәшәгән, әгәр күсенһә лә алыҫ араға күсмәй торған, халыҡ аты. Шуға ла аттар, һыбай йөрөүгә ҡарағанда, ауыл хужалығы эшенә яраҡлашҡан. Ул артыҡ сандыр (ҡоро һөйәкле, ябыҡ) түгел, үҫешкән һөлдәһе бар, осаһы (арт яғы) ныҡ иңкеү түгел, ләкин аяҡтары мыҡты һәм көслө, шулай уҡ тояҡтары бик ныҡ. Бик сыҙамлы, тыныс тәбиғәтле. Элек башҡорт аттарының һаны 600 меңгә тиклем еткән.

== Башҡорт аты тарихи сығанаҡтарҙа ==
[[Рычков Пётр Иванович]] «Ырымбур топографияһы» тигән китабында (292 бит) былай тип яҙған:
&lt;blockquote&gt;Башҡорт аттары электән үк Рәсәйҙә сыҙамлылығы менән һанланған. &lt;/blockquote&gt;

Шулай уҡ ул ҡапыл борола алыуын, етеҙлеген, тилберлеген дә билдәләп киткән. Уларҙың хаҡы 30—50 һум торған. Уның һүҙҙәренә ҡарағанда башҡорттарҙың байтағы 300—400 йылҡы малы тотҡан.

Рычковтың яҙыуынса, башҡорттар аттарын йәйен дә, ҡышын да тибендә далала йөрөткән.Ҡар нисек кенә ҡалын булмаһын, башҡорт аттары тояҡтары менән сапсып тибенеп, ҡар аҫтынан үҙҙәрен туйындырырлыҡ туң үлән тапҡан. Ҡышын егеүгә файҙаланған аттар өсөн бесән әҙерләнгән.

Этнограф [[Руденко Сергей Иванович|С. И. Руденко]] «Башкиры» тип аталған китабында: &lt;blockquote&gt;«Иң бай башҡорт 3—4 мең баш йылҡы тотһа, иң ярлыһы 20—30 баш йылҡыға хужа»,&lt;/blockquote&gt; — тип яҙған.

Сергей Минцлов: &lt;blockquote&gt;«Мин башҡорт аттарына һоҡланам! Кем был яҡтарҙы күрмәгән, шуға 25—30 саҡрымға ярыштар булмаҫтай хәл кеүек тойола… Ашатмайынса 60-ар, 90-шар саҡрым юл үтәләр. Ныҡлы әйтә алам, Стәрлетамаҡтың төрмә начальнигын йөрөтөүсе башҡорт 160 саҡрым юлды һелтәгән. Башҡорттар гелән һыбай килеш 90-шарҙы үтә, улар өсөн был — ғәҙәти хәл…»&lt;/blockquote&gt;

Маршал Семен Буденный:&lt;blockquote&gt; «Башҡорттарҙа йылҡысылыҡ тармағы тарихта монголдар барлыҡҡа килгәнгә тиклем үк үҫешкән булған. Шуға күрә башҡорт атының монгол тамырҙарын эҙләү (ҡайһы бер хеҙмәттәрҙәге кеүек) нигеҙһеҙ»… &lt;/blockquote&gt;

== Башҡорт аты һуғыш яланында ==
Башҡорт аты [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]нда һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда башҡорт ғәскәрҙәре сафында хеҙмәт итә.

Башҡорт аты ҡыйыу, тәүәккәл, тырыш, түҙемле, тыңлаусан, хужаһына ышаныусан. Өйрәтеүгә тиҙ күнегә. Был сифаттары аша ул юғары баһалана. Оҙаҡ ваҡыт шәп сабып йәки йылдам юрғалап барыу һәләте 1812 йылғы Ватан һуғышы ваҡытында яҡшы билдәләнелә. Был һыбайлыға уҡтан мәргән атырға һәм ҡылыс менән оҫта эш итергә мөмкинлек биргән. Төрлө күнегеүҙәр аша башҡорттар аттарын һуғыш йөрөштәренә махсус тәрбиәләгәндәр.

112-се [[Башҡорт атлы дивизияһы]] башлыса башҡорт аттары менән тулыландырыла.

== Башҡорт аты тел-әҙәбиәт ҡомартҡыларында ==
Башҡорт халҡының ауыҙ-тел ижадында аттарға бик күп һәм мөһим иғтибар бүленгән.
Башҡорт мифологияһында Толпар — һыуҙан йәки океандар башланған ерҙән сыҡҡан әкиәттәге тылсымлы, ҡанатлы ат. Был исемгә дәрт, атлығыу, уҡталыу, өйөрмә, ҡойон, илһамланыу, ҡанатланыу, күтәрелеү кеүек мәғәнәләр һалынған.
Аҡбуҙат, күк ҡанатлы аты, башҡорт халыҡ эпосы «[[Урал батыр]]ҙа» мөһим роль уйнай.

Башҡорт халыҡ риүәйәттәрендә (''Аҡһаҡ ҡола'' , ''Ҡара юрға'' , ''Бишҡолон'' , ''Ҡуҙыйкүрпәс менән Маянһылыу'' , «Алпамыша») башҡорт аты — [[Башҡорттар|башҡорт]] батырының тоғро юлдашы.

=== Ат тураһында мәҡәлдәр һәм әйтемдәр ===
* [http://incubator.wikimedia.org/wiki/Wq/ba/%D0%91%D0%B0%D1%88%D2%A1%D0%BE%D1%80%D1%82_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%A1_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D0%B4%D3%99%D1%80%D0%B5_%D2%BB%D3%99%D0%BC_%D3%99%D0%B9%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B4%D3%99%D1%80%D0%B5#.D0.90.D1.82 Викиөҙөмтәлә Ат һүҙенә мәҡәлдәр һәм әйтемдәр]

== Фотогалерея ==
{|class=&quot;graytable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
 |+
 |width=&quot;25%&quot;|[[Файл:Лорд 0151-1.jpg|center|200px]]
 |width=&quot;25%&quot;|[[Файл:Лошади на Банном.jpg|center|200px]]
 |width=&quot;27%&quot;|[[Файл:Bashkort.jpg|center|200px]]
 |width=&quot;25%&quot;|[[Файл:Башкирский всадник.jpg|center|200px]]
 |-
 |[[Торатау]] шиханы янында
 |Әбйәлил районында
 |[[Орловский Александр Осипович|Александр Орловский]]ҙың картинаһы
 |Башҡорт һыбайлыһы
|}

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Йылҡы]]

== Әҙәбиәт ==
'''Урыҫ телендә'''
* Сагин И. А. Башкирская лощадь и пути ее улучшения. — Уфа. 1955.
* Свечин К. Б. Коневодство Башкирии. — Уфа. 1974.
* Мурсалимов В. С., Сатыев Б. Х. Башкирская лощадь. — Уфа. 1988.

== Башҡорт аты ваҡытлы матбуғатта ==
* [https://www.bashinform.ru/news/1531793-v-abzelilovskom-rayone-bashkirii-loshad-rodila-zherebenka-v-snezhnom-pole/ В Абзелиловском районе Башкирии лошадь родила жеребенка в снежном поле. ИА «Башинформ», 8 декабря 2020 года]{{ref-ru}}{{V|9|12|2020}}
* [http://bashgazet.ru/obshestvo/1132-bashort-atyna-tidr-bulma.html Башҡорт атына тиңдәр булмаҫ…, «Башҡортостан» гәзитендә Рәшит ЗӘЙНУЛЛИН мәҡәләһе] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160309065051/http://bashgazet.ru/obshestvo/1132-bashort-atyna-tidr-bulma.html |date=2016-03-09 }}
* [http://www.ye02.ru/news/ob/2118-bash1185ort-aty-tormosh-1185oto.html «Башҡорт аты-тормош ҡото», «Йәшлек» гәзитендә Гөлнара Ғәлимованың мәҡәләһе]
* [http://www.ye02.ru/mahsus/1389-xal1185yby1177-ke1199ek-talym1211y1177-ul-bash1185ort-aty.html «Халҡыбыҙ кеүек талымһыҙ ул башҡорт аты», «Йәшлек» гәзитендә Илшат Ҡансурин мәҡәләһе]
* [http://www.ye02.ru/konkurs/2983-at-118512411177eren-belm1241g1241n-yulda-ilaj-ultyryr.html «Ат ҡәҙерен белмәгән Юлда илай ултырыр…», «Йәшлек» гәзитендә Баныут Ҡаһарманова мәҡәләһе]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/1799-bash-ort-aty}}{{V|9|12|2020}}
* [https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%92%D0%AD/%D0%92%D0%A2/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B8%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BB%D0%BE%D1%88%D0%B0%D0%B4%D1%8C Башкирская лошадь Военная энциклопедия. Россия, СПб., 1911—1915]
* [http://www.horseplanet.ru/Pages-view-84.html Аттар тураһындағы сайт, башҡорт аттары бите]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.bashcountry.blogspot.com Башҡорт аттары фотолары]
* [http://konevedia.ru/poroda/bashkirskaya Йылҡысылыҡ буйынса сайт. Башҡорт аты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131009000755/http://konevedia.ru/poroda/bashkirskaya |date=2013-10-09 }}

{{Навигация1
|Портал       = 
|Викисловарь  = 
|Викиучебник  = 
|Викицитатник = Башҡорт халыҡ мәҡәлдәре һәм әйтемдәре#Ат
|Викитека     = 
|Викивиды     = 
|Викиновости  = 
|Викисклад    = 
|Метавики     = 
|Проект       = 
}}

[[Категория:Аттар]]
[[Категория:Ат тоҡомдары]]
[[Категория:Башҡорт мәҙәниәте]]</text>
      <sha1>bwzm4oo7afgoaven8j6lljc55titow7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сәләх әд-Дин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59657</id>
    <revision>
      <id>1148316</id>
      <parentid>1064964</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:22:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Һылтанмалар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20716" xml:space="preserve">{{Государственный деятель
| имя      = Сәләх әд-Дин Йософ ибн Әйүб
| оригинал имени   = {{lang-ar|'''صلاح الدين يوسف ابن ايوب'''}}
| изображение         = Portrait of Saladin (before A.D. 1185; short).jpg
| описание изображения            = 
| ширина    = 
| должность          = [[Мысыр]] солтаны
|флаг                = Flag of Ayyubid Dynasty.svg 
| порядок            = 
| периодначало       = [[1174]] й.
| периодконец =  1193—1193, [[4 март]]
| предшественник  = титул барлыҡҡа килгән
| преемник = [[Әл-Әзиз Усман ибн Йософ]]
|должность_2 =  [[вәзир|Бөйөк вәзир]], [[Мысыр]]
| флаг_2 = Rectangular green flag.svg
|периодначало_2 =  [[1169]], [[23 март]]
|периодконец_2 = [[1174]]
|предшественник_2 = [[Әсәд әд-Дин Ширкух I ибн Шәди]]
| дата рождения = 1137–1138
| место рождения = Тикрит, [[Ираҡ]]
| дата смерти = 4.3.1193
| место смерти = {{МестоСмерти|Дамаск|Сүриәлә}}, [[Әйүбиҙәр|Әйүбиҙәр Империяһы]]
| вероисповедание = [[Ислам]], [[сөнни]]
| похоронен = Өмәйиҙәр, [[Дамаск]], ([[Сүриә]])
| род = Әйүбиҙәр
| отец = Нәжм әд-Дин Әйүб ибн Шәди
| мать =
| супруг =
| супруга =
| дети =
| викисклад = Saladin
}}

'''Әл-Мәлик ән-Насир Сәләх әд-Дунийа үә-д-Дин Әбү-л-Мозаффар Йософ ибн Әйүб''' ('''Салади́н''') ({{lang-ar|'''صلاح الدين يوسف ابن ايوب'''}}; тыуған: 1137—1138, Тикрит — 4 март 1193, [[Дамаск]]) — [[Мысыр]] һәм [[Сүриә]] солтаны, талантлы полководец, [[XII быуат]]та [[ислам|мосолмандар]] башлығы. [[Әйүбиҙәр]] династияһына баш һалған, улар заманында [[Мысыр]]ға, [[Сүриә]]гә, [[Ираҡ]]ҡа, [[Хижаз]]ға һәм [[Йәмән]]гә идара иткән.

Европала, исеме улай булмаһа ла, Саладин булараҡ билдәле. ''Сәләх әд-Дин'' — ул [[Ғәрәп исеме|лаҡап]] — тәҡүәлекте белдерә&lt;ref&gt;H. A. R. Gibb, «The Rise of Saladin», in ''A History of the Crusades'', vol. 1: The First Hundred Years, ed. Kenneth M. Setton (University of Wisconsin Press, 1969). p. 563.&lt;/ref&gt;. Мәликтең ысын исеме — Йософ ибн Әйүб (Йософ,Әйүп улы).

Әйүб дәүләтенә нигеҙ һалыусы (хәҙерге Мысыр, Сирия, Ливан, Фәләстән, Урду ерҙәре) Сәләхетдин, &quot;Раушания&quot; кабиләһе шәйехе (рәйесе) Нәжметдин Әйүбтең улы, 1138 йылда тыуа. Үҙен бөтөнләйе менән ғилем дә фәнгә бағышлай, ләкин яҙмыш уны һуғыш майҙанына сығара.

Нуретдин Ҙәни исемле сәрғәскәр сиреүендә бик мөһим бурыс ала. Башлаған һәр бер эшен еренә еткереп үтәүҙе үҙенә ғәҙәт итеп алған Сәләхетдин ҡыҫҡа ваҡыт эсендә юғары мәртәбәләргә эйә була һәм батша титулын ала. Оҙаҡ та үтмәй, үҙ биләмәләренең бәйһеҙлеген иғлан итә, дәүләт сиктәрен көсәйтеү эшенә керешә. Шулай итеп, тарих хаслылар (тәре йөрөтөүселәр) ғәскәрҙәренә ҡаршы тау кеүек ныҡ тора алырлыҡ ҡаһарманын әҙерләй. Сәләхетдин хаслы сиреүҙәре менән беренсе тапҡыр 1160 йылдар аҙағында осраша. Шунан һуң вафатына тиклем яҙмыш уны бер ҙә хаслыларға ҡаршы көрәш майҙанына сығара ҡушыла. Ул, ярһыған диңгеҙҙең тулҡындары кеүек, Көнбайыштан бертуҡтауһыҙ әйтергә мөмкин ябырылып килгән христиан ғәскәренән изге ҡала Кодты (Иерусалимды) һәм үҙ дәүләтен һаҡлау э-э-эй яҡлауҙы Аллаһ тарафынан яҙылған бер бурыс кеүек ҡабул итә һәм уны бөтә булған ихласлығы менән үтә.

Бихисап хаслы һөжүмдәрен кире ҡаҡҡанда, хаталарҙы тап тар-мар иткән һуғыштарҙа беренсе Сәләхетдиндең аҡылы, белеме, алдан күрә белеүе, талантлы ғәскәр башлығы булыуы күп тапҡыр иҫбатлана. Германия, Франция, Англия һәм башҡа христиан дәүләттәре ни тиклем генә тапҡыр Кодты мосолмандар ҡулынан тартып алабыҙ тип килһәләр дә, алдарына еңеп булмай торған ғәскәр башлығы Сәләхетдин сыға. Һөҙөмтәлә хаслы рыцарҙарҙың еңелеп табан ялтыратыуҙар ғәҙәти хәлгә әйләнә.

==Сәләх әд-Дин солтандың ғүмер юлы тарихы теҙмәһе ==

* 1138- Месопотамия төбәгендәге Тикрит  ауылына донъяға килә 
* 1164, 1167-1168 -Мысырҙа яулап алыу яуҙарында ҡатнаша. Тәре һуғыштарына ҡаршы алыштарҙа ла көрәшә. 
* 1169- Мысыр хәлифенең вәзире (министры) итеп тәғәйенләнә.  
* 1171- Мысырҙағы [[Фатимиҙар хәлифәлеге]]н буйһондороп, Әйүбиҙәр  дәүләтенең нигеҙен һала.
* 1174- [[Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге]] хәлифәһе әл-Мостаҙи Сәләх әд-Дингә [[солтан]] вазифаһы бирә. Сәләх әд-Дин  [[Дамаск]] (Шам) ҡалаһын яулай.
* 1182- Хәлебте буйһондора.
* 1186- Жәзирәне яулап ала.
* 1187- [[Ҡайруан]]ды тулыһынса буйһондора.
* 1187- Хиттин төбәгендә тәре йөрөтөүселәрҙе тар-мар итеп,  Иерусалимды ала.
* 1188-1189- Сәләх әд-Диндең етәкселегендә Сүриә менән Фәләстин тәре йөрөтөүселәрҙән тулыһынса азат ителә.  
* 1189-1192- Өсөнсө тәре һуғышына ҡаршы мосолмандар хәрәкәтенә етәкселек итә.
* 1192- Англия Короле Ричард I Арыҫлан Йөрәк Сәләх әд-Диндән еңелә, артабан улар бер-береһен ихтирам итеп, бик яҡшы мөнәсәбәттә була.
* 1193- Сүриәлә Дамаск ҡалаһында доньянан үтә.

== Ғаиләһе ==

Имад әд-дин һүҙҙәренә ярашлы, Сәләх әд-дин 1174 йылда Мысырҙы ташлап киткәнсе, биш улға атай булып өлгөрә. 1170 йылда тыуған Әл-Афҙал - уның өлкән улы  һәм 1172 йылда тыуған Әл-Әзиз Усман ибн Йософ (Усман]) Сәләх әд-дин менән Сүриә бергә китә. Өсөнсө улы, Әл-Ғази Заһир, һуңынан Алеппо хакимы була. Әл-Афҙалдың  әсәһе 1177 йылда йәнә бер бала таба.

Ҡалғашанди мәғлүмәтенә ярашлы, 1178 йылда Сәләх әд-диндең ун икенсе улы тыуа, шул уҡ ваҡытта Имад әд-дин исемлегендә  уныһы етенсе бала тип күрһәтелә.

Сәләх әд-Диндең  17 улы һәм бер ҡыҙы булған тип һанала. Әйүбиҙәрҙең тарихсыһы ''Ибн Кәсир''әҫәрендә бирелгән исемлектә күренгәнсә уның балаларының исемдәре ошолай булған &lt;ref&gt;İbn Kesîr, El Bıdaye Ve´n-Nihaye, Çağrı Yayınlar,&lt;/ref&gt;

* Афҙал Нуреддин Әбү Хәсән Али (тыуған урыны - Мысыр), (тыуған йылы - 1170, июнь -  1225, июнь),  Дамаск әмире (1193-1196)
* Әзиз (Ғәзиз) Имадеддин Фәтих Ғосман  Әбүл (тыуған урыны -Мысыр), (тыуған йылы - 1172, ғинуар -  1198, ноябрь),Әйүбиҙәр  Мысыр солтаны (1193-1198)
* Зафир Мозафареддин Әбүл Ғәббәс Хызыр   (тыуған урыны -Мысыр), (тыуған йылы - 1173 апрелендә)
* Заһир Гияседдин Әбү Мансур   Ғази (тыуған урыны -Мысыр), (тыуған йылы - 1173, апрель - 1216, октябрь ) Алеппо әйүбиҙәр әмире (1193-1216)
* Ғәзиз Фәтхетдин Әбү Яҡуп Исхаҡ  (тыуған урыны -Дамаск), (тыуған йылы - 1174)
* Нәжмеддин Әбүл Фәтих Мәсуд  (тыуған урыны - Дамаск), (тыуған йылы - 1175)
* Ағар Шәрәфеддин Әбү Йософ Яҡуп  (тыуған урыны -Мысыр), (тыуған йылы - 1176)
* Заһир Мөжиреддин Әбү Сөләймән Дауыт,   (тыуған урыны -Мысыр), (тыуған йылы - 1177)
* Мозаффар Ҡотбеддин Әбүл Фаҙыл Муса (тыуған урыны - Мысыр), (тыуған йылы - 1177)
* Әшрәф Мүиззеддин Әбү Абдулла Мөхәммәт  (тыуған урыны -Дамаск), (тыуған йылы - 1179)
* Мүхсин Заһиреддин Әбүл Ғәббәс Әхмәт (тыуған урыны -  Мысыр), (тыуған йылы - Бер мең бер йөҙ һикһән) 
* Мүғәззәм Фәхреддин Әбү Мансур  Тураншаһ (тыуған урыны -  Мысыр), (тыуған йылы - 1181 июль, 1260 ) 
* Ғәлиб Нусайреддин Әбүл Фәтх Мәликшаһ  (тыуған урыны -  Дамаск), (тыуған йылы - 1182) 
* Рүҡнеддин Әбү Сәйед Әйүб (тыуған урыны -  Дамаск), (тыуған йылы - 1182) 
* Мансур Әбү  Бәкер (тыуған урыны -  Һарран), (тыуған йылы - 1193) 
* Мәрүән Нусайреддин (тыуған урыны -  Дамаск), (тыуған йылы - 1193) 
* Шади (тыуған урыны -  Дамаск), (тыуған йылы - 1193 ) 
* Мунисә: ире - мәлик Камил бин Абдил.

== Сәләх әд-Диндең хәҙерге заманда иҫтәлеге ==
[[Файл:Graf Saladin Damascus.JPG|thumb|250 px|Сәләх әд-Диндең төрбәһе [[Дамаск]], [[Сүриә]].]]
[[Файл:Statue of Saladin Damascus.jpg|thumb|left|200px|Сәләх әд-Дин һәйкәле. Дамаск]]
Сәләх әд-Дин, тәре йөрөтөүселәргә иң ҙур ҡаршылыҡ күрһәтеүсе, шул уҡ ваҡытта христиан Европаһында үҙенең рыцарь сифаттары өсөн ҙур хөрмәт ҡаҙана: яуҙа батырлығы һәм еңелгән дошмандарына ҡарата мәрхәмәтлелеге сифаты менән яулай ул ихтирамды. Тәре йөрөтөүселәрҙең төп юлбашсыларының береһе инглиз короле [[Ричард I Арыҫлан Йөрәк]] хатта уны дуҫ тиберәк тә атай.

Сәләх әд-Дин идара иткән осорҙа иң  тәүге булып һүрәтләгән авторҙарҙың береһе - ''Әбү Шам әл-Мәҡдиси''.

Сәләх әд-Дин [[Сәддам Хөсәйен]]дең кумиры була, сөнки үҙе лә уның кеүек [[Тикрит]]та,  [[Тигр|Тигр йылғаһы]] буйында донъяға килгән; Сәддаме осоронда [[Ираҡ]]та Сәләх әд-Диндең [[шәхес культы]] хөкөм һөрә.

Сәләх әд-Динде хәҙерге киң масса мәҙәниәте лә ситтә ҡалдырмай, [[фильм]]дар һәм [[компьютер|компьютер уйындары]] персонажы булып сығыш яһай.  Киң йәмәғәт мәҙәниәтендә Сәләх әд-Дин полководец һәм Өсөнсө Тәре һуғышында  сарациндар башлығы итеп күрһәтелә, шул уҡ ваҡытта уның башҡа данлы еңеүҙәре лә әҙ булмаған.   Сәләх әд-Дин персонажы  «Царство небесное» фильмында ла бар([[2005]], режиссёр Ридли Скотт,  Саладина ролендә — Һәсән  Массуд).

Саладин (Сәләх әд-Диндең заманса ҡушаматы) компьютер уйындарына ла йыш ҡына килеп инә: мәҫәлән, [[Age of Empires II: The Age of Kings|Age of Empires II]] һәм [[Stronghold Crusader]],  [[Stronghold Crusader]]. «[[Assassin’s Creed (игра)|Assassin’s Creed]]» компьютер уйынында Сәләх әд-Дин үҙе күренмәй, мәгәр урам һөрәнселәре уның исемен йыш телгә ала. Шулай уҡ Саладин  [[Civilization IV]], [[Sid Meier’s Civilization VI|Civilization VI]], [[Stronghold Crusader]] һәм [[Medieval II: Total War — Kingdoms|Medieval II: Total War: Kingdoms]] уйындарында ла персонаж итеп алынған.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Книга|автор=Баха ад-Дин Абу-л-Махасин Йусуф ибн Рафии ибн Тамим|заглавие=Саладин: Победитель крестоносцев / Пер. с араб.|оригинал=النوادر السلطانية و المحاسن اليوسفية|ответственный=|издание=|место=СПб|издательство=Диля|год=2009|страницы=|страниц=432|isbn2=|тираж=1000|isbn=978-5-88503-890-4}}
* Усама ибн Мункыз. Книга назидания. Пг., 1922 (переизд.: Москва, 1958).
* {{книга
 |автор         = Альбер Шамдор
 |часть         = 
 |ссылка часть  = 
 |заглавие      = Саладин: благородный герой ислама
 |оригинал      = 
 |ссылка        = 
 |викитека      = 
 |ответственный = Перевод с французского Е. В. Кулешовой
 |издание       = 
 |место         = {{СПб.}}
 |издательство  = Евразия
 |год           = 2004
 |том           = 
 |страницы      = 
 |страниц       = 346
 |серия         = Clio
 |isbn          = 5-8071-0158-8
 |тираж         = 2000
}}
* {{книга
 |автор         = Александр Владимирский
 |часть         = 
 |ссылка часть  = 
 |заглавие      = Великий Саладин. Царство небесное
 |оригинал      = 
 |ссылка        = 
 |викитека      = 
 |ответственный = 
 |издание       = 
 |место         = {{М.}}
 |издательство  = Яуза, Эксмо
 |год           = 2013
 |том           = 
 |страницы      = 
 |страниц       = 544
 |серия         = Гении власти
 |isbn          = 978-5-699-66993-6
 |тираж         = 2500
}}
* ''Петр Люкимсон.'' Саладин. — М.: Молодая гвардия, 2016. — 335 с. — (Жизнь замечательных людей). — 4000 экз. — [[Служебная:BookSources/9785699669936|ISBN 978-5-235-03922-6]].

== Сығанаҡтар ==
* {{cite book|author=[[Baha ad-Din]] ibn Shaddad|Bahā' al-Dīn Ibn Shaddād|year=2002|title=The Rare and Excellent History of Saladin|publisher=Ashgate|isbn=978-0-7546-3381-6}}
*  {{cite book|last=Bowman|first=Alan K.|year=1986|title=Egypt After the Pharaohs}}
*  {{cite book|last=Gabrieli|first=Francesco|authorlink=Francesco Gabrieli|translator=E.J. Costello|year=1984|title=Arab Historians of the Crusades|publisher=Routledge &amp; Kegan Paul|isbn=978-0-710-20235-2}}
*  {{cite book|last=Gibb|first= H.A.R.|year=1973|title=The Life of Saladin: From the Works of Imad ad-Din and Baha ad-Din|publisher= [[Clarendon Press]]|isbn=978-0-86356-928-9}}
*  {{cite book|last=Gillingham|first= John|year=1999|chapter=Richard I|title=Yale English Monarchs|publisher=Yale University Press}}
*  {{cite book|last=Grousset|first=Rene|year=1970|title=The Epic of the Crusades|location=New York|ublisher=Orion Press}}
*  {{cite book|last=Hindley|first=Geoffrey|year=2007|title=Saladin: Hero of Islam|publisher=Pen &amp; Sword|isbn=1-84415-499-8}}
* {{cite book|author=[[Imad ad-Din al-Isfahani]]|editor=C. Landberg|year=1888|title=Conquête de la Syrie et de la Palestine par Salâh ed-dîn|publisher=Brill}}
*  {{cite book|last=Lane-Poole|first=Stanley|year=1898|title=Saladin and the Fall of the Kingdom of Jerusalem|publisher=Putnam}}
* {{cite book|last=Lyons|first=M. C. |coauthors=D.E.P. Jackson|year=1982|title=Saladin: the Politics of the Holy War|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-31739-9}}
*  {{cite book|last=Minorsky|first= V.|year=1957|title=Studies in Caucasian history|publisher=Cambridge University Press}}
* {{cite book|last=Reston|first=James|year=2001|title=Warriors of God: Richard the Lionheart and Saladin in the Third Crusade|location=New York|publisher=Anchor Books|isbn=0-385-49562-5}}
* {{cite book|last=Runciman|first=Steven|authorlink=Steven Runciman|title=A History of the Crusades: Volume 2, The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East|publisher=Cambridge University Press}}
* {{cite book|last=Shahnaz |first=Husain|year=1998|title=Muslim Heroes of the Crusades|isbn=1-8979-4071-8}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.third-millennium-library.com/readinghall/GalleryofHistory/Saladin/LIFE-DOOR.html THE LIFE OF SALADIN AND THE FALL OF THE KINGDOM OF JERUSALEM (By Stanley Lane-Poole) In &quot;btm&quot; format ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090304191952/http://www.third-millennium-library.com/readinghall/GalleryofHistory/Saladin/LIFE-DOOR.html |date=2009-03-04 }}
* [http://www.shadowedrealm.com/articles/exclusive/article.php?id=17 Richard and Saladin: Warriors of the Third Crusade]
* [http://www.medievalist.globalfolio.net/eng/r/rosebault_saladin/_content.php Rosebault Ch.J. Saladin. Prince of Chivalri]
* [http://www.fh-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost12/Libellus/lib_expu.html#1 De expugnatione terrae sanctae per Saladinum] A European account of Saladin's conquests of the Crusader states. 
* [http://www.press.jhu.edu/books/title_pages/9465.html Saladin: The Sultan and His Times, 1138–1193]
* [https://shubino-video.ru/2015/11/25/salah-ad-din/ Исламское видео. Салах ад-Дин]

[[Категория:1137 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Ираҡта тыуғандар]]
[[Категория:Мысыр хакимдары]]
[[Категория:Сүриә хакимдары]]
[[Категория:Ираҡ хакимдары]]
[[Категория:Мысыр тарихы]]
[[Категория:Урта быуаттар ғәскәр башлыҡтары]]
[[Категория:Африка монархтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса ислам шәхестәре]]
[[Категория:«Илаһи комедия» персонаждары]]</text>
      <sha1>lrluogm0ouufqwnqv1zs8yhznl0oygf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148317</id>
      <parentid>1148316</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:37:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Һылтанмалар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20730" xml:space="preserve">{{Государственный деятель
| имя      = Сәләх әд-Дин Йософ ибн Әйүб
| оригинал имени   = {{lang-ar|'''صلاح الدين يوسف ابن ايوب'''}}
| изображение         = Portrait of Saladin (before A.D. 1185; short).jpg
| описание изображения            = 
| ширина    = 
| должность          = [[Мысыр]] солтаны
|флаг                = Flag of Ayyubid Dynasty.svg 
| порядок            = 
| периодначало       = [[1174]] й.
| периодконец =  1193—1193, [[4 март]]
| предшественник  = титул барлыҡҡа килгән
| преемник = [[Әл-Әзиз Усман ибн Йософ]]
|должность_2 =  [[вәзир|Бөйөк вәзир]], [[Мысыр]]
| флаг_2 = Rectangular green flag.svg
|периодначало_2 =  [[1169]], [[23 март]]
|периодконец_2 = [[1174]]
|предшественник_2 = [[Әсәд әд-Дин Ширкух I ибн Шәди]]
| дата рождения = 1137–1138
| место рождения = Тикрит, [[Ираҡ]]
| дата смерти = 4.3.1193
| место смерти = {{МестоСмерти|Дамаск|Сүриәлә}}, [[Әйүбиҙәр|Әйүбиҙәр Империяһы]]
| вероисповедание = [[Ислам]], [[сөнни]]
| похоронен = Өмәйиҙәр, [[Дамаск]], ([[Сүриә]])
| род = Әйүбиҙәр
| отец = Нәжм әд-Дин Әйүб ибн Шәди
| мать =
| супруг =
| супруга =
| дети =
| викисклад = Saladin
}}

'''Әл-Мәлик ән-Насир Сәләх әд-Дунийа үә-д-Дин Әбү-л-Мозаффар Йософ ибн Әйүб''' ('''Салади́н''') ({{lang-ar|'''صلاح الدين يوسف ابن ايوب'''}}; тыуған: 1137—1138, Тикрит — 4 март 1193, [[Дамаск]]) — [[Мысыр]] һәм [[Сүриә]] солтаны, талантлы полководец, [[XII быуат]]та [[ислам|мосолмандар]] башлығы. [[Әйүбиҙәр]] династияһына баш һалған, улар заманында [[Мысыр]]ға, [[Сүриә]]гә, [[Ираҡ]]ҡа, [[Хижаз]]ға һәм [[Йәмән]]гә идара иткән.

Европала, исеме улай булмаһа ла, Саладин булараҡ билдәле. ''Сәләх әд-Дин'' — ул [[Ғәрәп исеме|лаҡап]] — тәҡүәлекте белдерә&lt;ref&gt;H. A. R. Gibb, «The Rise of Saladin», in ''A History of the Crusades'', vol. 1: The First Hundred Years, ed. Kenneth M. Setton (University of Wisconsin Press, 1969). p. 563.&lt;/ref&gt;. Мәликтең ысын исеме — Йософ ибн Әйүб (Йософ,Әйүп улы).

Әйүб дәүләтенә нигеҙ һалыусы (хәҙерге Мысыр, Сирия, Ливан, Фәләстән, Урду ерҙәре) Сәләхетдин, &quot;Раушания&quot; кабиләһе шәйехе (рәйесе) Нәжметдин Әйүбтең улы, 1138 йылда тыуа. Үҙен бөтөнләйе менән ғилем дә фәнгә бағышлай, ләкин яҙмыш уны һуғыш майҙанына сығара.

Нуретдин Ҙәни исемле сәрғәскәр сиреүендә бик мөһим бурыс ала. Башлаған һәр бер эшен еренә еткереп үтәүҙе үҙенә ғәҙәт итеп алған Сәләхетдин ҡыҫҡа ваҡыт эсендә юғары мәртәбәләргә эйә була һәм батша титулын ала. Оҙаҡ та үтмәй, үҙ биләмәләренең бәйһеҙлеген иғлан итә, дәүләт сиктәрен көсәйтеү эшенә керешә. Шулай итеп, тарих хаслылар (тәре йөрөтөүселәр) ғәскәрҙәренә ҡаршы тау кеүек ныҡ тора алырлыҡ ҡаһарманын әҙерләй. Сәләхетдин хаслы сиреүҙәре менән беренсе тапҡыр 1160 йылдар аҙағында осраша. Шунан һуң вафатына тиклем яҙмыш уны бер ҙә хаслыларға ҡаршы көрәш майҙанына сығара ҡушыла. Ул, ярһыған диңгеҙҙең тулҡындары кеүек, Көнбайыштан бертуҡтауһыҙ әйтергә мөмкин ябырылып килгән христиан ғәскәренән изге ҡала Кодты (Иерусалимды) һәм үҙ дәүләтен һаҡлау э-э-эй яҡлауҙы Аллаһ тарафынан яҙылған бер бурыс кеүек ҡабул итә һәм уны бөтә булған ихласлығы менән үтә.

Бихисап хаслы һөжүмдәрен кире ҡаҡҡанда, хаталарҙы тап тар-мар иткән һуғыштарҙа беренсе Сәләхетдиндең аҡылы, белеме, алдан күрә белеүе, талантлы ғәскәр башлығы булыуы күп тапҡыр иҫбатлана. Германия, Франция, Англия һәм башҡа христиан дәүләттәре ни тиклем генә тапҡыр Кодты мосолмандар ҡулынан тартып алабыҙ тип килһәләр дә, алдарына еңеп булмай торған ғәскәр башлығы Сәләхетдин сыға. Һөҙөмтәлә хаслы рыцарҙарҙың еңелеп табан ялтыратыуҙар ғәҙәти хәлгә әйләнә.

==Сәләх әд-Дин солтандың ғүмер юлы тарихы теҙмәһе ==

* 1138- Месопотамия төбәгендәге Тикрит  ауылына донъяға килә 
* 1164, 1167-1168 -Мысырҙа яулап алыу яуҙарында ҡатнаша. Тәре һуғыштарына ҡаршы алыштарҙа ла көрәшә. 
* 1169- Мысыр хәлифенең вәзире (министры) итеп тәғәйенләнә.  
* 1171- Мысырҙағы [[Фатимиҙар хәлифәлеге]]н буйһондороп, Әйүбиҙәр  дәүләтенең нигеҙен һала.
* 1174- [[Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге]] хәлифәһе әл-Мостаҙи Сәләх әд-Дингә [[солтан]] вазифаһы бирә. Сәләх әд-Дин  [[Дамаск]] (Шам) ҡалаһын яулай.
* 1182- Хәлебте буйһондора.
* 1186- Жәзирәне яулап ала.
* 1187- [[Ҡайруан]]ды тулыһынса буйһондора.
* 1187- Хиттин төбәгендә тәре йөрөтөүселәрҙе тар-мар итеп,  Иерусалимды ала.
* 1188-1189- Сәләх әд-Диндең етәкселегендә Сүриә менән Фәләстин тәре йөрөтөүселәрҙән тулыһынса азат ителә.  
* 1189-1192- Өсөнсө тәре һуғышына ҡаршы мосолмандар хәрәкәтенә етәкселек итә.
* 1192- Англия Короле Ричард I Арыҫлан Йөрәк Сәләх әд-Диндән еңелә, артабан улар бер-береһен ихтирам итеп, бик яҡшы мөнәсәбәттә була.
* 1193- Сүриәлә Дамаск ҡалаһында доньянан үтә.

== Ғаиләһе ==

Имад әд-дин һүҙҙәренә ярашлы, Сәләх әд-дин 1174 йылда Мысырҙы ташлап киткәнсе, биш улға атай булып өлгөрә. 1170 йылда тыуған Әл-Афҙал - уның өлкән улы  һәм 1172 йылда тыуған Әл-Әзиз Усман ибн Йософ (Усман]) Сәләх әд-дин менән Сүриә бергә китә. Өсөнсө улы, Әл-Ғази Заһир, һуңынан Алеппо хакимы була. Әл-Афҙалдың  әсәһе 1177 йылда йәнә бер бала таба.

Ҡалғашанди мәғлүмәтенә ярашлы, 1178 йылда Сәләх әд-диндең ун икенсе улы тыуа, шул уҡ ваҡытта Имад әд-дин исемлегендә  уныһы етенсе бала тип күрһәтелә.

Сәләх әд-Диндең  17 улы һәм бер ҡыҙы булған тип һанала. Әйүбиҙәрҙең тарихсыһы ''Ибн Кәсир''әҫәрендә бирелгән исемлектә күренгәнсә уның балаларының исемдәре ошолай булған &lt;ref&gt;İbn Kesîr, El Bıdaye Ve´n-Nihaye, Çağrı Yayınlar,&lt;/ref&gt;

* Афҙал Нуреддин Әбү Хәсән Али (тыуған урыны - Мысыр), (тыуған йылы - 1170, июнь -  1225, июнь),  Дамаск әмире (1193-1196)
* Әзиз (Ғәзиз) Имадеддин Фәтих Ғосман  Әбүл (тыуған урыны -Мысыр), (тыуған йылы - 1172, ғинуар -  1198, ноябрь),Әйүбиҙәр  Мысыр солтаны (1193-1198)
* Зафир Мозафареддин Әбүл Ғәббәс Хызыр   (тыуған урыны -Мысыр), (тыуған йылы - 1173 апрелендә)
* Заһир Гияседдин Әбү Мансур   Ғази (тыуған урыны -Мысыр), (тыуған йылы - 1173, апрель - 1216, октябрь ) Алеппо әйүбиҙәр әмире (1193-1216)
* Ғәзиз Фәтхетдин Әбү Яҡуп Исхаҡ  (тыуған урыны -Дамаск), (тыуған йылы - 1174)
* Нәжмеддин Әбүл Фәтих Мәсуд  (тыуған урыны - Дамаск), (тыуған йылы - 1175)
* Ағар Шәрәфеддин Әбү Йософ Яҡуп  (тыуған урыны -Мысыр), (тыуған йылы - 1176)
* Заһир Мөжиреддин Әбү Сөләймән Дауыт,   (тыуған урыны -Мысыр), (тыуған йылы - 1177)
* Мозаффар Ҡотбеддин Әбүл Фаҙыл Муса (тыуған урыны - Мысыр), (тыуған йылы - 1177)
* Әшрәф Мүиззеддин Әбү Абдулла Мөхәммәт  (тыуған урыны -Дамаск), (тыуған йылы - 1179)
* Мүхсин Заһиреддин Әбүл Ғәббәс Әхмәт (тыуған урыны -  Мысыр), (тыуған йылы - Бер мең бер йөҙ һикһән) 
* Мүғәззәм Фәхреддин Әбү Мансур  Тураншаһ (тыуған урыны -  Мысыр), (тыуған йылы - 1181 июль, 1260 ) 
* Ғәлиб Нусайреддин Әбүл Фәтх Мәликшаһ  (тыуған урыны -  Дамаск), (тыуған йылы - 1182) 
* Рүҡнеддин Әбү Сәйед Әйүб (тыуған урыны -  Дамаск), (тыуған йылы - 1182) 
* Мансур Әбү  Бәкер (тыуған урыны -  Һарран), (тыуған йылы - 1193) 
* Мәрүән Нусайреддин (тыуған урыны -  Дамаск), (тыуған йылы - 1193) 
* Шади (тыуған урыны -  Дамаск), (тыуған йылы - 1193 ) 
* Мунисә: ире - мәлик Камил бин Абдил.

== Сәләх әд-Диндең хәҙерге заманда иҫтәлеге ==
[[Файл:Graf Saladin Damascus.JPG|thumb|250 px|Сәләх әд-Диндең төрбәһе [[Дамаск]], [[Сүриә]].]]
[[Файл:Statue of Saladin Damascus.jpg|thumb|left|200px|Сәләх әд-Дин һәйкәле. Дамаск]]
Сәләх әд-Дин, тәре йөрөтөүселәргә иң ҙур ҡаршылыҡ күрһәтеүсе, шул уҡ ваҡытта христиан Европаһында үҙенең рыцарь сифаттары өсөн ҙур хөрмәт ҡаҙана: яуҙа батырлығы һәм еңелгән дошмандарына ҡарата мәрхәмәтлелеге сифаты менән яулай ул ихтирамды. Тәре йөрөтөүселәрҙең төп юлбашсыларының береһе инглиз короле [[Ричард I Арыҫлан Йөрәк]] хатта уны дуҫ тиберәк тә атай.

Сәләх әд-Дин идара иткән осорҙа иң  тәүге булып һүрәтләгән авторҙарҙың береһе - ''Әбү Шам әл-Мәҡдиси''.

Сәләх әд-Дин [[Сәддам Хөсәйен]]дең кумиры була, сөнки үҙе лә уның кеүек [[Тикрит]]та,  [[Тигр|Тигр йылғаһы]] буйында донъяға килгән; Сәддаме осоронда [[Ираҡ]]та Сәләх әд-Диндең [[шәхес культы]] хөкөм һөрә.

Сәләх әд-Динде хәҙерге киң масса мәҙәниәте лә ситтә ҡалдырмай, [[фильм]]дар һәм [[компьютер|компьютер уйындары]] персонажы булып сығыш яһай.  Киң йәмәғәт мәҙәниәтендә Сәләх әд-Дин полководец һәм Өсөнсө Тәре һуғышында  сарациндар башлығы итеп күрһәтелә, шул уҡ ваҡытта уның башҡа данлы еңеүҙәре лә әҙ булмаған.   Сәләх әд-Дин персонажы  «Царство небесное» фильмында ла бар([[2005]], режиссёр Ридли Скотт,  Саладина ролендә — Һәсән  Массуд).

Саладин (Сәләх әд-Диндең заманса ҡушаматы) компьютер уйындарына ла йыш ҡына килеп инә: мәҫәлән, [[Age of Empires II: The Age of Kings|Age of Empires II]] һәм [[Stronghold Crusader]],  [[Stronghold Crusader]]. «[[Assassin’s Creed (игра)|Assassin’s Creed]]» компьютер уйынында Сәләх әд-Дин үҙе күренмәй, мәгәр урам һөрәнселәре уның исемен йыш телгә ала. Шулай уҡ Саладин  [[Civilization IV]], [[Sid Meier’s Civilization VI|Civilization VI]], [[Stronghold Crusader]] һәм [[Medieval II: Total War — Kingdoms|Medieval II: Total War: Kingdoms]] уйындарында ла персонаж итеп алынған.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Книга|автор=Баха ад-Дин Абу-л-Махасин Йусуф ибн Рафии ибн Тамим|заглавие=Саладин: Победитель крестоносцев / Пер. с араб.|оригинал=النوادر السلطانية و المحاسن اليوسفية|ответственный=|издание=|место=СПб|издательство=Диля|год=2009|страницы=|страниц=432|isbn2=|тираж=1000|isbn=978-5-88503-890-4}}
* Усама ибн Мункыз. Книга назидания. Пг., 1922 (переизд.: Москва, 1958).
* {{книга
 |автор         = Альбер Шамдор
 |часть         = 
 |ссылка часть  = 
 |заглавие      = Саладин: благородный герой ислама
 |оригинал      = 
 |ссылка        = 
 |викитека      = 
 |ответственный = Перевод с французского Е. В. Кулешовой
 |издание       = 
 |место         = {{СПб.}}
 |издательство  = Евразия
 |год           = 2004
 |том           = 
 |страницы      = 
 |страниц       = 346
 |серия         = Clio
 |isbn          = 5-8071-0158-8
 |тираж         = 2000
}}
* {{книга
 |автор         = Александр Владимирский
 |часть         = 
 |ссылка часть  = 
 |заглавие      = Великий Саладин. Царство небесное
 |оригинал      = 
 |ссылка        = 
 |викитека      = 
 |ответственный = 
 |издание       = 
 |место         = {{М.}}
 |издательство  = Яуза, Эксмо
 |год           = 2013
 |том           = 
 |страницы      = 
 |страниц       = 544
 |серия         = Гении власти
 |isbn          = 978-5-699-66993-6
 |тираж         = 2500
}}
* ''Петр Люкимсон.'' Саладин. — М.: Молодая гвардия, 2016. — 335 с. — (Жизнь замечательных людей). — 4000 экз. — [[Служебная:BookSources/9785699669936|ISBN 978-5-235-03922-6]].

== Сығанаҡтар ==
* {{cite book|author=[[Baha ad-Din]] ibn Shaddad|Bahā' al-Dīn Ibn Shaddād|year=2002|title=The Rare and Excellent History of Saladin|publisher=Ashgate|isbn=978-0-7546-3381-6}}
*  {{cite book|last=Bowman|first=Alan K.|year=1986|title=Egypt After the Pharaohs}}
*  {{cite book|last=Gabrieli|first=Francesco|authorlink=Francesco Gabrieli|translator=E.J. Costello|year=1984|title=Arab Historians of the Crusades|publisher=Routledge &amp; Kegan Paul|isbn=978-0-710-20235-2}}
*  {{cite book|last=Gibb|first= H.A.R.|year=1973|title=The Life of Saladin: From the Works of Imad ad-Din and Baha ad-Din|publisher= [[Clarendon Press]]|isbn=978-0-86356-928-9}}
*  {{cite book|last=Gillingham|first= John|year=1999|chapter=Richard I|title=Yale English Monarchs|publisher=Yale University Press}}
*  {{cite book|last=Grousset|first=Rene|year=1970|title=The Epic of the Crusades|location=New York|ublisher=Orion Press}}
*  {{cite book|last=Hindley|first=Geoffrey|year=2007|title=Saladin: Hero of Islam|publisher=Pen &amp; Sword|isbn=1-84415-499-8}}
* {{cite book|author=[[Imad ad-Din al-Isfahani]]|editor=C. Landberg|year=1888|title=Conquête de la Syrie et de la Palestine par Salâh ed-dîn|publisher=Brill}}
*  {{cite book|last=Lane-Poole|first=Stanley|year=1898|title=Saladin and the Fall of the Kingdom of Jerusalem|publisher=Putnam}}
* {{cite book|last=Lyons|first=M. C. |coauthors=D.E.P. Jackson|year=1982|title=Saladin: the Politics of the Holy War|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-31739-9}}
*  {{cite book|last=Minorsky|first= V.|year=1957|title=Studies in Caucasian history|publisher=Cambridge University Press}}
* {{cite book|last=Reston|first=James|year=2001|title=Warriors of God: Richard the Lionheart and Saladin in the Third Crusade|location=New York|publisher=Anchor Books|isbn=0-385-49562-5}}
* {{cite book|last=Runciman|first=Steven|authorlink=Steven Runciman|title=A History of the Crusades: Volume 2, The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East|publisher=Cambridge University Press}}
* {{cite book|last=Shahnaz |first=Husain|year=1998|title=Muslim Heroes of the Crusades|isbn=1-8979-4071-8}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.third-millennium-library.com/readinghall/GalleryofHistory/Saladin/LIFE-DOOR.html THE LIFE OF SALADIN AND THE FALL OF THE KINGDOM OF JERUSALEM (By Stanley Lane-Poole) In &quot;btm&quot; format ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090304191952/http://www.third-millennium-library.com/readinghall/GalleryofHistory/Saladin/LIFE-DOOR.html |date=2009-03-04 }}
* [http://www.shadowedrealm.com/articles/exclusive/article.php?id=17 Richard and Saladin: Warriors of the Third Crusade]
* [http://www.medievalist.globalfolio.net/eng/r/rosebault_saladin/_content.php Rosebault Ch.J. Saladin. Prince of Chivalri]
* [http://www.fh-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost12/Libellus/lib_expu.html#1 De expugnatione terrae sanctae per Saladinum] A European account of Saladin's conquests of the Crusader states. 
* [http://www.press.jhu.edu/books/title_pages/9465.html Saladin: The Sultan and His Times, 1138–1193]
* [https://shubino-video.ru/2015/11/25/salah-ad-din/ Исламское видео. Салахуддин аль-Аюби]

[[Категория:1137 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Ираҡта тыуғандар]]
[[Категория:Мысыр хакимдары]]
[[Категория:Сүриә хакимдары]]
[[Категория:Ираҡ хакимдары]]
[[Категория:Мысыр тарихы]]
[[Категория:Урта быуаттар ғәскәр башлыҡтары]]
[[Категория:Африка монархтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса ислам шәхестәре]]
[[Категория:«Илаһи комедия» персонаждары]]</text>
      <sha1>994is0bnwlc6gzoniirhig4319ued42</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Виндрей</title>
    <ns>0</ns>
    <id>61925</id>
    <revision>
      <id>1148355</id>
      <parentid>726143</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T03:37:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4009" xml:space="preserve">{{Река
 |Название                = Виндрей 
  |Оригинальное название 	= 
 |Изображение             = 
  |Подпись                = 
 |Карта                   = 
  |Подпись карты          = 
 |Длина                   = 58 
 |Площадь бассейна        = 1140 
 |Бассейн                 = [[Каспий диңгеҙе]]  
 |Бассейн рек             = Ока 
 |Расход воды             = 
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 
  |s_lat_dir = N |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = E |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |Устье                   = Парца 
  |Местоположение устья   = уң ярына тамағынан 6 км өҫтәрәк 
  |Высота устья           = 
  |m_lat_dir = N |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = E |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = Рәсәй 
  |Регион                 = Мордва Республикаһы, Рязань өлкәһе, Түбәнге Новгород өлкәһе 
   |Район                 = 
 |Позиционная карта 			= Рәсәй Мордва Республикаһы 
 |Категория на Викискладе = 
}}

'''Виндрей''' — [[Рәсәй]]ҙәге йылға. [[Мордва Республикаһы]], [[Рязань өлкәһе]], [[Түбәнге Новгород өлкәһе]]&lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Рәсәй гидротехник ҡоролмалар регистры һәм дәүләт һыу кадастры үҙәге}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға Парца йылғаһының уң ярына тамағынан 6 км өҫтәрәк ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 58 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Ока һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — [[Мокша (йылға)|Мокша]] [[Темников]] ҡалаһы янындағы һыу үлсәү посынан тамағына тиклем, [[Цна (Мокша ҡушылдығы)|Цна]] йылғаларын индермәйенсә. Бәләкәй йылға бассейны (йылға эске бассейны) — Мокша, йылға бассейны — Ока&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] тарафынан әҙерләнгән Рәсәй Федерацияһы территорияһын һыу хужалығы буйынса районлау геоинформация системаһы мәғлүмәттәре буйынса&lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=179225|title=РФ һыу реестры: Виндрей}}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 09010200412110000028500
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 110002850
* Бассейн коды — 09.01.02.004
* ГӨ буйынса томы — 10
* ГӨ буйынса сығарылыш — 0

== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]

{{тикшерелмәгән йылға}}

[[Категория:Мордовия йылғалары]]
[[Категория:Рязань өлкәһе йылғалары]]
[[Категория:Түбәнге Новгород өлкәһе йылғалары]]


{{hydro-stub}}</text>
      <sha1>0j58emxecmk3xrnhrzmb0ubbmr8utjl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мугуда</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63077</id>
    <revision>
      <id>1148349</id>
      <parentid>730796</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T19:45:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4032" xml:space="preserve">{{Река
 |Название                = Мугуда 
  |Оригинальное название 	= 
 |Изображение             = 
  |Подпись                = 
 |Карта                   = 
  |Подпись карты          = 
 |Длина                   = 18 
 |Площадь бассейна        =  
 |Бассейн                 = [[Кара диңгеҙе]], [[Төньяҡ Боҙло океан]] 
 |Бассейн рек             = (Үрге) Обь, Иртыш ҡушылғанға тиклем 
 |Расход воды             = 
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 
  |s_lat_dir = N |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = E |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |Устье                   = Когода 
  |Местоположение устья   = уң ярына тамағынан 19 км өҫтәрәк 
  |Высота устья           = 
  |m_lat_dir = N |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = E |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = Рәсәй 
  |Регион                 = Томск өлкәһе, Красноярск крайы, Ханты-Манси АО  
   |Район                 = 
 |Позиционная карта 			= Рәсәй Томск өлкәһе 
 |Категория на Викискладе = 
}}

'''Мугуда''' — [[Рәсәй]]ҙәге йылға. [[Томск өлкәһе]], [[Красноярск крайы]], [[Ханты-Манси АО]] &lt;ref name='РФГМ'&gt;{{cite journal|title=Рәсәй гидротехник ҡоролмалар регистры һәм дәүләт һыу кадастры үҙәге}}&lt;/ref&gt; биләмәләрендә аға. Йылға Когода ҡылымығының уң ярына тамағынан 19 км өҫтәрәк ҡушыла. Йылға оҙонлоғо 18 км.

== Һыу реестры мәғлүмәттәре ==
[[Рәсәй дәүләт һыу реестры]] мәғлүмәте буйынса йылға [[Үрге Обь һыу бассейны округы]]нда урынлашҡан, [[һыу хужалығы участкаһы]] — [[Обь]] йылғаһы [[Васюган]] йылғаһы ҡушылған урынған [[Вах (йылға)|Вах]] йылғаһы ҡушылған урынға тиклем . Бәләкәй йылға бассейны (йылға эске бассейны) — Васюган, йылға бассейны — (Үрге) Обь, Иртыш ҡушылғанға тиклем&lt;ref name='Рәсәй МСР'/&gt;.

[[Һыу ресурстарының федераль агентлығы]] тарафынан әҙерләнгән Рәсәй Федерацияһы территорияһын һыу хужалығы буйынса районлау геоинформация системаһы мәғлүмәттәре буйынса&lt;ref name='Рәсәй МСР'&gt;{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=191919|title=РФ һыу реестры: Мугуда}}&lt;/ref&gt;:
* Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 13010900112115200033117
* Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 115203311
* Бассейн коды — 13.01.09.001
* ГӨ буйынса томы — 15
* ГӨ буйынса сығарылыш — 2

== Иҫкәрмәләр ==
{{reflist}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.mnr.gov.ru/ Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы]

{{тикшерелмәгән йылға}}

[[Категория:Томск өлкәһе йылғалары]]
[[Категория:Красноярск крайы йылғалары]]
[[Категория:Ханты-Манси АО йылғалары]]


{{hydro-stub}}</text>
      <sha1>7nlw419cz5fdffm4tzunkbivcydliuc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Докучаев Василий Васильевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>65555</id>
    <revision>
      <id>1148384</id>
      <parentid>1113319</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T10:51:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4766" xml:space="preserve">{{Учёный
| Имя                  = Василий Васильевич Докучаев
| Изображение          = Dokuchaev 1888.jpg
| Ширина               = 250px
| Описание изображения =
| Дата рождения        = 1.03.1846 (17.2)
| Место рождения       = Милюково, Смоленск өлкәһе
| Дата смерти          = 8.11.1903
| Место смерти         = {{ВБУ|Санкт-Петербург|Санкт-Петербургта}}
| Гражданство          = Рәсәй империяһы
| Научная сфера        = тупраҡты өйрәнеү
| Место работы         =
| Альма-матер          = [[Санкт-Петербург дәүләт университеты|Санкт-Петербург университеты]]
| Научный руководитель = 
| Знаменитые ученики = В. И. Вернадский, Г. Н. Высоцкий, К. Д. Глинка, А. Н. Краснов, П. В. Отоцкий, Н. М. Сибирцев, П. А. Соломин, Г. И. Танфильев
| Известен как = генетик тупраҡты өйрәнеү фәненә нигеҙ һалыусы
| Награды и премии =
| Сайт =
}}
{{ФШ|Докучаев}}
'''Докучаев Василий Васильевич''' ({{OldStyleDate|1|март|1846|17 февраль}} — [[8 ноябрь]] [[1903 йыл]]) — күренекле геолог һәм тупраҡты өйрәнеүсе, тупраҡ географияһы һәм тупраҡты өйрәнеү мәктәбенә нигеҙ һалыусы.

=== Биографияһы ===
Васи́лий Васи́льевич Докуча́ев хәҙерге Смоленск өлкәһенең Новодугин районы Милюково ауылында священик ғаиләһендә тыуа.
Вязьма һәм Смоленск ҡалаһының дини семинарияларында уҡый.
1867 йылда Смоленск дини семинарияһын тамамлай, яҡшы уҡыусы тейеп уға Санкт-Петербург дини семинарияһына йүнәлтмә бирелә. Ләкин унда ул 3 аҙна ғына уҡый һәм Санкт-Петербург университетының физика-математика факультетының тәбиғи бүлегенә күсә.

Уның уҡытыусылары: [[Дмитрий Иванович Менделеев|Д. И. Менделеев]], Александр Александрович Иностранцев, Андрей Николаевич Бекетов, Александр Васильевич Советов.

1871 йылда университетты тамамлай. Докучаевтын кандидат (диплом) эше Е Касня йылғаһы ярҙарының геологияһы тураһында яҙылған.
[[Файл:Dokuchaev tomb.jpg|thumb|Санкт-Петербург лютеран зыяраты, В. В. Докучаевтың ҡбере]]
[[Файл:The Soviet Union 1949 CPA 1418 stamp (Vasily Dokuchaev (1846-1903), Russian geologist and geographer. Dokuchaev and windbreak-planting on fields).jpg|200 px|right|thumb|1949 йыл, СССР-ҙың почта маркаһы]]
[[Файл:The Soviet Union 1949 CPA 1419 stamp (Vasily Dokuchaev (1846-1903), Russian geologist and geographer. Dokuchaev and windbreak-planting on fields).jpg|200 px|right|thumb1949 йыл, СССР-ҙың почта маркаһы]]

== Әҙәбиәт ==
* {{ВТ-ЭСБЕ}}
* ''Крупеников И. А., Крупеников Л. А.'' Василий Васильевич Докучаев. — М.: Сельхозгиз, 1950.
* ''Докучаев В. В.'' Сочинения. — М.; Л.: Издательство Академии наук СССР. — Т. 9: Жизнь и деятельность В. В. Докучаева. Библиография трудов. — 1961.
* ''Кирьянов Г. Ф.'' Василий Васильевич Докучаев, 1846—1903. — М.: Наука, 1966.
* ''Галина Костина.'' Раскрасьте скучные глобусы / Журнал «Эксперт». № 30-31 (764), 1-14 августа 2011. С. 20-23.

== Һылтанмалар ==
* {{Commons|Василий Васильевич Докучаев}}
* [http://www.hrono.ru/biograf/bio_d/dokuchaev.php Биография В. В. Докучаева] на сайте hrono.ru
* [http://www.biografija.ru/show_bio.aspx?id=36719 Биография В. В. Докучаева] на сайте Биография.ру</text>
      <sha1>sjuxrcidn2fm1frx33xfblmqzq4u9b4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148385</id>
      <parentid>1148384</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T10:51:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4764" xml:space="preserve">{{Учёный
| Имя                  = Василий Васильевич Докучаев
| Изображение          = Dokuchaev 1888.jpg
| Ширина               = 250px
| Описание изображения =
| Дата рождения        = 1.03.1846 (17.2)
| Место рождения       = Милюково, Смоленск өлкәһе
| Дата смерти          = 8.11.1903
| Место смерти         = {{ВБУ|Санкт-Петербург|Санкт-Петербургта}}
| Гражданство          = Рәсәй империяһы
| Научная сфера        = тупраҡты өйрәнеү
| Место работы         =
| Альма-матер          = [[Санкт-Петербург дәүләт университеты|Санкт-Петербург университеты]]
| Научный руководитель = 
| Знаменитые ученики = В. И. Вернадский, Г. Н. Высоцкий, К. Д. Глинка, А. Н. Краснов, П. В. Отоцкий, Н. М. Сибирцев, П. А. Соломин, Г. И. Танфильев
| Известен как = генетик тупраҡты өйрәнеү фәненә нигеҙ һалыусы
| Награды и премии =
| Сайт =
}}
{{ФШ|Докучаев}}
'''Докучаев Василий Васильевич''' ({{OldStyleDate|1|март|1846|17 февраль}} — [[8 ноябрь]] [[1903 йыл]]) — күренекле геолог һәм тупраҡты өйрәнеүсе, тупраҡ географияһы һәм тупраҡты өйрәнеү мәктәбенә нигеҙ һалыусы.

== Биографияһы ==
Васи́лий Васи́льевич Докуча́ев хәҙерге Смоленск өлкәһенең Новодугин районы Милюково ауылында священик ғаиләһендә тыуа.
Вязьма һәм Смоленск ҡалаһының дини семинарияларында уҡый.
1867 йылда Смоленск дини семинарияһын тамамлай, яҡшы уҡыусы тейеп уға Санкт-Петербург дини семинарияһына йүнәлтмә бирелә. Ләкин унда ул 3 аҙна ғына уҡый һәм Санкт-Петербург университетының физика-математика факультетының тәбиғи бүлегенә күсә.

Уның уҡытыусылары: [[Дмитрий Иванович Менделеев|Д. И. Менделеев]], Александр Александрович Иностранцев, Андрей Николаевич Бекетов, Александр Васильевич Советов.

1871 йылда университетты тамамлай. Докучаевтын кандидат (диплом) эше Е Касня йылғаһы ярҙарының геологияһы тураһында яҙылған.
[[Файл:Dokuchaev tomb.jpg|thumb|Санкт-Петербург лютеран зыяраты, В. В. Докучаевтың ҡбере]]
[[Файл:The Soviet Union 1949 CPA 1418 stamp (Vasily Dokuchaev (1846-1903), Russian geologist and geographer. Dokuchaev and windbreak-planting on fields).jpg|200 px|right|thumb|1949 йыл, СССР-ҙың почта маркаһы]]
[[Файл:The Soviet Union 1949 CPA 1419 stamp (Vasily Dokuchaev (1846-1903), Russian geologist and geographer. Dokuchaev and windbreak-planting on fields).jpg|200 px|right|thumb1949 йыл, СССР-ҙың почта маркаһы]]

== Әҙәбиәт ==
* {{ВТ-ЭСБЕ}}
* ''Крупеников И. А., Крупеников Л. А.'' Василий Васильевич Докучаев. — М.: Сельхозгиз, 1950.
* ''Докучаев В. В.'' Сочинения. — М.; Л.: Издательство Академии наук СССР. — Т. 9: Жизнь и деятельность В. В. Докучаева. Библиография трудов. — 1961.
* ''Кирьянов Г. Ф.'' Василий Васильевич Докучаев, 1846—1903. — М.: Наука, 1966.
* ''Галина Костина.'' Раскрасьте скучные глобусы / Журнал «Эксперт». № 30-31 (764), 1-14 августа 2011. С. 20-23.

== Һылтанмалар ==
* {{Commons|Василий Васильевич Докучаев}}
* [http://www.hrono.ru/biograf/bio_d/dokuchaev.php Биография В. В. Докучаева] на сайте hrono.ru
* [http://www.biografija.ru/show_bio.aspx?id=36719 Биография В. В. Докучаева] на сайте Биография.ру</text>
      <sha1>bv37ljhrw2yzj9fsjpyzci41auggoyu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>3 август</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71743</id>
    <revision>
      <id>1148392</id>
      <parentid>1147742</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T11:31:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16639" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''3 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 215-се ([[кәбисә йыл]]ында 216-сы) көнө. Йыл аҙағына тиклем 150 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: [[Ҡарбуз]] көнө.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Венесуэла}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Нигер}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1778]]: [[Италия]]ның Милан ҡалаһында «Ла Скала» опера театры бинаһы асыла. Архитекторы — Джузеппе Пьермарини (Giuseppe Piermarini).
* [[1795]]: [[Париж]] консерваторияһына нигеҙ һалына.
* [[1927]]: [[Берлин]] менән [[Буэнос-Айрес]] араһында тәүге тапҡыр [[телефон]] элемтәһе булдырыла.
* [[1929]]: [[Дондағы Ростов]] ҡалаһында [[СССР]]-ҙа тәүге автоматик телефон станцияһы (АТС) эшләй башлай. [[Швеция]]ның «Эрикссон» фирмаһы булышлығында төҙөлгән был АТС 6 мең номерлы була.
* [[1994]]: [[Рәсәй Федерацияһы]] һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның ''«Рәсәй Федерацияһы дәүләт власы органдары менән Башҡортостан Республикаһы дәүләт власы органдары араһында хакимиәт даирәһе сиктәрен билдәләү һәм үҙ-ара вәкәләттәр бүлешеү тураһында»'' Килешеүенә ҡул ҡуйыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Павлов Леонид Ильич]] (1910—26.03.1977), хужалыҡ эшмәкәре. 1957–1974 йылдарҙа [[Өфө]]ләге [[Гидравлика (завод, Өфө)|«Гидравлика»]]   агрегат берекмәһе директоры. [[Ленин ордены|Ленин]] (1971), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1966) һәм [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1943) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Ярославль]] ҡалаһынан.
* [[Хисмәтов Рәлиф Мөхлис улы]] (1940), хеҙмәт ветераны. [[Балтас районы]] «Урал» колхозының элекке баш агрономы. Башҡортостандың атҡаҙанған [[ауыл хужалығы]] хеҙмәткәре, райондың почётлы гражданы.
* [[Лотник Сергей Викторович]] (1950), [[фән|ғалим]]-[[Физик химия|физик-химик]]. 1994 йылдан [[Башҡорт дәүләт аграр университеты]] уҡытыусыһы. Химия фәндәре докторы (1993). [[Башҡортостан Республикаһы]]ның мәғариф отличнигы (2005). Сығышы менән хәҙерге [[Краснодар крайы]]ның Северская станицаһынан.
* [[Ғилметдинов Әмир Тимерйән улы]] (1955), ғалим-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Технология|технолог]]. 1977 йылдан [[Өфө нефть институты]] һәм [[Өфө дәүләт нефть техник университеты]] уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (1998). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Кушнаренко районы]] [[Иҫке Мортаза]] ауылынан.
* [[Арыҫлан Йәнбәков]] (1980—21.09.2011), [[театр]] актёры, [[йыр]]сы, режиссёр һәм телетапшырыуҙар алып барыусы.
* [[Илья Власов]] (1995), [[Рәсәй]] волейболсыһы, [[Мәскәү]]ҙең «Динамо» һәм Рәсәй йыйылма командалары уйынсыһы. [[Европа]] чемпионы (2017), халыҡ-ара класлы спорт мастеры. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Трофимук Андрей Алексеевич]] (1911—25.03.1999), [[фән|ғалим]]-[[Геология|геолог]]-[[Нефть|нефтсе]]. 1934 йылдан «Востокнефть» тресының (Өфө) Үҙәк ғилми-тикшеренеү лабораторияһының өлкән геологы, ғилми етәксеһе, 1940 йылдан «[[Ишембайнефть]]» тресының, 1942—1950 йылдарҙа [[«Башнефть» берекмәһе]]нең баш геологы. СССР Фәндәр академияһы академигы (1958), [[Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы]]ның почётлы академигы (1991), геология-минералогия фәндәре докторы (1949), профессор (1960). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1944), [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1957), [[СССР]]-ҙың почётлы нефтсеһе (1971), СССР газ сәнәғәтенең почётлы хеҙмәткәре (1981).
* [[Әлимғолов Үзбәк Морат улы]] (1931—2020), [[ауыл хужалығы]] алдынғыһы. 1961—1991 йылдарҙа [[Миәкә районы]] «Миәкә» совхозы механизаторы. [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондың [[Күл-Ҡуңҡаҫ]] ауылынан.
* [[Фәрхетдинов Камил Ғәлләм улы]] (1936—1995), ауыл хужалығы эшмәкәре. 1970—1995 йылдарҙа [[Туймазы районы]] Матросов исемендәге колхоз рәйесе (хәҙер К. Ғ. Фәрхетдинов исемендәге хужалыҡ). Рәсәйҙең атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] һәм «Почёт Билдәһе» ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]] [[Бүздәк районы]]ның Рем ауылынан.
* [[Шабаев Владимир Кузьмич]] (1956—1.11.2021), [[музыка]]нт, [[Педагогика|педагог]]. 1988 йылдан [[Өфө ҡалаһы]]ның 5-се балалар музыка мәктәбе дректоры; 2009 йылдан Өфө ҡала мәҙәниәт һарайының «Мираҫ» йыр һəм бейеү фольклор ансамбле ҡарамағындағы «Забава» рус халыҡ музыка ҡоралдары ансамбле артисы (балалайка-секунда). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} ||
* [[Попов Дмитрий Иванович]] (1927—25.10.1998), [[ауыл хужалығы]] хеҙмәткәре. 1944 йылдан «Сельхозтехника»ның [[Хәйбулла районы|Хәйбулла район]] берекмәһе водителе, 1962 йылдан — һатыу келәте мөдире, 1975—1985 йылдарҙа — инженер-технолог. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры (1976). Сығышы менән ошо райондың [[Һамар (Хәйбулла районы)|Һамар]] ауылынан. 
* [[Вәлиева Зөлфирә Зиннәт ҡыҙы]] (1952), [[Педагогика|педагог]]. 1976 йылдан [[Әбйәлил районы]] [[Михайловка (Әбйәлил районы)|Михайловка]] урта мәктәбе уҡытыусыһы; 1990—2010 йылдарҙа — район мәғариф бүлеге методисы, методик кабинет мөдире, мәғариф бүлеге начальнигы урынбаҫары. [[Рәсәй]]ҙең почётлы дөйөм белем биреү хеҙмәткәре (2007). Сығышы менән ошо райондың [[Дәүләт (Әбйәлил районы)|Дәүләт]] ауылынан.
* [[Лим Игорь Николаевич]] (1952), инженер-төҙөүсе, муниципаль хеҙмәткәр. 1994—2003 йылдарҙа Нефтекама ҡала хакимиәте башлығы. Башҡортостан Республикаһының 1-се (1995—1999) һәм 2-се (1999—2003) саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған төҙөүсеһе (2002), [[Нефтекама]] ҡалаһының почётлы гражданы (2013). 
* Хәсәнов Шамил Әғләм улы (1972), дәүләт хеҙмәткәре. 2010 йылдан Элемтә һәм киң күләм коммуникациялар өлкәһендә күҙәтеү буйынса Рәсәй федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы етәксеһе. Рәсәйҙең почётлы радисы. Сығышы менән хәҙерге Үзбәкстандың Заравшан ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Хәмиҙуллин Ғәли Заһит улы]] (1903—14.08.1977), агроном, иҡтисадсы, партия һәм дәүләт эшмәкәре. Ауыл хужалығы фәндәре докторы (1961). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1948), ике [[Почёт Билдәһе ордены|Почёт Билдәһе]] (1944, 1957) ордендары кавалеры.
* [[Ғәҙелшин Кәшфелғилем Фәйрүша улы]] (1918—7.11.2017), режиссёр. 1951 йылдан [[СССР]] Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1973).  
* [[Епифанов Владимир Николаевич]] (1958), театр актёры. [[Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы]] (1998).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Фәйзуллин Рәфғәт Шакирйән улы]] (1904—5.09.1983), [[башҡорттар|башҡорт]] театр актёры, режиссёр. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның халыҡ артисы (1964). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] (1955) кавалеры.
* [[Ғәләүев Фларит Тәхәү улы]] (1949), хәрби хеҙмәткәр, ғалим, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1-се ранг капитаны, Философия фәндәре кандидаты (1988), профессор (2004). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Борғатъя]] ауылынан.
* [[Тәнзилә Дәүләтбирҙина]] (1964), шағир, драматург һәм журналист. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2014) һәм [[Шәйехзада Бабич исемендәге йәштәр дәүләт премияһы]] лауреаты (1997).
* [[Ярушин Юрий Анатольевич]] (1969), хеҙмәт алдынғыһы, механизатор. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (2004). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Буртаковка]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:3 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1770]]: Фридрих Вильгельм III, [[Пруссия]] короле.
* [[1790]]: Василий Глинка, [[Рәсәй империяһы]] [[Архитектура|архитекторы]], [[классицизм]] оҫтаһы.
* [[1890]]: Константин Мельников, [[СССР]]-ҙың архитектор-новаторы.
* [[1905]]: Борис Курчатов, ССС-ҙың ғалим-радиохимигы, профессор, [[Ленин премияһы]] (1959), ике тапҡыр Дәүләт премияһы (1949, 1953) лауреаты. [[Ленин ордены|Ленин]] (1954) һәм биш (1945, 1949, 1953, 1954, 1956) [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Силәбе өлкәһе]]нең [[Эҫем (Силәбе өлкәһе)|Эҫем]] ҡалаһынан.
* [[1910]]: Дональд Биссет, [[Англия]]ның [[Балалар әҙәбиәте|балалар яҙыусыһы]], рәссам, театр актёры һәм режиссёр.
* [[1910]]: Вацлав Дворжецкий, СССР-ҙың [[театр]] һәм кино актёры, [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1991).
* [[1920]]: Филлис Дороти Джеймс, Англия яҙыусыһы, детективтар авторы.
* [[1924]]: Анатолий Алексин (төп фамилияһы Гоберман), СССР яҙыусыһы.
* [[1935]]: [[Мария Биешу]], СССР һәм [[Молдова]]ның [[опера]] [[йыр]]сыһы, СССР-ҙың халыҡ артисы (1970).
* [[1935]]: Георгий Шонин, СССР [[Космонавт|космонавы]], Советтар Союзы Геройы.
* [[1940]]: Мартин Шин,  [[АҠШ]] актёры, кинорежиссёр, «Эмми» һәм  [[Алтын глобус|«Алтын глобус»]] премиялары лауреаты.
* [[1950]]: Джон Лэндис, Америка кинорежиссёры, кинорежиссёр, сценарист, продюсер һәм актёр.
* [[1965]]: Сергей Чонишвили, СССР һәм [[Рәсәй]]ҙең театр һәм кино актёры, диктор, [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған артисы (1999).

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:3 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1968]]: Константин Константинович Рокоссовский, [[Советтар Союзы]] Маршалы, ике тапҡыр [[Советтар Союзы Геройы]].
* [[2008]]: Александр Исаевич Солженицын, яҙыусы, әҙәбиәт буйынса [[Нобель премияһы]] лауреаты.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З03]]
[[Категория:3 август]]</text>
      <sha1>9qq4gbufpsounzp3r5fbj9l6n7r57ak</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148393</id>
      <parentid>1148392</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T11:32:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16651" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''3 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 215-се ([[кәбисә йыл]]ында 216-сы) көнө. Йыл аҙағына тиклем 150 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: [[Ҡарбуз]] көнө.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Венесуэла}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Нигер}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1778]]: [[Италия]]ның Милан ҡалаһында «Ла Скала» опера театры бинаһы асыла. Архитекторы — Джузеппе Пьермарини (Giuseppe Piermarini).
* [[1795]]: [[Париж]] консерваторияһына нигеҙ һалына.
* [[1927]]: [[Берлин]] менән [[Буэнос-Айрес]] араһында тәүге тапҡыр [[телефон]] элемтәһе булдырыла.
* [[1929]]: [[Дондағы Ростов]] ҡалаһында [[СССР]]-ҙа тәүге автоматик телефон станцияһы (АТС) эшләй башлай. [[Швеция]]ның «Эрикссон» фирмаһы булышлығында төҙөлгән был АТС 6 мең номерлы була.
* [[1994]]: [[Рәсәй Федерацияһы]] һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның ''«Рәсәй Федерацияһы дәүләт власы органдары менән Башҡортостан Республикаһы дәүләт власы органдары араһында хакимиәт даирәһе сиктәрен билдәләү һәм үҙ-ара вәкәләттәр бүлешеү тураһында»'' Килешеүенә ҡул ҡуйыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Павлов Леонид Ильич]] (1910—26.03.1977), хужалыҡ эшмәкәре. 1957–1974 йылдарҙа [[Өфө]]ләге [[Гидравлика (завод, Өфө)|«Гидравлика»]]   агрегат берекмәһе директоры. [[Ленин ордены|Ленин]] (1971), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1966) һәм [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1943) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Ярославль]] ҡалаһынан.
* [[Хисмәтов Рәлиф Мөхлис улы]] (1940), хеҙмәт ветераны. [[Балтас районы]] «Урал» колхозының элекке баш агрономы. Башҡортостандың атҡаҙанған [[ауыл хужалығы]] хеҙмәткәре, райондың почётлы гражданы.
* [[Лотник Сергей Викторович]] (1950), [[фән|ғалим]]-[[Физик химия|физик-химик]]. 1994 йылдан [[Башҡорт дәүләт аграр университеты]] уҡытыусыһы. Химия фәндәре докторы (1993). [[Башҡортостан Республикаһы]]ның мәғариф отличнигы (2005). Сығышы менән хәҙерге [[Краснодар крайы]]ның Северская станицаһынан.
* [[Ғилметдинов Әмир Тимерйән улы]] (1955), ғалим-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Технология|технолог]]. 1977 йылдан [[Өфө нефть институты]] һәм [[Өфө дәүләт нефть техник университеты]] уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (1998). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Кушнаренко районы]] [[Иҫке Мортаза]] ауылынан.
* [[Арыҫлан Йәнбәков]] (1980—21.09.2011), [[театр]] актёры, [[йыр]]сы, режиссёр һәм телетапшырыуҙар алып барыусы.
* [[Илья Власов]] (1995), [[Рәсәй]] волейболсыһы, [[Мәскәү]]ҙең «Динамо» һәм Рәсәй йыйылма командалары уйынсыһы. [[Европа]] чемпионы (2017), халыҡ-ара класлы спорт мастеры. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Трофимук Андрей Алексеевич]] (1911—25.03.1999), [[фән|ғалим]]-[[Геология|геолог]]-[[Нефть|нефтсе]]. 1934 йылдан «Востокнефть» тресының (Өфө) Үҙәк ғилми-тикшеренеү лабораторияһының өлкән геологы, ғилми етәксеһе, 1940 йылдан «[[Ишембайнефть]]» тресының, 1942—1950 йылдарҙа [[«Башнефть» берекмәһе]]нең баш геологы. СССР Фәндәр академияһы академигы (1958), [[Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы]]ның почётлы академигы (1991), геология-минералогия фәндәре докторы (1949), профессор (1960). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1944), [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1957), [[СССР]]-ҙың почётлы нефтсеһе (1971), СССР газ сәнәғәтенең почётлы хеҙмәткәре (1981).
* [[Әлимғолов Үзбәк Морат улы]] (1931—2020), [[ауыл хужалығы]] алдынғыһы. 1961—1991 йылдарҙа [[Миәкә районы]] «Миәкә» совхозы механизаторы. [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондың [[Күл-Ҡуңҡаҫ]] ауылынан.
* [[Фәрхетдинов Камил Ғәлләм улы]] (1936—1995), ауыл хужалығы эшмәкәре. 1970—1995 йылдарҙа [[Туймазы районы]] Матросов исемендәге колхоз рәйесе (хәҙер К. Ғ. Фәрхетдинов исемендәге хужалыҡ). Рәсәйҙең атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] һәм «Почёт Билдәһе» ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]] [[Бүздәк районы]]ның Рем ауылынан.
* [[Шабаев Владимир Кузьмич]] (1956—1.11.2021), [[музыка]]нт, [[Педагогика|педагог]]. 1988 йылдан [[Өфө ҡалаһы]]ның 5-се балалар музыка мәктәбе дректоры; 2009 йылдан Өфө ҡала мәҙәниәт һарайының «Мираҫ» йыр һəм бейеү фольклор ансамбле ҡарамағындағы «Забава» рус халыҡ музыка ҡоралдары ансамбле артисы (балалайка-секунда). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} ||
* [[Попов Дмитрий Иванович]] (1927—25.10.1998), [[ауыл хужалығы]] хеҙмәткәре. 1944 йылдан «Сельхозтехника»ның [[Хәйбулла районы|Хәйбулла район]] берекмәһе водителе, 1962 йылдан — һатыу келәте мөдире, 1975—1985 йылдарҙа — инженер-технолог. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры (1976). Сығышы менән ошо райондың [[Һамар (Хәйбулла районы)|Һамар]] ауылынан. 
* [[Вәлиева Зөлфирә Зиннәт ҡыҙы]] (1952), [[Педагогика|педагог]]. 1976 йылдан [[Әбйәлил районы]] [[Михайловка (Әбйәлил районы)|Михайловка]] урта мәктәбе уҡытыусыһы; 1990—2010 йылдарҙа — район мәғариф бүлеге методисы, методик кабинет мөдире, мәғариф бүлеге начальнигы урынбаҫары. [[Рәсәй]]ҙең почётлы дөйөм белем биреү хеҙмәткәре (2007). Сығышы менән ошо райондың [[Дәүләт (Әбйәлил районы)|Дәүләт]] ауылынан.
* [[Лим Игорь Николаевич]] (1952), инженер-төҙөүсе, муниципаль хеҙмәткәр. 1994—2003 йылдарҙа Нефтекама ҡала хакимиәте башлығы. Башҡортостан Республикаһының 1-се (1995—1999) һәм 2-се (1999—2003) саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған төҙөүсеһе (2002), [[Нефтекама]] ҡалаһының почётлы гражданы (2013). 
* [[Хәсәнов Шамил Әғләм улы]] (1972), [[дәүләт]] хеҙмәткәре. 2010 йылдан Элемтә һәм киң күләм коммуникациялар өлкәһендә күҙәтеү буйынса Рәсәй федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы етәксеһе. Рәсәйҙең почётлы радисы. Сығышы менән хәҙерге [[Үзбәкстан]]дың Заравшан ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Хәмиҙуллин Ғәли Заһит улы]] (1903—14.08.1977), агроном, иҡтисадсы, партия һәм дәүләт эшмәкәре. Ауыл хужалығы фәндәре докторы (1961). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1948), ике [[Почёт Билдәһе ордены|Почёт Билдәһе]] (1944, 1957) ордендары кавалеры.
* [[Ғәҙелшин Кәшфелғилем Фәйрүша улы]] (1918—7.11.2017), режиссёр. 1951 йылдан [[СССР]] Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1973).  
* [[Епифанов Владимир Николаевич]] (1958), театр актёры. [[Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы]] (1998).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Фәйзуллин Рәфғәт Шакирйән улы]] (1904—5.09.1983), [[башҡорттар|башҡорт]] театр актёры, режиссёр. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның халыҡ артисы (1964). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] (1955) кавалеры.
* [[Ғәләүев Фларит Тәхәү улы]] (1949), хәрби хеҙмәткәр, ғалим, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1-се ранг капитаны, Философия фәндәре кандидаты (1988), профессор (2004). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Борғатъя]] ауылынан.
* [[Тәнзилә Дәүләтбирҙина]] (1964), шағир, драматург һәм журналист. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2014) һәм [[Шәйехзада Бабич исемендәге йәштәр дәүләт премияһы]] лауреаты (1997).
* [[Ярушин Юрий Анатольевич]] (1969), хеҙмәт алдынғыһы, механизатор. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (2004). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Буртаковка]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:3 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1770]]: Фридрих Вильгельм III, [[Пруссия]] короле.
* [[1790]]: Василий Глинка, [[Рәсәй империяһы]] [[Архитектура|архитекторы]], [[классицизм]] оҫтаһы.
* [[1890]]: Константин Мельников, [[СССР]]-ҙың архитектор-новаторы.
* [[1905]]: Борис Курчатов, ССС-ҙың ғалим-радиохимигы, профессор, [[Ленин премияһы]] (1959), ике тапҡыр Дәүләт премияһы (1949, 1953) лауреаты. [[Ленин ордены|Ленин]] (1954) һәм биш (1945, 1949, 1953, 1954, 1956) [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Силәбе өлкәһе]]нең [[Эҫем (Силәбе өлкәһе)|Эҫем]] ҡалаһынан.
* [[1910]]: Дональд Биссет, [[Англия]]ның [[Балалар әҙәбиәте|балалар яҙыусыһы]], рәссам, театр актёры һәм режиссёр.
* [[1910]]: Вацлав Дворжецкий, СССР-ҙың [[театр]] һәм кино актёры, [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1991).
* [[1920]]: Филлис Дороти Джеймс, Англия яҙыусыһы, детективтар авторы.
* [[1924]]: Анатолий Алексин (төп фамилияһы Гоберман), СССР яҙыусыһы.
* [[1935]]: [[Мария Биешу]], СССР һәм [[Молдова]]ның [[опера]] [[йыр]]сыһы, СССР-ҙың халыҡ артисы (1970).
* [[1935]]: Георгий Шонин, СССР [[Космонавт|космонавы]], Советтар Союзы Геройы.
* [[1940]]: Мартин Шин,  [[АҠШ]] актёры, кинорежиссёр, «Эмми» һәм  [[Алтын глобус|«Алтын глобус»]] премиялары лауреаты.
* [[1950]]: Джон Лэндис, Америка кинорежиссёры, кинорежиссёр, сценарист, продюсер һәм актёр.
* [[1965]]: Сергей Чонишвили, СССР һәм [[Рәсәй]]ҙең театр һәм кино актёры, диктор, [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған артисы (1999).

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:3 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1968]]: Константин Константинович Рокоссовский, [[Советтар Союзы]] Маршалы, ике тапҡыр [[Советтар Союзы Геройы]].
* [[2008]]: Александр Исаевич Солженицын, яҙыусы, әҙәбиәт буйынса [[Нобель премияһы]] лауреаты.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З03]]
[[Категория:3 август]]</text>
      <sha1>gigkarf4vdewvotnez6uady3l741xpj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гәрәев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82833</id>
    <revision>
      <id>1148294</id>
      <parentid>906547</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:53:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4114" xml:space="preserve">'''Гәрәев''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Гәрәй (исем)|Гәрәй]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гәрәев Айҙар Риф улы]] (1962 т.) — Башҡортостан Республикаһының Демократик йәштәре союзы Президиумының — Рәсәй йәштәре союзының республика ойошмаһы рәйесе (1994—1999).
* [[Гәрәев Вил Мулла улы]] (1937 т.) — иҡтисадсы. Иҡтисад фәндәре кандидаты (1969), профессор (1984). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1987).
* [[Гәрәев Дабир Батыр улы]] (1934—2006) — агроном. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты (1967). Башҡорт ССР‑ының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1992).
* [[Гәрәев Заһит Хажи улы]] (1896—?) — хәрби эшмәкәр. Хәрби фәндәр кандидаты (1943).
* [[Гәрәев Зәки Фәтхетдин улы]] (1917—1994) — хужалыҡ эшмәкәре.
* [[Гәрәев Ибраһим Сәхипгәрәй улы]] (1918—1997) — хужалыҡ эшмәкәре. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1973).
* [[Гәрәев Йософ Ибраһим улы]] (Йософ Гәрәй) (1904—1988) — башҡорт яҙыусыһы, тәржемәсе.
* {{МиҙалБ}} {{МиҙалБ}} [[Гәрәев Муса Ғaйса улы]] (1922—1987) — Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, ике тапҡыр Советтар Союзы Геройы (23.02.1945; 19.04.1945).
* [[Гәрәев Мәхмүт Әхмәт улы]] (1923 т.) — совет һәм Рәсәй хәрби эшмәкәре, отставкалағы армия генералы, хәрби фәндәр һәм тарих фәндәре докторы, профессор.
* [[Гәрәев Радик Арыҫлан улы]] (1956—1996) — йырсы (баритон), РСФСР-ҙың (1989) һәм БАССР-ҙың (1983) халыҡ артисы.
* {{МиҙалБ|СХГ}} [[Гәрәев Рафаил Закир улы]] (1930—2010) — Социалистик Хеҙмәт Геройы (1971).
* [[Гәрәев Рәүис Ғиниәт улы]] (1949—2005) — агроном. Ауыл хужалығы фәндәре докторы (1998). Татарстан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1995), Татарстан Республикаһы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (2000).
* [[Гәрәев Станислав Урал улы]] (1994 т.) — Рәсәй хоккейсыһы, [[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|«Салауат Юлаев»]] уйынсыһы.
* [[Гәрәев Филүс Фазлиәхмәт улы]] (1941—1990) — йырсы, БАССР-ҙың халыҡ артисы (1987).
* [[Гәрәев Әмир Сәлимгәрәй улы]] (1928—2008) — башҡорт яҙыусыһы.
* [[Гәрәев Әүфәр Миңлеғәзим улы]] (1946 т) — географ-гидролог. 
----
* [[Гәрәева Гөлфирә Ниғәмәтйән ҡыҙы]] (1960 т.) — ғалим-әҙәбиәтсе, филология фәндәре докторы (2011). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2007).
* [[Гәрәева Фая Сәхип ҡыҙы]] (1931—2001) — йырсы. РСФСР-ҙың (1981) һәм Башҡорт АССР-ының (1977) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Гәрәй (исем)]]

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>4bdyuhud7lzwtzx535q53q1vmag8o11</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атнабаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>87307</id>
    <revision>
      <id>1148198</id>
      <parentid>552429</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T13:00:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="956" xml:space="preserve">'''Атнабаев''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: атан — һымаҡ, ҡеүәтле бай, әфәнде&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =50 }}&lt;/ref&gt;.

'''Атанбаева''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Фамилия ==
* [[Атнабаев Әнғәм Ҡасим улы]] (1928—1999) — драматург, Башҡортостандың халыҡ шағиры.

--------------
* [[Атнабаева Зинира Ҡасим ҡыҙы]] (1934—2013) — актриса, [[Башҡорт АССР-ы]]ның (1977) һәм Рәсәй Федерацияһының халыҡ артисы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Атанбай (исем)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>j26gaw4pf3c3iw7ksz5u168ebh1s0l3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148201</id>
      <parentid>1148198</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T13:07:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Шулай уҡ ҡарағыҙ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="956" xml:space="preserve">'''Атнабаев''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: атан — һымаҡ, ҡеүәтле бай, әфәнде&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =50 }}&lt;/ref&gt;.

'''Атанбаева''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Фамилия ==
* [[Атнабаев Әнғәм Ҡасим улы]] (1928—1999) — драматург, Башҡортостандың халыҡ шағиры.

--------------
* [[Атнабаева Зинира Ҡасим ҡыҙы]] (1934—2013) — актриса, [[Башҡорт АССР-ы]]ның (1977) һәм Рәсәй Федерацияһының халыҡ артисы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Атнабай (исем)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>2xgvnjmen9tajj52ohrtlj814n7rx48</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148202</id>
      <parentid>1148201</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T13:13:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="884" xml:space="preserve">'''Атнабаев''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Аҙнабай (исем)|Аҙнабай]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. 

'''Атнабаева''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Фамилия ==
* [[Атнабаев Әнғәм Ҡасим улы]] (1928—1999) — драматург, Башҡортостандың халыҡ шағиры.

--------------
* [[Атнабаева Зинира Ҡасим ҡыҙы]] (1934—2013) — актриса, [[Башҡорт АССР-ы]]ның (1977) һәм Рәсәй Федерацияһының халыҡ артисы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Аҙнабай (исем)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>rfe2g1j9915lhwexwn7uspgaxm44nf2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атнабаева Зинира Ҡасим ҡыҙы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>109610</id>
    <revision>
      <id>1148200</id>
      <parentid>1050360</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T13:06:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6876" xml:space="preserve">{{Театральный деятель
 | Имя              = Зинира Ҡасим ҡыҙы Атнабаева
 | Оригинал имени   = 
 | Изображение      = Атнабаева Зинира Ҡасим ҡыҙы.jpg
 | Описание изображения = 
 | Место рождения   = [[Башҡорт АССР-ы]] {{ТУ|Тәтешле районы}} [[Иҫке Күрҙем]] ауылы
 | Профессия        = {{актёр|СССР|XX быуат}}
 | Годы активности  = 1959-2013
 | Театр            = [[Башҡорт дәүләт академия драма театры|Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]]
 | Награды          = {{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{БАССР халыҡ артисы|1977}}{{!!}}{{РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы|1980}} 
{{!}}-
{{!}}}
 |Викисклад        = 
}}

{{Фамилиялаш|Атнабаева}}

'''Зинира Ҡасим ҡыҙы Атнабаева''' ([[21 декабрь]] [[1934]] — [[23 апрель]] [[2013]]&lt;ref&gt;[http://www.bashinform.ru/news/547578/ Информация ИА Башинформ]&lt;/ref&gt;) — [[Башҡорттар|башҡорт]] [[ СССР|совет]] театр актёры, драматург һәм сценарийҙар авторы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның халыҡ ([[1977]]), РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы ([[1980]]).

== Биографияһы ==
Атнабаева Зинира Ҡасим ҡыҙы 1934 йылдың 21 декабрендә [[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы|Башҡорт АССР-ы]]ның [[Тәтешле районы]] [[Иҫке Күрҙем|Иҫке Күрҙем ауылы]]нда тыуа.

1959 йылда А. В. Луначарский исемендәге Театр сәнғәте дәүләт институтын тамамлай һәм [[Башҡорт дәүләт академия драма театры|Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] актёры булып китә.

Зинира Атнабаева өсөн театр комедияһы төп жанр, ул шулай уҡ драматик ролдәрҙә лә уйнай.

Драматург булараҡ та билдәле. Танылған шәхестәрҙең юбилейҙарына 40-тан ашыу сценарий авторы, бер туған ағаһы — драматург [[Атнабаев Әнғәм Ҡасим улы|Әнғәм Атнабаев]]&lt;nowiki/&gt;тың юбилейына ла сценарий яҙа. «Өҙөлгән туй» тигән драмаһын З. Ҡ. Атнабаева Башҡорт дәүләт академия театрының 85 йыллыҡ юбилейына бағышлай, был спектаклде тамашасылар бик оҡшата&lt;ref&gt;[http://kurdym-tat.ucoz.ru/index/atnabaeva_zinira_kasimovna/0-4 Атнабаева Зинира Касимовна]&lt;/ref&gt;. РСФСР-ҙың атҡаҙанған, БАССР-ҙың халыҡ артисткаһы З. Ҡ. Атнабаева 2013 йылдың 23 апрелендә вафат була.

== Спектаклдәрҙәге ролдәре ==
* Туцца («Лиола», Л. Пиранделло);
* Ғилми («Ҡара йөҙҙәр», [[Мәжит Ғафури|М.]] [[Мәжит Ғафури|Ғафури]]);
* Рәсилә, Ғәндәлибә («Игеҙәктәр», «Хушығыҙ, хыялдарым», [[Атнабаев Әнғәм Ҡасим улы|Ә.]] [[Атнабаев Әнғәм Ҡасим улы|Атнабаев]])
* Шәмсиә («Әстәғәфирулла!..», Н. Ғәйетбай)
* Марта («Ят йондоҙ», Х.Вуолийоки)
* леди Макдуф («Макбет», [[Уильям Шекспир|У.]] [[Уильям Шекспир|Шекспир]])
* Йәмилә, Уңғанбикә («Ҡыҙ урлау», [[Мостай Кәрим|М.Кәрим]])
* Миңһылыу («Их, Байтимер дуҫ», Р. Кинйәбаев)
* Баныу («Һөйгәнемдең тыуған көнө», И. Юзеев)
* Фәтиха («Атайҙарға хыянат», Ф. Богданов) һәм башҡалар.

== Фильмография ==
* «Ауыл өҫтөндә йәйғор» фильмында Мәрхәбә (2000), рёж. Б. Йосопов&lt;ref&gt;[http://bashfilm.com/katalog-filmov Киностудия «Башкортостан»]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.

== Китаптары ==
* Уҙған ғүмер — иҫтәлек / З. Ҡ. Атнабаева. — Өфө : Китап, 2009. — 130 б.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы (1980);
* БАССР-ҙың халыҡ артисты (1977);
* Әнғәм Атнабаев исемендәге премия&lt;ref&gt;[http://tatvestnik.ru/pamyat/priznanie-svoego-naroda.html Признание своего народа] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304124443/http://tatvestnik.ru/pamyat/priznanie-svoego-naroda.html |date=2016-03-04 }}&lt;/ref&gt;.
Польша драматургияһының СССР-ҙағы фестивалендә Г. Запольскаяның «Улар дүртәү» (1976, реж. Изабелла-Мария Цивиньска, Польша) трагикомедияһындағы Тегенсе роле өсөн — I дәрәжә диплом, Таганрогта А. П. Чехов драматургияһы буйынса сәхнә әҫәрҙәре смотрында «Иванов» спектаклендәге Сарра роле өсөн II премия (1979, реж. Ш. М. Мортазина) менән бүләкләнә, ә Салауат ҡалаһында үткән «Театр яҙы-94» фестивалендә дипломға лайыҡ була.

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ|index.php/component/content/article/8-statya/1125-atnabaeva-zinira-asim-y-y}}

[[Категория:Рәсәй драматургтары]]
[[Категория:СССР драматургтары]]
[[Категория:РСФСР-ҙың атҡаҙанған артистары]]
[[Категория:Башҡорт АССР-ының халыҡ артистары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Тәтешле районында тыуғандар]]
[[Категория:Өфөлә вафат булғандар]]</text>
      <sha1>im95p81snhdyicybvrj6eda01h3qtre</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гальперин Иосиф Давидович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113010</id>
    <revision>
      <id>1148286</id>
      <parentid>1008515</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:42:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7292" xml:space="preserve">{{ФШ|Гальперин}}
{{Яҙыусы
 |Исеме                  = Иосиф Давидович Гальперин
 |Рәсеме          = 
 |Рәсем аңлатмаһы = 
 |Тыуыу датаһы        = 23.02.1950 
 |Тыуған урыны       = [[СССР]], {{ТУ|Чкалов|Ырымбурҙа}} ҡалаһы 
 |Вафат булыу датаһы          = 
 |Вафат булған урыны          = 
 |Гражданлығы          = СССР, Рәсәй
 |Эшмәкәрлек төрө     = шағир, журналист
 |Әүҙемлек йылдары      = [[1966 йыл]]дан
 |Йүнәлеше          = 
 |Жанр                 = шиғыр
 |Әҫәрҙәренең телдәре    = 
 |Викимилек            = 
 |Викикитапхана             = 
}}
'''Гальперин Иосиф Давидович''' ([[23 февраль]] [[1950 йыл]]) — Рәсәй шағиры, яҙыусы, [[Журналистика|журналист]]. Башҡортостан Республикаһының Яҙыусылар союзы ағзаһы. 2015 йылғы «Йыл яҙыусыһы» милли әҙәби премияһы лауреаты&lt;ref&gt;[http://www.pisatelgoda.ru/2015 Писатель года]&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Иосиф Давидович Гальперин 1950 йылдың 23 февралендә Чкалов (хәҙерге Ырымбур) ҡалаһында тыуған.

1966 йылда Өфөлә нәшер ителгән «Ленинец» гәзитендә шиғыры баҫылып сыға. 1974 йылда [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның журналистика факультетын тамамлай, 1972 йылдан СССР Журналистар союзы ағзаһы. Бөтә Союз йәш яҙыусылар кәңәшмәһе ҡатнашыусыһы (1979 йыл, Мәскәү). [[Башҡортостан Яҙыусылар союзы]]ның рус яҙыусылары секцияһы ағзаһы. «Ленинец» гәзитенең әҙәби берләшмәһе етәкселәренең береһе (1977—1990), 1969 йылдан «Вечерняя Уфа», «Ленинец» (яуаплы секретарь) гәзиттәрендә — журналист, «Русский курьер»ҙа (Мәскәү) баш мөхәррирҙең беренсе урынбаҫары була, «Спасение» (яуаплы секретарь), «Первое сентября» (яуаплы секретарь), «Общая газета» (баш мөхәррир урынбаҫары), «Российская газета» (мөхәрририәт ағзаһы), «Огонек» журналы (күҙәтеүсе), йәнә «Московский комсомолец» һәм «Новые Известия» гәзиттәрендә эшләй, «Экономика» нәшриәтенең генераль директоры, «Совершенно секретно» баҫмаһының күҙәтеүсеһе була. Журналист һәм публицист булараҡ «Комсомольская правда», «Труд», «Советский спорт» гәзиттәрендә, «Журналист» журналында баҫыла.

Бөтә Союз КВН ярышында Өфө КВН командаһы ағзаһы була. Автор йыры фестивалдәре һәм &quot;Юморина&quot;ларҙың жюри ағзаһы. Бөтә Союз тәбиғәтте һаҡлау йәмғиәте эшендә, Башҡортостан һайлаусылар һәм депутаттар берекмәһен, Социаль-экологик союзды, Демократик Рәсәйҙе, Рәсәй Демократик партияһын, «Мемориал» йәмғиәтен (Өфө бүлексәһе), Йәмәғәт ойошмаларының берләшкән комитетын ойоштороуҙа ҡатнаша. Өфөлә 1987—1990 йылдарҙағы демонстрацияларҙы ойоштороусыларҙың береһе була. Артем Боровик фондының иң яҡшы журналистик тикшеренеү өсөн премияһы лауреаты (2009).

[[Мәскәү]]ҙә йәшәй.
Атаһы — [[Гальперин Давид Самойлович]]

== Ижады ==
Шағир һәм прозаик булараҡ «Нева», «Знамя», «Арион», «Крещатик», «Бельские просторы», «Родники», «Стрелец» журналдары һәм альманахтарында, «Гуманитарный Фонд» (Мәскәү), «Человек и природа», «Экология и жизнь», «Истоки» гәзиттәрендә, коллектив шиғыр һәм пубицистика йыйынтыҡтарында баҫыла.

== Бүләктәре ==
[http://www.rossp.ru/ Рәсәй Яҙыусылар союзының] 2015 йылғы «Йыл яҙыусыһы» милли әҙәби премияһы лауреаты.

== Китаптары ==
* Аистиная кисть. Уфа: Башкнигоиздат, 1985.
* Дом человека. Уфа: Башкнигоиздат, 1990
(экология, совместно с Г.Розенбергом).
* Точильный круг. Уфа: Башкнигоиздат, 1990
* Литая сфера. М.: издательский дом Русанова, 1997.
* Щепоть. Париж-Москва-Нью-Йорк: Третья волна, 2000.
* …С искаженным любовью лицом. М.: Устойчивый мир, 2001.
* Эпоха расцвета шиповника&quot;. М.: РИК Русанова, 2005.
* Бронзовый век. М.: Зебра Е, 2010.
* Крики во сне. М.: Зебра Е, 2011.
* Отдел расследований. Фрагменты политической истории 1990—2020-х годов, 2021

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.bashinform.ru/news/1417642-v-ufe-proydet-tvorcheskiy-vecher-zhurnalista-i-poeta-iosifa-galperina/ В Уфе пройдет творческий вечер журналиста и поэта Иосифа Гальперина. ИА «Башинформ», 24 февраля 2020 года]{{ref-ru}} {{V|25|02|2020}}
* [http://www.bashinform.ru/detalno/1398840/ Иосиф Гальперин: «Из страдательного залога вырастает действительный». ИА «Башинформ», 9 января 2020 года]{{ref-ru}} {{V|25|02|2020}}
* {{ЖЗ|http://magazines.russ.ru/authors/g/igalperin/|Иосиф Гальперин}}


[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Башҡортостан яҙыусылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса яҙыусылар]]
[[Категория:Рәсәй шағирҙары]]
[[Категория:СССР шағирҙары]]
[[Категория:1950 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Ырымбурҙа тыуғандар]]</text>
      <sha1>ejcqhx28e2dtb2yfst6vs3yrt90e4e2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гальперин Давид Самойлович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113012</id>
    <revision>
      <id>1148285</id>
      <parentid>958003</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:42:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3446" xml:space="preserve">{{ФШ|Гальперин}}
{{Яҙыусы
 |Исеме                  = Давид Гальперин
 |Рәсеме          = [[Файл:Скан965.jpg|мини|Гальперин Давид Самойлович]]
 |Рәсем аңлатмаһы = 
 |Тыуыу датаһы        = 07.07.1925 
 |Тыуған урыны       = Умань, [[СССР]]
 |Вафат булыу датаһы          = 1993
 |Вафат булған урыны          = {{МестоСмерти|Өфө}}, [[Рәсәй]]
 |Гражданлығы          = СССР, Рәсәй
 |Эшмәкәрлек төрө     = [[журналист]]
 |Әүҙемлек йылдары      = 
 |Йүнәлеше          = 
 |Жанр                 = 
 |Әҫәрҙәренең телдәре    = 
 |Викимилек            = 
 |Викикитапхана             = 
}}
'''Гальперин Давид Самойлович''' ([[7 июль]] [[1925 йыл]], Умань — [[1993 йыл]], [[Өфө]]) — [[СССР]] [[Журналистика|журналисы]]. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы.

Атаһы Самуил Ефимович (Шмил Хаимович) Гальперин бухгалтер була; әсәһе Песя (Поля) Давидовна Рабинович сығышы менән [[Украина]]ның [[Винница өлкәһе]]ндәге Теплик ҡасабаһынан. Әсәһенең ағаһы, 1 ранг хәрби инженер Яков Давидович Рабинович (1900—1937), Ленинград хәрби округының төҙөлөш-фатирҙар бүлеге начальнигы, 1937 йылда атыла.

Давид Гальперин Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнаша, «Батырлыҡ өсөн» миҙалы менән бүләкләнә.

Тыныс осорҙа [[Ырымбур]] хәрби округы гәзитендә эшләй, 1958 йылдан — [[Өфө]]лә. «Ленинец» гәзитендә яуаплы-секретарь-баш мөхәррир урынбаҫары, 1970-80-се йылдарҙа Башҡортостан Журналистар союзы идараһының яуаплы секретары була. Был вазифаны вафатына тиклем башҡара.

Улы — журналист [[Гальперин Иосиф Давидович|Иосиф Давидович Гальперин]] (1950)&lt;ref&gt;[http://magazines.russ.ru/neva/2008/4/ga10.html Иосиф Гальперин «Имя собственное»]&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.bashinform.ru/news/789396-izvestnye-fotoreportery-bashkirii-predstavili-svoi-raboty-na-vystavke-bashpressfoto-2015/ Известные фоторепортеры Башкирии представили свои работы на выставке «Башпрессфото-2015», посвященной Давиду Гальперину]

[[Категория:СССР журналистары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Алфавит буйынса яҙыусылар]]
[[Категория:1925 йылда тыуғандар]]
[[Категория:1993 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Өфөлә вафат булғандар]]</text>
      <sha1>eczz8y05wgzlhiqbkfvf7dq7ia1rhsw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гальперин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113041</id>
    <revision>
      <id>1148284</id>
      <parentid>641837</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:41:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="839" xml:space="preserve">'''Гальпе́рин''' — йәһүд ир-ат фамилияһы. [[Германия]]ның [[Баден-Вюртемберг]] федераль ерендә урынлашҡан ''Хайльбронн'' ҡалаһы атамаһынан алынған.

'''Гальпе́рин, Гальпе́рина''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гальперин Давид Самойлович]] (1925—1993) — [[СССР|совет]] журналисы.
* [[Гальперин  Иосиф Давидович]] (1950) — шағир, яҙыусы, журналист. 2015 йылғы «Йыл яҙыусыһы» милли әҙәби премия лауреаты.
---------------
* 

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>017x9hr4enstz0be9md0d63hpexg0mx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148288</id>
      <parentid>1148284</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:45:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Билдәле йөрөтөүселәр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="962" xml:space="preserve">'''Гальпе́рин''' — йәһүд ир-ат фамилияһы. [[Германия]]ның [[Баден-Вюртемберг]] федераль ерендә урынлашҡан ''Хайльбронн'' ҡалаһы атамаһынан алынған.

'''Гальпе́рин, Гальпе́рина''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гальперин Давид Самойлович]] (1925—1993) — [[СССР|совет]] журналисы.
* [[Гальперин  Иосиф Давидович]] (1950) — шағир, яҙыусы, журналист. 2015 йылғы «Йыл яҙыусыһы» милли әҙәби премия лауреаты.
* [[Гальперин Юрий Ильич]] (1932—2001) — Рәсәй геофизигы һәм космофизигы.
---------------
*

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>snmioggywvuyzoseifypreiyi1w9nfs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Айвазовский Иван Константинович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>120816</id>
    <revision>
      <id>1148351</id>
      <parentid>1068525</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T20:29:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>131</id>
      </contributor>
      <comment>Вики-Һаҡлағыстың [[:commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] ҡатнашыусыһы &quot;Tiflis_by_aivazovsky.jpg&quot; рәсеме урынына [[Рәсем:View_of_Tiflis_from_Seid-Abaz,_Ivan_Aivazovsky.jpg|View_of_Tiflis_from_Seid-Abaz,_Ivan_Aivazovsky.jpg]] рәсеме күсерҙе. Ҡатна</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61172" xml:space="preserve">{{Рәссам
 |имя                  = Иван Айвазовский
 |имя при рождении     = Ованнес Айвазян ({{lang-hy|Հովհաննես Այվազյան}})
 |изображение          = Aivazovsky - Self-portrait 1874.jpg
 |ширина               = 270px
 |описание изображения = И. Айвазовскийҙың автопортреты (1874), Уффици
 |место рождения       = Феодосия ([[Ҡырым]])
 |место смерти         = Феодосия ([[Ҡырым]])
 |жанр                 = Маринасы рәссам, баталист
 |учёба                = Император Художество академияһы, Максим Воробьёв
 |стиль                = романтизм
 |покровители =
  |награды              = {{{!}} style=&quot;background: transparent&quot;
{{!}}{{Орден Святого Александра Невского}}{{!!}}{{Орден Белого орла (Российская империя)}}{{!!}}{{Орден Святого Владимира 2 степени}}{{!!}}{{Орден Святой Анны 2 степени}}
{{!}}}
{{{!}} style=&quot;background: transparent&quot;
{{!}}{{Кавалер ордена Почётного легиона}}{{!!}}{{Орден Меджидие 1 степени}}{{!!}}{{Орден Османие 2 степени}}
{{!}}}
 |звания =
 |премии =
}}
'''Айвазовский Иван Константинович''' ({{Lang-hy|Հովհաննես Այվազյան}}, ''Ованнес Айвазян''; [[29 июль]] [[1817 йыл]], Феодосия — [[2 май]] [[1900 йыл]]), шунда уҡ), рәссам-маринист, баталист, коллекционер, меценат. Баш диңгеҙ штабы рәссамы, Император Художество академияһының академигы һәм почётлы ағзаһы, [[Амстердам]], [[Рим]], [[Париж]], Флоренция һәм Штутгарт Художество академияларының почётлы ағзаһы. 

XIX быуат әрмән рәссамдарының иң күренеклеһе&lt;ref&gt;''David Marshall Lang'', [http://books.google.com/books?ei=fO08TJ3kDtjU4waPqYDzCQ&amp;ct=result&amp;hl=ru&amp;id=UtxtAAAAMAAJ&amp;dq=Aivazovsky+most+armenian+painter&amp;q=konstantinovich#search_anchor Armenia: cradle of civilization], Allen and Unwin, 1970, стр. 245&lt;/ref&gt;. Әрмән тарихсыһы, Әрмән Апостол сиркәүе архиепискобы Габриэл Айвазовскийҙың ҡустыһы.

== Нәҫеле ==
Ованнес (Иван) Константинович Айвазовский әрмән милләтле сауҙагәр Геворк (Константин) һәм Рипсиме Айвазяндар ғаиләһендә тыуған. Айвазовскийҙың ата-бабалары Галицияға Көнбайыш Әрмәнстандан&lt;ref name=&quot;Khachaturian&quot;&gt;''Шаэн Хачатрян'' (директор Национальной галереи Армении и Музея Мартироса Сарьяна). &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Vegner&quot;&gt;''Вагнер Л. А., Григорович Н. С.'' Айвазовский. — «Искусство», 1970. — Стр. 90. &lt;/ref&gt; [[XVIII быуат]]та&lt;ref&gt;''Каратыгин П.'' &lt;/ref&gt; күсеп килгән. Нәҫелдәренең [[Львов]] тирәһендә эре ер биләүсе булғаны билдәле, ләкин Айвазовскийҙың тамырҙарына нығыраҡ асыҡлыҡ индерерҙәй башҡа бер документ та юҡ. Атаһы Константин (Геворк) Феодосияға күскәндән һуң фамилияһын, поляктарҙыҡына оҡшатып, «Гайвазовский» тип үҙгәрткән&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;''Г. ''&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[//ru.wikipedia.org/wiki/Барсамов,_Николай_Степанович Барсамов Н. С.] Иван Константинович Айвазовский, 1817—1900. — М.: Искусство, 1962. — С. 92. &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Габриэл Айвазян (брат Ивана Айвазовского). ЦГИА Арм. ССР, ф.57, оп.1, д.320, л.42. &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Украинская Советская Энциклопедия. 1978. Стр. 94. «Иван Константинович [17(29). &lt;/ref&gt;. Айвазовский үҙенең автобиографияһында атаһының йәш сағында, ағай-энеһе менән талашып, Галициянан Дунай кенәзлектәренә (Молдавия, Валахия) күсеүе, сауҙа менән шөғөлләнеүе, унан Феодосияға барып төйәкләнеүе тураһында яҙа&lt;ref&gt;»''Айвазовский-отец, вследствие семейных несогласий со своими братьями, в молодости переселился из Галиции и жил в Валахии и Молдавии, занимаясь торговлею. Он свободно говорил на шести языках: турецком, армянском, венгерском, немецком, еврейском, цыганском, также владел почти всеми наречиями нынешних дунайских княжеств…''&quot; Цит. по: ''[//ru.wikipedia.org/wiki/Барсамов,_Николай_Степанович Барсамов Н. С.]'' Иван Константинович Айвазовский, 1817—1900. — М.: Искусство, 1962. — С. 8.&lt;/ref&gt;.

Айвазовский иҫән сағында сыҡҡан баҫмаларҙың ҡайһы берҙәрендә, уның һүҙҙәренән сығып, ата-бабалары араһында [[төрөктәр]] ҙә булғаны тураһында хәбәр бар&lt;ref&gt;Семевский, Михаил Иванович / Иван Константинович Айвазовский: Полувековая годовщина его художественной деятельности. 26 сент. 1837—1887. художественной деятельности. 26 сент. 1837—1887 / Санкт-Петербург, тип. В. С. Балашева, ценз. 1887. &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;autogenerated2&quot;&gt;Каратыгин П. &lt;/ref&gt;. Уларҙа яҙылғанға ҡарағанда, Айвазовскийҙың мәрхүм атаһы һөйләп ҡалдырыуынса, рәссамдың әсәһе яҡлап ҡарт олатаһы&lt;ref name=&quot;autogenerated4&quot;&gt;А. Д. Блудова. [http://www.ruthenia.ru/document/175347.html Воспоминания]. М., 1888. С. 23—25. &lt;/ref&gt; төрөк хәрби начальнигының улы булған һәм рус ғәскәрҙәре Аҙауҙы баҫып алғанда (1696 йыл) бала ғына көйө һәләк булыуҙан бер әрмән тарафынан ҡотҡарылған, ул әрмән малайҙы христианлыҡҡа күсергән һәм уллыҡҡа алған (варианты — һалдат иткән).
Рәссамдың вафатынан ([[1901 йыл|1901]]) һуң уның биографы Н. Н. Кузьмин үҙенең китабында ошо уҡ тарихты, рәссамдың архивындағы ниндәйҙер документҡа һылтанып, уның атаһы менән булған хәл итеп һөйләгән&lt;ref&gt;Воспоминания об И. К. Айвазовском / Н. Н. Кузьмин. Санкт-Петербург: типо-лит. В. В. Комарова, 1901 [http://www.artfeo.com.ua/content/view/59/39/1/1/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081206090706/http://www.artfeo.com.ua/content/view/59/39/1/1/ |date=2008-12-06 }}&lt;/ref&gt;; әммә был хикәйәтте дөрөҫләрлек бер нигеҙ ҙә табылғаны юҡ&lt;ref&gt;{{Статья|автор=Микаелян В. А.|заглавие=И. К. Айвазовский и его соотечественники.|ссылка=|язык=Русский|издание=Вестник общественных наук НАН РА|тип=|год=1991|месяц=|число=|том=|номер=1|страницы=65|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==

=== Бала сағы һәм уҡыуы ===
[[Файл:Aivazovsky_-_Grandmother.jpg|мини|199x199пкс|Айвазовскийҙың Ашхен өләсәһе портреты. И. К. Айвазовский. 1858]]
Рәссамдың атаһы Константин Григорьевич Айвазовский (1771—1841), Феодосияға күскәс, ошонда йәшәгән Рипсиме (1784—1860) исемле әрмән ҡыҙына өйләнә, өс ҡыҙҙары менән ике улдары — Ованнес (Иван) һәм Саргис (һуңынан монахлыҡтағы исеме — Габриэл) тыуа. Башта Айвазовскийҙың сауҙаһы уңышлы бара, әммә [[1812 йыл|1812 йылғы]] тағун киҙеүе ваҡытында ул бөлгөнлөккә төшә. 

Иван Айвазовский бала саҡтан һынлы сәнғәткә һәм музыкаға һәләтле булыуын күрһәтә; үҙ аллы скрипкала уйнарға өйрәнә. Феодосия архитекторы Яков Христианович Кох беренсе булып уның һынлы сәнғәт һәләттәренә иғтибар итә, уға тәүге оҫталыҡ дәрестәрен бирә. Яков Христианович йәш Айвазовскийға ҡәләмдәр, ҡағыҙ, буяуҙар менән гел ярҙам итеп тора. Ул Феодосия ҡалаһы башлығы Александр Иванович Казначеевтың иғтибарын да йәш һәләткә йүнәлтә. Феодосия өйәҙ училищеһын тамамлағас, Айвазовский уның талантына һоҡланған Казначеевтың булышлығы менән [[Симферополь]] гимназияһына алына. Артабан Айвазовский ҡаҙна иҫәбенә [[Санкт-Петербург]] Император художество академияһына ҡабул ителә.

Айвазовский Петербургҡа 1833 йылдың 28 авгусында килә. Тәүҙә ул Максим Воробьёвтың пейзаж класында уҡый. 1835 йылда «Вид на взморье в окрестностях Петербурга» һәм «Этюд воздуха над морем» тигән пейзаждары өсөн көмөш миҙал менән бүләкләнә һәм модала булған француз маринасыһы Филипп Таннерға ярҙамсы итеп тәғәйенләнә. Таннерҙа уҡыған Айвазовский, тегеһенең үҙ аллы эшләргә тыйыуына ҡарамаҫтан, пейзаждар төшөрөүен дауам итә һәм Художество академияһының 1836 йылғы көҙгө күргәҙмәһенә биш картинаһын тәҡдим итә. Айвазовскийҙың эштәре тәнҡитселәрҙең ыңғай баһаһын ала. Таннер Айвазовский өҫтөнән [[Николай I]]-гә зарлана, һәм батша ихтыяры буйынса уның бөтә картиналары күргәҙмәнән алына. Рәссам ярты йылдан ғына ғәфү ителә һәм хәрби баталиялар һынлы сәнғәте менән шөғөлләнеү өсөн профессор Александр Иванович Зауервейдҡа күсерелә. Зауервейд класында бер нисә ай уҡығандан һуң, 1837 йылдың сентябрендә Айвазовский «Штиль» тигән каринаһы өсөн Ҙур алтын миҙал ала. Айвазовскийҙың уҡыуҙа өлгәшкән ҙур ҡаҙаныштары өсөн академия өсөн ғәҙәти булмаған ҡарар сығарыла: Айвазовскийҙы академиянан ваҡытынан ике йыл алда сығарырға һәм үҙ аллы эшләһен өсөн ике йылға [[Ҡырым|Ҡырымға]], ә унан һуң алты йылға сит илгә командировкаға ебәрергә фарман бирелә&lt;ref name=&quot;autogenerated3&quot;&gt;Барсамов Н. С. Айвазовский в Крыму. — Симферополь, 1970&lt;/ref&gt;.

=== Ҡырым һәм Европа (1838—1844) ===
[[Файл:Aivazovsky_Chaos_1841.jpg|слева|мини|Хаос. Донъя яралыу. 1841]]
1840 йылда Айвазовский Академиялағы пейзаж класы буйынса иптәше Василий Штернберг менән [[Рим|Римға]] юллана. Барышлай улар Венецияла һәм Флоренцияла туҡтап китәләр. Венецияла Иван Константинович [[Гоголь Николай Васильевич|Гоголь]] менән таныша, Изге Лазарь уртауында була, шунда оҙаҡ йылдар күрешмәгән ағаһы Габриэл менән осраша. Габриэл утрауҙағы монастырҙа йәшәгән була. Айвазовский монахтарға бүләк итеп Библия темаһына яҙылған «Хаос. Донъя яралыу» тигән картинаһын ҡалдыра.
[[Файл:Галатская башня в лунном свете.jpg|справа|мини|Галат башняһы айлы төндә. 1845]]
Рәссам оҙаҡ ваҡыт Көньяҡ Италияла, атап әйткәндә, Соррентола эшләй. Бында ул асыҡ һауала оҙаҡ булмайынса, төп эште оҫтаханала, импровизацияның киң мөмкинлектәрен файҙаланып башҡарыу ысулын сығара. Донъя яралыу темаһына «Хаос» тигән тағы бер картинаһын папа Григорий XVI һатып ала, ул Айвазовскийҙы алтын миҙал менән бүләкләй&lt;ref name=&quot;pilipenko&quot;&gt;В. &lt;/ref&gt;.

Италияла Айвазовский уңышлы эшләй. Картиналары өсөн Париж Художество академияһының алтын миҙалын ала. 1842 йыл башында Айвазовский [[Швейцария]] һәм [[Рейн]] үҙәне буйлап [[Нидерланд|Голландияға]], унан [[Англия|Англияға]] китә, шунан [[Париж]], [[Португалия]] һәм [[Испания]]ла була. [[Бискай ҡултығы]]нда рәссам ултырған карап дауылға эләгә һәм саҡ батмай ҡала, Париж гәзиттәрендә хатта уның һәләкәте тураһында хәбәр ҙә баҫылып сыға. [[1844 йыл|1844 йылдың]] көҙөндә 27 йәшлек рәссам Рәсәйгә әйләнеп ҡайта.

=== Артабанғы карьераһы ===
[[Файл:Ivan_Constantinovich_Aivazovsky_-_Coffee-house_by_the_Ortaköy_Mosque_in_Constantinople.JPG|мини|Константинополдә Ортакөй мәсете эргәһендәге ҡәһүәхана, 1846]]
[[1844 йыл]]да Айвазовский — Рәсәй Баш диңгеҙ штабы [[Живопись|рәссамы]], ә [[1847 йыл|1847]] йылдан — Петербург Художество академияһы профессоры.

Иван Константинович башлыса диңгеҙ пейзаждары һәм баталиялары менән билдәле, әммә уның ижады былар менән сикләнмәй. Рәссам Ҡырымдың яр буйы ҡалалары портреттары серияһын төшөрә, [[Украина]] далаларын һүрәтләй. Библия һәм тарих темаларына картиналар яҙа. Айвазовский портреттар ҙа төшөрә, ләкин үҙен шәп портретсы тип һанамағанға күрә иң яҡын кешеләрен генә яҙа (өләсәһе, ата-әсәһе, ҡатыны, ағаһы, Феодосияның ҡала идарасыһы Казначеев, генерал Лорис-Меликов һәм флот етәксеһе Лазарев портреттары).

Айвазовский күп сәйәхәт итә. Европаның күп илдәренә, күп тапҡырҙар Константинополгә бара, [[Америка Ҡушма Штаттары|Америка Ҡушма Штаттарында]], [[Кавказ]]да була. Һәр сәфәренән картиналар өсөн темалар алып ҡайта; мәҫәлән, [[Мысыр|Мысырға]] [[Суэц каналы]]н асыу тантанаһына барып ҡайтҡас, үҙенә хас булмаған «Гизалағы бөйөк пирамида» тигән картинаны ижад итә. Америкаға сәйәхәттән һуң рәссам [[Ниагара шарлауығы]]н төшөрә.


Айвазовскийҙың ижад юлы бик уңышлы була. Рәссам күп һанлы ордендар менән бүләкләнә, адмирал званиеһына тиң булған действительный тайный советник чинына эйә була (рангылар тураһындағы табелдең II класы). 1864 йылда уға мираҫлы дворянлыҡ бирелә. 

=== Феодосияла ===
1845 йылда адмирал Литке менән бергәлектәге диңгеҙ сәфәренән ҡайтҡас, Айвазовский, башлаған эштәрен тамамлар өсөн Ҡырымда булыу мөҙҙәтен оҙатйыуҙы һорап, Баш диңгеҙ штабына һәм Художество академияһына мөрәжәғәт итә; уға киләһе йылдың майына тиклем ҡалырға рөхсәт итәләр. Әммә шул уҡ йылды Айвазовский ҡаланың яр буйында йорт һала башлай һәм Феодосияла төпләнә. Айвазовский күп сәйәхәт итә, Петербургҡа йыш бара, әммә Феодосияны үҙ йорто итеп һанай. 

Айвазовский Феодосия эштәре, уны төҙөкләндереү менән күп шөғөлләнә. Рәссам Феодосияла сәнғәт мәктәбен һәм картиналар галереяһын аса, Феодосияны Рәсәй көньяғындағы һынлы сәнғәт үҙәгенә әйләндерә, Ҡырым тәбиғәтен яҙған рәссамдар мәктәбен булдыра (Киммерия һынлы сәнғәт мәктәбе)&lt;ref name=&quot;autogenerated5&quot;&gt;Барсамов Н. С. 45 лет в галерее Айвазовского. — Крым, 1971.&lt;/ref&gt;.
[[Файл:Музей_древностей_Айвазовского_на_горе_Митридат_(Феодосия).jpg|мини|Митридат тауында боронғо ҡомартҡылар музейы (1941 йылға тиклем)]]
[[Археология]] менән ҡыҙыҡһына, Ҡырым ҡомартҡыларын һаҡлау мәсьәләләре менән шөғөлләнә, 90-лаған ҡурғанды ҡаҙытыуға етәкселек итә (табылдыҡтарҙың бер өлөшө Эрмитажда һаҡлана). Үҙ аҡсаһына һәм үҙ проекты буйынса Митридат тауында Феодосия ҡомартҡылар музейын төҙөтә (бинаны 1941 йылда Ҡырымдан сигенгәндә совет ғәскәрҙәре шартлата). Археологиялағы хеҙмәттәре өсөн Иван Константинович Одесса тарих һәм ҡомартҡылар йәмғиәтенең ғәмәли ағзаһы итеп һайлана.

Айвазовский «Феодосия — Джанкой» тимер юлын төҙөтөүҙе юллай, тимер юл 1892 йылда һалына. Феодосия портын киңәйтеү өсөн сығыш яһай, һөҙөмтәлә 1892—1894 йылдарҙа Феодосияла Ҡырымдағы иң ҙур сауҙа порты төҙөлә. 

Айвазовский Феодосияла ҡала концерт залын, китапхана төҙөтөүҙе лә хәстәрләй.

1886 йылда Феодосия эсәр һыу етмәүҙән яфалана. 1887 йылда Иван Айвазовский ҡала думаһына үҙенең милкендәге Субаш сығанағынан ҡалаға һыу үткәреүҙе юллап мөрәжәғәт итә. Был сығанаҡ Феодосиянын 25 саҡрымда була. 1887 йылда һыу үткәргес һалыу эштәре башлана, шулай итеп, ҡала һыулы була. Яр буйындағы паркта рәссам урындағы халыҡ түләүһеҙ ала алыһн өсөн фонтан эшләтә. Хәҙер был фонтан Айвазовский исемен йөрөтә.

1880 йылда рәссам үҙ йортонда күргәҙмә залы аса. Унда Феодосиянан бер ҡайҙа ла сығарылырға тейеш булмаған картиналарын ҡуя. Был йыл рәсми рәүештә Феодосия картиналар галереяһын асыу йылы тип иҫәпләнә, уны рәссам ҡалаға васыят итә. 

И. К. Айвазовскийға беренсе булып Феодосия ҡалаһының почётлы гражданы исеме бирелә.{{Кратное изображение|изобр1=Aivazovsky's tomb.JPG|изобр2=Feodosiya tomb of Ivan Aivazovsky IMG 2968 1725.jpg|зона=right|направление=vertical|ширина=290|подпись=Феодосияла И. К. Айвазовскийҙың ҡәбере}}


&lt;ref name=&quot;autogenerated3&quot; /&gt;

=== Вафаты ===
Иван Константинович Айвазовский [[1900 йыл|1990 йылдың]] 19 апрелендә (яңы стиль менән [[2 май|2 майҙа]]) тыуған ҡалаһы Феодосияла 82 йәшендә вафат була.&lt;ref&gt;Rogachevsky, Alexander. &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://emerald.tufts.edu/programs/mma/fah189/2003/alex/aboutframeset.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170401143527/http://emerald.tufts.edu/programs/mma/fah189/2003/alex/aboutframeset.htm |date=2017-04-01 }}&lt;/ref&gt;
Васыятына ярашлы, Феодосияла Урта быуаттарҙа һалынған Сурб Саркис (Изге Саркис) әрмән сиркәүенең ихатаһында ерләнә.&lt;ref&gt;«Ivan Constantinovich Aivazovsky». &lt;/ref&gt;

1903 йылда рәссамдың тол ҡалған ҡатыны Анна Бурназян иренең ҡәбере өҫтөнә саркофаг формаһындағы аҡ мәрмәр таш ҡуйҙыра. Таштың бер яғына боронғо әрмән телендә V быуат тарихсыһы Мовсес Хоренаци һүҙҙәре яҙыла: «Մահկանացու ծնեալ անմահ զիւրն յիշատակ եթող»&lt;ref&gt;«Այվազովսկի Հովհաննես Կոստանդնի [Aivazovsky Hovhannes Konstandni]» (in Armenian). &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.gallery.am/hy/database/authors/18/]&lt;/ref&gt;- ''«Үлемле булып тыуған үҙе тураһында үлемһеҙ хәтер ҡалдырҙы»''&lt;ref&gt;[http://rk.crimea.ua/17/18/article_290.htm Оставил о себе бессмертную память]&lt;/ref&gt;;&lt;ref name=&quot;Minasyan&quot;&gt;{{cite book|title=How Did I Survive?|first1=Artavazd M.|last1=Minasyan|last2=Gevorkyan|first2=Aleksadr V.|publisher=Cambridge Scholars Publishing|location=Newcastle upon Tyne|year=2008|isbn=978-1-84718-601-0|oclc=318443997|page=56|quote=Aivazovsky, Ivan Konstantionvich (real name: Hovannes Gevorgovich Aivazyan) (1817–1900) – grand Russian artist-painter of seascapes, ethnic Armenian. Aside from his artwork, I.A. was also known for his valuable contributions to the developments of the Russian and Armenian cultures of the 19th century. He lived and worked in Feodosia, Crimea. He was buried there according to his will. A sign on his tombstone, written in ancient Armenian, has a quote from the 5th century &quot;History of Armenia&quot; by Moses Khorenatsi says: &quot;Born as a mortal, left the immortal memory of himself.&quot;}}&lt;/ref&gt; артабан рус телендәге яҙма — «''Профессоръ Иванъ Константиновичъ АЙВАЗОВСКIЙ 1817—1900''».

== Ғаиләһе ==
[[Файл:Aivazovsky_-_Portret_of_wife,_Anna_Burnazyan-Sarkisova.jpg|мини|Анна Саркисова-Бурназян портреты. И. К. Айвазовский, 1882.]]
1848 йылда Иван Константинович өйләнә. Юлия Яковлевна Гревс, рус хеҙмәтендәге инглиз штабс-докторының ҡыҙы, беренсе ҡатыны була. Дүрт ҡыҙҙары тыуа: Елена, Мария, Александра һәм Жанна. Айвазовский баш ҡалала йәшәргә теләмәгәнлектән, ғаилә ҡороуҙарына 12 йыл тигәндә Юлия Яковлевна иренән китә. Әммә никахтары 1877 йылда ғына өҙөлә. Айвазовскийҙың бер нисә ейәне лә билдәле рәссам булып китә. 
; Балалары
* ''Елена'' + ''Пелопид Латри''
** ''Латри, Михаил Пелопидович,'' рәссам
** ''Александр Латри''.
** ''София Латри'' + (1) ''Новосельский'' + (2) кенәз ''Иверико Микеладзе''
*** ''Ольга Новосельская'' + ''Стефан Асфорд Сенфорд''. Улы: ''Генри Сенфорд''
*** ''Гаяне Микеладзе''
* ''Мария'' (Мариам) + ''Вильгельм Львович Ганзен''
** ''Ганзен, Алексей Васильевич,'' рәссам-маринасы. + ''Олимпиада''
* ''Александра'' + ''Михаил Лампси''. 
* ''Николай Лампси'' + ''Лидия Соломс''. Балалары: ''Михаил, Ирина, Татьяна''
** ''Иван Лампси''
* ''Жанна'' + ''К. Н. Арцеулов''
** ''Арцеулов, Николай Константинович, ''караптар төҙөүсе һәм рәссам-маринасы
** ''Арцеулов, Константин Константинович, ''пилот һәм рәссам-иллюстратор
Икенсе ҡатыны — Анна Никитична (Мкртичевна) Саркисова-Бурназян (1856—1944), әрмән&lt;ref&gt;[http://www.golosarmenii.am/ru/20099/culture/9495/ Талантливый внук великого деда] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130620170001/http://www.golosarmenii.am/ru/20099/culture/9495 |date=2013-06-20 }}&lt;/ref&gt;. Айвазовский Анна Никитичнаны 1882 йылда ул мәрхүм ирен ерләгәндә күрә. Тол ҡалған йәш ҡатындың һылыулығына таң ҡала. Бер йылдан улар өйләнешә. Анна Бурназян иренән 40 йәшкә тиерлек йәшерәк була.&lt;ref&gt;Obukhovska, Liudmyla (7 August 2012). &lt;/ref&gt; Галереяла Анна Никитичнаның Айвазовский төшөргән портреты һаҡлана.
Айвазовский әйтеүенсә, Аннаға өйләнеү уны үҙ әрмән «милләтенә тағы ла нығыраҡ яҡынайта төшә».{{Sfn|Mikaelian|1991|p=63}}
Анна Никитична ирен ерләгәндән һуң тағы 44 йыл йәшәй һәм [[Ҡырым тарихы|Ҡырымды немецтар оккупациялағанда]] Симферополдә мәрхүм була.

== Ижады ==
[[Файл:Hovhannes_Aivazovsky_-_The_Ninth_Wave_-_Google_Art_Project.jpg|справа|мини|296x296пкс| И. К. Айвазовский. Туғыҙынсы тулҡын. 1850]]
Айвазовский беренсе сиратта маринасы була. Йыш ҡына картинаның сюжеты диңгеҙ тулҡындарын һүрәтләү өсөн һылтау ғына булып тора, мәҫәлән, «Наполеон Изге Елена утрауында» тигән картинала [[Наполеон I|Наполеон]] һыны киндерҙең бик бәләкәй генә урынын биләп тора. Рәссамдың эш ысулы шунан ғибәрәт: ул картиналарын натуранан төшөрмәй, ә схематик рәсемдәре ярҙамында хәтерҙән яҙа. 

1845 йылда Ф. П. Литке етәкселегендәге диңгеҙ географик экспедицияһы менән Кесе Азия яр буйҙарына бара. Рәссамды Константинополь әсир итә. Экспедиция тамамланғас, ул күп картиналар яҙа, Константинополгә бағышланғандары бигерәк тә күп була.

1850 йылда ''«Туғыҙынсы тулҡын» (''«Девятый вал») тигән данлыҡлы картинаһын ижад итә, ул Рус Дәүләт музейында һаҡлана. Был картинаһы рус һынлы сәнғәтендә романтик йүнәлештәге иң сағыу әҫәр булып тора&lt;ref name=&quot;autogenerated5&quot; /&gt;.
[[Файл:Aivasovsky_Ivan_Constantinovich_merkuri_1848_IBI.jpg|мини|296x296пкс|Ике төрөк судноһын еңгәндән һуң «Меркурий» бригы рус эскадраһы менән осраша. 1848 ]]
Константинополгә өсөнсө тапҡыр И. К. Айвазовский 1874 йылда бара. Айвазовскийҙың бер картинаһын Саркис бей (Саркис Балян) Абдулазиз солтанға бүләк итә. Картина солтанға шул тиклем оҡшай, ул шунда уҡ рәссамға Константинополь һәм [[Босфор]] күренештәре һүрәтләнгән 10 картинаға заказ бирә. Был заказды эшләгәндә Айвазовский солтан һарайында бик йыш була, уның менән дуҫлаша, һөҙөмтәлә, уға 10 ғына түгел, 30-лап төрлө картина яҙа. 

Рус рәссамдары араһында беренсе булып Айвазовский Петербург һәм Мәскәүҙә генә түгел, Европа баш ҡалаларында ла, Рәсәйҙең провинциялағы ҡалаларында ла (Симферополь, Одесса, Николаев, Рига, Киев, Варшава, Харьков, Херсон, Тифлис һ.б.) күргәҙмәләрен ойоштора башлай.


&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; class=&quot;center&quot; widths=&quot;125px&quot; heights=&quot;125px&quot; caption=&quot;Диңгеҙ пейзаждары&quot;&gt;
Иван Константинович Айвазовский - Ночь в Гурзуфе.jpg|Гурзуфта төн. 1891
Ivan Aivazovsky Bucht von Neapel 1842.jpg|Неаполь ҡултығы. 1842
Stormy sea at night.jpg|Төнгө диңгеҙҙә дауыл. 1849
Айвазовский (Гайвазовский) Иван (Оганес) Константинович Черное море (На Черном море начинает разыгрываться буря).jpg|Ҡара диңгеҙ
Aivazovsky Passage of the Jews through the Red Sea.jpg|Йәһүдтәрҙең Ҡыҙыл диңгеҙ аша сығыуы
Айвазовский (Гайвазовский) Иван (Оганес) Константинович Радуга.jpg|Йәйғор
Пушкин на берегу моря.jpg|Пушкин Ҡара диңгеҙ ярында
&lt;/gallery&gt;

&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; class=&quot;center&quot; widths=&quot;125px&quot; heights=&quot;125px&quot; caption=&quot;Баталиялы сюжеттар&quot;&gt;
Ivan Constantinovich Aivazovsky - The Russian Squadron on the Sebastopol Roads.jpg|Русская эскадра на севастопольском рейде
Кронштадтский рейд Айвазовского.jpg|Кронштадт рейды
Aivazovsky, Brig Mercury Attacked by Two Turkish Ships 1892.jpg|«Меркурий» бригына ике төрөк карабы һөжүм итә 
Russians at navarino.jpg|Наварин алышы. 1848
Chesmabattle.jpg|[[Чесменский бой (картина Айвазовского)|Чешмә алышы
Subashi desant.jpg|Субашҡа Н. Н. Раевский десанты
Battle-of-sinope.jpg|Синоп алышы
&lt;/gallery&gt;
 Айвазовскийҙың диңгеҙҙәге алыштарҙы һүрәтләгән картиналары рус хәрби-диңгеҙ флоты ҡаһарманлыҡтарының йылъяҙмаһына әйләнә, уларҙа Наварин, Чешмә, Синоп алыштарының күренештәре мәңгеләштерелгән. Ике картинаһын Айвазовский Меркурий бригының батырлығына арнай, Севастополде обороналауҙан картиналары күп. Улар араһында: «Севастополдең ҡамалыуы», «Рус ғәскәрҙәренең Төньяҡ яҡҡа күсеүе», «Севастополде алыу». [[Ҡырым һуғышы]] башланғас, рәссам Севастополдә һуғыш картиналарынан күргәҙмә ойоштора. Ҡамалған Севастополде бик оҙаҡ ташлап китә алмай, бары тик вице-адмирал Корниловтың рәсми бойороғонан һәм оҙайлы өгөтләүҙәрҙән һуң ғына Харьковҡа ҡатыны менән ҡыҙҙары янына китә. 1854 йылда «Севастополде ҡамау (бомбаға тотоу)» тигән бик ҙур картинаһын яҙа һәм уны Севастополь музейына бүләк итә&lt;ref name=&quot;autogenerated3&quot; /&gt;. 1893 йылда, Ҡырым һуғышы бөткәндән һуң ҡырҡлап йылдан, Айвазовский «Малахов ҡурғаны» тигән картинаһын Севастополде обороналаған ҡаһармандар иҫтәлегенә яҙа. &lt;gallery mode=&quot;packed&quot; class=&quot;center&quot; widths=&quot;143px&quot; heights=&quot;143px&quot; caption=&quot;Шәреҡ сюжеттары&quot;&gt;
View of constantinople by evening light.jpg|Киске яҡтылыҡта Константинополь күренеше
Aivazovsky - Scenes from Cairo's life.jpg|Ҡаһирә тормошонан күренештәр
Ivan Constantinovich Aivazovsky - Boat Ride by Kumkapi in Constantinople.JPG|Константино-полдә Ҡомҡапы буйлап кәмәлә
Ivan Constantinovich Aivazovsky - Sunset over the Golden Horn.JPG|Алтын Мөгөҙ бухтаһында ҡояш батышы
Ivan Constantinovich Aivazovsky - Dusk on the Golden Horn.JPG|Алтын Мөгөҙ бухтаһында эңер
Иван К. Айвазовский - Великая Пирамида в Гизе (1871).jpg|Гизала бөйөк пирамида
Башни на скале у Босфора Айвазовского.jpg|Босфор эргәһендәге ҡаяла башнялар
&lt;/gallery&gt;&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; class=&quot;center&quot; widths=&quot;145px&quot; heights=&quot;145px&quot; caption=&quot;Пейзаждар&quot;&gt;
Ivan Constantinovich Aivazovsky - Winter Scene in Little Russia.JPG|Малороссияла ҡышҡы күренеш
Aivazovsky. Winter landscape.jpg|Ҡышҡы пейзаж
Вид из Ливадии Айвазовский.jpg|Ливадиянан күренеш
Aivasovsky Ivan Constantinovich - Chumaks leisure.jpg|Чумактар ялда
Aivasovsky Ivan Constantinovich - Chumaks in Little Russia.jpg|Чумактар Малороссияла
View of Tiflis from Seid-Abaz, Ivan Aivazovsky.jpg|Тифлис
&lt;/gallery&gt;&lt;center class=&quot;&quot;&gt; &lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;140px&quot; caption=&quot;Әрмән сюжеттары&quot;&gt;
Aivazovsky - Descent of Noah from Ararat.jpg|Нухтың Арарат тауынан төшкәне
Gregory the Illuminator.jpg|thumb|Әрмән халҡын сумырыу йолаһы
Bayron's visit to San Lazzaro by Aivazovsky (1899).jpg|Байрондың Венецияла Изге Лазарь утрауында Сан-Ладзаро-дельи-Армениға мхитаристар янын килеүе 
Aivazovsky - Oath befory Battle of Avarayr.jpg|Аварайр алышы алдынан ант биреү
Aivazovsky - Catholicos Khrimyan Airik near Echmiadzin.jpg|Католикос Хримян Айрик Эчмиад-зин тирәһендә
Valley of Mount Ararat by Ivan Aivazovsky (1882).jpg|Арарат туғайы
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;Айвазовский [[Әрмәнстан тарихы|әрмән тарихына]] һәм [[Библия]] темаларына йыш мөрәжәғәт итә. Был картиналарҙы ул Феодосияның әрмән сиркәүҙәренә бүләк итә. Картиналарында яҡынса 10 тапҡыр [[Арарат]] тауын һүрәтләй. «Арарат туғайы» һәм башҡа ҡайһы бер картиналарына ул ҡултамғаһын әрмәнсә ҡуя. 

=== Хәҙерге заманда ===
[[Файл:Aivazovsky_-_View_of_Constantinople_and_the_Bosphorus.jpg|мини|«Константинополь һәм Босфор күренеше». 1856]]
Беҙҙең заманда ла рәссам ижадына ҡыҙыҡһыныу кәмемәй. Улар төрлө аукциондарҙа һатыла. Мәҫәлән, 2008 йылда «Сотбис» аукционында Айвазовскийҙың «Ризыҡ таратыу» һәм «Ярҙам карабы» тигән ике полотноһы $2,4 миллионға һатыла&lt;ref&gt;http://www.rian.ru/kaleidoscope/20080415/105148373.html РИА Новости от 15 апреля 2008&lt;/ref&gt;. 

Christie’s аукционы 2004 йылда «Исаак соборы һалҡын көндә» тигән картинаны 1,125 млн стерлинг фунтына һата&lt;ref&gt;https://archive.is/20120905213538/www.izvestia.ru/russia/article769896/ Известия. 30 ноября 2004 года&lt;/ref&gt;. Ошо уҡ аукционда 2009 йылдың июнендә ике ҙур булмаған марина (£32 меңгә һәм £49 меңгә) менән ике ҙур полотно (£421 меңгә һәм £337 меңгә) һатыла&lt;ref&gt;[http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=1185484&amp;ThemesID=687 http://www.kommersant.ru/doc.aspx?]&lt;/ref&gt;.

2007 йылда «Кристис» аукционында «Карап Гибралтарҙағы ҡаялар янында» картинаһы 2,708 миллион стерлинг фунтына һатыла&lt;ref&gt;[http://news.mail.ru/society/1357269 Рекорды «русских продаж» на аукционах мира.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110520082713/http://news.mail.ru/society/1357269/ |date=2011-05-20 }}&lt;/ref&gt;. 2012 йылдың 24 апрелендә Sotheby’s аукционында Айвазовскийҙың 1856 йылғы «Константинополь һәм Босфор күренеше» картинаһы 3,2 миллион стерлинг фунтына һатыла&lt;ref&gt;[http://www.sothebys.com/ru/auctions/ecatalogue/2012/the-orientalist-sale/lot.6.html Sotheby’s.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170701210933/http://www.sothebys.com/ru/auctions/ecatalogue/2012/the-orientalist-sale/lot.6.html |date=2017-07-01 }}&lt;/ref&gt;.


.

== Бүләктәре ==
1894—1896 йылғы ваҡиғаларҙан һуң Айвазовский бөтә төрөк наградаларын диңгеҙгә ырғыта, таҫмаларын ғына алып, төрөк солтанына ебәрә&lt;ref&gt;Арутюнян Г. Г. Известия АН АССР: Общественные науки. 1965 (№ 2), с. 91&lt;/ref&gt;.

== Ҡыҙыҡлы факттар ==
1888 йылда И. К. Айвазовский янына А. П. Чехов килә.
&lt;blockquote class=&quot;&quot;&gt;
22 июль, Феодосия. Кисә мин Шаһ-Мамайға, Феодосиянан 25 саҡрымдағы Айвазовский утарына барҙым. Бер аҙ әкиәткә оҡшаш зиннәтле утар; бындай утарҙарҙы, моғайын, Фарсияла күрергә булалыр. Айвазовский үҙе, 75 йәштәрҙәге теремек ҡарт, ихлас ҡына әрмән менән һауалы архиерей ҡатнашмаһын кәүҙәләндерә; үҙенең баһаһын белә, ҡулы йомшаҡ, күрешергә уны генералдарса һуҙа. Аҡыллы тип әйтерлек түгел, әммә холҡо ҡатмарлы һәм иғтибарға лайыҡ. Унда генерал да, архиерей ҙа, рәссам да, әрмән дә, бер ҡатлы олатай ҙа, Отелло ла ҡатнашҡан. Бик матур йәш ҡатынға өйләнгән, уны ҡаты ҡулда тота. Солтандар, шаһтар һәм әмирҙәр менән таныш. Глинка менән бергә &quot;Руслан и Людмила&quot;ны яҙған. Пушкиндың әшнәһе булған, әммә Пушкинды уҡымаған. Үҙ ғүмерендә ул бер китап та уҡымаған. Уға уҡырға тәҡдим итһәләр, ул: «Ниңә миңә уҡырға, минең үҙ фекерҙәрем бар ҙаһа?» — тип яуап бирә. Мин уның янында көнө буйы булдым, төшкө аш ашаныҡ. 
&lt;/blockquote&gt;
[[Файл:Смотр_Черноморского_флота_в_1849_году.jpg|справа|мини|296x296пкс| 1849 йылда Ҡара диңгеҙ флоты смотры («12 Апостол» флагманы беренсе булып килә)]]
* «Ваня ағай»ҙа Телегин әйткән һәм ҡанатлы һүҙгә әйләнгән фраза ла шул уҡ Чеховтыҡы: «Эйе, Айвазовский ҡылҡәләменә лайыҡ сюжет».&lt;br&gt;
* Һуңынан данлыҡлы флот етәксеһе булып киткән Корнилов (ул саҡта 1-се ранг капитаны) командованиеһы аҫтындағы 6 хәрби карап Ҡара диңгеҙ флоты флагманы «Ун ике апостол» менән бергә 1846 йылдың яҙында Феодосияға Айвазовскийҙы ҡотларға килә, рәссам был мәлдә тыуған ҡалаһына ҡайтыуын һәм ижадының тиҫтә йыллығын билдәләй&lt;ref name=&quot;autogenerated3&quot; /&gt;. Тантанала шулай уҡ адмирал М. П. Лазарев һәм ҡала башлығы Казначеев та ҡатнаша.
* Ҡырымға ҡайтҡас, Айвазовский, роялдә уйнаған А. А. Спендиаровҡа ҡушылып, скрипкала уйнарға ярата. Композиторҙың ул саҡта Судакта дачаһы, Айвазовскийҙың кескәйерәк кенә йорто була&lt;ref name=&quot;autogenerated3&quot; /&gt;.

== Хәтер ==

=== Һәйкәлдәр ===
; Феодосияла
[[Файл:Феодосия._Пам'ятник_І._К._Айвазовському..JPG|справа|мини|335x335пкс|«Феодосия — Айвазовскому»]]
* 1930 йылда рәссамдың йорт алдына скульптор И. Я. Гинцбург эшләгән һәйкәл ҡуйыла. Уның таш постаменты Феодосияның билдәле оҫтаһы Яни Фока тарафынан ҡуйыла. Пьедесталға: «Феодосия — Айвазовскому» тип яҙылған. 
* Рәссам үҙ аҡсаһына һәм үҙ проекты буйынса яһатҡан Айвазовский фонтаны. Тәүҙә фонтанға император [[Александр III]]-нөң исемен бирергә йыйыналар, ләкин уның Юғарғы Указы менән фонтанға Айвазовский исемен ҡушырға бойорола. 
* 1890 йылда Итальян урамында (хәҙерге Горький урамы) ҡала халҡын Субаш сығанағынан һыу менән тәьмин иттергән өсөн Айвазовскийға бағышлап фонтан-һәйкәл һалына. Постаментҡа бронза ҡатын-ҡыҙ һыны ҡуйыла, ул ҡулына тотҡан ҡабырсаҡтан таш туҫтаҡҡа һыу ағып тора һәм һыу, артылып, бассейнға ағып төшә. Һын ситенә «Доброму гению» тигән яҙыу эленә. Боронғо кешеләр һөйләүенә ҡарағанда, бронза һын рәссамдың ҡатыны Анна Никитичнаға оҡшатып эшләнгән була. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында һәйкәл юҡҡа сыға. 2004 йылда фонтан яңыртып эшләнә (скульптор Валерий Замеховский), «Великому Айвазовскому и ученикам его благодарная Феодосия» тигән яңы яҙыу эленә, яҡ-яҡтарына Фесслер, Латри, Ганзен, Лагорио фамилиялары яҙыла.
; Кронштадтта
2007 йылдың 15 сентябрендә Кронштадтта совет осоронан һуңғы Рәсәйҙә Айвазовскийға беренсе һәйкәл асыла. Рәссамдың билгә тиклемге һыны Макаров яр буйына ҡуйылған. Скульпторы — Владимир Горевой. Һәйкәлде асыу тантанаһында рәссамдың тыуасары Ирина Касацкая ҡатнаша&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20071028025916/http://www.kommersant.ru/news-rss.aspx «Памятник Айвазовскому откроют в Кронштадте»], &lt;/ref&gt;.
; Ереванда
* 1983 йылда скульптор ''Хачар'' (Рафик Гарегинович Хачатрян) «Иван (Ованнес) Айвазовский, великий маринист» тигән баҡыр скульптура портретын эшләй.
* 2003 йылдың 1 майында [[Ереван]]да Камера музыкаһы йорто янындағы скверҙа Оган Петросян эшләгән һәйкәл ҡуйыла.&lt;ref&gt;[http://www.abp.am/tourist/sights/monuments/ayvazovsky Памятник Ивану Айвазовскому в Ереване]&lt;/ref&gt;
; Симферополдә
Бер туған Айвазяндарға (Иван менән Габриэлға) Ҡырымдағы «Луис» әрмән милли йәмғиәте һәйкәл ҡуйҙыра. Скульпторҙары — Л. Токмаджян һәм улдары, архитекторы — В. Кравченко. П. Е. Дыбенко исемендәге сквер, Совет майҙаны.&lt;ref&gt;[http://mapia.ua/ru/simferopol/dostoprimechatelnosti/pamyatnik-bratyam-ayvazovskim--942602 Памятник братьям Айвазовским — Симферополь — Mapia.ua]&lt;/ref&gt;&lt;center class=&quot;&quot;&gt; &lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;170px&quot;&gt;
Фонтан Айвазовського.jpg|Айвазовский фонтаны. Феодосия
ВП Фонтан Доброму гению.jpg|«Доброму гению» фонтаны. Феодосия
Памятник братьям Айвазян.jpg|Бер туған Айвазяндар һәйкәле. Симферополь
Айвазовский1.JPG|Кронштадттағы һәйкәл
Հովհաննես Այվազովսկի 1.jpg|Еревандағы һәйкәл
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Топонимика ===
* Феодосияла үҙәк урамдарҙың береһе Иван Айвазовский исемен йөрөтә.
* Феодосияла тимер юл станцияһына рәссам исеме бирелгән.
* Айвазовскийҙың утары булған Шәйех Мамай ауылына һуңынан Айвазовское тигән атама бирелә.
* Рәсәй һәм БДБ дәүләттәрендәге ҡалаларҙың күбеһендә Айвазовский урамы бар. 

=== Филателия ===
&lt;center&gt;&lt;gallery perrow=&quot;6&quot; widths=&quot;162&quot; heights=&quot;162&quot; caption=&quot;СССР-ҙың почта маркалары&quot;&gt;
Stamp of USSR 1586.jpg|&lt;small&gt;[[1950 йыл]]: &lt;br&gt; Айвазовский портреты,   А. В. Тыранов эше&lt;/small&gt;
Stamp of USSR 1585.jpg|&lt;small&gt;[[1950 йыл]]: &lt;br&gt;«Туғыҙынсы тулҡын» картинаһы&lt;/small&gt;
Stamp of USSR 1584.jpg|&lt;small&gt;[[1950 йыл]]: &lt;br&gt;«Ҡара диңгеҙ» картинаһы&lt;/small&gt;
1967 CPA 3587.png|&lt;small&gt;[[1967 йыл]]: &lt;br&gt; «Диңгеҙ яры» картинаһы&lt;/small&gt;
1974 CPA 4330 mint.jpg|&lt;small&gt;[[1974 йыл]]: &lt;br&gt;«Айлы төндә Одесса күренеше» картинаһы&lt;/small&gt;
1974 CPA 4331 mint.jpg|&lt;small&gt;[[1974 йыл]]: &lt;br&gt;«Чешмә алышы» картинаһы&lt;/small&gt;
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Фильмография ===
* «Айвазовский и Армения». Арменфильм, 1983 йыл.
* «Айвазовский. Гражданин Феодосии» (фильм 1) һәм «Айвазовский. Дар судьбы» (фильм 2). Лентелефильм, 1994 йыл.
* «Иван Айвазовский». Рус музейы һәм «Квадрат фильм» студияһы, 2000 йыл.
* «Российская Империя» проектында рәссам тураһындағы сюжет (10-сы серия, 2-се өлөш. Николай II), 2001 йыл.
* Бөтә донъяны һыу баҫыу («Библейский сюжет» программаһынан Айвазовскийға арналған серия).
* «Эффект Айвазовского». «Россия-Культура» телеканалының фильмы, 2016 йыл.

== Архив ==
Айвазовский документтарының архивы Рәсәй Дәүләт әҙәбиәт һәм сәнғәт архивында, М. Е. Салтыков-Щедрин исемендәге дәүләт асыҡ китапханаһында ([[Санкт-Петербург]]), Дәүләт Третьяков галереяһында, А. А. Бахрушин исемендәге Театр музейында һаҡлана.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|3}}

== Әҙәбиәт ==
; рус телендә
* ''Иван Константинович Айвазовский''. — М.: «Искусство», 1965
* ''Игорь Долгополов''. Мастера и шедевры. — М.: «Изобразительное искусство», 1987
* ''Популярная Художественная Энциклопедия''. — М.: издательство «Советская Энциклопедия», 1986
* Айвазовский. Документы и материалы. — Ереван, 1967
* ''Барсамов Н. С.'' И. К. Айвазовский. 1817—1900. — М., 1962
* ''Вагнер Л., Григорович Н.'' Айвазовский. — М., 1970
* {{Китап|автор=Одеський художній музей|заглавие=Іван Костянтинович Айвазовський|ссылка=http://ofam.od.ua/pdf/album/aivazovskiy.pdf|ответственный=За ред. Н. Я. Рихтік|место=Одеса|издательство=Астропринт|год=2012|страниц=26|isbn=978—966—190—655—5}}
* ''Саргсян М.'' Жизнь великого мариниста. — Ереван, 1990 (на арм. яз.)
* ''Чурак Г.'' И. Айвазовский. — М., 2000
* ''Хачатрян Ш.'' Айвазовский известный и неизвестный. — Самара, 2000
; башҡа телдәрҙә
* {{Cite journal|ref=Mikaelian|last=Mikaelian|first=V. A.|year=1991|url=http://lraber.asj-oa.am/3201/|title=И. К. Айвазовский и его соотечественники = H. K. Ayvazovsky and his compatriots|language=ru|journal=Lraber Hasarakakan Gitutyunneri|publisher=Armenian Academy of Sciences|issue=1|pages=59–70|issn=0320-8117}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304193448/http://lraber.asj-oa.am/3201/ |date=2016-03-04 }}
* ''Aivazovsky''. — Leningrad, Aurora Art Publishers, 1989
* Un peintre russe sur la Riviera : Aivazovsky '' par Guillaume ARAL et Alex BENVENUTO, ''Lou Sourgentin'' N°192, Nice, juin 2010{{Fr icon}}(фр.)''

== Һылтанмалар ==
* {{ВТ-ЭСБЕ|Айвазовский, Иван Константинович}}
* [http://marshyframe.com/gallery/ivan-aivazovsky-paintings-and-drawings/ Иван Константинович Айвазовский — Интернет галерея (535 работ)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120120144402/http://marshyframe.com/gallery/ivan-aivazovsky-paintings-and-drawings/ |date=2012-01-20 }}
* [http://aivazovski.ru Айвазовский Иван Константинович — Сайт o художнике] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090202064802/http://www.aivazovski.ru/ |date=2009-02-02 }}
* [https://www.youtube.com/watch?v=SCW01SRp9Hg Живые полотна Айвазовского (Видео ютуб)]
* [http://aivazovsky.euro.ru/ Картинная галерея Айвазовского с биографией]
* [http://aivazovsky.narod.ru/ И.] [http://aivazovsky.narod.ru/ К. Айвазовский — Жизнь и творчество]
* [http://www.artpoisk.info/artist/ayvazovskiy_ivan_konstantinovich_1817/ Айвазовский (Гайвазовский) Иван Константинович — Биография, 520 картин]
* [http://www.artsea.info/ Жизнь и творчество Ивана Айвазовского]
* [http://ivan.evart.ru Иван Константинович Айвазовский.] [http://ivan.evart.ru Галерея работ художника]
* [http://see-art.ru/ Айвазовский Иван Константинович — Сайт о жизни и творчестве художника] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200901155454/http://see-art.ru/ |date=2020-09-01 }}
* [http://www.tanais.info/art/aivazovsky.html Иван Айвазовский в Танаис Галерее]
* [http://www.museum-online.ru/Romanticism/Ivan_Konstantinovich_Aivazovskij Галерея картин Ивана Константиновича Айвазовского]
* [https://www.youtube.com/watch?v=3ohz0da6QSI Фильм «Иван Айвазовский. Начало пути. Работы 30-х годов»]{{ref-ru}}
* [http://fotocrimea.com/oldfeo.php Старинная Феодосия и Айвазовский] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200708103014/http://fotocrimea.com/oldfeo.php |date=2020-07-08 }}
* [http://www.art-drawing.ru/gallery/category/8-aivazovsky-ivan-konstantinovich Галерея Художников Мира — Айвазовский, Иван Константинович] [http://www.art-drawing.ru/biographies/brief-biographies/31-aivazovsky-ivan-konstantinovich Биографии]
* [http://wmuseum.ru/picture-gallery/570-ayvazovskiy-ivan-konstantinovich.html Все картины Айвазовского Ивана Константиновича] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170507073620/http://wmuseum.ru/picture-gallery/570-ayvazovskiy-ivan-konstantinovich.html |date=2017-05-07 }}
* {{Мәҡәлә|автор=Науменко В. Г.|заглавие=Заздравный кубок Одессы — Айвазовскому|ссылка=http://www.zpu-journal.ru/e-zpu/2014/4/Naumenko_Odessa-Aivazovsky/|издание=Информационный гуманитарный портал «[[Знание. Понимание. Умение]]»|год=2014|номер=4 (июль—август) ([http://www.webcitation.org/6TX1QY58A архивировано в WebCite])}}
* [http://www.zdravrussia.ru/galereja/xixvekvtorajapolovina/?info=3446 Айвазовский Иван Константинович.] [http://www.zdravrussia.ru/galereja/xixvekvtorajapolovina/?info=3446 Картины художника в высоком разрешении]
* {{Мәҡәлә|автор=Н.С. Полищук, Л.П. Колесниченко|заглавие=Айвазовский и Одесса|ссылка=http://odessitclub.org/publications/almanac/alm_31/alm_31_219-228.pdf|язык=русский|издание=Дерибасовская-Ришельевская|тип=альманах|номер=31|страницы=219—228}}
* [http://www.tg-m.ru/articles/2-2011-31/ik-aivazovskii-risunok-v-albom Валентина Науменко. И. К. Айвазовский. Рисунок в альбом] // Журнал «Третьяковская галерея», #2 2011 (31)
* [http://www.tg-m.ru/magazine/archive/si/2016/4/aivazovsky Специальный выпуск, посвященный юбилейной выставке И. К. Айвазовскому] // Журнал «Третьяковская галерея», #4 2016 (53)
* [http://www.tg-m.ru/magazine/archive/si/2017/1/aivazovsky Специальный выпуск, посвященный 200-летию со дня рождения И. К. Айвазовского] // Журнал «Третьяковская галерея», #1 2017 (54)
[[Категория:Аҡ бөркөт ордены кавалерҙары (Рәсәй империяһы)]]
[[Категория:I дәрәжә Меджидие ордены кавалерҙары]]
[[Категория:II дәрәжә Ғосманиә ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Почётлы легион ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Изге Александр Невский ордены кавалерҙары]]
[[Категория:II дәрәжә Изге Владимир ордены кавалерҙары]]
[[Категория:II дәрәжә Изге Анна ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:29 июлдә тыуғандар]]
[[Категория:1817 йылда тыуғандар]]
[[Категория:2 майҙа вафат булғандар]]
[[Категория:1900 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса рәссамдар]]</text>
      <sha1>sss5bpezkm6gk6f20z8qbff3x9do14z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гончаров Александр Георгиевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>122402</id>
    <revision>
      <id>1148321</id>
      <parentid>907971</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:42:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7411" xml:space="preserve">{{ФШ|Гончаров}}
{{Ук}}
'''Гончаров Александр Георгиевич''' ([[28 сентябрь]] [[1910 йыл]] — [[4 ноябрь]] [[1952 йыл]]) — рус [[СССР|совет]] яҙыусыһы, журналист. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы.

== Биографияһы ==
Александр Георгиевич Гончаров 1910 йылдың 28 сентябрендә хәҙерге [[Краснодар крайы]]ның Ейск ҡалаһында эшсе ғаиләһендә тыуа һәм үҫә. Биш йәшендә етем ҡала. [[Дондағы Ростов]]тағы туғандарында тәрбиәләнә. 15 йәшендә электростанцияла слесарь йомошсоһо булып хеҙмәт юлын башлай. [[1930]]—[[1931 йыл]]дарҙа Төньяҡ Кавказ коммунистик хәрәкәтле балалар йортонда, [[1932 йыл]]да «Рабочий Ростова», артабан «Ударник» гәзите редакцияһына эшкә күсә.

[[1933 йыл]]да ҡала комсомол комитеты Александр Гончаровты тимер юлсыларҙың «Звезда» гәзите редакцияһына эшкә ебәрә. Унда А. Гончаров туғыҙ йыл буйына хеҙмәт һала. Ошо йылдарҙа «Белое золото» ([[1931]]), «Ровесники Октября» ([[1932]]), «Долг» (1941) һәм башҡа очерктар, хикәйәләр йыйынтыҡтарын сығара.

[[1941 йыл]]дың сентябрендә Төньяҡ Кавказ тимер юл идаралығы А. Гончаровты партия ағзалығына кандидат итеп ҡабул итә, ә [[1942 йыл]]дың мартында ул үҙ теләге менән фронтҡа китә.

Александр Гончаров армия гәзитенең хәрби хәбәрсеһе була, һуғыш тураһында мәҡәләләр, очерктар, хикәйәләр, фельетондар яҙа.
«Памяти друга» мәҡәләһендә ([[1970 йыл]]) яҙыусы Виталий Александрович Закруткин уның тураһында былай тип иҫкә ала:

{{coquote
 |background-color = #eeeeee
 |border = 
 |margin-left = 
 |padding          = 0px 4px 2px 0px
 |text = «Армияның бер туҡтауһыҙ һуғышып, көндән-көн һирәкләнеп стигенеүҙәре ваҡытында редакцияла эшләү бик ауыр булды. Хәбәрселәрҙең араһында  иң тынғыһыҙы һәм башҡарыусаны Гончаров, Саша (уны шулай тип атап йөрөтәләр ине) булды... Ғәскәрҙең һәр саҡ хәрәкәттә булыуына ҡарамаҫтан, ул бик күп батальондарҙа һәм роталарҙа булып өлгөрә һәм редакцияға иң яңы хәбәрҙәрҙе килтерә ине... Кистәрен арыған, юл туҙанына батып ҡайтҡан Гончаров ашығыс ҡына йыуына ла, ҡулына гитараһын алып, моңло йырҙар йырлай ине.»
 |source = ''&lt;small&gt;&lt;/small&gt;''
 |bq = 
 |center = да
}}

Кавказда барған ҡаты һуғыш ваҡытында, [[1942 йыл]]дың октябрендә, А. Гончаров коммунист булырға ҡарар итә һәм коммунистар партияһы сафына ҡабул ителә. Ә бер йылдан һуң армия гәзитендә алды-ялды белмәй тынғыһыҙ эше өсөн командование Александр Георгиевич Гончаровты «За боевые заслуги» миҙалы менән бүләкләй.
Капитан А. Г. Гончаров хаҡлы рәүештә был наградаға лайыҡ була, ләкин ауыр сире уны хәрби хеҙмәтте ҡалдырып китергә мәжбүр итә.

[[1943 йыл]]да ул «Звезда» гәзите редакцияһына яуаплы мөхәррир урынбаҫары булып әшкә ҡайта. Бында ул ике йыл буйына эшләй.
[[1945 йыл]]да ул өлкә партияһына эшкә күсә, артабан әҙәби-нәфис «Дон» альманахының яуаплы мөхәррире итеп раҫлана.

[[1946 йыл]]да Ростов китап нәшриәтендә уның «Перед праздником» хикәйәләр китабы сыға.
[[1947 йыл]]да сире А. Гончаровты түшәккә йыға. Ҡаты ауырыуын еңеп, яҙыусы «Наш корреспондент» повесын яҙа. Китап [[Дондағы Ростов]]та, [[Мәскәү]]ҙә,ә һуңғараҡ — [[София]]ла һәм [[Варшава]]ла (болгар һәм поляк телдәренә тәржемә ителеп) баҫыла.

Ижади тормошоноң сәскә атҡан осоронда Александр Георгиевич Гончаров бик иртә донъянан китә, ләкин уның иҫтәлеге булып ул яҙған әҫәрҙәр тора. А. Г. Гончаров әҫәрҙәрен Виталий Александрович Закруткин, Борис Николаевич Полевой һәм башҡалар юғары баһалай.

[[1952 йыл]]дың [[4 ноябрь|4 ноябрендә]] Александр Георгиевич [[Ҡырым]]да, санаторийҙа вафат була. Бер нисә көндән уны меңләгән Ростов кешеләре Туғандар ҡәберенә ерләгән саҡта, ҡала киоскыларында уның «Наш корреспондент» повесы яҙылған «[[Октябрь]]» журналының ноябрь һаны донъя күрә. Журналдың был һанын яҙыусының күкрәгенә һалалар.

== А. Г. Гончаров әҫәрҙәре ==
'''Отдельные издания'''

* Перед праздником. — Ростов н/Д: Ростиздат, 1946.
* Наш корреспондент. — М.: Советский писатель, Гослитиздат, Воениздат, Ростиздат, 1953.

== Әҙәбиәт ==
* Дон литературный. Писатели России. Шолоховский край. XIX—XXI вв.:справ. изд., Сост. Губанов Г. — Ростов н/Д, 2006. — 512 с. ISBN 5-481-00623-5

== Һылтанмалар ==
* [http://litresp.ru/chitat/ru/Г/goncharov-aleksandr-georgievich/nash-korrespondent Наш корреспондент. Гончаров Александр Георгиевич]
* [http://www.rulit.me/authors/goncharov-aleksandr-georgievich Гончаров Александр Георгиевич]
* [http://readli.net/avtor/Goncharov-Aleksandr-Georgievich/ Гончаров Александр Георгиевич. Наш корреспондент]</text>
      <sha1>ior0cltjnznow6emwg83mvn5nfprklm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Александров Игорь Васильевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>123469</id>
    <revision>
      <id>1148300</id>
      <parentid>1065945</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:00:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12352" xml:space="preserve">{{ФШ|Александров}}
{{Ғалим
| Имя = Александров Игорь Васильевич
| Изображение = Alexandrov I.V..jpg
| Ширина = 200px
|Дата рождения = 26.11.1954
|Место рождения = {{ТУ|Өфө}}, [[БАССР]], РСФСР, [[СССР]]
|Гражданство = {{Флагификация|СССР}}{{Флагификация|Рәсәй}}
| Научная сфера = кристаллография (интенсив пластик деформациялар физикаһы)
| Учёная степень = {{УС|доктор|физико-математических наук}};([[1997]])
| Учёное звание = [[профессор]] ([[2002]]) 
| Место работы = [[Өфө дәүләт авиация техник университеты|ӨДАТУ]]
| Альма-матер = [[Башҡорт дәүләт университеты|БДУ]]
| Награды и премии =  [[Рәсәй Федерацияһы]]ның юғары профессиональ белем биреү почетлы хеҙмәткәре ([[2010]])  
{{Почётный работник высшего профессионального образования Российской Федерации}} 
{{{!}} style=&quot;background: transparent&quot;
[[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре ([[2002]])
{{{!}} style=&quot;background: transparent&quot;
{{!}}}
[[Башҡортостан Республикаһы]]ның фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты ([[2015]]) 
{{{!}} style=&quot;background: transparent&quot;
{{!}}}
}}

'''Александров Игорь Васильевич '''([[26 ноябрь]] [[1954 йыл]]) — [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең ғалим-[[Физика|физигы]]. Физика-математика фәндәре докторы, профессор, физика кафедраһы мөдире, [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]]ның авиация-технология системалары Институты директоры&lt;ref&gt;[http://www.ugatu.ac.ru/kafedra-fiziki.html Кафедра физики]&lt;/ref&gt;, «Наноструктуралы материалдар һәм юғары технологиялар» ([[Өфө дәүләт авиация техник университеты|ӨДАТУ]])&lt;ref&gt;[http://www.portalnano.ru/read/databases/service_nns/ugatu Научно-образовательный центр «Наноструктурные материалы и высокие технологии» (УГАТУ) / Федеральный интернет-портал «Нанотехнологии и наноматериалы»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141109192631/http://www.portalnano.ru/read/databases/service_nns/ugatu |date=2014-11-09 }}&lt;/ref&gt; Фәнни-белем биреү үҙәге етәксеһе. Төп эштәре интенсив пластик деформациялар физикаһы, металдарҙың һәм иретмәләрҙең ныҡлығы һәм һығылмалылығы физикаһы өлкәһендә эшләнгән.

== Биографияһы ==
[[1954 йыл]]да [[Өфө]] ҡалаһында тыуған. [[1976 йыл]]да [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның физика факультетын тик яҡшы билдәләр менән тамамлай. [[1976 йыл]]дан башлап [[Өфө дәүләт авиация техник университеты|Өфө авиация институты]]нда эшләй (ӨАИ): кесе ғилми хеҙмәткәр (1976—1978), аспирант (1978—1981), ассистент, өлкән уҡытыусы (1981—1984).

[[1982]] йылда Ленинград политехник институтында физика буйынса кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлай.

1984—1985 йылдарҙа Шеффилд университетында ([[Бөйөк Британия]]) бер йыллыҡ стажировка үтә. [[1984 йыл]]дан — доцент.
1986—1987 йылдарҙа — Өфө авиация институтының икенсе авиация-технология факультеты деканы.

1991—1995 йылдарҙа — Өфө дәүләт авиация техник университетының ([[Өфө дәүләт авиация техник университеты|ӨДАТУ]]) дөйөм фәндәр кафедралары факультеты деканы.

[[1995 йыл]]дан алып [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]]ның перспективалы материалдар физикаһы Институты алдынғы ғилми хеҙмәткәре. Ике тапҡыр [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|Ҡытай]]ға лекциялар курсы уҡыу өсөн бара. [[1997 йыл]]да «Үтә бәләкәй бөртөклө материалдарҙың структураһын һәм үҙенсәлектәрен тикшереү өсөн рентгеноструктура анализы алымдарын ҡулланыу һәм үҫтереү» темаһына докторлыҡ диссертацияһы яҡлай.

[[2002 йыл]]дан алып [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]]ның физика кафедраһы профессоры.
[[2004 йыл]]дан [[Өфө дәүләт авиация техник университеты|ӨДАТУ]]-да физика кафедраһы мөдире.

[[2016 йыл]]дан алып ӨДАТУ-ның авиация-технологик системалар Институты директоры&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;[http://www.anrb.ru/blog/alias/aleksandrov Академия Наук Республики Башкортостан — Александров Игорь Васильевич]&lt;/ref&gt;.

== Фәнни ҡаҙаныштары һәм танылыуы ==
Интенсив пластик деформация ярҙамында алынған үтә бәләкәй бөртөклө наноструктуралы материалдарҙың структураһын һәм үҙенсәлектәрен тикшереү өсөн рентгеноструктура анализы ысулдарын камиллаштыра. 260-тан ашыу фәнни хеҙмәт һәм бер патент авторҙашы&lt;ref&gt;[http://www.findpatent.ru/patent/236/2364660.html Способ получения ультрамелкозернистых заготовок из титановых сплавов. Патент РФ 2364660]&lt;/ref&gt;. Бер нисә монографияһы инглиз һәм ҡытай теленә тәржемә ителгән. РФА-ның Review on Advanced Materials Science журналы бер нисә сығарылышы мөхәррире&lt;ref&gt;http://www.ipme.ru/e-journals/RAMS/no_32510/vol25_no3_contents.pdf&lt;/ref&gt;. Thomson Reuters медиакомпанияһының Materials Science Citation Index (инг.)баш. өҙөмтә килтереү индексы буйынса 2000—2010 йылдарҙа донъя материалдар белгестәренең тәүге йөҙөнә (23-сө урын) инә. 2015 йылда «Яңы нанокристалл материалдарҙы эшләү, тикшереү һәм ҡулланыу» эштәр циклы өсөн Александров И. В., нанотехнологиялар кафедраһы мөдире, [[Өфө дәүләт авиация техник университеты|ӨДАТУ]]-ның перспективалы материалдар физикаһы Институты директоры, профессор Валиев Р. З., нанотехнологиялар кафедраһы мөдире урынбаҫары, ӨДАТУ-ның перспективалы материалдар физикаһы Институты директоры урынбаҫары профессоры Исламгалиев Р. К һәм Көньяҡ Калифорния һәм Саутгемптон университеты профессоры Лэнгдон Теренс Джордж менән бергә, [[Башҡортостан Республикаһы]]ның фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы менән бүләкләнде&lt;ref name=&quot;autogenerated2&quot;&gt;[http://glavarb.ru/rus/press_serv/novosti/62631.html Присуждены Государственные премии Республики Башкортостан в области науки и техники за 2015 год]&lt;/ref&gt;.

== Китаптары ==
* Валиев Р. З., Александров И. В. Объемные наноструктурные материалы, полученные интенсивной пластической деформацией. -М.: Логос, 2000. — 272с.:ил., &lt;nowiki&gt;ISBN 5-88439-135-8&lt;/nowiki&gt;
* Валиев Р. З., Александров И. В. Объемные наноструктурные металлические материалы: получение, структура и свойства. -М.: ИКЦ «Академкнига», 2007. — 398с.:ил., &lt;nowiki&gt;ISBN 978-5-94628-217-8&lt;/nowiki&gt;
* Александров И. В. «Введение в нанотехнологии». Учебное пособие / И. В. Александров. — Уфа: УГАТУ, 2010. — 114 с.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* [[Рәсәй Федерацияһы]]ның почетлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2010)
* [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре (2002).
* [[Башҡортостан Республикаһы]]ның фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (2015).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* Башкирская энциклопедия: в 7 т./ Науч.-ред. совет науч. изд-ва «Башкирская энциклопедия», Ред. кол. Башкирской энциклопедии; гл. ред. М. А. Ильгамов. Т. 1: А-Б : — Уфа: Башкирская энциклопедия, 2005.
* Абитуриенты выбирают нано / Руслан Зуфарович Валиев, Игорь Васильевич Александров; [беседу вела] Марина Муравьева // Ученый совет. — 2010. — N 11. — С.22-24 : 2 фот. . — ISSN 2074-9953 &lt;nowiki&gt;http://www.strf.ru/material.aspx?CatalogId=221&amp;d_no=33276#.VEvhXXlxlhg&lt;/nowiki&gt;[http://www.strf.ru/material.aspx?CatalogId=221&amp;d_no=33276#.VEvhXXlxlhg] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924111005/http://www.strf.ru/material.aspx?CatalogId=221&amp;d_no=33276#.VEvhXXlxlhg |date=2015-09-24 }}
* Гузаиров М. Б., Исмагилов Ф. Р., Филимонов М. А. УГАТУ 80 лет / Уфимск. гос. авиац. техн. ун-т. — Уфа: УГАТУ, 2012 −348с..

[[Категория:Физика-математика фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәрҙәре]]
[[Категория:26 ноябрҙә тыуғандар]]
[[Категория:1954 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Өфөлә тыуғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса ғалимдар]]
[[Категория:XX быуат физиктары]]
[[Категория:Рәсәй физиктары]]
[[Категория:Алфавит буйынса физиктар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>9p5amq4aoxdpw2e1fqrh0govi699r8p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Докучаева Алла Анатольевна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>127431</id>
    <revision>
      <id>1148387</id>
      <parentid>1052612</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T10:52:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4162" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Докучаев}}
'''Докучаева Алла Анатольевна''' ([[7 ғинуар]] [[1935 йыл]]) — яҙыусы, журналист. 1959 йылдан [[СССР]] Журналистар союзы ағзаһы. 1994 йылдан [[Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1984). (1959), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге  премия]] лауреаты (1997). Башҡортостан Министрҙар Кабинеты премияһы лауреаты (1997).

== Биографияһы ==
Докучаева Алла Анатольевна 1935 йылдың 7 ғинуарында [[Түбәнге Новгород]] ҡалаһында хеҙмәткәр ғаиләһендә тыуған.
Тыуған ҡалаһында урта мәктәпте, 1957 йылда Горький университетының филология факультетын тамамлай. Университетты тамамлағас, [[Горький]] ҡалаһындағы гәзит һәм журналдарҙа эшләй, 1970 йылдан — [[Өфө]]лә «Вечерняя Уфа» гәзитенең бүлек мөдире, 1982 йылдан — секретары, 1993—2001 йылдарҙа — баш мөхәррир урынбаҫары.

Алла Анатольевна детектив жанрында проза әҫәре, балалар өсөн шиғырҙар, әҙәбиәт һәм сәнғәт темаһына мәҡәләләр яҙа.

== Әҫәрҙәре ==
Докучаев Алла Анатольевна — 20-нән ашыу документаль һәм нәфис китап авторы, танылған детектив оҫтаһы.

Китаптары: «Уроки на всю жизнь» (1986 йыл), «И лишь однажды осветило…» (1990), «Реликт сауҡалыҡтағы үлтереш» («Убийство в реликтовой роще», 1991), «Иҫке йорт серҙәре» («Тайны старого дома», 1993), « „Маскарад“ ағыуы» («Яд „Маскарада“», 2005), фәнни-фантастик роман «Алла хөкөмө» («Суд Божий», 2005).

Очерктар китаптары: «Балалар беҙгә оҡшаған» («Дети похожи на нас», 1991), «Лица. Знакомые и не очень» (2000).

== Һылтанмалар ==
* {{Cite web|title=Докучаева, Алла Анатольевна|url=http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/login/2-statya/11826-dokuchaeva-alla-anatolevna|publisher=[[ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия»]]|date=2013|accessdate=2017-04-25}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170426055637/http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/login/2-statya/11826-dokuchaeva-alla-anatolevna |date=2017-04-26 }}
* http://i-gazeta.com/news/column/31337.html

* http://pusk.by/bbe/21885

* http://www.bp01.ru/public.php?public=542 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140416041218/http://www.bp01.ru/public.php?public=542 |date=2014-04-16 }}

* http://www.bashinform.ru/news/508404/

* http://www.bashinform.ru/news/689318/
[[Категория:Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре]]
[[Категория:С. П. Злобин исемендәге премия лауреаттары]]
[[Категория:Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Башҡортостан яҙыусылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса яҙыусылар]]
[[Категория:Башҡортостан шағирҙары]]
[[Категория:7 ғинуарҙа тыуғандар]]
[[Категория:1935 йылда тыуғандар]]</text>
      <sha1>j8nyzh88ezi6t2ybpcvry6hlxi3vqxm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148389</id>
      <parentid>1148387</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T10:58:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3774" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Докучаев}}
'''Докучаева Алла Анатольевна''' ([[7 ғинуар]] [[1935 йыл]]) — яҙыусы, журналист. 1959 йылдан [[СССР]] Журналистар союзы ағзаһы. 1994 йылдан [[Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1984). (1959), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге  премия]] лауреаты (1997). Башҡортостан Министрҙар Кабинеты премияһы лауреаты (1997). С. Злобин исемендәге премия лауреаты (2010).

== Биографияһы ==
Докучаева Алла Анатольевна 1935 йылдың 7 ғинуарында [[Түбәнге Новгород]] ҡалаһында хеҙмәткәр ғаиләһендә тыуған.
Тыуған ҡалаһында урта мәктәпте, 1957 йылда Горький университетының филология факультетын тамамлай. Университетты тамамлағас, [[Горький]] ҡалаһындағы гәзит һәм журналдарҙа эшләй, 1970 йылдан — [[Өфө]]лә «Вечерняя Уфа» гәзитенең бүлек мөдире, 1982 йылдан — секретары, 1993—2001 йылдарҙа — баш мөхәррир урынбаҫары.

Алла Анатольевна детектив жанрында проза әҫәре, балалар өсөн шиғырҙар, әҙәбиәт һәм сәнғәт темаһына мәҡәләләр яҙа.

== Әҫәрҙәре ==
Докучаев Алла Анатольевна — 20-нән ашыу документаль һәм нәфис китап авторы, танылған детектив оҫтаһы.

Китаптары: «Уроки на всю жизнь» (1986 йыл), «И лишь однажды осветило…» (1990), «Реликт сауҡалыҡтағы үлтереш» («Убийство в реликтовой роще», 1991), «Иҫке йорт серҙәре» («Тайны старого дома», 1993), « „Маскарад“ ағыуы» («Яд „Маскарада“», 2005), фәнни-фантастик роман «Алла хөкөмө» («Суд Божий», 2005).

Очерктар китаптары: «Балалар беҙгә оҡшаған» («Дети похожи на нас», 1991), «Лица. Знакомые и не очень» (2000).

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|84879}}
* http://i-gazeta.com/news/column/31337.html

* http://pusk.by/bbe/21885

* http://www.bp01.ru/public.php?public=542 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140416041218/http://www.bp01.ru/public.php?public=542 |date=2014-04-16 }}

* http://www.bashinform.ru/news/508404/

* http://www.bashinform.ru/news/689318/
[[Категория:Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре]]
[[Категория:С. П. Злобин исемендәге премия лауреаттары]]
[[Категория:Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Башҡортостан яҙыусылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса яҙыусылар]]
[[Категория:Башҡортостан шағирҙары]]
[[Категория:7 ғинуарҙа тыуғандар]]
[[Категория:1935 йылда тыуғандар]]</text>
      <sha1>7zjs7cfb7eyq01sv8uyp89gigg21qoy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148390</id>
      <parentid>1148389</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T11:06:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3770" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Докучаев}}
'''Докучаева Алла Анатольевна''' ([[7 ғинуар]] [[1935 йыл]]) — яҙыусы, журналист. 1959 йылдан [[СССР]] Журналистар союзы ағзаһы. 1994 йылдан [[Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1984). (1959), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге  премия]] лауреаты (1997). Башҡортостан Министрҙар Кабинеты премияһы лауреаты (1997). С. Злобин исемендәге премия лауреаты (2010).

== Биографияһы ==
Докучаева Алла Анатольевна 1935 йылдың 7 ғинуарында [[Түбәнге Новгород]] ҡалаһында хеҙмәткәр ғаиләһендә тыуған.
Тыуған ҡалаһында урта мәктәпте, 1957 йылда Горький университетының филология факультетын тамамлай. Университетты тамамлағас, [[Горький]] ҡалаһындағы гәзит һәм журналдарҙа эшләй, 1970 йылдан — [[Өфө]]лә «Вечерняя Уфа» гәзитенең бүлек мөдире, 1982 йылдан — секретары, 1993—2001 йылдарҙа — баш мөхәррир урынбаҫары.

Алла Анатольевна детектив жанрында проза әҫәре, балалар өсөн шиғырҙар, әҙәбиәт һәм сәнғәт темаһына мәҡәләләр яҙа.

== Әҫәрҙәре ==
Докучаев Алла Анатольевна — 20-нән ашыу документаль һәм нәфис китап авторы, танылған детектив оҫтаһы.

Китаптары: «Уроки на всю жизнь» (1986 йыл), «И лишь однажды осветило…» (1990), «Реликт сауҡалыҡтағы үлтереш» («Убийство в реликтовой роще», 1991), «Иҫке йорт серҙәре» («Тайны старого дома», 1993), « „Маскарад“ ағыуы» («Яд „Маскарада“», 2005), фәнни-фантастик роман «Алла хөкөмө» («Суд Божий», 2005).

Очерктар китаптары: «Балалар беҙгә оҡшаған» («Дети похожи на нас», 1991), «Лица. Знакомые и не очень» (2000).

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|84879}}
* http://i-gazeta.com/news/column/31337.html
* http://pusk.by/bbe/21885
* http://www.bp01.ru/public.php?public=542 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140416041218/http://www.bp01.ru/public.php?public=542 |date=2014-04-16 }}
* http://www.bashinform.ru/news/508404/
* http://www.bashinform.ru/news/689318/
[[Категория:Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре]]
[[Категория:С. П. Злобин исемендәге премия лауреаттары]]
[[Категория:Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Башҡортостан яҙыусылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса яҙыусылар]]
[[Категория:Башҡортостан шағирҙары]]
[[Категория:7 ғинуарҙа тыуғандар]]
[[Категория:1935 йылда тыуғандар]]</text>
      <sha1>81epdv0vh7wovqyn5xjowp9gict9shh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҙур һыу (фильм)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>133459</id>
    <revision>
      <id>1148234</id>
      <parentid>1080907</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:15:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lysenko97</username>
        <id>32295</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ролдәрҙә */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3633" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Ҙур һыу''' ({{lang-mk|Големата вода}}) — [[2004 йыл]]да төшөрөлгән [[Македония Республикаһы|Македония]] фильмы, режиссеры һәм сценарисы Иво Трайков; Живко Чингоның шул уҡ исемдәге романы экранлаштырылған. Композиторы — Кирил Джайковский. 2004 йылдың 30 мартында экрандарға сыҡҡан.

== Сюжеты ==
Сюжеты [[1971 йыл]]да сыҡҡан Живко Чинго романына нигеҙләнгән, был — фильмдың башында йөрәк өйәнәгенән һуң дауаханаға оҙатылған Лем Никодиноский хәтирәләре. Лем үҙенең бала сағы тураһында хәтерләй: нисек итеп ата-әсәһен юғалта һәм [[Икенсе донъя һуғышы]] тамамлағандан һуң тимер дисциплина хөкөм һөргән етемдәр өсөн приютҡа эләгә. Приют директоры Аритон етемдәрҙе бер-береһе менән даими рәүештә талаштырырға тырыша, уларҙы яңы власҡа дошман тип һанай, һәм уларҙы яңы идеологияға эйәрергә мәжбүр итә. Харизматик дуҫы Исак менән Лем, үҙ дәрәжәһен юғалтмайынса, Аритонға отпор биргән балаларҙың береһе булып китәләр

== Ролдәрҙә ==
* Сашо Кекеновский — ''Лем Никодиноскийҙың бала сағы''
* Майя Станковская — ''Исак Кейтен''
* Митко Апостоловский — ''Аритон''
* Верица Недеская — ''Оливера Срезоска''
* Мето Йовановский — ''ҡарт Лем Никодиноский''
* Раде Шербеджия — ''ҡарт Лем Никодиноский (тауышландырыу)''

== Тәнҡит һәм премиялар ==
«Ҙур һыу» фильмы Валенсия кинофестивалендә Гран-при яулай һәм хатта, 2005 йылда сит телдәге иң яҡшы фильм булараҡ, «Оскар» премияһына тәҡдим ителә, әммә шорт-листҡа эләгә алмай&lt;ref&gt;[http://www.comingofagemovies.com/titles/greatwater/index.html The Great Water at PictureThis] {{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Тәнҡитселәр киноға юғары баһа бирә: мәҫәлән, Tomatoes Rotten сайты фильмға 21 баһалама нигеҙендә 71 % баһа биргән&lt;ref&gt;[http://au.rottentomatoes.com/m/great_water/ The Great Water (2005)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100102062858/http://au.rottentomatoes.com/m/great_water/ |date=2010-01-02 }} ''[[Rotten Tomatoes]]''&lt;/ref&gt;, икенсе Metacritic сайты 15 баһалама нигеҙендә фильмға 62 балл баһа ҡуйған&lt;ref&gt;[http://www.metacritic.com/film/titles/greatwater?q=Great%20Water Great Water, The] ''[[Metacritic]]''&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}

== Һылтанмалар ==
* {{Imdb title|0365285|Большая вода}}(инг.)&lt;span id=&quot;cxmwLg&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt; &lt;/span&gt;[[Internet Movie Database]]&lt;span id=&quot;cxmwLg&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt; сайтында&lt;/span&gt;
[[Категория:Алфавит буйынса фильмдар]]</text>
      <sha1>8cs8xq9ap4ednvo6iqcz9gkfo2zamm7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Александров Анатолий Петрович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>134572</id>
    <revision>
      <id>1148299</id>
      <parentid>1050012</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:00:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8133" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Александров}}
'''Анатолий Петрович Александров''' (31 ғинуар ([[13 февраль]]) [[1903 йыл]], Киев губернаһы Тараща ҡалаһы — [[3 февраль]] [[1994 йыл]], [[Мәскәү]]) — [[фән|ғалим]]-[[Физика|физик]], СССР Фәндәр академияһы академигы ([[1953]]; мөхбир ағза, [[1943]]), физика-математика фәндәре докторы ([[1941]]), [[педагогика|педагог]], профессор. Өс тапҡыр [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] ([[1954]], [[1960]], [[1973]]). СССР Фәндәр академияһы президенты, [[1975]]—[[1986]] йылдар. КПСС Үҙәк Комитеты ағзаһы ([[1966]]—[[1989]]).

Ленин премияһы ([[1959]]), СССР Дәүләт премияһы ([[1984]]) дүрт Сталин премияһы ([[1942]], [[1949]], [[1951]], [[1953]]) лауреаты. [[1961 йыл]]дан КПСС ағзаһы.

СССР-ҙың 5—6-сы саҡырылыш Юғары Советының Союз Советы депутаты ([[1958]]—[[1966]]) һәм 10—11-се саҡырылыш Юғары Советтың Мәскәү ҡалаһынан депутаты ([[1979]]—[[1989]]&lt;ref&gt;[http://www.knowbysight.info/1_SSSR/07797.asp Список депутатов Верховного Совета СССР 11 созыва]&lt;/ref&gt;.

Совет [[ядро энергетикаһы]]на нигеҙ һалыусыларҙың береһе. Төп хеҙмәттәре — ядро физикаһы, ҡаты есем физикаһы, полимерҙар физикаһы өлкәһендә&lt;ref name=&quot;alexandrov80&quot;&gt;''[//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8F%D0%B5%D0%B2,_%D0%A1%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BA_%D0%A2%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D1%84%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 С. Т. Беляев], [//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%B2,_%D0%95%D0%B2%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Е. П. Велихов], [//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D1%86%D0%B5%D0%B2,_%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81_%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Б. Б. Кадомцев], [//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B8%D0%BD,_%D0%98%D1%81%D0%B0%D0%B0%D0%BA_%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 И. К. Кикоин], [//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B3%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B2,_%D0%92%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 В. А. Легасов], [//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%AE%D0%BB%D0%B8%D0%B9_%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Ю. Б. Харитон]'' [http://ufn.ru/ru/articles/1983/2/q/ Анатолий Петрович Александров (К восьмидесятилетию со дня рождения)]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;alexandrov100&quot;&gt;[http://vivovoco.astronet.ru/VV/JOURNAL/NATURE/02_03/ALEX1.HTM НА ВЕРШИНАХ НАУКИ И ВЛАСТИ / К 100-летию Анатолия Петровича Александрова] // Журнал «Природа». Февраль 2003.&lt;/ref&gt;.

А. П. Александров Әрмәнстан Милли фәндәр академияһының ([[1984]])&lt;ref&gt;[http://www.sci.am/members.php?mid=206&amp;langid=3 Анатолий Петрович Александров]&lt;/ref&gt;, Әзербайжан Милли фәндәр академияһының почётлы ағзаһы, Болгария фәндәр академияһының сит ил ағзаһы (1976) итеп һайлана.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2|refs=&lt;ref name=&quot;Interview&quot;&gt;{{cite web| url       =http://www.mcds.ru/default.asp?Mode=Review&amp;ID_L0=1&amp;ID_L1=17&amp;ID_L2=89&amp;ID_L3=404&amp;ID=&amp;ID_Review=58059| title       =Наука и образование| quote       =| description       =Интервью с [[Дубовский, Борис Григорьевич|Б. Г. Дубовским]]| accessdate       =2011-10-01| archiveurl       =https://www.webcitation.org/65eR8FcQA?url=http://www.mcds.ru/default.asp?Mode=Review| archivedate       =2012-02-22}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/65eR8FcQA?url=http://www.mcds.ru/default.asp?Mode=Review |date=2012-02-22 }}&lt;/ref&gt;}}

== Әҙәбиәт ==

* ''Храмов Ю. А.'' &lt;span data-wikidata-qualifier-id=&quot;P248&quot;&gt;Александров Анатолий Петрович&lt;/span&gt; // Физики: Биографический справочник / Под ред. А. И. Ахиезера. — Изд. 2-е, испр. и дополн. — &lt;abbr title=&quot;Москва&quot;&gt;М.&lt;/abbr&gt;: Наука, 1983. — С. 8—9. — 400 с. — &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;200 000 экз.&lt;/span&gt;{{Книга:Храмов Ю. А.:Физики|часть=Александров Анатолий Петрович|с=8—9|ссылка часть=36}}
* {{Книга|автор=Богуненко Н. Н., Пелипенко А. Д., Соснин Г. А.|часть=Белов Анатолий Сергеевич|заглавие=Герои атомного проекта|место=Саров|издательство=Росатом|год=2005|страницы=34—36|isbn=5-9515-0005-2}}

== Һылтанмалар ==

* {{Warheroes|id=10422}}
* {{Сотрудник РАН|49337|Анатолия Петровича Александрова}}
* [http://ras.ru/presidents/2283944c-4a20-4900-a0b3-30689d2c0dc6.aspx Биографический очерк]
* [http://www.sbor.ru/info/?menu=47&amp;id=79 Биография на официальном сайте города Сосновый Бор] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101127154611/http://sbor.ru/info/?menu=47&amp;id=79 |date=2010-11-27 }}
* [http://famhist.ru/famhist/ap/0014b8b3.htm Биография на сайте семейных историй]
* [http://isaran.ru/?q=ru/person&amp;guid=5AD39DAA-97DF-6F7E-00EE-102983827E37 Историческая справка] на сайте Архива РАН

[[Категория:Социалистик Хеҙмәт Геройҙары]]
[[Категория:Физика-математика фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Изге Георгий ордены билдәһе кавалерҙары]]
[[Категория:ВХР Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:1-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Сухэ-Батор ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:СССР Дәүләт премияһы лауреаттары]]
[[Категория:Ленин премияһы лауреаттары]]
[[Категория:«Хеҙмәт ветераны» миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:«Ленинград оборонаһы өсөн» миҙалы менән бүләкләнгәндәр]]
[[Категория:«За отличие в охране государственной границы СССР» миҙалы менән наградланғандар]]
[[Категория:«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:Шәхестәр:Аҡтар хәрәкәте]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:13 февралдә тыуғандар]]
[[Категория:1903 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Киев губернаһында тыуғандар]]
[[Категория:3 февралдә вафат булғандар]]</text>
      <sha1>d2poi2g0uzjcdogejws4flnx8y7y1q7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гәрәев Мәхмүт Әхмәт улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>135296</id>
    <revision>
      <id>1148295</id>
      <parentid>1066489</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:54:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17487" xml:space="preserve">{{фш|Гәрәев}}
{{Ук}}
'''Гәрәев Мәхмүт Әхмәт улы''' ([[23 июль]] [[1923 йыл]] — [[25 декабрь]] [[2019 йыл]]) — [[СССР|совет]] һәм [[Рәсәй]] хәрби эшмәкәре, отставкалағы армия генералы, хәрби фәндәр һәм тарих фәндәре докторы&lt;ref&gt;[http://www.polit.ru/dossie/2004/04/05/gareev_bio.html ПОЛИТ.РУ \ ДОКУМЕНТЫ \ Махмут Гареев: избранные моменты из биографии и библиографии]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;arms&quot;&gt;[http://www.arms-expo.ru/049051124057054057056.html Махмут Гареев — человек, генерал, ученый — ОРУЖИЕ РОССИИ, Каталог вооружения, военной и специальной техники] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130921055556/http://www.arms-expo.ru/049051124057054057056.html |date=2013-09-21 }}&lt;/ref&gt;, профессор. Хәрби теоретик.

== Биографияһы ==
Мәхмүт Әхмәт улы Гәрәев [[Силәбе]] ҡалаһында тыуған. Атаһы Әхмәт Гәрәев (1881) — эшсе. Әсәһе, Гәрәева Рәхимә (1892) — хужабикә. Оҙаҡ ваҡыт ғаилә [[Урта Азия]]ла йәшәй.

[[1939 йыл]]да Мәхмүт Гәрәев үҙ теләге менән [[Эшсе-крәҫтиән Ҡыҙыл армияһы|РККА-ға]] хеҙмәткә китә. 1941 йылда В. И. Ленин исемендәге Ташкент Ҡыҙыл Байраҡлы пехота училищеһын тамамлай. [[1941]]—[[1942 йыл]]дарҙа Урта Азия хәрби округында взвод командиры була. Пехота команда составын камиллаштырыу буйынса «Выстрел» юғары атыу-тактика курстарында уҡый.

=== Һуғыш йылдары ===
[[1942 йыл]]дың декабренән — [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда: Көнбайыш һәм 3-сө Белорус фронтында һуғыша. Уҡсылар батальоны командиры урынбаҫары, уҡсылар бригадаһы штабының оператив бүлеге начальнигының ярҙамсыһы һәм урынбаҫары, шул бүлектең начальнигы була. [[1944 йыл]]дың июненән — 45-се уҡсылар корпусы штабы офицеры. [[1942 йыл]]да Ржев эргәһендәге һуғышта яралана, [[1944 йыл]]да йәнә башы йәрәхәтләнә.

[[1945 йыл]]дың февраль айында госпиталдән сыҡҡас, Алыҫ Көнсығышҡа 5-се армия штабының оператив бүлегенә өлкән офицер итеп ебәрелә. Уның составында 1-се Алыҫ Көнсығыш фронтында 1945 йылдың авгусында совет-япон һуғышында ҡатнаша.

=== СССР-ҙа хәрби хеҙмәте ===
[[Файл:Vladimir_Putin_9_May_2002-6.jpg|мини|300x300пкс|{{center|2002 йылдың 9 майы}}]]
[[Файл:Dmitry_Medvedev_in_China_26_September_2010-5.jpeg|мини|300x300пкс|{{center|Икенсе донъя һуғышында ҡатнашыусы Рәсәй һәм Ҡытай ветерандары менән осрашыуҙа. 2010 йыл, 26 сентябрь}}]]
[[Файл:Dmitry_Yazov_and_Makhmut_Gareev.JPG|мини|300x300пкс|{{center|Советтар Союзы маршалы Дмитрий Тимофеевич Язов менән. 2014 йыл, 8 ноябрь}}]]
Һуғыштан һуң, [[1947 йыл]]ға тиклем хеҙмәтен Алыҫ Көнсығыш хәрби округының 5-се армия штабында дауам итә. [[1950 йыл]]да Фрунзе исемендәге Хәрби академияны тамамлай. [[1950 йыл|1950]]—[[1957 йыл]]дарҙа — полк штабы начальнигы, Белорус хәрби округының штабы оператив идаралығының өлкән офицеры, Белорус хәрби округының 307-се гвардия уҡыу-уҡытыу мотоуҡсылар полкының. 45-се уҡыу-уҡытыу танк дивизияһы командиры, 120 гвардия мотоуҡсылар дивизияһы штабы начальнигы.

[[1959 йыл]]да Генераль штабтың Хәрби академияһын тамамлай. [[1959 йыл]]дан — дивизия командиры урынбаҫары, танк һәм мотоуҡсылар дивизияһы командиры, Белорус хәрби округының 28-се дөйөм ғәскәри армияның штабы начальнигы

[[1970 йыл|1970]]—[[1971 йыл]]дарҙа — Берләшкән Ғәрәп Республикаһында баш хәрби советнигы була. [[1971 йыл]]дан — Урал хәрби округы штабы начальнигы [[1974 йыл]]дың февраленән — Генераль штабтың Хәрби-фәнни идаралыҡтың начальнигы, Генераль штабтың баш оператив идаралығы начальнигы урынбаҫары, [[1984 йыл]]дан — СССР Ҡораллы Көстәре Генераль штабының етәксе урынбаҫары. Генерал-полковник (30.10.1978).

[[1989 йыл]]да [[Афғанстан]]дан совет ғәскәрҙәренең сикләнгән контингентын сығарғандан һуң, унда Баш хәрби советник була. Президент Нәжибулланың хөкүмәт ғәскәрҙәренең хәрби операцияһын планлаштырыуҙа ҙур роль уйнай.

[[1990 йыл]]да СССР Оборона Министрлығының генераль инспекторҙар төркөмөндә Хәрби советник — инспектор вазифаһын биләй. [[1992 йыл]]дан — отставкала.

== Ғилми һәм йәмәғәт эшмәкәрлеге ==
60-70 йылдарҙа уҡ хәрби-фәнни эштәр менән әүҙем шөғөлләнә башлай. 100-ҙән ашыу фәнни хеҙмәт авторы, 300-ҙән ашыу мәҡәләләре журнал, гәзитәрҙә баҫылып сыға. «Тактика һәм маневрҙар тәғлимәте», «[[Фрунзе Михаил Васильевич|М. В. Фрунзе]] — хәрби теоретик», «Дөйөм ғәскәри тәғлимәттәр», «Мәғәнәһеҙ һуғыш биттәре», «Минең һуңғы һуғыш», «Әгәр иртәгә һуғыш башланһа?..» тип аталған китаптар яҙа.

1995 йылдың февралендә Хәрби фәндәр академияһы булдырылғандан һуң, уның президенты итеп һайлана. Бөйөк Ватан һуғышы тарихы мәсьәләләрен өйрәнеү менән шөғөлләнә. Фәнни бәхәстәрҙә әүҙем ҡатнаша, һуғыш тарихын фальсификацияуға ҡаршы сығыш яһай. СССР-ҙың фашизмға ҡаршы еңеүе менән бәйле ризаһыҙ ынтылышты хәҙерге Рәсәйгә ҡаршы кампаниялар пропагандаһы тип һанай&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20080512234713/http://www.expert.ru/printissues/russian_reporter/2008/17/interview_gareev/ 7 вопросов Махмуту Гарееву, генералу армии] // [//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%91%D1%80 Русский репортёр], № 17 (47), 8 мая 2008&lt;/ref&gt;. Ғилми йыйынтыҡтарға һуғыш тураһында алда билдәһеҙ булған меңәрләгән документтарҙы индерә. «Һуғыш — 1-се һанлы Директива» тапшырыуында сығыш яһай.

Бынан тыш — Рәсәй Федерацияһы Оборона Министрлығының генераль инспекторҙар идаралығының генераль инспекторы, Рәсәй Федерацияһының Оборона Министрлығы ҡарамағында йәмәғәт советы рәйесе урынбаҫары, Рәсәй Федерацияһының Хөкүмәте ҡарамағындағы Хәрби-сәнәғәт комиссияһы эргәһендәге Йәмәғәт советы рәйесе урынбаҫары&lt;ref&gt;[http://www.redstar.ru/index.php/newspaper/itemlist/category/3694-10-polosa Г. Миранович. Школа генерала Гареева. «Красная Звезда», 19 июля 2013.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161229032557/http://www.redstar.ru/index.php/newspaper/itemlist/category/3694-10-polosa |date=2016-12-29 }}&lt;/ref&gt;.

М. Ә. Гәрәевтең «Рәсәй XX быуаттағы һуғыштарҙа» лекцияһы менән 2004 йылдың 25 мартында Полит.ру. асыҡ лекциялар асыла&lt;ref&gt;[http://polit.ru/lectures/2004/04/05/gareev_all.html Махмут Гареев. «Россия в войнах XX века»]&lt;/ref&gt;.

[[2011 йыл]]дың 3 мартында Рәсәй Федерацияһы суд системаһына ышаныстың информацион бөтөрөлөүенә ҡаршы йәмәғәтселек вәкилдәренең мөрәжәғәтенә ҡул ҡуя.

Мәхмүт Әхмәт улы Гәрәев 2019 йылдың 25 декабрендә Мәскәүҙә вафат булды&lt;ref&gt;[http://www.bashinform.ru/news/1396033-ushel-iz-zhizni-legendarnyy-voenachalnik-makhmut-gareev-/ Ушел из жизни легендарный военачальник Махмут Гареев. ИА «Башинформ», 2019, 25 декабря]{{ref-ru}}{{V|25|12|2019}}&lt;/ref&gt;.

== Наградалары ==
[[Ленин ордены]], дүрт [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены]], [[Александр Невский ордены (СССР)|Александр Невский ордены]], ике [[Ватан һуғышы ордены|I дәрәжә Ватан һуғышы ордены]], [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]], өс [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены]], II һәм III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәте өсөн» миҙалдары, шулай уҡ сит ил ордендары һәм миҙалдары менән бүләкләнә. 2013 йылда III дәрәжә «Ватан алдындағы ҡаҙаныштары өсөн» ордены менән бүләкләнә&lt;ref&gt;[http://kremlin.ru/news/18946 В Кремле Владимир Путин вручил орден генералу Махмуту Гарееву]&lt;/ref&gt;.

1998 йылда «Маршал Жуков. Полководец сәнғәтенең бөйөклөгө һәм уникаллеге» (1996 йыл) тигән китабы өсөн беренсе булып Советтар Союзы маршалы Г К. Жуков исемендәге Рәсәй Федерацияһының дәүләт премияһына лайыҡ була&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://graph.document.kremlin.ru/page.aspx?1103158|title=Указ Президента РФ от 25.05.1998 № 583 «О присуждении Государственной премии Российской Федерации имени Маршала Советского Союза Г. К.  Жукова за 1998 год»|author=|publisher=официальный сайт Президента Российской Федерации|work=«Московский журнал» — 2002 — № 6|lang=}}{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://mil.ru/et/news/more.htm?id=11143456@egNews|title=Определены лауреаты Государственной премии Российской Федерации имени Маршала Советского Союза Г. К. Жукова|author=|publisher=официальный сайт Министерства обороны Российской Федерации|work=|lang=}}&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания|2}}

== Әҙәбиәт ==
* ''Рубцов Ю. В.'' Президент Академии военных наук М. А. Гареев // Новая и новейшая история. — 2003. — № 4;
* Президенту Академии военных наук генералу армии М. А. Гарееву — 90 лет // Новая и новейшая история. — 2013. — № 4.

== Һылтанмалар ==
* [http://lib.ru/MEMUARY/ZHUKOW/GAREEV/bio_gar.txt Биография генерала армии Махмута Гареева]
* [http://polit.ru/dossie/2004/04/05/gareev_bio.html Махмут Гареев: избранные моменты из биографии и библиографии]
* [https://www.youtube.com/watch?v=hZh83Yzo82I Видео: Интервью с Махмутом Гареевым]
* [http://www.bashinform.ru/news/564605/ В Чишминском районе открылся музей генерала армии Махмута Гареева] / Людмила Терновая. [[Башинформ|ИА «Башинформ»]]

[[Категория:Хәрби фәндәр докторҙары]]
[[Категория:Тарих фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Рәсәй тарихсылары]]
[[Категория:III дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәт иткәне өсөн» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:II дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәт иткәне өсөн» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Александр Невский ордены (СССР) кавалерҙары]]
[[Категория:Дуҫлыҡ ордены (Рәсәй) кавалерҙары]]
[[Категория:Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ҡыҙыл Йондоҙ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:1-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Почёт ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында еңеүгә 50 йыл» юбилей миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында еңеүгә 60 йыл» юбилей миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:«Мәскәүҙең 850 йыллығы иҫтәлегенә» миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:I дәрәжә «За безупречную службу» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:«Хәрби хеҙмәттәре өсөн» миҙалы менән бүләкләнгәндәр]]
[[Категория:«Кенигсбергты алған өсөн» миҙалы менән бүләкләнгәндәр]]
[[Категория:«Сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштергән өсөн» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:«Японияны еңгән өсөн» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:«За укрепление боевого содружества» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:«Афған халҡынан рәхмәт» (Афғанистан) миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:Жуков миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:«Одра, Ниса, Балтика өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышы пехотасылары]]
[[Категория:Афған һуғышында ҡатнашыусылар]]</text>
      <sha1>8svzwaqt7euifkw4rawfnfr6jgexaod</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атанғолов Илдар Ғәлимйән улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>139153</id>
    <revision>
      <id>1148213</id>
      <parentid>899459</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:06:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3105" xml:space="preserve">{{ФШ|Атанғолов}}
{{Ук}}
'''Атанғолов Илдар Ғәлимйән улы''' ([[1 август]] [[1955 йыл]]) — табип, йәмәғәт эшмәкәре. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның 4-се саҡырылыш  [[Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай]] депутаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (2001). 

== Биографияһы ==
Илдар Ғәлимйән улы Атанғолов 1955 йылдың 1 авгусында БАССР-ҙың Стәрлебаш районы Мортаза ауылында Ғәлимйән Сафа улы (10.01.1914) менән Мәфтүха Ибраһим ҡыҙының (10.08.1918) күп балалы ғаиләһендә тыуған. Башҡорт. 

1972 йылда Өфө ҡалаһында 1-се Республика башҡорт гимназияһын, 1978 йылда [[Башҡорт дәүләт медицина институты]]ның дауалау факультетын тамамлай.


== Хеҙмәт юлы ==
Хеҙмәт юлын 978 йылда Языковола Благовар районы үҙәк дауаханаһында башлай.
1979—1996 йылдарҙа хирург булып эшләй.
 
1979 йылдан 1989 йылға саҡлы Языковола Благовар район үҙәк дауаханаһында медицина бүлеге начальнигы.

1989 йылдың сентябренән Миәкә үҙәк район дауаханаһына табип-хирург, хирургия бүлеге мөдире итеп күсерелә.

1996 йылдан — Миәкә үҙәк район дауаханаһының баш табибы.

Ҡатыны — Атанғолова (Айнулова) Светлана Малик ҡыҙы

== Йәмәғәт эшмәкәрлеге ==
* Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтайы депутаты, Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтайҙың сәнәғәт, транспорт, төҙөлөш, элемтә һәм эшҡыуарлыҡ Комитеты ағзаһы.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүлектәре ==
* Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған врачы (2001)

== Һылтанмалар ==
* [http://www.miaki.ru/miakinzi/atangulov_ig.html]
* [http://personarb.ru/index.php?categoryid=15&amp;nomer=957376]
* [https://candidates.golosinfo.org/p/119114-atangulov-ildar-galimyanovich]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:1955 йылда тыуғандар]]
[[Категория:1 августа тыуғандар]]
[[Категория:Стәрлебаш районында тыуғандар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт медицина университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Башҡортостандың атҡаҙанған табиптары]]</text>
      <sha1>ntwfgefp0mf2xhhmon38foycjskqcdm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Василевский Андрей Андреевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>139557</id>
    <revision>
      <id>1148194</id>
      <parentid>1066371</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T12:08:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43742" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Василевский Андрей Андреевич''' ([[25 июль]] [[1994 йыл]]) — [[Рәсәй]] [[Шайбалы хоккей|хоккейсыһы]], ҡапҡасы. [[Өфө]]нөң [[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|«Салауат Юлаев» хоккей клубы]] тәрбиәләнеүсеһе. Әлеге ваҡытта НХЛ-дың «Тампа-Бэй Лайтнинг» клубы уйынсыһы. 2012 донъя йәштәр чемпионатының көмөш призеры, [[2013]] һәм [[2014 йыл]]дарҙа донъя йәштәр чемпионатының бронза призеры. [[2011 йыл]]да донъя юниорҙар чемпионатында бронза призеры. Рәсәй чемпионатында 2013/2014 йылдар миҙгелендә «Салауат Юлаев» составында көмөш призер. 2014 йылда донъя чемпионы. [[Почёт ордены]] (2014), Салауат Юлаев ордены (2022) кавалеры&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/sport/2022-08-01/radiy-habirov-nagradil-ordenami-salavata-yulaeva-andreya-vasilevskogo-i-ego-ottsa-2894442 Радий Хабиров отметил орденами заслуги Андрея Василевского и его отца]&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Андрей Андреевич Василевский 1994 йылдың 25 июлендә [[Төмән]] ҡалаһында тыуған.
[[Өфө]] хоккейының тәрбиәләнеүсеһе. Йәштәр клубы «Толпар» һәм «Салауат Юлаев» хоккей лигаһы клубы өсөн сығыш яһаусы. Атаһы — Василевский Андрей Леонидович (1966 йылда тыуған) — профессиональ хоккей голкиперы, өфө хоккей тәрбиәләнәүсеһе, ул Т[[Төмән|өмән]] ҡалаһының «Рубин» командаһында билдәлелек яулай, ә 2000 йылда Өфөгә ҡайтып, «Толпар» йәштәр хоккей командаһының ҡапҡасылар тренеры булып китә&lt;ref name=&quot;SE0&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2010-10-18|url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/413885|author=Сергей Бегишев|title=Царская фамилия. Наша газета познакомила тезок с громкими фамилиями, выступающих в Молодёжной лиге|publisher=[[Советский Спорт]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcHqptG?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/413885|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6AUcHqptG?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/413885 |date=2012-09-07 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SE1&quot;&gt;{{cite web|datepublished=|url=http://hcsalavat.ru/team/109/|title=Состав команды и тренерского штаба|publisher=Официальный сайт ХК «Толпар»|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110817181733/http://hcsalavat.ru/team/109/|archivedate=2011-08-17}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110817181733/http://hcsalavat.ru/team/109/ |date=2011-08-17 }}&lt;/ref&gt;. Шул ваҡытҡа инде уның ике улы үҫеп етә — Алексей (1993 й.) һәм Андрей (1994 й.). Ике улын да «Салауат Юлаев» хоккей секцияһына бирә. Башта икеһе лә һөжүмсе позицияһында уйнай, әммә һуңыраҡ өлкән улы Алексейға һаҡсы, ә кесе улы Андрейға — ҡапҡасы квалификацияһы бирелә.

== Карьераһы ==

=== Клуб карьераһы ===

==== КХЛ ====
Андрей Василевскийҙың дебюты өфөнөң «Салауат Юлаев» составында 2012 йылдың 23 ноябрендә донец «Донбасс» командаһы менән матчта, 2012/13 йылдар миҙгеленең [[Континенталь хоккей лигаһы]]&lt;nowiki/&gt;нда үтә. .

[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/14]] миҙгелендә өфөнөң «[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]&lt;nowiki/&gt;» составында Рәсәй чемпионатында 2-се урын һәм Континенталь хоккей лигаһы чемпионатында 3-сө урынды яулай.

==== МХЛ ====
[[Файл:Andrei_Vasilevskiy_-_Tampa_Bay_Lightning.jpg|справа|мини| Андрей Василевский 2014/15 миҙгелендә «Тампай-Бэй Лайтнинг» өсөн уйында]]
Питтсбургта үткән 2012 йылдың Милли хоккей лигаһы драфтында, Питтсбург «Тампа-Бэй Лайтнинг» клубы тарафынан беренсе раундта дөйөм 19 номер аҫтында һайлана.

2014 йылдың 6 майында «Тампа» етәкселеге йәш ҡапҡасы Андрей Василевский менән өс йыллыҡ контракт төҙөй. КХЛ [[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/14 м]]&lt;nowiki/&gt;иҙгеле тамамланыу менән Андрей «Салауат Юлаев» клубы менән контрактты оҙайтып тормай һәм Милли хоккей лигаһына китеүе тураһында иғлан итә.

Миили хоккей лигаһында дебютлы матчын 2014 йылдың 16 декабрендә «Филадельфия Флайерз» командаһына ҡаршы матчта үткәрә, унда «Тампа» 3:1 иҫәбе менән еңә, ә Василевский үҙе 24 ташлауҙан 23 ташлауҙы кире ҡаға.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://allhockey.ru/news/show/207420-NHL_Vratar_Tamy_Vasilevskij_debjutiroval_v_NHL_s_pobedy_nad_Filadel_fiej|title=Вратарь &quot;Тамы&quot; Василевский дебютировал в НХЛ с победы над &quot;Филадельфией&quot;|author=|website=|date=|publisher=allhockey.ru|accessdate=2017-10-31}}&lt;/ref&gt;.

2015 йылдың 3 мартында Милли хоккей лигаһында «Баффало Сейбрз» командаһына ҡаршы матчта бөтә 28 ташлауҙы кире ҡағып, үҙенең беренсе «ҡоро» еңеүен яулай.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.nhl.com/gamecenter/en/recap?id=2014020945&amp;navid=sb:recap&amp;intcmpid=sb-highlights|title=Buffalo Sabres - Tampa Bay Lightning - March 3rd, 2015|publisher=NHL.com|lang=en-US|accessdate=2017-10-31}}&lt;/ref&gt;.

[[2015 йыл]]дың 6 июнендә үҙенең тәүге плей-офф еңеүен яулай, ул «Чикаго Блэкхокс» командаһына ҡаршы Стэнли кубогы финалынының икенсе матчында үтә&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://allhockey.ru/news/show/224257-Vasilevskij_ustanovil_svoj_pervyj_rekord_v_NHL|title=Василевский установил свой первый рекорд в НХЛ|author=|website=|date=|publisher=allhockey.ru|accessdate=2017-10-31}}&lt;/ref&gt;. Бен Бишоп йәрәхәттәрҙән һуң аңына килгәнсе, Андрей 1:37 иҫәбе менән уйнай, әммә был минутта Джейсон Гаррисон һуңғы еңеү шайбаһын индерә. Голдан һуң шунда уҡ Бишоп ҡапҡаға ҡайта, әммә, 3 минуттан ашыу уйнағандан һуң, уйынды дауам итә алмай, һәм кәм тигәндә 8 минут эсендә 3-сө ваҡыттың уйыны аҙағына ҡапҡаға Василевский әйләнеп ҡайта, ул ҡапҡаларҙы тейелгеһеҙ тотоп ҡала. Шулай уҡ финал серияһының 4-се матчын яулап ала, «Тампа» 1:2 иҫәбе менән ҡалыша, ә Андрей 19 ташлауҙан 17 ташлауҙы кире ҡаға.

2015/16 йылдар миҙгелендә даими миҙгелдә 24 уйын үткәрә, тик плей-оффта Бен Бишоптың сираттағы йәрәхәтенән һуң «Тампаның» төп ҡапҡасыһы булып китә. «Йәшен» командаһы 3-4 серияла ҡалыша, әммә һәр матчта 30-ҙан ашыу һуғыуҙарҙы кире ҡағып, Андрей үҙе тураһында маҡтау һүҙҙәре яулай.

2016 йылдың йәйендә «Тампа-Бэй Лайтнинг» менән 2017/18 миҙгеленән башлап, йылына 3,5 млн долларға яңы 3-йыллыҡ килешеү төҙөй.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.nhl.com/ice/ru/news.htm?id=888264|title=Андрей Василевский продлил контракт с &quot;Тампой&quot; {{!}} NHL.com|publisher=www.nhl.com|accessdate=2016-07-04}}&lt;/ref&gt;.

2016/17 миҙгелен запастағы голкипер статусында башлай, әммә бик йыш ҡына, был миҙгел аҙағына контракты тамамланып килгән Бишопты алмаштырып, старт составында сыға, Бендың «Лос-Анджелес Кингз» менән алмашыныуынан һуң, «Тампаның» беренсе номеры сифатында тулыһынса раҫлана. Йәмғеһе миҙгелдә 50 уйын үткәрә, шуларҙың 47-дә старт составында була һәм 23 еңеү яулай. Шуға ҡарамаҫтан, «Лайтнинг» плей-оффҡа эләгә алмай һәм миҙгелде тамамлай.

Яңы контракт буйынса киләһе беренсе миҙгелде команданың беренсе номеры аҫтында башлай, беренсе 6 матчты алмашсыһыҙ уйнай һәм 5 еңеү яулай. 2017 йылдың 30 октябрҙә «Флорида Пантерз» командаһы өҫтөнән еңеүенән (8:5) һуң, 9 рәттән еңеү яулап, «Тампаның» рекордсмены була&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Василевский вошел в историю &quot;Тампы&quot; по длительности победной серии|url=https://www.sport-express.ru/hockey/nhl/news/vasilevskiy-voshel-v-istoriyu-tampy-po-dlitelnosti-pobednoy-serii-1329022/|date=2017-10-31|accessdate=2017-10-31}}&lt;/ref&gt;. Миҙгел аҙағына бер аҙ үҙенең статистик күрһәткестәрен насарайта, әммә шуға ҡарамаҫтан «Лайтнинг» командаһы өсөн бер нисә ҡапҡасы рекордын ҡуя: ҡоро матчтар буйынса (8), еңеүҙәр буйынса (44). Шул уҡ ваҡытта шатауттар буйынса лидерлыҡты Ринна Пекка менән һәм еңеүҙәр буйынса Коннор Хеллебайк менән бүлешеп, лигала бөтә ошо күрһәткестәре буйынса беренсе урынды яулай. Был ҡапҡасылар менән бер рәттән даими миҙгел һөҙөмтәләре буйынса «Везина Трофиға» номинациялана.

=== Халыҡ-ара карьераһы ===

==== Йәштәр донъя чемпионаты-2012 ====
2011 йылдың 23 декабрендә Рәсәйҙең йәштәр йыйылма командаһының ахырғы составында 2012 йылдағы йәштәр донъя чемпионатында ҡатнашыу өсөн Василевскийҙың исеме атала&lt;ref name=&quot;SE2&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2011-12-23|url=http://www.sports.ru/tags/31874873.html|title=Объявлен окончательный состав молодёжной сборной России на МЧМ-2012|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/66u1nTlaU?url=http://www.sports.ru/tags/31874873.html|archivedate=2012-04-13}}&lt;/ref&gt;, шуның менән бергә исемлеккә индерелгән бөтә булған уйынсыларҙың иң бәләкәйе Андрей була. Тренерлыҡ штабы төркөм турнирының тәүге осрашыуҙарында ике ҡапҡасыны, Василевский һәм Макаровты һынап ҡарамаҡсы була, һәм уларҙың сығышына ҡарап, хәл иткес уйындарҙа беренсе һанды билдәләргә ҡарар итә&lt;ref name=&quot;SE3&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2011-12-26|url=http://www.sports.ru/hockey/133401861.html|title=Сергей Черкас: «Василевский и Макаров – два вратаря, которые будут «раздеваться» на игру со швейцарцами»|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcO0t78?url=http://www.sports.ru/hockey/133401861.html|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;.

Рәсәй йыйылмаһының Швейцарияға ҡаршы старт матчында Василевский, көнәркәштәрҙең 40 ташлауын ҡапҡаларына кире ҡағып, «шатаут» ала, һәм үҙенең командаһы составында иң яҡшы уйынсы тип таныла. Рәсәйлеләрҙең баш тренеры Валерий Брагин, йыйылманың еңеүе —ҡапҡасының ҡаҙанышы, тип әйтә&lt;ref name=&quot;SE5&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2011-12-27|url=http://www.sports.ru/hockey/133452035.html|title=Валерий Брагин: «Наша победа над Швейцарией – заслуга вратаря»|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcR48sg?url=http://www.sports.ru/hockey/133452035.html|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;.

Икенсе уйында Словакия йыйылмаһына ҡаршы ҡапҡаларҙы Макаров һаҡлай. Ул да ышаныслы уйнай, шулай уҡ командаға еңеү яуларға ярҙам итә, әммә барыбер бер шайбаны үткәреп ебәрә. Өсөнсө уйынға Василевский сыға, ҡабаттан үҙ иҫәбенә «ҡоро» матч яҙҙыра — 14:0 иҫәбе менән латыштар тар-мар ителә. Брагин Валерий ошо уйындан һуң, уны «Толпар» голкиперы булһа ла, 120 минут эсендә бер тапҡыр ҙа бер шайбаны ла индермәне, әммә ул уны беренсе номер тип һанарға әҙер түгел, сөнки Макаров та үҙен бик яҡшы күрһәтте, тип әйтә. «Ҡапҡасы позицияһы өҫтөндә уйланырбыҙ әле тағы» — тип белдерә Брагин&lt;ref name=&quot;SE6&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2011-12-30|url=http://www.sports.ru/hockey/133650399.html|title=Валерий Брагин: «Не готов считать Василевского первым номером»|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcSRMLv?url=http://www.sports.ru/hockey/133650399.html|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;.

Киләһе матчта төркөмдә беренсе урын һәм Швецияға ҡаршы туранан-тура ярым финалға сығыу хоҡуғы өсөн ҡапҡаларҙа Василевский уйнай. Тәүге ике осорҙа ул үҙенең биләмәһен йоҙаҡта тота, ә өсөнсө ваҡытта өс тапҡыр шайбаны үткәреп ебәрә, һәм тағы ла бер овертаймда — ярым финалға шведтар сыға. Рәсәй йыйылмаһы ҡапҡасылары тренеры Сергей Черкас 1/4 финал уйындары алдынан матбуғатта үҙенең опекалағы хоккейсылары тураһында түбәндәге һүҙҙәрҙе әйтә:

{{начало цитаты}}''Иртәнге боҙҙо шыуғандан һуң, уларҙың ниндәй ҡиәфәттә икәнен күрһәк, ҡапҡасы буйынса ҡарар ҡабул ителәсәк. Әлегә Василевский ҙа, Макаров та әҙерләнә. Ахырғы ҡарарҙы төп тренер ҡабул итә. Шведтар менән матч Василевский өсөн бик ауыр булды, ул бик шәп уйнаны, һәм әгәр ҙә ул булмаһа, команда 7-8 шайбаны үткәреп ебәрер ине. Андрей матчтан һуң иланы. Иларһың да бында, әгәр беренсе осорҙан һуң 3:0 иҫәбен алып барһаң, береһе лә ундай һөҙөмтәне көтмәгәйне, әммә шулай килеп сыҡты. Ул быны шулай тип ҡабул итә, сөнки беренсе тапҡыр йәштәр командаһы өсөн уйнай. Фортуна янда тип һиҙҙе, 3:0 ине, һәм һөҙөмтәлә шундай эмоциялы төшөнкөлөк. Беҙҙе уның психологик торошо борсой''{{конец цитаты|источник=Сергей Черкас Швеция менән матчтан һуң Андрей Василевский тураһында&lt;ref name=&quot;SE7&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-02|url=http://www.sports.ru/hockey/133837048.html|title=Сергей Черкас: «Поздравили парней с Новым годом, всем дали по бокалу сока»|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcTkiND?url=http://www.sports.ru/hockey/133837048.html|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;}}

Шуға ҡарамаҫтан ҡапҡалағы һаҡты 1/4 финалда Брагин йәш өфөлөгә ышанып тапшыра. Рәсәйлелер ауыр матчта Чехия йыйылмаһын тик овертаймда ғына еңеп сыға, һөҙөмтәлә иҫәп 2:1 була. Василевсикйҙың уйыны киң мәғлүмәт сараларында һоҡланыулы баһалама ала.&lt;ref name=&quot;SE8&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-03|url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501399|author=Антон Липкин|title=Спасибо Васе за Канаду. Сборная России вышла в полуфинал благодаря уверенной игре голкипера Андрея Василевского|publisher=Советский Спорт|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcV0usx?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501399|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6AUcV0usx?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501399 |date=2012-09-07 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SE9&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-03|url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501404|author=Виталий Славин|title=Вытащить на зубах. Молодёжная сборная России с трудом пробилась в полуфинал чемпионата мира|publisher=Советский Спорт|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcYLiRw?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501404|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6AUcYLiRw?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501404 |date=2012-09-07 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SE10&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-03|url=http://www.sports.ru/hockey/133884175.html|author=Алексей Дербенко|title=Шаг к Канаде|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcbgQnf?url=http://www.sports.ru/hockey/133884175.html|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;.

Икенсе көн үк ярым финалда шаҡтай арыған рәсәй йыйылма командаһына ҡаршы ял итеп алған канада хоккейсылары уйнай. Таблола иҫәп Рәсәй файҙаһына — 5:1&lt;ref name=&quot;SE11&quot;&gt;{{cite web|datepublished=|lang=en|url=http://stats.iihf.com/Hydra/270/IHM270226_74_5_0.pdf|title=Официальный протокол матча|publisher=Официальный сайт [[ИИХФ]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcd15g8?url=http://stats.iihf.com/Hydra/270/IHM270226_74_5_0.pdf|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;. Евгений Кузнецовтың өс голы һәм Василевскийҙың ышаныслы уйыны бындай һөҙөмтәнең төп сәбәбе була. Өсөнсө ваҡыт башта элекке сценарий буйынса бара. 48- се минутта Кучеров Никита 6:1 иҫәбе яһай; һәм шунда күңелһеҙлектәр башлана. Рәсәйлеләр һиҙгерлекте юғалта, ә туҡтауһыҙ һөжүм яһаусы канада хоккейсылары, ниһайәт, ҡапҡаға шайба индерә. Өҫтәүенә, 23 секунд интервал менән ике тапҡыр индереүгә өлгәшә. Брагин Валерий матчтан һуң үҙ хатаһын таный, тап ошо мәлдә Василевскийҙы алмаштырырға кәрәк ине, тип әйтә&lt;ref name=&quot;SE12&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-04|url=http://allhockey.ru/junior/news/113799/|title=Брагин: надо было ставить Макарова при счете 6:3 [видео]|publisher=Allhockey.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcdZWR6?url=http://allhockey.ru/junior/news/113799/|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://archive.today/20130416130319/http://allhockey.ru/junior/news/113799/ |date=2013-04-16 }}&lt;/ref&gt;. Әммә Андрей ҡапҡала ҡала һәм, үҙҙәренең репортаждарында журналистар билдәләгәнсә, еңелсә «йөҙөп китә»&lt;ref name=&quot;SE13&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-04|url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501471|author=Виталий Славин|title=Перетягивание Канады. Колонка Виталия Славина о матче Россия - Канада|publisher=Советский Спорт|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcfHt1i?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501471|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6AUcfHt1i?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501471 |date=2012-09-07 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SE14&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-04|url=http://www.sovsport.ru/news/text-item/501461|author=Павел Лысенков|title=Нескучный сад. Павел Лысенков - о феерическом полуфинале Канада - Россия|publisher=Советский Спорт|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUhJWZhm?url=http://www.sovsport.ru/news/text-item/501461|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6AUhJWZhm?url=http://www.sovsport.ru/news/text-item/501461 |date=2012-09-07 }}&lt;/ref&gt;. 51-се һәм 55-се минуттарҙа, артта ҡалыуҙарын ҡыҫҡартып, канадалылар тағы ике шайба индерә. Брагин, ниһайәт, ҡапҡасыһын алмаштырырға ҡарар итә, һәм аҙаҡта Андрей Макаров Рәсәй өсөн еңеү 6:5 иҫәбен яҡлап ҡала.

Швецияға ҡаршы финал алышында голкипер тураһында мәсьәлә уйын көнөндә ҡарар ителә. Сергей Черкас был йәһәттән бына нимә һөйләй:
{{начало цитаты}}''Финал матчында Макаров уйнаясаҡ тигән ҡарар ҡабул иттек. Василевскийға дәғүәләр юҡ, тик уға бик ҙур йөк төштө, был тренерлыҡ штабының дөйөм ҡарары ине. Василевский турнирҙа бик яҡшы уйнаны, әммә Макаров теләһә ҡайһы ваҡытта әҙер булырға тейеш. '' {{конец цитаты|источник=Сергей Черкас финал матчына ҡапҡасы һайлау тураһында &lt;ref name=&quot;SE15&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-05|url=http://www.sports.ru/hockey/134047036.html|title=Макаров будет защищать ворота молодёжной сборной России в финале со Швецией|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUhOWhLu?url=http://www.sports.ru/hockey/134047036.html|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;}}

Финал матчында, үҙенең ҡапҡаһынан 57 һуғыуҙы кире ҡаҡҡан Макаровтың иҫ киткес һәйбәт уйнауына ҡарамаҫтан, рәсәйлеләр овертаймда 0:1 иҫәбе менән ҡалыша.

==== Донъяның йәштәр чемпионаты 2013 ====
2013 йылғы йәштәр чемпионатында Өфөлә Василевский Макаров менән көнәркәшлек итеүен дауам итә.

Плей-офф матчтарына йыйылманың тренерлыҡ штабы тарафынан төп ҡапҡасы булып, 2012 йылдағы кеүек, Василевский һайлана.

1/4 финалда рәсәй Швейцария йыйылмаһына ҡаршы рәсәй командаһы 4:3 иҫәбе менән еңеү яулай. Андрей матчта 44 ташлауҙан 41 ташлауҙы кире ҡаға, буллиттар серияһында 5 маташыуҙың бер голын үткәреп ебәрә һәм был матчтың иң яҡшы уйынсыларының береһе була.

Рәсәй йыйылма командаһы шведтарға ҡаршы ярым финалда, тәүге ун минутта ике шайбаны үткәреп ебәреп, һөҙөмтәлә 40 һуғыуҙың 38 -ен кире ҡаҡҡан күберәк Василевский уйыны арҡаһында уйында ҡала. 2 −3 ваҡыттағы 8-се минуттарҙа берер гол индереп, рәсәйлеләр уйынды һөҙөмтәһеҙ овертаймға күсерә. Буллиттар серияһында Андрей 3 маташыуҙа 1 гол үткәрә, әммә был швед командаһының еңеүе өсөн етеп ҡала.

Бронза өсөн матчта ҡапҡаларҙа урынды Макаров Андрей һәм канадалыларға ҡаршы ғәҙәттән тыш уйында еңеү яулай (6:5).

Турнир йомғаҡтары буйынса Василевский кире ҡаҡҡан ташлауҙарының процеты буйынса икенсе була һәм рәсәй командаһының иң яҡшы өс уйынсыһы иҫәбенә инә.

==== Донъя чемпионаты 2014 ====
2014 йылда донъя чемпионы. Турнирҙа алдағы раундтың 2 матчын яулай. Ике матч та Рәсәй йыйылма командаһының еңеүе менән тамамлана. Рәсәй милли йыйылма командаһы составында иң яҡшы уйынсы булып таныла. АҠШ йыйылма ҡомандаһына ҡаршы уйында бик яҡшы уйын күрһәтә, ҡапҡаһына булған 40 ташлауҙың 39-ын кире ҡаға (Рәсәй йыйылма командаһы 6:1 иҫәбе менән еңә). Германия йыйылма командаһына ҡаршы «ҡоро матч» үткәрә, бөтә 27 һуғыуҙы ла кире ҡаға (Рәсәй йыйылма командаһы 3:0 иҫәбе менән еңә).

Рәсәй милли команда өсөн өс юниор, өс йәштәр һәм ике өлкәндәр донъя чемпионатында уйнай.

== Статистика ==
{| class=&quot;toccolours collapsible collapsed&quot; style=&quot;width: 50%; font-size: 85%; border: 1px solid rgb(170, 170, 170); white-space: nowrap; margin-bottom: 10px;&quot;
! colspan=&quot;6&quot; id=&quot;281&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2;&quot; |Легенда
|- id=&quot;283&quot;
| id=&quot;284&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black;&quot; | Һәм
| id=&quot;286&quot; |Үткәрелгән уйындар һаны.
| id=&quot;288&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | Мин
| id=&quot;290&quot; |Уйналған минуттар һаны
| id=&quot;292&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | ПШ
| id=&quot;294&quot; |Шайбаны үткәреүе
|- id=&quot;296&quot;
| id=&quot;297&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | .
| id=&quot;299&quot; |Еңеүҙәр
| id=&quot;301&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | П.
| id=&quot;303&quot; |Төп ваҡытта еңелеү.
| id=&quot;305&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black;&quot; | Н/ИТӘ
| id=&quot;307&quot; |Индерһәләр/овертаймда еңелеү.
|- id=&quot;309&quot;
| id=&quot;310&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | КН
| id=&quot;312&quot; |Ышаныслыҡ коэффициенты
| id=&quot;315&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | %
| id=&quot;317&quot; | Ташлауҙың проценты
| id=&quot;320&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black;&quot; | Һәм&quot;0&quot;
| id=&quot;322&quot; |«Ҡоро уйындар»
|- id=&quot;325&quot;
| id=&quot;326&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | -
| id=&quot;328&quot; |''Билдәһеҙ статистика''
| id=&quot;330&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | —
| id=&quot;332&quot; |''Статистика иҫәпкә алмай''
| id=&quot;334&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | Бр
| id=&quot;336&quot; |Ҡапҡаға ташлау
|}

=== Клуб карьераһы ===

=== Халыҡ-ара ярыштары ===
{| class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;text-align: center; width: 65em; margin-bottom: 10px;&quot;
|Йыл
|Йыйылма
|Турнир
|Урын
|И
|В
|П
|Мин
|ПШ
|И&quot;0&quot;
|КН
|%ОБ
|- align=&quot;center&quot;
|2010
|Рәсәй (юниор.)
|ЮДЧ
|4
|5
|2
|2
|272
|12
|0
|2.65
|89.7
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|2011
|Рәсәй (юниор.)
|ЮДЧ
|1 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot; id=&quot;cxmwAfo&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=1]]&lt;/span&gt;
|6
|4
|2
|344
|15
|0
|2.62
|93.6
|- align=&quot;center&quot;
|2012
|Рәсәй (йәш.)
|ЙДЧ
|2 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot; id=&quot;cxmwAgw&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt;[[Файл:Silver_medal_icon.svg|ссылка=|альт=2]]&lt;/span&gt;
|5
|4
|1
|299
|10
|2
|2.01
|95.3
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|2012
|Рәсәй (юниор.)
|ЮДЧ
|5
|5
|2
|3
|299
|11
|1
|2.20
|92.2
|- align=&quot;center&quot;
|2013
|Рәсәй (йәш.)
|ЙДЧ
|1 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot; id=&quot;cxmwAio&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=1]]&lt;/span&gt;
|4
|3
|1
|264
|8
|1
|1.81
|95.0
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|2014
|Рәсәй (йәш.)
|ЙДЧ
|1 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot; id=&quot;cxmwAjo&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=1]]&lt;/span&gt;
|5
|4
|1
|328
|10
|0
|1.83
|93.3
|- align=&quot;center&quot;
|2014
|Рәсәй
|ДЧ
|1 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot; id=&quot;cxmwAkw&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt;[[Файл:Gold_medal_icon.svg|ссылка=|альт=1]]&lt;/span&gt;
|2
|2
|0
|120
|1
|1
|0.50
|98.5
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|2016
|Рәсәй
|КМ
|4
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|- align=&quot;center&quot;
|2017
|Рәсәй
|ДЧ
|1 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot; id=&quot;cxmwAm4&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=1]]&lt;/span&gt;
|9
|7
|2
|522
|15
|3
|1.72
|93.6
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot; style=&quot;font-weight:bold;&quot;
| colspan=&quot;4&quot; |Бөтәһе (юниор.)
|16
|8
|7
|915
|38
|2
|2.49
|91.83
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot; style=&quot;font-weight:bold;&quot;
| colspan=&quot;4&quot; |Бөтәһе (йәш.)
|14
|11
|3
|891
|28
|3
|1.88
|94.53
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot; style=&quot;font-weight:bold;&quot;
| colspan=&quot;4&quot; |Бөтәһе (төп йыйылма)
|11
|9
|2
|642
|16
|4
|1.11
|96.05
|}

== Ҡаҙаныштары ==
{| class=&quot;&quot; style=&quot;border-collapse: collapse; background: transparent; width: 100%; text-align: left; margin-bottom: 10px;&quot;
| id=&quot;826&quot; style=&quot;width:50%; &quot; |

=== Командала ===
; Клуб карьераһы

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;831&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;834&quot; |Йыл
! id=&quot;836&quot; |Команда
! id=&quot;838&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;840&quot;
| id=&quot;841&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/14 (КХЛ)]]
| id=&quot;844&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев (Өфө)]]
| id=&quot;847&quot; |03 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=3]]&lt;/span&gt; Бронза призёры
|- id=&quot;850&quot;
| id=&quot;851&quot; |2013/14 (Рәсәй чемпионаты)
| id=&quot;855&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев (Өфө)]]
| id=&quot;858&quot; |02 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Silver_medal_icon.svg|ссылка=|альт=2]]&lt;/span&gt; Көмөш призёр
|}

; Юниор карьераһы

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;864&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;867&quot; |Йыл
! id=&quot;869&quot; |Команда
! id=&quot;871&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;873&quot;
| id=&quot;874&quot; |2011 (ЮДЧ)
| id=&quot;877&quot; |Рәсәйҙең юниорҙар йыйылмаһы
| id=&quot;879&quot; |03 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=3]]&lt;/span&gt; Бронза призёры
|}

; Йәштәр карьераһы

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;885&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;888&quot; |Йыл
! id=&quot;890&quot; |Команда
! id=&quot;892&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;894&quot;
| id=&quot;895&quot; |2012 (ЙДЧ)
| id=&quot;898&quot; |Рәсәйҙең йәштәр йыйылмаһы
| id=&quot;900&quot; |02 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Silver_medal_icon.svg|ссылка=|альт=2]]&lt;/span&gt; Көмөш призёр
|- id=&quot;903&quot;
| id=&quot;904&quot; |2013 (ЙДЧ)
| id=&quot;907&quot; |Рәсәйҙең йәштәр йыйылмаһы
| id=&quot;909&quot; |03 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=3]]&lt;/span&gt; Бронза призёры
|- id=&quot;912&quot;
| id=&quot;913&quot; |2014 (ЙДЧ)
| id=&quot;916&quot; |Рәсәйҙең йәштәр йыйылмаһы
| id=&quot;918&quot; |03 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=3]]&lt;/span&gt; Бронза призёры
|}

; Халыҡ-ара карьераһы

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;924&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;927&quot; |Йыл
! id=&quot;929&quot; |Команда
! id=&quot;931&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;933&quot;
| id=&quot;934&quot; |2014 (ДЧ)
| id=&quot;937&quot; |Рәсәй йыйылмаһы
| id=&quot;940&quot; |01 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Gold_medal_icon.svg|ссылка=|альт=1]]&lt;/span&gt; Донъя чемпионы
|- id=&quot;943&quot;
| id=&quot;944&quot; |2017 (ДЧ)
| id=&quot;947&quot; |Рәсәй йыйылмаһы
| id=&quot;949&quot; |03 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=3]]&lt;/span&gt; Бронза призёры
|}
| id=&quot;952&quot; style=&quot;width:50%; &quot; |

=== Шәхси ===
; КХЛ (Континенталь Хоккей Лигаһы)

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;957&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;960&quot; |Йыл
! id=&quot;962&quot; |Команда
! id=&quot;964&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;966&quot;
| id=&quot;967&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;970&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;973&quot; |Миҙгелдең иң яҡшы яңы кешеһе
|- id=&quot;976&quot;
| id=&quot;977&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;980&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;983&quot; |Плей-офф ярым финалының иң яҡшы яңы кешеһе
|- id=&quot;985&quot;
| id=&quot;986&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;989&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;992&quot; |Плей-офф сирек финалының иң яҡшы яңы кешеһе
|- id=&quot;994&quot;
| id=&quot;995&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;998&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;1001&quot; |[http://www.eliteprospects.com/awards.php?award=KHL%20Rookie%20of%20the%20Month Айҙың иң яҡшы яңы кешеһе — Апрель 2014]
|- id=&quot;1003&quot;
| id=&quot;1004&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;1007&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;1010&quot; |[http://www.eliteprospects.com/awards.php?award=KHL%20Rookie%20of%20the%20Month Айҙың иң яҡшы яңы кешеһе — Март 2014]
|- id=&quot;1012&quot;
| id=&quot;1013&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;1016&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;1019&quot; |[http://www.eliteprospects.com/awards.php?award=KHL%20Rookie%20of%20the%20Month Айҙың иң яҡшы яңы кешеһе — Ноябрь 2013]
|- id=&quot;1021&quot;
| id=&quot;1022&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;1025&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;1028&quot; |[http://www.eliteprospects.com/awards.php?award=KHL%20Rookie%20of%20the%20Month Айҙың иң яҡшы яңы кешеһе — Сентябрь 2013]
|}

; АХЛ (Америка Хоккей Лигаһы)

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;1033&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;1036&quot; |Йыл
! id=&quot;1038&quot; |Команда
! id=&quot;1040&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;1042&quot;
| id=&quot;1043&quot; |2014/2015
| id=&quot;1045&quot; |Сиракьюз Кранч
| id=&quot;1048&quot; |Ай капҡасыһы — Декабрь 2014
|}

; НХЛ

&lt;br&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;1053&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;1056&quot; |Йыл
! id=&quot;1058&quot; |Команда
! id=&quot;1060&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;1062&quot;
| id=&quot;1063&quot; |2018
| id=&quot;1066&quot; |Тампа-Бэй Лайтнинг
| id=&quot;1069&quot; |Милли Хоккей лигаһы матчында йондоҙҙарҙың ҡатнашыуы
|- id=&quot;1071&quot;
| id=&quot;1072&quot; |2018
| id=&quot;1075&quot; |Тампа-Бэй Лайтнинг
| id=&quot;1078&quot; |«Везина Трофи» наградаһына номинация
|- id=&quot;1080&quot;
| id=&quot;1081&quot; |2018
| id=&quot;1084&quot; |Тампа-Бэй Лайтнинг
| id=&quot;1087&quot; |Милли Хоккей лигаһында көндөң беренсе йондоҙо
|}

; Халыҡ-ара ҡаҙаныштары

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;1092&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;1095&quot; |Йыл
! id=&quot;1097&quot; |Команда
! id=&quot;1099&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;1101&quot;
| id=&quot;1102&quot; |2011
| id=&quot;1105&quot; |Рәсәй юниорҙар йыйылмаһы
| id=&quot;1107&quot; |Донъя чемпионатында кире ҡағылған ташлауҙарҙың иң яҡшы проценты (93.62 %)
|- id=&quot;1109&quot;
| id=&quot;1110&quot; |2012
| id=&quot;1113&quot; |Рәсәй йәштәр йыйылмаһы
| id=&quot;1115&quot; |Донъя чемпионатында кире ҡағылған ташлауҙарҙың иң яҡшы проценты (95.31 %)
|- id=&quot;1117&quot;
| id=&quot;1118&quot; |2017
| id=&quot;1121&quot; |Рәсәй йыйылмаһы
| id=&quot;1123&quot; |Донъя чемпионатында иң яҡшы ҡапҡасы
|- id=&quot;1125&quot;
| id=&quot;1126&quot; |2017
| id=&quot;1128&quot; |Рәсәй йыйылмаһы
| id=&quot;1130&quot; |Донъя чемпионатының символик йыйылмаһына эләгеүе
|}
|}

== Наградалары ==
* Салауат Юлаев ордены (2022)&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/sport/2022-08-01/radiy-habirov-nagradil-ordenami-salavata-yulaeva-andreya-vasilevskogo-i-ego-ottsa-2894442 Радий Хабиров отметил орденами заслуги Андрея Василевского и его отца]&lt;/ref&gt;.
* Почёт ордены ([[27 май]], [[2014 йыл]]) — Рәсәй йыйылма командаһы составында хоккей буйынса 2014 йылда донъя чемпионатында еңеүе өсөн Рәсәй Президенты Владимир Путин тарафынан тапшырыла&lt;ref name=&quot;nag1&quot;&gt;{{cite web|date=2014-05-27|url=http://news.kremlin.ru/ref_notes/1647|title=Победители чемпионата мира по хоккею 2014 года в Минске, удостоенные государственных наград Российской Федерации|publisher=news.kremlin.ru}}&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания|2}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.nhl.com/ice/ru/player.htm?id=8476883 Профиль на официальном сайте НХЛ]
* {{KHL|17242}}(рус.)

&lt;div class=&quot;cx-template-editor-source-container&quot; lang=&quot;ru&quot; dir=&quot;ltr&quot; style=&quot;display: none;&quot;&gt;&lt;div class=&quot;cx-template-editor-source&quot;&gt;&lt;div class=&quot;cx-template-editor-title&quot;&gt;KHL&lt;/div&gt;&lt;div class=&quot;cx-template-editor-param&quot;&gt;&lt;div class=&quot;cx-template-editor-param-title&quot;&gt;&lt;span id=&quot;1&quot; class=&quot;cx-template-editor-param-key&quot;&gt;1&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;div class=&quot;cx-template-editor-param-value&quot; data-key=&quot;1&quot; style=&quot;position: relative;&quot;&gt;17242&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
* [http://mhl.khl.ru/players/17242/ Профиль на официальном сайте МХЛ]
* [http://www.sports.ru/tags/70281925.html Профиль Игрока на sports.ru]
* [http://195.19.218.160/players/info?id=16939 Данные по игроку на сайте Глобал Спорт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200812172518/http://195.19.218.160/players/info?id=16939 |date=2020-08-12 }}
* {{Eliteprospects|70424|Андрей Василевский}}(инг.)
* [http://allhockey.ru/news/113318/ Видеоинтервью с Андреем Василевским после первого матча на МЧМ-2012 (26 декабря 2011 г.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120113164739/http://allhockey.ru/news/113318/ |date=2012-01-13 }}

[[Категория:«Сиракьюз Кранч» хоккейсылары]]
[[Категория:Салауат Юлаев командаһының уйынсылары]]
[[Категория:Толпар командаһының уйынсылары]]
[[Категория:Хоккей буйынса Рәсәй йыйылма командаһының уйынсылары]]
[[Категория:Почёт ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:25 июлдә тыуғандар]]
[[Категория:1994 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса спортсылар]]
[[Категория:КХЛ хоккейсылары]]
[[Категория:МХЛ хоккейсылары]]
[[Категория:Рәсәй хоккейсылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса хоккейсылар]]
[[Категория:Хоккей ҡапҡасылары]]
[[Категория:Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпиондары]]</text>
      <sha1>e7ojmovnim3mqsnhwnhrup4t2094fti</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148195</id>
      <parentid>1148194</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T12:10:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>/* Биографияһы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43701" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Василевский Андрей Андреевич''' ([[25 июль]] [[1994 йыл]]) — [[Рәсәй]] [[Шайбалы хоккей|хоккейсыһы]], ҡапҡасы. [[Өфө]]нөң [[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|«Салауат Юлаев» хоккей клубы]] тәрбиәләнеүсеһе. Әлеге ваҡытта НХЛ-дың «Тампа-Бэй Лайтнинг» клубы уйынсыһы. 2012 донъя йәштәр чемпионатының көмөш призеры, [[2013]] һәм [[2014 йыл]]дарҙа донъя йәштәр чемпионатының бронза призеры. [[2011 йыл]]да донъя юниорҙар чемпионатында бронза призеры. Рәсәй чемпионатында 2013/2014 йылдар миҙгелендә «Салауат Юлаев» составында көмөш призер. 2014 йылда донъя чемпионы. [[Почёт ордены]] (2014), Салауат Юлаев ордены (2022) кавалеры&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/sport/2022-08-01/radiy-habirov-nagradil-ordenami-salavata-yulaeva-andreya-vasilevskogo-i-ego-ottsa-2894442 Радий Хабиров отметил орденами заслуги Андрея Василевского и его отца]&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Андрей Андреевич Василевский 1994 йылдың 25 июлендә [[Төмән]] ҡалаһында тыуған.
[[Өфө]] хоккейының тәрбиәләнеүсеһе. Йәштәр клубы «Толпар» һәм «Салауат Юлаев» хоккей лигаһы клубы өсөн сығыш яһаусы. Атаһы — [[Василевский Андрей Леонидович]] — профессиональ хоккей голкиперы, Өфө хоккейы тәрбиәләнәүсеһе, [[Төмән]] ҡалаһының «Рубин» командаһында билдәлелек яулай, ә 2000 йылда Өфөгә ҡайтып, «Толпар» йәштәр хоккей командаһының ҡапҡасылар тренеры булып китә&lt;ref name=&quot;SE0&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2010-10-18|url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/413885|author=Сергей Бегишев|title=Царская фамилия. Наша газета познакомила тезок с громкими фамилиями, выступающих в Молодёжной лиге|publisher=[[Советский Спорт]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcHqptG?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/413885|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6AUcHqptG?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/413885 |date=2012-09-07 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SE1&quot;&gt;{{cite web|datepublished=|url=http://hcsalavat.ru/team/109/|title=Состав команды и тренерского штаба|publisher=Официальный сайт ХК «Толпар»|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110817181733/http://hcsalavat.ru/team/109/|archivedate=2011-08-17}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110817181733/http://hcsalavat.ru/team/109/ |date=2011-08-17 }}&lt;/ref&gt;. Шул ваҡытҡа инде уның ике улы үҫеп етә — Алексей (1993 й.) һәм Андрей (1994 й.). Ике улын да «Салауат Юлаев» хоккей секцияһына бирә. Башта икеһе лә һөжүмсе позицияһында уйнай, әммә һуңыраҡ өлкән улы Алексейға һаҡсы, ә кесе улы Андрейға — ҡапҡасы квалификацияһы бирелә.

== Карьераһы ==

=== Клуб карьераһы ===

==== КХЛ ====
Андрей Василевскийҙың дебюты өфөнөң «Салауат Юлаев» составында 2012 йылдың 23 ноябрендә донец «Донбасс» командаһы менән матчта, 2012/13 йылдар миҙгеленең [[Континенталь хоккей лигаһы]]&lt;nowiki/&gt;нда үтә. .

[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/14]] миҙгелендә өфөнөң «[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]&lt;nowiki/&gt;» составында Рәсәй чемпионатында 2-се урын һәм Континенталь хоккей лигаһы чемпионатында 3-сө урынды яулай.

==== МХЛ ====
[[Файл:Andrei_Vasilevskiy_-_Tampa_Bay_Lightning.jpg|справа|мини| Андрей Василевский 2014/15 миҙгелендә «Тампай-Бэй Лайтнинг» өсөн уйында]]
Питтсбургта үткән 2012 йылдың Милли хоккей лигаһы драфтында, Питтсбург «Тампа-Бэй Лайтнинг» клубы тарафынан беренсе раундта дөйөм 19 номер аҫтында һайлана.

2014 йылдың 6 майында «Тампа» етәкселеге йәш ҡапҡасы Андрей Василевский менән өс йыллыҡ контракт төҙөй. КХЛ [[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/14 м]]&lt;nowiki/&gt;иҙгеле тамамланыу менән Андрей «Салауат Юлаев» клубы менән контрактты оҙайтып тормай һәм Милли хоккей лигаһына китеүе тураһында иғлан итә.

Миили хоккей лигаһында дебютлы матчын 2014 йылдың 16 декабрендә «Филадельфия Флайерз» командаһына ҡаршы матчта үткәрә, унда «Тампа» 3:1 иҫәбе менән еңә, ә Василевский үҙе 24 ташлауҙан 23 ташлауҙы кире ҡаға.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://allhockey.ru/news/show/207420-NHL_Vratar_Tamy_Vasilevskij_debjutiroval_v_NHL_s_pobedy_nad_Filadel_fiej|title=Вратарь &quot;Тамы&quot; Василевский дебютировал в НХЛ с победы над &quot;Филадельфией&quot;|author=|website=|date=|publisher=allhockey.ru|accessdate=2017-10-31}}&lt;/ref&gt;.

2015 йылдың 3 мартында Милли хоккей лигаһында «Баффало Сейбрз» командаһына ҡаршы матчта бөтә 28 ташлауҙы кире ҡағып, үҙенең беренсе «ҡоро» еңеүен яулай.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.nhl.com/gamecenter/en/recap?id=2014020945&amp;navid=sb:recap&amp;intcmpid=sb-highlights|title=Buffalo Sabres - Tampa Bay Lightning - March 3rd, 2015|publisher=NHL.com|lang=en-US|accessdate=2017-10-31}}&lt;/ref&gt;.

[[2015 йыл]]дың 6 июнендә үҙенең тәүге плей-офф еңеүен яулай, ул «Чикаго Блэкхокс» командаһына ҡаршы Стэнли кубогы финалынының икенсе матчында үтә&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://allhockey.ru/news/show/224257-Vasilevskij_ustanovil_svoj_pervyj_rekord_v_NHL|title=Василевский установил свой первый рекорд в НХЛ|author=|website=|date=|publisher=allhockey.ru|accessdate=2017-10-31}}&lt;/ref&gt;. Бен Бишоп йәрәхәттәрҙән һуң аңына килгәнсе, Андрей 1:37 иҫәбе менән уйнай, әммә был минутта Джейсон Гаррисон һуңғы еңеү шайбаһын индерә. Голдан һуң шунда уҡ Бишоп ҡапҡаға ҡайта, әммә, 3 минуттан ашыу уйнағандан һуң, уйынды дауам итә алмай, һәм кәм тигәндә 8 минут эсендә 3-сө ваҡыттың уйыны аҙағына ҡапҡаға Василевский әйләнеп ҡайта, ул ҡапҡаларҙы тейелгеһеҙ тотоп ҡала. Шулай уҡ финал серияһының 4-се матчын яулап ала, «Тампа» 1:2 иҫәбе менән ҡалыша, ә Андрей 19 ташлауҙан 17 ташлауҙы кире ҡаға.

2015/16 йылдар миҙгелендә даими миҙгелдә 24 уйын үткәрә, тик плей-оффта Бен Бишоптың сираттағы йәрәхәтенән һуң «Тампаның» төп ҡапҡасыһы булып китә. «Йәшен» командаһы 3-4 серияла ҡалыша, әммә һәр матчта 30-ҙан ашыу һуғыуҙарҙы кире ҡағып, Андрей үҙе тураһында маҡтау һүҙҙәре яулай.

2016 йылдың йәйендә «Тампа-Бэй Лайтнинг» менән 2017/18 миҙгеленән башлап, йылына 3,5 млн долларға яңы 3-йыллыҡ килешеү төҙөй.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.nhl.com/ice/ru/news.htm?id=888264|title=Андрей Василевский продлил контракт с &quot;Тампой&quot; {{!}} NHL.com|publisher=www.nhl.com|accessdate=2016-07-04}}&lt;/ref&gt;.

2016/17 миҙгелен запастағы голкипер статусында башлай, әммә бик йыш ҡына, был миҙгел аҙағына контракты тамамланып килгән Бишопты алмаштырып, старт составында сыға, Бендың «Лос-Анджелес Кингз» менән алмашыныуынан һуң, «Тампаның» беренсе номеры сифатында тулыһынса раҫлана. Йәмғеһе миҙгелдә 50 уйын үткәрә, шуларҙың 47-дә старт составында була һәм 23 еңеү яулай. Шуға ҡарамаҫтан, «Лайтнинг» плей-оффҡа эләгә алмай һәм миҙгелде тамамлай.

Яңы контракт буйынса киләһе беренсе миҙгелде команданың беренсе номеры аҫтында башлай, беренсе 6 матчты алмашсыһыҙ уйнай һәм 5 еңеү яулай. 2017 йылдың 30 октябрҙә «Флорида Пантерз» командаһы өҫтөнән еңеүенән (8:5) һуң, 9 рәттән еңеү яулап, «Тампаның» рекордсмены була&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Василевский вошел в историю &quot;Тампы&quot; по длительности победной серии|url=https://www.sport-express.ru/hockey/nhl/news/vasilevskiy-voshel-v-istoriyu-tampy-po-dlitelnosti-pobednoy-serii-1329022/|date=2017-10-31|accessdate=2017-10-31}}&lt;/ref&gt;. Миҙгел аҙағына бер аҙ үҙенең статистик күрһәткестәрен насарайта, әммә шуға ҡарамаҫтан «Лайтнинг» командаһы өсөн бер нисә ҡапҡасы рекордын ҡуя: ҡоро матчтар буйынса (8), еңеүҙәр буйынса (44). Шул уҡ ваҡытта шатауттар буйынса лидерлыҡты Ринна Пекка менән һәм еңеүҙәр буйынса Коннор Хеллебайк менән бүлешеп, лигала бөтә ошо күрһәткестәре буйынса беренсе урынды яулай. Был ҡапҡасылар менән бер рәттән даими миҙгел һөҙөмтәләре буйынса «Везина Трофиға» номинациялана.

=== Халыҡ-ара карьераһы ===

==== Йәштәр донъя чемпионаты-2012 ====
2011 йылдың 23 декабрендә Рәсәйҙең йәштәр йыйылма командаһының ахырғы составында 2012 йылдағы йәштәр донъя чемпионатында ҡатнашыу өсөн Василевскийҙың исеме атала&lt;ref name=&quot;SE2&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2011-12-23|url=http://www.sports.ru/tags/31874873.html|title=Объявлен окончательный состав молодёжной сборной России на МЧМ-2012|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/66u1nTlaU?url=http://www.sports.ru/tags/31874873.html|archivedate=2012-04-13}}&lt;/ref&gt;, шуның менән бергә исемлеккә индерелгән бөтә булған уйынсыларҙың иң бәләкәйе Андрей була. Тренерлыҡ штабы төркөм турнирының тәүге осрашыуҙарында ике ҡапҡасыны, Василевский һәм Макаровты һынап ҡарамаҡсы була, һәм уларҙың сығышына ҡарап, хәл иткес уйындарҙа беренсе һанды билдәләргә ҡарар итә&lt;ref name=&quot;SE3&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2011-12-26|url=http://www.sports.ru/hockey/133401861.html|title=Сергей Черкас: «Василевский и Макаров – два вратаря, которые будут «раздеваться» на игру со швейцарцами»|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcO0t78?url=http://www.sports.ru/hockey/133401861.html|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;.

Рәсәй йыйылмаһының Швейцарияға ҡаршы старт матчында Василевский, көнәркәштәрҙең 40 ташлауын ҡапҡаларына кире ҡағып, «шатаут» ала, һәм үҙенең командаһы составында иң яҡшы уйынсы тип таныла. Рәсәйлеләрҙең баш тренеры Валерий Брагин, йыйылманың еңеүе —ҡапҡасының ҡаҙанышы, тип әйтә&lt;ref name=&quot;SE5&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2011-12-27|url=http://www.sports.ru/hockey/133452035.html|title=Валерий Брагин: «Наша победа над Швейцарией – заслуга вратаря»|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcR48sg?url=http://www.sports.ru/hockey/133452035.html|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;.

Икенсе уйында Словакия йыйылмаһына ҡаршы ҡапҡаларҙы Макаров һаҡлай. Ул да ышаныслы уйнай, шулай уҡ командаға еңеү яуларға ярҙам итә, әммә барыбер бер шайбаны үткәреп ебәрә. Өсөнсө уйынға Василевский сыға, ҡабаттан үҙ иҫәбенә «ҡоро» матч яҙҙыра — 14:0 иҫәбе менән латыштар тар-мар ителә. Брагин Валерий ошо уйындан һуң, уны «Толпар» голкиперы булһа ла, 120 минут эсендә бер тапҡыр ҙа бер шайбаны ла индермәне, әммә ул уны беренсе номер тип һанарға әҙер түгел, сөнки Макаров та үҙен бик яҡшы күрһәтте, тип әйтә. «Ҡапҡасы позицияһы өҫтөндә уйланырбыҙ әле тағы» — тип белдерә Брагин&lt;ref name=&quot;SE6&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2011-12-30|url=http://www.sports.ru/hockey/133650399.html|title=Валерий Брагин: «Не готов считать Василевского первым номером»|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcSRMLv?url=http://www.sports.ru/hockey/133650399.html|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;.

Киләһе матчта төркөмдә беренсе урын һәм Швецияға ҡаршы туранан-тура ярым финалға сығыу хоҡуғы өсөн ҡапҡаларҙа Василевский уйнай. Тәүге ике осорҙа ул үҙенең биләмәһен йоҙаҡта тота, ә өсөнсө ваҡытта өс тапҡыр шайбаны үткәреп ебәрә, һәм тағы ла бер овертаймда — ярым финалға шведтар сыға. Рәсәй йыйылмаһы ҡапҡасылары тренеры Сергей Черкас 1/4 финал уйындары алдынан матбуғатта үҙенең опекалағы хоккейсылары тураһында түбәндәге һүҙҙәрҙе әйтә:

{{начало цитаты}}''Иртәнге боҙҙо шыуғандан һуң, уларҙың ниндәй ҡиәфәттә икәнен күрһәк, ҡапҡасы буйынса ҡарар ҡабул ителәсәк. Әлегә Василевский ҙа, Макаров та әҙерләнә. Ахырғы ҡарарҙы төп тренер ҡабул итә. Шведтар менән матч Василевский өсөн бик ауыр булды, ул бик шәп уйнаны, һәм әгәр ҙә ул булмаһа, команда 7-8 шайбаны үткәреп ебәрер ине. Андрей матчтан һуң иланы. Иларһың да бында, әгәр беренсе осорҙан һуң 3:0 иҫәбен алып барһаң, береһе лә ундай һөҙөмтәне көтмәгәйне, әммә шулай килеп сыҡты. Ул быны шулай тип ҡабул итә, сөнки беренсе тапҡыр йәштәр командаһы өсөн уйнай. Фортуна янда тип һиҙҙе, 3:0 ине, һәм һөҙөмтәлә шундай эмоциялы төшөнкөлөк. Беҙҙе уның психологик торошо борсой''{{конец цитаты|источник=Сергей Черкас Швеция менән матчтан һуң Андрей Василевский тураһында&lt;ref name=&quot;SE7&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-02|url=http://www.sports.ru/hockey/133837048.html|title=Сергей Черкас: «Поздравили парней с Новым годом, всем дали по бокалу сока»|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcTkiND?url=http://www.sports.ru/hockey/133837048.html|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;}}

Шуға ҡарамаҫтан ҡапҡалағы һаҡты 1/4 финалда Брагин йәш өфөлөгә ышанып тапшыра. Рәсәйлелер ауыр матчта Чехия йыйылмаһын тик овертаймда ғына еңеп сыға, һөҙөмтәлә иҫәп 2:1 була. Василевсикйҙың уйыны киң мәғлүмәт сараларында һоҡланыулы баһалама ала.&lt;ref name=&quot;SE8&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-03|url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501399|author=Антон Липкин|title=Спасибо Васе за Канаду. Сборная России вышла в полуфинал благодаря уверенной игре голкипера Андрея Василевского|publisher=Советский Спорт|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcV0usx?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501399|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6AUcV0usx?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501399 |date=2012-09-07 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SE9&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-03|url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501404|author=Виталий Славин|title=Вытащить на зубах. Молодёжная сборная России с трудом пробилась в полуфинал чемпионата мира|publisher=Советский Спорт|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcYLiRw?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501404|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6AUcYLiRw?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501404 |date=2012-09-07 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SE10&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-03|url=http://www.sports.ru/hockey/133884175.html|author=Алексей Дербенко|title=Шаг к Канаде|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcbgQnf?url=http://www.sports.ru/hockey/133884175.html|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;.

Икенсе көн үк ярым финалда шаҡтай арыған рәсәй йыйылма командаһына ҡаршы ял итеп алған канада хоккейсылары уйнай. Таблола иҫәп Рәсәй файҙаһына — 5:1&lt;ref name=&quot;SE11&quot;&gt;{{cite web|datepublished=|lang=en|url=http://stats.iihf.com/Hydra/270/IHM270226_74_5_0.pdf|title=Официальный протокол матча|publisher=Официальный сайт [[ИИХФ]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcd15g8?url=http://stats.iihf.com/Hydra/270/IHM270226_74_5_0.pdf|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;. Евгений Кузнецовтың өс голы һәм Василевскийҙың ышаныслы уйыны бындай һөҙөмтәнең төп сәбәбе була. Өсөнсө ваҡыт башта элекке сценарий буйынса бара. 48- се минутта Кучеров Никита 6:1 иҫәбе яһай; һәм шунда күңелһеҙлектәр башлана. Рәсәйлеләр һиҙгерлекте юғалта, ә туҡтауһыҙ һөжүм яһаусы канада хоккейсылары, ниһайәт, ҡапҡаға шайба индерә. Өҫтәүенә, 23 секунд интервал менән ике тапҡыр индереүгә өлгәшә. Брагин Валерий матчтан һуң үҙ хатаһын таный, тап ошо мәлдә Василевскийҙы алмаштырырға кәрәк ине, тип әйтә&lt;ref name=&quot;SE12&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-04|url=http://allhockey.ru/junior/news/113799/|title=Брагин: надо было ставить Макарова при счете 6:3 [видео]|publisher=Allhockey.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcdZWR6?url=http://allhockey.ru/junior/news/113799/|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://archive.today/20130416130319/http://allhockey.ru/junior/news/113799/ |date=2013-04-16 }}&lt;/ref&gt;. Әммә Андрей ҡапҡала ҡала һәм, үҙҙәренең репортаждарында журналистар билдәләгәнсә, еңелсә «йөҙөп китә»&lt;ref name=&quot;SE13&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-04|url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501471|author=Виталий Славин|title=Перетягивание Канады. Колонка Виталия Славина о матче Россия - Канада|publisher=Советский Спорт|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcfHt1i?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501471|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6AUcfHt1i?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/501471 |date=2012-09-07 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SE14&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-04|url=http://www.sovsport.ru/news/text-item/501461|author=Павел Лысенков|title=Нескучный сад. Павел Лысенков - о феерическом полуфинале Канада - Россия|publisher=Советский Спорт|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUhJWZhm?url=http://www.sovsport.ru/news/text-item/501461|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6AUhJWZhm?url=http://www.sovsport.ru/news/text-item/501461 |date=2012-09-07 }}&lt;/ref&gt;. 51-се һәм 55-се минуттарҙа, артта ҡалыуҙарын ҡыҫҡартып, канадалылар тағы ике шайба индерә. Брагин, ниһайәт, ҡапҡасыһын алмаштырырға ҡарар итә, һәм аҙаҡта Андрей Макаров Рәсәй өсөн еңеү 6:5 иҫәбен яҡлап ҡала.

Швецияға ҡаршы финал алышында голкипер тураһында мәсьәлә уйын көнөндә ҡарар ителә. Сергей Черкас был йәһәттән бына нимә һөйләй:
{{начало цитаты}}''Финал матчында Макаров уйнаясаҡ тигән ҡарар ҡабул иттек. Василевскийға дәғүәләр юҡ, тик уға бик ҙур йөк төштө, был тренерлыҡ штабының дөйөм ҡарары ине. Василевский турнирҙа бик яҡшы уйнаны, әммә Макаров теләһә ҡайһы ваҡытта әҙер булырға тейеш. '' {{конец цитаты|источник=Сергей Черкас финал матчына ҡапҡасы һайлау тураһында &lt;ref name=&quot;SE15&quot;&gt;{{cite web|datepublished=2012-01-05|url=http://www.sports.ru/hockey/134047036.html|title=Макаров будет защищать ворота молодёжной сборной России в финале со Швецией|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUhOWhLu?url=http://www.sports.ru/hockey/134047036.html|archivedate=2012-09-07}}&lt;/ref&gt;}}

Финал матчында, үҙенең ҡапҡаһынан 57 һуғыуҙы кире ҡаҡҡан Макаровтың иҫ киткес һәйбәт уйнауына ҡарамаҫтан, рәсәйлеләр овертаймда 0:1 иҫәбе менән ҡалыша.

==== Донъяның йәштәр чемпионаты 2013 ====
2013 йылғы йәштәр чемпионатында Өфөлә Василевский Макаров менән көнәркәшлек итеүен дауам итә.

Плей-офф матчтарына йыйылманың тренерлыҡ штабы тарафынан төп ҡапҡасы булып, 2012 йылдағы кеүек, Василевский һайлана.

1/4 финалда рәсәй Швейцария йыйылмаһына ҡаршы рәсәй командаһы 4:3 иҫәбе менән еңеү яулай. Андрей матчта 44 ташлауҙан 41 ташлауҙы кире ҡаға, буллиттар серияһында 5 маташыуҙың бер голын үткәреп ебәрә һәм был матчтың иң яҡшы уйынсыларының береһе була.

Рәсәй йыйылма командаһы шведтарға ҡаршы ярым финалда, тәүге ун минутта ике шайбаны үткәреп ебәреп, һөҙөмтәлә 40 һуғыуҙың 38 -ен кире ҡаҡҡан күберәк Василевский уйыны арҡаһында уйында ҡала. 2 −3 ваҡыттағы 8-се минуттарҙа берер гол индереп, рәсәйлеләр уйынды һөҙөмтәһеҙ овертаймға күсерә. Буллиттар серияһында Андрей 3 маташыуҙа 1 гол үткәрә, әммә был швед командаһының еңеүе өсөн етеп ҡала.

Бронза өсөн матчта ҡапҡаларҙа урынды Макаров Андрей һәм канадалыларға ҡаршы ғәҙәттән тыш уйында еңеү яулай (6:5).

Турнир йомғаҡтары буйынса Василевский кире ҡаҡҡан ташлауҙарының процеты буйынса икенсе була һәм рәсәй командаһының иң яҡшы өс уйынсыһы иҫәбенә инә.

==== Донъя чемпионаты 2014 ====
2014 йылда донъя чемпионы. Турнирҙа алдағы раундтың 2 матчын яулай. Ике матч та Рәсәй йыйылма командаһының еңеүе менән тамамлана. Рәсәй милли йыйылма командаһы составында иң яҡшы уйынсы булып таныла. АҠШ йыйылма ҡомандаһына ҡаршы уйында бик яҡшы уйын күрһәтә, ҡапҡаһына булған 40 ташлауҙың 39-ын кире ҡаға (Рәсәй йыйылма командаһы 6:1 иҫәбе менән еңә). Германия йыйылма командаһына ҡаршы «ҡоро матч» үткәрә, бөтә 27 һуғыуҙы ла кире ҡаға (Рәсәй йыйылма командаһы 3:0 иҫәбе менән еңә).

Рәсәй милли команда өсөн өс юниор, өс йәштәр һәм ике өлкәндәр донъя чемпионатында уйнай.

== Статистика ==
{| class=&quot;toccolours collapsible collapsed&quot; style=&quot;width: 50%; font-size: 85%; border: 1px solid rgb(170, 170, 170); white-space: nowrap; margin-bottom: 10px;&quot;
! colspan=&quot;6&quot; id=&quot;281&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2;&quot; |Легенда
|- id=&quot;283&quot;
| id=&quot;284&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black;&quot; | Һәм
| id=&quot;286&quot; |Үткәрелгән уйындар һаны.
| id=&quot;288&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | Мин
| id=&quot;290&quot; |Уйналған минуттар һаны
| id=&quot;292&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | ПШ
| id=&quot;294&quot; |Шайбаны үткәреүе
|- id=&quot;296&quot;
| id=&quot;297&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | .
| id=&quot;299&quot; |Еңеүҙәр
| id=&quot;301&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | П.
| id=&quot;303&quot; |Төп ваҡытта еңелеү.
| id=&quot;305&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black;&quot; | Н/ИТӘ
| id=&quot;307&quot; |Индерһәләр/овертаймда еңелеү.
|- id=&quot;309&quot;
| id=&quot;310&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | КН
| id=&quot;312&quot; |Ышаныслыҡ коэффициенты
| id=&quot;315&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | %
| id=&quot;317&quot; | Ташлауҙың проценты
| id=&quot;320&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black;&quot; | Һәм&quot;0&quot;
| id=&quot;322&quot; |«Ҡоро уйындар»
|- id=&quot;325&quot;
| id=&quot;326&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | -
| id=&quot;328&quot; |''Билдәһеҙ статистика''
| id=&quot;330&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | —
| id=&quot;332&quot; |''Статистика иҫәпкә алмай''
| id=&quot;334&quot; style=&quot;background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black&quot; | Бр
| id=&quot;336&quot; |Ҡапҡаға ташлау
|}

=== Клуб карьераһы ===

=== Халыҡ-ара ярыштары ===
{| class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;text-align: center; width: 65em; margin-bottom: 10px;&quot;
|Йыл
|Йыйылма
|Турнир
|Урын
|И
|В
|П
|Мин
|ПШ
|И&quot;0&quot;
|КН
|%ОБ
|- align=&quot;center&quot;
|2010
|Рәсәй (юниор.)
|ЮДЧ
|4
|5
|2
|2
|272
|12
|0
|2.65
|89.7
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|2011
|Рәсәй (юниор.)
|ЮДЧ
|1 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot; id=&quot;cxmwAfo&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=1]]&lt;/span&gt;
|6
|4
|2
|344
|15
|0
|2.62
|93.6
|- align=&quot;center&quot;
|2012
|Рәсәй (йәш.)
|ЙДЧ
|2 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot; id=&quot;cxmwAgw&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt;[[Файл:Silver_medal_icon.svg|ссылка=|альт=2]]&lt;/span&gt;
|5
|4
|1
|299
|10
|2
|2.01
|95.3
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|2012
|Рәсәй (юниор.)
|ЮДЧ
|5
|5
|2
|3
|299
|11
|1
|2.20
|92.2
|- align=&quot;center&quot;
|2013
|Рәсәй (йәш.)
|ЙДЧ
|1 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot; id=&quot;cxmwAio&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=1]]&lt;/span&gt;
|4
|3
|1
|264
|8
|1
|1.81
|95.0
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|2014
|Рәсәй (йәш.)
|ЙДЧ
|1 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot; id=&quot;cxmwAjo&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=1]]&lt;/span&gt;
|5
|4
|1
|328
|10
|0
|1.83
|93.3
|- align=&quot;center&quot;
|2014
|Рәсәй
|ДЧ
|1 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot; id=&quot;cxmwAkw&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt;[[Файл:Gold_medal_icon.svg|ссылка=|альт=1]]&lt;/span&gt;
|2
|2
|0
|120
|1
|1
|0.50
|98.5
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|2016
|Рәсәй
|КМ
|4
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|- align=&quot;center&quot;
|2017
|Рәсәй
|ДЧ
|1 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot; id=&quot;cxmwAm4&quot; tabindex=&quot;0&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=1]]&lt;/span&gt;
|9
|7
|2
|522
|15
|3
|1.72
|93.6
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot; style=&quot;font-weight:bold;&quot;
| colspan=&quot;4&quot; |Бөтәһе (юниор.)
|16
|8
|7
|915
|38
|2
|2.49
|91.83
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot; style=&quot;font-weight:bold;&quot;
| colspan=&quot;4&quot; |Бөтәһе (йәш.)
|14
|11
|3
|891
|28
|3
|1.88
|94.53
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot; style=&quot;font-weight:bold;&quot;
| colspan=&quot;4&quot; |Бөтәһе (төп йыйылма)
|11
|9
|2
|642
|16
|4
|1.11
|96.05
|}

== Ҡаҙаныштары ==
{| class=&quot;&quot; style=&quot;border-collapse: collapse; background: transparent; width: 100%; text-align: left; margin-bottom: 10px;&quot;
| id=&quot;826&quot; style=&quot;width:50%; &quot; |

=== Командала ===
; Клуб карьераһы

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;831&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;834&quot; |Йыл
! id=&quot;836&quot; |Команда
! id=&quot;838&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;840&quot;
| id=&quot;841&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/14 (КХЛ)]]
| id=&quot;844&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев (Өфө)]]
| id=&quot;847&quot; |03 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=3]]&lt;/span&gt; Бронза призёры
|- id=&quot;850&quot;
| id=&quot;851&quot; |2013/14 (Рәсәй чемпионаты)
| id=&quot;855&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев (Өфө)]]
| id=&quot;858&quot; |02 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Silver_medal_icon.svg|ссылка=|альт=2]]&lt;/span&gt; Көмөш призёр
|}

; Юниор карьераһы

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;864&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;867&quot; |Йыл
! id=&quot;869&quot; |Команда
! id=&quot;871&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;873&quot;
| id=&quot;874&quot; |2011 (ЮДЧ)
| id=&quot;877&quot; |Рәсәйҙең юниорҙар йыйылмаһы
| id=&quot;879&quot; |03 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=3]]&lt;/span&gt; Бронза призёры
|}

; Йәштәр карьераһы

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;885&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;888&quot; |Йыл
! id=&quot;890&quot; |Команда
! id=&quot;892&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;894&quot;
| id=&quot;895&quot; |2012 (ЙДЧ)
| id=&quot;898&quot; |Рәсәйҙең йәштәр йыйылмаһы
| id=&quot;900&quot; |02 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Silver_medal_icon.svg|ссылка=|альт=2]]&lt;/span&gt; Көмөш призёр
|- id=&quot;903&quot;
| id=&quot;904&quot; |2013 (ЙДЧ)
| id=&quot;907&quot; |Рәсәйҙең йәштәр йыйылмаһы
| id=&quot;909&quot; |03 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=3]]&lt;/span&gt; Бронза призёры
|- id=&quot;912&quot;
| id=&quot;913&quot; |2014 (ЙДЧ)
| id=&quot;916&quot; |Рәсәйҙең йәштәр йыйылмаһы
| id=&quot;918&quot; |03 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=3]]&lt;/span&gt; Бронза призёры
|}

; Халыҡ-ара карьераһы

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;924&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;927&quot; |Йыл
! id=&quot;929&quot; |Команда
! id=&quot;931&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;933&quot;
| id=&quot;934&quot; |2014 (ДЧ)
| id=&quot;937&quot; |Рәсәй йыйылмаһы
| id=&quot;940&quot; |01 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Gold_medal_icon.svg|ссылка=|альт=1]]&lt;/span&gt; Донъя чемпионы
|- id=&quot;943&quot;
| id=&quot;944&quot; |2017 (ДЧ)
| id=&quot;947&quot; |Рәсәй йыйылмаһы
| id=&quot;949&quot; |03 !&lt;span class=&quot;sorttext&quot;&gt;[[Файл:Bronze_medal_icon.svg|ссылка=|альт=3]]&lt;/span&gt; Бронза призёры
|}
| id=&quot;952&quot; style=&quot;width:50%; &quot; |

=== Шәхси ===
; КХЛ (Континенталь Хоккей Лигаһы)

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;957&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;960&quot; |Йыл
! id=&quot;962&quot; |Команда
! id=&quot;964&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;966&quot;
| id=&quot;967&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;970&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;973&quot; |Миҙгелдең иң яҡшы яңы кешеһе
|- id=&quot;976&quot;
| id=&quot;977&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;980&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;983&quot; |Плей-офф ярым финалының иң яҡшы яңы кешеһе
|- id=&quot;985&quot;
| id=&quot;986&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;989&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;992&quot; |Плей-офф сирек финалының иң яҡшы яңы кешеһе
|- id=&quot;994&quot;
| id=&quot;995&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;998&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;1001&quot; |[http://www.eliteprospects.com/awards.php?award=KHL%20Rookie%20of%20the%20Month Айҙың иң яҡшы яңы кешеһе — Апрель 2014]
|- id=&quot;1003&quot;
| id=&quot;1004&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;1007&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;1010&quot; |[http://www.eliteprospects.com/awards.php?award=KHL%20Rookie%20of%20the%20Month Айҙың иң яҡшы яңы кешеһе — Март 2014]
|- id=&quot;1012&quot;
| id=&quot;1013&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;1016&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;1019&quot; |[http://www.eliteprospects.com/awards.php?award=KHL%20Rookie%20of%20the%20Month Айҙың иң яҡшы яңы кешеһе — Ноябрь 2013]
|- id=&quot;1021&quot;
| id=&quot;1022&quot; |[[КХЛ 2013/2014 йылдар миҙгелендә|2013/2014]]
| id=&quot;1025&quot; |[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
| id=&quot;1028&quot; |[http://www.eliteprospects.com/awards.php?award=KHL%20Rookie%20of%20the%20Month Айҙың иң яҡшы яңы кешеһе — Сентябрь 2013]
|}

; АХЛ (Америка Хоккей Лигаһы)

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;1033&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;1036&quot; |Йыл
! id=&quot;1038&quot; |Команда
! id=&quot;1040&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;1042&quot;
| id=&quot;1043&quot; |2014/2015
| id=&quot;1045&quot; |Сиракьюз Кранч
| id=&quot;1048&quot; |Ай капҡасыһы — Декабрь 2014
|}

; НХЛ

&lt;br&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;1053&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;1056&quot; |Йыл
! id=&quot;1058&quot; |Команда
! id=&quot;1060&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;1062&quot;
| id=&quot;1063&quot; |2018
| id=&quot;1066&quot; |Тампа-Бэй Лайтнинг
| id=&quot;1069&quot; |Милли Хоккей лигаһы матчында йондоҙҙарҙың ҡатнашыуы
|- id=&quot;1071&quot;
| id=&quot;1072&quot; |2018
| id=&quot;1075&quot; |Тампа-Бэй Лайтнинг
| id=&quot;1078&quot; |«Везина Трофи» наградаһына номинация
|- id=&quot;1080&quot;
| id=&quot;1081&quot; |2018
| id=&quot;1084&quot; |Тампа-Бэй Лайтнинг
| id=&quot;1087&quot; |Милли Хоккей лигаһында көндөң беренсе йондоҙо
|}

; Халыҡ-ара ҡаҙаныштары

{| class=&quot;wikitable&quot; id=&quot;1092&quot; style=&quot;font-size: 96%;&quot;
! id=&quot;1095&quot; |Йыл
! id=&quot;1097&quot; |Команда
! id=&quot;1099&quot; |Ҡаҙаныш
|- id=&quot;1101&quot;
| id=&quot;1102&quot; |2011
| id=&quot;1105&quot; |Рәсәй юниорҙар йыйылмаһы
| id=&quot;1107&quot; |Донъя чемпионатында кире ҡағылған ташлауҙарҙың иң яҡшы проценты (93.62 %)
|- id=&quot;1109&quot;
| id=&quot;1110&quot; |2012
| id=&quot;1113&quot; |Рәсәй йәштәр йыйылмаһы
| id=&quot;1115&quot; |Донъя чемпионатында кире ҡағылған ташлауҙарҙың иң яҡшы проценты (95.31 %)
|- id=&quot;1117&quot;
| id=&quot;1118&quot; |2017
| id=&quot;1121&quot; |Рәсәй йыйылмаһы
| id=&quot;1123&quot; |Донъя чемпионатында иң яҡшы ҡапҡасы
|- id=&quot;1125&quot;
| id=&quot;1126&quot; |2017
| id=&quot;1128&quot; |Рәсәй йыйылмаһы
| id=&quot;1130&quot; |Донъя чемпионатының символик йыйылмаһына эләгеүе
|}
|}

== Наградалары ==
* Салауат Юлаев ордены (2022)&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/sport/2022-08-01/radiy-habirov-nagradil-ordenami-salavata-yulaeva-andreya-vasilevskogo-i-ego-ottsa-2894442 Радий Хабиров отметил орденами заслуги Андрея Василевского и его отца]&lt;/ref&gt;.
* Почёт ордены ([[27 май]], [[2014 йыл]]) — Рәсәй йыйылма командаһы составында хоккей буйынса 2014 йылда донъя чемпионатында еңеүе өсөн Рәсәй Президенты Владимир Путин тарафынан тапшырыла&lt;ref name=&quot;nag1&quot;&gt;{{cite web|date=2014-05-27|url=http://news.kremlin.ru/ref_notes/1647|title=Победители чемпионата мира по хоккею 2014 года в Минске, удостоенные государственных наград Российской Федерации|publisher=news.kremlin.ru}}&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания|2}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.nhl.com/ice/ru/player.htm?id=8476883 Профиль на официальном сайте НХЛ]
* {{KHL|17242}}(рус.)

&lt;div class=&quot;cx-template-editor-source-container&quot; lang=&quot;ru&quot; dir=&quot;ltr&quot; style=&quot;display: none;&quot;&gt;&lt;div class=&quot;cx-template-editor-source&quot;&gt;&lt;div class=&quot;cx-template-editor-title&quot;&gt;KHL&lt;/div&gt;&lt;div class=&quot;cx-template-editor-param&quot;&gt;&lt;div class=&quot;cx-template-editor-param-title&quot;&gt;&lt;span id=&quot;1&quot; class=&quot;cx-template-editor-param-key&quot;&gt;1&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;&lt;div class=&quot;cx-template-editor-param-value&quot; data-key=&quot;1&quot; style=&quot;position: relative;&quot;&gt;17242&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
* [http://mhl.khl.ru/players/17242/ Профиль на официальном сайте МХЛ]
* [http://www.sports.ru/tags/70281925.html Профиль Игрока на sports.ru]
* [http://195.19.218.160/players/info?id=16939 Данные по игроку на сайте Глобал Спорт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200812172518/http://195.19.218.160/players/info?id=16939 |date=2020-08-12 }}
* {{Eliteprospects|70424|Андрей Василевский}}(инг.)
* [http://allhockey.ru/news/113318/ Видеоинтервью с Андреем Василевским после первого матча на МЧМ-2012 (26 декабря 2011 г.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120113164739/http://allhockey.ru/news/113318/ |date=2012-01-13 }}

[[Категория:«Сиракьюз Кранч» хоккейсылары]]
[[Категория:Салауат Юлаев командаһының уйынсылары]]
[[Категория:Толпар командаһының уйынсылары]]
[[Категория:Хоккей буйынса Рәсәй йыйылма командаһының уйынсылары]]
[[Категория:Почёт ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:25 июлдә тыуғандар]]
[[Категория:1994 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса спортсылар]]
[[Категория:КХЛ хоккейсылары]]
[[Категория:МХЛ хоккейсылары]]
[[Категория:Рәсәй хоккейсылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса хоккейсылар]]
[[Категория:Хоккей ҡапҡасылары]]
[[Категория:Шайбалы хоккей буйынса донъя чемпиондары]]</text>
      <sha1>fye75n9rda7d2kzhmhjd2l15hb6g7je</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гончаровка ауыл Советы (Фёдоровка районы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>141813</id>
    <revision>
      <id>1148331</id>
      <parentid>839620</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:47:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1865" xml:space="preserve">{{ФШ|Гончаровка}}
{{Ук}}
'''Гончаровка ауыл Советы''' — [[Башҡортостан|Рәсәй Федерацияһы Башҡортостан Республикаһының Фёдоровка районы муниципаль районының]] административ- территориаль һәм [[Муниципаль берәмек|муниципаль берәмеге.]]

Башҡортостан Республикаһының «Башҡортостан Республикаһында муниципаль берәмектәрҙең сиктәре, статусы һәм административ үҙәктәре тураһындағы Законына» ярышлы ауыл биләмәһе статусына эйә&lt;ref name=&quot;RBzakon&quot;&gt;Закон о границах, статусе и административных центрах муниципальных образований в Республике Башкортостан (в ред. Законов РБ от 20.07.2005 № 211-з, от 21.06.2006 № 329-з, от 29.12.2006 № 404-з)&lt;/ref&gt;

== Составы ==
'''[[Гончаровка (Фёдоровка районы)|Гончаровка]] ауылы''',

[[Алешкин (Фёдоровка районы)|Алёшкин]] ауылы.

== Халҡы ==
{{ Население | Гончаровский сельсовет (Башкортостан) }}

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}
{{Bashkir-geo-stub}}
{{Федоровка районы муниципаль берәмектәре}}
[[Категория:Фёдоровка районы муниципаль берәмектәре]]
[[Категория:Фёдоровка районы (Башҡортостан)]]
[[Категория:Башҡортостандың муниципаль берәмектәре]]</text>
      <sha1>ay8v8aa73gjltwszwqvdgxnwa8a6gtp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хәмиҙуллин Ғәли Заһит улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143523</id>
    <revision>
      <id>1148396</id>
      <parentid>899912</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T11:46:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5290" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Хәмиҙуллин Ғәли Заһит улы''' ([[3 август]] [[1903 йыл]] — [[14 август]] [[1977 йыл]]) — ғалим-агроном, иҡтисадсы, партия һәм дәүләт хеҙмәткәре. Ауыл хужалығы фәндәре докторы (1961). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1948) һәм ике [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1944, 1957) ордендары кавалеры. 

== Биографияһы ==
Ғәли Заһит улы Хәмиҙуллин 1903 йылдың 3 авгусында [[Өфө губернаһы]] Бәләбәй өйәҙе&lt;ref&gt;хәҙер [[Башҡортостан Республикаһы]] [[Миәкә районы]]&lt;/ref&gt; [[Яңы Ишле]] ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған.

Үҙ районында урта белем алғандан һуң, [[1932 йыл]]да К. А. Тимирязев исемендәге Мәскәү ауыл хужалығы академияһын тамамлай һәм Башҡортостан ауыл хужалығын социалистик реконструкциялау институтында эшләй.

1934 йылда [[КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитеты|ВКП(б)-ның Башҡортортостан өлкә комитетына]] эшкә күсерелә. [[1938 йыл]]дан алып [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]нда ғилми хеҙмәткәр. 1939—1942 һәм 1945—1952 йылдарҙа Башҡортостан баҫыусылыҡ станцияһы ғилми-тикшеренеү институты директоры була. 1942—1945 йылдарҙа Ер эшкәртеү халыҡ комиссариатында эшләй. 1952—1972 йылдарҙа [[СССР Фәндәр академияһының Башҡортостан филиалы]] Иҡтисади тикшеренеүҙәр бүлегендә ғилми хеҙмәткәр була.

1947—1948 һәм 1952—1960 йылдарҙа күп тапҡырҙар Башҡортостандың таулы һәм тау алды райондарына ауыл хужалығын тикшереп өйрәнеүсе комплекслы экспедицияларҙың етәксеһе булып бара. Уның фәнни тикшеренеү эштәренең төп йүнәлештәре булып ауыл хужалығы иҡтисады һәм ауыл хужалығын ойоштороу, ер эшкәртеү һәм малсылыҡ продукцияларын етештереүҙең эффективлығын арттырыу тора. Ғ. З. Хәмиҙуллин иң беренсе булып Башҡортостан территорияһын ауыл хужалығын алып барыу райондарына бүлә, ул райондарҙы тәбиғи-иҡтисади ҡылыҡһырлай, таулы Урал микрорайондарында ауыл хужалығын алып барыу мөмкинлектәрен тикшерә, [[Башҡорт АССР-ы]] территорияһындағы сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштереү һәм унда ауыл хужалығы продукцияһы етештереү юлдарын планлаштырыуға яңыса ҡарау юлдарын эҙләй.

Хәмиҙуллин Ғәли Заһит улы — 12 монография һәм китаптар авторы.
Ул 1977 йылдың 14 авгусында [[Өфө]] ҡалаһында вафат була һәм Көньяҡ мосолман зыяратында ерләнә.
 
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
[[1948 йыл]]да илгә күрһәткән хеҙмәттәре өсөн [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] менән бүләкләнә.
[[1944]], [[1957 йыл]]дарҙа ике тапҡыр «Почёт Билдәһе» орденына лайыҡ була.

== Хеҙмәттәре ==
* Сельское хозяйство Башкирии за 25 лет. Уфа, 1944.
* Организация отгонного животноводства в Башкирии. Уфа,1956.
* Вопросы экономики Башкирской АССР. Уфа, 1959.
* Себестоимость сельскохозяйственной продукции и пути ее снижения в колхозах и совхозах. Уфа,1961.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/15514-kh-mi-ullin-li-za-it-uly}}{{V|31|07|2019}}

[[Категория:1903 йылда тыуғандар]]
[[Категория:3 августа тыуғандар]]
[[Категория:Миәкә районында тыуғандар]]
[[Категория:1977 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]</text>
      <sha1>civgsmfvv4irj32nvgqtdilug5g8nsh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дегтярёв Александр Николаевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144518</id>
    <revision>
      <id>1148372</id>
      <parentid>1122499</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T08:37:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8747" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Дегтярёв}}
'''Дегтярёв Александр Николаевич '''([[8 апрель]] [[1952 йыл]]) — ғалим һәм сәйәсмән, юғары мәктәп эшмәкәре. Техник фәндәр кандидаты (1985), иҡтисад фәндәре докторы (2002), профессор, Рәсәй Тәбиғәт фәндәре академияһы академигы, Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы, Петр фән һәм сәнғәт академияһының ғәмәли ағзаһы, Дәүләт Думаһы Мәғариф буйынса комитетының элекке рәйесе. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре. Башҡортостан Республикаһының 3-сө һәм 4-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты, Рәсәй Федерацияһының 6-сы саҡырылыш Дәүләт Думаһы депутаты.

== Биографияһы ==
Александр Николаевич Дегтярёв&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://personarb.ru/index.php?categoryid=15&amp;nomer=956658|title=Справочно-информационный ресурс «Кто есть кто в республике Башкортостан»|accessdate=2013-02-02|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EP0ulegw?url=http://personarb.ru/index.php?categoryid=15|archivedate=2013-02-13}}&lt;/ref&gt; 1952 йылдың 8 апрелендә [[Башҡорт  АССР-ы]]ның [[Бөрө районы]] [[Иҫке Петров]] ауылында уҡытыусылар ғаиләһендә тыуа.

[[1968 йыл]]да мәктәпте алтын миҙалға тамамлай һәм [[Өфө авиация институты]]ның авиадвигателдәр факультетына уҡырға инә. Институтты [[1973 йыл]]да тамамлай һәм вузда комсомол эшендә ҡала, НИС инженеры була.

[[1985 йыл]]да Александр Николаевич — техник фәндәр кандидатлығына, [[2001 йыл]]да «XIX—XX быуаттарҙа бәләкәй эшҡыуарлыҡты үҫтереүҙең институциональ нигеҙҙәре» (Башҡортостан өлгөһөндә) темаһына «иҡтисад фәндәре докторы» ғилми дәрәжәһенә диссертация яҡлай.

[[1987]]—[[1990 йыл]]дарҙа Өфө авиация институтында өлкән уҡытыусы, доцент була, [[КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитеты]]нда эшләй.

1990 йылдан алып [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]нда: 2011 йылға тиклем ректор, бер үк ваҡытта социаль-мәҙәни сервис һәм туризм иҡтисады кафедраһы, 2005 йылдан иҡтисад теорияһы һәм донъя иҡтисады кафедраһы мөдире.

А. Н. Дегтярёв Башҡортостан Республикаһының өсөнсө (2003—2008) һәм дүртенсе (2008—2012) саҡырылыш [[Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай]] депутаты була.

2011 йылда А. Н. Дегтярёв Рәсәй Федерацияһының Федераль Йыйылышы 6-сы саҡырылыш Дәүләт Думаһы депутаты итеп һайлана. Дәүләт Думаһының Мәғариф буйынса комитеты, унан һуң депутаттар этикаһы мәсьәләләре буйынса комиссияһы рәйесе була. 2014 йылдан башлап [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]] ректоры вазифаһын башҡара.

2015 йылдың 27 апрелендә ректор һайлауҙа етерлек тауыш йыя алмай.

«[[Берҙәм Рәсәй]]» Бөтә Рәсәй сәйәси партияһының Башҡортостан төбәк бүлексәһе сәйәси советы секретары урынбаҫары, «Берҙәм Рәсәй» партияһы рәйесенең Башҡортостан Республикаһындағы төбәк йәмәғәт ҡабул итеү бүлмәһе етәксеһе.

Александр Николаевич Дегтярёв — 160-тан ашыу ғилми хеҙмәт, шул иҫәптән 15 монография, 13 уҡыу әсбабы авторы.

== Ғаиләһе ==
Өйләнгән, дүрт балаһы бар&lt;ref&gt;Учетная карточка паспортного стола г. Уфы, свидетельства о рождении детей, свидетельство о браке&lt;/ref&gt;.

* Ҡатыны — Ленара Ринатовна Дегтярёва (ҡыҙ фамилияһы Фәйзуллина). Улы Кирилл Александрович Дегтярёв (1987 — 01.07.2002) — [[Боден күле өҫтөндәге һәләкәт|Боден күле өҫтөндәге авиаһәләкәттә]] һәләк була. Балалары — Эдуард (1998), Филипп (2002), Сәйҙә (2004), Арианна (2009).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2002).
* Рәсәй Федерацияһының почетлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2002).
* «Өфө ҡалаһы алдындағы ҡаҙаныштары өсөн» почетлы билдәһе (2002).
* «Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыуҙы үткәреүҙә күрһәткән хеҙмәттәре өсөн» миҙалы (2002).
* Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтайҙың Почёт грамотаһы (2007).
* «Конверсия институтов. Начала теории» монографияһы өсөн «Экономическая книга года — 2020» Бөтә Рәсәй йәмәғәт премияһы лауреаты&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/1520364-kniga-uchenogo-iz-bashkirii-stala-laureatom-vserossiyskoy-premii-ekonomicheskaya-kniga-goda/?sphrase_id=15869930 Книга ученого из Башкирии стала лауреатом всероссийской премии «Экономическая книга года»]&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ|83923}}{{V|7|04|2022}}  

[[Категория:Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы академиктары]]
[[Категория:Өфө дәүләт авиация техник университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:3-сө саҡырылыш Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаттары]]
[[Категория:4-се саҡырылыш Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаттары]]
[[Категория:Рәсәй Федерацияһының 6-сы саҡырылыш Дәүләт Думаһы депутаттары]]
[[Категория:Иҡтисад фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Башҡортостандың атҡаҙанған фән эшмәкәрҙәре]]
[[Категория:Техник фәндәр кандидаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәрҙәре]]
[[Категория:Өфө дәүләт авиация техник университеты ректорҙары]]
[[Категория:8 апрелдә тыуғандар]]
[[Категория:1952 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса ғалимдар]]
[[Категория:«Берҙәм Рәсәй» ағзалары]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]
[[Категория:Рәсәй иҡтисадсылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса иҡтисадсылар]]</text>
      <sha1>nv7g739pd1r85jrirbks5vcunah3rqr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Биоценология</title>
    <ns>0</ns>
    <id>145476</id>
    <revision>
      <id>1148210</id>
      <parentid>1106977</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:02:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4133" xml:space="preserve">{{Ук}}
[[Файл:FoodWeb.svg|thumb|260px|left| Схема рәүешендә аҙыҡ бәйләнештәре күрһәтелгән биоценоз һәм  биотоп]]
'''Биоценология''' (биоценоз һәм {{lang-el|λόγος}} — һүҙ, тәғлимәт, [[фән]]) — [[биология]], шулай уҡ [[экология]] фәндәрендә үҙәк төшөнсәләрҙең береһе.

[[Үҫемлектәр]], [[хайуандар]], микроорганизмдар бергәлектәренең уртаҡ йәшәү урынындағы йыйылмаһын ([[Тәбиғәт|тере тәбиғәт]]) өйрәнеүсе, йәғни биоценоздар тураһында фәнни дисциплина.

'''Төп өйрәнеү объекты''' — биоценоз.

'''Бурыстары''': биоценоздарҙың барлыҡҡа килеүен, формалашыуын, төҙөлөшөн, үҫешен, биләгән ерен, урын һәм ваҡыт арауығында бүленешен .өйрәнеү.

Биоценоздың, йәғни төрлө организм берләшмәләренең үҙен уратып алған йәнһеҙ [[тәбиғәт]] менән мөнәсәбәттәрен [[биогеоценология]] (био+гео+ ценоз) фәне өйрәнә

Шулай итеп, биоценоз — фитоценоз+зооценоз+ микоциноз+ микробоценоз .

'''Фитоценоз''' (грек һүҙе. phyton — үҫемлек, koinos — дөйөм: Пачоский, 1915; Gams, 1918) — биоценозды тәшкил иткән төрлө үҫемлек популяцияларынан торған бергәлек.

Биоценоздың беренсел биомасса етештерә торған автотроф системаһы (бергәлектәге функциялары буйынса продуценттар).

'''Зооцено́з''' (грек. ''zoon'' — хайуан, живое существо, ''koinos'' — дөйөм) — биоценозды тәшкил иткән хайуан популяцияларының бергәлеге.Консументтар.

'''Микоциноз''' — [[бәшмәктәр]] бергәлеге. Гетеротрофтар. Редуценттар.

'''Микробоценоз''' — микроорганизмдар популяцияларының бергәлеге (бактериялар, протистар).Гетеротрофтар. Редуценттар.

== Шулай уҡ ҡарағаҙ==
* [[Органик донъяның төҙөлөш кимәлдәре|Йәнле тәбиғәт кимәлдәре]] ([[Органик донъяның төҙөлөш кимәлдәре]])

== Әҙәбиәт ==
* Зубков А. Ф. Агробиоценология (краткий курс) // ВИЗР, СПбГУ, СПб-Пушкин, 2005. 76 с.
* Зубков А. Ф. Агробиоценологическая фитосанитарная диагностика (2-е изд.) // ВИЗР, СПб-Пушкин, 2006. 386 с.
* Зубков А. Ф. Биоценологические предикторы модернизации защиты растений (Приложение к журналу «Вестник защиты растений». Вып. 13). // ВИЗР, СПб-Пушкин, 2014. 118 с.
* Зубков А. Ф. 80 лет развития агробиоценологии в институте защиты растений (Приложение к журналу «Вестник защиты растений». Вып. 15). // ВИЗР, СПб-Пушкин, 2015. 109 с.
* Зубков А. Ф. Агробиогеоценология на 80-м году своего развития и ее методологическая роль в естествознании агроэкосистем // ВИЗР, СПб-Пушкин, 2015. 115 с.
[[Категория:Экология бүлектәре]]
[[Категория:Биология бүлектәре]]</text>
      <sha1>jpl7e1chc81mt9eid5mk6uxkuejuy8n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡотлозаман Ишкилдин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>146357</id>
    <revision>
      <id>1148335</id>
      <parentid>864717</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:00:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Юлдашева Луиза</username>
        <id>18980</id>
      </contributor>
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5326" xml:space="preserve">{{ФШ|Ишкилдин}}
{{Военный деятель
| имя = Ҡотлозаман Ишкилдин
| оригинал имени = 
|дата рождения = 1785
|дата смерти = билдәһеҙ
|место рождения = {{ТУ|Ырымбур губернаһы}}, [[Мең (ҡәбилә)|Яйыҡ-Ҫыбы-Мең]] улусы, [[Әлшәй]] ауылы
|место смерти = билдәһеҙ
|изображение = 
|ширина = 180px
|описание изображения =
|прозвище =
|принадлежность = {{Флагификация|Российская Империя}}
|годы службы = {{Флаг России}} 
|звание = Зауряд-хорунжий
|род войск = 
|командовал = 
|часть =
|сражения =[[1812 йылғы Ватан һуғышы]],&lt;br /&gt; [[Рус армияһының сит илгә походтары (1813—1814)]]
|награды = 
|связи =
|в отставке =
}}
'''Ҡотлозаман Ишкилдин''' ([[1785]]—?) — хәрби эшмәкәр. [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]нда һәм [[Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтары]]нда ҡатнашыусы.

== Биографияһы ==
Ҡотлозаман Ишкилдин [[Ырымбур губернаһы]] [[Мең (ҡәбилә)|Яйыҡ-Ҫыбы-Мең]] улусы (хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның {{ТУ|Әлшәй районы}}) [[Әлшәй]] ауылында йәшәгән. Зауряд-хорунжий булып хеҙмәт итә&lt;ref name=&quot;Гатиятуллин З. Г.&quot;&gt;{{статья|автор = Гатиятуллин З. Г.|заглавие = Башкиры 12-го кантона в Отечественной войне 1812 г|ссылка = http://vatandash.ru/index.php?article=2371|язык = |издание = [[Ватандаш]]|тип = журнал|год = 2013|том = |номер = 12|страницы = |doi = |issn = 1683-3554}}&lt;/ref&gt;.

[[1812 йылғы Ватан һуғышы]] башланғас, 1814 йылдың аҙағына тиклем ''13-сө Башҡорт атлы полкы'' составында француздарға ҡаршы алыштарҙа ҡатнаша. 13-сө Башҡорт атлы полкы [[Башҡортостанда идара итеүҙең кантон системаһы|12-се һәм 7-се кантон]] [[башҡорттар]]ынан ойошторола һәм 1812 йылдың 22 октябрендә [[Түбәнге Новгород]]ҡа бара{{sfn|Рахимов Р. Н.|2012|с=401}}. 1813 йылдың майында Түбәнге Новгород ополчениеһы менән бергә Варшава герцоглығына килә һәм Польша армияһы составына керә. 1813 йылдың 5 авгусынан Глогауҙы блокадалауҙа ҡатнаша һәм ҡәлғә бирелгәнсе уның составында һуғыша{{sfn|Рахимов Р. Н.|2012|с=401}}. 1814 йылдың 19 мартында союздаш ғәскәрҙәре составында 13-сө Башҡорт атлы полкы [[Париж]]ға инә.

== Бүләктәре ==
* «1812 йылғы һуғыш иҫтәлегенә» көмөш миҙалы кавалеры
* [[«1814 йылдың 19 мартында Парижды алған өсөн» миҙалы|«1814 йылдың 19 мартында Парижды алған өсөн» көмөш миҙалы]] кавалеры

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{книга |автор= [[Асфатуллин Салауат Ғәзим улы|Асфатуллин С. Г.]]|заглавие=Северные амуры в Отечественной войне 1812 года |ответственный= |ссылка= |место= Уфа|издательство= Уфимский полиграфкомбинат|год= 2000|том= |страниц= 160|страницы= |isbn=5-85051-181-4 |ref= Асфатуллин С. Г.}}
* {{книга |автор= |заглавие=Вклад Башкирии в победу России в Отечественной войне 1812 года. Сборник документов и материалов / сост. [[Рәхимов Рәмил|Р. Н. Рахимов]] [и др.] |ответственный= |ссылка= |место= Уфа|издательство= Китап|год= 2012|том= |страниц= 488|страницы= |isbn=978-5-295-05476-1 |ref= Рахимов Р. Н.}}
* {{книга |автор= [[Усманов Әбүбәкер Нурийән улы|Усманов А. Н.]]|заглавие=Башкирский народ в Отечественной войне 1812 года |ответственный= |ссылка= |место= Уфа|издательство= Башкнигоиздат|год= 1964|том= |страниц= 136|страницы= |isbn= |ref= Усманов А. Н.}}


[[Категория:1812 йылғы Ватан һуғышында ҡатнашыусылар]]
[[Категория:Париж янындағы алышта ҡатнашыусылар]]</text>
      <sha1>kmrehw4cvrb99ajmomxakjzp3cd7r0o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Докучаев Евгений Сергеевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>155049</id>
    <revision>
      <id>1148386</id>
      <parentid>918086</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T10:52:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10491" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Докучаев}}
'''Докучаев Евгений Сергеевич''' ([[17 август]] [[1940 йыл]]) — иҡтисадсы. Иҡтисад фәндәре докторы ([[1986]]), [[Өфө дәүләт нефть техник университеты]]нда иҡтисад, нефть эшкәртеү һәм нефть химияһы сәнәғәтен ойоштороу һәм идара итеү кафедраһы профессоры ([[1989]]).

== Биографияһы ==
Евгений Сергеевич Докучаев 1940 йылдың 17 авгусында [[Башҡорт АССР-ы|БАССР-ҙың]] [[Архангел районы]] Воздвиженка ауылында тыуған&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;{{БЭ2013|/index.php/276 Докучаев Евгений Сергеевич}}&lt;/ref&gt;. [[1962 йыл]]да [[Башҡорт дәүләт университеты]]н тамамлай. [[1963 йыл]]дан алып [[2012 йыл]]ға тиклем Өфө дәүләт нефть техник университетында эшләй. Фәнни ҡыҙыҡһыныуҙары фәнни-техник прогнозлауҙың иҡтисади проблемаларын эшләү, нефть эшкәртеү һәм нефть химияһының техник үҫешенең рациональ стратегияһы параметрҙарын билдәләү; нефть эшкәртеү предприятиеларының технологиялар структураһын оптималләштереү, баҙар тармағы структураһы динамикаһы; тышҡы иҡтисади бәйләнештәрҙең гравитация моделдәрен камиллаштырыу. Фәнни тикшеренеүҙәре нефтехимия сәнәғәтенең иҡтисадына һәм фәнни-техник үҫеше менән идара итеүгә арналған. Докучаев тарафынан етештереүҙә инвестициялар урынлаштырыуҙы оптималләштереү, яңы технологияларҙың иҡтисади һөҙөмтәлелеген күҙаллау ысулдары эшләнә. 120‑гә яҡын фәнни хеҙмәт авторы&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.

== Баҫылып сыҡҡан хеҙмәттәре&lt;ref&gt;Энциклопедия «Известные ученые»&lt;/ref&gt; ==
1. Интенсификация использования нефтехимических агрегатов. М.: «Химия», 1977. 208 с. (в соавторстве с Тищенко В. Е., Калужкин А. А., Орел И. С.).

2. Экономическая эффективность научно-технического прогресса в нефтехимической промышленности. Уфа.: Изд-во Уфимского нефтяного института. 1982, 98 с.

3. Оптимизация мощностей и схем комбинирования нефтехимических производств. Уфа: Изд-во Уфимского нефтяного института, 1983, 92 с.

4. Экономические методы управления научно-техническим прогрессом в нефтехимической промышленности. Уфа.: Изд-во Уфимского нефтяного института, 1985, 102 с.

5. Научная организация и техническое нормирование труда на нефтяных предприятиях. Учебное пособие для ВУЗов. М.: «Недра», 1977, 232 с. (в соавторстве с Блажевичем А. А., Бугерой Е. М., Ениколоповым С. Н., Латыповым М. З., Тищенко В. Е., Тудановой Ю. В.)

6. Качественное совершенствование производственного аппарата от-расли. Уфа.: Изд-во Уфимского нефтяного института, 1987, 104 с. (в соавторстве с Брюгеманом А. Ф., Малышевым Ю. М.)

7. Технология, экономика и автоматизация процессов переработки нефти и газа. М.: «Химия», 2005 г., 735 с. (с соавторстве Ахметовым С. А., Ишмияровым М. Х., Веревкиным А. П., Малышевым Ю. М.)

8. Экономическое обоснование выбора первоочередных объектов ре-конструкции в нефтехимической промышленности. ЖВХО им. Д. И. Менде-леева, № 2, 1987. (в соавторстве с Малышевым Ю. М.)

9. Математическое оформление основного психологического закона Дж. Кейнса и проблема оптимизации накопления. Журнал «Экономика и управление» Изд-во Башкирской Академии управления, Уфа, № 4, 1994 г.

10.Опты разработки согласованных режимов накопления, технического и социального развития. Журнал «Экономика и управление». Изд-во Башкирской Академии управления, Уфа, 1994 г. № 4. (Ю. М. Малышев, З. М. Фатихов менән авторҙашта).

11. Теоретические основания и практические методы расчета опти-мальной суммарной ставки налогообложения. Журнал «Экономика и управление» Изд-во Башкирской Академии управления, Уфа, № 1, 1996 г.

12. Проблемы оптимизации суммарной ставки налогообложения и экономических интересов производителей. Аналитический журнал «Налоги». Второй выпуск. 1998 г. (Ю. М. Малышевым һәм Р. Р. Сафин менән авторҙашта).
13. Центральная проблема финансового менеджмента. Журнал &quot;Эко-номика и управление Изд-во Башкирской Академии управления, Уфа, 2000 г. № 2.

14. Методологический кризис научно-технического прогнозирования: направление выхода. Журнал «Экономика и управление» Изд-во Башкирской Академии управления, Уфа, 2000 г. № 6.

15. Повышение качества нефтепродуктов и структурно-технологическая политика в нефтепереработке. Журнал «Химия и техноло-гия топлив и масел». М. — 2001 г. — № 3. (Ю. М. Малышев һәм А. Р. Мөлөкөв менән авторҙашта).

16. Циклическая составляющая динамики мировой цены нефти. Жур-нал «Экономика и управление», Изд-во Башкирской Академии управления, Уфа, 2003 г. № 6. (А. М. Рогачева менән авторҙашта).

17. Проблемы оптимизации соотношения труда и капитала. Журнал «Экономика и управление» Изд-во Башкирской Академии управления, Уфа, 2004 г. № 3.

18. Прогнозирование динамики мировой цены нефти комбинацией линейного тренда и периодических функций. Журнал «Нефтегазовое дело», Изд-во УГНТУ, Уфа. — 2005. (Евтушенко Е. В., Рогачева А. М. менән авторҙашта).

19. Трудности гравитационной теории внешнеэкономического тяготения стран и способы их преодоления. Журнал «Экономика и управление» Изд-во Башкирской Академии управления, Уфа, 2006 г. № 5.

20. Теория структуры отраслевого рынка. Мировое сообщество: проблемы и пути решения. Сборник научных статей. Выпуск № 19, Изд-во УГНТУ, Уфа. — 2006 г.

21. Суть категории «устойчивость компании» и аспекты оценки капи-тализации вертикально интегрированных нефтяных компаний как ее основного индикатора // Нефтегазовое дело. 15.11.2006. www.ogbus.ru. (Рогачева А. М. менән авторҙашта).

22. Методические аспекты оценки устойчивости вертикально интегрированных нефтяных компаний // Нефтегазовое дело. 2006, том 4. № 1. (Рогачева А. М. менән авторҙашта).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|/index.php/276 Докучаев Евгений Сергеевич}}
* Энциклопедия «Известные ученые»

[[Категория:Башҡорт дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Иҡтисад фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Башҡортостанда тыуғандар]]
[[Категория:Өфө дәүләт нефть техник университеты профессорҙары]]
[[Категория:17 августа тыуғандар]]
[[Категория:Рәсәй юғары уҡыу йорттарын тамамлаусылар]]
[[Категория:Рәсәй иҡтисадсылары]]
[[Категория:Рәсәй юғары уҡыу йорттары уҡытыусылары]]</text>
      <sha1>lvlajdnmmjbq4jm3za31u6rnf40l777</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Василевский Андрей Леонидович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>155493</id>
    <revision>
      <id>1148193</id>
      <parentid>1066372</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T12:04:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8735" xml:space="preserve">{{фамилиялаш|Василевский}}
{{Ук}}
'''Василевский Андрей Леонидович''' ([[21 июль]] [[1966 йыл]]) — совет һәм [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]] [[Шайбалы хоккей|хоккейсыһы]], ҡапҡасы. Шайбалы хоккей буйынса [[Рәсәй]]ҙең атҡаҙанған спорт мастеры ([[2005]])&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;{{БЭ2013|index.php/3192}}&lt;/ref&gt;. «Башҡортостан Республикаһы алдындағы ҡаҙаныштары өсөн» ордены (2022).

== Биографияһы ==
Андрей Леонидович Василевский — профессиональ хоккей ҡапҡасыһы. Ул 1966 йылдың 21 июлендә [[Өфө]] ҡалаһында тыуған. 1991 йылда [[Башҡорт дәүләт университеты]]н тамамлай. «Салауат Юлаев» СДЮШОР-ы тәрбиәләнеүсеһе (тренеры ''В. И. Воробьёв''). 1983—1989 һәм 1999—2001 йылдарҙа «Салауат Юлаев» хоккей клубы өсөн уйнай, әммә киң билдәлелекте [[Төмән]] ҡалаһының «Рубин» командаһы өсөн уйнаған саҡта яулай. 2005 йылдан алып «Салауат Юлаев» СДЮСШОР-ының тренер-уҡытыусыһы, бер үк ваҡытта 2010 йылдан башлап «Толпар» йәштәр командаһы (Өфө) тренеры һәм Рәсәйҙең сурдлимпия йыйылма командаһының өлкән тренеры&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;&lt;/ref&gt;,&lt;ref name=&quot;SE0&quot;&gt;{{Cite web|datepublished=2010-10-18|url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/413885|author=Сергей Бегишев|title=Царская фамилия. Наша газета познакомила тезок с громкими фамилиями, выступающих в Молодёжной лиге|publisher=[[Советский Спорт]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AUcHqptG?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/413885|archivedate=2012-09-07}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6AUcHqptG?url=http://www.sovsport.ru/gazeta/article-item/413885 |date=2012-09-07 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SE1&quot;&gt;{{Cite web|datepublished=|url=http://hcsalavat.ru/team/109/|title=Состав команды и тренерского штаба|publisher=Официальный сайт ХК «Толпар»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110817181733/http://hcsalavat.ru/team/109/|archivedate=2011-08-17}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110817181733/http://hcsalavat.ru/team/109/ |date=2011-08-17 }}&lt;/ref&gt; . Шул уҡ ваҡытта уның ике улы үҫеп етә — 1993 йылғы Алексей һәм 1994 йылғы [[Василевский Андрей Андреевич|Андрей]]. Икеһе дә «[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]» хоккей секцияһында шөғөлләнә башлай. Башта икеһе лә һөжүмсе позицияһында уйнайҙар, әммә һуңыраҡ өлкән улы Алексей — һаҡсы, ә кесе улы [[Василевский Андрей Андреевич|Андрей]] — ҡапҡасы позицияһын һайлайҙар.
Василевский А. Л. һаҡсы булараҡ 1983—1987 йылдарҙа — «Авангард», 1987—1989 — «Салауат Юлаев» (Өфө), 1989/1990 — «Торпедо» (Нефтекама),
1999—2001 — «Салауат Юлаев» (Өфө), 1990—1992 -«Кедр» (Томск), 1992—1998 — «Рубин» (Төмән), 1999 «Северсталь» (Череповец) хоккей клубтары өсөн уйнай&lt;ref&gt;[https://hcsalavat.ru/coaches/sports Тренер-вратарь]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.

== Сығыштар статистикаһы ==
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; width=&quot;90%&quot;
! colspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;#ffffff&quot; |
! rowspan=&quot;99&quot; bgcolor=&quot;#ffffff&quot; |
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |Сезон
! rowspan=&quot;2&quot; |Команда
! rowspan=&quot;2&quot; |Лига
! rowspan=&quot;99&quot; bgcolor=&quot;#ffffff&quot; |
! colspan=&quot;8&quot; |Регуляр сезон
! rowspan=&quot;99&quot; bgcolor=&quot;#ffffff&quot; |
! colspan=&quot;8&quot; |Плей-офф
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot;
!И
!В
!П
!Н+ОТ
!Мин
!ГП
!СИ
!ГПС
!И
!В
!П
!Н+ОТ
!Мин
!ГП
!СИ
!ГПС
|- align=&quot;center&quot;
|1994/95
|Рубин
|[[Милләт-ара хоккей лигаһы|МХЛ]]
|32
| -
| -
| -
| -
|116
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|1995/96
|Рубин
|[[Милләт-ара хоккей лигаһы|МХЛ]]
|46
| -
| -
| -
| -
|134
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|1995/96
|Рубин
|МХЛ кубогы
|8
| -
| -
| -
| -
|17
| -
| -
|
|
|
|
|
|
|
|
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|1996/97
|Рубин
|Суперлига
|39
| -
| -
| -
| -
|98
| -
| -
|5
| -
| -
| -
| -
|17
| -
| -
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|1997/98
|Рубин
|Суперлига
|24
| -
| -
| -
| -
|70
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|1998/99
|Северсталь
|Суперлига
|8
| -
| -
| -
| -
|23
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|1998/99
|Рубин
|Суперлига
|22
| -
| -
| -
| -
|56
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|1999/00
|[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
|Суперлига
|35
| -
| -
| -
| -
|86
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|2000/01
|[[Салауат Юлаев (хоккей клубы)|Салауат Юлаев]]
|Суперлига
|43
| -
| -
| -
| -
|104
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|2001/02
|Газовик
|Юғары лига
|38
| -
| -
| -
| -
|89
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|- align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#f0f0f0&quot;
|2002/03
|Нефтяник
|Юғары лига
|13
| -
| -
| -
| -
|27
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|}

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре&lt;ref name=&quot;БЭ&quot;&gt;&lt;/ref&gt; ==
* «Башҡортостан Республикаһы алдындағы ҡаҙаныштары өсөн» ордены (2022)&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/sport/2022-08-01/radiy-habirov-nagradil-ordenami-salavata-yulaeva-andreya-vasilevskogo-i-ego-ottsa-2894442 Радий Хабиров отметил орденами заслуги Андрея Василевского и его отца]&lt;/ref&gt;.
* Шайбалы хоккей буйынса Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2005);
* Сурдлимпия уйындарының көмөш призеры (2003);
* Сурдлимпия уйындарының бронза призёры (2007);
* Үҫмерҙәр араһында СССР халыҡтары спартакиадаһы чемпионы (1983);
* РСФСР халыҡтары спартакиадаһы чемпионы (1981);
* СССР халыҡтары спартакиадаһының көмөш призёры (1982).
* Ветерандар араһында донъя чемпионы (2004);
* Ишетеү буйынса инвалид-спортсылар араһында Европа чемпионы (2004).
* Рәсәй йыйылма командаһы ағзаһы ([[2002]]—[[2007]]).

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/3192}}
* [https://r-hockey.ru/player.asp?TXT=372 СТАТИСТИКА]
[[Категория:«Нефтяник» Лениногорск хоккейсылары]]
[[Категория:«Северсталь» хоккейсылары]]
[[Категория:Салауат Юлаев командаһының уйынсылары]]
[[Категория:Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастерҙары]]
[[Категория:Өфөлә тыуғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Википедия:Замандаштар биографияһы]]
[[Категория:1966 йылда тыуғандар]]
[[Категория:21 июлдә тыуғандар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>297h9b6zy74y1bdp8svvkpzzqrgzc82</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гончарова Татьяна Ивановна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>156007</id>
    <revision>
      <id>1148326</id>
      <parentid>921641</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:45:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8517" xml:space="preserve">{{ФШ|Гончарова}}
{{Персона|имя=Татьяна Ивановна Гончарова|оригинал имени=|имя при рождении=|изображение=Татьяна Ивановна Гончарова.jpg|ширина=|описание изображения=|дата рождения=04.11.1934|место рождения=[[Ленинград]], [[СССР]]|гражданство={{s|{{USSR}} → {{RUS}}}}|подданство=|дата смерти=10.01.1998|место смерти=[[Санкт-Петербург]], [[Россия]]|отец=|мать=|супруг=[[Гончаров, Иван Фёдорович|Иван Фёдорович Гончаров]]|дети=|род деятельности=[[педагог]]|награды и премии={{{!}} style=&quot;background:transparent;&quot;
{{!}}{{Народный учитель СССР}} {{!!}}  
{{!}}}
{{{!}} style=&quot;background:transparent;&quot;
{{!}} 
{{!}}}|автограф=|сайт=|викисклад=}}

'''Гончарова Татьяна Ивановна''' ([[1934 йыл|1934]]—[[1998 йыл|1998]]) — [[Уҡытыусы|педагог]], методист, СССР-ҙың халыҡ уҡытыусыһы (1982)&lt;ref name=&quot;Гончарова Татьяна Ивановна&quot;&gt;[http://www.edurus.ru/edunauka/pedagog/257698.htm#.XeEZnKsxbIU Гончарова Татьяна Ивановна]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Х юбилейные Гончаровские чтения&quot;&gt;[https://ruskline.ru/news_rl/2013/03/15/h_yubilejnye_goncharovskie_chteniya/ Х юбилейные Гончаровские чтения]&lt;/ref&gt;. КПСС-тың XVII съезы делегаты(1986)&lt;ref name=&quot;Х юбилейные Гончаровские чтения&quot;&gt;[https://ruskline.ru/news_rl/2013/03/15/h_yubilejnye_goncharovskie_chteniya/ Х юбилейные Гончаровские чтения]&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Татьяна Ивановна [[1934 йыл]]дың [[4 ноябрь|4 ноябренд]]ә Ленинград ҡалаһында тыуған. А. И. Герцен исемендәге [[Ленинград]] дәүләт педагогия институтының тарих факультетын 1962 йылда тамамлай&lt;ref name=&quot;Гончарова Татьяна Ивановна&quot;&gt;[http://www.edurus.ru/edunauka/pedagog/257698.htm#.XeEZnKsxbIU Гончарова Татьяна Ивановна]&lt;/ref&gt;. Институтты тамамлағандан һуң, Татьяна Ивановна Камчаткала 1963 йылда башланғыс мәктәп мөдире булып эшләй. Шунан үҙенең тыуған ҡалаһы [[Санкт-Петербург|Ленинградҡа]] ҡайта һәм 2-се һанлы нтернат та эшләй. 1965 йылдан алып 536-сы мәктәптә тарих уҡытыусыһы була. Татьяна Ивановна йәмәғәт эшмәкәрлеге менән шөғөлләнә: [[Санкт-Петербург|Ленинград]] өлкә партия комитетының ревизия комиссияһы ағзаһы , 1986 йылда — КПСС-тың XVII съезы ағзаһы.

Е. И. Гончарованың урта мәктәптә тарих уҡытыу методикаһы һәм уҡытыу-тәрбиә эштәре буйынса методикаһы китабы 1962 йылда баҫыла, ул «Уроки истории — уроки жизни: Из опыта работы учителя» (1986), «Большая перемена» (1987), «Когда учитель — властитель дум» (1991, ире- профессор Иван Федорович Гончаров менән авторҙашлыҡта), «Исторические вечера в школе: Книга для учителя» (1992) китаптарының һәм «Светочи России. Русский национальный пантеон» махсус курсының авторы&lt;ref name=&quot;Гончарова Татьяна Ивановна&quot;&gt;[http://www.edurus.ru/edunauka/pedagog/257698.htm#.XeEZnKsxbIU Гончарова Татьяна Ивановна]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Х юбилейные Гончаровские чтения&quot;&gt;[https://ruskline.ru/news_rl/2013/03/15/h_yubilejnye_goncharovskie_chteniya/ Х юбилейные Гончаровские чтения]&lt;/ref&gt;.

Гончарова Татьяна Ивановна [[Санкт-Петербург]]та [[1998 йыл]]дың [[10 ғинуар]]ында вафат була һәм Богословский зыяратында ерләнә.

[[1998 йыл]]дың [[30 сентябрь|30 сентябренд]]ә [[Санкт-Петербург|Санкт-Петербургтың]] 536-сы урта мәктәбенә унда 30 йылдан ашыу эшләгән СССР-ҙың халыҡ уҡытыусыһы Гончарова Татьяна Ивановнаның исеме бирелгән, мәктәп бинаһына мемориаль таҡтаташ ҡуйылған&lt;ref name=&quot;Официальный сайт школы № 536. Музей Т. И. Гончаровой&quot;&gt;[http://new-school5.1gb.ru/?page_id=244 Официальный сайт школы № 536. Музей Т. И. Гончаровой]&lt;/ref&gt;.

[[1999 йыл]]да [[Санкт-Петербург|Санкт-Петербургтың]] 536 -сы урта мәктәбендә СССР-ҙың халыҡ уҡытыусыһы Т. И. Гончароваға арналған музей бүлмәһе асыла, 2007 йылдың 18 майында музей бүлмәһенә музей статусы бирелә. Был музейҙа уның әйберҙәре, фотографиялары, документтары һәм башҡа күп нәмәләре бар&lt;ref name=&quot;Официальный сайт школы № 536. Музей Т. И. Гончаровой&quot;&gt;[http://new-school5.1gb.ru/?page_id=244 Официальный сайт школы № 536. Музей Т. И. Гончаровой]&lt;/ref&gt;.

=== Ғаиләһе ===
Т. И. Гончарованың ире — Иван Гончаров Федорович, [[Фән докторы|педагогия фәндәре докторы]], А. И. Герцен исемендәге Рәсәй дәүләт педагогия университеты ЮНЕСКО кафедраһының почетлы профессоры, РФ юғары мәктәптәренең атҡаҙанған хеҙмәткәре, К. Д. Ушинский миҙалы кавалеры&lt;ref name=&quot;Х юбилейные Гончаровские чтения&quot;&gt;[https://ruskline.ru/news_rl/2013/03/15/h_yubilejnye_goncharovskie_chteniya/ Х юбилейные Гончаровские чтения]&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмә ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://search.rsl.ru/ru/record/01001355651 РГБ. Гончарова, Татьяна Ивановна — Большая перемена]
* [http://catalog.unatlib.org.ru/cgi-bin/1/cgiirbis_64.exe?LNG=&amp;Z21ID=&amp;I21DBN=IKNBU&amp;P21DBN=IKNBU&amp;S21STN=1&amp;S21REF=1&amp;S21FMT=&amp;C21COM=S&amp;S21CNR=4&amp;S21P01=0&amp;S21P02=1&amp;S21P03=A=&amp;S21STR=%D0%93%D0%BE%D0%BD%D1%87%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0,%20%D0%A2%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%D0%BD%D0%B0%20%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0 Гончарова, Татьяна Ивановна — Электронный каталог]
* [https://didacts.ru/termin/goncharova-tatjana-ivanovna.html Гончарова Татьяна Ивановна]
* [https://nekropol-spb.ru/kladbischa/bogoslovskoe-kladbische/goncharova-tatjana-ivanovna Гончарова Татьяна Ивановна (1934—1998)]
[[Категория:КПСС-тың XXVII съезы делегаттары]]
[[Категория:Санкт-Петербургта вафат булғандар]]
[[Категория:Санкт-Петербургта тыуғандар]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:СССР-ҙың халыҡ уҡытыусылары]]
[[Категория:1998 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:10 ғинуарҙа вафат булғандар]]
[[Категория:1934 йылда тыуғандар]]
[[Категория:4 ноябрҙә тыуғандар]]</text>
      <sha1>iahix5ug0ru3pzzx454et5ud8k7ig50</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Данилов Виктор Петрович (тарихсы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>156189</id>
    <revision>
      <id>1148360</id>
      <parentid>1052433</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T06:56:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8940" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Данилов}}
'''Данилов Виктор Петрович''' ([[4 март]] [[1925 йыл]] — [[16 апрель]] [[2004 йыл]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.colta.ru/articles/specials/17832|title=Несогласный Теодор: История жизни Теодора Шанина, записанная Александром Архангельским. ''Глава 5. Здесь и сейчас''|author=Архангельский А. Н.|publisher=Colta.ru → Всё о культуре и духе времени → ''Colta Specials''|date=2018-04-20|accessdate=2019-05-17}}&lt;/ref&gt;) — [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] {{Тарихсы|СССР|Рәсәй}}һы-аграрсы. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. Тарих фәндәре докторы (1982), профессор (1990).

== Биографияһы ==
Виктор Петрович Данилов 1925 йылдың 4 мартында [[Ырымбур губернаһы]]ның Орск ҡалаһында ярым крәҫтиән, ярым һөнәрсе ғаиләһендә тыуған. Ырымбурҙа урта мәктәпте, һуңынан 1943 йылдың ғинуарында артиллерия училищеһын тамамлай&lt;ref&gt;[http://history.opck.org/lichnosti/d/2551-danilov-viktor-petrovich.html Данилов Виктор Петрович]&lt;/ref&gt;.

Бөйөк Ватан һуғышында 1943 йылдың ноябренән 1945 йылдың майына тиклем ҡатнаша. 1985 йылдың 6 апрелендә Еңеүҙең 40 йыллығы айҡанлы II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены]] менән бүләкләнә&lt;ref name=&quot;Подвиг&quot; /&gt;.

Ырымбур дәүләт педагогия институтының тарих факультетын тамамлай (1950). СССР ФА Тарих институты аспирантураһынан һуң 1954 йылда шул уҡ институтта хеҙмәткәр булып ҡала. Шул уҡ йылда «Борьба Советского государства за создание материально-технических предпосылок коллективизации сельского хозяйства (1926—1929)» темаһына кандидатлыҡ диссертацияһын яҡлай.

СССР ФА Тарих институтында совет крәҫтиәндәре тарихы буйынса төркөм етәксеһе (1958—1969), СССР ФА СССР тарихы институтында совет йәмғиәтенең аграр тарихы буйынса бүлек мөдире (1987—1992), 1992 йылдан ғүмеренең аҙағына тиклем РФА Рәсәй тарихы институтында XX быуат Рәсәйендә аграр үҙгәртеп ҡороуҙар тарихы буйынса төркөм менән етәкселек итә. 1982 йылда «Советская доколхозная деревня» темаһы буйынса докторлыҡ диссертацияһын яҡлай.

Һуңғы йылдарҙа — Социаль һәм иҡтисади фәндәрҙең [[Мәскәү]] юғары мәктәбе профессоры, Крәҫтиәндәрҙе өйрәнеүсе фән үҙәгенең етәксеһе.

1961—1992 йылдарҙа — «Исторические записки» мәхәрририәтенең ағзаһы; 1988 йылдан башлап ғүмеренең аҙағына тиклем «Вопросы истории» журналы мөхәррирәте ағзаһы, 1989 йылдан 1994 йылға тиклем — «The Journal of Historycal Sociology» консультанттар коллегияһы ағзаһы (Оксфорд — Нью-Йорк).

2004 йылда совет осоронда Рәсәй ауылы тарихы буйынса монографиялар циклы һәм документаль баҫмалар өсөг Рәсәй Фәндәр академияһының С. М. Соловьев исемендәге Алтын миҙалы менән бүләкләнә.

Дөйөм иҫәптә 250-нән ашыу ғилми баҫмаһы бар.

Востряков зыяратында ерләнгән&lt;ref&gt;[http://www.moscow-tombs.ru/2004/danilov_vp.htm Могила В. П. Данилова]&lt;/ref&gt;.

Ватан монографияһында икенсе уңышлы эш тип (В. П. Даниловтың был темаға «Советская доколхозная деревня: население, землепользование, хозяйство» (М.: Наука, 1977) һәм «Советская доколхозная деревня: социальная структура, социальные отношения» (М.: Наука, 1979 фундаменталь хеҙмәттәренән һуң) професорҙар Стивен Уиткрофт һәм В. В. Кондрашин «Сталинизм тарихы» серияһында С. А. Есиковтың монографияһын атайҙар&lt;ref&gt;http://scjournal.ru/articles/issn_1997-292X_2012_11-1_46.pdf#page=3 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171011083221/http://scjournal.ru/articles/issn_1997-292X_2012_11-1_46.pdf#page=3 |date=2017-10-11 }}&lt;/ref&gt;.

== Әҫәрҙәре ==
* Создание материально-технических предпосылок коллективизации сельского хозяйства в СССР. — {{М.}}, 1957.
* Советская доколхозная деревня: население, землепользование, хозяйство. — {{М.}}, 1977.
* Советская доколхозная деревня: социальная структура и социальные отношения. — {{М.}}, 1979.
* Социализация земли в России. — Новосибирск, 2001.
* Община / Данилова Л. В., Данилов В. П. // Никко — Отолиты. — М. : Советская энциклопедия, 1974. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 18).

== Ғаиләһе ==
* Данилова Людмила Валериановна (1923—2012) — ҡатыны. Совет һәм Рәсәй тарихсыһы, рус урта быуаттар тикшереүсеһе&lt;ref&gt;''Журавель А. В.'' [http://suzhdenia.ruspole.info/node/4647 Образ жизни: К 90-летию со дня рождения Л. В. Даниловой (Авдуевской)] // Суждения. — 2013. — Выпуск № 11.&lt;/ref&gt;.
* Данилов Андрей Викторович — улы.

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|refs=&lt;ref name=&quot;Подвиг&quot;&gt;{{Подвиг Народа|1514649280}}&lt;/ref&gt;}}

== Әҙәбиәт ==
* Московская энциклопедия. Том 1: Лица Москвы. Книга 1: А—З. — {{М.}}: Издательский центр «Москвоведение», 2007.

== Һылтанмалар ==
* [http://demoscope.ru/weekly/2004/0155/nauka02.php Памяти Виктора Петровича Данилова: 4 марта 1925 — 16 апреля 2004 // Бюллетень «Население и общество» Центра демографии и экологии человека Института народнохозяйственного прогнозирования РАН. — 2004. — Выпуск № 155—156 (19 апреля — 2 мая).]
* ''Журавель А. В.'' [http://suzhdenia.ruspole.info/node/1392 Памяти Виктора Петровича Данилова (воспоминания несостоявшегося ученика)] // Суждения. — 2011. — Выпуск № 11.
* [http://ladim.org/st007.php Данилов Виктор Петрович | ЛАДИМ: Деревня, человек, хозяйство, природа]

[[Категория:Ырымбур дәүләт педагогия университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Тарих фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Мәскәүҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:2004 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:16 апрелдә вафат булғандар]]
[[Категория:1925 йылда тыуғандар]]
[[Категория:4 мартта тыуғандар]]</text>
      <sha1>n7a0ibi8fv3grzss7p9pch60msdcm3v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Александров Андрей Фёдорович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>156407</id>
    <revision>
      <id>1148304</id>
      <parentid>1050013</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:02:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8504" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Александров}}
'''Александров Андрей Федорович''' ([[30 май]] [[1935 йыл]]) — [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] ғалимы, плазма физикаһы һәм физик электроника өлкәһендә белгес. [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның физика факультеты физик электроника кафедраһы мөдире. Физика-математика фәндәре докторы, Мәскәү дәүләт университетының атҡаҙанған профессоры (2001). Ике тапҡыр СССР Дәүләт премияһы лауреаты.

== Биографияһы ==
Андрей Фёдорович Александров 1935 йылдың [[30 май]]ында тыуған.

=== Белеме ===
* [[1959 йыл]] — Мәскәү дәүләт университетының физика факультетын тамамлай;
* 1962 йыл — МДУ-ның аспирантураһын тамамлай.

=== Ғилми дәрәжәһе ===
* [[1965 йыл]] — кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлай;
* [[1975 йыл]] — докторлылыҡ диссертацияһы яҡлай.

=== Ғилми исеме ===
* [[1978 йыл]]да профессор исеме бирелә;
* 1961 йылдан алып — Мәскәү дәүләт университетының физика факультетында эшләй: ассистент, өлкән уҡытыусы, доцент, профессор;
* 1986 йылдан алып — физик электроника кафедраһы мөдире, МДУ.

== Фәнни эшмәкәрлеге ==
Фәнни ҡыҙыҡһыныуҙары өлкәһе [[:ru:Электродинамика сплошных сред|материаль мөхит электродинамикаһы]], плазма физикаһы, [[плазма]] һәм [[Газ|газдарҙың]] кинетик теорияһы, физик электроника, релятивистик юғары йышлыҡтағы электроника, өҫкө йөҙ һәм наноматериалдар үҙенсәлектәрен модификациялау технологиялары.

== Ижтимағи эшмәкәрлеге ==
* Рәсәй Фәндәр академияһының плазма физикаһы буйынса фәнни советы ағзаһы.
* Рәсәй Фәндәр академияһының релятивистик электроника буйынса фәнни советы ағзаһы.
* Мәскәү дәүләт университеты ҡарамағындағы докторлыҡ диссертация советы рәйесе 501.001.66 Д
* Рәсәй Фәндәр академияһының дөйөм физика институты янындағы докторлыҡ диссертация советы ағзаһы.
* «[[:ru:Радиотехника и электроника]]», «[[:ru:Вестник Московского университета. Серия 3. Физика, астрономия]]» журналдарының редколлегия ағзаһы.
* Рәсәй тәбиғәт фәндәре академияһы академигы.

== Баҫылып сыҡҡан хеҙмәттәре ==
Журналдарҙа 250-нән ашыу ғилми мәҡәләләр, бер нисә китап һәм монографиялар авторы:

* Александров А. Ф., Рухадзе А.&amp;amp;nbsp;А. Физика сильноточных источников света. М: Атомиздат, 1976
* Александров А. Ф., Богданкевич Л. С., Рухадзе А.&amp;amp;nbsp;А. Основы электродинамики плазмы. М: Высшая школа, 1978, 1988. (обложка, аннотация) Перевод на англ. язык: Alexandrov A.F., Bogdankevich L.S., Rukhadze A.A. Principles of Plasma Electrodynamics, Heidelberg: Springer Verlag, 1984
* Александров А. Ф., Богданкевич Л. С., Рухадзе А.&amp;amp;nbsp;А. Колебания и волны в плазменных средах. М: Изд. МГУ, 1990
* Александров А. Ф., Рухадзе А. А., Тимофеев И. Б. Динамика излучающей плазмы. М: Изд. МГУ, 1990
* Александров А. Ф., Галузо С. Ю. Физика сильноточных релятивистских электронных пучков. М: Изд. МГУ, 1991
* Александров А. Ф., Рухадзе А.&amp;amp;nbsp;А. Лекции по электродинамике плазмоподобных сред. М: Изд. МГУ, 1999
* Александров А. Ф., Петров В. И. (под ред.) Сборник задач компьютерного практикума. М: Изд. МГУ, 1999
* Александров А. Ф., Рухадзе А.&amp;amp;nbsp;А. Лекции по электродинамике плазмоподобных сред. Неравновесные среды. М: Изд. МГУ, 2002
* Александров А. Ф., Кузелев М.&amp;amp;nbsp;В. Радиофизика. Физика электронных пучков и основы высокочастотной электроники. М: Изд. КДУ, 2007

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* 1981 йыл — СССР Дәүләт премияһы;
* 1989 йыл — МДУ-ның Ломоносов премияһы;
* 1991 йыл — СССР-ҙың Дәүләт премияһы;
* 1997 йыл — МДУ-ның Ломоносов премияһы;
* 1991 йыл — РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре;
* 2005 йыл — II дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орден миҙалы&lt;ref&gt;[http://graph.document.kremlin.ru/page.aspx?1;812550 Указ Президента РФ от 17.01.2005 № 20]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Мәҡәлә|автор=|заглавие=К 75-летию Андрея Федоровича Александрова|ссылка=|язык=ru|издание=Радиотехника и электроника|место={{М.}}|издательство=Академиздатцентр «Наука» РАН|год=2010|том=55|номер=5|страницы=639—640}}
* http://www.phys.msu.ru/rus/about/sovphys/sov-physik-1998-2004.pdf

== Һылтанмалар ==
* [http://letopis.msu.ru/peoples/4774 Статья] на сайте «Летопись Московского университета»
* [http://www.physelec.ru/staff/aleksandrov.html Александров Андрей Фёдорович]{{Недоступная ссылка|date=Май 2018|bot=InternetArchiveBot}} на сайте кафедры физической электроники физифака МГУ.

[[Категория:Рәсәй физиктары]]
[[Категория:СССР физиктары]]
[[Категория:XX быуат физиктары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәрҙәре]]
[[Категория:СССР Дәүләт премияһы лауреаттары]]
[[Категория:II дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» ордены миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:Физика-математика фәндәре докторҙары]]
[[Категория:МДУ-ның физика факультеты уҡытыусылары]]
[[Категория:МДУ-ның физика факультетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Мәскәүҙә тыуғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Википедия:Замандаштар биографияһы]]
[[Категория:1935 йылда тыуғандар]]
[[Категория:30 майҙа тыуғандар]]</text>
      <sha1>eaq3x8gk8opi58d8ph9tl4o8oy5ocwm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Горбачёва Раиса Максимовна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158143</id>
    <revision>
      <id>1148314</id>
      <parentid>1104694</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:09:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41209" xml:space="preserve">{{фш|Горбачёва}}
{{Ук}}
'''Горбачёва Раиса Максимовна''' (ҡыҙ фамилияһы '''Титаре́нко'''; [[5 ғинуар]] [[1932 йыл]], [[Рубцовск]], Көнбайыш Себер крайы — [[20 сентябрь]] [[1999 йыл]], [[Мюнстер]], [[Төньяҡ Рейн-Вестфалия]], [[Германия]]) — [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең йәмәғәт эшмәкәре, КПСС Үҙәк комитетының Генераль секретары, СССР президенты [[Михаил Сергеевич Горбачёв]]тың ҡатыны.

Ире идара иткән йылдарҙа европа күләмендәге әүҙем эшмәкәрҙәр араһына инә, бер нисә йәмәғәт премияһы лауреаты була, Европа, Америка, Азия университеттарының почётлы профессоры. Фәлсәфә фәндәре кандидаты.

== Биографияһы ==

=== Шәжәрәһе ===
Атаһы яғынан олатаһы — Андрей Филиппович Титаренко [[Чернигов]]ҡа ауылдан күскән, партияһыҙ, дүрт йылын төрмәлә үткәргән, тимер юлсы булып эшләгән. Атаһы яғынан өләсәһе — Титаренко Мария Максимовна. Андрей Филиппович һәм Мария Максимовнаның өс балаһы: ике ҡыҙы һәм улы була. Андрей Филиппович ял ваҡытында вафат була, [[Краснодар]]ҙа&lt;ref name=&quot;Александ&quot;&gt;{{Китап|автор=Мікалай Аляксандравіч Зяньковіч, Николай Зенькович|год=2005|isbn=9785948504087|страниц=516|издательство=ОЛМА Медиа Групп|заглавие=Самые секретные родственники|ссылка=https://books.google.com.ua/books?id=sXJEF6HHyH0C&amp;pg=PA85&amp;lpg=PA85&amp;dq=%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B0+%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0+%D0%A2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE&amp;source=bl&amp;ots=VZTHrV6lhX&amp;sig=rP1hUlgYMoGLRT1TP6UtPEQB6Sg&amp;hl=ru&amp;ei=yTlbTqa9DIjHtAanyISrCw&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result}}&lt;/ref&gt; ерләнгән.

Әсәһе яғынан ҡартатаһы — Пётр Степанович Парада (1890—1937) — бай крәҫтиән, алты бала атаһы була, шуның дүртеһе иҫән ҡала: Александр Петрович Парада (иҡтисадсы булып эшләй, 26 йәшендә вафат була), улдары Иван Петрович Парада һәм ҡыҙы Александра. [[Колхоз|Коллективлаштырыуға]] һәм Стахановсылар хәрәкәтенә ҡаршы сығыш яһағаны өсөн олатаһы троцкист тип атып үлтерелә, үлгәндән һуң 1988 йылда аҡлана. Әсәһе яғынан өләсәһе — Анастасия Васильевна Парада — крәҫтиән, аслыҡтан вафат була&lt;ref name=&quot;Александ&quot;/&gt;.
[[Файл:Родители_Р.М._Горбачёвой.jpg|справа|мини|250x250пкс|{{Center|Раиса Максимовнаның ата-әсәһе — Александра Петровна Титаренко&lt;br&gt;һәм Максим Андреевич Титаренко,&lt;br&gt;1930-сы йылдар}}]]
Атаһы — Максим Андреевич Титаренко (1907—1986) — украина сығышлы тимер юл инженеры, [[:ru:Черниговская губерния|Чернигов губернаһынан]] Алтайға килгән. тимер юлсы атаһы менән ғаиләһе лә йыш ҡына күсенеп йөрөгән.

Әсәһе — Александра Петровна Титаренко (ҡыҙ фамилияһы Парада; 1913—1991)&lt;ref name=&quot;Александ&quot;/&gt; — төп себер ҡыҙы, Алтай крайы Рубцовский районы Веселоярск ауылында тыуған {{Sfn|Горбачёва|1991}}.

Ҡустыһы — Евгений Максимович Титаренко (1935—2018) — яҙыусы; {{comment|ҡустыһының ҡыҙы|племянница}} — Ирина, Строганов исемендәге Юғары сәнғәт училищеһын&lt;ref name=&quot;Александ&quot;/&gt; тамамлаған.

Һеңлеһе — Людмила Максимовна Айыуҡасова (1938 й. тыуған) [[Башҡорт дәүләт медицина университеты|Башҡортостан медицина институтын]] тамамлағандан һуң [[Өфө]]лә күҙ табибы булып эшләгән; уның ире Дамир Харисович Айыуҡасов (1931—1999) — инженер, РСФСР-ҙың атҡаҙанған уйлап табыусыһы&lt;ref name=&quot;Александ&quot;/&gt;&lt;ref&gt;[https://books.google.com.ua/books?id=sXJEF6HHyH0C&amp;pg=PA91&amp;lpg=PA91&amp;dq=Людмила+Максимовна+Аюкасова&amp;source=bl&amp;ots=V-WDqVblgX&amp;sig=PszqZq03JHpcuO467KXVvl1gm8c&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjZjrDJ0aLeAhXH_SwKHepMBboQ6AEwDXoECAQQAQ#v=onepage&amp;q=Людмила%20Максимовна%20Аюкасова&amp;f=false Самые секретные родственники — Мікалай Аляксандравіч Зяньковіч, Николай Зенькович — Google Книги]&lt;/ref&gt;.

=== Бала сағы һәм үҫмер йылдары ===
Раиса Максимовна Титаренко [[1932 йыл|1932 йылдың 5 ғинуарында]] Көнбайыш-Себер (хәҙерге [[Алтай крайы|Алтай]]) крайының [[Рубцовск]] районында тыуған.

Раиса бала сағын Себерҙә һәм Уралда үткәрә. [[Стәрлетамаҡ]] ҡалаһының 3-сө урта мәктәбен мәктәбен (1949) алтын миҙалға тамамлағандан һуң, Мәскәүгә килә һәм [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның философия факультетына (1950) имтиханһыҙ ҡабул ителә. Шунда ятаҡта юридик факультет студенты буласаҡ ире Михаил менән таныша.

[[1953 йыл|1953 йылдың 25 сентябрендә]] [[Горбачёв Михаил Сергеевич|Михаил Горбачевҡа]] кейәүгә сыға. Стромынкалағы студент ятағындағы диетик ашханала туйҙарын үткәрәләр.

Михаил Горбачёв 2014 йылдың сентябрендә матбуғатҡа интервьюһында былай тип һөйләне: 1954 йылда Мәскәүҙә Раиса Максимовна, ревматизм сиренән өҙлөгөүе йөрәгенә эҙемтә биргәнлектән, иренең ризалығы менән, беренсе йөклөлөгөн яһалма туҡтатырға мәжбүр була; шулай итеп ирле-ҡатынлы студент атаһы Сергей тип атарға теләгән улдарын юғалта&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.kp.ru/daily/26284.3/3160642/|title=Откровенное признание Михаила Горбачева: Мы с Раисой потеряли сына|author=Анна ВЕЛИГЖАНИНА {{!}} Сайт «Комсомольской правды»|date=2014-03-02|publisher=KP.RU - сайт «Комсомольской правды»|lang=ru|accessdate=2019-10-17}}&lt;/ref&gt;.

=== Ставрополь крайындағы тормошо ===
Университет тамамлағандан һуң, аспирантураға уҡырға инә, ләкин Ставрополь прокуратураһына йүнәлтмә алған ире артынан 1955 йылда Ставрополь крайына күсә. Климат алмаштырыу Раисаың һаулығына ыңғай йоғонто яһай&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;.

Тәүге 4 йыл дауамында Р. М. Горбачёва һөнәре буйынса вакансия таба алмай, һәм ғаилә иренең, комсомол хеҙмәткәренең эш хаҡына йәшәй. Горбачёвтар ғаиләһе [[Ставрополь|Ставрополдә]] ҡуртымға алынған бәләкәй генә бүлмәлә йәшәгән. [[1957 йыл]]да ҡыҙҙары Ирина тыуа. Шул уҡ йылда ғаилә коммуналь фатирға күсә, унда ике ҙур бүлмә биләй.

Ставрополдә йәшәгәндә, Р. М. Горбачёва Бөтә Рәсәй «Белем» йәмғиәтенең Ставрополь бүлексәһе лекторы була, Ставрополь [[Ставрополь дәүләт медицина университеты|медицина,]] Ставрополь ауыл хужалығы институттарының философия кафедраларында уҡыта. Социология өлкәһендә ғилми квалификация эше әҙерләй.

1967 йылда яҡлай. В. И. Ленин исемендәге Мәскәү дәүләт педагогия институтында «Колхоз крәҫтиәндәре көнкүрешендә яңы һыҙаттарҙың формалашыуы (Ставрополь крайында социологик тикшеренеү материалдары буйынса)» темаһы буйынса [[Диссертацияһын|диссертация]] яҡлай һәм философия фәндәре кандидаты&lt;ref&gt;Горбачёва, Раиса Максимовна. Формирование новых черт быта колхозного крестьянства: (По материалам социологических исследований в Ставропольском крае): Автореферат дис. на соискание учёной степени кандидата философских наук / Моск. гос. пед. ин-т им. В. И. Ленина. — Москва : [б. и.], 1967. — 24 с.&lt;/ref&gt; ғилми дәрәжәһен ала.

=== Илдең беренсе кешеһенең ҡатыны ===
[[Файл:Nancy_Reagan_Raisa_Gorbachev_1987.jpg|справа|мини|200x200пкс|Раиса Горбачва һәм Нэнси Рейган, 1987 йыл]]
[[Файл:President Ronald Reagan and Nancy Reagan with Mikhail and Raisa Gorbachev at the White House State Dinner.jpg|right|Рейгандар һәм Горбачёвтар|thumb]]
[[Файл:RIAN_archive_22379_Raisa_Gorbachev.jpg|мини|Раиса Горбачёва В. И. Ленин исемендәге балалар фондының Бөтә Союз ойоштороу конференцияһында. 1987 йылдың 14 октябре]]
[[Файл:RIAN_archive_37106_Boris_Yeltsin_and_Raisa_Gorbachev.jpg|справа|мини|200x200пкс|Раиса Горбачёва һәм Борис Ельцин]]
[[1978 йыл|1978 йылдың 6 декабрендә]] Горбачёвтар Мәскәүгә күсеп килә&lt;ref&gt;[http://www.gorby.ru/gorbachev/biography/ Горбачёв-Фонд. Биография]&lt;/ref&gt;. Бында Михаила Горбачёвты КПСС Үҙәк комитеты секретары итеп һайлағанға тиклем Раиса Максимовна Мәскәү дәүләт университетында лекция уҡый, Бөтә Рәсәй «[[Белем (йәмғиәт)|Белем]]» йәмғиәте эшмәкәрлегендә ҡатнашыун дауам итә.

[[1985 йыл]]дан һуң, ире Михаил Сергеевич КПСС Үҙәк комитетының Генераль секретары итеп һайланғанлыҡтан, Раиса Максимовна йәмәғәт эшмәкәрлеге менән шөғөлләнә . Академик Д. С. Лихачев, Г В. Мясников һәм башҡа мәҙәниәт эшмәкәрҙәре менән бергә Совет мәҙәниәте фонды булдыра, Фонд президиумы ағзаһы була.

Һөҙөмтәлә Р. М. Горбачёва арҡаһында Боронғо рус мәҙәниәте һәм сәнғәте үҙәк музейы, Бөтә Рәсәй биҙәү-ҡулланма һәм халыҡ сәнғәте музейы, Марина Цветаева музейы, шәхси коллекциялар туплаған С. Пушкин исемендәге Дәүләт һынлы сәнғәт музейы, Петергофтағы Бенуа ғаиләһе музейы, Рерихтар музейы Фонд ярҙамын алған. Шулай уҡ ул Фонд сиркәүҙәр һәм граждан архитектураһы һәйкәлдәрен тергеҙеүгә , элек сығарылған ҡиммәтле мәҙәниәт өлгөләрен, китапханаларҙы һәм архивтарҙы СССР-ға алып ҡайтырға булышлыҡ иткән.

1986 йылдан 1991 йылға саҡлы осорҙа Фонд мәҙәни эшмәкәрлеккә йүнәлтелгән йөҙ миллион [[АҠШ доллары]]на&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.culture.ru/index.php?section=1&amp;sub=75|title=История Российского фонда культуры|date=2007-05-13|publisher=culture.ru; archive.org|accessdate=2013-02-09|description=Недоступная ссылка заменена архивной|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070513071935/http://www.culture.ru/index.php?section=1&amp;sub=75|archivedate=2007-05-13}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070513071935/http://www.culture.ru/index.php?section=1&amp;sub=75 |date=2007-05-13 }}&lt;/ref&gt; тиң аҡса йәлеп итә.

КПСС Үҙәк комитетының Генераль секретары, ә артабан СССР президенты ҡатыны булараҡ, Горбачёвты сәфәрендә оҙатып йөрөй, Советтар Союзына китлеүсе сит ил делегацияларын ҡабул итеүҙә ҡатнаша, совет ҡатын-ҡыҙҙарының күҙен ҡыҙҙырып (бәғзе берәүҙәр уны кейемен йыш алмаштырыуын, йәнәһе, күп һөйләүен яратмай), телеэкрандарҙа даими күренә. Унан алда СССР-ға килеүсе юғары вазифалы кешеләрҙең ҡатындары менән, ҡағиҙә булараҡ, Валентина Терешкова осраша торған булған.

Михаил Горбачёв Раиса Максимовнаның [[инглиз теле]]ндә иркен аралаша алғанын билдәләгән. Шуға күрә Горбачёва [[Маргарет Тэтчер]] башҡа көнбайыш дуҫтары менән аралаша алған, ә уның хәләл ефете — бары тик тәржемәсе ярҙамында.&lt;blockquote&gt;«Минең, йәнәһе, виллаларға, дачаларға, күркәм кейемгә, ҡиммәтле таштарға әүәҫлегем хаҡында күп имеш-мимеш, мифтар йөрөй, — тип ғәжәпләнә торған була Раиса Максимовна. — Минең кейемемде, бер интервьюһында ул шуға ишаралаһа ла, [[:ru:Зайцев, Вячеслав Михайлович|Зайцев]], журналистар дәлилләргә тырышһа ла, [[:ru:Ив Сен-Лоран|Ив Сен-Лоран]] текмәне… Мине [[:ru:Кузнецкий мост (улица)|Кузнецкий күпер]] ательеһы оҫтабикә тегенселәре кейендерҙе…»&lt;/blockquote&gt;

Ул саҡта матбуғатта уның нәзәкәтле кейеме генә төрлө фекер тыуҙырмай. КПСС Үҙәк комитетының Дөйөм бүлегенең элекке мөдире һәм М. С. Горбачёвтың ярҙамсыһы В. И. Болдин үҙенең «Пьедестал ҡыйралышы» китабында, нисек итеп Дәүләт именлеге комитетына беренсе леди өсөн эшкингән һәм ҡушҡанды һүҙһеҙ үтәрлек, бик йәш тә, күҙгә ташланып та бармаған хеҙмәтсе ҡатын-ҡыҙ штаты һайларға ҡушылғаны тураһында яҙған.
[[Файл:Raisa gorbachova.jpg|thumb|right|200px|Раиса Горбачёва Миннеаполиста, 1991]]
Сит илдәрҙә Горбачёва шәхесе ҙур ҡыҙыҡһыныу тыуҙыра һәм юғары баһалана. Мәҫәлән, британия журналы «Woman’s Own» уны йыл ҡатын-ҡыҙы тип атай (1987), «Тыныслыҡ өсөн бергә» халыҡ-ара фонды Горбачёваны «Ҡатын-ҡыҙҙар тыныслыҡ өсөн», 1991 йылда — «Йыл ледиһы» премияһы менән бүләкләй. СССР президентының хәләл ефете булараҡ йәмәғәтселек алдында «тыныслыҡ илсеһе» булараҡ сығыш яһай, һәм шулай уҡ Горбачёвтың прогрессив ниәттәренә әүҙем ярҙам итә, тип билдәләнә.

Горбачёв президентлыҡ иткән йылдарҙа «Чернобыль балаларына ярҙам» Фонды идаралығы эшмәкәрлегендә ҡатнаша, «Донъя гематологтары — балаларға» Халыҡ-ара хәйриә ассоциацияһының патронажын тормошҡа ашыра, Мәскәү Үҙәк балалар дауаханаһына шефлыҡ итә&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.rol.ru/news/art/news/00/09/27_365.htm|title=Выставка «Раиса Максимовна Горбачёва»|publisher=rol.ru; archive.org|accessdate=2013-02-09|description=Недоступная ссылка заменена архивной|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050428090715/http://www.rol.ru/news/art/news/00/09/27_365.htm|archivedate=2005-04-28}}&lt;/ref&gt;.

Әммә уның йәшәү рәүеше,[[1991 йыл|1991 йылғы август фетнәһенә ГКЧП]], СССР президенты Фороста күҙәтеү аҫтында тотолғанға саҡлы, ватандаштары тарафынан эҙәрлекләнеп килде, һәм шунда ғына халыҡ уны иренә ауыр сәғәттәрҙә ярҙам итергә әҙер торған тоғро ҡатын итеп ҡабул итте. Был ваҡиғалар эҙемтәһе шул була — Раиса Максимовна микроинсульт кисерә, уның күреү һәләте насарая.

== Хәтер ==
[[Файл:RIAN_archive_691369_Raisa_Gorbacheva.jpg|справа|мини|200x200пкс|Р. М. Горбачёва, 1989 йыл]]

=== Ауырыуы һәм вафаты ===
[[Файл:Grave of Raisa Gorbachyova.jpg|thumb|right|200px|Р. М. Горбачёва ҡәберендә һәйкәл]]
[[Файл:Raisa grave.jpg|thumb|right|200px|Р. М. Горбачёва ҡәберендә һәйкәл|ссылка=Special:FilePath/Raisa_grave.jpg]]
Горбачёв СССР президенты вазифаһын үҙе теләп ҡалдырғандан отставкаға киткәндән һуң, ҡатыны ла матбуғат иғтибарынан ситләшә. Ирле-ҡатынлы Горбачёвтар элекке президентҡа ғүмерлеккә бирелгән дачала йәшәй.

1996 йылда Михаил Горбачёв [[Рәсәй Президенты|Рәсәй Федерацияһы президентына]] һайлауҙа кандидат булып күрһәтелә. Раиса Максимовна быға ҡаршы булһа ла, көсөнән килгәнсе иренә ярҙам итә.&lt;blockquote&gt;«Мин Михаил Сергеевичтың &lt;…&gt; яңы президент кампанияһына инеүенә ҡаршы булдым. Сөнки мин реформатор тормошо ниндәй икәнен китаптан уҡып ҡына белмәнем. Был тормошто миңә уның менән бергә уртаҡлашырға тура килде.1985 йылдан бирле бик күп кисерергә тура килде. Шуға күрә лә мин Михаил Сергеевичтың президентлыҡҡа кире әйләнеп ҡайтыуын теләмәнем. Ләкин Горбачёв — үҙ булмышының һуңғы күҙәнәгенә тиклем сәйәсмән. Ул ҡарар ҡабул итә, ә мин уның ҡатыны һәм ярҙам итәм»{{Sfn|Добрусин, 1996}}.&lt;/blockquote&gt;СССР тарҡалғандан һуң, Михаил Сергеевич алты китап яҙҙы. Раиса Максимовна был китаптағы цифрҙар һәм факттарҙы тикшереү өҫтөндә күп эшләй.

Р. М. Горбачёва шулай уҡ лейкемия сире менән яфаланған балаларға ярҙам итеүсе «Донъя гематологтары — балаларға» ассоциацияһының почетлы рәйесе була, Мәскәүҙәге Үҙәк балалар клиник дауаханаһын ҡурсалай патронировать.

1997 йылда балалар дауаханаларына, &quot;ауыр бала&quot;лар менән эшләүсе уҡытыусы һәм педагогтарға ярҙам итеүсе Раиса Максимовна клубын ойоштора һәм етәкләй. Клуб сиктәрендә Рәсәйҙәге социаль проблемалар: ҡатын-ҡыҙҙың йәмғиәттәге роле, йәмғиәттең, балаларҙың яҡланмаған ҡатламдары хәле буйынса фекер алышыуҙар үткәрелә. Клубтың хәҙерге эшмәкәрлегендә ҡатын-ҡыҙҙарҙың гендер тиңһеҙлеге һәм асыҡ сәйәсәттә ҡатын-ҡыҙҙың ҡатнашыуы сикләнеүенәи ҡараштар мөһим урын биләй. Әлеге ваҡытта Клуб президенты Раиса һәм Михаил Горбачёвтарҙың ҡыҙы — Ирина Вирганская.

=== Баһалау ===
1999 йылдың 22 июлендә Рәсәй медицина фәндәре академияһы гемотология институтын етәкләгән Горбачёвтарҙың ғаилә табибы һәм дуҫы&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.kommersant.ru/doc/223712|title=У Раисы Горбачёвой не рак|author=Вансович Е.|date=1999-08-13|work=Коммерсантъ, 1999, № 144 (1788)|publisher=kommersant.ru|accessdate=2013-02-09|archiveurl=https://www.webcitation.org/6ELHGipgM?url=http://www.kommersant.ru/doc/223712|archivedate=2013-02-11}}&lt;/ref&gt; А. И. Воробьёв, Раиса Горбачёвала ауыр сир — лейкоз таба. Сирҙең сәбәптәре тип башҡа ауырыуҙарҙан өҙлөгөү, медикаменттар эҙемтәһе, стресс күрһәтелә. Бәлки, был ауырыу эҙемтәләре булып, Семипалатинск ҡалаһында [[1949 йыл]]да үткәрелгән ядро һынауҙары һәм уның [[Рубцовск|тыуған ҡалаһын]] ҡаплаған радиоактив болот эҙемтәһе булыуы ла бик мөмкин тип фаразлана. Шулай уҡ Горбачёваның сиренең бер сәбәбе булып[[1986 йыл]]ғы [[Чернобыль АЭС-ы]]ндағы афәтте барып күреүе һәм нурланышҡа дусар булыу мөмкинлеге лә атала.

[[1999 йыл|1999 йылдың 26 июлендә]] Р. М. Горбачёва, ире һәм ҡыҙы оҙатыуында, онкология сирҙәрен уңыштары менән билдәле Вильгельм исемендәге Вестфаль университетымедицина клиникаһына [[Мюнстер]] ҡалаһына килә. Бында Европаның күренекле [[Гематология|гематолог]] һәм онкологтарының береһе профессор [[:de:Thomas Büchner|Томас Бюхнер]] күҙәтеүе аҫтында ике ай самаһы дауалана. 1999 йылда Р. М. Горбачёваның һаулыҡ торошо тураһындағы бюллетендәр барлыҡ киң мәғлүмәт сараларында тапшырыла. һәм был хәл уны: «Моғайын, кешеләр мине аңлаһын өсөн, мин шундай ҡаты сиргә тарырға һәм вафат булырға тейеш булғанмындыр» тигән һүҙҙәр әйтергә мәжбүр итә.&lt;blockquote&gt;«Әгәр ғәҙел булайым тиһәң, сиренең аҙағы хәйерле булыу ихтималлығы бик аҙ ине , — тине Горбачёваны дауалаусы табип, профессор Т. Бюхнер. — Тәүҙә уға химиотерапия тәғәйенләнек, шунан һуң беҙ һөйәк мейеһен күсереп ултыртыуға өмөт иткәйнек. Бер туған һеңлеһе Людмила Титаренко донор булырға тейеш ине. Әммә химиотерапия үткәргәндә, иммунитет ҡырҡа түбәнәйә һәм инфекция үтеп инеү хәүефе арта. Раиса Максимовнала тап шул осраҡ күҙәтелде. Бер ваҡыт ул ыңғай яҡҡа ҡырҡа үҙгәреше менән ҡыуандырҙы, һәм беҙ, ҡотолдорғос операцияны тиҙ арала үткәреү мөмкин булыр тип ышандыҡ. Әммә уның хәле ҡапыл насарайҙы — ул комаға иҫһеҙ торош китте. Һәм ул, аңына килә алмай, вафат булды»{{Sfn|Обоймина, Татькова, 2007}}.&lt;/blockquote&gt;[[1999 йыл|1999 йылдың 20 сентябрендә]] урындағы ваҡыт менән иртәнге сәғәт 3-тәр тирәһендә баҡыйлыҡҡа күсә, Мәскәүҙә Новодевичье зыяратында ерләнә&lt;ref&gt;[http://lenta.ru/russia/1999/09/20/gorbacheva/ Скончалась Раиса Горбачёва: Россия: Lenta.ru, 20.09.1999.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131112010752/http://lenta.ru/russia/1999/09/20/gorbacheva/ |date=2013-11-12 }}&lt;/ref&gt;.

== Ғаиләһе һәм шәхси тормошо ==
[[Файл:RIAN_archive_770286_Mikhail_Gorbachev_and_Raisa_Gorbachev_seeing_off_US_President_Ronald_Reagan.jpg|мини|КПСС Үҙәк комитетының Генераль секретары [[Горбачёв Михаил Сергеевич|Михаил Горбачёв]] һәм уның ҡатыны Раиса Максимовна СССР-ға визит менән килгән АҠШ президенты [[Рональд Рейган]]ды рәсми оҙатҡандан һуң Ҙур Кремль һарайының Георгий залында. СССР, Мәскәү. 1988 йылдың 2 июне]]
Ире — [[Горбачёв Михаил Сергеевич|Михаил Сергеевич Горбачёв]] (1931 йылдың 2 марты тыуған), сәйәсмән, СССР-ҙың беренсе һәм һуңғы президенты.

Ҡыҙы — Ирина Михайловна Вирганская (1957 йылдың 6 ғинуары), Мәскәүҙә эшләй, тәүге ире Вирганский Анатолий Олегович (1957 йылдың 31 июле тыуған) — Мәскәүҙең Беренсе ҡала дауаханаһында ҡан тамырҙары хирургы (никах 1978 йылдың 15 апреленән 1993 йылға тиклем), икенсе ире Андрей Михайлович Трухачёв — эшҡыуар, йөк ташыу менән шөғөлләнә (2006 йылдың 26 сентябренән никахталар).

Ейәнсәрҙәре:

* '''Ксения Анатольевна Вирганская-Горбачев''' (1980 йылдың 21 ғинуарында тыуған)
** Беренсе ире — Кирилл Вадимович Солод, эшҡыуар улы (1982 йылдың 25 октябрендә тыуған), 2003 йылдың 30 апрелендә өйләнешкәндәр,
** Икенсе ире — Дмитрий Владиславович Пырченков (1973 йылдың 24 феврале) (йырсы Авраам Руссоның элекке концерт директоры), 2009 йылда өйләнешәләр
*** Бүләсәрҙәре — Александра Пырченкова (2008 йылдың 22 октябрендә тыуған).
* '''Вирганская Анастасия Анатольевна''' (1987 йылдың 27 мартында тыуған) — Мәскәү халыҡ-ара мөнәсәбәттәр иститутының МГИМО журналистика факультетын тамамлай, Trendspace.ru интернет-сайтының шеф-мөхәррире.
** Ире Дмитрий Зангиев (1987 йылда тыуған), 2010 йылдың 20 мартында өйләнешәләр. Дмитрий Рәсәй Фәндәр Академияһы эргәһендәге Көнсығыш университетын тамамлай, 2010 йылда РФ президенты ҡарамағындағы Рәсәй дәүләт хеҙмәте академияһы аспирантураһында уҡый, 2010 йылда реклама агентлығында эшләй.

== Библиографик белешмә ==
[[Файл:SPb_Pavlov_state_medical_university_and_Institute_Raisa_Gorbachyova_of_infantile_haematology_and_transplantology.jpg|справа|мини|Академик И. П. Павлов исемендәге Санкт-Петербург дәүләт медицина университеты һәм Р. М. Горбачёва исемендәге Балалар гематологияһы һәм трансплантологияһы институты]]

* [[2006 йыл]]да Горбачёв ғаиләһенең Горбачёв-Фонды һәм [[Дәүләт думаһы|РФ Дәүләт Думаһы]] депутаты, Милли резерв корпорацияһының директорҙар советы Рәйесе А. Е. Лебедев ярҙамы менән балаларҙың лейкемия һәм [[яман шеш]] сиренә ҡаршы көрәш проектын финанслауға йүнәлтелгән Раиса Горбачёва исемендәге Халыҡ-ара фонд булдырыла. 2006 йылда А. И. Лебедев үҙенең һауа судноларын ҡуртымға биреү рәсәй компанияһы акцияларының үҙенә тәғәйенләнгән яҡынса йөҙ миллион фунт стерлинг (яҡынса {{S|190 млн}} аҡш доллары) тәшкил иткән өлөшөн Раиса Горбачёва Фондына тапшыра&lt;ref&gt;[http://www.alebedev.ru/lebedev/massmedia/index.php?lebedev=3707 Экс-агент КГБ, депутат-«единоросс» Александр Лебедев передал свои акции на $190 млн Фонду Горбачёвой]{{Недоступная ссылка|date=Июнь 2018|bot=InternetArchiveBot}} {{недоступная ссылка}}&lt;/ref&gt;.
* Горбачёв-Фонды арҡаһында [[2007 йыл]]да [[Санкт-Петербург]]та Балалар гематологияһы һәм трансплантологияһы институтын Р. М. Горбачёва исемен биреү мөмкин була. Институтты асҡанда, Рәсәй Федерацияһының төп гематологы Александр Румянцев «Раиса Горбачёва тырышлығы менән 1994 йылда Рәсәйҙә беренсе булып балалар гематологияһы һәм трансплантология бүлеге асылды, ә бөгөн бындай бүлектәр 84» тип һыҙыҡ өҫтөнә алды.
* [[2009 йыл|2009 йылдың 16 июнендә]] Михаил Горбачёв Раиса Максимовнаның вафатына 10 йыл айҡанлы, ҡатынына бағышлап «Раисаға йырҙар», диск сығарҙы. Дискыла Андрей Макаревичҡа үҙе ҡушылып йырлаған Раиса Максимовна яратҡан ете романс яҙылды тип һөйләне Горбачёв. Диск [[Лондон]]да Хәйриә аукционына ҡуйыла һәм күпләп таралмай.
* 2014 йылдың декабрендә британия Милли архивы М. С. Горбачёвтың хәләл ефете менән 30 йыл элек, 1984 йылдың декабрендә, Лондонға тәүге визитына ҡағылышлы хөкүмәт архивы документтарын халыҡ иғтибарына тәҡдим итә. Асыҡланыуынса, визиттан һуң Раиса Максимовна Бөйөк Британияның ауыл хужалығы министры Майкл Джоплинг менән хат алышҡан. Уның менән премьер-министр Маргрет Тэтчерҙың Чекерс резиденцияһында уҙған һөйләшеүҙәрҙә таныша һәм уға картуфтан әҙерләнгән аш-һыу рецептарын һәм шуның менән ашнаҡсы китабын да ебәрә. Британ гәзите The Telegraph был тарих тураһында яҙа&lt;ref&gt;[http://www.gazeta.ru/lifestyle/news/2014/12/30/n_6794021.shtml Telegraph: Раиса Горбачёва отправляла британскому министру рецепты блюд из картошки]&lt;/ref&gt;.

=== Кинола һынландырылыуы ===
* Наталия Старых — Ласковый май, 2009 год.
* Дарья Мороз — Так сложились звёзды, 2016 год.

=== Мәҙәниәттә ===
* Михаил Звездинский — Үҙгәртеп ҡороу (1988). «Спасибо, Миша, Рая, что жизнь пошла другая, за перестройку вас благодарим…»

=== Баһалау ===
* «Ул күренекле ҡатын-ҡыҙ, алтмышынсы йылғыларҙың ысын вәкиле. Бер кемдең дә ярҙамынан башҡа үҙ көсө менән Мәскәү дәүләт университетының философия факультетын отличие менән тамамлау һәм аспирантураға тәҡдим алыу ябай ҡыҙ өсөн — {{comment|ҡиммәт тора|дорогого стоит}}. Тураһын әйтер кәрәк, мәҙәнилек яғынан ул иренән өҫтөнөрәк торҙо. Быны Михаил Сергеевич үҙе лә аңлай ине. Ул ҡатынын яратты, баһаланы һәм, йәшерен-батырын түгел, уның менән даими кәңәшләшеп йәшәне». (Гавриил Попов, 2005)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://newsvote.bbc.co.uk/mpapps/pagetools/print/news.bbc.co.uk/hi/russian/russia/newsid_4333000/4333877.stm|title=Гавриил Попов: я все равно пошёл бы в перестройку|date=2005-03-09|publisher=BBC (bbc.co.uk)|accessdate=2013-02-09|archiveurl=https://www.webcitation.org/6ELHLxoDO?url=http://newsvote.bbc.co.uk/mpapps/pagetools/print/news.bbc.co.uk/hi/russian/russia/newsid_4333000/4333877.stm|archivedate=2013-02-11}} {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6ELHLxoDO?url=http://newsvote.bbc.co.uk/mpapps/pagetools/print/news.bbc.co.uk/hi/russian/russia/newsid_4333000/4333877.stm |date=2013-02-11 }}&lt;/ref&gt;.

== Һылтанмалар ==
* ''Горбачёва Р. М.'' Быт колхозного крестьянства. Ставрополь, 1969.
* ''Горбачёва Р. М''. XXIV съезд КПСС о дальнейшем развитии социалистической культуры. Ставрополь, 1973.
* {{Китап|автор=Горбачёва Р. М.|заглавие=Я надеюсь…|ссылка=http://www.gorby.ru/gorbacheva/I_hope/|место=М.|издательство=Новости|год=1991|страниц=256|ref=Горбачёва}}, 100 000 экз.
* ''Горбачёва Р. М.'' Я надеюсь… М.: Книга, 1991. 192 с. 200 000 экз.

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* Urda Jürgens. ''Raisa, the 1st First Lady of the Soviet Union'', Summit Books, 1990, ISBN 0-671-72663-3
* {{Китап|автор=Мороз Б. Д.|заглавие=Раиса. Памяти Раисы Максимовны Горбачёвой|место=М.|издательство=Вагриус|год=2000|страниц=319|isbn=5-264-00432-3}}
* {{Китап|автор=Водолазская Е. С.|заглавие=Раиса Горбачёва|оригинал=|ссылка=|викитека=|ответственный=|издание=|место=Ростов н/Д|издательство=Феникс|год=2000|страниц=320|серия=След в истории}}
* {{Китап|автор=Платонов С. В.|заглавие=Горбачёвы: Чета президентов|место=М.|издательство=Эксмо, Алгоритм|год=2012|страниц=288|серия=Семейные кланы|isbn=978-5-699-55008-1|тираж=3000}}
* Ратманский В. Первая леди (неопр.). Газета «Сорок один» (Зеленоград), 1999, № 15, с. 1, 3. gorby.ru (18 февраля 1999). — Интервью Р. М. Горбачёвой (недоступная ссылка заменена архивной). Дата обращения 9 февраля 2013. Архивировано 28 сентября 2008 года.

&lt;br&gt;

[[Категория:СССР сәйәсмәндәре]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Н. К. Крупская миҙалы менән наградланғандар]]
[[Категория:Рәсәй философтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса философтар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Рәсәй социологтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса социологтар]]
[[Категория:Алфавит буйынса ғалимдар]]
[[Категория:Философия фәндәре кандидаттары]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт педагогия университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:1999 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:20 сентябрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:1932 йылда тыуғандар]]
[[Категория:5 ғинуарҙа тыуғандар]]</text>
      <sha1>cmatksvor57t91066iu13sjp170g0z1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Александрова Таисия Ивановна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158205</id>
    <revision>
      <id>1148306</id>
      <parentid>977996</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:05:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6211" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Александрова}}
'''Александрова Таисия Ивановна''' ({{OldStyleDate2|19|октябрь|1909|6}} — [[25 октябрь]] [[1992 йыл|1992]]) — Йошкар-Ола ҡалаһы 11-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы, [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1968).

== Биографияһы ==
Таисия Ивановна Александрова 1909 йылдың 6 (19) октябрендә хәҙерге [[Марий Эл|Марий Эл Республикаһының]] Горномарийский районы Кожважи ауылында, уҡытыусылар ғаиләһендә тыуған. Милләте [[мари]].

1919 йылдан Ронга ауылында (хәҙер Марий Эл Республикаһының Совет районы) йәшәй, унда атаһы мәктәп директоры булып эшләй. 1926 йылда Ронгинский ете йыллыҡ мәктәбен тамамлай. Уҡыған ваҡытында [[математика]] менән мауыға, пионервожатый була.

1931 йылда Йошкар-Ола педагогия техникумын тамамлағас, йүнәлтмә буйынса Новый Торъял ауылында колхоз йәштәре мәктәпбендә математика уҡытыусыһы булып эшләй башлай. Һуңынан Н. К. Крупская исемендәге Мари дәүләт педагогия институтының физика-математика факультетында уҡый. МГПИ рабфагында математика уҡытыусыһы, ә [[Бөйөк Ватан һуғышы]] ваҡытында — Йошкар-Ола ҡалаһы 10-сы урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы булып эшләй.

1945 йылдан Йошкар-Ола ҡалаһы 11-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы. Был мәктәптә 30 йылдан ашыу эшләй.

1960 йылда Бөтә Рәсәй уҡытыусылар съезы делегаты, ә 1968 йылда — Бөтә Союз уҡытыусылар съезы делегаты.

1976 йылдан алып хаҡлы ялда. Йошкар-Ола ҡалаһында йәшәй.

1992 йылда вафат була. Йошкар-Ола ҡалаһының Туруновский зыяратында ерләнгән.

== Хәтер ==
* 2004 йылда Йошкар-Ола ҡалаһындағы 11-се лицейға Александрова Т. И. исеме бирелә{{Sfn|Мочаев|2007|с=20}}.
* 2009 йылдың октябрь айында, педагогтың тыуыуының 100 йыллығына, Йошкар-Олала Александрова Т. И. исемендәге 11-се лицейҙың ихатаһында һәйкәл буласаҡ урынға таш һалыу тантанаһы үтә. 2011 йылдың 1 сентябрендә лицей бинаһы алдында бюст-һәйкәл асыла.
* 11-се лицейҙа йыл һайын «Александрова уҡыуҙары» фәнни-ғәмәли конференцияһы үткәрелә.
* Т. И. Александрова тыуыуының 110-йыллығына тап килтереп, «Педагог с большой буквы» виртуаль күргәҙмә ойошторола, уны Т. Евсеев исемендәге Марий Эл Республикаһы Милли музейы булдыра.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* СССР Юғары Советы Президиумының 1968 йылдың 1 июлендәге ҡарары менән, уҡыусыларға [[Идеология|коммунистик]] тәрбиә биреү һәм уҡытыу өлкәһендә ҙур ҡаҙаныштары өсөн, Таисия Ивановна Александроваға, [[Ленин ордены]] һәм [[«Ураҡ һәм Сүкеш» миҙалы]] тапшырылып, «Социалистик Хеҙмәт Геройы» исеме бирелә.
* Ике [[Ленин ордены]] (1960, 1968),
* [[«Почёт Билдәһе» ордены]]
* миҙалдар.
* Мари АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы
* РСФСР мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы
* Йошкар-Ола ҡалаһының почетлы гражданы.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Александрова Таисия Ивановна // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2007. — С. 20. — 2032 экз. — &lt;nowiki&gt;ISBN 5-87898-357-0&lt;/nowiki&gt;.
* Александрова Таисия Ивановна // Энциклопедия Республики Марий Эл / Отв. ред. Н. И. Сараева. — Йошкар-Ола, 2009. — С. 220. — 872 с. — 3505 экз. — &lt;nowiki&gt;ISBN 978-5-94950-049-1&lt;/nowiki&gt;.

== Һылтанмалар ==
* {{Warheroes|id=12298|star=Labor}}

[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Социалистик Хеҙмәт Геройҙары]]
[[Категория:Йошкар-Олала вафат булғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:1992 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:25 октябрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:1909 йылда тыуғандар]]
[[Категория:19 октябрҙә тыуғандар]]</text>
      <sha1>ajntyaorol4k8igiudg5ivv3z1qy247</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148307</id>
      <parentid>1148306</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:06:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6206" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Александрова}}
'''Александрова Таисия Ивановна''' ({{OldStyleDate2|19|октябрь|1909|6}} — [[25 октябрь]] [[1992 йыл]]) — Йошкар-Ола ҡалаһы 11-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы, [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1968).

== Биографияһы ==
Таисия Ивановна Александрова 1909 йылдың 6 (19) октябрендә хәҙерге [[Марий Эл|Марий Эл Республикаһының]] Горномарийский районы Кожважи ауылында, уҡытыусылар ғаиләһендә тыуған. Милләте [[мари]].

1919 йылдан Ронга ауылында (хәҙер Марий Эл Республикаһының Совет районы) йәшәй, унда атаһы мәктәп директоры булып эшләй. 1926 йылда Ронгинский ете йыллыҡ мәктәбен тамамлай. Уҡыған ваҡытында [[математика]] менән мауыға, пионервожатый була.

1931 йылда Йошкар-Ола педагогия техникумын тамамлағас, йүнәлтмә буйынса Новый Торъял ауылында колхоз йәштәре мәктәпбендә математика уҡытыусыһы булып эшләй башлай. Һуңынан Н. К. Крупская исемендәге Мари дәүләт педагогия институтының физика-математика факультетында уҡый. МГПИ рабфагында математика уҡытыусыһы, ә [[Бөйөк Ватан һуғышы]] ваҡытында — Йошкар-Ола ҡалаһы 10-сы урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы булып эшләй.

1945 йылдан Йошкар-Ола ҡалаһы 11-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы. Был мәктәптә 30 йылдан ашыу эшләй.

1960 йылда Бөтә Рәсәй уҡытыусылар съезы делегаты, ә 1968 йылда — Бөтә Союз уҡытыусылар съезы делегаты.

1976 йылдан алып хаҡлы ялда. Йошкар-Ола ҡалаһында йәшәй.

1992 йылда вафат була. Йошкар-Ола ҡалаһының Туруновский зыяратында ерләнгән.

== Хәтер ==
* 2004 йылда Йошкар-Ола ҡалаһындағы 11-се лицейға Александрова Т. И. исеме бирелә{{Sfn|Мочаев|2007|с=20}}.
* 2009 йылдың октябрь айында, педагогтың тыуыуының 100 йыллығына, Йошкар-Олала Александрова Т. И. исемендәге 11-се лицейҙың ихатаһында һәйкәл буласаҡ урынға таш һалыу тантанаһы үтә. 2011 йылдың 1 сентябрендә лицей бинаһы алдында бюст-һәйкәл асыла.
* 11-се лицейҙа йыл һайын «Александрова уҡыуҙары» фәнни-ғәмәли конференцияһы үткәрелә.
* Т. И. Александрова тыуыуының 110-йыллығына тап килтереп, «Педагог с большой буквы» виртуаль күргәҙмә ойошторола, уны Т. Евсеев исемендәге Марий Эл Республикаһы Милли музейы булдыра.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* СССР Юғары Советы Президиумының 1968 йылдың 1 июлендәге ҡарары менән, уҡыусыларға [[Идеология|коммунистик]] тәрбиә биреү һәм уҡытыу өлкәһендә ҙур ҡаҙаныштары өсөн, Таисия Ивановна Александроваға, [[Ленин ордены]] һәм [[«Ураҡ һәм Сүкеш» миҙалы]] тапшырылып, «Социалистик Хеҙмәт Геройы» исеме бирелә.
* Ике [[Ленин ордены]] (1960, 1968),
* [[«Почёт Билдәһе» ордены]]
* миҙалдар.
* Мари АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы
* РСФСР мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы
* Йошкар-Ола ҡалаһының почетлы гражданы.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Александрова Таисия Ивановна // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2007. — С. 20. — 2032 экз. — &lt;nowiki&gt;ISBN 5-87898-357-0&lt;/nowiki&gt;.
* Александрова Таисия Ивановна // Энциклопедия Республики Марий Эл / Отв. ред. Н. И. Сараева. — Йошкар-Ола, 2009. — С. 220. — 872 с. — 3505 экз. — &lt;nowiki&gt;ISBN 978-5-94950-049-1&lt;/nowiki&gt;.

== Һылтанмалар ==
* {{Warheroes|id=12298|star=Labor}}

[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Социалистик Хеҙмәт Геройҙары]]
[[Категория:Йошкар-Олала вафат булғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:1992 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:25 октябрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:1909 йылда тыуғандар]]
[[Категория:19 октябрҙә тыуғандар]]</text>
      <sha1>hk1wqcnxx3uirwil04ffbzysw28ude7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148309</id>
      <parentid>1148307</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:07:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6215" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Александрова}}
'''Александрова Таисия Ивановна''' ({{OldStyleDate2|19|октябрь|[[1909 йыл]]}} — [[25 октябрь]] [[1992 йыл]]) — Йошкар-Ола ҡалаһы 11-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы, [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1968).

== Биографияһы ==
Таисия Ивановна Александрова 1909 йылдың 6 (19) октябрендә хәҙерге [[Марий Эл|Марий Эл Республикаһының]] Горномарийский районы Кожважи ауылында, уҡытыусылар ғаиләһендә тыуған. Милләте [[мари]].

1919 йылдан Ронга ауылында (хәҙер Марий Эл Республикаһының Совет районы) йәшәй, унда атаһы мәктәп директоры булып эшләй. 1926 йылда Ронгинский ете йыллыҡ мәктәбен тамамлай. Уҡыған ваҡытында [[математика]] менән мауыға, пионервожатый була.

1931 йылда Йошкар-Ола педагогия техникумын тамамлағас, йүнәлтмә буйынса Новый Торъял ауылында колхоз йәштәре мәктәпбендә математика уҡытыусыһы булып эшләй башлай. Һуңынан Н. К. Крупская исемендәге Мари дәүләт педагогия институтының физика-математика факультетында уҡый. МГПИ рабфагында математика уҡытыусыһы, ә [[Бөйөк Ватан һуғышы]] ваҡытында — Йошкар-Ола ҡалаһы 10-сы урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы булып эшләй.

1945 йылдан Йошкар-Ола ҡалаһы 11-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы. Был мәктәптә 30 йылдан ашыу эшләй.

1960 йылда Бөтә Рәсәй уҡытыусылар съезы делегаты, ә 1968 йылда — Бөтә Союз уҡытыусылар съезы делегаты.

1976 йылдан алып хаҡлы ялда. Йошкар-Ола ҡалаһында йәшәй.

1992 йылда вафат була. Йошкар-Ола ҡалаһының Туруновский зыяратында ерләнгән.

== Хәтер ==
* 2004 йылда Йошкар-Ола ҡалаһындағы 11-се лицейға Александрова Т. И. исеме бирелә{{Sfn|Мочаев|2007|с=20}}.
* 2009 йылдың октябрь айында, педагогтың тыуыуының 100 йыллығына, Йошкар-Олала Александрова Т. И. исемендәге 11-се лицейҙың ихатаһында һәйкәл буласаҡ урынға таш һалыу тантанаһы үтә. 2011 йылдың 1 сентябрендә лицей бинаһы алдында бюст-һәйкәл асыла.
* 11-се лицейҙа йыл һайын «Александрова уҡыуҙары» фәнни-ғәмәли конференцияһы үткәрелә.
* Т. И. Александрова тыуыуының 110-йыллығына тап килтереп, «Педагог с большой буквы» виртуаль күргәҙмә ойошторола, уны Т. Евсеев исемендәге Марий Эл Республикаһы Милли музейы булдыра.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* СССР Юғары Советы Президиумының 1968 йылдың 1 июлендәге ҡарары менән, уҡыусыларға [[Идеология|коммунистик]] тәрбиә биреү һәм уҡытыу өлкәһендә ҙур ҡаҙаныштары өсөн, Таисия Ивановна Александроваға, [[Ленин ордены]] һәм [[«Ураҡ һәм Сүкеш» миҙалы]] тапшырылып, «Социалистик Хеҙмәт Геройы» исеме бирелә.
* Ике [[Ленин ордены]] (1960, 1968),
* [[«Почёт Билдәһе» ордены]]
* миҙалдар.
* Мари АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы
* РСФСР мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы
* Йошкар-Ола ҡалаһының почетлы гражданы.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Александрова Таисия Ивановна // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2007. — С. 20. — 2032 экз. — &lt;nowiki&gt;ISBN 5-87898-357-0&lt;/nowiki&gt;.
* Александрова Таисия Ивановна // Энциклопедия Республики Марий Эл / Отв. ред. Н. И. Сараева. — Йошкар-Ола, 2009. — С. 220. — 872 с. — 3505 экз. — &lt;nowiki&gt;ISBN 978-5-94950-049-1&lt;/nowiki&gt;.

== Һылтанмалар ==
* {{Warheroes|id=12298|star=Labor}}

[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Социалистик Хеҙмәт Геройҙары]]
[[Категория:Йошкар-Олала вафат булғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:1992 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:25 октябрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:1909 йылда тыуғандар]]
[[Категория:19 октябрҙә тыуғандар]]</text>
      <sha1>ajb0v8vlmaul9hmh7yw6riuooiwhrjr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148313</id>
      <parentid>1148309</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:09:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6202" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Александрова}}
'''Александрова Таисия Ивановна''' ([[19 октябрь]] [[1909 йыл]]—[[25 октябрь]] [[1992 йыл]]) — [[Йошкар-Ола]] ҡалаһы 11-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы, [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1968).

== Биографияһы ==
Таисия Ивановна Александрова 1909 йылдың 6 (19) октябрендә хәҙерге [[Марий Эл|Марий Эл Республикаһының]] Горномарийский районы Кожважи ауылында, уҡытыусылар ғаиләһендә тыуған. Милләте [[мари]].

1919 йылдан Ронга ауылында (хәҙер Марий Эл Республикаһының Совет районы) йәшәй, унда атаһы мәктәп директоры булып эшләй. 1926 йылда Ронгинский ете йыллыҡ мәктәбен тамамлай. Уҡыған ваҡытында [[математика]] менән мауыға, пионервожатый була.

1931 йылда Йошкар-Ола педагогия техникумын тамамлағас, йүнәлтмә буйынса Новый Торъял ауылында колхоз йәштәре мәктәпбендә математика уҡытыусыһы булып эшләй башлай. Һуңынан Н. К. Крупская исемендәге Мари дәүләт педагогия институтының физика-математика факультетында уҡый. МГПИ рабфагында математика уҡытыусыһы, ә [[Бөйөк Ватан һуғышы]] ваҡытында — Йошкар-Ола ҡалаһы 10-сы урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы булып эшләй.

1945 йылдан Йошкар-Ола ҡалаһы 11-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы. Был мәктәптә 30 йылдан ашыу эшләй.

1960 йылда Бөтә Рәсәй уҡытыусылар съезы делегаты, ә 1968 йылда — Бөтә Союз уҡытыусылар съезы делегаты.

1976 йылдан алып хаҡлы ялда. Йошкар-Ола ҡалаһында йәшәй.

1992 йылда вафат була. Йошкар-Ола ҡалаһының Туруновский зыяратында ерләнгән.

== Хәтер ==
* 2004 йылда Йошкар-Ола ҡалаһындағы 11-се лицейға Александрова Т. И. исеме бирелә{{Sfn|Мочаев|2007|с=20}}.
* 2009 йылдың октябрь айында, педагогтың тыуыуының 100 йыллығына, Йошкар-Олала Александрова Т. И. исемендәге 11-се лицейҙың ихатаһында һәйкәл буласаҡ урынға таш һалыу тантанаһы үтә. 2011 йылдың 1 сентябрендә лицей бинаһы алдында бюст-һәйкәл асыла.
* 11-се лицейҙа йыл һайын «Александрова уҡыуҙары» фәнни-ғәмәли конференцияһы үткәрелә.
* Т. И. Александрова тыуыуының 110-йыллығына тап килтереп, «Педагог с большой буквы» виртуаль күргәҙмә ойошторола, уны Т. Евсеев исемендәге Марий Эл Республикаһы Милли музейы булдыра.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* СССР Юғары Советы Президиумының 1968 йылдың 1 июлендәге ҡарары менән, уҡыусыларға [[Идеология|коммунистик]] тәрбиә биреү һәм уҡытыу өлкәһендә ҙур ҡаҙаныштары өсөн, Таисия Ивановна Александроваға, [[Ленин ордены]] һәм [[«Ураҡ һәм Сүкеш» миҙалы]] тапшырылып, «Социалистик Хеҙмәт Геройы» исеме бирелә.
* Ике [[Ленин ордены]] (1960, 1968),
* [[«Почёт Билдәһе» ордены]]
* миҙалдар.
* Мари АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы
* РСФСР мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы
* Йошкар-Ола ҡалаһының почетлы гражданы.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Александрова Таисия Ивановна // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2007. — С. 20. — 2032 экз. — &lt;nowiki&gt;ISBN 5-87898-357-0&lt;/nowiki&gt;.
* Александрова Таисия Ивановна // Энциклопедия Республики Марий Эл / Отв. ред. Н. И. Сараева. — Йошкар-Ола, 2009. — С. 220. — 872 с. — 3505 экз. — &lt;nowiki&gt;ISBN 978-5-94950-049-1&lt;/nowiki&gt;.

== Һылтанмалар ==
* {{Warheroes|id=12298|star=Labor}}

[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Социалистик Хеҙмәт Геройҙары]]
[[Категория:Йошкар-Олала вафат булғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:1992 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:25 октябрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:1909 йылда тыуғандар]]
[[Категория:19 октябрҙә тыуғандар]]</text>
      <sha1>iwzscz2xxyvuk8dmefcdh1ndtp425fj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Александрова Людмила Николаевна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159554</id>
    <revision>
      <id>1148296</id>
      <parentid>1078975</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:55:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>преамбула   күренеште төҙәтеү, стилде төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10325" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Александрова Людмила Николаевна''' ([[18 август]] [[1908 йыл]] — [[11 июль]] [[1983 йыл]]) — СССР ғалимы, тупраҡ белгесе, СССР дәүләт премияһы лауреаты.

== Биографияһы ==
Людмила Николаевна Александрова 1908 йылдың 18 авгусында [[Владивосток]]та һуғыштан һуң гидролог булып эшләгән хәрби ғаиләһендә тыуған. Урта мәктәпте һәм (1924) Алыҫ Көнсығыш университеты ауыл һәм урман хужалығы факультетының агрономия бүлеген тамамлай (1929), һәм Приморье ауыл хужалығы тәжрибә станцияһына ебәрелә, унда хужалығы тәжрибә станцияһында ебәрә һәм студент йылдарынан уҡ ассистент булып эшләй.

1930 йылдан Ленинградта СССР ФА Тупраҡ институтында академик К. К. Геродойц лабораторияһында (Тупраҡ институты Мәскәүгә күсерелгәндән һуң Ленинград Бөтә Рәсәй ашлама һәм агротупраҡсылыҡ ғилми-тикшеренеү институты): химик-аналитик, 1934 йылдан өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй.

Ленинград Дәүләт университетында профессор С. П. Кравковта аспирантура тамамлай һәм 1936—1942 йылдарҙа тәүҙә ассистент, ә һуңынан тупраҡ фәне кафедраһында доцент була.

1940 йылдың май айынан Пушкин ауыл хужалығында уҡыта. Шул уҡ йылдың декабрь айында доцент дәрәжәһендә раҫлана.

Һуғыш башлағандан һуң, ҡала тирәләй оборона ҡоролмаларын төҙөүҙә ҡатнаша (окоп ҡаҙыуҙа). 1942 йылда Ҡурған ҡалаһына эвакуациялана, шунда ауыл хужалығы техникумында химия һәм тупраҡ фәне буйынса уҡыта. 1943 йылдың ноябренән Мәскәү дәүләт унгиверситетының тупраҡ фәне кафедраһы доценты.

1944 йылдың июлендә Ленинградҡа әйләнеп ҡайта, Пушкин ауыл хужалығы институтында эшләй. Тупраҡ фәне кафедраһы мөдире профессор М. И. Рожанец үлгәндән һуң 1948 йылдың авгусынан тупраҡ фәне кафедраһы мөдире (Пушкин ауыл хужалы институты Ленинград ауыл хужалығы институтын менән берләшкәндән һуң (ЛСХА) уның исемен ала). ЛСХИ тупраҡ фәне кафедраһын утыҙ йыл —1978 йылдың октябренә тиклем етәкләй, артабан профессор вазифаһын биләй.

Ауыл хужалығы фәндәре докторы (1953, диссертацияһының темаһы «Перегнойные вещества и процессы их взаимодействия с минеральной частью почвы»).

РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1969). 1977 йылда, «Почвоведение» дәреслегенең авторҙарының береһе булараҡ СССР дәүләт премияһына лайыҡ була. Ике [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] (1966 һәм 1961 йылда) һәм СССР ВДНХ-ның бер нисә миҙалы менән бүләкләнә.

Санкт-Петербург дәүләт аграр университетының Ғилми советы ҡарары менән 1996 йылдың 19 апрелендә тупраҡ фәне кафедраһына Л. Н. Александрова исеме бирелә.

Хеҙмәттәре:

* Лабораторно-практические занятия по почвоведению : учеб. пособ. для ВУЗов / Л. Н. Александрова, О. А. Найденова; под ред. Л. Н. Александровой. — М., Л. : Сельхозгиз, 1957. — 214 с. : ил. — (Учебники и учебные пособия для вузов).
* Лабораторно-практические занятия по почвоведению : учеб. пособ. для ВУЗов / Л. Н. Александрова, О. А. Найденова; под ред. Л. Н. Александровой. — 4-е изд., перераб. и доп. — Л. : Агропромиздат, Ленингр. отд-ние, 1986. — 295 с. : ил. — (Учебники и учебные пособия для вузов).
* Почвоведение : учебник для ВУЗов по спец. «Агрохимия и почвоведение» / И. С. Кауричев, Л. Н. Александрова др. ; под ред. И. С. Кауричева . — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Колос, 1982. — 496 с. : ил. — (Учебники и учебные пособия для высших сельскохозяйственных учебных заведений)
* Практикум по основам геологии : учеб. пособ. для сельскохозяйственных ВУЗов / Л. Н. Александрова, О. А. Найденова, О. В. Юрлова. — М. : Высшая школа, 1966. — 151 с.
* Органическое вещество почвы и процессы ее трансформации [Текст] / Л. Н. Александрова. — Л. : Наука : Ленингр. отд-ние, 1980. — 287 с. : ил.; 22 см.

== Сығанаҡтар ==
* К 100-летию со дня рождения Людмилы Николаевны Александровой [Текст] / И. Н. Донских [и др. ] // Почвоведение. — 2009. — N 1. — С. 124—126 .
* http://e-heritage.ru/ras/view/person/history.html?id=48534169{{Недоступная ссылка|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* Александрова Людмила Николаевна. Почв. 1908—1983. Некр. // 1) Почвоведение. — 1984. — No 1. — С. 140—141; 2) Там же. — No8. -С. 150—154.
* https://nestorbook.ru/uDrive/file/572/faffab54b5e5d5f2425a0085f37fade4 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190704131520/https://nestorbook.ru/uDrive/file/572/faffab54b5e5d5f2425a0085f37fade4 |date=2019-07-04 }}
* Ефимов В. Н. Жизненный и творческий путь профессора Л. Н. Александровой // Почвоведение, 1984, № 8;
* Найденова О. А. Воспоминания о Людмиле Николаевне Александровой // Гумус и почвообра- зование. СПб., 2009;
* Найденова О. А., Ефимов В. Н. Вклад профессора Л. Н. Александровой в учение об органическом веществе // Почвоведение, 1989, № 1.
* Людмила Николаевна Александрова — крупнейший ученый-почвовед по исследованию органического вещества почв / Н. А. Донских др. // Гумусное состояние почв : материалы Междунар. науч. конф., посвящ. 100-летию со дня рождения проф. Л. Н. Александровой / С.-Петерб. гос. аграр. ун-т; редкол.: И. Н. Донских и др. — СПб, 2008. — С. 4-12.
* Ефимов, В. Н. О вкладе профессора Л. Н. Александровой в изучение органического вещества почв / В. Н. Ефимов // Гумус и почвообразование : сб. науч. тр. / С.-Петерб. гос. аграр. ун-т. — СПб., 1998. — С. 3-10
* Сычева, С. А. Женщины в российском почвоведении и агрохимии / С. А. Сычева // Агрохимический вестник. — 2003. — № 3. — С. 7-11.
* Факультет почвоведения и агроэкологии СПбГАУ. 1945—2005. Преподаватели и выпускники о факультете и о себе / С.-Петерб. гос. аграр. ун-т; сост.: В. Н. Ефимов и др.; лит. ред., фотоработы М. В. Новицкого. — СПб. : СПбГАУ, 2005. — 120 с.
* От истоков до наших дней. Кафедра почвоведения имени Л. Н. Александровой : (История становления и развития кафедры) / С.-Петерб. гос. аграр. ун-т; сост.: И. Н. Донских и др. — СПб. : СПбГАУ, 2006. — 112 с.
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:СССР Дәүләт премияһы лауреаттары]]
[[Категория:Санкт-Петербург дәүләт университеты уҡытыусылары]]
[[Категория:1983 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:11 июлдә вафат булғандар]]
[[Категория:1908 йылда тыуғандар]]
[[Категория:18 августа тыуғандар]]</text>
      <sha1>dmbo6eg1pkcexzeyv9u51mf8omvk2t8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148315</id>
      <parentid>1148296</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:11:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10359" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Александрова}}
'''Александрова Людмила Николаевна''' ([[18 август]] [[1908 йыл]] — [[11 июль]] [[1983 йыл]]) — СССР ғалимы, тупраҡ белгесе, СССР дәүләт премияһы лауреаты.

== Биографияһы ==
Людмила Николаевна Александрова 1908 йылдың 18 авгусында [[Владивосток]]та һуғыштан һуң гидролог булып эшләгән хәрби ғаиләһендә тыуған. Урта мәктәпте һәм (1924) Алыҫ Көнсығыш университеты ауыл һәм урман хужалығы факультетының агрономия бүлеген тамамлай (1929), һәм Приморье ауыл хужалығы тәжрибә станцияһына ебәрелә, унда хужалығы тәжрибә станцияһында ебәрә һәм студент йылдарынан уҡ ассистент булып эшләй.

1930 йылдан Ленинградта СССР ФА Тупраҡ институтында академик К. К. Геродойц лабораторияһында (Тупраҡ институты Мәскәүгә күсерелгәндән һуң Ленинград Бөтә Рәсәй ашлама һәм агротупраҡсылыҡ ғилми-тикшеренеү институты): химик-аналитик, 1934 йылдан өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй.

Ленинград Дәүләт университетында профессор С. П. Кравковта аспирантура тамамлай һәм 1936—1942 йылдарҙа тәүҙә ассистент, ә һуңынан тупраҡ фәне кафедраһында доцент була.

1940 йылдың май айынан Пушкин ауыл хужалығында уҡыта. Шул уҡ йылдың декабрь айында доцент дәрәжәһендә раҫлана.

Һуғыш башлағандан һуң, ҡала тирәләй оборона ҡоролмаларын төҙөүҙә ҡатнаша (окоп ҡаҙыуҙа). 1942 йылда Ҡурған ҡалаһына эвакуациялана, шунда ауыл хужалығы техникумында химия һәм тупраҡ фәне буйынса уҡыта. 1943 йылдың ноябренән Мәскәү дәүләт унгиверситетының тупраҡ фәне кафедраһы доценты.

1944 йылдың июлендә Ленинградҡа әйләнеп ҡайта, Пушкин ауыл хужалығы институтында эшләй. Тупраҡ фәне кафедраһы мөдире профессор М. И. Рожанец үлгәндән һуң 1948 йылдың авгусынан тупраҡ фәне кафедраһы мөдире (Пушкин ауыл хужалы институты Ленинград ауыл хужалығы институтын менән берләшкәндән һуң (ЛСХА) уның исемен ала). ЛСХИ тупраҡ фәне кафедраһын утыҙ йыл —1978 йылдың октябренә тиклем етәкләй, артабан профессор вазифаһын биләй.

Ауыл хужалығы фәндәре докторы (1953, диссертацияһының темаһы «Перегнойные вещества и процессы их взаимодействия с минеральной частью почвы»).

РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1969). 1977 йылда, «Почвоведение» дәреслегенең авторҙарының береһе булараҡ СССР дәүләт премияһына лайыҡ була. Ике [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] (1966 һәм 1961 йылда) һәм СССР ВДНХ-ның бер нисә миҙалы менән бүләкләнә.

Санкт-Петербург дәүләт аграр университетының Ғилми советы ҡарары менән 1996 йылдың 19 апрелендә тупраҡ фәне кафедраһына Л. Н. Александрова исеме бирелә.

Хеҙмәттәре:

* Лабораторно-практические занятия по почвоведению : учеб. пособ. для ВУЗов / Л. Н. Александрова, О. А. Найденова; под ред. Л. Н. Александровой. — М., Л. : Сельхозгиз, 1957. — 214 с. : ил. — (Учебники и учебные пособия для вузов).
* Лабораторно-практические занятия по почвоведению : учеб. пособ. для ВУЗов / Л. Н. Александрова, О. А. Найденова; под ред. Л. Н. Александровой. — 4-е изд., перераб. и доп. — Л. : Агропромиздат, Ленингр. отд-ние, 1986. — 295 с. : ил. — (Учебники и учебные пособия для вузов).
* Почвоведение : учебник для ВУЗов по спец. «Агрохимия и почвоведение» / И. С. Кауричев, Л. Н. Александрова др. ; под ред. И. С. Кауричева . — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Колос, 1982. — 496 с. : ил. — (Учебники и учебные пособия для высших сельскохозяйственных учебных заведений)
* Практикум по основам геологии : учеб. пособ. для сельскохозяйственных ВУЗов / Л. Н. Александрова, О. А. Найденова, О. В. Юрлова. — М. : Высшая школа, 1966. — 151 с.
* Органическое вещество почвы и процессы ее трансформации [Текст] / Л. Н. Александрова. — Л. : Наука : Ленингр. отд-ние, 1980. — 287 с. : ил.; 22 см.

== Сығанаҡтар ==
* К 100-летию со дня рождения Людмилы Николаевны Александровой [Текст] / И. Н. Донских [и др. ] // Почвоведение. — 2009. — N 1. — С. 124—126 .
* http://e-heritage.ru/ras/view/person/history.html?id=48534169{{Недоступная ссылка|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* Александрова Людмила Николаевна. Почв. 1908—1983. Некр. // 1) Почвоведение. — 1984. — No 1. — С. 140—141; 2) Там же. — No8. -С. 150—154.
* https://nestorbook.ru/uDrive/file/572/faffab54b5e5d5f2425a0085f37fade4 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190704131520/https://nestorbook.ru/uDrive/file/572/faffab54b5e5d5f2425a0085f37fade4 |date=2019-07-04 }}
* Ефимов В. Н. Жизненный и творческий путь профессора Л. Н. Александровой // Почвоведение, 1984, № 8;
* Найденова О. А. Воспоминания о Людмиле Николаевне Александровой // Гумус и почвообра- зование. СПб., 2009;
* Найденова О. А., Ефимов В. Н. Вклад профессора Л. Н. Александровой в учение об органическом веществе // Почвоведение, 1989, № 1.
* Людмила Николаевна Александрова — крупнейший ученый-почвовед по исследованию органического вещества почв / Н. А. Донских др. // Гумусное состояние почв : материалы Междунар. науч. конф., посвящ. 100-летию со дня рождения проф. Л. Н. Александровой / С.-Петерб. гос. аграр. ун-т; редкол.: И. Н. Донских и др. — СПб, 2008. — С. 4-12.
* Ефимов, В. Н. О вкладе профессора Л. Н. Александровой в изучение органического вещества почв / В. Н. Ефимов // Гумус и почвообразование : сб. науч. тр. / С.-Петерб. гос. аграр. ун-т. — СПб., 1998. — С. 3-10
* Сычева, С. А. Женщины в российском почвоведении и агрохимии / С. А. Сычева // Агрохимический вестник. — 2003. — № 3. — С. 7-11.
* Факультет почвоведения и агроэкологии СПбГАУ. 1945—2005. Преподаватели и выпускники о факультете и о себе / С.-Петерб. гос. аграр. ун-т; сост.: В. Н. Ефимов и др.; лит. ред., фотоработы М. В. Новицкого. — СПб. : СПбГАУ, 2005. — 120 с.
* От истоков до наших дней. Кафедра почвоведения имени Л. Н. Александровой : (История становления и развития кафедры) / С.-Петерб. гос. аграр. ун-т; сост.: И. Н. Донских и др. — СПб. : СПбГАУ, 2006. — 112 с.
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:СССР Дәүләт премияһы лауреаттары]]
[[Категория:Санкт-Петербург дәүләт университеты уҡытыусылары]]
[[Категория:1983 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:11 июлдә вафат булғандар]]
[[Категория:1908 йылда тыуғандар]]
[[Категория:18 августа тыуғандар]]</text>
      <sha1>kurhr1ss784p90jwwx29ip8uiqjs1va</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Горбачёва Вера Васильевна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>160159</id>
    <revision>
      <id>1148311</id>
      <parentid>947754</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:08:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6212" xml:space="preserve">{{ФШ|Горбачёва}}
{{Ук}}
'''Горбачева Вера Васильевна''' ([[1912 йыл]] — [[1944 йыл]]) — [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда фашистарға ҡаршы подпольеның актив ҡатнашыусыһы, Равенсбрюк концлагеры тотҡоно.

== Биографияһы ==
Вера [[1912 йыл]]да Һарытау губернаһы Сердобск өйәҙе Ртищево ҡасабаһында (хәҙер ҡала) машинист ғаиләһендә тыуа. Ртищево ФЗО мәктәбен тамамлай. Хәрби инженер-химик Виктор Михайлович Горбачевҡа кейәүгә сыға. Башында [[1940 йыл]]да ғаилә [[Брест]] ҡалаһына күсенә.

[[Бөйөк Ватан һуғышы|Һуғыш]]тың тәүге көндәрендә Вера Горбачева ингән комсомолдар төркөмө подвалда йәшерен «лазарет» аса. Уларҙы 67 яралы ҡыҙылармеец һәм офицерҙы дауалап, партизандарға оҙата. Һуңынан Вера А. Я. Кохановскийҙың разведка төркөмөнә («Раскат») инә. Улы менән прогулкаға сыҡҡан булып, ул дошмандың хәрби объекттарын өйрәнә һәм һуңынан уларҙы Брест картаһына индерә. Белорус ҡатыны булып кейенеп, ул [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белоруссия]]ның тиҫтәләгән ауылында, шул иҫәптән Жабинкала була, Брест подпольщиктары менән урындағы йәшерен ойошмалар араһында бьәйләнеш булдыра. Ул Совинформбюро сводкаларын, партизан листовкаларын тарата, немец гарнизондарының һанын асыҡлай, ҡоралдар, дарыу, инструменттар йыя. Көндөҙ Брест станцияһында, ә кисен немец тимер юлсылары ятағын йыйыштырыусы булып эшләп, Вера Горбачева гестапо машинисткаһы немец Елена Дрозд һәм уның ҡыҙы Антонина Дрозд — Брест полицияһы начальнигы Когуттың ҡатыны менән бәйләнеш урынлаштыра. Улар, шулай уҡ [[Өсөнсө рейх|Германия]]ла [[Адольф Гитлер|Гитлер]] режимы менән ҡәнәғәт булмаған немец тимер юлсылары аша Вера ҡиммәтле мәғлүмәттәр таба һәм һуңынан уларҙы партизандарға тапшыра. Ул Бреста тимер юл узелында диверсия өсөн чертеждар әҙерләй һәм үҙе үк уларҙы тормошҡа ашырыуҙа ҡатнаша. Вераға немецтарҙың [[1943 йыл]]дың майында [[Курск]] йүнәлешендә «Цитадель» операцияһын әҙерләүе тураһында мәғлүмәт табыу насип була. Вера Горбачеваның һуңғы разведдонесениеһы [[1944 йыл]]дың февралендә немецтарҙың Буг йылғаһы буйлап сара үткәреүе тураһында була. Сигенгән осраҡта улар сәнәғәт һәм коммуналь-көнкүреш предприятиеларын, тимер юл һәм порт ҡоролмаларын, складтарҙы һәм ҡаланың йәмәғәт биналарын миналарға ҡарар итә.

1944 йылдаң [[24 февраль|24 февралендә]] Интернациональ урамында Горбачеваны улы менән бергә патруль ҡулға ала һәм Брест төрмәһенә оҙата. Язалағандан һәм һорау алғандан һуң уны улы менән бергә Равенсбрюк ҡатын-ҡыҙҙар лагерына оҙаталар (83788 һәм 83789 номерҙары). Унда ул газ камераһында язалана .

== Хәтер ==
[[Файл:Rtishchevo._Vera_Gorbachjova's_street.jpg|слева|мини|300x300пкс|Ртищево, Вера Горбачева урамы. [[1929 йыл|1929]] -[[1940 йыл]]дарҙа бында В. В. Горбачева йәшәй. Йортҡа иҫтәлекле таҡтаташ ҡуйылған.]]

* [[1975 йыл]]дың [[27 февраль|27 февралендә]] Ртищево ҡалаһының Казачья урамы Вера Горбачева урамы тип үҙгәртелә.
* Ртищево ҡалаһында Вера Васильевна [[1929]] — [[1940 йыл]]дарҙа йәшәгән йортҡа иҫтәлекле таҡтаташ ҡуйылған.

== Әҙәбиәт ==
* ''Борисов П.'' Беседа о подвиге // Путь Ленина. — апрель 1975.
* ''Куванов А.'' Её именем названа улица // Путь Ленина. — 28-29 марта 1975.
* ''Шишмарёв Н. А.'' Город Ртищево. — Саратов: Приволж. кн. изд-во, 1986. — (Города Саратовской области). — С. 39-45, 51.
{{Тышҡы һытанмалар}}
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышы партизандары]]
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы ҡатын-ҡыҙҙар]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:1944 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:1912 йылда тыуғандар]]</text>
      <sha1>kpk6ymjag2tuucrpewe67mzsp9gk7qx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алексин Анатолий Георгиевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>162443</id>
    <revision>
      <id>1148394</id>
      <parentid>1050028</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T11:39:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>күренеште төҙәтеү, орфография, стилде төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32510" xml:space="preserve">{{Яҙыусы|Жанр=[[роман]], [[повесть]], [[рассказ]], [[пьеса]]|Lib=http://www.lib.ru/PROZA/ALEKSIN/|Викитека=}}
'''Анатолий Георгиевич Алексин''' (төп фамилияһы ''Гоберман''; [[3 август]] [[1924 йыл]], [[Мәскәү]] — [[1 май]] [[2017 йыл]], Люксембург) — [[СССР]] һәм [[Израиль дәүләте|Израиль]] яҙыусыһы, драматург һәм сценарист, балалар һәм үҫмерҙәр өсөн китаптар авторы. РСФСР-ҙың Н. К. Крупская исемендәге Дәүләт премияһы (1974), [[СССР]]-ҙың дәүләт премияһы лауреаты (1978), СССР Педагогия фәндәре академияһының ағзаһы (1982).

[[1993 йыл]]дан алып Израилдә, ғүмеренең һуңғы йылдарында — [[Люксембург]]та йәшәй.

== Биографияһы ==
Анатолий Гоберман Мәскәүҙә [[1924 йыл]]дың [[3 август|3 авгусында]] тыуған. Атаһы Гоберман Георгий Платонович (1893—1980) [[Рәсәйҙә Граждандар һуғышы|граждандар һуғышында]] ҡатнашыусы, СССР Үҙәк башҡарма комитеты ҡарамағындағы Ҡыҙыл профессура иҡтисади институтын тамамлаған һәм шунда уҡытыусы була, [[1937 йыл]]да репрессиялана һәм атырға хөкөм ителә, 1939 йылда эше ҡайтанан ҡаралып, азат ителә. Әсәһе, Гоберман Мария Михайловна (1904—1978), актриса була; ире ҡулға алынғандан һуң, эштән сығарыла.

Үҫмер сағында «Пионерская правда», һуңыраҡ «Комсомольская правда» гәзитендә шиғырҙары баҫыла.

[[Бөйөк Ватан һуғышы]]ның башынан 17 йәшлек Анатолий Төҙөлөш идаралығының Совет Һарайында эшләгән әсәһе менән бергә Мәскәүҙән Уралға эвакуациялана. 1941 йылдың ноябренән 1944 йылдың майына тиклем [[Каменск-Уральский|Каменский-Урал]] ҡалаһында йәшәй, унда Урал алюмин заводының Төҙөлөш идаралығында һәм Красногорский ТЭЦ-нда эшләй, «Крепость обороны» күп тиражлы гәзитенең яуаплы секретары була.

1950-се йылдарҙа [[Мәскәү]] шәрҡиәт институтын тамамлай.

1950 йылда «Тридцать один день» тигән тәүге повестар йыйынтығы нәшер ителә. Әсәһенең сәхнә псевдонимын үҙенә ала&lt;ref&gt;[http://mishpoha.org/library/21/2120.php Перелистывая годы с Анатолием Алексиным]&lt;/ref&gt;.

[[1958 йыл]]дан — [[Советтар Союзы Коммунистар партияһы|КПСС]] ағзаһы.

[[1970 йыл|1970]]—[[1989 йыл|1989]] — РСФСР Яҙыусылар союзы секретары.

Юғары сценарист һәм режиссёр курстарының режиссёрлыҡ бүлегендә баллар һәм үҫмерҙәр әҙәбиәте буйынса лекциялар уҡый.

«Юность» журналының мөхәрририәт ағзаһы .

[[1993 йыл]]да [[Израиль дәүләте|Израилгә]] күсеп китә.

[[2011 йыл]]дан алып [[Люксембург]]та йәшәй, Анатолий Алексин ҡыҙы Татьяна менән үгәй ҡыҙы Зандер Алена менән берләшеп йәшәй башлай.

2017 йылдың 1 майында Люксембургта 93-сө йәшендә вафат була. Мәскәүҙә Кунцево зыяратында ата-әсәһе янында ерләнгән&lt;ref&gt;[https://bonmotistka.livejournal.com/749450.html Надгробный памятник]&lt;/ref&gt;.

== Ғаиләһе ==
* Атаһы — Георгий Платонович Гоберман (1893—1980), [[Минск]]иҙа тыуған, [[Рәсәйҙә Граждандар һуғышы|Граждандар һуғышында]] ҡатнашыусы, СССР ЦИК (Үҙәк башҡарма комитеты) янындағы Ҡыҙыл профессура иҡтисади институтын тамамлаған һәм шунда уҡытыусы, 1937 йылда репрессиялана һәм атырға хөкөм ителә (1939 йылда, эше ҡайтанан ҡаралып, азат ителә) [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда огнеметбатальон комиссары булып хеҙмәт итә. Иҡтисад буйынса ғилми хеҙмәттәр авторы, шул иҫәптән «Экономическая политика СССР» китабын яҙған авторҙаштары менән, 1929, «Пути повышения рентабельности в магазине» (В. Х. Зелепухин менән бергә), «Финансовое хозяйство потребкооперации» (М. М. Бин һәм А. Б. Цукерман менән бергә, 1935), «Новый порядок кредитования торговли» (Г. В. Постников менән бергә, 1936), «Экономическая работа на производственных предприятиях потребительской кооперации»(1964).
* Беренсе ҡатыны — Серафима Кузьминична Городникова (1922—?), филолог, уҡытыусы, [[Мәскәү дәүләт халыҡ-ара мөнәсәбәттәр институты|МГИМО-ның]] Ширҡиәт институтында урду телен уҡыта), «урду теле дәреслеге» (1969) авторҙашы. Уның апаһы — Тамара Кузьминична Городникова (1923—?), шулай уҡ шәрҡиәтсе.
* Икенсе ҡатыны (1968 йылдан алып) — Алексина Татьяна Евсеевна (беренсе никахында Сетунский, тыумыштан Фейнберг, 1932—2014), «Неужели это было?..» хәтирә китаптары авторы, яҙыусы Г. Г. Елчаниновтың ейәнсәре (1870—1931). Уның атаһы Фейнберг Евсей Борисович (1905—1938, атып үлтерелгән) булһа стройотдел Мәскәү Белорус-Балтик тимер юлының (1928—1933) һәм Мәскәү Ҡазан тимер юлының төҙөлөш бүлеге начальнигы (1933), СССР Юл бәйләнештәре Халыҡ комиссариатының баш инженеры. Уның әсәһе Мария Георгиевна Елчанинова боронғо дворяндар нәҫеленән булған. Совет дуҫлығы йәмғиәтенең Балалар өсөн әҙәбиәт һәм сәнғәт эшмәкәрҙәре союзы ассоциацияһының яуаплы секретары.
** Үгәй ҡыҙы— Зандер Алена (кейәүгә сыҡҡансы ''Елена Николаевна Сетунская''), журналист, [[Сәнғәт фәне|сәнғәт]] белгесе, режиссёр Карен Шахназаровтың икенсе ҡатыны; Шахназаров менән айырылышҡандан һуң, [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ-ҡа]] күсеп китә һәм 1989 йылдан алып — [[АҠШ]] телевидениеһында тапшырыуҙар алып барыусы, Шахназаровтың «Американская дочь» фильмы героиняһының прототибы, голливуд продюсеры Зандер Марктың ҡатыны. «Альянс» рус-люксембург журналының мөхәррире.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* [[Ленин ордены]] (02.08.1984)
* Ике [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт №ыҙыл Байраҡ ордены]] (шул иҫәптән 02.08.1974)
* СССР миҙалдары
* [[Ленин комсомолы премияһы]] ([[1970 йыл|1970]]) — «Право быть ребёнком» документаль фильм сценарийы өсөн
* РСФСР-ҙың Н. К. Крупская исемендәге Дәүләт премияһы ([[1974 йыл|1974]]) «Звоните и приезжайте» һәм «Обратный адрес» пьесалары өсөн
* СССР Дәүләт премияһы ([[1978 йыл|1978]]) — «Действующие лица и исполнители», «Позавчера и послезавтра», «Третий в пятом ряду», «Безумная Евдокия» повестары өсөн&lt;ref&gt;Постановление ЦК КПСС и Совета Министров СССР от 19 октября 1978 года № 852 «О присуждении Государственных премий СССР 1978 года в области литературы, искусства и архитектуры»&lt;/ref&gt;
* Балалар китабы буйынса Халыҡ-ара советының Почетлы дипломы (IBBY) (1976)&lt;ref&gt;http://www.deti.spb.ru/catalog/book/honour_list ПОЧЕТНЫЙ ДИПЛОМ (HONOUR LIST) Mеждународного Совета по детской книге&lt;/ref&gt;
* Европа илдәренең үҫмерҙәр өсөн иң яҡшы халыҡ-ара әҫәрҙәре өсөн Максим Горький исемендәге премия (1980)
* Израиль дәүләте федерацияһы Яҙыусылар союзы премияһы
* «Сострадание» премияһы
* Халыҡ-ара «Белем» ассоциацияһының Зур алтын миҙалы — мәғрифәткә, рәсәй һәм донъя әҙәбиәтенә ҙур өлөш индергәне өсөн
* Януш Корчак исемендәге миҙал
* А. П. Гайдар Билдәһе
* «Любовь к жизни» йәмғиәтенең Почетлы рәйесе — онкологик ауырыуҙарға хәйриә ярҙамы өсөн
* СССР-ҙың АПН ағза-корреспонденты([[1982 йыл|1982]]).

== Библиография ==
* «Собрание сочинений в трёх томах». М. Детская литература. — 1979—1981, 300 000 экз.
* «Избранное в двух томах». М. Молодая гвардия.— 1989, 150 000 экз.
* Отряд шагает в ногу. М.-Л., Детгиз, 1952
* «В одном пионерском лагере». М., Молодая гвардия.— 1954.
* Саша и Шура. М., Детгиз, 1956.
* Два почерка. М., Молодая гвардия.— 1957.
* Саша и Шура. М., Детгиз, 1957.
* «О дружбе сердец». Очерки. М. Молодая гвардия.— 1958.
* Необычайные похождения Севы Котлова. М., Молодая гвардия, 1958.
* 1959 — «Школа на новом пути». М.
* Важный звонок. Рассказы. М., Детский мир, 1959.
* Говорит седьмой этаж. Повести. М., Детгиз, 1959
* «Мы встретились в Заполярье» &lt;small&gt;(в соавторстве с С. Михалковым)&lt;/small&gt;. М., Молодая гвардия, 1960.
* «Духовный мир юности». М., Молодая гвардия.— 1961.
* «Поговорим о совести». М., Московский рабочий, 1961.
* Бумажный кораблик. Рассказ. М. Детский мир. — 1961.
* Веселые повести. Иваново, 1961.
* Говорит седьмой этаж. М., Детгиз, 1961
* Вам письмо. Рассказы. М. Знание. — 1962.
* Любовная записка. М., Правда, 1962 (Б-ка Крокодила).
* Мой старший брат. М. Детский мир. — 1962.
* Потерянная фотография. М., Детгиз, 1962.
* Саша и Шура. М., Детгиз, 1963.
* Необычайные похождения Севы Котлова. М., Молодая гвардия, 1963
* «Поговорим о человечности». М., Политиздат, 1964.
* Пять веселых повестей. М. Детская литература. — 1964.
* Коля пишет Оле, Оля пишет Коле. М. Детская литература. — 1965.
* Мы пишем из Артека. М., Малыш, 1965. (в соавторстве с К. Воронковым).
* Саша и Шура. М. Детская литература. — 1965.
* В стране вечных каникул. М. Детская литература. — 1966.
* Письма и телеграммы. Рассказы. М., Правда, 1966. (б-ка Огонёк).
* А тем временем где-то… Повесть и рассказы. М. Детская литература. — 1967.
* В стране вечных каникул. Коля пишет Оле, Оля пишет Коле. М. Детская литература. — 1967.
* В стране вечных каникул. Необычайные похождения Севы Котлова. М. Детская литература. — 1968.
* Мой брат играет на кларнете. М. Детская литература. — 1968.
* «Очень страшная история и другие повести». М. Детская литература, 1969.
* Повести. М. Детская литература, 1969.
* В стране вечных каникул. Баку, 1971.
* Веселые повести. М., Советская Россия, 1971.
* Встретимся завтра. Повести. М., Молодая гвардия.— 1971.
* Про нашу семью. М., Детская литература. — 1972.
* Повести и рассказы. М., Детская литература. — 1973.
* Звоните и приезжайте. М., Молодая гвардия.— 1974.
* Повести. М., Детская литература. — 1974.
* Позавчера и послезавтра. М.: Правда, 1974. (Б-ка Огонёк).
* Действующие лица и исполнители. М., Детская литература. — 1975.
* Молодая гвардия. Пьеса. М., Искусство, 1975.
* Как ваше здоровье? М., Малыш, 1975.
* Поздний ребёнок. М., Детская литература. — 1976.
* Самый счастливый день. М.: Малыш, 1976.
* Повести. М., Советская Россия, 1977.
* «Дорогой народного счастья. С думой о XXV съезде КПСС». М., Детская литература. — 1977.
* «Дорогой народного счастья. С думой о XXV съезде КПСС». М., Просвещение, 1978. (на англ., исп., нем., франц. языках)
* Безумная Евдокия. Повесть и рассказы. М. Детская литература. — 1978.
* А тем временем где-то… Повести. М. Молодая гвардия.— 1980.
* Домашний совет. Повести. М., Художественная литература, 1980. (Роман-газета).
* Позавчера и послезавтра. М.: Советский писатель, 1980
* Раздел имущества. М.: Правда, 1980 (Б-ка Огонёк)
* Звоните и приезжайте. Повести. Минск, 1981.
* А тем временем где-то… Повести. — Киев, Веселка, 1982
* Домашний совет. Повести. М., Советская Россия, 1982.
* Звоните и приезжайте. Повести. М., Московский рабочий, 1982.
* Раздел имущества и др. повести. М. Детская литература. — 1982.
* Мой брат играет на кларнете. М., Просвещение, 1983.
* Повести. М. Молодая гвардия.— 1983.
* Ночь перед свадьбой. М., Правда, 1984. (Б-ка Огонёк).
* Повести. — М. Детская литература. — 1984.
* Повести. Ижевск, 1984.
* Повести разных лет. М., Современник, 1984.
* Рассказы. Повести. М.: Русский язык, 1985.
* Сигнальщики и горнисты. М.: Детская литература, 1985.
* В тылу как в тылу. Повести. М. Детская литература. — 1986.
* Запомни его лицо. М., Художественная литература, 1986. (Роман-газета).
* Звоните и приезжайте. Кишинёв, 1986.
* «Очень страшная история и другие повести». М. Детская литература, 1987.
* Повести. — Баку, 1987.
* Сигнальщики и горнисты. Минск, 1987.
* Прости меня, мама… М. Педагогика.— 1988.
* Сигнальщики и горнисты. М.: Современник, 1988.
* «Очень страшная история». М. Детская литература, 1989.
* Повести. — Каунас, 1989.
* «Глядя в глаза». М. Педагогика.— 1990

=== Повестары ===
{{Колонки|2}}
* [[1950]] — «Тридцать один день».
* [[1952]] — «Отряд шагает в ногу».
* [[1956]] — «Записки Эльвиры».
* 1956 — «Саша и Шура».
* [[1958]] — «Необычайные похождения Севы Котлова».
* [[1959]] — «Говорит седьмой этаж».
* [[1965]] — «Коля пишет Оле, Оля пишет Коле».
* [[1967]] — «А тем временем где-то».
* [[1967]] — «В стране вечных каникул».
* [[1968]] — «Мой брат играет на кларнете».
* 1968 — «Поздний ребёнок».
* [[1970]] — «Звоните и приезжайте! (Про нашу семью)».
* [[1972]] — «Действующие лица и исполнители».
* [[1974]] — «Позавчера и послезавтра (Чехарда)».
* [[1975]] — «Третий в пятом ряду».
* [[1976]] — «[[Безумная Евдокия]]».
* 1976 — «В тылу как в тылу».
* [[1978]] — «Раздел имущества».
* [[1979]] — «Сердечная недостаточность».
* [[1980]] — «Дневник жениха».
* 1980 — «[[Домашний совет]]».
* 1980 — «Ивашов».
* [[1981]] — «Здоровые и больные»&lt;ref name=&quot;aleksin-book-81&quot; /&gt;.
* [[1985]] — «Запомни его лицо».
* 1985 — «Сигнальщики и горнисты».
* 1985 — «Дым без огня».
* [[1986]] — «Дима Тима и так далее (И Екатерина Ильинична…)».
* [[1987]] — «Добрый гений».
* [[1989]] — «Игрушка (Ночной обыск)».
* [[1996]] — «Диагноз».
* 1996 — «Смешилка».
* [[1997]] — «Если бы их было двое…»
* [[1999]] — «Не родись красивой…»
* 1999 — «Плоды воспитания».
* [[2000]] — «Виссарион».
* [[2006]] — «Смешилка — это я!»
* [[2007]] — «Обгон».
* 2007 — «Шаги».
* 2007 — «Ты ещё помнишь?»
{{Конец кол}}

=== Киҫкен сюжетлы балалар китаптары ===
* [[1968 йыл|1968]] — Тайна старой дачи (Первая очень страшная история);
* [[1987 йыл|1987]] — Покойник оживает и начинает действовать (Вторая очень страшная история).

=== Романдары ===
* [[1994 йыл|1994]] — «Сага о Певзнерах»;
* [[1995 йыл|1995]] — «Смертный грех»;
* [[1999 йыл|1999]] — «Не родись красивой, &lt;small&gt;или Последний тост&lt;/small&gt;».

=== Пьесалары ===
{{Колонки|2}}
* [[1968]] — «Мой брат играет на кларнете».
* [[1970]] — «В стране вечных каникул».
* [[1971]] — «Обратный адрес».
* 1971 — «Десятиклассники»&lt;ref name=&quot;aleksin-book-71&quot; /&gt;.
* [[1972]] — «Звоните и приезжайте!».
* [[1973]] — «[[Молодая гвардия (пьеса)|Молодая гвардия]]».
* [[1974]] — «Поздний ребёнок» &lt;small&gt;(радиоспектакль)&lt;/small&gt;.
* [[1975]] — «Не больно?»
* [[1977]] — «Пойдём в кино?».
* [[1978]] — «Очень страшная история».
* 1978 — «Честное комсомольское» &lt;small&gt;(в соавторстве с А. Кузнецовой)&lt;/small&gt;.
* [[1982]] — «Поздний ребёнок».
* [[1986]] — «Сигнальщики и Горнисты».
* [[1988]] — «{{Abbr|Книга жалоб и восхищений|По мотивам повести «Здоровые и больные»|0}}»&lt;ref name=&quot;aleksin-book-88&quot; /&gt;.
{{Конец кол}}

=== Хикәйәләре ===
* [[1950 йыл|1950]] — «За горами Гималаями», «Кружок требует»
* [[1951 йыл|1951]] — «Маленькая Лайма», «Два портрета», «Светлая дорога»
* [[1952 йыл|1952]] — «Два подарка», «Идут дожди»
* [[1953 йыл|1953]] — «Близкий город»
* [[1954 йыл|1954]] — «После дождя», «Неправда», «Новый адрес», «Важный звонок»
* [[1955 йыл|1955]] — «Мимозы», «На Камчатке», «Счастливая жена», «Письмо бывшему другу», «Первый день»
* [[1956 йыл|1956]] — «Про Маринку» («Про сестрёнку»), «Все, как один!»
* [[1957 йыл|1957]] — «Два почерка», «Письма и телеграммы», «Мама уехала», «Главный жилец», «В полночь»
* [[1958 йыл|1958]] — «В зимний вечер»
* [[1959 йыл|1959]] — «Поезд приходит в полночь»
* [[1960 йыл|1960]] — «Валерик проходит литературу», «Три мушкетёра в одном купе», «Бабочка»
* [[1961 йыл|1961]] — «Вам письмо», «Валерик задаёт вопросы», «Любовная записка», «Я его узнала», «Бумажный кораблик»
* [[1962 йыл|1962]] — «Солнечный рисунок», «При всём при том», «Мой старший брат»
* [[1964 йыл|1964]] — «Почта. Телеграф. Телефон» («Ты меня слышишь?»), «Подумаешь, птицы!..»
* [[1966 йыл|1966]] — «Я ничего не сказал», «Ночь перед свадьбой»
* [[1969 йыл|1969]] — «Самый счастливый день», «Не моё дело», «Дальний родственник»
* [[1970 йыл|1970]] — «Двадцать девятое февраля», «Как ваше здоровье?»
* [[1972 йыл|1972]] — «Яблоня во дворе» («Егоров»), «За что любят?» («Взрослый вечер»), «Домашнее сочинение»
* [[1973 йыл|1973]] — «Сестра»
* [[1985 йыл|1985]] — «Актриса»
* [[1993 йыл|1993]] — «Юлька», «Фека», «Заброшенный памятник» («Иероглифы»), «Гарант» («Дело было в Тель-Авиве»)
* [[1994 йыл|1994]] — «Холостяк» («Белый яд»), «Прости меня…», «Смех сквозь слёзы, или слёзы сквозь смех», «Скрипач под землёй»
* [[1995 йыл|1995]] — «Мёртвое море»
* [[1996 йыл|1996]] — «Рентген» («Диагноз»), «Никто не хотел умирать…», «Счастливые часов не наблюдают…», «Отец и дети»
* [[1997 йыл|1997]] — «Виктория», «О’ кей!»
* [[1998 йыл|1998]] — «Сволочи», «А подать сюда Кабачковского!», «Игрун», «Эпидемия»
* [[1999 йыл|1999]] — «Страдания молодого Виктора», «Сходи на дорожку…», «Чужой человек», «Торт „Кутузов“», «Избавление»
* [[2000 йыл|2000]] — «Гриша, вернись!»
* [[2001 йыл|2001]] — «Советник по безопасности», «Нож в спину» («Непослушная девчонка»)
* [[2002 йыл|2002]] — «Лимузин тронулся…», «Автоответчик» из дневника матери, «Амплуа»
* [[2003 йыл|2003]] — «Не в прямом эфире…», «В вихре бала» («Средь шумного бала»)
* [[2004 йыл|2004]] — «Чёртово колесо»
* [[2007 йыл|2007]] — «Откровение свахи», «Охранник»
* [[2008 йыл|2008]] — «Смотри мне в глаза»

== Фильмографияһы ==

=== Кинолағы актёрлыҡ эштәре ===
{{ВФильмеВерх|ру}}
{{ВФильме|1955|«[[Попрыгунья (фильм)|Попрыгунья]]»|''друг Ольги Ивановны Дымовой''|5=ру}}
{{ВФильмеНиз|ру}}

=== Сценарийҙары ===
* 1959 — «Я вам пишу…» (режиссёр Михаил Израилев)
* 1959 — «Потерянная фотография» (режиссёр Лев Кулиджанов)
* 1965 — «Горячий камень» (мультипликационный фильм, режиссёр Перч Саркисян)
* 1970 — «Поздний ребёнок» (ТВ) (режиссёр Константин Ершов)
* 1972 — «Сестра музыканта» (режиссёр Исидор Хомский, Павел Хомский)
* 1972 — «Ура! У нас каникулы!» (режиссёры Владимир Беренштейн, Илья Гурин)
* 1973 — «Mein Bruder spielt Klarinette» (ТВ) ([[Германия Демократик Республикаһы|ГДР]], режиссёр {{Тәржемәһеҙ 5|Шменгер, Урсула|Урсула Шменгер|de|Ursula Schmenger}})
* 1976 — «Расписание на завтра» (ТВ) (режиссёр Николай Александрович)
* {{Год в кино|1978}} — «[[Фотографии на стене]]&lt;nowiki/&gt;» (ТВ) (режиссёр [[Васильев, Анатолий Исаакович|Анатолий Васильев]])
* {{Год в кино|1978}} — «[[Накануне премьеры]]&lt;nowiki/&gt;» (режиссёр [[Гойда, Олег Васильевич|Олег Гойда]])
* 1980 — «Пойдём в кино?» (ТВ) (режиссёр Александр Литкенс, Юрий Жигульский, Андрей Зеленов)
* 1984 — «Третий в пятом ряду» (ТВ) (режиссёр Сергей Олейник)
* 1986 — «Очень страшная история» (режиссёр Никита Хубов)
* 2006 — «Свой остров» (короткометражный, режиссёр Александр Баршак)

== Иҫкәрмә ==
{{Иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* Казак В. Лексикон русской литературы XX века = Lexikon der russischen Literatur ab 1917 / [пер. с нем.]. — М. : РИК «Культура», 1996. — XVIII, 491, [1] с. — 5000 экз. — &lt;nowiki&gt;ISBN 5-8334-0019-8&lt;/nowiki&gt;.

== Һылтанмалар ==
* Алексин, Анатолий Георгиевич в библиотеке Максима Мошкова
* [http://anatoly-alexin.com Анатолий Алексин и Татьяна Алексина. Официальный сайт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171026211858/http://anatoly-alexin.com/ |date=2017-10-26 }}

[[Категория:КПСС-тың XXVII съезы делегаттары]]
[[Категория:СССР-ҙың балалар яҙыусылары]]
[[Категория:Кунцево зыяратында ерләнгәндәр]]
[[Категория:СССР Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]
[[Категория:Псевдоним аҫтында билдәле булған әҙиптәр]]
[[Категория:СССР сценаристары]]
[[Категория:Алфавит буйынса балалар яҙыусылары]]
[[Категория:XX быуат рус яҙыусылары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:«Хеҙмәт ветераны» миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:«1941–1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышындағы фиҙакәр хеҙмәте өсөн» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында еңеүгә 40 йыл» юбилей миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин комсомолы премияһы лауреаттары]]
[[Категория:СССР Дәүләт премияһы лауреаттары]]
[[Категория:Рәсәй драматургтары]]
[[Категория:СССР драматургтары]]
[[Категория:XX быуат драматургтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса драматургтар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Рәсәй яҙыусылары]]
[[Категория:СССР яҙыусылары]]
[[Категория:XX быуат яҙыусылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса яҙыусылар]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:2017 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:1 майҙа вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәүҙә тыуғандар]]
[[Категория:1924 йылда тыуғандар]]
[[Категория:3 августа тыуғандар]]</text>
      <sha1>ixmnfjan5e79w9najuog9j0yfgqhgdn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Александров Кирилл Сергеевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>162732</id>
    <revision>
      <id>1148301</id>
      <parentid>1050015</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:01:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9394" xml:space="preserve">{{ФШ|Александров}}
{{Ук}}
'''Александров Кирилл Сергеевич''' ({{Дата|9|1|1931|1}}, [[Санкт-Петербург|Ленинград]] — {{Дата|10|7|2010|1}}, Алушта&lt;ref&gt;[http://krsk.sibnovosti.ru/incidents/112752-skonchalsya-odin-iz-osnovateley-krasnoyarskogo-akademgorodka Скончался один из основателей красноярского Академгородка] // «Сибирское Агентство Новостей», 13 июля 2010 года&lt;/ref&gt;) — [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең ғалим-физигы, кристаллография һәм кристаллофизика өлкәһендәге белгес, СССР Фәндәр академияһының тулы хоҡуҡлы ағзаһы, (1984), физика-математика фәндәре докторы, профессор.

== Биографияһы ==
Кирилл Сергеевич Александров 1931 йылдың 9 ғинуарында [[Ленинград]]та тыуған. [[1954 йыл]]да Ленинград электротехник институтын тамамлай. [[1954 йыл]]дан [[1958 йыл]]ға тиклем СССР Фәндәр академияһының Кристаллография институтында эшләй. [[1958 йыл]]дан [[2010 йыл]]ға тиклем СССР ФА Л. В. Киренский исемендәге физика институтының Себер ([[Красноярск]]) бүлексәһендә эшләй, [[1968 йыл]]дан— директор урынбаҫары, [[1981 йыл]]дан [[2003 йыл]]ға тиклем — директор. [[1971 йыл]]дан — шулай уҡ Красноярск университеты профессоры, кафедра мөдире.

СССР Фәндәр академияһының ағза-корреспонденты (1972), СССР Фәндәр академияһының тулы хоҡуҡлы ағзаһы (1984).

2010 йылдың 10 июлндә вафат була. Троекуров зыяратында ерләнгән (7г участкаһы)&lt;ref&gt;Александров Кирилл Сергеевич (1931—2010) (могила на Троекуровском кладбище).  // Сайт «Московские могилы». &lt;small&gt;Дата обращения 16 марта 2018.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Фәнни эшмәкәрлеге ==
Эштәре кристаллография һәм кристаллофизикаға ҡарай (анизотроп мөхиттең һығылмалылығы, сегнетоэлектриктар физикаһы, кристалдарҙа фазаға күсеү). Бер төрлө һәм анизотроп ҡаты есемдәргә симметрия күҙлегенән берҙәм ҡарашты үҫтерә. Кристалдарҙа һығылмалы тулҡындарҙың таралыуының беренсе тапҡыр ультратауышын тикшерә, эске конус рефракцияһының күренешен, һығылмалы тулҡындарҙың поляризация яҫылығы әйләнеүен һ.б. өйрәнә. Минералдар һәм тау тоҡомдарының тау тоҡомдары барлыҡҡа килтергән үҙенсәлектәрен тикшерә.

Бер рәт сегнетоэлектриктар өсөн спонтан полярлашыуҙың барлыҡҡа килеү механизмын асыҡлай, тайпылыш тибының үткәүелен, перовскиттар ғаиләһендә мөмкин булған фаза күсештәрен анализлай. Сегнетоэлектриктарҙың яңы ғаиләһе булыуын фаразлай. Рәсәй ФА сегнетоэлектриктар һәм диэлектриктар физикаһы буйынса Ғилми советының рәйесе, РФА Себер бүлексәһенең физика-техника фәндәре буйынса берләшкән ғилми советы ағзаһы, «Кристаллография», «Физика твердого тела», «Автометрия» журналдарының, халыҡ-ара Ferroelectrics, Ferroelectrics Letters, Phase Transition журналдарының мөхәрририәт ағзаһы.

== Ғилми хеҙмәттәре ==
* ''Беликов Б. П., Александров К. С., Рыжова Т. В.'' Упругие свойства породообразующих минералов и горных пород. — М.: Наука, 1970.
* ''Александров К. С., Безносиков Б. В.'' Структурные фазовые переходы в кристаллах (семейство сульфата калия). — Новосибирск: Наука, 1993.
* ''Александров К. С., Безносиков Б. А.'' Перовскитоподобные кристаллы. — Новосибирск: Наука, 1997.
* ''Александров К. С., Продайвода Г. Т.'' Анизотропия упругих свойств минералов и горных пород. — Новосибирск: Из-во СО РАН, 2000.
* ''Александров К. С., Безносиков Б. В.'' Перовскиты. Настоящее и будущее. (Многообразие прафаз, фазовые превращения, возможности синтеза новых соединений). — Новосибирск: Издательство СО РАН, 2004.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* [[Халыҡтар Дуҫлығы ордены]] (1974).
* ике [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] (1981, 1986).
* СССР-ҙың дәүләт премияһы (1989) — яңы материалдар тикшереү һәм улар нигеҙендә яңы приборҙар төҙөүе өсөн (авторҙашлыҡта).
* Рәсәй Фәндәр академияһының Е. С. Федоров исемендәге премияһы (1997).
* [[Почёт ордены (Рәсәй)|Почёт ордены]] (2002)&lt;ref&gt;[http://graph.document.kremlin.ru/page.aspx?1;707724 Указ Президента Российской Федерации от 14 января 2002 года № 36 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* Храмов Ю. А.: Физики. Александров Кирилл Сергеевич. с. 9.
* Л. М. Барков, Б. К. Вайнштейн, Э. П. Кругляков, А. В. Ржанов, Д. Д. Рютов, В. И. Симонов, A. Н. Сирийский, Л. А. Шувалов, Б. В. Чириков. [http://ufn.ru/ru/articles/1991/1/g/ Кирилл Сергеевич Александров (К шестидесятилетию со дня рождения)]. — УФН, Т.161, № 1 (1991).
* А. Л. Асеев, В. В. Власов, А. П. Деревянко, В. В. Кулешов, В. П. Мельников, В. И. Молодин, В. Н. Пармон, Р. З. Сагдеев, А. Н. Скринский, В. М. Фомин, В. Ф. Шабанов, Ю. И. Шокин.'' [http://ufn.ru/ru/articles/2011/3/h/ Памяти Кирилла Сергеевича Александрова]. — УФН, Т.181, № 3, с. 337 (2011)

== Һылтанмалар ==
* [https://archive.is/20130417050833/www.kirensky.ru/person/cv/aks.htm Страница на сайте Института физики им. Киренского]
* {{Сотрудник РАН|309|Кирилла Сергеевича Александрова}}
{{Тышҡы һылтанмалар}}

[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:СССР Дәүләт премияһы лауреаттары]]
[[Категория:Халыҡтар Дуҫлығы ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Почёт ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Физика-математика фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:2010 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:10 июлдә вафат булғандар]]
[[Категория:Санкт-Петербургта тыуғандар]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:1931 йылда тыуғандар]]
[[Категория:9 ғинуарҙа тыуғандар]]
[[Категория:Физиктар]]
[[Категория:Ғалимдар]]
[[Категория:Алфавит буйынса физиктар]]</text>
      <sha1>dew3etqv3vh7tprphbo2lrqhdk9lfvu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дегтярёв Николай Егорович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>163532</id>
    <revision>
      <id>1148373</id>
      <parentid>1133255</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T08:38:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4001" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Дегтярёв}}
'''Дегтярёв Николай Егорович''' ([[9 май]] [[1932 йыл]] ) — транспорт тармағы ветераны.  1977 йылдан «Башавтотранс» берекмәһенең Салауат ҡалаһындағы автоколоннаһы директоры. 1990 йылдың 11 октябрендә БАССР-ҙың ун икенсе саҡырылыш Юғары Советының өсөнсө сессияһында республиканың дәүләт суверенитеты тураһында Декларация ҡабул иткән [[БАССР-ҙың 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы]]  депутаты, Сәнәғәт, энергетика, транспорт, элемтә, информатика, төҙөлөш һәм архитектура буйынса комиссия рәйесе.

== Биографияһы ==
Дегтярёв Николай Егорович [[1932 йыл]]дың [[9 май]]ында [[Башҡорт АССР-ы]]ның  [[Фёдоровка районы (Башҡортостан)|Фёдоровка районы]] Шарлыҡ ауылында тыуған. 
Милләте буйынса  рус, юғары белемле —  1975 йылда  Бөтә союз финанс-экономика интитутын  тамамлаған.

Хеҙмәт юлын 1948 йылда «Ишембайгазстрой» автотранспорт автоколоннаһы тресында токарь булып башлай.
1951—1959 йылдарҙа Совет Армияһы сафтарында хеҙмәт итә. 
1959—1977 йылдарҙа автоколонна начальнигы, «Салауатнефтехимремстрой» механизацияланған төҙөлөш идараһында баш инженер.
1977 йылдан Салауат ҡалаһында «Башавтотранс» автоколоннаһы директоры. 
&lt;ref&gt; // Парламентаризм в Башкортостане: история и современность. — Т. 2. — Уфа, 2005.удк 930 5-8258-0204-5ISBN&lt;/ref&gt;

Салауат ҡалаһы 115-се Профилакторий һайлау округы [[Башҡорт АССР-ы]]ның 12-се саҡырылыш Юғары Советының халыҡ депутаты итеп һайлана. Башҡортостан Республикаһы Юғары Советының сәнәғәт, энергетика, транспорт, элемтә, информатика, төҙөлөш һәм архитектура буйынса комиссия рәйесе
&lt;ref&gt;Народные депутаты Республики Башкортостан. Двенадцатый созыв. - Уфа, Китап, 1994. - с. 34&lt;/ref&gt;
 
Өйләнгән, ике ул үҫтергәндәр. 
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Өс миҙал менән наградланған.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
*[[БАССР-ҙың 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* Народные депутаты Республики Башкортостан. Двенадцатый созыв. - Уфа, Китап, 1994. - с. 104

== Һылтанмалар ==
* [http://gsrb.ru/ru/about/deputaty-proshlykh-sozyvov/37940/  12 созыв (БАССР)]


[[Категория:12-се саҡырылыш Башҡорт АССР-ы Юғары Советы депутаттары]]
[[Категория:РФ хөкүмәте ҡарамағындағы Финанс университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Шәхестәр:Салауат]]</text>
      <sha1>fy8zqt4pugbrzpbtjldjyh5hqucp3zw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Данилов Дмитрий Данилович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>164094</id>
    <revision>
      <id>1148361</id>
      <parentid>970898</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T06:57:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3768" xml:space="preserve">{{УК}}
{{ФШ|Данилов}}
'''Дмитрий Данилович Данилов''' (6 ноябрь 1902 йыл — 28 апрель 1966 йыл) — сыуаш совет яҙыусыһы, театр һәм йәмәғәт эшлеклеһе.

== Биографияһы ==
Данилов Дмитрий ярлы крестьян ғаиләһендә тыуа. 1917 йылда ике класлы училищены тамамлағандан һуң тәүге синыфтар уҡытыусыһы булып эшләй.

1927 йылда Д.Данилов Ҡаҙанда Көнсығыш-педагогика институтын тамамлай һәм Ҡазан сыуаш педагогика техникумында һәм урыҫ сыуаш телдәре уҡытыусыһы була. Шул уҡ ваҡытта ул Пролетар яҙыусыларының татар ассоциацияһы каршында сыуаш секцияһын етәкләй.

1934 йылда Мәскәү Ҡыҙыл профессура институтын тамамлай һәм «Ҡыҙыл Чувашия» газетаһы мөхәррире була. 1936 йылда Сыуашстан яҙыусылар союзы рәйесе итеп һайлана. Бер йылдан Сыуаш Республикаһы Совнаркомы эргәһендәге Сыуаш ғилми-тикшеренеү институтына эшкә күсә. 1938 йылдан 1940 йылға тиклем партияның Чуваш Өлкә Комитеты партия белем биреү йортоноң ағымдағы сәйәсәт секторы, «Ҡыҙыл Чувашия» газетаһының пропаганда бүлеге мөдире.

1940 йылдан башлап, ғүмер аҙағына ҡәҙәр Д.Данилов ГИТИСта — проректор, идара итеү, сыуаш театр студияларының өлкән уҡытыусыһы булып эшләй. Уның ҡатнашында институтта ике тапҡыр (1947 һәм 1961 йылдарҙа) Сыуаш артисттары төркеме сығарылышы була.

Д.Даниловтың әҙәби хеҙмәте 1932 йылда «Марксист-Ленин сәнғәт белеме» журналында «Чуваш әҙәбиәтендә класслы көрәш» тигән күҙәтеү мәҡәләһен баҫтырыуҙан башлана. Һуңынан уларға сыуаш театры һәм милли һынлы сәнғәт тураһында мәҡәләләр яҙыла. Д.Данилов сыуаш әҙәбиәте тарихына ҙур иғтибар бирә. Ул сыуаш яҙыусыларының ижадына арналған тиҫтәләгән мәҡәләләр яҙған. Уның М.Сеспель ижады менән бәйле мәҡәләләре серияһы билдәле.

ВКП(б) ағзаһы (1927 йылдан), СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы (1939 йылдан).

== Сығанаҡтар ==
* [http://enc.cap.ru/?t=prsn&amp;lnk=1261 Чувашская энциклопедия : в 4 т. / Гл. ред. Ю. Н. Исаев. — Чувашское книжн. изд-во, 2011. — Т. 4 : Си — Я. — 797, [2] с. : ил. — 5000 экз. — ISBN 978-5-7670-1931-1.]

[[Категория:Сыуаш АССР атҡаҙанған сәнғәт эшлеклеләре]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]
[[Категория:СССР Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Төркөм:Ҡыҙыл профессура институтын тамамлаусылар]]
[[Төркөм:Сыуаш яҙыусылары]]</text>
      <sha1>9rc0hilk1xkgp9k74cdittkpggxbej9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Данилов-Чалдун Максим Николаевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>164657</id>
    <revision>
      <id>1148362</id>
      <parentid>1123959</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T06:58:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8267" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Данилов}}
'''Данилов-Чалдун Максим Николаевич''' ([[18 ғинуар]] [[1894 йыл]] — [[2 март]] [[1944 йыл]]) — [[Беренсе донъя һуғышы|Беренсе донъя]] һәм [[Рәсәйҙә Граждандар һуғышы|Граждандар]] һуғыштарында ҡатнашҡан, [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда һәләк булған яугир. [[Сыуаштар|Сыуаш]] яҙыусыһы. 1934 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы.

== Биографияһы ==
Максим Николаевич Данилов-Чалдун [[Өфө губернаһы]]ның [[Стәрлетамаҡ өйәҙе]] [[Уҫылыбаш]] ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған.

Башланғыс мәктәптең өсөнсө синыфын тамамлағандан һуң, атаһы менән бергә (әсәһе иртә вафат булған) Себергә эшкә китә. [[Кемерово]] янындағы Бирюли ҡасабаһында йәшәй, батраклыҡта эшләй, һуңынан «Крохоловскя» шахтаһында крепильщик һәм забойсы булып эшләй.

[[1914 йыл]]дан Беренсе донъя һуғышында була, ҡаты яралана. Госпиталдән һуң үҙ ирке менән Ҡыҙыл гвардия сафына инә. 1920 йылдан [[ВКП (б)]] ағзаһы

Томск совет партия мәктәбен тамамлай (1921) һәм 1922 йылдан алып ун йылдан ашыу партия эшендә була.

[[1934 йыл]]да Данилов-Чалдун [[Чебоксар]] ҡалаһына күсенә, Сыуаш АССР-ы Яҙыусылар союзы идараһы рәйесе урынбаҫары булып эшләй, «Чаваш коммуни» гәзите мөхәрририәте һәм Сыуаш АССР-ы Совнаркомы янында радиоинформация комитеты хеҙмәткәре була. Шул уҡ йылда Сыуашстан яҙыусылар ойошмаһынан Совет яҙыусыларының беренсе съезында делегат булараҡ ҡатнаша.

1941 йылдың декабрендә үҙ теләге менән фронтҡа китә, Калинин, Брянск һәм 2-се Балтика буйы фронтында һуғыша.

548-се миномет полкының 13-сө айырым миномет РГК бригадаһы парторгы (Икенсе Балтика буйы фронты), гвардия кесе лейтенанты Данилов-Чалдун фронтта ҡаты яралана һәм Калинин өлкәһенең (хәҙер Тверь өлкәһе) Кувшиновка ҡалаһындағы хәрби госпиталдә 1944 йылдың 2 мартында вафат була. Кувшиновка ҡала зыяратының туғандаш ҡәберлегендә ерләнгән.

== Ижады ==
Данилов-Чалдундың тәүге шиғырҙары 1922 йылда яҙылған, 1924 йылда «Чувашский крестьянин» гәзитендә баҫылып сыға

1929 йылда [[Мәскәү]]ҙә беренсе «Тайгара» («В тайге») китабын — пьесаһын сығара

Үҙ хикәйәләрендә [[Октябрь революцияһы]] һәм [[Граждандар һуғышы]] ваҡытында эшселәр синыфының һәм хеҙмәтсән крәҫтиәндәрҙең хеҙмәт батырлығын сағылдыра.

14 китап авторы. Төп матбуғат баҫмалары: «Ҫулӑм витӗр» («Сквозь огонь»), «калавӗсем Вӑрҫӑ» («Хәрби хикәйәләр»), «вӑй Икӗ» («Ике көс»), «Революци ҫулӑмӗ» («Революция ялҡыны»), «ҫӗлӗк Ҫӑлтӑрлӑ» («Йондоҙло кәпәс»).

&lt;blockquote class=&quot;ts-Начало_цитаты-quote&quot;&gt;
''Фронт хикәйәләре һәм очерктары М. Чалдундың тормош һәм ижади юлын сағыу яҡтырта. Туранан-тура яугир тарафынан яҙылған әҫәрҙәр ҡыҫҡа һәм тулы. Был әҫәрҙәр яҙыусы һәләтенең иң яҡшы һыҙаттарын үҙ эсенә ала''&lt;templatestyles src=&quot;Шаблон:Конец цитаты/styles.css&quot; /&gt;&lt;div class=&quot;ts-Конец_цитаты-source&quot;&gt;— &lt;cite&gt;әҙәбиәт белгесе, филология фәндәре кандидаты В. С. Эзенкин&lt;/cite&gt;&lt;/div&gt;&lt;/blockquote&gt;&lt;blockquote class=&quot;ts-Начало_цитаты-quote&quot;&gt;
''М. Чалдун йыш ҡына үҙенең сюжеттарын уйлап еткермәй. Әҫәрҙе яҙып, ҡабаттан уҡымай, уны төҙәтмәй… Әҫәрҙәренең етешһеҙлеге булып геройҙар өсөн көтөлмәгән хәл-тороштар. киҫкен ваҡиғалар, осрашыуҙар тора. Ҡайһы берҙә Чалдун ирекһеҙҙән мажаралы хәл-тороштарға мәржәғәт итә, сөнки сюжет барышын алдан уйламай: шул саҡта геройы тупикта ҡала. Ҡайһы саҡта автор, уҡыусыны ҡыҙыҡһындырыр өсөн мажараларға урынлы мөрәжәғәт итә. Нисек кенә булмаһын, улар күп осраҡта Чалдундың хикәйәләрен боҙа''&lt;templatestyles src=&quot;Шаблон:Конец цитаты/styles.css&quot; /&gt;&lt;div class=&quot;ts-Конец_цитаты-source&quot;&gt;— &lt;cite&gt;Семён Васильевич Эльгер&lt;/cite&gt;&lt;/div&gt;&lt;/blockquote&gt;

== Хәтер ==
* [[Уҫылыбаш]] мәктәбе бинаһында Максим Данилов-Чалдунға мемориаль таҡтаташ ҡуйылған, мәктәптә стенд-музейы ойошторолған.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/4306-danilov-chaldun-maksim-nikolaevich}}{{V|14|01|2021}}
* ''Сироткин М.'' — [http://feb-web.ru/feb/kle/KLE-abc/ke2/ke2-5124.htm?cmd=2&amp;istext=1 Данилов-Чалдун Максим Николаевич], Краткая литературная энциклопедия
* [http://nasledie.nbchr.ru/personalii/pisateli/danilov-chaldun/ Писатели: Данилов-Чалдун Максим Николаевич], Национальная библиотека Чувашской Республики
* Данилов-Чалдун Максим Николаевич // Большая Советская Энциклопедия
* Данилов-Чалдун Максим Николаевич // Чувашские писатели. Биобиблиографический справочник, Чебоксары, 1964.

[[Категория:Сыуаш яҙыусылары]]
[[Категория:СССР Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:СССР яҙыусылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса яҙыусылар]]
[[Категория:Стәрлетамаҡ районында тыуғандар]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:1944 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:2 мартта вафат булғандар]]
[[Категория:1894 йылда тыуғандар]]
[[Категория:18 ғинуарҙа тыуғандар]]
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан яҙыусылар]]
[[Категория:Өфө губернаһында тыуғандар]]
[[Категория:Беренсе донъя һуғышында ҡатнашыусылар (Рәсәй)]]</text>
      <sha1>4z0oq6kzdnkaonhu8zhr6z5ny6odh64</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Греков Сергей Николаевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>171190</id>
    <revision>
      <id>1148391</id>
      <parentid>1147944</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T11:30:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sherbn</username>
        <id>17935</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7064" xml:space="preserve">{{ФШ|Греков}}
{{Государственный деятель|имя=Сергей Николаевич Греков|должность=&lt;small&gt;&lt;small&gt;[[Өфө ҡалаһы башлыҡтары|Башҡортостан Республикаһы Өфө ҡалаһы ҡала округы хакимиәт Башлығы]]|флаг=Coat of arms of Ufa.svg|флаг2=Flag of Ufa.svg|периодначало=&lt;small&gt;[[15 ғинуар]] [[2021]] алып &lt;br&gt;&lt;small&gt;&lt;small&gt;(Вазифа башҡарыусы: 16 декабрь 2020 — 15 ғинуар 2021)&lt;/small&gt;|периодконец=|президент=[[Владимир Путин]]|предшественник=[[Мостафин Өлфәт Мансур улы|Өлфәт Мостафин]]|преемник=|дата рождения=[[3 сентябрь]] [[1968 йыл]] (52 йәш)|место рождения=[[Ишембай]], [[Башҡортостан Республикаһы]], [[Рәсәй]]|дети=4 улы һәм 3 ҡыҙы|партия=[[Берҙәм Рәсәй]]|образование=[[Г. В. Плеханов исемендәге Рәсәй иҡтисад университеты|Г.В. Плеханов исемендәге РИУ]]|изображение=|ширина=}}

'''Греков Сергей Николаевич''' ([[3 сентябрь]] [[1968 йыл]]) — муниципаль хеҙмәткәр. 2021 йылдың 15 ғинуарынан [[Өфө ҡалаһы]] ҡала округы хакимиәте башлығы. Башҡортстан Республикаһының РФ Президенты янындағы Тулы хоҡуҡлы вәкиле (2022).

== Биографияһы ==
Сергей Николаевич Греков 1968 йылдың 3 сентябрендә [[Ишембай]]ҙа тыуған&lt;ref&gt;[https://deputat.bashkortostan.ru/deputies/22280/ Греков Сергей Николаевич]&lt;/ref&gt;.

[[Г. В. Плеханов исемендәге Рәсәй иҡтисад университеты]]н тамамлаған.

1987—1989 йылдарҙа Совет Армияһы сафында хеҙмәт итә.

1993 йылдың 1 июленән 1994 йылдың 29 авгусына тиклем «Нефтегазсервис» акционерҙар йәмғиәтендә инженер булып эшләй.

1994—1999 йылдарҙа— «Нефтегазснаб» акционерҙар йәмғиәтендә инженер.

1999 йылдың 16 ноябренән 2000 йылдың 31 ғинуарына тиклем— «Фалько» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәтендә инженер.

2000—2004 йылдарҙа — «ГазТехРесурс» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәтендә әйҙәүсе инженер, генераль директор, техник директор.

2004 йылдың 22 ғинуарынан 2005 йылдың 3 октябренә тиклем — «Баштрансгаз» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәтенең матди-техник тәьминәте буйынса генераль директор кәңәшсеһе.

2005—2011 йылдарҙа йәнә «ГазТехРесурс» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәтендә эшләй. 2005 йылдан 2008 йылға тиклем — генераль директор урынбаҫары. 2008 йылдан 2011 йылға тиклем — генераль директор.

2011 йылдың 1 мартынан 2014 йылдың 23 мартына тиклем «Ишембай икмәк комбинаты» асыҡ акционерҙар йәмғиәтендә һатыу буйынса менеджер булып эшләй. 2014 йылдың 23 мартынан 2015 йылдың 13 февраленә тиклем — «Ишембай икмәк комбинаты» асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең иҡтисади кәңәшсеһе.

Шулай уҡ 2012—2015 йылдарҙа «Инновацион-производство үҙәге „Пилот“» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәтендә берлектәге йүнәлештәр буйынса генераль директоры була. 2015 йылдың 16 февраленән 2017 йылдың 8 октябренә тиклем — генераль директор, 2017 йылдың 9 октябренән 12 апреленә тиклем — проекттар етәксеһе.

2019 йылдың 13 апреленән 2020 йылдың 30 июненә тиклем «„НефтеХимПром УГНТУ“ бәләкәй инновацион предприятиеһы» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәтендә — техник директор.

Шулай уҡ 2019—2020 йылдарҙа «Бәләкәй нефть компанияһы „Ишимбайнефтегаз“» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәтендә — башҡарма директоры була.

2020 йылдың 16 декабренән алып Башҡортостан Республикаһы Өфө ҡалаһы ҡала округы хакимиәте башлығы вазифаһын башҡара.

2021 йылдың 15 ғинуарында Башҡортостан Республикаһы Өфө ҡалаһы ҡала округы хакимиәте башлығы итеп һайлана&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=|url=https://ria.ru/20210115/ufa-1593216721.html|title=Бизнесмен Сергей Греков стал мэром Уфы|author=|date=2021-01-15|publisher=[[РИА Новости]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=|url=https://rg.ru/2021/01/15/reg-pfo/merom-ufy-izbran-sergej-grekov.html|title=Мэром Уфы избран Сергей Греков|author=Айгуль Камаева|date=2021-01-15|publisher=[[Российская газета]]}}&lt;/ref&gt;.

== Шәхси тормошо ==
Өйләнгән, ғаиләлә ете бала: дүрт улы һәм өс ҡыҙы бар. Ҡатыны- Айгөл Вәзих ҡыҙы.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{Cite web|url=http://xn--80a1bd.xn--p1ai/administration/386291.html|title=Сергей Греков биографияһы|author=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210129161748/http://xn--80a1bd.xn--p1ai/administration/386291.html|archivedate=2021-1-29}}

[[Категория:Плеханов исемендәге Рәсәй иҡтисад университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:«Берҙәм Рәсәй» ағзалары]]
[[Категория:Өфөнөң башлыҡтары]]
[[Категория:Ишембайҙа тыуғандар]]
[[Категория:Википедия:Замандаштар биографияһы]]
[[Категория:1968 йылда тыуғандар]]
[[Категория:3 сентябрҙә тыуғандар]]</text>
      <sha1>bgpqvyodcmpewmmwx8yafjvx0x0kpb6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Семилетка (Дәүләкән районы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>171959</id>
    <revision>
      <id>1148370</id>
      <parentid>1067850</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T08:09:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Visem</username>
        <id>8715</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2613" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Семилетка''' — [[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы|Башҡорт АССР-ының]] [[Дәүләкән районы]] [[Поляковка ауыл Советы (Дәүләкән районы)|Поляковка ауыл Советы]]ның [[1981 йыл]]да бөткән ҡасабаһы.

== Географияһы ==

=== Географик урыны ===
(1969 йылдың 1 ғинуарына)&lt;ref name=&quot;BASSR1969&quot;&gt;Башкирская АССР:&lt;br&gt; административно-территориальное деление на 1 января 1969 года. — Изд. 5-е. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1969. С.143.&lt;/ref&gt; тиклем

* район үҙәгенә тиклем ([[Дәүләкән]]): 10 км,
* ауыл Советы үҙәгенә тиклем ([[Поляковка (Дәүләкән районы)|Поляковка]]): 8 км
* яҡындағы тимер юл станцияһы (Дәүләкән): 10 км

== Тарихы ==
Башҡорт АССР- ының Юғары Советы Президиумы Указы 12.02.1981N-2/66 ярашлы тораҡ пункттар исемлегенән сығарылды &quot; Башҡорт АССР-ының административ — территориаль бүленеше буйынса ҡайһы бер башҡа тораҡ пункттарын мәғлүмәт иҫәбенән сығарыу тураһында &quot;

== Халҡы ==
1969 йылдың 1 ғинуарынан 16 кеше йәшәгән; башлыса урыҫтар.&lt;ref name=&quot;BASSR1969&quot;/&gt;.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ляшковка (Башҡортостан)]]
* [[Сядэ (Башҡортостан)]]
* [[Владимировка (Дәүләкән районы)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Башҡорт АССР-ы: административ-территориаль бүленеше 1 ғинуар 1969 йылға ҡарата. Өфө:- 5 баҫма. Башҡортостан китап нәшриәте, 1969. 143- -сө б.
== Һылтанмалар ==
* [https://ru.wikisource.org/wiki/ Указ_Президиума_ВС_Башкирской_АССР_от_12.02.1981_№_6-2/66]

[[Категория:Дәүләкән районының бөткән ауылдары]]
[[Категория:Дәүләкән районы ауылдары]]
[[Категория:Тарихи Башҡортостан ерҙәре топонимикаһы]]</text>
      <sha1>30tm5ro9l7puqqdy7y0tq8nir6tnkq4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гончарова Нина Николаевна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>174384</id>
    <revision>
      <id>1148325</id>
      <parentid>1104357</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:45:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9365" xml:space="preserve">{{ФШ|Гончаров}}
{{Ук}}
'''Гончарова Нина Николаевна''' ([[7 ғинуар]] [[1927 йыл]] — [[16 июнь]] [[2013 йыл]]) — [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең биҙәү-ҡулланма сәнғәте өлкәһендә ижад иткән рәссамы, Жостов биҙәктәре белгесе. 1975 йылдан СССР, 1991 йыл йылдан Рәсәй Рәссамдар союздары ағзаһы. РСФСР-ҙың И. Е. Репин исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1977). РСФСР-ҙың атҡаҙанған рәссамы (1979).

== Биографияһы ==
Нина Николаевна Гончарова 1927 йылдың 7 ғинуарында [[Мәскәү өлкәһе]]нең Жостово ауылында, нәҫелдән килгән оҫталар Беляевтар ғаиләһендә тыуған&lt;ref name=&quot;ах&quot;&gt;{{Cite web|author=|url=http://liart.ru/ru/gallery/show/107/|title=Крупный план: выставки Жостово. Секреты ремесла|lang=|publisher=|accessdate=2021-04-12}}&lt;/ref&gt;.

1944 йылдың [[Бөйөк Ватан һуғышы]] осоронда Жостово декоратив биҙәктәр фабрикаһы эргәһендә профессиональ-техник мәктәпте тамамлай, РСФСР-ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре, фабриканың төп рәссамы А. П. Гогиндың уҡыусыһы була. 1952 йылдан рәссам, һуңғараҡ — Жостово декоратив биҙәктәр фабрикаһының төп рәссамы, Жостово биҙәктәре өлкәһендә оҫта була. Төп эштәре биҙәкле батмустар: «Үтә күренмәле», «Рауза», «Алтынһыу», «Мәңге сәскә атыу», «Фазан менән миләш», «Миләш», «Ялан сәскәләре тажы», «Сәскәләр», «Гөлләмә», «Ҡанатлы»&lt;ref name=&quot;ух&quot;&gt;{{Cite web|author=|url=http://www.artpanorama.su/?category=article&amp;show=subsection&amp;id=1174|title=Гончарова, Нина Николаевна|lang=|publisher=|accessdate=2021-04-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ах&quot;&gt;{{Cite web|author=|url=http://liart.ru/ru/gallery/show/107/|title=Крупный план: выставки Жостово. Секреты ремесла|lang=|publisher=|accessdate=2021-04-12}}&lt;/ref&gt;.

1952 йылда биҙәү-ҡулланма сәнғәте өлкәһендә республика, Бөтә Рәсәй һәм бөтә союз күргәҙмәһе, шул иҫәптән: Бөтә Рәсәй халыҡ художество кәсептәре күргәҙмәһе (1960), СССР-ҙың барлыҡҡа килеүенең 50 йыллығына арналған бөтә союз күргәҙмәһе (1973), «Совет Рәсәйенең» 5-се республика күргәҙмәһе (1975), «Һинең исемеңә» бөтә рәсәй художество күргәҙмәһе (2000) ҡатнашыусыһы. 1969 йылдан [[Варшава]], Милан, [[Монреаль]], [[Берлин]], [[Сиэтл]], [[Лейпциг]], Утрехт, [[Пловдив]], [[Измир]] һәм Брно кеүек сит ил ҡалаларында художество күргәҙмәләрендә ҡатнаша. Н. Н. Гончарованың әҫәрҙәре Бөтә Рәсәй биҙәү-ҡулланма һәм халыҡ сәнғәте музейында, Рус дәүләт музейында, «Яңы Иерусалим» Дәүләт тарихи-художество музейында, Сергиев-Посад дәүләт тарихи-художество музейы-ҡурсаулығында, Төмән өлкә һынлы сәнғәт музейында&lt;ref&gt;Крупный план: выставки Жостово. Секреты ремесла. ''Российская государственная библиотека искусств''. &lt;small&gt;Дата обращения: 12 апреля 2021.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Гончарова, Нина Николаевна. ''АртПанорама''. &lt;small&gt;Дата обращения: 12 апреля 2021.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;, Мытищи картиналар галереяһында һаҡлана&lt;ref&gt;Юбилейная выставка династии Гончаровых. ''Мытищинская картинная галерея''. &lt;small&gt;Дата обращения: 12 апреля 2021.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

1975 йылда Н. Н. Гончарова СССР Рәссамдар союзына ағзаһы итеп ҡабул ителә (1991 йылдан Рәсәй Рәссамдар союзы ағзаһы)&lt;ref name=&quot;ух&quot;&gt;{{Cite web|author=|url=http://www.artpanorama.su/?category=article&amp;show=subsection&amp;id=1174|title=Гончарова, Нина Николаевна|lang=|publisher=|accessdate=2021-04-12}}&lt;/ref&gt;.

1977 йылдан Н. Н. Гончароваға «Жостово декоратив биҙәктәр фабрикаһында металға юғары художестволы биҙәк һалыуы өсөн» И. Е. Репин исемендәге РСФСР дәүләт премияһы бирелә&lt;ref name=&quot;гп&quot;/&gt;, 1979 йылда «сәнғәт өлкәһендәге ҡаҙаныштары өсөн» «РСФСР-ҙың атҡаҙанған рәссамы» тигән почетлы исемгә лайыҡ була&lt;ref name=&quot;зх&quot;&gt;Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 19 июля 1979&lt;/ref&gt;.

2013 йылдың 16 июнендә Мәскәү өлкәһенең Жостово ауылында вафат була.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы
* [[«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында күрһәткән фиҙакәр хеҙмәт өсөн» миҙалы|«Бөйөк Ватан һуғышында маҡтаулы хеҙмәте өсөн»]] миҙалы&lt;ref name=&quot;ах&quot;&gt;{{Cite web|author=|url=http://liart.ru/ru/gallery/show/107/|title=Крупный план: выставки Жостово. Секреты ремесла|lang=|publisher=|accessdate=2021-04-12}}&lt;/ref&gt;
* РСФСР-ҙың атҡаҙанған рәссамы (1979)&lt;ref name=&quot;зх&quot;&gt;Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 19 июля 1979&lt;/ref&gt;
* РСФСР-ҙың И. Е. Репин исемендәге дәүләт премияһы (1977 — «Жостово декоратив биҙәктәр фабрикаһында металға юғары художестволы биҙәк һалыуы өсөн»)&lt;ref name=&quot;гп&quot;&gt;Постановление Совета Министров РСФСР «О присуждении Государственных премий в области литературы, искусства и архитектуры». Газета «Советская Россия» от 29.12.1977&lt;/ref&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* Искусство Жостова: Соврем. мастера / сост. И. А. Романова; авт. вступ. ст. И. А. Крапивина. — Москва : Сов. Россия, 1987. — 204 c.
* Советское декоративно-прикладное искусство: каталог / Загорский гос. историко-художественный музей-заповедник; [сост. и авт. вступ. ст. Л. Э. Калмыкова]. — Москва : Советский художник, 1973. — 174 с.
* Декоративно-прикладное искусство / Фотогр.: Н. Егоров, В. Громов ; Сост. и авт. вступ. статьи М. А. Тихомирова ; Юбилейная выставка «Сов. Россия». — Ленинград : Художник РСФСР, 1970 г. — 184 с.

[[Категория:Рәсәй Рәссамдар союзы ағзалары]]
[[Категория:СССР Рәссамдар союзы ағзалары]]
[[Категория:Рәсәй рәссамдары]]
[[Категория:СССР рәссамдары]]
[[Категория:РСФСР-ҙың атҡаҙанған рәссамдары]]
[[Категория:«1941–1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышындағы фиҙакәр хеҙмәте өсөн» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:«Өлгөлө хеҙмәт өсөн» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:Мәскәү өлкәһендә вафат булғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:2013 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:16 июндә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәү өлкәһендә тыуғандар]]
[[Категория:1927 йылда тыуғандар]]
[[Категория:7 ғинуарҙа тыуғандар]]</text>
      <sha1>0qelhxrxn5e0vfhx64niyeg8k2cr0hf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148328</id>
      <parentid>1148325</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:46:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9367" xml:space="preserve">{{ФШ|Гончарова}}
{{Ук}}
'''Гончарова Нина Николаевна''' ([[7 ғинуар]] [[1927 йыл]] — [[16 июнь]] [[2013 йыл]]) — [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең биҙәү-ҡулланма сәнғәте өлкәһендә ижад иткән рәссамы, Жостов биҙәктәре белгесе. 1975 йылдан СССР, 1991 йыл йылдан Рәсәй Рәссамдар союздары ағзаһы. РСФСР-ҙың И. Е. Репин исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1977). РСФСР-ҙың атҡаҙанған рәссамы (1979).

== Биографияһы ==
Нина Николаевна Гончарова 1927 йылдың 7 ғинуарында [[Мәскәү өлкәһе]]нең Жостово ауылында, нәҫелдән килгән оҫталар Беляевтар ғаиләһендә тыуған&lt;ref name=&quot;ах&quot;&gt;{{Cite web|author=|url=http://liart.ru/ru/gallery/show/107/|title=Крупный план: выставки Жостово. Секреты ремесла|lang=|publisher=|accessdate=2021-04-12}}&lt;/ref&gt;.

1944 йылдың [[Бөйөк Ватан һуғышы]] осоронда Жостово декоратив биҙәктәр фабрикаһы эргәһендә профессиональ-техник мәктәпте тамамлай, РСФСР-ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре, фабриканың төп рәссамы А. П. Гогиндың уҡыусыһы була. 1952 йылдан рәссам, һуңғараҡ — Жостово декоратив биҙәктәр фабрикаһының төп рәссамы, Жостово биҙәктәре өлкәһендә оҫта була. Төп эштәре биҙәкле батмустар: «Үтә күренмәле», «Рауза», «Алтынһыу», «Мәңге сәскә атыу», «Фазан менән миләш», «Миләш», «Ялан сәскәләре тажы», «Сәскәләр», «Гөлләмә», «Ҡанатлы»&lt;ref name=&quot;ух&quot;&gt;{{Cite web|author=|url=http://www.artpanorama.su/?category=article&amp;show=subsection&amp;id=1174|title=Гончарова, Нина Николаевна|lang=|publisher=|accessdate=2021-04-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ах&quot;&gt;{{Cite web|author=|url=http://liart.ru/ru/gallery/show/107/|title=Крупный план: выставки Жостово. Секреты ремесла|lang=|publisher=|accessdate=2021-04-12}}&lt;/ref&gt;.

1952 йылда биҙәү-ҡулланма сәнғәте өлкәһендә республика, Бөтә Рәсәй һәм бөтә союз күргәҙмәһе, шул иҫәптән: Бөтә Рәсәй халыҡ художество кәсептәре күргәҙмәһе (1960), СССР-ҙың барлыҡҡа килеүенең 50 йыллығына арналған бөтә союз күргәҙмәһе (1973), «Совет Рәсәйенең» 5-се республика күргәҙмәһе (1975), «Һинең исемеңә» бөтә рәсәй художество күргәҙмәһе (2000) ҡатнашыусыһы. 1969 йылдан [[Варшава]], Милан, [[Монреаль]], [[Берлин]], [[Сиэтл]], [[Лейпциг]], Утрехт, [[Пловдив]], [[Измир]] һәм Брно кеүек сит ил ҡалаларында художество күргәҙмәләрендә ҡатнаша. Н. Н. Гончарованың әҫәрҙәре Бөтә Рәсәй биҙәү-ҡулланма һәм халыҡ сәнғәте музейында, Рус дәүләт музейында, «Яңы Иерусалим» Дәүләт тарихи-художество музейында, Сергиев-Посад дәүләт тарихи-художество музейы-ҡурсаулығында, Төмән өлкә һынлы сәнғәт музейында&lt;ref&gt;Крупный план: выставки Жостово. Секреты ремесла. ''Российская государственная библиотека искусств''. &lt;small&gt;Дата обращения: 12 апреля 2021.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Гончарова, Нина Николаевна. ''АртПанорама''. &lt;small&gt;Дата обращения: 12 апреля 2021.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;, Мытищи картиналар галереяһында һаҡлана&lt;ref&gt;Юбилейная выставка династии Гончаровых. ''Мытищинская картинная галерея''. &lt;small&gt;Дата обращения: 12 апреля 2021.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

1975 йылда Н. Н. Гончарова СССР Рәссамдар союзына ағзаһы итеп ҡабул ителә (1991 йылдан Рәсәй Рәссамдар союзы ағзаһы)&lt;ref name=&quot;ух&quot;&gt;{{Cite web|author=|url=http://www.artpanorama.su/?category=article&amp;show=subsection&amp;id=1174|title=Гончарова, Нина Николаевна|lang=|publisher=|accessdate=2021-04-12}}&lt;/ref&gt;.

1977 йылдан Н. Н. Гончароваға «Жостово декоратив биҙәктәр фабрикаһында металға юғары художестволы биҙәк һалыуы өсөн» И. Е. Репин исемендәге РСФСР дәүләт премияһы бирелә&lt;ref name=&quot;гп&quot;/&gt;, 1979 йылда «сәнғәт өлкәһендәге ҡаҙаныштары өсөн» «РСФСР-ҙың атҡаҙанған рәссамы» тигән почетлы исемгә лайыҡ була&lt;ref name=&quot;зх&quot;&gt;Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 19 июля 1979&lt;/ref&gt;.

2013 йылдың 16 июнендә Мәскәү өлкәһенең Жостово ауылында вафат була.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы
* [[«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында күрһәткән фиҙакәр хеҙмәт өсөн» миҙалы|«Бөйөк Ватан һуғышында маҡтаулы хеҙмәте өсөн»]] миҙалы&lt;ref name=&quot;ах&quot;&gt;{{Cite web|author=|url=http://liart.ru/ru/gallery/show/107/|title=Крупный план: выставки Жостово. Секреты ремесла|lang=|publisher=|accessdate=2021-04-12}}&lt;/ref&gt;
* РСФСР-ҙың атҡаҙанған рәссамы (1979)&lt;ref name=&quot;зх&quot;&gt;Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 19 июля 1979&lt;/ref&gt;
* РСФСР-ҙың И. Е. Репин исемендәге дәүләт премияһы (1977 — «Жостово декоратив биҙәктәр фабрикаһында металға юғары художестволы биҙәк һалыуы өсөн»)&lt;ref name=&quot;гп&quot;&gt;Постановление Совета Министров РСФСР «О присуждении Государственных премий в области литературы, искусства и архитектуры». Газета «Советская Россия» от 29.12.1977&lt;/ref&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* Искусство Жостова: Соврем. мастера / сост. И. А. Романова; авт. вступ. ст. И. А. Крапивина. — Москва : Сов. Россия, 1987. — 204 c.
* Советское декоративно-прикладное искусство: каталог / Загорский гос. историко-художественный музей-заповедник; [сост. и авт. вступ. ст. Л. Э. Калмыкова]. — Москва : Советский художник, 1973. — 174 с.
* Декоративно-прикладное искусство / Фотогр.: Н. Егоров, В. Громов ; Сост. и авт. вступ. статьи М. А. Тихомирова ; Юбилейная выставка «Сов. Россия». — Ленинград : Художник РСФСР, 1970 г. — 184 с.

[[Категория:Рәсәй Рәссамдар союзы ағзалары]]
[[Категория:СССР Рәссамдар союзы ағзалары]]
[[Категория:Рәсәй рәссамдары]]
[[Категория:СССР рәссамдары]]
[[Категория:РСФСР-ҙың атҡаҙанған рәссамдары]]
[[Категория:«1941–1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышындағы фиҙакәр хеҙмәте өсөн» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:«Өлгөлө хеҙмәт өсөн» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:Мәскәү өлкәһендә вафат булғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:2013 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:16 июндә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәү өлкәһендә тыуғандар]]
[[Категория:1927 йылда тыуғандар]]
[[Категория:7 ғинуарҙа тыуғандар]]</text>
      <sha1>krhvtol02fjm08yv6s4ivu8qsuv0hch</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ишкилдин Ноғоман Ваһап улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>175571</id>
    <revision>
      <id>1148333</id>
      <parentid>1069285</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:59:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Юлдашева Луиза</username>
        <id>18980</id>
      </contributor>
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3513" xml:space="preserve">{{Orphan|date=сентябрь 2021}}
{{ФШ|Ишкилдин}}
{{Ук}}
'''Ишкилдин Ноғоман Ваһап улы''' ([[1904 йыл]] — [[12 декабрь]] [[1988 йыл]]&lt;ref&gt;[https://veteran1945.jimdofree.com/вернулись/ишкильдин-нугуман-вагапович/ Ишкильдин-Нугуман-Вагапович]&lt;/ref&gt;) — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец. II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены]] кавалеры (1985)&lt;ref&gt;[https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero51718653/ Память народа. Ишкильдин Нугуман Вагапович]&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Ноғоман Ваһап улы Ишкилдин 1904 йылда хәҙерге [[Башҡортостан]]дың [[Бөрйән районы]] [[Мәндәғол]] ауылында тыуа. 1942 йылда Бөрйән районы хәрби комиссариаты тарафынан Ҡыҙыл Армия сафына алына. Дивизия комиссары [[Сәғит Әлибаев]]тың шәхсән ат ҡараусыһы булып хеҙмәт итә&lt;ref&gt;[http://112bkd.ru/index.php/component/content/article/18-lichnyj-sostav-divizii/bukva-i/1412-ishkil-din-nuguman-vagapovich?Itemid=104 Шаймуратовцы. ИШКИЛЬДИН Нугуман Вагапович]&lt;/ref&gt;. Һуғыштан һуң Сәғит Әлибаев йыш ҡына [[Иҫке Собханғол (Бөрйән районы)|Иҫке Собханғол]]ға яуҙашын күрергә килә.

Ноғоман Ваһап улы ҡурайҙа уйнаған. Ул дивизия ҡурайсыларын ике рәткә теҙеп ҡуйыуҙарын һәм азат ителгән тораҡ пункттарға ҡурай көйө аҫтында инеүҙәрен хәтерләй.

Яугир 1946 йылда запасҡа сығарыла.

Ветеран 1988 йылдың 12 декабрендә Бөрйән районының Иҫке Собханғол ауылында вафат була.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [http://112bkd.ru/index.php/component/content/article/18-lichnyj-sostav-divizii/bukva-i/1412-ishkil-din-nuguman-vagapovich?Itemid=104 Шаймуратовцы. ИШКИЛЬДИН Нугуман Вагапович]{{ref-ru}}{{V|13|07|2021}}  
* [https://veteran1945.jimdofree.com/воины-кавалеристы-112-ой-башкирской-кавалерийской-дивизии-призванные-бурзянским-рвк/ Воины-кавалеристы 112-ой башкирской кавалерийской дивизии, призванные Бурзянским РВК]{{ref-ru}}{{V|13|07|2021}}  
* [https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero51718653/ Память народа. Ишкильдин Нугуман Вагапович]{{ref-ru}}{{V|13|07|2021}}

{{Портал|Башҡорт атлы дивизияһы}}
{{Башҡорт атлы дивизияһы}}

[[Категория:112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугирҙары]]
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусылар]]
[[Категория:Ватан һуғышы ордены кавалерҙары]]
[[Категория:2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалерҙары]]</text>
      <sha1>nib016y1dbwzclkr46261e4t18r67fo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хисаметдинов Риф Мотиҡ улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176894</id>
    <revision>
      <id>1148395</id>
      <parentid>1087334</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T11:43:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3891" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Хисаметдинов Риф Мотиҡ улы''' ({{lang-ru|Хисаметдинов Риф Мутигович}}; 3 август 1936 йыл — 14 июнь 2004 йыл) — педагог, партия һәм  комсомол органдары хеҙмәткәре. ВЛКСМ-дың XIV съезы делегаты.

== Биографияһы ==
Риф Мотиҡ улы Хисаметдинов 1936 йылдың 3 авгусында [[Силәбе өлкәһе]] [[Ҡоншаҡ районы]]ның [[Ҡоншаҡ]] ауылында тыуған.

1950-се йылдарҙа [[Троицк татар-башҡорт педагогия училищеһы]]н, 1966 йылда КПСС Үҙәк Комитеты эргәһендәге Юғары партия мәктәбен, 1980 йылда Силәбе дәүләт педагогия институтының тарих факультетын тамамлай.

Хеҙмәт эшмәкәрлеген 1955 йылда Ҡоншаҡ районының [[Ибраһим (Силәбе өлкәһе)|Ибраһим]] 7 йыллыҡ мәктәбендә математика фәне уҡытыусыһы булып башлай. 1956—1965 йылдарҙа Ҡоншаҡ районының [[Таҡталым]] МТС-ы зонаһы буйынса ВЛКСМ Үҙәк Комитеты инструкторы. Артабан ВЛКСМ-дың Ҡоншаҡ район комитетының 2-се, артабан 1-се секретары, КПСС-тың Ҡоншаҡ район комитетының ойоштороу бүлеге мөдире булып эшләй.

Ҡайҙа ғына эшләһә лә районда комсомол-йәштәр бригадаларын булдырыуға, совхоздар һәм мәктәп коллективтары араһында шефлыҡ бәйләнештәрен нығытыуға, йәштәр өсөн механизаторҙар курстарын ойоштороуға етди иғтибар бүлә. Шуға ла ВЛКСМ-дың XIV съезы делегаты итеп һайлана.

1967 йылда һәм 1970—1981 йылдарҙа Ҡоншаҡ районының Ҡоншаҡ һәм [[Мөслим (ауыл, Силәбе өлкәһе)|Мөслим]] урта мәктәптәрендә уҡытыусы булып эшләй. 1981 йылда [[Копейск]] ҡалаһына күсенә һәм 44-се урта мәктәптә уҡыта, артабан янғын һүндереү отряды начальнигы вазифаһын башҡара. 1968—1970 йылдарҙа — [[Сосновка районы (Силәбе өлкәһе)|Сосновка районында]] Митрофанов совхозының партия комитеты секретары, 1993—1996 йылдарҙа [[Ҡоншаҡ ауыл Советы]] хакимиәте башлығы урынбаҫары булып эшләй&lt;ref&gt;http://chel-portal.ru/enc/Hisametdinov_Rif_Mutigovich.
&lt;/ref&gt;.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* ВЛКСМ Үҙәк Комитетының «Комсомолда әүҙем эшләгәне өсөн» билдәһе;
* РСФСР Мәғариф министрлығының Почет грамоталары;
* КПСС-тың Силәбе Өлкә Комитетының Почет грамоталары;
* Силәбе өлкәһенең халыҡ мәғарифы идаралығының Почет гпамоталары.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:Ҡоншаҡ районында тыуғандар]]
[[Категория:Комсомолдың XIV съезы делегаттары]]
[[Категория:Силәбе дәүләт педагогия университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>f1cvxjnzyy0xmsyy53ppabryhtv5fpn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>179951</id>
    <revision>
      <id>1148334</id>
      <parentid>1086819</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:59:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Юлдашева Луиза</username>
        <id>18980</id>
      </contributor>
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4937" xml:space="preserve">{{ФШ|Ишкилдин}}
{{Ук}}
'''Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы''' ({{lang-ru|Ишкильдин Амир Фаткуллович}}; 21 октябрь [[1941 йыл]] — 22 февраль [[2011 йыл]]) — химик-технолог, техник фәндәр докторы ([[1998]]), профессор ([[2003]]). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы ([[2001]])&lt;ref&gt; {{БЭ2013|85738}}&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
'''Әмир Фәтҡулла улы Ишкилдин''' БАССР-ҙың [[Йомағужа районы]] (хәҙер — [[Башҡортостан Республикаһы]] [[Күгәрсен районы]]) [[Бикес]] ауылында тыуған.

Урта мәктәпте тамамлағандан һуң, [[Өфө дәүләт нефть техник университеты|Өфө нефть институты]]на уҡырға инә.

== Тормош һәм хеҙмәт юлы ==
1966 йылда [[Өфө дәүләт нефть техник университеты|Өфө нефть институты]]нда хеҙмәт итә. 

[[1975]]—[[1979 йыл]]дарҙа [[Афғанстан]]дағы Ҡабул политехник институтында уҡыта. 

[[1991]]—[[1995 йыл]]дарҙа [[Өфө дәүләт нефть техник университеты|Өфө нефть институты]]ның технологик факультеты деканы.

Фәнни хеҙмәттәре ауыр нефть ҡалдыҡтарын (асфальт, гудрон, крекинг-ҡалдыҡтар) тәрәнәйтеп эшкәртеүҙең яңы варианттарын булдырыуға, акустик методтар ҡулланыу нигеҙендә нефть битумын етештереүҙе интенсивлаштырыу мәсьәләләренә бағышланған. 

Ишкилдин етәкселегендә Яңы Өфө нефть эшкәртеү заводында, «Өфөнефтехим» ЯСЙ-ендә XX-се быуаттың 1990-сы йылдар уртаһында производствоға индерелгән асфальтты яңынан эшләп сығарыу технологияһы һәм гудронды асфальт торошонан ҡаҙан яғыулығына әйләндереү тормошҡа ашырылған. 

Әмир Фәтҡулла улы Ишкилдин ҡатнашлығында гудронды гидровисбрекинг технологияһы өйрәнелгән, һәм уны һынау тәжрибәһе 1990-сы йылдарҙа Өфө аҙ тоннажлы нефть-химик производстволары тәжрибә заволында үткәрелде. 

Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы 120 фәнни хеҙмәт һәм 8 уйлап табыу авторы.

2011 йылдың 22 февралендә Өфө ҡалаһында вафат була&lt;ref&gt; {{БЭ2013|85738}}&lt;/ref&gt;.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
Техник фәндәр докторы ([[1998 йыл|1998]])

Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанғн химигы ([[2001 йыл|2001]])&lt;ref&gt; {{БЭ2013|85738}}&lt;/ref&gt;.

== Хеҙмәттәре ==
* Термический крекинг и новые резервы углубления переработки нефти. Уфа, 1995 (авторҙаш)
* Межфазные явления с участием нефтяных остаточных продуктов. Уфа, 1996&lt;ref&gt;{{БЭ2013|85738}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://search.rsl.ru/ru/record/01007132525 Российская государственная библиотека. Исследование адгезионно-поверхностных свойств нефтяных остатков и коксов: Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата технических наук. (05.17.07) / Уфим. нефт. ин-т. - Уфа : [б. и.], 1973. - 23 с.]&lt;/ref&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|85738}}
* [https://search.rsl.ru/ru/record/01007132525 Российская государственная библиотека. Исследование адгезионно-поверхностных свойств нефтяных остатков и коксов: Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата технических наук. (05.17.07) / Уфим. нефт. ин-т. - Уфа : [б. и.], 1973. - 23 с.]

[[Категория:Техник фәндәр докторҙары]]
[[Категория:Башҡортостан ғалимдары]]</text>
      <sha1>82gz96w06a5nk9m1a11hr8umvznll0m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гончаров Виктор Иванович (политик)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>180324</id>
    <revision>
      <id>1148324</id>
      <parentid>1089097</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:44:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8731" xml:space="preserve">{{ФШ|Гончаров}}
{{Ук}}
'''Гончаров Виктор Иванович''' ([[14 июнь]] [[1959 йыл]]) — совет һәм Рәсәй сәйәси һәм [[сәйәсәт]] эшмәкәре. VI саҡырылыш [[Дәүләт думаһы|Дәүләт Думаһы]] депутаты, Дәүләт Думаһының төбәк сәйәсәте һәм Төньяҡ һәм Алыҫ Көнсығыш проблемалары буйынса комитеты ағзаһы. [[КПРФ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gosduma.net/structure/deputies/131354/|title=Гончаров Виктор Иванович|publisher=www.gosduma.net|lang=ru|accessdate=2019-03-16}}&lt;/ref&gt; фракцияһы ағзаһы. 2017 йылдан — Ставрополь крайы Думаһы депутаты.

== Биографияһы ==
1983 йылда «инженер-төҙөүсе» һөнәре буйынса Ставрополь политехник институтында юғары белем ала. 1995 йылда Рәсәй Президенты ҡарамағындағы Рәсәй дәүләт хеҙмәте академияһында «дәүләт һәм муниципаль идара итеү» белгеслеге буйынса ҡайтанан әҙерлек үтә. Квалификацияһы — юрист&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.stavropol.izbirkom.ru/arkhiv-vyborov-i-referendumov/vybory-gubernatora-sk/2014/goncharov-v-i.php|title=Гончаров Виктор Иванович|author=|date=|publisher=}}&lt;/ref&gt;. 1997 йылда юридик фәндәр кандидаты ғилми дәрәжәһенә диссертацияһын яҡлай&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%93%D0%BE%D0%BD%D1%87%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2,%20%D0%92%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80%20%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%201997|title=Гончаров, Виктор Иванович. Диссертация на соискание учёной степени кандидата юридических наук|author=|date=|publisher=search.rsl.ru}}&lt;/ref&gt;.

1976—1977 йылдарҙа «Крайколхозстрой» берекмәһенең Грачевский колхоз-ара күсмә колоннаһында төрлө эштәрҙә, токарь уҡыусыһы, токарь булып эшләй. 1977—1983 йылдарҙа [[Ставрополь]] политехник институтында уҡый. Юғары уҡыу йортонда уҡыу осоронда институттың ВЛКСМ комитетында эшләй. 1983—1985 йылдарҙа Совет Армияһында хеҙмәт итә. Демобилизациянан һуң 1983 йылдан алып 1985 йылға тиклем ВЛКСМ-дың өлкә комитетында контроль-ревизорҙар вазифаһында эшләй. 1985—1990 йылдарҙа КПСС-тың Сәнәғәт район комитетында эшләй, тәүҙә ойоштороу бүлеге инструкторы, һуңынан сәнәғәт-транспорт бүлеге мөдире, ойоштороу бүлеге мөдире була. 1990—[[1991 йыл]]дарҙа Ставрополь ҡалаһы Сәнәғәт районы халыҡ депутаттарының [[район]] Советында рәйес урынбаҫары булып эшләй. 1991—1994 йылдарҙа — депутаттар Советы рәйесе. 1994—1995 йылдарҙа «Шәкәр заводы» акционерҙар йәмғиәте генераль директор урынбаҫары вазифаһында эшлай. 1995—1996 йылдарҙа — «Светлана» ЯСШ директоры. 1997 йылдың апреленән ноябргә тиклем Ставрополь дәүләт дәүләт университетының проректоры вазифаһында эшләй. 1997—2000 йылдарҙа «ЛУКойл-Маркет» ябыҡ [[акционерҙар йәмғиәте]]ндә генераль директор урынбаҫары, [[төбәк]] структуралары департаменты директоры вазифаһында эшләй&lt;ref name=&quot;автоссылка12&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.dumask.ru/official/dputaty6/biografii-deputatov/item/16403.html|title=Дума Ставропольского края - Гончаров Виктор Иванович|author=Администратор|publisher=www.dumask.ru|lang=ru|accessdate=2019-03-16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://kprf26.ru/167|title=Руководитель краевого отделения КПРФ В.И. Гончаров|publisher=kprf26.ru|accessdate=2019-03-16}}&lt;/ref&gt;.

2007 йылдың мартында КПРФ партияһынан дүртенсе саҡырылыш Ставрополь Дәүләт Думаһы депутаты итеп һайлана&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://docs.cntd.ru/document/444814270|title=ОБ УСТАНОВЛЕНИИ ОБЩИХ РЕЗУЛЬТАТОВ ВЫБОРОВ ДЕПУТАТОВ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ДУМЫ СТАВРОПОЛЬСКОГО КРАЯ ЧЕТВЕРТОГО СОЗЫВА 11 МАРТА 2007 ГОДА, Постановление Избирательной комиссии Ставропольского края от 13 марта 2007 года №86/816|publisher=docs.cntd.ru|accessdate=2019-03-16}}&lt;/ref&gt;. 2011 йылдың декабрендә Дәүләт Думаһына депутатлыҡҡа кандидат итеп күрһәтелә, мандат бүлеү һөҙөмтәһендә VI саҡырылыш Дәүләт Думаһы депутаты итеп һайлана&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rg.ru/2011/12/10/duma-itogi-dok.html|title=Постановление ЦИК о результатах выборов депутатов Госдумы шестого созыва|publisher=Российская газета|accessdate=2019-03-16}}&lt;/ref&gt;.

[[2016 йыл]]{{Ук}}дың сентябрендә Ставрополь крайы Думаһы депутаты итеп КПРФ исемлеге буйынса һайлана&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://docs.cntd.ru/document/453147688|title=ОБ УСТАНОВЛЕНИИ ОБЩИХ РЕЗУЛЬТАТОВ ВЫБОРОВ ДЕПУТАТОВ ДУМЫ СТАВРОПОЛЬСКОГО КРАЯ ШЕСТОГО СОЗЫВА, Постановление Избирательной комиссии Ставропольского края от 20 сентября 2016 года №233/2439-5|publisher=docs.cntd.ru|accessdate=2019-03-16}}&lt;/ref&gt;.

== Наградалары ==
* II дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» ордены
* «Ставрополь крайы алдындағы хеҙмәттәре өсөн» миҙалы
* «Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыуҙа күрһәткән хеҙмәттәре өсөн» билдәһе
* Рәсәй Федерацияһы Федераль Йыйылышының «Парламентаризм үҫешенә өлөш индергәне өсөн» Почет билдәһе
* Рәсәй Федерацияһы Федераль Йыйылышының Дәүләт Думаһының Почет грамотаһы
* Ставрополь крайы губернаторының Почет грамотаһы
* Ставрополь крайы Дәүләт Думаһының Почет грамотаһы&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.dumask.ru/official/dputaty6/biografii-deputatov/item/16403.html|title=Дума Ставропольского края - Гончаров Виктор Иванович|publisher=www.dumask.ru|accessdate=2019-03-16}}&lt;/ref&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Рәсәй Федерацияһының 6-сы саҡырылыш Дәүләт Думаһы депутаттары]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]
[[Категория:ВЛКСМ функционерҙары]]
[[Категория:Википедия:Замандаштар биографияһы]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:1959 йылда тыуғандар]]
[[Категория:14 июндә тыуғандар]]
[[Категория:II дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» ордены миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:Юридик фәндәр кандидаттары]]</text>
      <sha1>su8o1tkg0k6gbhq8ilzztzsapxepf24</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Асҡаров Ғоморҙаҡ Мөжәүир улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>181792</id>
    <revision>
      <id>1148397</id>
      <parentid>1109528</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T11:58:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>стилде төҙәтеү, аныҡлаштырыу</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2983" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Асҡаров Ғоморҙаҡ Мөжәүир улы''' ([[4 август]] [[1925 йыл]] — ??) — педагог. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 

== Биографияһы ==
Ғоморҙаҡ Мөжәүир улы Асҡаров 1925 йылдың 4 авгусында [[Белорет районы]]ның [[Асы (Белорет районы)|Асы]] ауылында тыуған. [[1942 йыл]]дың 6 ноябрендә [[Ҡыҙыл Армия]] сафына алына, хәҙерге [[Ырымбур өлкәһе]]нең [[Тоцк]] ҡалаһында снайпер әҙерлеге үтә.

1943 йылдың майынан авгусына тиклем рядовой, уҡсы званиеһы менән хеҙмәт итә. Курск дуғаһында алышта ҡаты яралана һәм, һаулығы буйынса хәрби хеҙмәттән азат ителеп, [[1943 йыл]]дың [[8 октябрь|8 октябрендә]] фронттан ҡайтарыла. 

Һуғышта «Хәрби ҡаҙаныштары өсөн» миҙалы менән бүләкләнә&lt;ref&gt;[https://1418museum.ru/heroes/33222662/ АСКАРОВ ГУМУРЗАК МУЖАВИРОВИЧ]&lt;/ref&gt;, II дәрәжә Ватан һуғышы ордены&lt;ref&gt;[https://pamyat-naroda.su/awards/anniversaries/1511438053 Юбилейная награда Гумурзака Аскарова]&lt;/ref&gt;). Ауылдарына ҡайтҡас, мәктәптә хәрби етәксе, һуңынан Асы ауыл Советы рәйесе, һуңғы йылдарҙа уҡытыусы булып эшләй.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* II дәрәжә Ватан һуғышы ордены
* «Хәрби ҡаҙаныштары өсөн» миҙалы

== Ғаиләһе ==
Ғоморҙаҡ Мөжәүир улы ҡатыны Бибисара менән ете бала тәрбиәләп үҫтерә. Клара Белорет педагогия училищеһын, Вәкил Өфө автотранспорт техникумын, Вәли Өфө тимер юл училищеһын, Диләрә һәм Гөлнара Белорет медицина училищеһын тамамлап, һайлаған һөнәрҙәре буйынса эшләне һәм эшләп йөрөй. Вәлит Армавирҙа эксковаторсы һөнәрен үҙләштерә. Вәғиз (Рәсәй Федерацияһы Ҡораллы Көстәре ветераны, отставкалағы 2-се ранг капитаны) Киев юғары хәрби сәйәси мәктәбендә&lt;ref&gt;[https://morpolit.ru/vypuski/1977-2-2/ 412 класс]&lt;/ref&gt; һәм Мәскәүҙә хәрби академияла уҡый. Ғүмерен хәрби хеҙмәткә арнай.

== Һылтанмалар ==

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}</text>
      <sha1>htpmidqpur4pabf29m3q846a4emu1t6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Яҡшымбәт (Әбйәлил районы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>182364</id>
    <revision>
      <id>1148221</id>
      <parentid>1138030</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:14:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1667" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Яҡшымбәт (Әбйәлил районы)''' — бөткән ауыл.

== Тарихы ==
Урһыҡ йылғаһы буйында тамъяндарҙың Яҡшембәт ауылы булған. V ревизия буйынса 1795 йылда 8 ихата, шул иҫәптән бер [[Типтәрҙәр|типтәр]] йорто була. Бөтә халыҡ 71 кеше тәшкил иткән. 1859 йылда 12 ихатала 56 кеше йәшәгән. Беренсе совет халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса, 14 йортта 55 кеше йәшәгән. Күренеүенсә, ауыл тормошо һүрелә, һәм бөгөн ул республика картаһында юҡ. Тәүге төпләнеүсе Теләкбирҙе һәм Кинйәбулат Яҡшымбәтовтарҙың улдары билдәле.

Кинйәбулат, [[1812 йылғы Ватан һуғышы|1812 йылда һуғыш]]та ҡатнашыусы, ике көмөш миҙалға эйә була. Әбелҡасим Илембәтов һәм Әлиғол Һөйәрғолов 1828—1829 йылдарҙа Бессарабияла кордон хеҙмәтен үтәләр.

88 кеше йәшәгән йортта 80 ат, 40 һыйыр, 30 һарыҡ һәм 10 кәзә була. Иген сәселмәгән тиерлек. 8 бот ужым һәм 88 бот яҙғы иген — был 1842 йылғы бөтә сәсеү&lt;ref&gt;{{ИСДБ|страница=34}}&lt;/ref&gt;.

== Һылтанмалар ==

[[Категория:Әбйәлил районының бөткән ауылдары]]</text>
      <sha1>p2xd3ax5h5l5li0zlm5hsfltydpkqsr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148228</id>
      <parentid>1148221</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:39:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1660" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Яҡшымбәт (Әбйәлил районы)''' — бөткән ауыл.

== Тарихы ==
Урһыҡ йылғаһы буйында тамъяндарҙың Яҡшембәт ауылы булған. V ревизия буйынса 1795 йылда 8 ихата, шул иҫәптән бер [[Типтәрҙәр|типтәр]] йорто була. Бөтә халыҡ 71 кеше тәшкил иткән. 1859 йылда 12 ихатала 56 кеше йәшәгән. Беренсе совет халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса, 14 йортта 55 кеше йәшәгән. Күренеүенсә, ауыл тормошо һүрелә, һәм бөгөн ул республика картаһында юҡ. Тәүге төпләнеүсе Теләкбирҙе һәм Кинйәбулат Яҡшымбәтовтарҙың улдары билдәле.

Кинйәбулат, [[1812 йылғы Ватан һуғышы|1812 йылда һуғыш]]та ҡатнашыусы, ике көмөш миҙал алыусы. Әбелҡасим Илембәтов һәм Әлиғол Һөйәрғолов 1828—1829 йылдарҙа Бессарабияла кордон хеҙмәтен үтәләр.

88 кеше йәшәгән йортта 80 ат, 40 һыйыр, 30 һарыҡ һәм 10 кәзә була. Иген сәселмәгән тиерлек. 8 бот ужым һәм 88 бот яҙғы иген — был 1842 йылғы бөтә сәсеү&lt;ref&gt;{{ИСДБ|страница=34}}&lt;/ref&gt;.

== Һылтанмалар ==

[[Категория:Әбйәлил районының бөткән ауылдары]]</text>
      <sha1>3f3otr7duqauwpevokwn650np2irzya</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атанғолов Шәйәхмәт Ғәлиәхмәт улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>182763</id>
    <revision>
      <id>1148224</id>
      <parentid>1129165</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:29:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="500" xml:space="preserve">{{ФШ|Атанғолов}}
'''Атанғолов Шәйәхмәт Ғәлиәхмәт улы''' — Бөйөк Ватан һуғышы ветераны. БАССР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы, Ҡыҙыл Йондоҙ , I дәрәжә Ватан һуғышы ордендары менән бүләкләнеүсе&lt;ref&gt;[https://pamyat-naroda.su/awards/cards/1422653743 Учётная карточка Шаяхмета Атангулова]&lt;/ref&gt;

== Һылтанмалар ==</text>
      <sha1>5zzmd352lbhnfuwmfr7oyp3lqu3ljx6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атанғолова Әлифә Ҡотой ҡыҙы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>182766</id>
    <revision>
      <id>1148226</id>
      <parentid>1129194</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:30:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2102" xml:space="preserve">{{ФШ|Атанғолова}}
'''Атанғолова Әлифә Ҡотой ҡыҙы''' — «Хеҙмәт батырлығы өсөн», «Германияны еңгән өсөн», «Сиҙәм ерҙәрҙе үҙләштергән өсөн» ордендары менән бүләкләнгән.

== Биографияһы ==
Әлифә Ҡотой ҡыҙы Атанғолова 1920 йылдың 20 июнендә [[Йылайыр районы]] [[Һабыр (Йылайыр районы)|Һабыр]] ауылында тыуған. 1929—1936 йылдарҙа Һабыр ете йыллыҡ мәктәбендә башланғыс белем ала.

Темәс педагогия училищеһында 1936—1939 йылдарҙа уҡый. 1949—1955 йылдарҙа Өфө уҡытыусылар әҙерләү институтында уҡып, башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы тигән диплом ала.

1939 йылдың 1 сентябренән 1940 йылдың 1 июненә тиклем Ҡаҙырша ауылында уҡыта. 1940 йылдың 1 сентябренән 1943 йылдың 1 сентябренә тиклем Һабыр ете йыллыҡ мәктәбендә уҡыта, уҡытыу-тәрбиә мөдире лә һәм директор ҙа булып эшләй. 1943—1944 йылдарҙа Матрай РОНО-һында кабинет мөдире вазифаһында эшләй. 1944—1946 йылдарҙа яңынан Һабыр ете йыллыҡ мәктәбе директоры итеп ҡуйыла. 1946 йылдан алып хаҡлы ялға сыҡҡансы башҡорт теле һәм әҙәбиәтенән уҡыта.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
Ул «Германияны еңгән өсөн», «Бөйөк Ватан һуғышы йылдарындағы фиҙакәр хеҙмәте өсөн», « Сиҙәм ерҙәрен үҙләштергән өсөн» миҙалдары менән бүләкләнә.

== Һылтанмалар ==</text>
      <sha1>j3zlswgbwplbx2appm6eij2n1hv78xg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атанғолова Фәғилә Ғәлиәхмәт ҡыҙы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>182768</id>
    <revision>
      <id>1148227</id>
      <parentid>1129200</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:31:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="345" xml:space="preserve">{{ФШ|Атанғолов}}
'''Атанғолова Фәғилә Ғәлиәхмәт ҡыҙы''' — «1941-1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында фиҙакәр хеҙмәте өсөн», «Хеҙмәт батырлығы өсөн» ордендары менән бүләкләнеүсе

== Һылтанмалар ==</text>
      <sha1>9lsuynj9pq8buq3f52w6zvwj4wigdin</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атанғолов Хәбир Ғәлиәхмәт улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>182789</id>
    <revision>
      <id>1148225</id>
      <parentid>1129699</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:29:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="689" xml:space="preserve">{{ФШ|Атанғолов}}
'''Атанғолов Хәбир Ғәлиәхмәт улы''' — БАССР-ҙың атҡаҙанған табибы&lt;ref&gt;[https://zakon-region3.ru/1/85734/ Указ Президиума ВС Башкирской АССР от 20.06.1981 N 6-2/166 “О награждении Почетной грамотой Президиума Верховного Совета Башкирской АССР работников учреждений здравоохранения республики“]&lt;/ref&gt;, «Почет билдәһе», «Хеҙмәт батырлығы өсөн» ордендары менән бүләкләнеүсе

== Һылтанмалар ==</text>
      <sha1>39z8bbcwnm8ael9jh2uuudcldz4sdxd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атанғолов Абдрахман Абдулғәлим улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>182861</id>
    <revision>
      <id>1148216</id>
      <parentid>1132031</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:09:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6864" xml:space="preserve">{{ФШ|Атанғолов}}
{{Ук}}
'''Атанғолов Абдрахман Абдулғәлим улы''' ([[5 май]] [[1912 йыл]] — [[1 август]] [[1990 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-тау инженеры, педагог, хужалыҡ эшмәкәре. 1963 йылдан Учалы тау-байыҡтырыу комбинатының баш инженеры, директоры һәм директор урынбаҫары; 1967 йылдан Учалы тау-механика техникумының бүлек мөдире, директорҙың уҡыу-производство эштәре буйынса урынбаҫары, директоры. 1970—1975 йылдарҙа Төмән индустриаль институтының өлкән уҡытыусыһы. Техник фәндәр кандидаты (1968), доцент (1970). Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе. 

== Биографияһы ==
Абдрахман Абдулғәлим улы Атанғолов [[1912 йыл]]дың [[5 май]]ында [[Ырымбур губернаһы]] [[Орск өйәҙе]] Түңгәүер волосының&lt;ref name=&quot;ААА&quot;&gt;[https://baimak.blogspot.com/2012/04/100_20.html Покоритель золотых недр Ирандыка]&lt;/ref&gt; ([[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Йылайыр районы]]) [[Һабыр (Йылайыр районы)|Һабыр]] ауылында тыуа. Олатаһы — ахун, атаһы мулла була һәм золом йылдарында репрессиялана&lt;ref name=&quot;ААА&quot; /&gt;. 1925 йылда Абдрахман Ырымбур педагогия техникумына уҡырға инә, әммә синфи сығышы һөҙөмтәһендә уны тамамлай алмай. 1929 йылда ата-әсәһенә әйтмәйенсә Магнитогорск ҡалаһы төҙөлөшөнә китә. 1932 йылда Свердловск тау (геология-разведка) институтына уҡырға инә, әммә тағы ла синфи сығышы уҡыуын тамамларға ҡамасаулай — уны уҡыуҙан сығаралар. Ахырҙа исем-шәрифен «Андрей Андреевич» тип алмаштырғандан һуң ғына 1936 йылда Томск индустриаль институтында уҡый башлай. 1939 йылда «халыҡ дошманадары» балалары амнистияланғандан һуң, ҡабат үҙ исем-фамилияһын алып, [[Магнитогорск тау-металлургия институты]]на күсә һәм уны 1941 йылда «тау инженеры» һөнәре буйынса тамамлай&lt;ref name=&quot;ААА&quot; /&gt;. Юғары белемле белгес хеҙмәт юлын «Башзолото» тресы руднигынан башлай һәм унда 1947 йылға тиклем эшләй. 1948 йылдан — Баймаҡ тау-металлургия техникумында уҡыта башлай. 1955 йылда директор урынбаҫары, 1956—1958 йылдарҙа директор була, 1959 йылдан СССР Төҫлө металлургия министрлығының Түбә мәғдән идаралығы директоры.&lt;br&gt;
1962 йылдан СССР Гостехнадзорҙың Башҡортостан округы идаралығында баш инженер була.&lt;br&gt;
1963—1966 йылдарҙа [[Учалы тау-байыҡтырыу комбинаты]]ның баш инженеры, директоры һәм директор урынбаҫары&lt;ref&gt;[http://www.uchaly.ru/publ/6-1-0-5 Этапы становления УГОК]&lt;/ref&gt;; 1967 йылдан Учалы тау-механика техникумының бүлек мөдире, директорҙың уҡыу-производство эштәре буйынса урынбаҫары, директоры. 1970—1975 йылдарҙа Төмән индустриаль институтының өлкән уҡытыусыһы, доцент&lt;ref name=&quot;ЭУ&quot;&gt;[http://энциклопедия-урала.рф/index.php/Атангулов_Абдрахман_Абдулгалимович Атангулов Абдрахман Абдулгалимович]&lt;/ref&gt;.&lt;br&gt;
Абдрахман Атанғолов [[1995 йыл]]дың [[16 март]]ында [[Баймаҡ]] ҡалаһында вафат була&lt;ref name=&quot;ЭУ&quot; /&gt;

== Ғилми эшмәкәрлеге ==
Атанғолов А. А. мәғдән ятҡылыҡтарын эшкәртеүҙең һөҙөмтәлелеген күтәреү өлкәһе белегесе. Учалы һәм Межозерный рудниктарын тикшерә. 16 баҫма хеҙмәт авторы&lt;ref name=&quot;ЭУ&quot; /&gt;.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
[[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы&lt;ref name=&quot;ЭУ&quot; /&gt;.

== Ғаиләһе ==
Ҡатыны Малифа Ғабдулла ҡыҙы менән 5 ул һәм бер ҡыҙ тәрбиәләп үҫтерәләр. Иң оло улдары Айрат — инженер-геолог, Ҡазан дәүләт университетын тамамлай, Ханты-Манси автономиялы округы хакимиәтендә эшләй. Акрам менән Фәрит — инженер-электриктар, икеһе лә Мәскәү дәүләт университетыны тамамлай. Марат менән Илдар Төмән индустриаль институтын тамамлай, улар ҙа инженер-электрик. Балаларының иң өлкәне — ҡыҙҙары Өфө авиация институтын авиация двигателдәрен ремонтлау буйынса инженер һөнәре буйынса тамамлай Гурьевта, сит илдәрҙә, Псковта эшләй&lt;ref&gt;[https://bv.do.am/news/2010-01-20-359 ИХ НЕ ЗАБЫВАЮТ]&lt;/ref&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* [http://энциклопедия-урала.рф/index.php/Атангулов_Абдрахман_Абдулгалимович Атангулов Абдрахман Абдулгалимович]
* [https://baimak.blogspot.com/2012/04/100_20.html Покоритель золотых недр Ирандыка]
* [https://bv.do.am/news/2010-01-20-359 ИХ НЕ ЗАБЫВАЮТ]
* [http://www.uchaly.ru/publ/6-1-0-5 Этапы становления УГОК]</text>
      <sha1>3h13dcbcp3ndtyq0ojnacf6g68747o7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Александров Александр Васильевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183118</id>
    <revision>
      <id>1148298</id>
      <parentid>1143201</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:59:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35660" xml:space="preserve">{{ФШ|Александров}}
{{Ук}}
'''Александров Александр Васильевич'''  ([[13 апрель]] [[1883 йыл]] — [[8 июль]] [[1946 йыл]]) — [[Рәсәй империяһы]] һәм [[СССР]] композиторы, хор дирижеры, хормейстер, [[Педагогика|педагог]]. СССР-ҙың халыҡ артисы (1937), сәнғәт фәндәре докторы (1940). Ике беренсе дәрәжә [[Сталин премияһы]] лауреаты (1942, 1946). Генерал-майор (1943).

[[СССР гимны]] музыкаһы авторы&lt;ref name=&quot;bre1&quot;&gt;Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 1. А — Анкетирование. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.&lt;/ref&gt; һәм шул уҡ көйгә Рәсәй Федерацияһы Гимны һалынған.

== Биографияһы ==
[[Файл:Aleksandr-Aleksandrov-1945.jpg|мини|справа|А. В. Александров, 1945 йыл]]
Александр Васильевич Александров (төп фамилияһы — Коптелев йәки Коптелов) 1883 йылдың 13 апрелендә Рәсәй империяһының Плахино ауылында&lt;ref&gt;хәҙер — Рәсәй Федерацияһы [[Рязань өлкәһе]]нең Захаров районы&lt;/ref&gt; крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. 1890—1892 йылдарҙа земство мәктәбендә уҡый, ундағы хорҙа йырлай.

1891 йылда [[Санкт-Петербург]]ҡа бара. Бында Ҡазан соборы хорында йырлай. 1898 йылда Санкт-Петербургтың Ҡазан сиркәү-мәхәллә мәктәбе курсын тамамлай&lt;ref name=&quot;А.А.&quot;&gt;[http://www.sovmusic.ru/person.php?idperson=27 Биография и творчество Александрова А. В.]&lt;/ref&gt;.

1897 йылдан — Һарай (Придворный) йыр капеллаһы регент (дирижёрлыҡ) класс уҡыусыһы (хәҙерге М. И. Глинка исемендәге хор училищеһы), 1900 йылда уны тамамлай, регент дәрәжәһен ала. Бер ни тиклем ваҡыттан һуң. [[Н. А. Римский-Корсаков исемендәге Санкт-Петербург консерваторияһы|Санкт-Петербург консерваторияһының]] А. К. Глазунов һәм [[Лядов Анатолий Константинович|А. К. Лядова]] композиция класына уҡырға инә. Ләкин 1902 йылда сәләмәтлеге һәм матди хәле насарланыу сәбәпле, уҡыуын туҡтатырға мәжбүр була Бологоеға китә, йәмиғ хор регенты, шулай уҡ тимер юл һәм техник училищеһының хор сәнғәте буйынса педагогы булып эшләй .

1906 йылдан — [[Тверь]] Спас-Преображенск йәмиғ архиерей хоры регенты булып эшләй. Шулай уҡ Тверь дини семинарияһында хор менән етәкселек итә. Был ваҡытта ул симфония һәм «Смерть и жизнь» симфоник поэмаһын яҙа.

[[1909 йыл]]да Мәскәү консерваторияһында уҡыуын дауам итә, уны [[1913 йыл]]да С. Н. Василенконың композиция класында ҙур көмөш миҙал менән, ә 1916 йылда — У.Мазеттиҙың йыр класын тамамлай.

1913 йылдан ҡабаттан Тверь ҡалаһына ҡайта, унда оркестр, солистар һәм хор менән «Пиковая дама» (1913) операһын ҡуя, Евгений Онегин (1914) (икеһе лә П. И. Чайковский), Ш. Ф. Гуно «Фауст» , М. И. Глинканың «Жизнь за царя» һәм А. С. Даргомыжскийҙың «Русалка» операларынан фрагменттар башҡара.

Спектаклдәрҙең режиссеры, дирижеры, хормейстеры һәм ҡайһы берҙә йырсыһы була. Өйҙәге музыкаль спектаклдәрҙең береһендә Ленский («Евгений Онегин») «Пиковая дама» ла Чекалинский партияһын башҡара. Тверь ҡалаһында музыка мәктәбен ойоштора һәм етәкселек итә (һуңыраҡ музыка мәктәбе итеп үҙгәртелә)&lt;ref name=&quot;А.А.&quot; /&gt;.

[[1918]]—[[1922 йыл]]дарҙа — Христос Ҡотҡарыусы Ҡорамы регенты. 1919—1930 йылдарҙа — А. Н. Скрябин исемендәге техникумдың (хәҙерге Мәскәү консерваторияһы эргәһендәге музыка академия училищеһы) музыкаль композиция һәм хор йыры уҡытыусыһы, бер үк ваҡытта, 1919 йылдан — Беренсе дәүләт хорының 2-се төркөм етәксеһе ярҙамсыһы. 1921—1923 (1926—1930 йылдарҙа — дирижёр) — Дәүләт хор капеллаһы (хәҙ А. А. Юрлов исемендәге Рәсәй дәүләт академияһы хор капеллаһы), Камерный театрҙың хормейстеры (1922—1928), [[Станиславский Константин Сергеевич|К. С. Станиславский]] исемендәге Дәүләт опера театры һәм Республикаһының халыҡ артисы И.Немирович-Данченко исемендәге Музыка театры (хәҙерге К. С. Станиславский һәм Вл. И. Немирович-Данченко исемендәге Мәскәү академик музыкаль театры) консультаты . (1928—1930) (бөтәһе лә Мәскәүҙә).

[[1918 йыл]]дан — сольфеджио, полифония, хор һәм дирижёрлыҡ оҫталығы уҡытыусыһы, 1926—1929 йылдарҙа — педагогия факультетында хор класы алып бара, 1932—1934 йылдарҙа — хор кафедраһы мөдире, 1940 йылдан — дирижёр-хор факультет хоры деканы, 1942 йылдан— Мәскәү консерваторияһының берләштерелгән дирижёрлыҡ-хор һәм музыка-педагогия факультеты деканы (1922 йылдан — профессор). Уның уҡыусылары: К.&amp;amp;nbsp;Б&amp;amp;nbsp;Птица, В.&amp;amp;nbsp;Г.&amp;amp;nbsp;Соколов, Д.&amp;amp;nbsp;Б&amp;amp;nbsp;Кабалевский, К.&amp;amp;nbsp;П.&amp;amp;nbsp;Кондрашин һ. б.

1928 йылда асылған хәрби-капельмейстерский класы инициаторы (М. В. Блажевич менән берлектә), Мәскәү хәрби консерваторияһы факультеты нигеҙе була (1935, 2006 йылдан — [[Рәсәй Федерацияһы Оборона министрлығының Хәрби университеты|РФ Оборона министрлығының хәрби университетының]] Хәрби институты (хәрби дирижёрҙар), 1929—1936 йылдарҙа — хәрби факультет деканы урынбаҫары.
[[Файл:1983 CPA 5377 (1).jpg|мини|]]
1928 йылдан — Ф. Н. Данилович һәм П. И. Ильин менән берлектә ойоштороусыһы һәм музыкаль етәксеһе, 1937 йылдан — М. Фрунзе исемендәге РККА Үҙәк Йорто Ҡыҙыл Армия Йыр ансамбле етәксеһе, художество етәксеһе һәм баш дирижёры (хәҙер — Рәсәй армияһының Александров исемендәге йыр һәм бейеү ансамбле), уның менән Советтар Союзын һәм ҡайһы бер сит илдәр: [[Чехословакия]], [[Монголия]], [[Финляндия]], [[Польша]], [[Франция]], [[Канада]], [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|Ҡытай]] һ. б. урап сыға, 1937 йылда [[Париж]]&lt;nowiki/&gt;да Бөтә донъя күргәҙмәһендә «Гран-при» яулай&lt;ref name=&quot;А.А.&quot; /&gt;.

Бер үк ваҡытта, 1936 йылдан — Үҙәк концерт залының йыр һәм бейеү Ансамбленең художество етәксеһе, 1937 йылдан Мәскәү ҡала пионерҙар һәм октябряттар һарайының йыр һәм бейеү Ансамблен (хәҙер Локтев В. С. исемендәге йыр һәм бейеү Ансамбле) ойоштороу инициаторы һәм художество етәксеһе була.

[[Бөйөк Ватан һуғышы]] башланғас, «Священная война» (1941 й., июнь), «В поход! поход!», « Несокрушимая и легендарная» һ. б. йырҙарын ижад итә. [[1941 йыл]]дың [[26 июнь|26 июненд]]ә Белоруссия вокзалында Ҡыҙыл байраҡлы ҡыҙылармеецтар йыр һәм бейеү ансамбле&lt;ref&gt;хәҙер А. В. Александров исемендәге йыр һәм бейеү ансамбле&lt;/ref&gt; «Священная война» йырын тәүге тапҡыр башҡара.

[[1943 йыл]]да үҙенең «Гимн партии большевиков» нигеҙендә мөһабәт көй (мелодия) тыуҙыра, ул [[1944 йыл]]дан рәсми рәүештә [[СССР]] гимны булып китә. Һүҙҙәрҙе Г. А. Аль-Регистан һәм С. В. Михалков яҙған, өлөшләтә [[И. В. Сталин]] үҙе төҙәткән. [[2000 йыл]]дан шул уҡ көйгә [[Рәсәй Федерацияһы]] Гимны һалынған. СССР композиторҙар Союзы ағзаһы&lt;ref name=&quot;А.А.&quot; /&gt;.

[[1946 йыл]]дың 8 июлендә [[Берлин]]да 64 йәшендә&lt;ref&gt;[https://rzn-patriot.ru/name/aleksandrov.html Композитор, дирижер А. В. Александров]&lt;/ref&gt; ансамбль менән Европа буйлап гастролдәр ваҡытында йөрәк өйәнәгенән вафат була. 9 июлгә композиторҙың кәүҙәһен Мәскәүгә ҡайтаралар һәм 10 июлдә Новодевичье зыяратында ерләнә (участка No 3).&lt;ref&gt;[http://file.magzdb.org/gazette/%D0%92%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BD%D1%8F%D1%8F%20%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B2%D0%B0/1946/VM_1946_159.pdf Газета «Вечерняя Москва», 9 июля, 1946 г.]&lt;/ref&gt;.

== Ғаиләһе ==
* Ҡатыны — Ксения Морозова, Бологое ҡалаһы йәмиғ хор йырсыһы. Ире үлгәндән һуң, 1946 йыл дан, совет власынан бер тапҡыр бирелгән пособие күләме-50 мең һум һәм ай һайын 750 һум персональ пенсия ала&lt;ref&gt;''Мамяченков В. Н.'' Материальное положение инвалидов войны, пенсионеров и семей погибших воинов в Свердловской области в первые послевоенные годы // Документ. Архив. История. Современность: сборник научных трудов. Выпуск 10. — Екатеринбург: Издательство Уральского государственного университета, 2009. — С. 153.&lt;/ref&gt;.
** Улы — Александров Борис Александрович (1905—1994), композитор, дирижёр, педагог, етәксе, Ҡыҙыл Байраҡ ансамбленең художество етәксеһе һәм баш дирижеры (1946—1986). [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1975), СССР-ҙың халыҡ артисы (1958), Ленин (1978) һәм Сталин премиялары лауреаты (1950), генерал-майор (1973).
** Улы — Александров Владимир Александрович (1910—1978), композитор, дирижёр, Ҡыҙыл Байраҡ ансамбле оркестрының етәксеһе һәм дирижеры (1942—1968), РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы (1949), РСФСР-ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1960)
** Улы — Александр Александрович Александров (1912—1942) — композитор, дирижёр, Ҡыҙыл Байраҡ ансамбле оркестры етәксеһе (1938—1942).
** Ейәндәре — Юрий Александрович һәм Олег Борисович, шулай уҡ ансамблдә эшләйҙәр. Евгений Владимирович (29.12.2017 вафат була) Ҡыҙыл Байраҡ ансамбле һәм Александровтар ғаиләһе музейы етәксеһе була&lt;ref&gt;{{Мәҡәлә|заглавие=«Теперь будет решаться вопрос о дальнейшей деятельности ансамбля»|ссылка=http://www.kommersant.ru/doc/3181526|издание=Коммерсантъ|год=2016-12-25}}&lt;/ref&gt; .Александрова Тамара Владимировна (1944 йылдың 28 майында тыуған), документаль кинорежиссёры, әлеге ваҡытта хаҡлы ялда.
* Граждан ҡатыны — Лаврова людмила, балерина.
** Улы — Александров Юрий Александрович (1939).

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* [[РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы|РСФР-ҙың атҡаҙанған артисЫ]] (1933)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.ensemble-aleksandrova.ru/history/istoriyaavaleksandrov/|title=Дважды Краснознамённый Академический ансамбль песни и пляски Российской Армии имени А. В. Александрова|accessdate=2011-12-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120104082846/http://www.ensemble-aleksandrova.ru/history/istoriyaavaleksandrov/|archivedate=2012-01-04}}&lt;/ref&gt;;
* СССР-ҙың халыҡ артисы (1937)&lt;ref&gt;Театральная энциклопедия. / Гл. ред. С. С. Мокульский. — Т. 1. — М.: Советская энциклопедия, 1961.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Музыкальная энциклопедия. / Гл. ред. Ю. В. Келдыш. — Т. 1. — М.: Советская энциклопедия, 1973.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.hrono.ru/biograf/aleks_av.html Александров Александр Васильевич] на сайте hrono.ru&lt;/ref&gt;;
* Сәнғәт фәндәре докторы (1940);
* 1-се дәрәжә [[Сталин премияһы]](1942) — ''«Большевиктарҙың партия гимны» өсөн ;''
* Беренсе дәрәжәләге Сталин премияһы (1946) — ''концерт һәм башҡарыу эшмәкәрлеге өсөн ;''
* [[Ленин ордены]] (1943) — ''60 йәше тулыу уңайы һәм 40-йыллыҡ ижади эшмәкәрлеге өсөн;''
* [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] (1939)&lt;ref&gt;Указ Президиума Верховсного Совета СССР от 16.01.1939 «О награждении работников Краснознамённого ансамбля Красноармейской песни и пляски СССР»&lt;/ref&gt;;
* [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены]] (1935);
* 3-сө дәрәжә Аҡ арыҫлан ордены ([[Чехословакия|Чехословакияның]], 1946);
* [[«Мәскәүҙе обороналаған өсөн» миҙалы]];
* [[«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы]];
* [[«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында күрһәткән фиҙакәр хеҙмәт өсөн» миҙалы]].

== Музыкаға индергән өлөшө ==
А. В. Александров үҙенең ансамблендә рус көнкүреше, опера, сиркәү һәм һалдат йырҙары традицияларын берләштереп, халыҡ-ара профессиональ сәхнәгә ватан хор сәнғәтен сығара. Солистар менән ир-ат полифоник хоры, симфоник һәм халыҡ музыка ҡоралдарынан торған ҡатнаш оркестр, ансамблдең балеты донъяла иң яҡшыларҙан һанала. Рәсәйҙә һәм сит илдәрҙә Александров коллективы өлгөһөндә бер нисә хәрби музыкаль-хореографик ансамблдәр булдырылған. Ул 81 үҙенсәлекле йырға музыка яҙа, төрлө ил халыҡтарының тиҫтәләгән йырҙарын һәм 70-тән ашыу рус халыҡ һәм революцион йырҙарын юғары кимәлдә эшкәртә.

== 1911—1946 йылдарҙағы иң билдәле әҫәрҙәре ==
[[Файл:Monument_Alexandrov_Ryazan.jpg|мини|400x400пкс|Рязань ҡалаһында Совет Армияһы урамында А. В. Александровҡа һәйкәл]]
; Йырҙары
{{колонки|2}}
** Гимн пятилетки
** Бронепоезд
** Забайкальская (сл. [[:ru:Алымов, Сергей Яковлевич|С. Алымова]])
** Бейте с неба, самолёты (сл. С. Алымова)
** [[:ru:Гимн партии большевиков|Гимн партии большевиков]] (сл. [[:ru:Лебедев-Кумач, Василий Иванович|В. Лебедева-Кумача]], 1938)
** Винтовка
** Кантата о Сталине (сл. М. Инюшкина)
** В поход! В поход!
** Вспомним-ка товарищи (сл. С. Алымова)
** [[:ru:Священная война (песня)|Священная война]] (сл. В. Лебедева-Кумача, 1941)
** Ударом на удар
** За великую землю Советскую (сл. В. Лебедева-Кумача, 1941)
** Песнь о Советском Союзе (сл. [[:ru:Голодный, Михаил Семёнович|М. Голодного]], 1942)
** Святое Ленинское знамя (сл. О. Колычева, 1942)
** Слава Советскому Союзу
** 25 лет Красной Армии (Несокрушимая и легендарная) (сл. О. Колычева)
** Песня о Родине
** Славься Советская наша страна
** Цвети, Советская страна (сл. B. Лебедева-Кумача, 1943)
** Наша гвардия (сл. [[:ru:Арго, Абрам Маркович|А. Арго]], 1944)
** Песня победы (сл. А. Шилова, 1945)
** Жить стало лучше (сл. В. Лебедева-Кумача, 1936)
** [[:ru:Эшелонная (песня)|Эшелонная (Боевая красногвардейская)]] (сл. О. Колычева)
** Песня о военном комиссаре (сл. О. Колычева)
** Голубая ноченька (сл. С. Алымова, 1933)
** Волжская бурлацкая (сл. О. Колычева, 1933)
** Песня о Сталине (сл. С. Алымова)
** Боевая песня партизан
** Песня краснофлотцев (Морская песня) (сл. [[:ru:Лабковский, Наум Давыдович|Н. Лабковского]], 1943)
** Бой у озера Хасан (сл. С. Алымова)
** Дальневосточные частушки
** На Каспийском сером море (сл. С. Алымова)
** Налетели на Царицын враны (Смерть партизана) (сл. О. Колычева)
** О папанинцах (Слава храбрым) (сл. B. Лебедева-Кумача)
** Орлиное племя (сл. B. Лебедева-Кумача)
** Партизанская
** Песня 5-й дивизии (сл. С. Алымова)
** Песня 11-й армии
** Песня 2-й Приамурской дивизии (сл. [[:ru:Алымов, Сергей Яковлевич|С. Алымова]], 1929)
** Песня 32-й дивизии (сл. С. Алымова)
** Песня Красногвардейской дивизии (сл. А. Мейера, 1941)
** Песня о Лазо (сл. Б. Зернит, 1938)
** Сторонка родная
** Песня о маршале Рокоссовском
** Торжественная победная кантата
** Частушки о частушке (сл. А. Иркутова, 1931)
** Песня о Донбассе (Шахтёрская)
** Героическая лётная (сл. С. Алымова, 1934)
** Гибель «Челюскина»
** Забайкальские частушки (сл. С. Алымова, 1935)
** Песня о Климе Ворошилове (сл. О. Колычева и А. Шилова, 1938)
** Марш артиллеристов (сл. A. Шилова и И. Шувалова, 1941)
** Плясовая походная (сл. Д. Седых, 1944)
{{конец|колонки}}
; Дини музыка
{{колонки|2}}
** «Христос воскресе», поэма для хора, оркестра, органа и солистов (1918)
** Концерт «Помилуй мя, Боже» (1926)
** 6 песнопений Литургии
** 2 песнопения Страстной седмицы «Разбойника благоразумнаго»
** 8 песнопений Всенощного бдения
** «Величание» святителю Николаю Чудотворцу
** «Хвалите имя Господне»
{{конец|колонки}}
; Опералары

** «Русалка», опера, по [[:ru:Пушкин, Александр Сергеевич|А. Пушкину]] (дипломная работа, 1913)
** «Смерть Ивана Грозного», опера в трёх действиях по пьесе [[:ru:Толстой, Алексей Константинович|А. Толстого]] (1913, не окончена)

; Оркестр һәм хор солистары өсөн

* «Украина хаҡында поэма» (.О. Колычев һүҙҙәре&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=OKiuWZndlXU Поэма об Украине — YouTube]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.mega-stars.ru/compositors/aleksandrov_an-yt-related-id_0OZZNGlp6B4.php Поема про Україну вик. Сергій Магера, сл. В.Мельников, муз. О.Олександров — Александров Анатолий Николаевич (видео)]&lt;/ref&gt;)

; Оркестр өсөн

** Симфоническая поэма «Смерть и жизнь» (1911)
** «Симфония [[:ru:Fis-moll|fis-moll]]&lt;nowiki/&gt;» в 3 частях (1912)

; Башҡа әҫәрҙәре

** Соната для скрипки и фортепиано (1-я редакция — 1913, 2-я редакция — 1924)
** Концерт для хора в четырёх частях (1917)
** Песенные композиции (монтажи) — «22-я Краснодарская дивизия» (1928), «Первая Конная» (1929), «Особая Краснознаменная Дальневосточная армия» (1929), «Красный флот в песнях» (1929), «Песнь о Магнитогорске» (1930), «7-я Краснознаменная дивизия» (1931), «Перекоп» (1932), «Пути побед» (1933), «Песнь о Царицыне» (1933)
** Музыкальные обработки революционных и солдатских, народных песен, песен разных народов, произведений оперной и камерной классики: «Ах ты, степь широкая», «[[:ru:Утушка луговая|Утушка луговая]]&lt;nowiki/&gt;», «Ночуй, Дунюшка», «Вниз по матушке по Волге», «По долинам и по взгорьям», «Глухой, неведомой тайгою», «Гулял по Уралу Чапаев-герой», «Из-за лесу», «Ой, да ты калинушка», «Гей по дороге», «Кабачок» (американская солдатская песня), «Слушай, рабочий», «Наш паровоз», «Там, вдали за рекой», «Плещут холодные волны», «Варяг», «Ноченька», «Во поле берёзонька стояла», «Не осенний мелкий дождичек», «Ты взойди, солнце красное», «Не шуми ты мати, зелёная дубравушка», «Ой, при лужку, при луне», «Калинка», «Сулико», «Сусидко», «Взяв бы я бандуру», «Марсельеза», «Походная», «Типперери», «Хор солдат» [[:ru:Гуно, Шарль Франсуа|Ш. Гуно]], «Ода радости» [[:ru:Бетховен, Людвиг ван|Л. Бетховена]], «Тише, тише» [[:ru:Верди, Джузеппе|Дж. Верди]], «Эхо» [[:ru:Лассо, Орландо ди|О. Лассо]] и др.&lt;ref&gt;[http://www.sovmusic.ru/person.php?idperson=27 Александр Васильевич Александров] // SovMusic.ru&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;[http://www.sovmusic.ru/person.php?idperson=27 Александр Васильевич Александров] // SovMusic.ru&lt;/ref&gt;

== Фильмографияһы ==
* {{Год в кино|1942}} — Концерт фронту (фильм-концерт) — ''руководитель Краснознамённого ансамбля песни и пляски''

== Хәтер ==
[[Файл:Alexandrov_Ensemble_15.jpg|мини|300x300пкс|Рәсәй армияһының йыр һәм бейеү академия ансамбле А. В. Александров һәйкәле эргәһендә]]

* А. В. Александров исеме Рәсәй армияһы йыр һәм бейеү академия ансамбленә бирелә.
* А. В. Александроа исемен Рязань өлкәһе Плахино ауыл мәктәбе йөрөтә&lt;ref&gt;[http://www.schoolup.ru/Школа/8966/Школа_Им._А.в._Александрова,_Плахино Школа Им. А.в. Александрова, Плахино Отзывы — Рейтинг школ]&lt;/ref&gt;.
* В. Александров исемен Дәүләт концерт залы «Александровский» йөрөтә (Мәскәү).
* А. В. Александров исемен [[Мәскәү дәүләт мәҙәниәт институты|МГИК]] Беренсе музыкаль кадет корпусы йөрөтә (Мәскәү)
* 2003 йылда музыканттың тыуған Плахино ауылында бюст һәм уның исемендәге мәктәптә музей асыла. Мәктәп фасадында мемориаль таҡтаташ ҡуйыла..
* Мәскәүҙә &quot; Аллея звёзд&quot;та А. В. Александровҡа иҫтәлекле билдә ҡуйылған.
* 1971 йылда СССР Мәҙәниәт министрлығы һәм СССР Композиторҙар Союзы хәрби-патриотик музыка ижад итеүҙәге уңыштары өсөн А. В. Александров исемендәге Алтын һәм өс Көмөш миҙал, ә 2005 йылда Рәсәй Федерацияһы Оборона министрлығы — «генерал-майор Александр Александров» миҙалын булдыра.
* «Битва за Москву» киноэпопеяһында (1985) А. В. Александровты актёр Анатолий Иванов уйнай.
* Рәсәйҙең ҡайһы бер консерваториялары А. В. Александров исемендәге стипендиялар булдырған..
* А. В. Александров йәшәгән йортта мемориаль таҡтаташ ҡуйылған&lt;ref&gt;[http://xn----7sbflbuawpe1ai2qf.xn--p1ai/2014/04/13/александр-васильевич-александров/ Александр Васильевич Александров | Северная линия]&lt;/ref&gt;.
* 2013 йылдың 13 апрелендә, Александровтың тыуыуына 130 йыл тулыу айҡанлы, Мәскәүҙә, ансамблдең бөгөнгө көндә урынлашҡан Ауыл хужалығы тыҡрығындағы 20-се һанлы йорт алдындағы майҙанда уға һәйкәл асыла (скульпторы А. Таратынов, архитектор М. Корси).
* 2014 йылда [[Рязань]] ҡалаһында Совет Армияһы урамындағы майҙанда А. В. Александровҡа һәйкәл асыла.&lt;ref&gt;[https://mediaryazan.ru/news/detail/266472.html В Рязани торжественно открыли памятник композитору Александрову]&lt;/ref&gt;. Хәҙер сквер үҙе уның исемен йөрөтә.
* [[Тверь]] дәүләт университетының тарих факультеты бинаһында А. В. Александровҡа мемориаль таҡтаташ асыла.
* А. Александровтың исемен — Airbus A321-211 моделе VP-BFQ «Аэрофлот» борты йөрөтә1&lt;ref&gt;[https://www.aeroflot.ru/ru-ru/flight/plane_park Список бортов «Аэрофлота»]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.flightradar24.com/data/aircraft/vp-bfq Фотография борта с сайта flightradar24]&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* ''Крылов В.'' Композитор Александров А. В. Рязань күге аҫтында тыуа. — Литера, 2013. — ISBN 978-5-906008-02-2.
* Н Дроздецкая. Тверь йәмиғ хор регенты Александров А.В тураһында // Вестник славян мәҙәниәте. — 2009. — № 3 (XXI). — С. 100—110.
* Александровы, российские музыканты // Ҙур Рәсәй энциклопедияһы : [һ 35] / гл. ред. Осипов С. Ю.. — М. Ҙур Рәсәй энциклопедияһы, 2004—2017.

== Һылтанмалар ==
* [http://www.sovmusic.ru/person.php?idperson=27 Александров Александр Васильевич] н sovmusic.ru
* [https://rzn-patriot.ru/name/aleksandrov.html Патриотический интернет-портал Рязанского региона.Александров Александр Васильевич]
[[Категория:СССР Композиторҙар союзы ағзалары]]
[[Категория:Мәскәү консерваторияһы уҡытыусылары]]
[[Категория:Шәхестәр:Мәскәү консерваторияһы]]
[[Категория:Мәскәү консерваторияһын тамамлаусылар]]
[[Категория:Сәнғәт ғилеме докторҙары]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]
[[Категория:СССР-ҙың академик музыканттары]]
[[Категория:Рәсәйҙең академик музыканттары]]
[[Категория:Генерал-майорҙар (СССР)]]
[[Категория:Сталин премияһы лауреаттары]]
[[Категория:РСФСР-ҙың атҡаҙанған артистары]]
[[Категория:СССР-ҙың халыҡ артистары]]
[[Категория:«1941–1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышындағы фиҙакәр хеҙмәте өсөн» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:«Мәскәүҙе обороналаған өсөн» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:Ҡыҙыл Йондоҙ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:XX быуат музыка педагогтары]]
[[Категория:СССР музыка педагогтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса педагогтар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Алфавит буйынса дирижёрҙар]]
[[Категория:Алфавит буйынса музыканттар]]
[[Категория:XX быуат композиторҙары]]
[[Категория:Рәсәй композиторҙары]]
[[Категория:СССР композиторҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса композиторҙар]]
[[Категория:Берлинда вафат булғандар]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:1946 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:8 июлдә вафат булғандар]]
[[Категория:1883 йылда тыуғандар]]
[[Категория:13 апрелдә тыуғандар]]</text>
      <sha1>elq5xo8mhtimjccjimc28g5n61v1o1i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рәсәйҙең 2022 йылда Украиналағы махсус хәрби операцияһы барышында һәләк булған башҡорттар һәм татарҙар исемлеге</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183436</id>
    <revision>
      <id>1148222</id>
      <parentid>1148159</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:24:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <comment>/* Р */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25864" xml:space="preserve">{{TOC-Right}}
'''Рәсәйҙең 2022 йылда Украиналағы махсус хәрби операцияһы барышында һәләк булған башҡорттар һәм татарҙар исемлеге'''

== Исемлек ==

=== А ===
# Альберт Аллағолов (25 йәш, [[Өфө]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot;&gt;[https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине]&lt;/ref&gt;
# Илгиз Алтыншин (Көйөргәҙе районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_starshiy_serzhant_iz_bashkirii_ilgiz_altynshin На Украине погиб старший сержант из Башкирии Ильгиз Алтыншин]&lt;/ref&gt;
# Фәдис Аллаяров (22 йәш, [[Бишбүләк районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Айҙар Айытҡужин (Күгәрсен районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804589/ В спецоперации на Украине погиб 22-летний Айдар Аиткужин из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Б ===
# Илнар Байегетов (24 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# [[Батыров Артур Артур улы]], өлкән лейтенант (28 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref&gt;''Азат Гиззатуллин''. [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-05-23/v-bashkirii-prostilis-so-starshim-leytenantom-arturom-batyrovym-pogibshim-na-territorii-ukrainy-2814453  В Башкирии простились со старшим лейтенантом Артуром Батыровым, погибшим на территории Украины.] ИА «Башинформ», 23.05.2022&lt;/ref&gt;
# Байегет Бикбулатов (20 яшь, [[Бөрйән районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Дамир Бикмансуров (Юкамен районы, Удмуртия)&lt;ref&gt;[https://www.udm-info.ru/news/society/17-04-2022/urozhenets-udmurtii-damir-bekmansurov-pogib-na-ukraine%3famp=1 Уроженец Удмуртии Дамир Бекмансуров погиб на Украине.]&lt;/ref&gt;
# Алмаз Батанов, лейтенант, танкист (1999, [[Ҡазан]])

=== В ===
# Виктор Вәлиев ([[Киев]], Украина)&lt;ref&gt;[https://i-ua.tv/society/32881-zahynuv-viktor-valieiev-kolyshnii-dyrektor-asotsiatsii-it-ukrainy Загинув Віктор Валєєв, колишній директор асоціації ІТ України.]{{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;
# Данил Вәлиев (31 яшь, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ғ ===
# Виталий Ғабтуллин (Лысьва, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot;&gt;[https://perm.aif.ru/incidents/nevernuvshiesya_spisok_pogibshih_na_ukraine_voennyh_iz_permskogo_kraya Невернувшиеся. Список погибших на Украине военных из Пермского края]&lt;/ref&gt;
# Ренат Ғайсин, подполковник (1983, Ҡазан)
# Рөстәм Ғәзизов (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4779447/ В ходе военной спецоперации на Украине погиб 20-летний Рустам Газизов из Башкирии]&lt;/ref&gt;
# Илнур Ғәйфетдинов, фельдшер (2000, Кукмара районы)
# Илгиз Ғәйфуллин (26 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Артём Ғәлиев (Фаленки районы, [[Киров өлкәһе]])
# Илдар Ғәлиев, рядовой (Балтас районы)
# Руслан Ғәлимов (42 йәш, [[Салауат районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илшат Ғәлин (28 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илвир Ғәлләмов, өлкән лейтенант, танк взводы командиры (1997, БР, [[Кушнаренко районы]], [[Ҡалтай (Кушнаренко районы)|Ҡалтай]]).
# Руслан Ғәлләмов, прапорщик (1988, [[Яр Саллы]])
# Линар Ғарипов (22 йәш, [[Салауат (ҡала)|Салауат]])&lt;ref&gt;[https://kazanreporter.ru/news/49198_stalo-izvestno-o-gibeli-na-ukraine-semi-vypusknikov-kazanskogo-tankovogo-ucilisa Еще пять выпускников казанского танкового училища погибли на Украине]&lt;/ref&gt;
# Риф Ғафаров (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32032-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rif-gafarov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Риф Гафаров]&lt;/ref&gt;
# Сергей Ғөбәйҙуллин ([[Сыбаркүл (ҡала)|Сыбаркүл]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot;&gt;[https://kursdela.biz/news/society/10-05-2022/spisok-pogibshih-yuzhnouraltsev-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших южноуральцев в ходе спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Ғилемханов Дамир Рәшит улы|Дамир Ғилемханов]] (1999), танк механигы, ефрейтор (Ҡазан)
# Руслан Ғилемханов (Дүртөйлө районы)
# Илмир Ғималетдинов (43 йәш, [[Бүздәк районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Д ===
# Өмөтйән Дәүләтов ([[Силәбе]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot; /&gt;
# Дмитрий Дормидонтов (Теләсе районы, Кылбагыш)
# Марат Дүсәкәев (Омск өлкәсе)

=== З ===
# Айгиз Закиров (Учалы районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4781569/ 20-летний Айгиз Закиров из Башкирии погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рушан Закиров (Дыуан районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32241-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rushan-zakirov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Рушан Закиров]&lt;/ref&gt;
# Вадим Заһиров (21 йәш, [[Борай районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Рәмис Заһретдинов, майор (34 йәш, [[Яр Саллы]])
# Айрат Заһитов (Тирмән ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32193-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-ajrat-zagitov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Айрат Загитов]&lt;/ref&gt;
# Илгизәр Зиннуров (Ҡыйғы районы, Түбәнге Ҡыйғы ауылы)

=== И ===
# Айнур Измайлов, танк взводы командиры, лейтенант (1998, Кукмара районы)
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Рәсәй Федерацияһы Геройының Алтын Йондоҙ миҙалы — 2022]] Тамерлан Илһамов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/politics/2022-08-01/dva-urozhentsa-bashkortostana-udostoeny-geroya-rossii-posmertno-2894415 Два уроженца Башкортостана удостоены звания Героя России посмертно]&lt;/ref&gt; 
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Исламов Дамир Нәзир улы|Дамир Исламов]] (1996) ([[Лениногорск]])
# Эдуард Ишманов ([[Канюки|Әрәмә]], Барҙа районы, Пермь крайы)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Александр Иштерәков (Новоуральск, Свердловск өлкәһе)
# Самат Ишкилдин (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://mkset.ru/news/society/16-06-2022/v-bashkirii-sostoitsya-proschanie-s-pogibshim-na-ukraine-42-letnim-samatom-ishkildinym В Башкирии состоится прощание с погибшим на Украине 42-летним Саматом Ишкильдиным]&lt;/ref&gt;
# Руслан Иҫәнбаев (Салауат районы, Шәрип ауылы)&lt;ref&gt;[]&lt;/ref&gt;

=== Й ===
# Илсур Йәнъюлдашев (Сибай ҡалаһы)
# Ренат Йәнғәлиев (Асҡын районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776439/ На Украине погиб ветеран Чеченской войны из Башкирии Ренат Джангалиев]&lt;/ref&gt;
# Морат Йосопов, механик-радиотелефонсы (2000, [[Иҫке Мөхәмәт]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== К ===
# Данил Казаков ([[Бөгөлмә (Татарстан)|Бөгөлмә]])
# Денис Камалов (28 йәш, Өфө, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Альберт Кәримов, спецназ подполковнигы (38 йәш, [[Тирлән]], [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Тимур Килмөхәмәтов (22 йәш, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Инсур Кинйәкәев (34 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Олег Кириллов (Кукмара районы, Түбән Чура)

=== Ҡ ===
# Илназ Ҡадиров, капитан, танк ротаһы командиры (34 йәш, Ҡазан)
# Хәкимйән Ҡарағолов (24 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (20 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (Чернушка, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Марсель Ҡорманалин (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125106-chetvertyy_rebenok_kotoryy_eshche_ne_rodilsya_nikogda_ne_uvidit_svoego_papu_na_ukraine_pogib_serzhan/ «Четвертый ребенок, который еще не родился, никогда не увидит своего папу»: на Украине погиб сержант из Башкирии Марсель Курманалин]&lt;/ref&gt;
# Нурлан Ҡужбаҫаров (Сосновка, [[Бреды районы]], Силәбе өлкәсе)&lt;ref&gt;[https://pchela.news/news/detail/21632 Во время спецоперации на Украине погиб 28-летний ефрейтор из Челябинской области]&lt;/ref&gt;

=== М ===
# Азат Мозафаров (Иҙрис ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_urozhenec_salavatskogo_rayona_bashkirii_azat_muzafarov На Украине погиб уроженец Салаватского района Башкирии Азат Музафаров]&lt;/ref&gt;
# Тимур Моратов (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125126-na_ukraine_pogib_efreytor_iz_bashkirii_timur_muratov_/ На Украине погиб ефрейтор из Башкирии Тимур Муратов]&lt;/ref&gt;
# Марат Мостафин (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125098-v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_ukraine_maratom_mustafinym/ В Башкирии простились с погибшим на Украине Маратом Мустафиным]&lt;/ref&gt;
# Ғаян Муллаянов ([[Аҙнаҡай районы]])&lt;ref name=&quot;РТ&quot;&gt;[https://prokazan.ru/news/view/157275 НА УКРАИНЕ ПОГИБ СЕРЖАНТ ИЗ ТАТАРСТАНА, КОМАНДИР ТАНКА АРТЕМ НАГОРКИН]&lt;/ref&gt;
# Нил Мөслимов, гранатометчик (2003, Ахун, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Марат Мөхәмәҙиев, (35 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рәхимйән Мөхөтдинов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776035/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб замкомнадира взвода из Башкирии Рахимьян Мухитдинов]&lt;/ref&gt;

=== Н ===
# Рәмзәл Нафиҡов (Бишбүләк районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125693-soldat_iz_bashkirii_ramzil_nafikov_pogib_vo_vremya_spetsoperatsii_na_ukraine/ Солдат из Башкирии Рамзаль Нафиков погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Артур Нәбиуллин (37 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Игорь Нәсибуллин (Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динар Низаев, (24 йәш, [[Кушнаренко районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Линар Ниязов (Омск өлкәһе)
# Тимур Нухов (23 йәш, [[Балтас районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Р ===
# Айнур Раянов (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Арсен Рәимов, өлкән лейтенант, (29 йәш, [[Мәләүез районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Данис Рыбаков (23 йәш, [[Туймазы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== С ===
# Руслан Садиҡов (Ҡазан)&lt;ref name=&quot;РТ&quot; /&gt;
# Денис Сафин (27 йәш, [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Артур Сәйетов (25 йәш, [[Шаран районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Винер Сәйфуллин, механик-йөртүче (1999, [[Үрге Ҡыйғы]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Руслан Сәйфуллин, (Күктәкә, [[Аҙнаҡай районы]])
# Данис Сәләхетдинов, прапорщик (1986, Ҡазан)
# Илнур Сибғәтуллин, сержант (1990, [[Түбәнге Кама|Түбән Кама]])
# Денис Собханғолов (Әлшәй районы)
# Вячеслав Солтанов ([[Ҡоншаҡ районы]], Силәбе өлкәһе)
# Фидан Солтанов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.verstov.info/news/society/99812-ostalsja-dlja-vseh-nas-batyrom-na-ukraine-vo-vremja-specoperacii-pogib-byvshij-rabotnik-mmk.html «Остался для всех нас батыром». На Украине во время спецоперации погиб бывший работник ММК]&lt;/ref&gt;
# Динар Сөләймәнов (Өфө районы)

=== У ===
# Артём Уразаев (Колюткино, Белоярский ҡала округы, Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot; /&gt;
# Ғәлим Усманов (37 йәш, [[Әбйәлил районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илгиз Усманов (38 йәш, Шишмә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ф ===
# Айрат Фәтихов (32 йәш Миәкә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Айҙар Фазылов (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4787601/ «До последнего момента не верили»: на Украине погиб еще один военный из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Х ===
# Илназ Харисов ([[Йәшел Үҙән]])
# Тимур Хәйруллин (27 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Вадим Хәкимов (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125056-neodnokratno_byl_v_komandirovkakh_v_nagornom_karabakhe_i_sirii_v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_/ «Неоднократно был в командировках в Нагорном Карабахе и Сирии»: в Башкирии простились с погибшим на Украине Вадимом Хакимовым]&lt;/ref&gt;
# Руслан Хәлимов (22 йәш, [[Әлшәй районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Марсель Хәлиуллин (22 йәш, Кушнаренко районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Наил Хәлиуллин, өлкән сержант (49 йәш, Яр Саллы)
# Марат Хәлитов ([[Ташлы районы]], [[Ырымбур өлкәһе|Ырымбур өлкәсе]])
# Динар Хәмитов (1980) ([[Питрәc|Питрәс]])
# Илшат Хәмидрәхимов, взвод командиры, өлкән лейтенант (26 йәш, [[Аҡсубай районы]])
# Таһир Хәсәнов (Архангел районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776583/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб уроженец Башкирии Тагир Хасанов]&lt;/ref&gt;
# Ғабдрахман Хисаметдинов (Яңа Атъял, Яулытора районы, [[Төмән өлкәһе]])
# Айнур Холматов (19 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илнур Хөснөтдинов (25 йәш, [[Салауат районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Ш ===
# Ғәфүр Шакирйәнов, танк взводы командиры, өлкән лейтенант (1996, Йәшел Үҙән)
# Ильяс Шамиғулов (26 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Эдуард Шәйҙуллин (30 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Дамир Шәймәрҙәнов, өлкән лейтенант, танкист (23 йәш)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot; /&gt;
# Изгар Шәйхелисламов (33 йәш, [[Иглин районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рауил Шәмсетдинов (Әбләз, Һарыҡташ районы, Ырымбур өлкәһе)
# Артур Шәрәфиев (2001, Яр Саллы)
# Ғәҙел Шәмғунов, өлкән сержант (1993, Ҡазан)

=== Ә ===
# Илфат Әхиәров (33 йәш, [[Дүртөйлө]], Башҡортстан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot;&gt;[https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/  Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Руслан Әйетов (Березовский, Свердловск өлкәһе)&lt;ref&gt;[https://ura.news/news/1052540266 Свердловский солдат погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рафаэль Әхмәтов ([[Ырымбур]], [[Ырымбур өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://56orb.ru/news/society/13-05-2022/v-orenburge-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-ofitserom-rafaelem-ahmetovym В Оренбурге простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине Рафаэлем Ахметовым.]&lt;/ref&gt;
# Фидарис Әхмәтов (35 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Андрей Әхмәтшин ([[Тольятти]], [[Һамар өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://www.samara.kp.ru/daily/27377.5/4570103/ «Он умер ради жизни других»: погибшего на Украине старшину из Тольятти посмертно представили к Ордену.]&lt;/ref&gt;
# Руслан Әхмәтшин, өлкән лейтенант, танкист, (25 йәш, Кизнер, Удмуртия)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot;&gt;[https://tatar-today.ru/2022/05/75372/ Украинада Казан танк училищесыннан тагын 4 офицер һәлак булган.] Tatar Today — татар яңалыклары&lt;/ref&gt;.
# Малик Әхтәров ([[Екатеринбург]], Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot;&gt;[https://tagilcity.ru/news/incident/14-04-2022/spisok-pogibshih-sverdlovchan-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших свердловчан в ходе спецоперации на Украине (обновляется)]&lt;/ref&gt;
# Марат Әхмәтйәнов (Нуриман районы)
# Рәфил Әйүпов (Белорет районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804845/ В Башкирии проводили в последний путь младшего сержанта Рафила Аюпова]&lt;/ref&gt;

=== Ю ===
# Марат Юнысов ([[Кәртәле районы|Ҡарталы районы]], Силәбе өлкәһе)
# Айнур Янышев (36 йәш, [[Миәкә районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Я ===
# Айнур Ямалов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/v_bashkirii_prostilis_s_27-letnim_aynurom_yamalovym_pogibshim_na_ukraine?utm_source=yxnews&amp;utm_medium=desktop В Башкирии простились с 27-летним Айнуром Ямаловым, погибшим на Украине]&lt;/ref&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

* ''[[Рәсәй Федерацияһы|Россия Федерацияһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Российской Федерации|ru]])  •  [[Рәсәй Федерацияһы Геройы|Россия Федерацияһы Ҡаһарманы]]
* ''[[Украина]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Украины|ru]])  •  Украина Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Украины|ru]])''
* ''[[Луганск Халыҡ Республикаһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Награды Луганской Народной Республики|ru]])  •  Ҡаһарманы
* ''[[Донецк Халыҡ Республикаһы]] Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Донецкой Народной Республики|ru]])
*

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Сығанаҡтар ==

* {{Cite web|url=https://www.azatliq.org/a/31759329.html|title=Путин сугышы корбаннары|publisher=[[Азатлыҡ радиоһы|Азатлык радиосы]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]] |language=}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf|title=Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-rasshirilsya-spisok-tatar-i-bashkir-pavshikh-na-ukraine|title=Расширился список татар и башкир, павших на Украине|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title=Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=Комсомольская правда.Уфа порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[24 апрель]]|language=[[русса]]}}
* [https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф  [[ВКонтакте]]{{Ref-ru}}

== Һылтанмалар ==
* [[:ru:Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину|Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину]] {{ref-ru}}
* [[:uk:Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022|Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022]] {{ref-uk}}
* [[:uk:Втрати_силових_структур_внаслідок_російського_вторгнення_в_Україну#2022 2|Втрати силових структур внаслідок російського вторгнення в Україну]] - көндәр буйынса һәләк булгандар исемлеге {{ref-uk}}
[[Категория:2022 йылда вафат булғандар]]</text>
      <sha1>8dygv2x8grkzhwb5cbgkm06yvw99ppx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148223</id>
      <parentid>1148222</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:25:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <comment>/* В */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25864" xml:space="preserve">{{TOC-Right}}
'''Рәсәйҙең 2022 йылда Украиналағы махсус хәрби операцияһы барышында һәләк булған башҡорттар һәм татарҙар исемлеге'''

== Исемлек ==

=== А ===
# Альберт Аллағолов (25 йәш, [[Өфө]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot;&gt;[https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине]&lt;/ref&gt;
# Илгиз Алтыншин (Көйөргәҙе районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_starshiy_serzhant_iz_bashkirii_ilgiz_altynshin На Украине погиб старший сержант из Башкирии Ильгиз Алтыншин]&lt;/ref&gt;
# Фәдис Аллаяров (22 йәш, [[Бишбүләк районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Айҙар Айытҡужин (Күгәрсен районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804589/ В спецоперации на Украине погиб 22-летний Айдар Аиткужин из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Б ===
# Илнар Байегетов (24 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# [[Батыров Артур Артур улы]], өлкән лейтенант (28 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref&gt;''Азат Гиззатуллин''. [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-05-23/v-bashkirii-prostilis-so-starshim-leytenantom-arturom-batyrovym-pogibshim-na-territorii-ukrainy-2814453  В Башкирии простились со старшим лейтенантом Артуром Батыровым, погибшим на территории Украины.] ИА «Башинформ», 23.05.2022&lt;/ref&gt;
# Байегет Бикбулатов (20 яшь, [[Бөрйән районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Дамир Бикмансуров (Юкамен районы, Удмуртия)&lt;ref&gt;[https://www.udm-info.ru/news/society/17-04-2022/urozhenets-udmurtii-damir-bekmansurov-pogib-na-ukraine%3famp=1 Уроженец Удмуртии Дамир Бекмансуров погиб на Украине.]&lt;/ref&gt;
# Алмаз Батанов, лейтенант, танкист (1999, [[Ҡазан]])

=== В ===
# Виктор Вәлиев ([[Киев]], Украина)&lt;ref&gt;[https://i-ua.tv/society/32881-zahynuv-viktor-valieiev-kolyshnii-dyrektor-asotsiatsii-it-ukrainy Загинув Віктор Валєєв, колишній директор асоціації ІТ України.]{{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;
# Данил Вәлиев (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ғ ===
# Виталий Ғабтуллин (Лысьва, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot;&gt;[https://perm.aif.ru/incidents/nevernuvshiesya_spisok_pogibshih_na_ukraine_voennyh_iz_permskogo_kraya Невернувшиеся. Список погибших на Украине военных из Пермского края]&lt;/ref&gt;
# Ренат Ғайсин, подполковник (1983, Ҡазан)
# Рөстәм Ғәзизов (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4779447/ В ходе военной спецоперации на Украине погиб 20-летний Рустам Газизов из Башкирии]&lt;/ref&gt;
# Илнур Ғәйфетдинов, фельдшер (2000, Кукмара районы)
# Илгиз Ғәйфуллин (26 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Артём Ғәлиев (Фаленки районы, [[Киров өлкәһе]])
# Илдар Ғәлиев, рядовой (Балтас районы)
# Руслан Ғәлимов (42 йәш, [[Салауат районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илшат Ғәлин (28 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илвир Ғәлләмов, өлкән лейтенант, танк взводы командиры (1997, БР, [[Кушнаренко районы]], [[Ҡалтай (Кушнаренко районы)|Ҡалтай]]).
# Руслан Ғәлләмов, прапорщик (1988, [[Яр Саллы]])
# Линар Ғарипов (22 йәш, [[Салауат (ҡала)|Салауат]])&lt;ref&gt;[https://kazanreporter.ru/news/49198_stalo-izvestno-o-gibeli-na-ukraine-semi-vypusknikov-kazanskogo-tankovogo-ucilisa Еще пять выпускников казанского танкового училища погибли на Украине]&lt;/ref&gt;
# Риф Ғафаров (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32032-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rif-gafarov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Риф Гафаров]&lt;/ref&gt;
# Сергей Ғөбәйҙуллин ([[Сыбаркүл (ҡала)|Сыбаркүл]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot;&gt;[https://kursdela.biz/news/society/10-05-2022/spisok-pogibshih-yuzhnouraltsev-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших южноуральцев в ходе спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Ғилемханов Дамир Рәшит улы|Дамир Ғилемханов]] (1999), танк механигы, ефрейтор (Ҡазан)
# Руслан Ғилемханов (Дүртөйлө районы)
# Илмир Ғималетдинов (43 йәш, [[Бүздәк районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Д ===
# Өмөтйән Дәүләтов ([[Силәбе]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot; /&gt;
# Дмитрий Дормидонтов (Теләсе районы, Кылбагыш)
# Марат Дүсәкәев (Омск өлкәсе)

=== З ===
# Айгиз Закиров (Учалы районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4781569/ 20-летний Айгиз Закиров из Башкирии погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рушан Закиров (Дыуан районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32241-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rushan-zakirov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Рушан Закиров]&lt;/ref&gt;
# Вадим Заһиров (21 йәш, [[Борай районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Рәмис Заһретдинов, майор (34 йәш, [[Яр Саллы]])
# Айрат Заһитов (Тирмән ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32193-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-ajrat-zagitov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Айрат Загитов]&lt;/ref&gt;
# Илгизәр Зиннуров (Ҡыйғы районы, Түбәнге Ҡыйғы ауылы)

=== И ===
# Айнур Измайлов, танк взводы командиры, лейтенант (1998, Кукмара районы)
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Рәсәй Федерацияһы Геройының Алтын Йондоҙ миҙалы — 2022]] Тамерлан Илһамов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/politics/2022-08-01/dva-urozhentsa-bashkortostana-udostoeny-geroya-rossii-posmertno-2894415 Два уроженца Башкортостана удостоены звания Героя России посмертно]&lt;/ref&gt; 
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Исламов Дамир Нәзир улы|Дамир Исламов]] (1996) ([[Лениногорск]])
# Эдуард Ишманов ([[Канюки|Әрәмә]], Барҙа районы, Пермь крайы)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Александр Иштерәков (Новоуральск, Свердловск өлкәһе)
# Самат Ишкилдин (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://mkset.ru/news/society/16-06-2022/v-bashkirii-sostoitsya-proschanie-s-pogibshim-na-ukraine-42-letnim-samatom-ishkildinym В Башкирии состоится прощание с погибшим на Украине 42-летним Саматом Ишкильдиным]&lt;/ref&gt;
# Руслан Иҫәнбаев (Салауат районы, Шәрип ауылы)&lt;ref&gt;[]&lt;/ref&gt;

=== Й ===
# Илсур Йәнъюлдашев (Сибай ҡалаһы)
# Ренат Йәнғәлиев (Асҡын районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776439/ На Украине погиб ветеран Чеченской войны из Башкирии Ренат Джангалиев]&lt;/ref&gt;
# Морат Йосопов, механик-радиотелефонсы (2000, [[Иҫке Мөхәмәт]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== К ===
# Данил Казаков ([[Бөгөлмә (Татарстан)|Бөгөлмә]])
# Денис Камалов (28 йәш, Өфө, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Альберт Кәримов, спецназ подполковнигы (38 йәш, [[Тирлән]], [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Тимур Килмөхәмәтов (22 йәш, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Инсур Кинйәкәев (34 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Олег Кириллов (Кукмара районы, Түбән Чура)

=== Ҡ ===
# Илназ Ҡадиров, капитан, танк ротаһы командиры (34 йәш, Ҡазан)
# Хәкимйән Ҡарағолов (24 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (20 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (Чернушка, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Марсель Ҡорманалин (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125106-chetvertyy_rebenok_kotoryy_eshche_ne_rodilsya_nikogda_ne_uvidit_svoego_papu_na_ukraine_pogib_serzhan/ «Четвертый ребенок, который еще не родился, никогда не увидит своего папу»: на Украине погиб сержант из Башкирии Марсель Курманалин]&lt;/ref&gt;
# Нурлан Ҡужбаҫаров (Сосновка, [[Бреды районы]], Силәбе өлкәсе)&lt;ref&gt;[https://pchela.news/news/detail/21632 Во время спецоперации на Украине погиб 28-летний ефрейтор из Челябинской области]&lt;/ref&gt;

=== М ===
# Азат Мозафаров (Иҙрис ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_urozhenec_salavatskogo_rayona_bashkirii_azat_muzafarov На Украине погиб уроженец Салаватского района Башкирии Азат Музафаров]&lt;/ref&gt;
# Тимур Моратов (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125126-na_ukraine_pogib_efreytor_iz_bashkirii_timur_muratov_/ На Украине погиб ефрейтор из Башкирии Тимур Муратов]&lt;/ref&gt;
# Марат Мостафин (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125098-v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_ukraine_maratom_mustafinym/ В Башкирии простились с погибшим на Украине Маратом Мустафиным]&lt;/ref&gt;
# Ғаян Муллаянов ([[Аҙнаҡай районы]])&lt;ref name=&quot;РТ&quot;&gt;[https://prokazan.ru/news/view/157275 НА УКРАИНЕ ПОГИБ СЕРЖАНТ ИЗ ТАТАРСТАНА, КОМАНДИР ТАНКА АРТЕМ НАГОРКИН]&lt;/ref&gt;
# Нил Мөслимов, гранатометчик (2003, Ахун, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Марат Мөхәмәҙиев, (35 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рәхимйән Мөхөтдинов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776035/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб замкомнадира взвода из Башкирии Рахимьян Мухитдинов]&lt;/ref&gt;

=== Н ===
# Рәмзәл Нафиҡов (Бишбүләк районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125693-soldat_iz_bashkirii_ramzil_nafikov_pogib_vo_vremya_spetsoperatsii_na_ukraine/ Солдат из Башкирии Рамзаль Нафиков погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Артур Нәбиуллин (37 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Игорь Нәсибуллин (Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динар Низаев, (24 йәш, [[Кушнаренко районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Линар Ниязов (Омск өлкәһе)
# Тимур Нухов (23 йәш, [[Балтас районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Р ===
# Айнур Раянов (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Арсен Рәимов, өлкән лейтенант, (29 йәш, [[Мәләүез районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Данис Рыбаков (23 йәш, [[Туймазы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== С ===
# Руслан Садиҡов (Ҡазан)&lt;ref name=&quot;РТ&quot; /&gt;
# Денис Сафин (27 йәш, [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Артур Сәйетов (25 йәш, [[Шаран районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Винер Сәйфуллин, механик-йөртүче (1999, [[Үрге Ҡыйғы]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Руслан Сәйфуллин, (Күктәкә, [[Аҙнаҡай районы]])
# Данис Сәләхетдинов, прапорщик (1986, Ҡазан)
# Илнур Сибғәтуллин, сержант (1990, [[Түбәнге Кама|Түбән Кама]])
# Денис Собханғолов (Әлшәй районы)
# Вячеслав Солтанов ([[Ҡоншаҡ районы]], Силәбе өлкәһе)
# Фидан Солтанов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.verstov.info/news/society/99812-ostalsja-dlja-vseh-nas-batyrom-na-ukraine-vo-vremja-specoperacii-pogib-byvshij-rabotnik-mmk.html «Остался для всех нас батыром». На Украине во время спецоперации погиб бывший работник ММК]&lt;/ref&gt;
# Динар Сөләймәнов (Өфө районы)

=== У ===
# Артём Уразаев (Колюткино, Белоярский ҡала округы, Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot; /&gt;
# Ғәлим Усманов (37 йәш, [[Әбйәлил районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илгиз Усманов (38 йәш, Шишмә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ф ===
# Айрат Фәтихов (32 йәш Миәкә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Айҙар Фазылов (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4787601/ «До последнего момента не верили»: на Украине погиб еще один военный из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Х ===
# Илназ Харисов ([[Йәшел Үҙән]])
# Тимур Хәйруллин (27 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Вадим Хәкимов (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125056-neodnokratno_byl_v_komandirovkakh_v_nagornom_karabakhe_i_sirii_v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_/ «Неоднократно был в командировках в Нагорном Карабахе и Сирии»: в Башкирии простились с погибшим на Украине Вадимом Хакимовым]&lt;/ref&gt;
# Руслан Хәлимов (22 йәш, [[Әлшәй районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Марсель Хәлиуллин (22 йәш, Кушнаренко районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Наил Хәлиуллин, өлкән сержант (49 йәш, Яр Саллы)
# Марат Хәлитов ([[Ташлы районы]], [[Ырымбур өлкәһе|Ырымбур өлкәсе]])
# Динар Хәмитов (1980) ([[Питрәc|Питрәс]])
# Илшат Хәмидрәхимов, взвод командиры, өлкән лейтенант (26 йәш, [[Аҡсубай районы]])
# Таһир Хәсәнов (Архангел районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776583/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб уроженец Башкирии Тагир Хасанов]&lt;/ref&gt;
# Ғабдрахман Хисаметдинов (Яңа Атъял, Яулытора районы, [[Төмән өлкәһе]])
# Айнур Холматов (19 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илнур Хөснөтдинов (25 йәш, [[Салауат районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Ш ===
# Ғәфүр Шакирйәнов, танк взводы командиры, өлкән лейтенант (1996, Йәшел Үҙән)
# Ильяс Шамиғулов (26 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Эдуард Шәйҙуллин (30 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Дамир Шәймәрҙәнов, өлкән лейтенант, танкист (23 йәш)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot; /&gt;
# Изгар Шәйхелисламов (33 йәш, [[Иглин районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рауил Шәмсетдинов (Әбләз, Һарыҡташ районы, Ырымбур өлкәһе)
# Артур Шәрәфиев (2001, Яр Саллы)
# Ғәҙел Шәмғунов, өлкән сержант (1993, Ҡазан)

=== Ә ===
# Илфат Әхиәров (33 йәш, [[Дүртөйлө]], Башҡортстан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot;&gt;[https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/  Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Руслан Әйетов (Березовский, Свердловск өлкәһе)&lt;ref&gt;[https://ura.news/news/1052540266 Свердловский солдат погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рафаэль Әхмәтов ([[Ырымбур]], [[Ырымбур өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://56orb.ru/news/society/13-05-2022/v-orenburge-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-ofitserom-rafaelem-ahmetovym В Оренбурге простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине Рафаэлем Ахметовым.]&lt;/ref&gt;
# Фидарис Әхмәтов (35 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Андрей Әхмәтшин ([[Тольятти]], [[Һамар өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://www.samara.kp.ru/daily/27377.5/4570103/ «Он умер ради жизни других»: погибшего на Украине старшину из Тольятти посмертно представили к Ордену.]&lt;/ref&gt;
# Руслан Әхмәтшин, өлкән лейтенант, танкист, (25 йәш, Кизнер, Удмуртия)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot;&gt;[https://tatar-today.ru/2022/05/75372/ Украинада Казан танк училищесыннан тагын 4 офицер һәлак булган.] Tatar Today — татар яңалыклары&lt;/ref&gt;.
# Малик Әхтәров ([[Екатеринбург]], Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot;&gt;[https://tagilcity.ru/news/incident/14-04-2022/spisok-pogibshih-sverdlovchan-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших свердловчан в ходе спецоперации на Украине (обновляется)]&lt;/ref&gt;
# Марат Әхмәтйәнов (Нуриман районы)
# Рәфил Әйүпов (Белорет районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804845/ В Башкирии проводили в последний путь младшего сержанта Рафила Аюпова]&lt;/ref&gt;

=== Ю ===
# Марат Юнысов ([[Кәртәле районы|Ҡарталы районы]], Силәбе өлкәһе)
# Айнур Янышев (36 йәш, [[Миәкә районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Я ===
# Айнур Ямалов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/v_bashkirii_prostilis_s_27-letnim_aynurom_yamalovym_pogibshim_na_ukraine?utm_source=yxnews&amp;utm_medium=desktop В Башкирии простились с 27-летним Айнуром Ямаловым, погибшим на Украине]&lt;/ref&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

* ''[[Рәсәй Федерацияһы|Россия Федерацияһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Российской Федерации|ru]])  •  [[Рәсәй Федерацияһы Геройы|Россия Федерацияһы Ҡаһарманы]]
* ''[[Украина]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Украины|ru]])  •  Украина Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Украины|ru]])''
* ''[[Луганск Халыҡ Республикаһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Награды Луганской Народной Республики|ru]])  •  Ҡаһарманы
* ''[[Донецк Халыҡ Республикаһы]] Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Донецкой Народной Республики|ru]])
*

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Сығанаҡтар ==

* {{Cite web|url=https://www.azatliq.org/a/31759329.html|title=Путин сугышы корбаннары|publisher=[[Азатлыҡ радиоһы|Азатлык радиосы]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]] |language=}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf|title=Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-rasshirilsya-spisok-tatar-i-bashkir-pavshikh-na-ukraine|title=Расширился список татар и башкир, павших на Украине|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title=Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=Комсомольская правда.Уфа порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[24 апрель]]|language=[[русса]]}}
* [https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф  [[ВКонтакте]]{{Ref-ru}}

== Һылтанмалар ==
* [[:ru:Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину|Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину]] {{ref-ru}}
* [[:uk:Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022|Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022]] {{ref-uk}}
* [[:uk:Втрати_силових_структур_внаслідок_російського_вторгнення_в_Україну#2022 2|Втрати силових структур внаслідок російського вторгнення в Україну]] - көндәр буйынса һәләк булгандар исемлеге {{ref-uk}}
[[Категория:2022 йылда вафат булғандар]]</text>
      <sha1>f6spqnmgj2295vmncqozdeilwhq24en</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148377</id>
      <parentid>1148223</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T10:17:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>/* Д */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25926" xml:space="preserve">{{TOC-Right}}
'''Рәсәйҙең 2022 йылда Украиналағы махсус хәрби операцияһы барышында һәләк булған башҡорттар һәм татарҙар исемлеге'''

== Исемлек ==

=== А ===
# Альберт Аллағолов (25 йәш, [[Өфө]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot;&gt;[https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине]&lt;/ref&gt;
# Илгиз Алтыншин (Көйөргәҙе районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_starshiy_serzhant_iz_bashkirii_ilgiz_altynshin На Украине погиб старший сержант из Башкирии Ильгиз Алтыншин]&lt;/ref&gt;
# Фәдис Аллаяров (22 йәш, [[Бишбүләк районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Айҙар Айытҡужин (Күгәрсен районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804589/ В спецоперации на Украине погиб 22-летний Айдар Аиткужин из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Б ===
# Илнар Байегетов (24 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# [[Батыров Артур Артур улы]], өлкән лейтенант (28 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref&gt;''Азат Гиззатуллин''. [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-05-23/v-bashkirii-prostilis-so-starshim-leytenantom-arturom-batyrovym-pogibshim-na-territorii-ukrainy-2814453  В Башкирии простились со старшим лейтенантом Артуром Батыровым, погибшим на территории Украины.] ИА «Башинформ», 23.05.2022&lt;/ref&gt;
# Байегет Бикбулатов (20 яшь, [[Бөрйән районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Дамир Бикмансуров (Юкамен районы, Удмуртия)&lt;ref&gt;[https://www.udm-info.ru/news/society/17-04-2022/urozhenets-udmurtii-damir-bekmansurov-pogib-na-ukraine%3famp=1 Уроженец Удмуртии Дамир Бекмансуров погиб на Украине.]&lt;/ref&gt;
# Алмаз Батанов, лейтенант, танкист (1999, [[Ҡазан]])

=== В ===
# Виктор Вәлиев ([[Киев]], Украина)&lt;ref&gt;[https://i-ua.tv/society/32881-zahynuv-viktor-valieiev-kolyshnii-dyrektor-asotsiatsii-it-ukrainy Загинув Віктор Валєєв, колишній директор асоціації ІТ України.]{{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;
# Данил Вәлиев (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ғ ===
# Виталий Ғабтуллин (Лысьва, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot;&gt;[https://perm.aif.ru/incidents/nevernuvshiesya_spisok_pogibshih_na_ukraine_voennyh_iz_permskogo_kraya Невернувшиеся. Список погибших на Украине военных из Пермского края]&lt;/ref&gt;
# Ренат Ғайсин, подполковник (1983, Ҡазан)
# Рөстәм Ғәзизов (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4779447/ В ходе военной спецоперации на Украине погиб 20-летний Рустам Газизов из Башкирии]&lt;/ref&gt;
# Илнур Ғәйфетдинов, фельдшер (2000, Кукмара районы)
# Илгиз Ғәйфуллин (26 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Артём Ғәлиев (Фаленки районы, [[Киров өлкәһе]])
# Илдар Ғәлиев, рядовой (Балтас районы)
# Руслан Ғәлимов (42 йәш, [[Салауат районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илшат Ғәлин (28 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илвир Ғәлләмов, өлкән лейтенант, танк взводы командиры (1997, БР, [[Кушнаренко районы]], [[Ҡалтай (Кушнаренко районы)|Ҡалтай]]).
# Руслан Ғәлләмов, прапорщик (1988, [[Яр Саллы]])
# Линар Ғарипов (22 йәш, [[Салауат (ҡала)|Салауат]])&lt;ref&gt;[https://kazanreporter.ru/news/49198_stalo-izvestno-o-gibeli-na-ukraine-semi-vypusknikov-kazanskogo-tankovogo-ucilisa Еще пять выпускников казанского танкового училища погибли на Украине]&lt;/ref&gt;
# Риф Ғафаров (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32032-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rif-gafarov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Риф Гафаров]&lt;/ref&gt;
# Сергей Ғөбәйҙуллин ([[Сыбаркүл (ҡала)|Сыбаркүл]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot;&gt;[https://kursdela.biz/news/society/10-05-2022/spisok-pogibshih-yuzhnouraltsev-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших южноуральцев в ходе спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Ғилемханов Дамир Рәшит улы|Дамир Ғилемханов]] (1999), танк механигы, ефрейтор (Ҡазан)
# Руслан Ғилемханов (Дүртөйлө районы)
# Илмир Ғималетдинов (43 йәш, [[Бүздәк районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Д ===
# Марат Дәүләнов (Архангел районы)
# Өмөтйән Дәүләтов ([[Силәбе]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot; /&gt;
# Дмитрий Дормидонтов (Теләсе районы, Кылбагыш)
# Марат Дүсәкәев (Омск өлкәсе)

=== З ===
# Айгиз Закиров (Учалы районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4781569/ 20-летний Айгиз Закиров из Башкирии погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рушан Закиров (Дыуан районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32241-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rushan-zakirov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Рушан Закиров]&lt;/ref&gt;
# Вадим Заһиров (21 йәш, [[Борай районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Рәмис Заһретдинов, майор (34 йәш, [[Яр Саллы]])
# Айрат Заһитов (Тирмән ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32193-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-ajrat-zagitov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Айрат Загитов]&lt;/ref&gt;
# Илгизәр Зиннуров (Ҡыйғы районы, Түбәнге Ҡыйғы ауылы)

=== И ===
# Айнур Измайлов, танк взводы командиры, лейтенант (1998, Кукмара районы)
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Рәсәй Федерацияһы Геройының Алтын Йондоҙ миҙалы — 2022]] Тамерлан Илһамов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/politics/2022-08-01/dva-urozhentsa-bashkortostana-udostoeny-geroya-rossii-posmertno-2894415 Два уроженца Башкортостана удостоены звания Героя России посмертно]&lt;/ref&gt; 
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Исламов Дамир Нәзир улы|Дамир Исламов]] (1996) ([[Лениногорск]])
# Эдуард Ишманов ([[Канюки|Әрәмә]], Барҙа районы, Пермь крайы)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Александр Иштерәков (Новоуральск, Свердловск өлкәһе)
# Самат Ишкилдин (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://mkset.ru/news/society/16-06-2022/v-bashkirii-sostoitsya-proschanie-s-pogibshim-na-ukraine-42-letnim-samatom-ishkildinym В Башкирии состоится прощание с погибшим на Украине 42-летним Саматом Ишкильдиным]&lt;/ref&gt;
# Руслан Иҫәнбаев (Салауат районы, Шәрип ауылы)&lt;ref&gt;[]&lt;/ref&gt;

=== Й ===
# Илсур Йәнъюлдашев (Сибай ҡалаһы)
# Ренат Йәнғәлиев (Асҡын районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776439/ На Украине погиб ветеран Чеченской войны из Башкирии Ренат Джангалиев]&lt;/ref&gt;
# Морат Йосопов, механик-радиотелефонсы (2000, [[Иҫке Мөхәмәт]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== К ===
# Данил Казаков ([[Бөгөлмә (Татарстан)|Бөгөлмә]])
# Денис Камалов (28 йәш, Өфө, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Альберт Кәримов, спецназ подполковнигы (38 йәш, [[Тирлән]], [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Тимур Килмөхәмәтов (22 йәш, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Инсур Кинйәкәев (34 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Олег Кириллов (Кукмара районы, Түбән Чура)

=== Ҡ ===
# Илназ Ҡадиров, капитан, танк ротаһы командиры (34 йәш, Ҡазан)
# Хәкимйән Ҡарағолов (24 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (20 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (Чернушка, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Марсель Ҡорманалин (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125106-chetvertyy_rebenok_kotoryy_eshche_ne_rodilsya_nikogda_ne_uvidit_svoego_papu_na_ukraine_pogib_serzhan/ «Четвертый ребенок, который еще не родился, никогда не увидит своего папу»: на Украине погиб сержант из Башкирии Марсель Курманалин]&lt;/ref&gt;
# Нурлан Ҡужбаҫаров (Сосновка, [[Бреды районы]], Силәбе өлкәсе)&lt;ref&gt;[https://pchela.news/news/detail/21632 Во время спецоперации на Украине погиб 28-летний ефрейтор из Челябинской области]&lt;/ref&gt;

=== М ===
# Азат Мозафаров (Иҙрис ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_urozhenec_salavatskogo_rayona_bashkirii_azat_muzafarov На Украине погиб уроженец Салаватского района Башкирии Азат Музафаров]&lt;/ref&gt;
# Тимур Моратов (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125126-na_ukraine_pogib_efreytor_iz_bashkirii_timur_muratov_/ На Украине погиб ефрейтор из Башкирии Тимур Муратов]&lt;/ref&gt;
# Марат Мостафин (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125098-v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_ukraine_maratom_mustafinym/ В Башкирии простились с погибшим на Украине Маратом Мустафиным]&lt;/ref&gt;
# Ғаян Муллаянов ([[Аҙнаҡай районы]])&lt;ref name=&quot;РТ&quot;&gt;[https://prokazan.ru/news/view/157275 НА УКРАИНЕ ПОГИБ СЕРЖАНТ ИЗ ТАТАРСТАНА, КОМАНДИР ТАНКА АРТЕМ НАГОРКИН]&lt;/ref&gt;
# Нил Мөслимов, гранатометчик (2003, Ахун, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Марат Мөхәмәҙиев, (35 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рәхимйән Мөхөтдинов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776035/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб замкомнадира взвода из Башкирии Рахимьян Мухитдинов]&lt;/ref&gt;

=== Н ===
# Рәмзәл Нафиҡов (Бишбүләк районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125693-soldat_iz_bashkirii_ramzil_nafikov_pogib_vo_vremya_spetsoperatsii_na_ukraine/ Солдат из Башкирии Рамзаль Нафиков погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Артур Нәбиуллин (37 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Игорь Нәсибуллин (Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динар Низаев, (24 йәш, [[Кушнаренко районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Линар Ниязов (Омск өлкәһе)
# Тимур Нухов (23 йәш, [[Балтас районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Р ===
# Айнур Раянов (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Арсен Рәимов, өлкән лейтенант, (29 йәш, [[Мәләүез районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Данис Рыбаков (23 йәш, [[Туймазы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== С ===
# Руслан Садиҡов (Ҡазан)&lt;ref name=&quot;РТ&quot; /&gt;
# Денис Сафин (27 йәш, [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Артур Сәйетов (25 йәш, [[Шаран районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Винер Сәйфуллин, механик-йөртүче (1999, [[Үрге Ҡыйғы]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Руслан Сәйфуллин, (Күктәкә, [[Аҙнаҡай районы]])
# Данис Сәләхетдинов, прапорщик (1986, Ҡазан)
# Илнур Сибғәтуллин, сержант (1990, [[Түбәнге Кама|Түбән Кама]])
# Денис Собханғолов (Әлшәй районы)
# Вячеслав Солтанов ([[Ҡоншаҡ районы]], Силәбе өлкәһе)
# Фидан Солтанов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.verstov.info/news/society/99812-ostalsja-dlja-vseh-nas-batyrom-na-ukraine-vo-vremja-specoperacii-pogib-byvshij-rabotnik-mmk.html «Остался для всех нас батыром». На Украине во время спецоперации погиб бывший работник ММК]&lt;/ref&gt;
# Динар Сөләймәнов (Өфө районы)

=== У ===
# Артём Уразаев (Колюткино, Белоярский ҡала округы, Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot; /&gt;
# Ғәлим Усманов (37 йәш, [[Әбйәлил районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илгиз Усманов (38 йәш, Шишмә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ф ===
# Айрат Фәтихов (32 йәш Миәкә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Айҙар Фазылов (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4787601/ «До последнего момента не верили»: на Украине погиб еще один военный из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Х ===
# Илназ Харисов ([[Йәшел Үҙән]])
# Тимур Хәйруллин (27 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Вадим Хәкимов (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125056-neodnokratno_byl_v_komandirovkakh_v_nagornom_karabakhe_i_sirii_v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_/ «Неоднократно был в командировках в Нагорном Карабахе и Сирии»: в Башкирии простились с погибшим на Украине Вадимом Хакимовым]&lt;/ref&gt;
# Руслан Хәлимов (22 йәш, [[Әлшәй районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Марсель Хәлиуллин (22 йәш, Кушнаренко районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Наил Хәлиуллин, өлкән сержант (49 йәш, Яр Саллы)
# Марат Хәлитов ([[Ташлы районы]], [[Ырымбур өлкәһе|Ырымбур өлкәсе]])
# Динар Хәмитов (1980) ([[Питрәc|Питрәс]])
# Илшат Хәмидрәхимов, взвод командиры, өлкән лейтенант (26 йәш, [[Аҡсубай районы]])
# Таһир Хәсәнов (Архангел районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776583/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб уроженец Башкирии Тагир Хасанов]&lt;/ref&gt;
# Ғабдрахман Хисаметдинов (Яңа Атъял, Яулытора районы, [[Төмән өлкәһе]])
# Айнур Холматов (19 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илнур Хөснөтдинов (25 йәш, [[Салауат районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Ш ===
# Ғәфүр Шакирйәнов, танк взводы командиры, өлкән лейтенант (1996, Йәшел Үҙән)
# Ильяс Шамиғулов (26 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Эдуард Шәйҙуллин (30 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Дамир Шәймәрҙәнов, өлкән лейтенант, танкист (23 йәш)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot; /&gt;
# Изгар Шәйхелисламов (33 йәш, [[Иглин районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рауил Шәмсетдинов (Әбләз, Һарыҡташ районы, Ырымбур өлкәһе)
# Артур Шәрәфиев (2001, Яр Саллы)
# Ғәҙел Шәмғунов, өлкән сержант (1993, Ҡазан)

=== Ә ===
# Илфат Әхиәров (33 йәш, [[Дүртөйлө]], Башҡортстан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot;&gt;[https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/  Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Руслан Әйетов (Березовский, Свердловск өлкәһе)&lt;ref&gt;[https://ura.news/news/1052540266 Свердловский солдат погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рафаэль Әхмәтов ([[Ырымбур]], [[Ырымбур өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://56orb.ru/news/society/13-05-2022/v-orenburge-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-ofitserom-rafaelem-ahmetovym В Оренбурге простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине Рафаэлем Ахметовым.]&lt;/ref&gt;
# Фидарис Әхмәтов (35 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Андрей Әхмәтшин ([[Тольятти]], [[Һамар өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://www.samara.kp.ru/daily/27377.5/4570103/ «Он умер ради жизни других»: погибшего на Украине старшину из Тольятти посмертно представили к Ордену.]&lt;/ref&gt;
# Руслан Әхмәтшин, өлкән лейтенант, танкист, (25 йәш, Кизнер, Удмуртия)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot;&gt;[https://tatar-today.ru/2022/05/75372/ Украинада Казан танк училищесыннан тагын 4 офицер һәлак булган.] Tatar Today — татар яңалыклары&lt;/ref&gt;.
# Малик Әхтәров ([[Екатеринбург]], Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot;&gt;[https://tagilcity.ru/news/incident/14-04-2022/spisok-pogibshih-sverdlovchan-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших свердловчан в ходе спецоперации на Украине (обновляется)]&lt;/ref&gt;
# Марат Әхмәтйәнов (Нуриман районы)
# Рәфил Әйүпов (Белорет районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804845/ В Башкирии проводили в последний путь младшего сержанта Рафила Аюпова]&lt;/ref&gt;

=== Ю ===
# Марат Юнысов ([[Кәртәле районы|Ҡарталы районы]], Силәбе өлкәһе)
# Айнур Янышев (36 йәш, [[Миәкә районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Я ===
# Айнур Ямалов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/v_bashkirii_prostilis_s_27-letnim_aynurom_yamalovym_pogibshim_na_ukraine?utm_source=yxnews&amp;utm_medium=desktop В Башкирии простились с 27-летним Айнуром Ямаловым, погибшим на Украине]&lt;/ref&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

* ''[[Рәсәй Федерацияһы|Россия Федерацияһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Российской Федерации|ru]])  •  [[Рәсәй Федерацияһы Геройы|Россия Федерацияһы Ҡаһарманы]]
* ''[[Украина]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Украины|ru]])  •  Украина Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Украины|ru]])''
* ''[[Луганск Халыҡ Республикаһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Награды Луганской Народной Республики|ru]])  •  Ҡаһарманы
* ''[[Донецк Халыҡ Республикаһы]] Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Донецкой Народной Республики|ru]])
*

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Сығанаҡтар ==

* {{Cite web|url=https://www.azatliq.org/a/31759329.html|title=Путин сугышы корбаннары|publisher=[[Азатлыҡ радиоһы|Азатлык радиосы]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]] |language=}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf|title=Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-rasshirilsya-spisok-tatar-i-bashkir-pavshikh-na-ukraine|title=Расширился список татар и башкир, павших на Украине|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title=Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=Комсомольская правда.Уфа порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[24 апрель]]|language=[[русса]]}}
* [https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф  [[ВКонтакте]]{{Ref-ru}}

== Һылтанмалар ==
* [[:ru:Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину|Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину]] {{ref-ru}}
* [[:uk:Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022|Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022]] {{ref-uk}}
* [[:uk:Втрати_силових_структур_внаслідок_російського_вторгнення_в_Україну#2022 2|Втрати силових структур внаслідок російського вторгнення в Україну]] - көндәр буйынса һәләк булгандар исемлеге {{ref-uk}}
[[Категория:2022 йылда вафат булғандар]]</text>
      <sha1>rlnrs6k3aizbuscfhrdisvc5gr3obt8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148378</id>
      <parentid>1148377</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T10:17:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ғ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25990" xml:space="preserve">{{TOC-Right}}
'''Рәсәйҙең 2022 йылда Украиналағы махсус хәрби операцияһы барышында һәләк булған башҡорттар һәм татарҙар исемлеге'''

== Исемлек ==

=== А ===
# Альберт Аллағолов (25 йәш, [[Өфө]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot;&gt;[https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине]&lt;/ref&gt;
# Илгиз Алтыншин (Көйөргәҙе районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_starshiy_serzhant_iz_bashkirii_ilgiz_altynshin На Украине погиб старший сержант из Башкирии Ильгиз Алтыншин]&lt;/ref&gt;
# Фәдис Аллаяров (22 йәш, [[Бишбүләк районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Айҙар Айытҡужин (Күгәрсен районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804589/ В спецоперации на Украине погиб 22-летний Айдар Аиткужин из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Б ===
# Илнар Байегетов (24 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# [[Батыров Артур Артур улы]], өлкән лейтенант (28 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref&gt;''Азат Гиззатуллин''. [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-05-23/v-bashkirii-prostilis-so-starshim-leytenantom-arturom-batyrovym-pogibshim-na-territorii-ukrainy-2814453  В Башкирии простились со старшим лейтенантом Артуром Батыровым, погибшим на территории Украины.] ИА «Башинформ», 23.05.2022&lt;/ref&gt;
# Байегет Бикбулатов (20 яшь, [[Бөрйән районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Дамир Бикмансуров (Юкамен районы, Удмуртия)&lt;ref&gt;[https://www.udm-info.ru/news/society/17-04-2022/urozhenets-udmurtii-damir-bekmansurov-pogib-na-ukraine%3famp=1 Уроженец Удмуртии Дамир Бекмансуров погиб на Украине.]&lt;/ref&gt;
# Алмаз Батанов, лейтенант, танкист (1999, [[Ҡазан]])

=== В ===
# Виктор Вәлиев ([[Киев]], Украина)&lt;ref&gt;[https://i-ua.tv/society/32881-zahynuv-viktor-valieiev-kolyshnii-dyrektor-asotsiatsii-it-ukrainy Загинув Віктор Валєєв, колишній директор асоціації ІТ України.]{{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;
# Данил Вәлиев (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ғ ===
# Виталий Ғабтуллин (Лысьва, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot;&gt;[https://perm.aif.ru/incidents/nevernuvshiesya_spisok_pogibshih_na_ukraine_voennyh_iz_permskogo_kraya Невернувшиеся. Список погибших на Украине военных из Пермского края]&lt;/ref&gt;
# Ренат Ғайсин, подполковник (1983, Ҡазан)
# Рөстәм Ғәзизов (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4779447/ В ходе военной спецоперации на Украине погиб 20-летний Рустам Газизов из Башкирии]&lt;/ref&gt;
# Илнур Ғәйфетдинов, фельдшер (2000, Кукмара районы)
# Илгиз Ғәйфуллин (26 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Артём Ғәлиев (Фаленки районы, [[Киров өлкәһе]])
# Илдар Ғәлиев, рядовой (Балтас районы)
# Руслан Ғәлимов (42 йәш, [[Салауат районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илшат Ғәлин (28 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илвир Ғәлләмов, өлкән лейтенант, танк взводы командиры (1997, БР, [[Кушнаренко районы]], [[Ҡалтай (Кушнаренко районы)|Ҡалтай]]).
# Руслан Ғәлләмов, прапорщик (1988, [[Яр Саллы]])
# Олег Ғәфиәтуллин (Бәләбәй ҡалаһы)
# Линар Ғарипов (22 йәш, [[Салауат (ҡала)|Салауат]])&lt;ref&gt;[https://kazanreporter.ru/news/49198_stalo-izvestno-o-gibeli-na-ukraine-semi-vypusknikov-kazanskogo-tankovogo-ucilisa Еще пять выпускников казанского танкового училища погибли на Украине]&lt;/ref&gt;
# Риф Ғафаров (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32032-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rif-gafarov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Риф Гафаров]&lt;/ref&gt;
# Сергей Ғөбәйҙуллин ([[Сыбаркүл (ҡала)|Сыбаркүл]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot;&gt;[https://kursdela.biz/news/society/10-05-2022/spisok-pogibshih-yuzhnouraltsev-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших южноуральцев в ходе спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Ғилемханов Дамир Рәшит улы|Дамир Ғилемханов]] (1999), танк механигы, ефрейтор (Ҡазан)
# Руслан Ғилемханов (Дүртөйлө районы)
# Илмир Ғималетдинов (43 йәш, [[Бүздәк районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Д ===
# Марат Дәүләнов (Архангел районы)
# Өмөтйән Дәүләтов ([[Силәбе]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot; /&gt;
# Дмитрий Дормидонтов (Теләсе районы, Кылбагыш)
# Марат Дүсәкәев (Омск өлкәсе)

=== З ===
# Айгиз Закиров (Учалы районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4781569/ 20-летний Айгиз Закиров из Башкирии погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рушан Закиров (Дыуан районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32241-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rushan-zakirov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Рушан Закиров]&lt;/ref&gt;
# Вадим Заһиров (21 йәш, [[Борай районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Рәмис Заһретдинов, майор (34 йәш, [[Яр Саллы]])
# Айрат Заһитов (Тирмән ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32193-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-ajrat-zagitov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Айрат Загитов]&lt;/ref&gt;
# Илгизәр Зиннуров (Ҡыйғы районы, Түбәнге Ҡыйғы ауылы)

=== И ===
# Айнур Измайлов, танк взводы командиры, лейтенант (1998, Кукмара районы)
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Рәсәй Федерацияһы Геройының Алтын Йондоҙ миҙалы — 2022]] Тамерлан Илһамов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/politics/2022-08-01/dva-urozhentsa-bashkortostana-udostoeny-geroya-rossii-posmertno-2894415 Два уроженца Башкортостана удостоены звания Героя России посмертно]&lt;/ref&gt; 
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Исламов Дамир Нәзир улы|Дамир Исламов]] (1996) ([[Лениногорск]])
# Эдуард Ишманов ([[Канюки|Әрәмә]], Барҙа районы, Пермь крайы)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Александр Иштерәков (Новоуральск, Свердловск өлкәһе)
# Самат Ишкилдин (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://mkset.ru/news/society/16-06-2022/v-bashkirii-sostoitsya-proschanie-s-pogibshim-na-ukraine-42-letnim-samatom-ishkildinym В Башкирии состоится прощание с погибшим на Украине 42-летним Саматом Ишкильдиным]&lt;/ref&gt;
# Руслан Иҫәнбаев (Салауат районы, Шәрип ауылы)&lt;ref&gt;[]&lt;/ref&gt;

=== Й ===
# Илсур Йәнъюлдашев (Сибай ҡалаһы)
# Ренат Йәнғәлиев (Асҡын районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776439/ На Украине погиб ветеран Чеченской войны из Башкирии Ренат Джангалиев]&lt;/ref&gt;
# Морат Йосопов, механик-радиотелефонсы (2000, [[Иҫке Мөхәмәт]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== К ===
# Данил Казаков ([[Бөгөлмә (Татарстан)|Бөгөлмә]])
# Денис Камалов (28 йәш, Өфө, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Альберт Кәримов, спецназ подполковнигы (38 йәш, [[Тирлән]], [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Тимур Килмөхәмәтов (22 йәш, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Инсур Кинйәкәев (34 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Олег Кириллов (Кукмара районы, Түбән Чура)

=== Ҡ ===
# Илназ Ҡадиров, капитан, танк ротаһы командиры (34 йәш, Ҡазан)
# Хәкимйән Ҡарағолов (24 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (20 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (Чернушка, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Марсель Ҡорманалин (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125106-chetvertyy_rebenok_kotoryy_eshche_ne_rodilsya_nikogda_ne_uvidit_svoego_papu_na_ukraine_pogib_serzhan/ «Четвертый ребенок, который еще не родился, никогда не увидит своего папу»: на Украине погиб сержант из Башкирии Марсель Курманалин]&lt;/ref&gt;
# Нурлан Ҡужбаҫаров (Сосновка, [[Бреды районы]], Силәбе өлкәсе)&lt;ref&gt;[https://pchela.news/news/detail/21632 Во время спецоперации на Украине погиб 28-летний ефрейтор из Челябинской области]&lt;/ref&gt;

=== М ===
# Азат Мозафаров (Иҙрис ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_urozhenec_salavatskogo_rayona_bashkirii_azat_muzafarov На Украине погиб уроженец Салаватского района Башкирии Азат Музафаров]&lt;/ref&gt;
# Тимур Моратов (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125126-na_ukraine_pogib_efreytor_iz_bashkirii_timur_muratov_/ На Украине погиб ефрейтор из Башкирии Тимур Муратов]&lt;/ref&gt;
# Марат Мостафин (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125098-v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_ukraine_maratom_mustafinym/ В Башкирии простились с погибшим на Украине Маратом Мустафиным]&lt;/ref&gt;
# Ғаян Муллаянов ([[Аҙнаҡай районы]])&lt;ref name=&quot;РТ&quot;&gt;[https://prokazan.ru/news/view/157275 НА УКРАИНЕ ПОГИБ СЕРЖАНТ ИЗ ТАТАРСТАНА, КОМАНДИР ТАНКА АРТЕМ НАГОРКИН]&lt;/ref&gt;
# Нил Мөслимов, гранатометчик (2003, Ахун, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Марат Мөхәмәҙиев, (35 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рәхимйән Мөхөтдинов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776035/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб замкомнадира взвода из Башкирии Рахимьян Мухитдинов]&lt;/ref&gt;

=== Н ===
# Рәмзәл Нафиҡов (Бишбүләк районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125693-soldat_iz_bashkirii_ramzil_nafikov_pogib_vo_vremya_spetsoperatsii_na_ukraine/ Солдат из Башкирии Рамзаль Нафиков погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Артур Нәбиуллин (37 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Игорь Нәсибуллин (Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динар Низаев, (24 йәш, [[Кушнаренко районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Линар Ниязов (Омск өлкәһе)
# Тимур Нухов (23 йәш, [[Балтас районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Р ===
# Айнур Раянов (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Арсен Рәимов, өлкән лейтенант, (29 йәш, [[Мәләүез районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Данис Рыбаков (23 йәш, [[Туймазы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== С ===
# Руслан Садиҡов (Ҡазан)&lt;ref name=&quot;РТ&quot; /&gt;
# Денис Сафин (27 йәш, [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Артур Сәйетов (25 йәш, [[Шаран районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Винер Сәйфуллин, механик-йөртүче (1999, [[Үрге Ҡыйғы]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Руслан Сәйфуллин, (Күктәкә, [[Аҙнаҡай районы]])
# Данис Сәләхетдинов, прапорщик (1986, Ҡазан)
# Илнур Сибғәтуллин, сержант (1990, [[Түбәнге Кама|Түбән Кама]])
# Денис Собханғолов (Әлшәй районы)
# Вячеслав Солтанов ([[Ҡоншаҡ районы]], Силәбе өлкәһе)
# Фидан Солтанов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.verstov.info/news/society/99812-ostalsja-dlja-vseh-nas-batyrom-na-ukraine-vo-vremja-specoperacii-pogib-byvshij-rabotnik-mmk.html «Остался для всех нас батыром». На Украине во время спецоперации погиб бывший работник ММК]&lt;/ref&gt;
# Динар Сөләймәнов (Өфө районы)

=== У ===
# Артём Уразаев (Колюткино, Белоярский ҡала округы, Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot; /&gt;
# Ғәлим Усманов (37 йәш, [[Әбйәлил районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илгиз Усманов (38 йәш, Шишмә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ф ===
# Айрат Фәтихов (32 йәш Миәкә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Айҙар Фазылов (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4787601/ «До последнего момента не верили»: на Украине погиб еще один военный из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Х ===
# Илназ Харисов ([[Йәшел Үҙән]])
# Тимур Хәйруллин (27 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Вадим Хәкимов (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125056-neodnokratno_byl_v_komandirovkakh_v_nagornom_karabakhe_i_sirii_v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_/ «Неоднократно был в командировках в Нагорном Карабахе и Сирии»: в Башкирии простились с погибшим на Украине Вадимом Хакимовым]&lt;/ref&gt;
# Руслан Хәлимов (22 йәш, [[Әлшәй районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Марсель Хәлиуллин (22 йәш, Кушнаренко районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Наил Хәлиуллин, өлкән сержант (49 йәш, Яр Саллы)
# Марат Хәлитов ([[Ташлы районы]], [[Ырымбур өлкәһе|Ырымбур өлкәсе]])
# Динар Хәмитов (1980) ([[Питрәc|Питрәс]])
# Илшат Хәмидрәхимов, взвод командиры, өлкән лейтенант (26 йәш, [[Аҡсубай районы]])
# Таһир Хәсәнов (Архангел районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776583/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб уроженец Башкирии Тагир Хасанов]&lt;/ref&gt;
# Ғабдрахман Хисаметдинов (Яңа Атъял, Яулытора районы, [[Төмән өлкәһе]])
# Айнур Холматов (19 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илнур Хөснөтдинов (25 йәш, [[Салауат районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Ш ===
# Ғәфүр Шакирйәнов, танк взводы командиры, өлкән лейтенант (1996, Йәшел Үҙән)
# Ильяс Шамиғулов (26 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Эдуард Шәйҙуллин (30 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Дамир Шәймәрҙәнов, өлкән лейтенант, танкист (23 йәш)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot; /&gt;
# Изгар Шәйхелисламов (33 йәш, [[Иглин районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рауил Шәмсетдинов (Әбләз, Һарыҡташ районы, Ырымбур өлкәһе)
# Артур Шәрәфиев (2001, Яр Саллы)
# Ғәҙел Шәмғунов, өлкән сержант (1993, Ҡазан)

=== Ә ===
# Илфат Әхиәров (33 йәш, [[Дүртөйлө]], Башҡортстан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot;&gt;[https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/  Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Руслан Әйетов (Березовский, Свердловск өлкәһе)&lt;ref&gt;[https://ura.news/news/1052540266 Свердловский солдат погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рафаэль Әхмәтов ([[Ырымбур]], [[Ырымбур өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://56orb.ru/news/society/13-05-2022/v-orenburge-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-ofitserom-rafaelem-ahmetovym В Оренбурге простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине Рафаэлем Ахметовым.]&lt;/ref&gt;
# Фидарис Әхмәтов (35 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Андрей Әхмәтшин ([[Тольятти]], [[Һамар өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://www.samara.kp.ru/daily/27377.5/4570103/ «Он умер ради жизни других»: погибшего на Украине старшину из Тольятти посмертно представили к Ордену.]&lt;/ref&gt;
# Руслан Әхмәтшин, өлкән лейтенант, танкист, (25 йәш, Кизнер, Удмуртия)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot;&gt;[https://tatar-today.ru/2022/05/75372/ Украинада Казан танк училищесыннан тагын 4 офицер һәлак булган.] Tatar Today — татар яңалыклары&lt;/ref&gt;.
# Малик Әхтәров ([[Екатеринбург]], Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot;&gt;[https://tagilcity.ru/news/incident/14-04-2022/spisok-pogibshih-sverdlovchan-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших свердловчан в ходе спецоперации на Украине (обновляется)]&lt;/ref&gt;
# Марат Әхмәтйәнов (Нуриман районы)
# Рәфил Әйүпов (Белорет районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804845/ В Башкирии проводили в последний путь младшего сержанта Рафила Аюпова]&lt;/ref&gt;

=== Ю ===
# Марат Юнысов ([[Кәртәле районы|Ҡарталы районы]], Силәбе өлкәһе)
# Айнур Янышев (36 йәш, [[Миәкә районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Я ===
# Айнур Ямалов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/v_bashkirii_prostilis_s_27-letnim_aynurom_yamalovym_pogibshim_na_ukraine?utm_source=yxnews&amp;utm_medium=desktop В Башкирии простились с 27-летним Айнуром Ямаловым, погибшим на Украине]&lt;/ref&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

* ''[[Рәсәй Федерацияһы|Россия Федерацияһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Российской Федерации|ru]])  •  [[Рәсәй Федерацияһы Геройы|Россия Федерацияһы Ҡаһарманы]]
* ''[[Украина]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Украины|ru]])  •  Украина Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Украины|ru]])''
* ''[[Луганск Халыҡ Республикаһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Награды Луганской Народной Республики|ru]])  •  Ҡаһарманы
* ''[[Донецк Халыҡ Республикаһы]] Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Донецкой Народной Республики|ru]])
*

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Сығанаҡтар ==

* {{Cite web|url=https://www.azatliq.org/a/31759329.html|title=Путин сугышы корбаннары|publisher=[[Азатлыҡ радиоһы|Азатлык радиосы]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]] |language=}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf|title=Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-rasshirilsya-spisok-tatar-i-bashkir-pavshikh-na-ukraine|title=Расширился список татар и башкир, павших на Украине|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title=Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=Комсомольская правда.Уфа порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[24 апрель]]|language=[[русса]]}}
* [https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф  [[ВКонтакте]]{{Ref-ru}}

== Һылтанмалар ==
* [[:ru:Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину|Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину]] {{ref-ru}}
* [[:uk:Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022|Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022]] {{ref-uk}}
* [[:uk:Втрати_силових_структур_внаслідок_російського_вторгнення_в_Україну#2022 2|Втрати силових структур внаслідок російського вторгнення в Україну]] - көндәр буйынса һәләк булгандар исемлеге {{ref-uk}}
[[Категория:2022 йылда вафат булғандар]]</text>
      <sha1>j4ufei3nii23z1d4jyigjwv1j8p6a5k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148379</id>
      <parentid>1148378</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T10:19:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ә */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26054" xml:space="preserve">{{TOC-Right}}
'''Рәсәйҙең 2022 йылда Украиналағы махсус хәрби операцияһы барышында һәләк булған башҡорттар һәм татарҙар исемлеге'''

== Исемлек ==

=== А ===
# Альберт Аллағолов (25 йәш, [[Өфө]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot;&gt;[https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине]&lt;/ref&gt;
# Илгиз Алтыншин (Көйөргәҙе районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_starshiy_serzhant_iz_bashkirii_ilgiz_altynshin На Украине погиб старший сержант из Башкирии Ильгиз Алтыншин]&lt;/ref&gt;
# Фәдис Аллаяров (22 йәш, [[Бишбүләк районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Айҙар Айытҡужин (Күгәрсен районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804589/ В спецоперации на Украине погиб 22-летний Айдар Аиткужин из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Б ===
# Илнар Байегетов (24 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# [[Батыров Артур Артур улы]], өлкән лейтенант (28 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref&gt;''Азат Гиззатуллин''. [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-05-23/v-bashkirii-prostilis-so-starshim-leytenantom-arturom-batyrovym-pogibshim-na-territorii-ukrainy-2814453  В Башкирии простились со старшим лейтенантом Артуром Батыровым, погибшим на территории Украины.] ИА «Башинформ», 23.05.2022&lt;/ref&gt;
# Байегет Бикбулатов (20 яшь, [[Бөрйән районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Дамир Бикмансуров (Юкамен районы, Удмуртия)&lt;ref&gt;[https://www.udm-info.ru/news/society/17-04-2022/urozhenets-udmurtii-damir-bekmansurov-pogib-na-ukraine%3famp=1 Уроженец Удмуртии Дамир Бекмансуров погиб на Украине.]&lt;/ref&gt;
# Алмаз Батанов, лейтенант, танкист (1999, [[Ҡазан]])

=== В ===
# Виктор Вәлиев ([[Киев]], Украина)&lt;ref&gt;[https://i-ua.tv/society/32881-zahynuv-viktor-valieiev-kolyshnii-dyrektor-asotsiatsii-it-ukrainy Загинув Віктор Валєєв, колишній директор асоціації ІТ України.]{{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;
# Данил Вәлиев (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ғ ===
# Виталий Ғабтуллин (Лысьва, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot;&gt;[https://perm.aif.ru/incidents/nevernuvshiesya_spisok_pogibshih_na_ukraine_voennyh_iz_permskogo_kraya Невернувшиеся. Список погибших на Украине военных из Пермского края]&lt;/ref&gt;
# Ренат Ғайсин, подполковник (1983, Ҡазан)
# Рөстәм Ғәзизов (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4779447/ В ходе военной спецоперации на Украине погиб 20-летний Рустам Газизов из Башкирии]&lt;/ref&gt;
# Илнур Ғәйфетдинов, фельдшер (2000, Кукмара районы)
# Илгиз Ғәйфуллин (26 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Артём Ғәлиев (Фаленки районы, [[Киров өлкәһе]])
# Илдар Ғәлиев, рядовой (Балтас районы)
# Руслан Ғәлимов (42 йәш, [[Салауат районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илшат Ғәлин (28 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илвир Ғәлләмов, өлкән лейтенант, танк взводы командиры (1997, БР, [[Кушнаренко районы]], [[Ҡалтай (Кушнаренко районы)|Ҡалтай]]).
# Руслан Ғәлләмов, прапорщик (1988, [[Яр Саллы]])
# Олег Ғәфиәтуллин (Бәләбәй ҡалаһы)
# Линар Ғарипов (22 йәш, [[Салауат (ҡала)|Салауат]])&lt;ref&gt;[https://kazanreporter.ru/news/49198_stalo-izvestno-o-gibeli-na-ukraine-semi-vypusknikov-kazanskogo-tankovogo-ucilisa Еще пять выпускников казанского танкового училища погибли на Украине]&lt;/ref&gt;
# Риф Ғафаров (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32032-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rif-gafarov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Риф Гафаров]&lt;/ref&gt;
# Сергей Ғөбәйҙуллин ([[Сыбаркүл (ҡала)|Сыбаркүл]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot;&gt;[https://kursdela.biz/news/society/10-05-2022/spisok-pogibshih-yuzhnouraltsev-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших южноуральцев в ходе спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Ғилемханов Дамир Рәшит улы|Дамир Ғилемханов]] (1999), танк механигы, ефрейтор (Ҡазан)
# Руслан Ғилемханов (Дүртөйлө районы)
# Илмир Ғималетдинов (43 йәш, [[Бүздәк районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Д ===
# Марат Дәүләнов (Архангел районы)
# Өмөтйән Дәүләтов ([[Силәбе]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot; /&gt;
# Дмитрий Дормидонтов (Теләсе районы, Кылбагыш)
# Марат Дүсәкәев (Омск өлкәсе)

=== З ===
# Айгиз Закиров (Учалы районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4781569/ 20-летний Айгиз Закиров из Башкирии погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рушан Закиров (Дыуан районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32241-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rushan-zakirov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Рушан Закиров]&lt;/ref&gt;
# Вадим Заһиров (21 йәш, [[Борай районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Рәмис Заһретдинов, майор (34 йәш, [[Яр Саллы]])
# Айрат Заһитов (Тирмән ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32193-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-ajrat-zagitov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Айрат Загитов]&lt;/ref&gt;
# Илгизәр Зиннуров (Ҡыйғы районы, Түбәнге Ҡыйғы ауылы)

=== И ===
# Айнур Измайлов, танк взводы командиры, лейтенант (1998, Кукмара районы)
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Рәсәй Федерацияһы Геройының Алтын Йондоҙ миҙалы — 2022]] Тамерлан Илһамов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/politics/2022-08-01/dva-urozhentsa-bashkortostana-udostoeny-geroya-rossii-posmertno-2894415 Два уроженца Башкортостана удостоены звания Героя России посмертно]&lt;/ref&gt; 
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Исламов Дамир Нәзир улы|Дамир Исламов]] (1996) ([[Лениногорск]])
# Эдуард Ишманов ([[Канюки|Әрәмә]], Барҙа районы, Пермь крайы)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Александр Иштерәков (Новоуральск, Свердловск өлкәһе)
# Самат Ишкилдин (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://mkset.ru/news/society/16-06-2022/v-bashkirii-sostoitsya-proschanie-s-pogibshim-na-ukraine-42-letnim-samatom-ishkildinym В Башкирии состоится прощание с погибшим на Украине 42-летним Саматом Ишкильдиным]&lt;/ref&gt;
# Руслан Иҫәнбаев (Салауат районы, Шәрип ауылы)&lt;ref&gt;[]&lt;/ref&gt;

=== Й ===
# Илсур Йәнъюлдашев (Сибай ҡалаһы)
# Ренат Йәнғәлиев (Асҡын районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776439/ На Украине погиб ветеран Чеченской войны из Башкирии Ренат Джангалиев]&lt;/ref&gt;
# Морат Йосопов, механик-радиотелефонсы (2000, [[Иҫке Мөхәмәт]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== К ===
# Данил Казаков ([[Бөгөлмә (Татарстан)|Бөгөлмә]])
# Денис Камалов (28 йәш, Өфө, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Альберт Кәримов, спецназ подполковнигы (38 йәш, [[Тирлән]], [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Тимур Килмөхәмәтов (22 йәш, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Инсур Кинйәкәев (34 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Олег Кириллов (Кукмара районы, Түбән Чура)

=== Ҡ ===
# Илназ Ҡадиров, капитан, танк ротаһы командиры (34 йәш, Ҡазан)
# Хәкимйән Ҡарағолов (24 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (20 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (Чернушка, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Марсель Ҡорманалин (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125106-chetvertyy_rebenok_kotoryy_eshche_ne_rodilsya_nikogda_ne_uvidit_svoego_papu_na_ukraine_pogib_serzhan/ «Четвертый ребенок, который еще не родился, никогда не увидит своего папу»: на Украине погиб сержант из Башкирии Марсель Курманалин]&lt;/ref&gt;
# Нурлан Ҡужбаҫаров (Сосновка, [[Бреды районы]], Силәбе өлкәсе)&lt;ref&gt;[https://pchela.news/news/detail/21632 Во время спецоперации на Украине погиб 28-летний ефрейтор из Челябинской области]&lt;/ref&gt;

=== М ===
# Азат Мозафаров (Иҙрис ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_urozhenec_salavatskogo_rayona_bashkirii_azat_muzafarov На Украине погиб уроженец Салаватского района Башкирии Азат Музафаров]&lt;/ref&gt;
# Тимур Моратов (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125126-na_ukraine_pogib_efreytor_iz_bashkirii_timur_muratov_/ На Украине погиб ефрейтор из Башкирии Тимур Муратов]&lt;/ref&gt;
# Марат Мостафин (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125098-v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_ukraine_maratom_mustafinym/ В Башкирии простились с погибшим на Украине Маратом Мустафиным]&lt;/ref&gt;
# Ғаян Муллаянов ([[Аҙнаҡай районы]])&lt;ref name=&quot;РТ&quot;&gt;[https://prokazan.ru/news/view/157275 НА УКРАИНЕ ПОГИБ СЕРЖАНТ ИЗ ТАТАРСТАНА, КОМАНДИР ТАНКА АРТЕМ НАГОРКИН]&lt;/ref&gt;
# Нил Мөслимов, гранатометчик (2003, Ахун, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Марат Мөхәмәҙиев, (35 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рәхимйән Мөхөтдинов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776035/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб замкомнадира взвода из Башкирии Рахимьян Мухитдинов]&lt;/ref&gt;

=== Н ===
# Рәмзәл Нафиҡов (Бишбүләк районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125693-soldat_iz_bashkirii_ramzil_nafikov_pogib_vo_vremya_spetsoperatsii_na_ukraine/ Солдат из Башкирии Рамзаль Нафиков погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Артур Нәбиуллин (37 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Игорь Нәсибуллин (Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динар Низаев, (24 йәш, [[Кушнаренко районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Линар Ниязов (Омск өлкәһе)
# Тимур Нухов (23 йәш, [[Балтас районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Р ===
# Айнур Раянов (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Арсен Рәимов, өлкән лейтенант, (29 йәш, [[Мәләүез районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Данис Рыбаков (23 йәш, [[Туймазы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== С ===
# Руслан Садиҡов (Ҡазан)&lt;ref name=&quot;РТ&quot; /&gt;
# Денис Сафин (27 йәш, [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Артур Сәйетов (25 йәш, [[Шаран районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Винер Сәйфуллин, механик-йөртүче (1999, [[Үрге Ҡыйғы]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Руслан Сәйфуллин, (Күктәкә, [[Аҙнаҡай районы]])
# Данис Сәләхетдинов, прапорщик (1986, Ҡазан)
# Илнур Сибғәтуллин, сержант (1990, [[Түбәнге Кама|Түбән Кама]])
# Денис Собханғолов (Әлшәй районы)
# Вячеслав Солтанов ([[Ҡоншаҡ районы]], Силәбе өлкәһе)
# Фидан Солтанов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.verstov.info/news/society/99812-ostalsja-dlja-vseh-nas-batyrom-na-ukraine-vo-vremja-specoperacii-pogib-byvshij-rabotnik-mmk.html «Остался для всех нас батыром». На Украине во время спецоперации погиб бывший работник ММК]&lt;/ref&gt;
# Динар Сөләймәнов (Өфө районы)

=== У ===
# Артём Уразаев (Колюткино, Белоярский ҡала округы, Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot; /&gt;
# Ғәлим Усманов (37 йәш, [[Әбйәлил районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илгиз Усманов (38 йәш, Шишмә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ф ===
# Айрат Фәтихов (32 йәш Миәкә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Айҙар Фазылов (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4787601/ «До последнего момента не верили»: на Украине погиб еще один военный из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Х ===
# Илназ Харисов ([[Йәшел Үҙән]])
# Тимур Хәйруллин (27 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Вадим Хәкимов (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125056-neodnokratno_byl_v_komandirovkakh_v_nagornom_karabakhe_i_sirii_v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_/ «Неоднократно был в командировках в Нагорном Карабахе и Сирии»: в Башкирии простились с погибшим на Украине Вадимом Хакимовым]&lt;/ref&gt;
# Руслан Хәлимов (22 йәш, [[Әлшәй районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Марсель Хәлиуллин (22 йәш, Кушнаренко районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Наил Хәлиуллин, өлкән сержант (49 йәш, Яр Саллы)
# Марат Хәлитов ([[Ташлы районы]], [[Ырымбур өлкәһе|Ырымбур өлкәсе]])
# Динар Хәмитов (1980) ([[Питрәc|Питрәс]])
# Илшат Хәмидрәхимов, взвод командиры, өлкән лейтенант (26 йәш, [[Аҡсубай районы]])
# Таһир Хәсәнов (Архангел районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776583/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб уроженец Башкирии Тагир Хасанов]&lt;/ref&gt;
# Ғабдрахман Хисаметдинов (Яңа Атъял, Яулытора районы, [[Төмән өлкәһе]])
# Айнур Холматов (19 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илнур Хөснөтдинов (25 йәш, [[Салауат районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Ш ===
# Ғәфүр Шакирйәнов, танк взводы командиры, өлкән лейтенант (1996, Йәшел Үҙән)
# Ильяс Шамиғулов (26 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Эдуард Шәйҙуллин (30 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Дамир Шәймәрҙәнов, өлкән лейтенант, танкист (23 йәш)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot; /&gt;
# Изгар Шәйхелисламов (33 йәш, [[Иглин районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рауил Шәмсетдинов (Әбләз, Һарыҡташ районы, Ырымбур өлкәһе)
# Артур Шәрәфиев (2001, Яр Саллы)
# Ғәҙел Шәмғунов, өлкән сержант (1993, Ҡазан)

=== Ә ===
# Азат Әбүталипов (Ауырғазы районы)
# Илфат Әхиәров (33 йәш, [[Дүртөйлө]], Башҡортстан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot;&gt;[https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/  Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Руслан Әйетов (Березовский, Свердловск өлкәһе)&lt;ref&gt;[https://ura.news/news/1052540266 Свердловский солдат погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рафаэль Әхмәтов ([[Ырымбур]], [[Ырымбур өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://56orb.ru/news/society/13-05-2022/v-orenburge-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-ofitserom-rafaelem-ahmetovym В Оренбурге простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине Рафаэлем Ахметовым.]&lt;/ref&gt;
# Фидарис Әхмәтов (35 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Андрей Әхмәтшин ([[Тольятти]], [[Һамар өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://www.samara.kp.ru/daily/27377.5/4570103/ «Он умер ради жизни других»: погибшего на Украине старшину из Тольятти посмертно представили к Ордену.]&lt;/ref&gt;
# Руслан Әхмәтшин, өлкән лейтенант, танкист, (25 йәш, Кизнер, Удмуртия)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot;&gt;[https://tatar-today.ru/2022/05/75372/ Украинада Казан танк училищесыннан тагын 4 офицер һәлак булган.] Tatar Today — татар яңалыклары&lt;/ref&gt;.
# Малик Әхтәров ([[Екатеринбург]], Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot;&gt;[https://tagilcity.ru/news/incident/14-04-2022/spisok-pogibshih-sverdlovchan-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших свердловчан в ходе спецоперации на Украине (обновляется)]&lt;/ref&gt;
# Марат Әхмәтйәнов (Нуриман районы)
# Рәфил Әйүпов (Белорет районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804845/ В Башкирии проводили в последний путь младшего сержанта Рафила Аюпова]&lt;/ref&gt;

=== Ю ===
# Марат Юнысов ([[Кәртәле районы|Ҡарталы районы]], Силәбе өлкәһе)
# Айнур Янышев (36 йәш, [[Миәкә районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Я ===
# Айнур Ямалов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/v_bashkirii_prostilis_s_27-letnim_aynurom_yamalovym_pogibshim_na_ukraine?utm_source=yxnews&amp;utm_medium=desktop В Башкирии простились с 27-летним Айнуром Ямаловым, погибшим на Украине]&lt;/ref&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

* ''[[Рәсәй Федерацияһы|Россия Федерацияһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Российской Федерации|ru]])  •  [[Рәсәй Федерацияһы Геройы|Россия Федерацияһы Ҡаһарманы]]
* ''[[Украина]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Украины|ru]])  •  Украина Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Украины|ru]])''
* ''[[Луганск Халыҡ Республикаһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Награды Луганской Народной Республики|ru]])  •  Ҡаһарманы
* ''[[Донецк Халыҡ Республикаһы]] Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Донецкой Народной Республики|ru]])
*

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Сығанаҡтар ==

* {{Cite web|url=https://www.azatliq.org/a/31759329.html|title=Путин сугышы корбаннары|publisher=[[Азатлыҡ радиоһы|Азатлык радиосы]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]] |language=}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf|title=Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-rasshirilsya-spisok-tatar-i-bashkir-pavshikh-na-ukraine|title=Расширился список татар и башкир, павших на Украине|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title=Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=Комсомольская правда.Уфа порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[24 апрель]]|language=[[русса]]}}
* [https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф  [[ВКонтакте]]{{Ref-ru}}

== Һылтанмалар ==
* [[:ru:Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину|Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину]] {{ref-ru}}
* [[:uk:Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022|Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022]] {{ref-uk}}
* [[:uk:Втрати_силових_структур_внаслідок_російського_вторгнення_в_Україну#2022 2|Втрати силових структур внаслідок російського вторгнення в Україну]] - көндәр буйынса һәләк булгандар исемлеге {{ref-uk}}
[[Категория:2022 йылда вафат булғандар]]</text>
      <sha1>ror7a1jhoxw3gifydiyggt8jy6z6h4z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148380</id>
      <parentid>1148379</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T10:20:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>/* С */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26120" xml:space="preserve">{{TOC-Right}}
'''Рәсәйҙең 2022 йылда Украиналағы махсус хәрби операцияһы барышында һәләк булған башҡорттар һәм татарҙар исемлеге'''

== Исемлек ==

=== А ===
# Альберт Аллағолов (25 йәш, [[Өфө]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot;&gt;[https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине]&lt;/ref&gt;
# Илгиз Алтыншин (Көйөргәҙе районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_starshiy_serzhant_iz_bashkirii_ilgiz_altynshin На Украине погиб старший сержант из Башкирии Ильгиз Алтыншин]&lt;/ref&gt;
# Фәдис Аллаяров (22 йәш, [[Бишбүләк районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Айҙар Айытҡужин (Күгәрсен районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804589/ В спецоперации на Украине погиб 22-летний Айдар Аиткужин из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Б ===
# Илнар Байегетов (24 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# [[Батыров Артур Артур улы]], өлкән лейтенант (28 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref&gt;''Азат Гиззатуллин''. [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-05-23/v-bashkirii-prostilis-so-starshim-leytenantom-arturom-batyrovym-pogibshim-na-territorii-ukrainy-2814453  В Башкирии простились со старшим лейтенантом Артуром Батыровым, погибшим на территории Украины.] ИА «Башинформ», 23.05.2022&lt;/ref&gt;
# Байегет Бикбулатов (20 яшь, [[Бөрйән районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Дамир Бикмансуров (Юкамен районы, Удмуртия)&lt;ref&gt;[https://www.udm-info.ru/news/society/17-04-2022/urozhenets-udmurtii-damir-bekmansurov-pogib-na-ukraine%3famp=1 Уроженец Удмуртии Дамир Бекмансуров погиб на Украине.]&lt;/ref&gt;
# Алмаз Батанов, лейтенант, танкист (1999, [[Ҡазан]])

=== В ===
# Виктор Вәлиев ([[Киев]], Украина)&lt;ref&gt;[https://i-ua.tv/society/32881-zahynuv-viktor-valieiev-kolyshnii-dyrektor-asotsiatsii-it-ukrainy Загинув Віктор Валєєв, колишній директор асоціації ІТ України.]{{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;
# Данил Вәлиев (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ғ ===
# Виталий Ғабтуллин (Лысьва, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot;&gt;[https://perm.aif.ru/incidents/nevernuvshiesya_spisok_pogibshih_na_ukraine_voennyh_iz_permskogo_kraya Невернувшиеся. Список погибших на Украине военных из Пермского края]&lt;/ref&gt;
# Ренат Ғайсин, подполковник (1983, Ҡазан)
# Рөстәм Ғәзизов (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4779447/ В ходе военной спецоперации на Украине погиб 20-летний Рустам Газизов из Башкирии]&lt;/ref&gt;
# Илнур Ғәйфетдинов, фельдшер (2000, Кукмара районы)
# Илгиз Ғәйфуллин (26 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Артём Ғәлиев (Фаленки районы, [[Киров өлкәһе]])
# Илдар Ғәлиев, рядовой (Балтас районы)
# Руслан Ғәлимов (42 йәш, [[Салауат районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илшат Ғәлин (28 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илвир Ғәлләмов, өлкән лейтенант, танк взводы командиры (1997, БР, [[Кушнаренко районы]], [[Ҡалтай (Кушнаренко районы)|Ҡалтай]]).
# Руслан Ғәлләмов, прапорщик (1988, [[Яр Саллы]])
# Олег Ғәфиәтуллин (Бәләбәй ҡалаһы)
# Линар Ғарипов (22 йәш, [[Салауат (ҡала)|Салауат]])&lt;ref&gt;[https://kazanreporter.ru/news/49198_stalo-izvestno-o-gibeli-na-ukraine-semi-vypusknikov-kazanskogo-tankovogo-ucilisa Еще пять выпускников казанского танкового училища погибли на Украине]&lt;/ref&gt;
# Риф Ғафаров (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32032-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rif-gafarov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Риф Гафаров]&lt;/ref&gt;
# Сергей Ғөбәйҙуллин ([[Сыбаркүл (ҡала)|Сыбаркүл]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot;&gt;[https://kursdela.biz/news/society/10-05-2022/spisok-pogibshih-yuzhnouraltsev-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших южноуральцев в ходе спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Ғилемханов Дамир Рәшит улы|Дамир Ғилемханов]] (1999), танк механигы, ефрейтор (Ҡазан)
# Руслан Ғилемханов (Дүртөйлө районы)
# Илмир Ғималетдинов (43 йәш, [[Бүздәк районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Д ===
# Марат Дәүләнов (Архангел районы)
# Өмөтйән Дәүләтов ([[Силәбе]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot; /&gt;
# Дмитрий Дормидонтов (Теләсе районы, Кылбагыш)
# Марат Дүсәкәев (Омск өлкәсе)

=== З ===
# Айгиз Закиров (Учалы районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4781569/ 20-летний Айгиз Закиров из Башкирии погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рушан Закиров (Дыуан районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32241-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rushan-zakirov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Рушан Закиров]&lt;/ref&gt;
# Вадим Заһиров (21 йәш, [[Борай районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Рәмис Заһретдинов, майор (34 йәш, [[Яр Саллы]])
# Айрат Заһитов (Тирмән ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32193-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-ajrat-zagitov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Айрат Загитов]&lt;/ref&gt;
# Илгизәр Зиннуров (Ҡыйғы районы, Түбәнге Ҡыйғы ауылы)

=== И ===
# Айнур Измайлов, танк взводы командиры, лейтенант (1998, Кукмара районы)
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Рәсәй Федерацияһы Геройының Алтын Йондоҙ миҙалы — 2022]] Тамерлан Илһамов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/politics/2022-08-01/dva-urozhentsa-bashkortostana-udostoeny-geroya-rossii-posmertno-2894415 Два уроженца Башкортостана удостоены звания Героя России посмертно]&lt;/ref&gt; 
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Исламов Дамир Нәзир улы|Дамир Исламов]] (1996) ([[Лениногорск]])
# Эдуард Ишманов ([[Канюки|Әрәмә]], Барҙа районы, Пермь крайы)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Александр Иштерәков (Новоуральск, Свердловск өлкәһе)
# Самат Ишкилдин (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://mkset.ru/news/society/16-06-2022/v-bashkirii-sostoitsya-proschanie-s-pogibshim-na-ukraine-42-letnim-samatom-ishkildinym В Башкирии состоится прощание с погибшим на Украине 42-летним Саматом Ишкильдиным]&lt;/ref&gt;
# Руслан Иҫәнбаев (Салауат районы, Шәрип ауылы)&lt;ref&gt;[]&lt;/ref&gt;

=== Й ===
# Илсур Йәнъюлдашев (Сибай ҡалаһы)
# Ренат Йәнғәлиев (Асҡын районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776439/ На Украине погиб ветеран Чеченской войны из Башкирии Ренат Джангалиев]&lt;/ref&gt;
# Морат Йосопов, механик-радиотелефонсы (2000, [[Иҫке Мөхәмәт]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== К ===
# Данил Казаков ([[Бөгөлмә (Татарстан)|Бөгөлмә]])
# Денис Камалов (28 йәш, Өфө, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Альберт Кәримов, спецназ подполковнигы (38 йәш, [[Тирлән]], [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Тимур Килмөхәмәтов (22 йәш, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Инсур Кинйәкәев (34 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Олег Кириллов (Кукмара районы, Түбән Чура)

=== Ҡ ===
# Илназ Ҡадиров, капитан, танк ротаһы командиры (34 йәш, Ҡазан)
# Хәкимйән Ҡарағолов (24 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (20 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (Чернушка, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Марсель Ҡорманалин (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125106-chetvertyy_rebenok_kotoryy_eshche_ne_rodilsya_nikogda_ne_uvidit_svoego_papu_na_ukraine_pogib_serzhan/ «Четвертый ребенок, который еще не родился, никогда не увидит своего папу»: на Украине погиб сержант из Башкирии Марсель Курманалин]&lt;/ref&gt;
# Нурлан Ҡужбаҫаров (Сосновка, [[Бреды районы]], Силәбе өлкәсе)&lt;ref&gt;[https://pchela.news/news/detail/21632 Во время спецоперации на Украине погиб 28-летний ефрейтор из Челябинской области]&lt;/ref&gt;

=== М ===
# Азат Мозафаров (Иҙрис ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_urozhenec_salavatskogo_rayona_bashkirii_azat_muzafarov На Украине погиб уроженец Салаватского района Башкирии Азат Музафаров]&lt;/ref&gt;
# Тимур Моратов (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125126-na_ukraine_pogib_efreytor_iz_bashkirii_timur_muratov_/ На Украине погиб ефрейтор из Башкирии Тимур Муратов]&lt;/ref&gt;
# Марат Мостафин (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125098-v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_ukraine_maratom_mustafinym/ В Башкирии простились с погибшим на Украине Маратом Мустафиным]&lt;/ref&gt;
# Ғаян Муллаянов ([[Аҙнаҡай районы]])&lt;ref name=&quot;РТ&quot;&gt;[https://prokazan.ru/news/view/157275 НА УКРАИНЕ ПОГИБ СЕРЖАНТ ИЗ ТАТАРСТАНА, КОМАНДИР ТАНКА АРТЕМ НАГОРКИН]&lt;/ref&gt;
# Нил Мөслимов, гранатометчик (2003, Ахун, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Марат Мөхәмәҙиев, (35 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рәхимйән Мөхөтдинов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776035/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб замкомнадира взвода из Башкирии Рахимьян Мухитдинов]&lt;/ref&gt;

=== Н ===
# Рәмзәл Нафиҡов (Бишбүләк районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125693-soldat_iz_bashkirii_ramzil_nafikov_pogib_vo_vremya_spetsoperatsii_na_ukraine/ Солдат из Башкирии Рамзаль Нафиков погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Артур Нәбиуллин (37 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Игорь Нәсибуллин (Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динар Низаев, (24 йәш, [[Кушнаренко районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Линар Ниязов (Омск өлкәһе)
# Тимур Нухов (23 йәш, [[Балтас районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Р ===
# Айнур Раянов (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Арсен Рәимов, өлкән лейтенант, (29 йәш, [[Мәләүез районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Данис Рыбаков (23 йәш, [[Туймазы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== С ===
# Руслан Садиҡов (Ҡазан)&lt;ref name=&quot;РТ&quot; /&gt;
# Денис Сафин (27 йәш, [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Артур Сәйетов (25 йәш, [[Шаран районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Винер Сәйфуллин, механик-йөртүче (1999, [[Үрге Ҡыйғы]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Руслан Сәйфуллин, (Күктәкә, [[Аҙнаҡай районы]])
# Данис Сәләхетдинов, прапорщик (1986, Ҡазан)
# Илнур Сибғәтуллин, сержант (1990, [[Түбәнге Кама|Түбән Кама]])
# Денис Собханғолов (Әлшәй районы)
# Вячеслав Солтанов ([[Ҡоншаҡ районы]], Силәбе өлкәһе)
# Фидан Солтанов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.verstov.info/news/society/99812-ostalsja-dlja-vseh-nas-batyrom-na-ukraine-vo-vremja-specoperacii-pogib-byvshij-rabotnik-mmk.html «Остался для всех нас батыром». На Украине во время спецоперации погиб бывший работник ММК]&lt;/ref&gt;
# Динар Сөләймәнов (Өфө районы)
# Ғәлинур Сөләймәнов (Бөрйән районы)

=== У ===
# Артём Уразаев (Колюткино, Белоярский ҡала округы, Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot; /&gt;
# Ғәлим Усманов (37 йәш, [[Әбйәлил районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илгиз Усманов (38 йәш, Шишмә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ф ===
# Айрат Фәтихов (32 йәш Миәкә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Айҙар Фазылов (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4787601/ «До последнего момента не верили»: на Украине погиб еще один военный из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Х ===
# Илназ Харисов ([[Йәшел Үҙән]])
# Тимур Хәйруллин (27 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Вадим Хәкимов (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125056-neodnokratno_byl_v_komandirovkakh_v_nagornom_karabakhe_i_sirii_v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_/ «Неоднократно был в командировках в Нагорном Карабахе и Сирии»: в Башкирии простились с погибшим на Украине Вадимом Хакимовым]&lt;/ref&gt;
# Руслан Хәлимов (22 йәш, [[Әлшәй районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Марсель Хәлиуллин (22 йәш, Кушнаренко районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Наил Хәлиуллин, өлкән сержант (49 йәш, Яр Саллы)
# Марат Хәлитов ([[Ташлы районы]], [[Ырымбур өлкәһе|Ырымбур өлкәсе]])
# Динар Хәмитов (1980) ([[Питрәc|Питрәс]])
# Илшат Хәмидрәхимов, взвод командиры, өлкән лейтенант (26 йәш, [[Аҡсубай районы]])
# Таһир Хәсәнов (Архангел районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776583/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб уроженец Башкирии Тагир Хасанов]&lt;/ref&gt;
# Ғабдрахман Хисаметдинов (Яңа Атъял, Яулытора районы, [[Төмән өлкәһе]])
# Айнур Холматов (19 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илнур Хөснөтдинов (25 йәш, [[Салауат районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Ш ===
# Ғәфүр Шакирйәнов, танк взводы командиры, өлкән лейтенант (1996, Йәшел Үҙән)
# Ильяс Шамиғулов (26 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Эдуард Шәйҙуллин (30 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Дамир Шәймәрҙәнов, өлкән лейтенант, танкист (23 йәш)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot; /&gt;
# Изгар Шәйхелисламов (33 йәш, [[Иглин районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рауил Шәмсетдинов (Әбләз, Һарыҡташ районы, Ырымбур өлкәһе)
# Артур Шәрәфиев (2001, Яр Саллы)
# Ғәҙел Шәмғунов, өлкән сержант (1993, Ҡазан)

=== Ә ===
# Азат Әбүталипов (Ауырғазы районы)
# Илфат Әхиәров (33 йәш, [[Дүртөйлө]], Башҡортстан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot;&gt;[https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/  Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Руслан Әйетов (Березовский, Свердловск өлкәһе)&lt;ref&gt;[https://ura.news/news/1052540266 Свердловский солдат погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рафаэль Әхмәтов ([[Ырымбур]], [[Ырымбур өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://56orb.ru/news/society/13-05-2022/v-orenburge-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-ofitserom-rafaelem-ahmetovym В Оренбурге простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине Рафаэлем Ахметовым.]&lt;/ref&gt;
# Фидарис Әхмәтов (35 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Андрей Әхмәтшин ([[Тольятти]], [[Һамар өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://www.samara.kp.ru/daily/27377.5/4570103/ «Он умер ради жизни других»: погибшего на Украине старшину из Тольятти посмертно представили к Ордену.]&lt;/ref&gt;
# Руслан Әхмәтшин, өлкән лейтенант, танкист, (25 йәш, Кизнер, Удмуртия)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot;&gt;[https://tatar-today.ru/2022/05/75372/ Украинада Казан танк училищесыннан тагын 4 офицер һәлак булган.] Tatar Today — татар яңалыклары&lt;/ref&gt;.
# Малик Әхтәров ([[Екатеринбург]], Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot;&gt;[https://tagilcity.ru/news/incident/14-04-2022/spisok-pogibshih-sverdlovchan-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших свердловчан в ходе спецоперации на Украине (обновляется)]&lt;/ref&gt;
# Марат Әхмәтйәнов (Нуриман районы)
# Рәфил Әйүпов (Белорет районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804845/ В Башкирии проводили в последний путь младшего сержанта Рафила Аюпова]&lt;/ref&gt;

=== Ю ===
# Марат Юнысов ([[Кәртәле районы|Ҡарталы районы]], Силәбе өлкәһе)
# Айнур Янышев (36 йәш, [[Миәкә районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Я ===
# Айнур Ямалов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/v_bashkirii_prostilis_s_27-letnim_aynurom_yamalovym_pogibshim_na_ukraine?utm_source=yxnews&amp;utm_medium=desktop В Башкирии простились с 27-летним Айнуром Ямаловым, погибшим на Украине]&lt;/ref&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

* ''[[Рәсәй Федерацияһы|Россия Федерацияһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Российской Федерации|ru]])  •  [[Рәсәй Федерацияһы Геройы|Россия Федерацияһы Ҡаһарманы]]
* ''[[Украина]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Украины|ru]])  •  Украина Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Украины|ru]])''
* ''[[Луганск Халыҡ Республикаһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Награды Луганской Народной Республики|ru]])  •  Ҡаһарманы
* ''[[Донецк Халыҡ Республикаһы]] Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Донецкой Народной Республики|ru]])
*

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Сығанаҡтар ==

* {{Cite web|url=https://www.azatliq.org/a/31759329.html|title=Путин сугышы корбаннары|publisher=[[Азатлыҡ радиоһы|Азатлык радиосы]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]] |language=}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf|title=Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-rasshirilsya-spisok-tatar-i-bashkir-pavshikh-na-ukraine|title=Расширился список татар и башкир, павших на Украине|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title=Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=Комсомольская правда.Уфа порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[24 апрель]]|language=[[русса]]}}
* [https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф  [[ВКонтакте]]{{Ref-ru}}

== Һылтанмалар ==
* [[:ru:Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину|Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину]] {{ref-ru}}
* [[:uk:Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022|Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022]] {{ref-uk}}
* [[:uk:Втрати_силових_структур_внаслідок_російського_вторгнення_в_Україну#2022 2|Втрати силових структур внаслідок російського вторгнення в Україну]] - көндәр буйынса һәләк булгандар исемлеге {{ref-uk}}
[[Категория:2022 йылда вафат булғандар]]</text>
      <sha1>oma6lzlqfolkc3rgiiecjj2mu3frze3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148381</id>
      <parentid>1148380</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T10:21:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ғ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26186" xml:space="preserve">{{TOC-Right}}
'''Рәсәйҙең 2022 йылда Украиналағы махсус хәрби операцияһы барышында һәләк булған башҡорттар һәм татарҙар исемлеге'''

== Исемлек ==

=== А ===
# Альберт Аллағолов (25 йәш, [[Өфө]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot;&gt;[https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине]&lt;/ref&gt;
# Илгиз Алтыншин (Көйөргәҙе районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_starshiy_serzhant_iz_bashkirii_ilgiz_altynshin На Украине погиб старший сержант из Башкирии Ильгиз Алтыншин]&lt;/ref&gt;
# Фәдис Аллаяров (22 йәш, [[Бишбүләк районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Айҙар Айытҡужин (Күгәрсен районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804589/ В спецоперации на Украине погиб 22-летний Айдар Аиткужин из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Б ===
# Илнар Байегетов (24 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# [[Батыров Артур Артур улы]], өлкән лейтенант (28 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref&gt;''Азат Гиззатуллин''. [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-05-23/v-bashkirii-prostilis-so-starshim-leytenantom-arturom-batyrovym-pogibshim-na-territorii-ukrainy-2814453  В Башкирии простились со старшим лейтенантом Артуром Батыровым, погибшим на территории Украины.] ИА «Башинформ», 23.05.2022&lt;/ref&gt;
# Байегет Бикбулатов (20 яшь, [[Бөрйән районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Дамир Бикмансуров (Юкамен районы, Удмуртия)&lt;ref&gt;[https://www.udm-info.ru/news/society/17-04-2022/urozhenets-udmurtii-damir-bekmansurov-pogib-na-ukraine%3famp=1 Уроженец Удмуртии Дамир Бекмансуров погиб на Украине.]&lt;/ref&gt;
# Алмаз Батанов, лейтенант, танкист (1999, [[Ҡазан]])

=== В ===
# Виктор Вәлиев ([[Киев]], Украина)&lt;ref&gt;[https://i-ua.tv/society/32881-zahynuv-viktor-valieiev-kolyshnii-dyrektor-asotsiatsii-it-ukrainy Загинув Віктор Валєєв, колишній директор асоціації ІТ України.]{{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;
# Данил Вәлиев (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ғ ===
# Виталий Ғабтуллин (Лысьва, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot;&gt;[https://perm.aif.ru/incidents/nevernuvshiesya_spisok_pogibshih_na_ukraine_voennyh_iz_permskogo_kraya Невернувшиеся. Список погибших на Украине военных из Пермского края]&lt;/ref&gt;
# Ренат Ғайсин, подполковник (1983, Ҡазан)
# Рөстәм Ғәзизов (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4779447/ В ходе военной спецоперации на Украине погиб 20-летний Рустам Газизов из Башкирии]&lt;/ref&gt;
# Илнур Ғәйфетдинов, фельдшер (2000, Кукмара районы)
# Илгиз Ғәйфуллин (26 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Артём Ғәлиев (Фаленки районы, [[Киров өлкәһе]])
# Илдар Ғәлиев, рядовой (Балтас районы)
# Руслан Ғәлимов (42 йәш, [[Салауат районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илшат Ғәлин (28 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илвир Ғәлләмов, өлкән лейтенант, танк взводы командиры (1997, БР, [[Кушнаренко районы]], [[Ҡалтай (Кушнаренко районы)|Ҡалтай]]).
# Руслан Ғәлләмов, прапорщик (1988, [[Яр Саллы]])
# Олег Ғәфиәтуллин (Бәләбәй ҡалаһы)
# Линар Ғарипов (22 йәш, [[Салауат (ҡала)|Салауат]])&lt;ref&gt;[https://kazanreporter.ru/news/49198_stalo-izvestno-o-gibeli-na-ukraine-semi-vypusknikov-kazanskogo-tankovogo-ucilisa Еще пять выпускников казанского танкового училища погибли на Украине]&lt;/ref&gt;
# Риф Ғафаров (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32032-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rif-gafarov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Риф Гафаров]&lt;/ref&gt;
# Сергей Ғөбәйҙуллин ([[Сыбаркүл (ҡала)|Сыбаркүл]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot;&gt;[https://kursdela.biz/news/society/10-05-2022/spisok-pogibshih-yuzhnouraltsev-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших южноуральцев в ходе спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Ғилемханов Дамир Рәшит улы|Дамир Ғилемханов]] (1999), танк механигы, ефрейтор (Ҡазан)
# Руслан Ғилемханов (Дүртөйлө районы)
# Илмир Ғималетдинов (43 йәш, [[Бүздәк районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Рәсим Ғәбиҙуллин (Дүртөйлө районы)

=== Д ===
# Марат Дәүләнов (Архангел районы)
# Өмөтйән Дәүләтов ([[Силәбе]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot; /&gt;
# Дмитрий Дормидонтов (Теләсе районы, Кылбагыш)
# Марат Дүсәкәев (Омск өлкәсе)

=== З ===
# Айгиз Закиров (Учалы районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4781569/ 20-летний Айгиз Закиров из Башкирии погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рушан Закиров (Дыуан районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32241-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rushan-zakirov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Рушан Закиров]&lt;/ref&gt;
# Вадим Заһиров (21 йәш, [[Борай районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Рәмис Заһретдинов, майор (34 йәш, [[Яр Саллы]])
# Айрат Заһитов (Тирмән ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32193-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-ajrat-zagitov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Айрат Загитов]&lt;/ref&gt;
# Илгизәр Зиннуров (Ҡыйғы районы, Түбәнге Ҡыйғы ауылы)

=== И ===
# Айнур Измайлов, танк взводы командиры, лейтенант (1998, Кукмара районы)
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Рәсәй Федерацияһы Геройының Алтын Йондоҙ миҙалы — 2022]] Тамерлан Илһамов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/politics/2022-08-01/dva-urozhentsa-bashkortostana-udostoeny-geroya-rossii-posmertno-2894415 Два уроженца Башкортостана удостоены звания Героя России посмертно]&lt;/ref&gt; 
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Исламов Дамир Нәзир улы|Дамир Исламов]] (1996) ([[Лениногорск]])
# Эдуард Ишманов ([[Канюки|Әрәмә]], Барҙа районы, Пермь крайы)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Александр Иштерәков (Новоуральск, Свердловск өлкәһе)
# Самат Ишкилдин (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://mkset.ru/news/society/16-06-2022/v-bashkirii-sostoitsya-proschanie-s-pogibshim-na-ukraine-42-letnim-samatom-ishkildinym В Башкирии состоится прощание с погибшим на Украине 42-летним Саматом Ишкильдиным]&lt;/ref&gt;
# Руслан Иҫәнбаев (Салауат районы, Шәрип ауылы)&lt;ref&gt;[]&lt;/ref&gt;

=== Й ===
# Илсур Йәнъюлдашев (Сибай ҡалаһы)
# Ренат Йәнғәлиев (Асҡын районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776439/ На Украине погиб ветеран Чеченской войны из Башкирии Ренат Джангалиев]&lt;/ref&gt;
# Морат Йосопов, механик-радиотелефонсы (2000, [[Иҫке Мөхәмәт]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== К ===
# Данил Казаков ([[Бөгөлмә (Татарстан)|Бөгөлмә]])
# Денис Камалов (28 йәш, Өфө, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Альберт Кәримов, спецназ подполковнигы (38 йәш, [[Тирлән]], [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Тимур Килмөхәмәтов (22 йәш, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Инсур Кинйәкәев (34 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Олег Кириллов (Кукмара районы, Түбән Чура)

=== Ҡ ===
# Илназ Ҡадиров, капитан, танк ротаһы командиры (34 йәш, Ҡазан)
# Хәкимйән Ҡарағолов (24 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (20 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (Чернушка, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Марсель Ҡорманалин (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125106-chetvertyy_rebenok_kotoryy_eshche_ne_rodilsya_nikogda_ne_uvidit_svoego_papu_na_ukraine_pogib_serzhan/ «Четвертый ребенок, который еще не родился, никогда не увидит своего папу»: на Украине погиб сержант из Башкирии Марсель Курманалин]&lt;/ref&gt;
# Нурлан Ҡужбаҫаров (Сосновка, [[Бреды районы]], Силәбе өлкәсе)&lt;ref&gt;[https://pchela.news/news/detail/21632 Во время спецоперации на Украине погиб 28-летний ефрейтор из Челябинской области]&lt;/ref&gt;

=== М ===
# Азат Мозафаров (Иҙрис ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_urozhenec_salavatskogo_rayona_bashkirii_azat_muzafarov На Украине погиб уроженец Салаватского района Башкирии Азат Музафаров]&lt;/ref&gt;
# Тимур Моратов (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125126-na_ukraine_pogib_efreytor_iz_bashkirii_timur_muratov_/ На Украине погиб ефрейтор из Башкирии Тимур Муратов]&lt;/ref&gt;
# Марат Мостафин (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125098-v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_ukraine_maratom_mustafinym/ В Башкирии простились с погибшим на Украине Маратом Мустафиным]&lt;/ref&gt;
# Ғаян Муллаянов ([[Аҙнаҡай районы]])&lt;ref name=&quot;РТ&quot;&gt;[https://prokazan.ru/news/view/157275 НА УКРАИНЕ ПОГИБ СЕРЖАНТ ИЗ ТАТАРСТАНА, КОМАНДИР ТАНКА АРТЕМ НАГОРКИН]&lt;/ref&gt;
# Нил Мөслимов, гранатометчик (2003, Ахун, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Марат Мөхәмәҙиев, (35 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рәхимйән Мөхөтдинов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776035/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб замкомнадира взвода из Башкирии Рахимьян Мухитдинов]&lt;/ref&gt;

=== Н ===
# Рәмзәл Нафиҡов (Бишбүләк районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125693-soldat_iz_bashkirii_ramzil_nafikov_pogib_vo_vremya_spetsoperatsii_na_ukraine/ Солдат из Башкирии Рамзаль Нафиков погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Артур Нәбиуллин (37 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Игорь Нәсибуллин (Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динар Низаев, (24 йәш, [[Кушнаренко районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Линар Ниязов (Омск өлкәһе)
# Тимур Нухов (23 йәш, [[Балтас районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Р ===
# Айнур Раянов (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Арсен Рәимов, өлкән лейтенант, (29 йәш, [[Мәләүез районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Данис Рыбаков (23 йәш, [[Туймазы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== С ===
# Руслан Садиҡов (Ҡазан)&lt;ref name=&quot;РТ&quot; /&gt;
# Денис Сафин (27 йәш, [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Артур Сәйетов (25 йәш, [[Шаран районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Винер Сәйфуллин, механик-йөртүче (1999, [[Үрге Ҡыйғы]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Руслан Сәйфуллин, (Күктәкә, [[Аҙнаҡай районы]])
# Данис Сәләхетдинов, прапорщик (1986, Ҡазан)
# Илнур Сибғәтуллин, сержант (1990, [[Түбәнге Кама|Түбән Кама]])
# Денис Собханғолов (Әлшәй районы)
# Вячеслав Солтанов ([[Ҡоншаҡ районы]], Силәбе өлкәһе)
# Фидан Солтанов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.verstov.info/news/society/99812-ostalsja-dlja-vseh-nas-batyrom-na-ukraine-vo-vremja-specoperacii-pogib-byvshij-rabotnik-mmk.html «Остался для всех нас батыром». На Украине во время спецоперации погиб бывший работник ММК]&lt;/ref&gt;
# Динар Сөләймәнов (Өфө районы)
# Ғәлинур Сөләймәнов (Бөрйән районы)

=== У ===
# Артём Уразаев (Колюткино, Белоярский ҡала округы, Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot; /&gt;
# Ғәлим Усманов (37 йәш, [[Әбйәлил районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илгиз Усманов (38 йәш, Шишмә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ф ===
# Айрат Фәтихов (32 йәш Миәкә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Айҙар Фазылов (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4787601/ «До последнего момента не верили»: на Украине погиб еще один военный из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Х ===
# Илназ Харисов ([[Йәшел Үҙән]])
# Тимур Хәйруллин (27 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Вадим Хәкимов (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125056-neodnokratno_byl_v_komandirovkakh_v_nagornom_karabakhe_i_sirii_v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_/ «Неоднократно был в командировках в Нагорном Карабахе и Сирии»: в Башкирии простились с погибшим на Украине Вадимом Хакимовым]&lt;/ref&gt;
# Руслан Хәлимов (22 йәш, [[Әлшәй районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Марсель Хәлиуллин (22 йәш, Кушнаренко районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Наил Хәлиуллин, өлкән сержант (49 йәш, Яр Саллы)
# Марат Хәлитов ([[Ташлы районы]], [[Ырымбур өлкәһе|Ырымбур өлкәсе]])
# Динар Хәмитов (1980) ([[Питрәc|Питрәс]])
# Илшат Хәмидрәхимов, взвод командиры, өлкән лейтенант (26 йәш, [[Аҡсубай районы]])
# Таһир Хәсәнов (Архангел районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776583/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб уроженец Башкирии Тагир Хасанов]&lt;/ref&gt;
# Ғабдрахман Хисаметдинов (Яңа Атъял, Яулытора районы, [[Төмән өлкәһе]])
# Айнур Холматов (19 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илнур Хөснөтдинов (25 йәш, [[Салауат районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Ш ===
# Ғәфүр Шакирйәнов, танк взводы командиры, өлкән лейтенант (1996, Йәшел Үҙән)
# Ильяс Шамиғулов (26 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Эдуард Шәйҙуллин (30 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Дамир Шәймәрҙәнов, өлкән лейтенант, танкист (23 йәш)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot; /&gt;
# Изгар Шәйхелисламов (33 йәш, [[Иглин районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рауил Шәмсетдинов (Әбләз, Һарыҡташ районы, Ырымбур өлкәһе)
# Артур Шәрәфиев (2001, Яр Саллы)
# Ғәҙел Шәмғунов, өлкән сержант (1993, Ҡазан)

=== Ә ===
# Азат Әбүталипов (Ауырғазы районы)
# Илфат Әхиәров (33 йәш, [[Дүртөйлө]], Башҡортстан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot;&gt;[https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/  Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Руслан Әйетов (Березовский, Свердловск өлкәһе)&lt;ref&gt;[https://ura.news/news/1052540266 Свердловский солдат погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рафаэль Әхмәтов ([[Ырымбур]], [[Ырымбур өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://56orb.ru/news/society/13-05-2022/v-orenburge-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-ofitserom-rafaelem-ahmetovym В Оренбурге простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине Рафаэлем Ахметовым.]&lt;/ref&gt;
# Фидарис Әхмәтов (35 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Андрей Әхмәтшин ([[Тольятти]], [[Һамар өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://www.samara.kp.ru/daily/27377.5/4570103/ «Он умер ради жизни других»: погибшего на Украине старшину из Тольятти посмертно представили к Ордену.]&lt;/ref&gt;
# Руслан Әхмәтшин, өлкән лейтенант, танкист, (25 йәш, Кизнер, Удмуртия)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot;&gt;[https://tatar-today.ru/2022/05/75372/ Украинада Казан танк училищесыннан тагын 4 офицер һәлак булган.] Tatar Today — татар яңалыклары&lt;/ref&gt;.
# Малик Әхтәров ([[Екатеринбург]], Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot;&gt;[https://tagilcity.ru/news/incident/14-04-2022/spisok-pogibshih-sverdlovchan-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших свердловчан в ходе спецоперации на Украине (обновляется)]&lt;/ref&gt;
# Марат Әхмәтйәнов (Нуриман районы)
# Рәфил Әйүпов (Белорет районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804845/ В Башкирии проводили в последний путь младшего сержанта Рафила Аюпова]&lt;/ref&gt;

=== Ю ===
# Марат Юнысов ([[Кәртәле районы|Ҡарталы районы]], Силәбе өлкәһе)
# Айнур Янышев (36 йәш, [[Миәкә районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Я ===
# Айнур Ямалов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/v_bashkirii_prostilis_s_27-letnim_aynurom_yamalovym_pogibshim_na_ukraine?utm_source=yxnews&amp;utm_medium=desktop В Башкирии простились с 27-летним Айнуром Ямаловым, погибшим на Украине]&lt;/ref&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

* ''[[Рәсәй Федерацияһы|Россия Федерацияһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Российской Федерации|ru]])  •  [[Рәсәй Федерацияһы Геройы|Россия Федерацияһы Ҡаһарманы]]
* ''[[Украина]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Украины|ru]])  •  Украина Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Украины|ru]])''
* ''[[Луганск Халыҡ Республикаһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Награды Луганской Народной Республики|ru]])  •  Ҡаһарманы
* ''[[Донецк Халыҡ Республикаһы]] Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Донецкой Народной Республики|ru]])
*

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Сығанаҡтар ==

* {{Cite web|url=https://www.azatliq.org/a/31759329.html|title=Путин сугышы корбаннары|publisher=[[Азатлыҡ радиоһы|Азатлык радиосы]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]] |language=}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf|title=Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-rasshirilsya-spisok-tatar-i-bashkir-pavshikh-na-ukraine|title=Расширился список татар и башкир, павших на Украине|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title=Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=Комсомольская правда.Уфа порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[24 апрель]]|language=[[русса]]}}
* [https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф  [[ВКонтакте]]{{Ref-ru}}

== Һылтанмалар ==
* [[:ru:Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину|Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину]] {{ref-ru}}
* [[:uk:Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022|Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022]] {{ref-uk}}
* [[:uk:Втрати_силових_структур_внаслідок_російського_вторгнення_в_Україну#2022 2|Втрати силових структур внаслідок російського вторгнення в Україну]] - көндәр буйынса һәләк булгандар исемлеге {{ref-uk}}
[[Категория:2022 йылда вафат булғандар]]</text>
      <sha1>gjev463b55uqk1ghh9bqaw00nbu5n08</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148382</id>
      <parentid>1148381</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T10:22:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>/* М */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26252" xml:space="preserve">{{TOC-Right}}
'''Рәсәйҙең 2022 йылда Украиналағы махсус хәрби операцияһы барышында һәләк булған башҡорттар һәм татарҙар исемлеге'''

== Исемлек ==

=== А ===
# Альберт Аллағолов (25 йәш, [[Өфө]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot;&gt;[https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине]&lt;/ref&gt;
# Илгиз Алтыншин (Көйөргәҙе районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_starshiy_serzhant_iz_bashkirii_ilgiz_altynshin На Украине погиб старший сержант из Башкирии Ильгиз Алтыншин]&lt;/ref&gt;
# Фәдис Аллаяров (22 йәш, [[Бишбүләк районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Айҙар Айытҡужин (Күгәрсен районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804589/ В спецоперации на Украине погиб 22-летний Айдар Аиткужин из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Б ===
# Илнар Байегетов (24 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# [[Батыров Артур Артур улы]], өлкән лейтенант (28 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref&gt;''Азат Гиззатуллин''. [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-05-23/v-bashkirii-prostilis-so-starshim-leytenantom-arturom-batyrovym-pogibshim-na-territorii-ukrainy-2814453  В Башкирии простились со старшим лейтенантом Артуром Батыровым, погибшим на территории Украины.] ИА «Башинформ», 23.05.2022&lt;/ref&gt;
# Байегет Бикбулатов (20 яшь, [[Бөрйән районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Дамир Бикмансуров (Юкамен районы, Удмуртия)&lt;ref&gt;[https://www.udm-info.ru/news/society/17-04-2022/urozhenets-udmurtii-damir-bekmansurov-pogib-na-ukraine%3famp=1 Уроженец Удмуртии Дамир Бекмансуров погиб на Украине.]&lt;/ref&gt;
# Алмаз Батанов, лейтенант, танкист (1999, [[Ҡазан]])

=== В ===
# Виктор Вәлиев ([[Киев]], Украина)&lt;ref&gt;[https://i-ua.tv/society/32881-zahynuv-viktor-valieiev-kolyshnii-dyrektor-asotsiatsii-it-ukrainy Загинув Віктор Валєєв, колишній директор асоціації ІТ України.]{{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;
# Данил Вәлиев (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ғ ===
# Виталий Ғабтуллин (Лысьва, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot;&gt;[https://perm.aif.ru/incidents/nevernuvshiesya_spisok_pogibshih_na_ukraine_voennyh_iz_permskogo_kraya Невернувшиеся. Список погибших на Украине военных из Пермского края]&lt;/ref&gt;
# Ренат Ғайсин, подполковник (1983, Ҡазан)
# Рөстәм Ғәзизов (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4779447/ В ходе военной спецоперации на Украине погиб 20-летний Рустам Газизов из Башкирии]&lt;/ref&gt;
# Илнур Ғәйфетдинов, фельдшер (2000, Кукмара районы)
# Илгиз Ғәйфуллин (26 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Артём Ғәлиев (Фаленки районы, [[Киров өлкәһе]])
# Илдар Ғәлиев, рядовой (Балтас районы)
# Руслан Ғәлимов (42 йәш, [[Салауат районы]], [[Башҡортостан]])&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илшат Ғәлин (28 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илвир Ғәлләмов, өлкән лейтенант, танк взводы командиры (1997, БР, [[Кушнаренко районы]], [[Ҡалтай (Кушнаренко районы)|Ҡалтай]]).
# Руслан Ғәлләмов, прапорщик (1988, [[Яр Саллы]])
# Олег Ғәфиәтуллин (Бәләбәй ҡалаһы)
# Линар Ғарипов (22 йәш, [[Салауат (ҡала)|Салауат]])&lt;ref&gt;[https://kazanreporter.ru/news/49198_stalo-izvestno-o-gibeli-na-ukraine-semi-vypusknikov-kazanskogo-tankovogo-ucilisa Еще пять выпускников казанского танкового училища погибли на Украине]&lt;/ref&gt;
# Риф Ғафаров (Балаҡатай районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32032-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rif-gafarov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Риф Гафаров]&lt;/ref&gt;
# Сергей Ғөбәйҙуллин ([[Сыбаркүл (ҡала)|Сыбаркүл]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot;&gt;[https://kursdela.biz/news/society/10-05-2022/spisok-pogibshih-yuzhnouraltsev-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших южноуральцев в ходе спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Ғилемханов Дамир Рәшит улы|Дамир Ғилемханов]] (1999), танк механигы, ефрейтор (Ҡазан)
# Руслан Ғилемханов (Дүртөйлө районы)
# Илмир Ғималетдинов (43 йәш, [[Бүздәк районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Рәсим Ғәбиҙуллин (Дүртөйлө районы)

=== Д ===
# Марат Дәүләнов (Архангел районы)
# Өмөтйән Дәүләтов ([[Силәбе]], Силәбе өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ЮУ&quot; /&gt;
# Дмитрий Дормидонтов (Теләсе районы, Кылбагыш)
# Марат Дүсәкәев (Омск өлкәсе)

=== З ===
# Айгиз Закиров (Учалы районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4781569/ 20-летний Айгиз Закиров из Башкирии погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рушан Закиров (Дыуан районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32241-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-rushan-zakirov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Рушан Закиров]&lt;/ref&gt;
# Вадим Заһиров (21 йәш, [[Борай районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Рәмис Заһретдинов, майор (34 йәш, [[Яр Саллы]])
# Айрат Заһитов (Тирмән ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://newsbash.ru/society/32193-vo-vremja-specoperacii-na-ukraine-pogib-urozhenec-bashkirii-ajrat-zagitov.html Во время спецоперации на Украине погиб уроженец Башкирии Айрат Загитов]&lt;/ref&gt;
# Илгизәр Зиннуров (Ҡыйғы районы, Түбәнге Ҡыйғы ауылы)

=== И ===
# Айнур Измайлов, танк взводы командиры, лейтенант (1998, Кукмара районы)
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Рәсәй Федерацияһы Геройының Алтын Йондоҙ миҙалы — 2022]] Тамерлан Илһамов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/politics/2022-08-01/dva-urozhentsa-bashkortostana-udostoeny-geroya-rossii-posmertno-2894415 Два уроженца Башкортостана удостоены звания Героя России посмертно]&lt;/ref&gt; 
# [[Файл:RIAN_archive_470774_Gold_Star_medal_(cropped).jpg|28x28пкс|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале — 2022]] [[Исламов Дамир Нәзир улы|Дамир Исламов]] (1996) ([[Лениногорск]])
# Эдуард Ишманов ([[Канюки|Әрәмә]], Барҙа районы, Пермь крайы)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Александр Иштерәков (Новоуральск, Свердловск өлкәһе)
# Самат Ишкилдин (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://mkset.ru/news/society/16-06-2022/v-bashkirii-sostoitsya-proschanie-s-pogibshim-na-ukraine-42-letnim-samatom-ishkildinym В Башкирии состоится прощание с погибшим на Украине 42-летним Саматом Ишкильдиным]&lt;/ref&gt;
# Руслан Иҫәнбаев (Салауат районы, Шәрип ауылы)&lt;ref&gt;[]&lt;/ref&gt;

=== Й ===
# Илсур Йәнъюлдашев (Сибай ҡалаһы)
# Ренат Йәнғәлиев (Асҡын районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776439/ На Украине погиб ветеран Чеченской войны из Башкирии Ренат Джангалиев]&lt;/ref&gt;
# Морат Йосопов, механик-радиотелефонсы (2000, [[Иҫке Мөхәмәт]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== К ===
# Данил Казаков ([[Бөгөлмә (Татарстан)|Бөгөлмә]])
# Денис Камалов (28 йәш, Өфө, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Альберт Кәримов, спецназ подполковнигы (38 йәш, [[Тирлән]], [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Тимур Килмөхәмәтов (22 йәш, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Инсур Кинйәкәев (34 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Олег Кириллов (Кукмара районы, Түбән Чура)

=== Ҡ ===
# Илназ Ҡадиров, капитан, танк ротаһы командиры (34 йәш, Ҡазан)
# Хәкимйән Ҡарағолов (24 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (20 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динаф Ҡасимов (Чернушка, Пермь крае)&lt;ref name=&quot;ПК&quot; /&gt;
# Марсель Ҡорманалин (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125106-chetvertyy_rebenok_kotoryy_eshche_ne_rodilsya_nikogda_ne_uvidit_svoego_papu_na_ukraine_pogib_serzhan/ «Четвертый ребенок, который еще не родился, никогда не увидит своего папу»: на Украине погиб сержант из Башкирии Марсель Курманалин]&lt;/ref&gt;
# Нурлан Ҡужбаҫаров (Сосновка, [[Бреды районы]], Силәбе өлкәсе)&lt;ref&gt;[https://pchela.news/news/detail/21632 Во время спецоперации на Украине погиб 28-летний ефрейтор из Челябинской области]&lt;/ref&gt;

=== Л ===
# Айнур Латыпов (Борай районы)

=== М ===
# Азат Мозафаров (Иҙрис ауылы, Салауат районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/na_ukraine_pogib_urozhenec_salavatskogo_rayona_bashkirii_azat_muzafarov На Украине погиб уроженец Салаватского района Башкирии Азат Музафаров]&lt;/ref&gt;
# Тимур Моратов (Ейәнсура районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125126-na_ukraine_pogib_efreytor_iz_bashkirii_timur_muratov_/ На Украине погиб ефрейтор из Башкирии Тимур Муратов]&lt;/ref&gt;
# Марат Мостафин (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125098-v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_ukraine_maratom_mustafinym/ В Башкирии простились с погибшим на Украине Маратом Мустафиным]&lt;/ref&gt;
# Ғаян Муллаянов ([[Аҙнаҡай районы]])&lt;ref name=&quot;РТ&quot;&gt;[https://prokazan.ru/news/view/157275 НА УКРАИНЕ ПОГИБ СЕРЖАНТ ИЗ ТАТАРСТАНА, КОМАНДИР ТАНКА АРТЕМ НАГОРКИН]&lt;/ref&gt;
# Нил Мөслимов, гранатометчик (2003, Ахун, Учалы районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Марат Мөхәмәҙиев, (35 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рәхимйән Мөхөтдинов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776035/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб замкомнадира взвода из Башкирии Рахимьян Мухитдинов]&lt;/ref&gt;

=== Н ===
# Рәмзәл Нафиҡов (Бишбүләк районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125693-soldat_iz_bashkirii_ramzil_nafikov_pogib_vo_vremya_spetsoperatsii_na_ukraine/ Солдат из Башкирии Рамзаль Нафиков погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Артур Нәбиуллин (37 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Игорь Нәсибуллин (Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Динар Низаев, (24 йәш, [[Кушнаренко районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Линар Ниязов (Омск өлкәһе)
# Тимур Нухов (23 йәш, [[Балтас районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Р ===
# Айнур Раянов (31 йәш, [[Саҡмағош районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Арсен Рәимов, өлкән лейтенант, (29 йәш, [[Мәләүез районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Данис Рыбаков (23 йәш, [[Туймазы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== С ===
# Руслан Садиҡов (Ҡазан)&lt;ref name=&quot;РТ&quot; /&gt;
# Денис Сафин (27 йәш, [[Белорет районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Артур Сәйетов (25 йәш, [[Шаран районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Винер Сәйфуллин, механик-йөртүче (1999, [[Үрге Ҡыйғы]], [[Ҡыйғы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Руслан Сәйфуллин, (Күктәкә, [[Аҙнаҡай районы]])
# Данис Сәләхетдинов, прапорщик (1986, Ҡазан)
# Илнур Сибғәтуллин, сержант (1990, [[Түбәнге Кама|Түбән Кама]])
# Денис Собханғолов (Әлшәй районы)
# Вячеслав Солтанов ([[Ҡоншаҡ районы]], Силәбе өлкәһе)
# Фидан Солтанов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://www.verstov.info/news/society/99812-ostalsja-dlja-vseh-nas-batyrom-na-ukraine-vo-vremja-specoperacii-pogib-byvshij-rabotnik-mmk.html «Остался для всех нас батыром». На Украине во время спецоперации погиб бывший работник ММК]&lt;/ref&gt;
# Динар Сөләймәнов (Өфө районы)
# Ғәлинур Сөләймәнов (Бөрйән районы)

=== У ===
# Артём Уразаев (Колюткино, Белоярский ҡала округы, Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot; /&gt;
# Ғәлим Усманов (37 йәш, [[Әбйәлил районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Илгиз Усманов (38 йәш, Шишмә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Ф ===
# Айрат Фәтихов (32 йәш Миәкә районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Айҙар Фазылов (Дүртөйлө районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4787601/ «До последнего момента не верили»: на Украине погиб еще один военный из Башкирии]&lt;/ref&gt;

=== Х ===
# Илназ Харисов ([[Йәшел Үҙән]])
# Тимур Хәйруллин (27 йәш, [[Учалы районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Вадим Хәкимов (Ҡырмыҫҡалы районы)&lt;ref&gt;[https://prufy.ru/news/society/125056-neodnokratno_byl_v_komandirovkakh_v_nagornom_karabakhe_i_sirii_v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_/ «Неоднократно был в командировках в Нагорном Карабахе и Сирии»: в Башкирии простились с погибшим на Украине Вадимом Хакимовым]&lt;/ref&gt;
# Руслан Хәлимов (22 йәш, [[Әлшәй районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Марсель Хәлиуллин (22 йәш, Кушнаренко районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Наил Хәлиуллин, өлкән сержант (49 йәш, Яр Саллы)
# Марат Хәлитов ([[Ташлы районы]], [[Ырымбур өлкәһе|Ырымбур өлкәсе]])
# Динар Хәмитов (1980) ([[Питрәc|Питрәс]])
# Илшат Хәмидрәхимов, взвод командиры, өлкән лейтенант (26 йәш, [[Аҡсубай районы]])
# Таһир Хәсәнов (Архангел районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4776583/ На Украине в ходе военной спецоперации погиб уроженец Башкирии Тагир Хасанов]&lt;/ref&gt;
# Ғабдрахман Хисаметдинов (Яңа Атъял, Яулытора районы, [[Төмән өлкәһе]])
# Айнур Холматов (19 йәш, [[Дәүләкән]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Илнур Хөснөтдинов (25 йәш, [[Салауат районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;

=== Ш ===
# Ғәфүр Шакирйәнов, танк взводы командиры, өлкән лейтенант (1996, Йәшел Үҙән)
# Ильяс Шамиғулов (26 йәш, Бөрйән районы, Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;
# Эдуард Шәйҙуллин (30 йәш, [[Яңауыл]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Дамир Шәймәрҙәнов, өлкән лейтенант, танкист (23 йәш)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot; /&gt;
# Изгар Шәйхелисламов (33 йәш, [[Иглин районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Рауил Шәмсетдинов (Әбләз, Һарыҡташ районы, Ырымбур өлкәһе)
# Артур Шәрәфиев (2001, Яр Саллы)
# Ғәҙел Шәмғунов, өлкән сержант (1993, Ҡазан)

=== Ә ===
# Азат Әбүталипов (Ауырғазы районы)
# Илфат Әхиәров (33 йәш, [[Дүртөйлө]], Башҡортстан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot;&gt;[https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/  Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Руслан Әйетов (Березовский, Свердловск өлкәһе)&lt;ref&gt;[https://ura.news/news/1052540266 Свердловский солдат погиб во время спецоперации на Украине]&lt;/ref&gt;
# Рафаэль Әхмәтов ([[Ырымбур]], [[Ырымбур өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://56orb.ru/news/society/13-05-2022/v-orenburge-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-ofitserom-rafaelem-ahmetovym В Оренбурге простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине Рафаэлем Ахметовым.]&lt;/ref&gt;
# Фидарис Әхмәтов (35 йәш, [[Тәтешле районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;:Пруфы&quot; /&gt;
# Андрей Әхмәтшин ([[Тольятти]], [[Һамар өлкәһе]])&lt;ref&gt;[https://www.samara.kp.ru/daily/27377.5/4570103/ «Он умер ради жизни других»: погибшего на Украине старшину из Тольятти посмертно представили к Ордену.]&lt;/ref&gt;
# Руслан Әхмәтшин, өлкән лейтенант, танкист, (25 йәш, Кизнер, Удмуртия)&lt;ref name=&quot;Tatar Today&quot;&gt;[https://tatar-today.ru/2022/05/75372/ Украинада Казан танк училищесыннан тагын 4 офицер һәлак булган.] Tatar Today — татар яңалыклары&lt;/ref&gt;.
# Малик Әхтәров ([[Екатеринбург]], Свердловск өлкәһе)&lt;ref name=&quot;ТС&quot;&gt;[https://tagilcity.ru/news/incident/14-04-2022/spisok-pogibshih-sverdlovchan-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine?amp=1 Список погибших свердловчан в ходе спецоперации на Украине (обновляется)]&lt;/ref&gt;
# Марат Әхмәтйәнов (Нуриман районы)
# Рәфил Әйүпов (Белорет районы)&lt;ref&gt;[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4804845/ В Башкирии проводили в последний путь младшего сержанта Рафила Аюпова]&lt;/ref&gt;

=== Ю ===
# Марат Юнысов ([[Кәртәле районы|Ҡарталы районы]], Силәбе өлкәһе)
# Айнур Янышев (36 йәш, [[Миәкә районы]], Башҡортостан)&lt;ref name=&quot;Kp.Ufa&quot; /&gt;

=== Я ===
# Айнур Ямалов (Әбйәлил районы)&lt;ref&gt;[https://ufa.aif.ru/society/details/v_bashkirii_prostilis_s_27-letnim_aynurom_yamalovym_pogibshim_na_ukraine?utm_source=yxnews&amp;utm_medium=desktop В Башкирии простились с 27-летним Айнуром Ямаловым, погибшим на Украине]&lt;/ref&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

* ''[[Рәсәй Федерацияһы|Россия Федерацияһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Российской Федерации|ru]])  •  [[Рәсәй Федерацияһы Геройы|Россия Федерацияһы Ҡаһарманы]]
* ''[[Украина]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Государственные награды Украины|ru]])  •  Украина Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Украины|ru]])''
* ''[[Луганск Халыҡ Республикаһы]] дәүләт бүләктәре'' ([[:ru:Награды Луганской Народной Республики|ru]])  •  Ҡаһарманы
* ''[[Донецк Халыҡ Республикаһы]] Ҡаһарманы'' ([[:ru:Герой Донецкой Народной Республики|ru]])
*

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Сығанаҡтар ==

* {{Cite web|url=https://www.azatliq.org/a/31759329.html|title=Путин сугышы корбаннары|publisher=[[Азатлыҡ радиоһы|Азатлык радиосы]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]] |language=}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf|title=Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://islamnews.ru/news-rasshirilsya-spisok-tatar-i-bashkir-pavshikh-na-ukraine|title=Расширился список татар и башкир, павших на Украине|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[20 апрель]]|language=[[русса]]}}
* {{Cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title=Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=Комсомольская правда.Уфа порталы|author=|accessdate=[[2022 йыл]]дың [[24 апрель]]|language=[[русса]]}}
* [https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф  [[ВКонтакте]]{{Ref-ru}}

== Һылтанмалар ==
* [[:ru:Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину|Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину]] {{ref-ru}}
* [[:uk:Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022|Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022]] {{ref-uk}}
* [[:uk:Втрати_силових_структур_внаслідок_російського_вторгнення_в_Україну#2022 2|Втрати силових структур внаслідок російського вторгнення в Україну]] - көндәр буйынса һәләк булгандар исемлеге {{ref-uk}}
[[Категория:2022 йылда вафат булғандар]]</text>
      <sha1>6oqrqpzan4pcjhqv1muhxbxi82vqjt6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гальперин Юрий Ильич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183467</id>
    <revision>
      <id>1148291</id>
      <parentid>1138582</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:48:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6621" xml:space="preserve">{{ФШ|Гальперин}}
{{Ук}}
'''Гальперин Юрий Ильич''' (([[14 сентябрь]] [[1932 йыл]] — [[28 декабрь]] [[2001 йыл]]) — Рәсәй геофизигы һәм космофизигы, [[СССР Дәүләт премияһы]] лауреаты (1986)&lt;ref name=&quot;Гальперин Юрий Ильич&quot;&gt;[http://sm.evg-rumjantsev.ru/astro1/galperin-yurij.htm  Гальперин Юрий Ильич]&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
1932 йылдың 14 сентябрендә [[Мәскәү]]ҙә тыуған. Уның атаһы, Илья Романович Гальперин (1905—1984), Морис Торез исемендәге сит телдәр институтында инглиз теле факультетының стилистика кафедраһы мөдире була; әсәһе Галперина Надежда Михайловна — шунда уҡ француз теле уҡытыусыһы. Ата-әсәһе арҡаһында инглиз һәм француз телдәрен яҡшы белә. Мәктәп йылдарында Шекспирҙы төп нөсхәлә уҡый. Әммә астрономияны һайлай&lt;ref name=&quot;Гальперин Юрий Ильич&quot; /&gt;.

[[Мәскәү дәүләт университеты]]ның механика-математика факультетының астрономия бүлеген тамамлай (отличие менән), диплом проекты етәксеһе — И. С. Шкловский. Өлкән курстарҙа Юрий төнгө күк йөҙөнөң яҡтырыуын оптик күҙәтеүҙәр менән ҡыҙыҡһына башлай. 1955—1967 йылдарҙа СССР Фәндәр академияһының атмосфера физикаһы институтында юғары атмосфера бүлегендә эшләй. 1955—1958 йылдарҙа [[Кольский ярымутрауы]]ның Лопарская төньяҡ поляр геофизик тикшеренеү станцияһында эшләй. Ер өҫтө күҙәтеүҙәре өсөн ҡорамалдар әҙерләү менән шөғөлләнә. Магнитосфераның зарядлы киҫәксәләрен төрлө энергетик диапазондарҙа үлсәү, йылылыҡ плазмаһын үлсәү һәм спектрофотометрия өсөн приборҙар эшләй&lt;ref name=&quot;Ю.И.Гальперин&quot;&gt;[http://www.iki.rssi.ru/books/2012galperin.pdf Ю. И. Гальперин]&lt;/ref&gt;.

1956 йылда «Отношение интенсивностей компонент дублета натрия в спектре сумеречного неба» исемле тәүге хеҙмәтен баҫтырып сығара (Астрономик журнал, 1956, т. 33, No 1, стр. 73-81); 1959 йылдың февраль айында кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлай. «Космос-3» һәм «Космос-5» юлдаштарына ҡуйылған ҡорамалдар ярҙамында үткәрелгән фәнни тәжрибәләр етәксеһе була (1960—1962)&lt;ref name=&quot;Гальперин Юрий Ильич&quot; /&gt;.

1967 йылда үҙенең бүлегенең бер өлөшө менән яңы ойошторолған Космос ғилми-тикшеренеү институтына (ИКИ) күсерелә. Поляр яҡтырыу физикаһы лабораторияһын етәкләй, һуңыраҡ магнитосфера процестары физикаһы лабораторияһы тип үҙгәртелә. Космос-261 һәм Космос-348 (1970), Орел-1 (1971—1972), Орел-2 (1973—1974) һәм Орел-3 юлдаштарында тәжрибә үткәрә (1981—1986)&lt;ref name=&quot;Ю.И.Гальперин&quot; /&gt;.

1968 йылда физика-математика фәндәре докторы дәрәжәһен ала (диссертацияһының темаһы «Геофизические эффекты высотных термоядерных взрывов» була).

1986 йылда «АРКАД-3» проектының фәнни комплексын булдырған өсөн [[СССР Дәүләт премияһы]] тапшырыла&lt;ref name=&quot;Гальперин Юрий Ильич&quot; /&gt;.

2001 йылдың 28 декабрендә [[Мәскәү]]ҙә йөрәк өйәнәгенән вафат була. Дон зыяратында ерләнгән.

Ҡатыны Наталья, яҙыусы Геннадий Фиштың ҡыҙы.

Улы Михаил — микробиолог, [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ]]-та йәшәй (Michael Galperin Y.).

== Һылтанмалар ==
* http://sm.evg-rumjantsev.ru/astro1/galperin-yurij.htm {{Wayback|url=http://sm.evg-rumjantsev.ru/astro1/galperin-yurij.htm|date=20190111112133}}
* Фото http://iki.cosmos.ru/books/2015booklet_iki50.pdf {{Wayback|url=http://iki.cosmos.ru/books/2015booklet_iki50.pdf|date=20160624020925}}
* http://www.iki.rssi.ru/books/2012galperin.pdf {{Wayback|url=http://www.iki.rssi.ru/books/2012galperin.pdf|date=20181221035904}}
* [http://sm.evg-rumjantsev.ru/astro1/galperin-yurij.htm  Гальперин Юрий Ильич]
* [http://www.iki.rssi.ru/books/2012galperin.pdf Ю. И. Гальперин]

== Әҙәбиәт ==
* {{Мәҡәлә|заглавие=Юрий Ильич Гальперин (к 70-летию со дня рождения)|издание=Земля и Вселенная|тип=журнал|номер=4|год=2002|страницы=39—43|язык=ru|ref=Земля и Вселенная|автор=Т.М. Мулярчик}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Мәскәүҙә вафат булғандар]]
[[Категория:2001 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:28 декабрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәүҙә тыуғандар]]
[[Категория:1932 йылда тыуғандар]]
[[Категория:14 сентябрҙә тыуғандар]]
[[Категория:СССР Дәүләт премияһы лауреаттары]]
[[Категория:Физика-математика фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]</text>
      <sha1>oyd4eprygb4uzx64z8ub5no21d5hgms</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Категория буйынса фекерләшеү:Фамилиялаштар исемлеге булған биттәр</title>
    <ns>15</ns>
    <id>184269</id>
    <revision>
      <id>1148236</id>
      <parentid>1147664</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:16:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилиялаштар исемлеге өсөн әҙерләмә */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17177" xml:space="preserve">== Башҡорт Википедияһына нисек ярҙам итергә? ==
Ярҙам итергә теләгегеҙ булып та, нисек башлап тотонорға баҙнат итмәй тора инегеҙме? Тап Һеҙҙең ҡулдан килерлек, төҙөү өсөн ябай ғына, әммә күләме буйынса күп кенә яҙылмаған мәҡәләләр йыйылып киткән. Башҡорт Википедияһында бер төрлө фамилиялы кешеләр тураһында мәҡәләләр бар. Шул мәҡәләләрҙе дөйөмләштереп, айырым бер фамилия тураһында исемлек-мәҡәлә төҙөргә кәрәк.
== Аңлатма ==
Мәҡәләне нисек төҙөү [https://docs.google.com/document/d/1jDIJxBEB68u000DY_B-rmkMN8wD2NPvbCb4F4cwGItk/edit?usp=sharing аңлатмаһын бынан күсереп алығыҙ].

Тиҙҙән видео-дәрес яҙмаһы ла булыр.

== Белешмә китаптар ==
[[Төпәев Салауат Харис улы|Төпәйев С.Х.]] «Башҡорт фамилиялары» белешмә-һүҙлеге бар. Фамилияның ниндә телдән кергәне, русса яҙылышы, аңлатмаһы бирелә. Ошо белешмәне лә ҡулланырға мөмкин [https://kitaptar.bashkort.org/files/bashqort_familiyalary.pdf Белешмә «Китаптар» сайтында тора].--[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 06:57, 26 июль 2022 (UTC)
«Башҡорт фамилиялары» белешмәһенә һылтанма эшләү өсөн ҡалып:&lt;pre&gt;
{{БФ}}
{{БФ|страницы = }}
{{Китап:Башҡорт фамилиялары}}
{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страницы = }}
&lt;/pre&gt;

== Фамилиялаштар исемлеге өсөн әҙерләмә ==
&lt;pre&gt;
''' ''' — ир-ат фамилияһы. 

''' ''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. 

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
*
---------------
* 

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

{{Фамилиялаштар исемлеге}}

&lt;/pre&gt;

== БашВикила төҙөлмәгән фамилиялаштар исемлектәре ==
БашВикила түбәндәге фамилияларға кәмендә ике мәҡәлә бар.
;А
* [[Абакумов]], [[ Абашидзе]], [[ Абзалетдинов]], [[ Аблаев]], [[ Абрамов]], [[ Авзалов]], [[ Айсыуаҡов]], [[ Айытбаев]], [[ Акимов]], [[ Александров]], [[ Аликин]], [[ Алисов]], [[ Алсынбаев]], [[ Алтыншин]], [[ Алфёров]], [[ Аляев]], [[ Алёхин]], [[ Алёшин]], [[ Амангилдин]], [[ Амосов]], [[ Анисимов]], [[ Анохин]], [[ Антонов]], [[ Арсеньев]], [[ Артамонов]], [[ Артемьев]], [[ Арғынбаев]], [[ Асатрян]], [[ Асаев]], [[ Асеев]], [[ Астафьев]], [[ Атанғолов]], [[ Атауллин]], [[ Аҙнағолов]], [[ Аҡбашев]], [[ Аҡбирҙин]], [[ Аҡбутин]], [[ Аҡманов]], [[ Аҡҡулов]], [[ Аҫылғужин]], [[ Аҡсурин]], [[ Аҡъюлов]],   
;Б
* [[Бабенко]], [[ Багаев]], [[ Байда]], [[ Байков]], [[ Байморатов]], [[ Баймөхәмәтов]], [[ Байназаров]], [[ Байтимеров]], [[ Байтирәков]], [[ Байтурин]], [[ Байышев]], [[ Бакунин]], [[ Баланчивадзе]], [[ Барабанов]], [[ Барабаш]], [[ Баранов]], [[ Барановский]], [[ Барбу]], [[ Барлыбаев]], [[ Барсов]], [[ Барсуков]], [[ Бартенев]], [[ Баскаков]], [[ Басов]], [[ Батталов]], [[ Бахвалов]], [[ Баязитов]], [[ Бағышаев]], [[ Баҡыев]], [[ Баһманов]], [[ Бекетов]], [[ Беликов]], [[ Беляев]], [[ Беляков]], [[ Березин]], [[ Беспалов]], [[ Бибиков]], [[ Биишев]], [[ Бирюзов]], [[ Биғлов]], [[ Бобылёв]], [[ Богданов]], [[ Богданович]], [[ Боголюбов]], [[ Богомолов]], [[ Богословский]], [[ Бодров]], [[ Боков]], [[ Болдырев]], [[ Болотов]], [[ Бондаренко]], [[ Борзов]], [[ Борисов]], [[ Бородин]], [[ Браун]], [[ Бродский]], [[ Буковский]], [[ Буранов]], [[ Бусаргин]], [[ Бушуев]], [[ Быков]], [[ Быстров]], [[ Бәшәров]],  
;В
* [[Ваганов]], [[ Варламов]], [[ Вартанян]], [[ Варфоломеев]], [[ Василевский]], [[ Василенко]], [[ Васильев]], [[ Вахитов]], [[ Ваһапов]], [[ Вдовин]], [[ Венедиктов]], [[ Верещагин]], [[ Вершинин]], [[ Викторов]], [[ Виноградов]], [[ Витман]], [[ Вишневский]], [[ Власов]], [[ Воеводин]], [[ Волков]], [[ Волохов]], [[ Волынский]], [[ Воробьёв]], [[ Ворожейкин]], [[ Воронов]], [[ Ворошилов]], [[ Воскресенский]], [[ Врангель]], 
;Г
* [[Габричевский]], [[ Гаврилов]], [[ Галкин]], [[ Ганцев]], [[ Герасимов]], [[ Герман]], [[ Гинзбург]], [[ Голдобин]], [[ Голубев]], [[ Голубкин]], [[ Гончаров]], [[ Горбачёв]], [[ Горбунов]], [[ Горбушин]], [[ Гордеев]], [[ Горшков]], [[ Греков]], [[ Гречишников]], [[ Грибанов]], [[ Григорьев]], [[ Григорян]], [[ Гриценко]], [[ Гришин]], [[ Громов]], [[ Губин]], [[ Гудков]], [[ Гурвич]], [[ Гуреев]], [[ Гусев]], [[ Гущин]],
;Ғ
* [[Ғаянов]], [[Ғибәҙуллин]], [[Ғилемханов]], [[Ғилманов]], [[Ғилметдинов]], [[Ғиләжетдинов]], [[Ғималов]], [[Ғиниәтуллин]], [[Ғәббәсов]], [[Ғәбдрәхимов]], [[Ғәйетбаев]], [[Ғәйзуллин]], [[Ғәйнанов]], [[Ғәскәров]], [[Ғәҙелшин]], [[Ғөзәйеров]], 
;Д
* [[Давыдов]], [[Данилов]], [[Дегтярёв]], [[Денисов]], [[Джозеф]], [[Докучаев]], [[Домашников]], [[Дорофеев]], [[Дринфельд]], [[Дударев]], [[Дьяков]], [[Дьяконов]], [[Дёмин]], [[Дәминев]], 
;Ҙ
* юҡ
;Е
* [[Евсеев]], [[Евтушенко]], [[Егоров]], [[Ежов]], [[Елисеев]], [[Ельцин]], [[Еремеев]], [[Ермолаев]], [[Ерохин]], [[Есенин]], [[Ефимов]], 
;Ё
* юҡ
;Ж
* [[Жак]], [[Жан]], [[Жариков]], [[Жданов]], [[Жуков]], [[Журавлёв]],
;З
* [[Завадский]], [[Зайцев]], [[Закруткин]], [[Замятин]], [[Зарубин]], [[Захаров]], [[Заһиров]], [[Зверев]], [[Зенкевич]], [[Зимин]], [[Зиннуров]], [[Зиннәтуллин]], [[Зиновьев]], [[Злобин]], [[Золотов]], [[Зорин]], [[Зотов]], [[Зубов]], [[Зыкин]], [[Зәбиров]], [[Зәйнетдинов]], [[Зәйнәғәбдинов]], [[Зөбәйҙуллин]], 
;И
* [[Иванов]], [[Ивушкин]], [[Игнатенко]], [[Илешев]], [[Иманғолов]], [[Имелбаев]], [[Ионов]], [[Ирназаров]], [[Ишембаев]], [[Ишемов]], [[Ишемғолов]], [[Ишкилдин]], [[Иҡсанов]], [[Иҫәнгилдин]], 
;Й
* [[Йозеф]], [[Йомағужин]], [[Йәләлетдинов]], [[Йәмилев]], [[Йәнбирҙин]], [[Йәнгиров]], [[Йәнекәйев]], [[Йәнтүрин]], [[Йәнғужин]], 
;К
* [[Казаков]], [[Казанский]], [[Казанцев]], [[Калашников]], [[Калинин]], [[Камаев]], [[Кандинский]], [[Капица]], [[Карамова]], [[Карасёв]], [[Карин]], [[Карпов]], [[Касаткин]], [[Катаев]], [[Кашапов]], [[Кащеев]], [[Кейекбаев]], [[Кейекбирҙин]], [[Келдыш]], [[Килдебәкова]], [[Килдейәров]], [[Ким]], [[Кириллов]], [[Кирпичников]], [[Кирсанов]], [[Киселёв]], [[Клеменс]], [[Климов]], [[Клоков]], [[Ключарёв]], [[Князев]], [[Кобзев]], [[Ковалевский]], [[Коваленко]], [[Ковалёв]], [[Кожанов]], [[Кожин]], [[Козлов]], [[Козловский]], [[Кокин]], [[Колесников]], [[Комаров]], [[Комлев]], [[Кондратьев]], [[Константинов]], [[Кончаловский]], [[Копылов]], [[Копьёв]], [[Корольков]], [[Королёв]], [[Косенко]], [[Космодемьянский]], [[Костарев]], [[Костенко]], [[Котельников]], [[Котов]], [[Красиков]], [[Красильников]], [[Краснов]], [[Красовский]], [[Краузе]], [[Крашенинников]], [[Кривов]], [[Круглов]], [[Крылов]], [[Крюкова]], [[Крючков]], [[Кудрявцев]], [[Кузьменко]], [[Кулагин]], [[Кулаков]], [[Куликов]], [[Күзбәков]], [[Күлбаев]], [[Күскилдин]], [[Кәбиров]], 
;Ҡ
* [[Ҡазыханов]], [[Ҡаймирасов]], [[Ҡашаев]], [[Ҡобағошов]], [[Ҡолошев]], [[Ҡолһарин]], [[Ҡорбанаева]], [[Ҡотлогилдин]], [[Ҡотоев]], [[Ҡоҙашев]], [[Ҡоҙаяров]], [[Ҡунаҡов]], 
;Л
* [[Лаврентьев]], [[Лавров]], [[Ларин]], [[Ларионов]], [[Ласло]], [[Латынин]], [[Лашин]], [[Лебедев]], [[Левинсон-Лессинг]], [[Левитан]], [[Ленский]], [[Леонов]], [[Леонтьев]], [[Лермонтов]], [[Липатов]], [[Лисициан]], [[Лисицын]], [[Лисовский]], [[Литвинов]], [[Лобов]], [[Логинов]], [[Логунов]], [[Лопатин]], [[Лукьянов]], [[Лыков]], [[Лысенко]], [[Лыткин]], [[Львов (фамилия)|Львов]], [[Любимов]],
;М
* [[Майоров]], [[Майстренко]], [[Макаров]], [[Максимов]], [[Малышев]], [[Мальков]], [[Мальцев]], [[Манапов]], [[Манатов]], [[Маннанов]], [[Марков]], [[Мартынов]], [[Масленников]], [[Маслов]], [[Матвеев]], [[Матюшин]], [[Мағазов]], [[Медведев]], [[Мельников]], [[Мефодьев]], [[Минаев]], [[Минһажев]], [[Минһажетдинов]], [[Миронов]], [[Мирсаев]], [[Михайлов]], [[Михалёв]], [[Михеев]], [[Мищенко]], [[Миңнуллин]], [[Миһранов]], [[Моисеев]], [[Молодцов]], [[Молчанов]], [[Моратов]], [[Морозов]], [[Москвин]], [[Муратов]], [[Мурзин]], [[Мухачёв]], [[Мухин]], [[Мырҙабаев]], [[Мырҙағолов]], [[Мырҙаҡаев]], [[Мәрҙәнов]], [[Мәсәлимов]], [[Мөҙәрисов]], 
;Н
* [[Насибуллин]], [[Некрасов]], [[Нестеров]], [[Нечаев]], [[Никифоров]], [[Новиков]], [[Нураев]], [[Нурмөхәмәтов]], [[Нәҙершин]], 
;Ң
* юҡ
;О
* [[Обухов]], [[Овчинников]], [[Огородников]], [[Ожегов]], [[Озеров]], [[Окунев]], [[Орлов]], [[Осипенко]], [[Осипов]],
;Ө
* юҡ
;П
* [[Павленко]], [[Павлов]], [[Панов]], [[Пантелеев]], [[Парамонов]], [[Парфёнов]], [[Пархоменко]], [[Пегов]], [[Петров]], [[Платонов]], [[Плотников]], [[Плюшар]], [[Покрышкин]], [[Помыкалов]], [[Пономарёв]], [[Попов]], [[Попович]], [[Потанин]], [[Потапов]], [[Привалов]], [[Прохоров]], [[Псянчин]], [[Пугачёв]], [[Пушкин]], 
;Р
* [[Разин]], [[Распопов]], [[Рахманов]], [[Рахманҡолов]], [[Резников]], [[Роднина]], [[Розанова]], [[Розенберг]], [[Романов]], [[Ромашкин]], [[Рубцова]], [[Руденко]], [[Румянцев]], [[Рыков]], [[Рябов]],  [[Рәхимғолов]], 
;С
* [[Сабиров]], [[Савельев]], [[Савин]], [[Савицкий]], [[Салауатов]], [[Самойлов]], [[Самородов]], [[Самохвалов]], [[Самсонов]], [[Саттаров]], [[Сафонов]], [[Сафуанов]], [[Сахаров]], [[Саяпов]], [[Селивёрстов]], [[Семёнов]], [[Сергеев]], [[Серов]], [[Сибәғәтов]], [[Сидоров]], [[Симонов]], [[Синельников]], [[Скребков]], [[Скрипчинский]], [[Смирнов]], [[Смородин]], [[Собханғолов]], [[Соколов]], [[Соколовский]], [[Солдатов]], [[Соловьёв]], [[Солтанбаев]], [[Сорокин]], [[Сотников]], [[Спивак]], [[Стариков]], [[Старостин]], [[Степанов]], [[Субаев]], [[Сурағолов]], [[Сурин]], [[Суханов]], [[Сухов]], [[Сыров]], [[Сычёв]], [[Сәйетбатталов]], [[Сәйетгәрәев]], [[Сәйетғәлиев]], [[Сәйетғәлин]], [[Сәйфетдинов]], [[Сәйғәфәров]], [[Сәйәхов]], [[Сәлимгәрәев]], [[Сәләхов]], [[Сәмиғуллин]], [[Сәмситов]], [[Сәфиуллин]], [[Сәфәров]], [[Сәфәрғәлиев]], [[Сәфәрғәлин]], [[Сәхәбетдинов]], [[Сәғиҙуллин]], [[Сәғәҙәтов]], [[Сөнәғәтуллин]], 
;Ҫ
* юҡ
;Т
* [[Тажетдинов]], [[Талипов]], [[Тарасов]], [[Тарханов]], [[Теләүбаев]], [[Тимербулатов]], [[Тимеров]], [[Тимерғәлин]], [[Титов]], [[Тихомиров]], [[Тихонов]], [[Ткаченко]], [[Тойғонов]], [[Токарев]], [[Толстиков]], [[Томас]], [[Тотманов]], [[Тоҡомбәтов]], [[Трофимов]], [[Түлебаев]], [[Түрйәнов]], [[Тәвкилев]], 
;У
* [[Угрюмова]], [[Уразаев]], [[Ураҙбаев]], [[Урдинаран]], [[Урусов]], [[Устинов]], [[Ушаков]], 
;Ү
* [[Үтәбаев]], 
;Ф
* [[Фазлыев]], [[Фазылов]], [[Федотов]], [[Филатов]], [[Филимонов]], [[Филиппов]], [[Филоненко]], [[Фомин]], [[Фролов]], [[Фёдоров]], [[Фәйезов]], [[Фәритов]], [[Фәррәхов]], [[Фәсхетдинов]], [[Фәттәхов]], [[Фәтхуллин]], 
;Х
* [[Хажиев]], [[Хажин]], [[Харитонов]], [[Харламов]], [[Хилажев]], [[Хисаметдинов (Хисамитдинов бар)]], [[Хисамов]], [[Хмелёв]], [[Хохлов]], [[Хромов]], [[Хужин]], [[Хурамшин]], [[Хәзиәхмәтов]], [[Хәйретдинов]], [[Хәйруллин]], [[Хәлитов]], [[Хәтмуллин]], [[Хөснөтдинов]],
;Һ
* [[Һатлыҡов]], [[Һағымбаев]], [[Һиҙиәтов]], [[Һәйетҡолов]], [[Һөйөндөков]],
;Ц
* [[Цветаев]], [[Цветков]], 
;Ч
* [[Чавчавадзе]], [[Чайковский]], [[Черкасов]], [[Чернов]], [[Черных]], [[Чесноков]], [[Чиркина]], [[Чудаков]], [[Чуйков]], [[Чумаков]], [[Чуракова]], [[Чурилов]], 
;Ш
* [[Шамаев]], [[Шаповалов]], [[Шапошников]], [[Шатилов]], [[Шатров]], [[Швецов]], [[Шевченко]], [[Шилкин]], [[Ширяев]], [[Шишков]], [[Шолохов]], [[Шувалов]], [[Шәйхулов]], [[Шәймәрҙәнов]], [[Шәймөхәмәтов]], [[Шәйбәков]], [[Шәмиғолов]], [[Шәрифуллин]], [[Шәрәфетдинов]], [[Шәғәлиев]], [[Шөғәйепов]], 
;Щ
* [[Щербаков]], [[Щербо]], 
;Ы
* юҡ
; Э
* [[Эйгенсон]]
;Ә
* [[Әминов]], [[Әхмәтвәлиев]], [[Әхмәтгәрәев]], [[Әхтәров]], [[Әғләмов]], [[Әҙеһәмов]], [[Әҡбәров]], 
;Ю
* юҡ
;Я 
*</text>
      <sha1>s9kmvwwjaf0jaafwfwk4ruei9r6m84i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148319</id>
      <parentid>1148236</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:40:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилиялаштар исемлеге өсөн әҙерләмә */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17309" xml:space="preserve">== Башҡорт Википедияһына нисек ярҙам итергә? ==
Ярҙам итергә теләгегеҙ булып та, нисек башлап тотонорға баҙнат итмәй тора инегеҙме? Тап Һеҙҙең ҡулдан килерлек, төҙөү өсөн ябай ғына, әммә күләме буйынса күп кенә яҙылмаған мәҡәләләр йыйылып киткән. Башҡорт Википедияһында бер төрлө фамилиялы кешеләр тураһында мәҡәләләр бар. Шул мәҡәләләрҙе дөйөмләштереп, айырым бер фамилия тураһында исемлек-мәҡәлә төҙөргә кәрәк.
== Аңлатма ==
Мәҡәләне нисек төҙөү [https://docs.google.com/document/d/1jDIJxBEB68u000DY_B-rmkMN8wD2NPvbCb4F4cwGItk/edit?usp=sharing аңлатмаһын бынан күсереп алығыҙ].

Тиҙҙән видео-дәрес яҙмаһы ла булыр.

== Белешмә китаптар ==
[[Төпәев Салауат Харис улы|Төпәйев С.Х.]] «Башҡорт фамилиялары» белешмә-һүҙлеге бар. Фамилияның ниндә телдән кергәне, русса яҙылышы, аңлатмаһы бирелә. Ошо белешмәне лә ҡулланырға мөмкин [https://kitaptar.bashkort.org/files/bashqort_familiyalary.pdf Белешмә «Китаптар» сайтында тора].--[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 06:57, 26 июль 2022 (UTC)
«Башҡорт фамилиялары» белешмәһенә һылтанма эшләү өсөн ҡалып:&lt;pre&gt;
{{БФ}}
{{БФ|страницы = }}
{{Китап:Башҡорт фамилиялары}}
{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страницы = }}
&lt;/pre&gt;

== Фамилиялаштар исемлеге өсөн әҙерләмә ==
&lt;pre&gt;
''' ''' — ир-ат фамилияһы. 

''' ''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. 

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
*
---------------
* 

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

{{Фамилиялаштар исемлеге}}

&lt;/pre&gt;
Топоним булған осраҡта
&lt;pre&gt;{{Исемдәш тораҡ пункттар}}&lt;/pre&gt;
ҡалыбын өҫтәгеҙ.

== БашВикила төҙөлмәгән фамилиялаштар исемлектәре ==
БашВикила түбәндәге фамилияларға кәмендә ике мәҡәлә бар.
;А
* [[Абакумов]], [[ Абашидзе]], [[ Абзалетдинов]], [[ Аблаев]], [[ Абрамов]], [[ Авзалов]], [[ Айсыуаҡов]], [[ Айытбаев]], [[ Акимов]], [[ Александров]], [[ Аликин]], [[ Алисов]], [[ Алсынбаев]], [[ Алтыншин]], [[ Алфёров]], [[ Аляев]], [[ Алёхин]], [[ Алёшин]], [[ Амангилдин]], [[ Амосов]], [[ Анисимов]], [[ Анохин]], [[ Антонов]], [[ Арсеньев]], [[ Артамонов]], [[ Артемьев]], [[ Арғынбаев]], [[ Асатрян]], [[ Асаев]], [[ Асеев]], [[ Астафьев]], [[ Атанғолов]], [[ Атауллин]], [[ Аҙнағолов]], [[ Аҡбашев]], [[ Аҡбирҙин]], [[ Аҡбутин]], [[ Аҡманов]], [[ Аҡҡулов]], [[ Аҫылғужин]], [[ Аҡсурин]], [[ Аҡъюлов]],   
;Б
* [[Бабенко]], [[ Багаев]], [[ Байда]], [[ Байков]], [[ Байморатов]], [[ Баймөхәмәтов]], [[ Байназаров]], [[ Байтимеров]], [[ Байтирәков]], [[ Байтурин]], [[ Байышев]], [[ Бакунин]], [[ Баланчивадзе]], [[ Барабанов]], [[ Барабаш]], [[ Баранов]], [[ Барановский]], [[ Барбу]], [[ Барлыбаев]], [[ Барсов]], [[ Барсуков]], [[ Бартенев]], [[ Баскаков]], [[ Басов]], [[ Батталов]], [[ Бахвалов]], [[ Баязитов]], [[ Бағышаев]], [[ Баҡыев]], [[ Баһманов]], [[ Бекетов]], [[ Беликов]], [[ Беляев]], [[ Беляков]], [[ Березин]], [[ Беспалов]], [[ Бибиков]], [[ Биишев]], [[ Бирюзов]], [[ Биғлов]], [[ Бобылёв]], [[ Богданов]], [[ Богданович]], [[ Боголюбов]], [[ Богомолов]], [[ Богословский]], [[ Бодров]], [[ Боков]], [[ Болдырев]], [[ Болотов]], [[ Бондаренко]], [[ Борзов]], [[ Борисов]], [[ Бородин]], [[ Браун]], [[ Бродский]], [[ Буковский]], [[ Буранов]], [[ Бусаргин]], [[ Бушуев]], [[ Быков]], [[ Быстров]], [[ Бәшәров]],  
;В
* [[Ваганов]], [[ Варламов]], [[ Вартанян]], [[ Варфоломеев]], [[ Василевский]], [[ Василенко]], [[ Васильев]], [[ Вахитов]], [[ Ваһапов]], [[ Вдовин]], [[ Венедиктов]], [[ Верещагин]], [[ Вершинин]], [[ Викторов]], [[ Виноградов]], [[ Витман]], [[ Вишневский]], [[ Власов]], [[ Воеводин]], [[ Волков]], [[ Волохов]], [[ Волынский]], [[ Воробьёв]], [[ Ворожейкин]], [[ Воронов]], [[ Ворошилов]], [[ Воскресенский]], [[ Врангель]], 
;Г
* [[Габричевский]], [[ Гаврилов]], [[ Галкин]], [[ Ганцев]], [[ Герасимов]], [[ Герман]], [[ Гинзбург]], [[ Голдобин]], [[ Голубев]], [[ Голубкин]], [[ Гончаров]], [[ Горбачёв]], [[ Горбунов]], [[ Горбушин]], [[ Гордеев]], [[ Горшков]], [[ Греков]], [[ Гречишников]], [[ Грибанов]], [[ Григорьев]], [[ Григорян]], [[ Гриценко]], [[ Гришин]], [[ Громов]], [[ Губин]], [[ Гудков]], [[ Гурвич]], [[ Гуреев]], [[ Гусев]], [[ Гущин]],
;Ғ
* [[Ғаянов]], [[Ғибәҙуллин]], [[Ғилемханов]], [[Ғилманов]], [[Ғилметдинов]], [[Ғиләжетдинов]], [[Ғималов]], [[Ғиниәтуллин]], [[Ғәббәсов]], [[Ғәбдрәхимов]], [[Ғәйетбаев]], [[Ғәйзуллин]], [[Ғәйнанов]], [[Ғәскәров]], [[Ғәҙелшин]], [[Ғөзәйеров]], 
;Д
* [[Давыдов]], [[Данилов]], [[Дегтярёв]], [[Денисов]], [[Джозеф]], [[Докучаев]], [[Домашников]], [[Дорофеев]], [[Дринфельд]], [[Дударев]], [[Дьяков]], [[Дьяконов]], [[Дёмин]], [[Дәминев]], 
;Ҙ
* юҡ
;Е
* [[Евсеев]], [[Евтушенко]], [[Егоров]], [[Ежов]], [[Елисеев]], [[Ельцин]], [[Еремеев]], [[Ермолаев]], [[Ерохин]], [[Есенин]], [[Ефимов]], 
;Ё
* юҡ
;Ж
* [[Жак]], [[Жан]], [[Жариков]], [[Жданов]], [[Жуков]], [[Журавлёв]],
;З
* [[Завадский]], [[Зайцев]], [[Закруткин]], [[Замятин]], [[Зарубин]], [[Захаров]], [[Заһиров]], [[Зверев]], [[Зенкевич]], [[Зимин]], [[Зиннуров]], [[Зиннәтуллин]], [[Зиновьев]], [[Злобин]], [[Золотов]], [[Зорин]], [[Зотов]], [[Зубов]], [[Зыкин]], [[Зәбиров]], [[Зәйнетдинов]], [[Зәйнәғәбдинов]], [[Зөбәйҙуллин]], 
;И
* [[Иванов]], [[Ивушкин]], [[Игнатенко]], [[Илешев]], [[Иманғолов]], [[Имелбаев]], [[Ионов]], [[Ирназаров]], [[Ишембаев]], [[Ишемов]], [[Ишемғолов]], [[Ишкилдин]], [[Иҡсанов]], [[Иҫәнгилдин]], 
;Й
* [[Йозеф]], [[Йомағужин]], [[Йәләлетдинов]], [[Йәмилев]], [[Йәнбирҙин]], [[Йәнгиров]], [[Йәнекәйев]], [[Йәнтүрин]], [[Йәнғужин]], 
;К
* [[Казаков]], [[Казанский]], [[Казанцев]], [[Калашников]], [[Калинин]], [[Камаев]], [[Кандинский]], [[Капица]], [[Карамова]], [[Карасёв]], [[Карин]], [[Карпов]], [[Касаткин]], [[Катаев]], [[Кашапов]], [[Кащеев]], [[Кейекбаев]], [[Кейекбирҙин]], [[Келдыш]], [[Килдебәкова]], [[Килдейәров]], [[Ким]], [[Кириллов]], [[Кирпичников]], [[Кирсанов]], [[Киселёв]], [[Клеменс]], [[Климов]], [[Клоков]], [[Ключарёв]], [[Князев]], [[Кобзев]], [[Ковалевский]], [[Коваленко]], [[Ковалёв]], [[Кожанов]], [[Кожин]], [[Козлов]], [[Козловский]], [[Кокин]], [[Колесников]], [[Комаров]], [[Комлев]], [[Кондратьев]], [[Константинов]], [[Кончаловский]], [[Копылов]], [[Копьёв]], [[Корольков]], [[Королёв]], [[Косенко]], [[Космодемьянский]], [[Костарев]], [[Костенко]], [[Котельников]], [[Котов]], [[Красиков]], [[Красильников]], [[Краснов]], [[Красовский]], [[Краузе]], [[Крашенинников]], [[Кривов]], [[Круглов]], [[Крылов]], [[Крюкова]], [[Крючков]], [[Кудрявцев]], [[Кузьменко]], [[Кулагин]], [[Кулаков]], [[Куликов]], [[Күзбәков]], [[Күлбаев]], [[Күскилдин]], [[Кәбиров]], 
;Ҡ
* [[Ҡазыханов]], [[Ҡаймирасов]], [[Ҡашаев]], [[Ҡобағошов]], [[Ҡолошев]], [[Ҡолһарин]], [[Ҡорбанаева]], [[Ҡотлогилдин]], [[Ҡотоев]], [[Ҡоҙашев]], [[Ҡоҙаяров]], [[Ҡунаҡов]], 
;Л
* [[Лаврентьев]], [[Лавров]], [[Ларин]], [[Ларионов]], [[Ласло]], [[Латынин]], [[Лашин]], [[Лебедев]], [[Левинсон-Лессинг]], [[Левитан]], [[Ленский]], [[Леонов]], [[Леонтьев]], [[Лермонтов]], [[Липатов]], [[Лисициан]], [[Лисицын]], [[Лисовский]], [[Литвинов]], [[Лобов]], [[Логинов]], [[Логунов]], [[Лопатин]], [[Лукьянов]], [[Лыков]], [[Лысенко]], [[Лыткин]], [[Львов (фамилия)|Львов]], [[Любимов]],
;М
* [[Майоров]], [[Майстренко]], [[Макаров]], [[Максимов]], [[Малышев]], [[Мальков]], [[Мальцев]], [[Манапов]], [[Манатов]], [[Маннанов]], [[Марков]], [[Мартынов]], [[Масленников]], [[Маслов]], [[Матвеев]], [[Матюшин]], [[Мағазов]], [[Медведев]], [[Мельников]], [[Мефодьев]], [[Минаев]], [[Минһажев]], [[Минһажетдинов]], [[Миронов]], [[Мирсаев]], [[Михайлов]], [[Михалёв]], [[Михеев]], [[Мищенко]], [[Миңнуллин]], [[Миһранов]], [[Моисеев]], [[Молодцов]], [[Молчанов]], [[Моратов]], [[Морозов]], [[Москвин]], [[Муратов]], [[Мурзин]], [[Мухачёв]], [[Мухин]], [[Мырҙабаев]], [[Мырҙағолов]], [[Мырҙаҡаев]], [[Мәрҙәнов]], [[Мәсәлимов]], [[Мөҙәрисов]], 
;Н
* [[Насибуллин]], [[Некрасов]], [[Нестеров]], [[Нечаев]], [[Никифоров]], [[Новиков]], [[Нураев]], [[Нурмөхәмәтов]], [[Нәҙершин]], 
;Ң
* юҡ
;О
* [[Обухов]], [[Овчинников]], [[Огородников]], [[Ожегов]], [[Озеров]], [[Окунев]], [[Орлов]], [[Осипенко]], [[Осипов]],
;Ө
* юҡ
;П
* [[Павленко]], [[Павлов]], [[Панов]], [[Пантелеев]], [[Парамонов]], [[Парфёнов]], [[Пархоменко]], [[Пегов]], [[Петров]], [[Платонов]], [[Плотников]], [[Плюшар]], [[Покрышкин]], [[Помыкалов]], [[Пономарёв]], [[Попов]], [[Попович]], [[Потанин]], [[Потапов]], [[Привалов]], [[Прохоров]], [[Псянчин]], [[Пугачёв]], [[Пушкин]], 
;Р
* [[Разин]], [[Распопов]], [[Рахманов]], [[Рахманҡолов]], [[Резников]], [[Роднина]], [[Розанова]], [[Розенберг]], [[Романов]], [[Ромашкин]], [[Рубцова]], [[Руденко]], [[Румянцев]], [[Рыков]], [[Рябов]],  [[Рәхимғолов]], 
;С
* [[Сабиров]], [[Савельев]], [[Савин]], [[Савицкий]], [[Салауатов]], [[Самойлов]], [[Самородов]], [[Самохвалов]], [[Самсонов]], [[Саттаров]], [[Сафонов]], [[Сафуанов]], [[Сахаров]], [[Саяпов]], [[Селивёрстов]], [[Семёнов]], [[Сергеев]], [[Серов]], [[Сибәғәтов]], [[Сидоров]], [[Симонов]], [[Синельников]], [[Скребков]], [[Скрипчинский]], [[Смирнов]], [[Смородин]], [[Собханғолов]], [[Соколов]], [[Соколовский]], [[Солдатов]], [[Соловьёв]], [[Солтанбаев]], [[Сорокин]], [[Сотников]], [[Спивак]], [[Стариков]], [[Старостин]], [[Степанов]], [[Субаев]], [[Сурағолов]], [[Сурин]], [[Суханов]], [[Сухов]], [[Сыров]], [[Сычёв]], [[Сәйетбатталов]], [[Сәйетгәрәев]], [[Сәйетғәлиев]], [[Сәйетғәлин]], [[Сәйфетдинов]], [[Сәйғәфәров]], [[Сәйәхов]], [[Сәлимгәрәев]], [[Сәләхов]], [[Сәмиғуллин]], [[Сәмситов]], [[Сәфиуллин]], [[Сәфәров]], [[Сәфәрғәлиев]], [[Сәфәрғәлин]], [[Сәхәбетдинов]], [[Сәғиҙуллин]], [[Сәғәҙәтов]], [[Сөнәғәтуллин]], 
;Ҫ
* юҡ
;Т
* [[Тажетдинов]], [[Талипов]], [[Тарасов]], [[Тарханов]], [[Теләүбаев]], [[Тимербулатов]], [[Тимеров]], [[Тимерғәлин]], [[Титов]], [[Тихомиров]], [[Тихонов]], [[Ткаченко]], [[Тойғонов]], [[Токарев]], [[Толстиков]], [[Томас]], [[Тотманов]], [[Тоҡомбәтов]], [[Трофимов]], [[Түлебаев]], [[Түрйәнов]], [[Тәвкилев]], 
;У
* [[Угрюмова]], [[Уразаев]], [[Ураҙбаев]], [[Урдинаран]], [[Урусов]], [[Устинов]], [[Ушаков]], 
;Ү
* [[Үтәбаев]], 
;Ф
* [[Фазлыев]], [[Фазылов]], [[Федотов]], [[Филатов]], [[Филимонов]], [[Филиппов]], [[Филоненко]], [[Фомин]], [[Фролов]], [[Фёдоров]], [[Фәйезов]], [[Фәритов]], [[Фәррәхов]], [[Фәсхетдинов]], [[Фәттәхов]], [[Фәтхуллин]], 
;Х
* [[Хажиев]], [[Хажин]], [[Харитонов]], [[Харламов]], [[Хилажев]], [[Хисаметдинов (Хисамитдинов бар)]], [[Хисамов]], [[Хмелёв]], [[Хохлов]], [[Хромов]], [[Хужин]], [[Хурамшин]], [[Хәзиәхмәтов]], [[Хәйретдинов]], [[Хәйруллин]], [[Хәлитов]], [[Хәтмуллин]], [[Хөснөтдинов]],
;Һ
* [[Һатлыҡов]], [[Һағымбаев]], [[Һиҙиәтов]], [[Һәйетҡолов]], [[Һөйөндөков]],
;Ц
* [[Цветаев]], [[Цветков]], 
;Ч
* [[Чавчавадзе]], [[Чайковский]], [[Черкасов]], [[Чернов]], [[Черных]], [[Чесноков]], [[Чиркина]], [[Чудаков]], [[Чуйков]], [[Чумаков]], [[Чуракова]], [[Чурилов]], 
;Ш
* [[Шамаев]], [[Шаповалов]], [[Шапошников]], [[Шатилов]], [[Шатров]], [[Швецов]], [[Шевченко]], [[Шилкин]], [[Ширяев]], [[Шишков]], [[Шолохов]], [[Шувалов]], [[Шәйхулов]], [[Шәймәрҙәнов]], [[Шәймөхәмәтов]], [[Шәйбәков]], [[Шәмиғолов]], [[Шәрифуллин]], [[Шәрәфетдинов]], [[Шәғәлиев]], [[Шөғәйепов]], 
;Щ
* [[Щербаков]], [[Щербо]], 
;Ы
* юҡ
; Э
* [[Эйгенсон]]
;Ә
* [[Әминов]], [[Әхмәтвәлиев]], [[Әхмәтгәрәев]], [[Әхтәров]], [[Әғләмов]], [[Әҙеһәмов]], [[Әҡбәров]], 
;Ю
* юҡ
;Я 
*</text>
      <sha1>qwa9sg9alkt0ahw5u0j94lvyr7nhw9f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гудков</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184299</id>
    <revision>
      <id>1148275</id>
      <parentid>1147556</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:32:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="687" xml:space="preserve">'''Гудков''' — урыҫ ир-ат фамилияһы.

'''Гудкова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гудков Георгий Фёдорович]] (1916—1995) — тыуған яҡты өйрәнеүсе.
---------------
* [[Гудкова Зинаида Ивановна]] (1933—2008) — төҙөүсе, тыуған яҡты өйрәнеүсе.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
[[Гудков йорто]] — Вологда өлкәһе Грязовец ҡалаһының үҙәк өлөшөндәге дүрт ҡатлы бина.

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>a8t5uhyo1n03skldr9tmhmcxqbbbbrx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурвич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184302</id>
    <revision>
      <id>1148276</id>
      <parentid>1147651</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:32:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1253" xml:space="preserve">'''Гурвич''' — йәһүд ир-ат һәм ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. Горовиц фамилияһының үҙгәргән төрө.

Горвиц, Горвич, Гурвиц, Гуревич, Хорвиц, Горовец (en:Horovitz, en:Horvitz, en:Horwitz, en:Hurwitz) фамилияларының килеп сығыуы ошондай уҡ. Фамилияның төрлөсә яҙылышы теркәлгән илдәге тел үҙенсәлектәренә бәйле.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гурвич Николай Александрович]] (1828—1914) — табип, иҡтисадсы, тарихсы, этнограф, географ.
* [[Гурвич Иосиф Наумович]] (1952 йыл—2014) — Рәсәй психологы һәм психиатры.
* [[Гурвич Илья Самуилович]] (1919—1992) — СССР һәм Рәсәй ғалимы, тарих фәндәре докторы, төньяҡты өйрәнеүсе.
* [[Гуревич Моисей Григорьевич]] (1891—1937) — совет һәм рәсәй ғалимы, гигиенист.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>bc0q53bnteceov1glzz7onxhblzzegq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гуреев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184303</id>
    <revision>
      <id>1148277</id>
      <parentid>1147616</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:33:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="882" xml:space="preserve">'''Гуреев''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булып та ҡулланыла. Гурий исеменән барлыҡҡа килгән.

'''Гуреева''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гуреев Сергей Александрович]] (1934—2012) — юрист, халыҡ-ара хоҡуҡ һәм диңгеҙ сауҙаһы хоҡуҡтары проблемалары белгесе, юридик фәндәр докторы (1979).
* [[Гуреев Сергей Николаевич]] (1918—2013) — Бөйөк Ватан һуғышы яугире, артиллерист, лейтенант (1947). Советтар Союзы Геройы (1944).
---------------
* 

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>d1vnmeao0qrj0w1h0yimmy2akmjhm53</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гусев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184305</id>
    <revision>
      <id>1148279</id>
      <parentid>1147628</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:34:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1532" xml:space="preserve">'''Гусев''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булараҡ та ҡулланыла.

'''Гусева''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гусев Андрей Дмитриевич]] (1886—1952) — совет табибы, суд-медицина эксперты, медицина фәндәре докторы (1926), профессор (1923)[1].
-----------------
* [[Гусева Ирина Борисовна]] (1987) — украин дзюдоисы.

== Топонимдар ==
* [[Гусев (Әбйәлил районы)]] — Башҡортостандың Әбйәлил районындағы ауыл.
* [[Гусев ауыл Советы (Баҡалы районы)]] — Баҡалы районы составындағы 2008 йылда бөтөрөлгән административ-территориаль берәмек һәм ауыл биләмәһе.
* [[Иҫке Гусев]] — Башҡортостандың Баҡалы районындағы ауыл.
* [[Яңы Гусев]] — Башҡортостандың Баҡалы районындағы ауыл.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Гусев кратеры]] — Рәсәйҙең Ростов өлкәһендәге импактлы кратеры.
* [[Гусев (хикәйә)]] — А. П. Чехов хикәйәһе.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}
{{Исемдәш тораҡ пункттар}}</text>
      <sha1>62y7ydmi828218r9lhzhhuyn0wwtxnc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гущин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184307</id>
    <revision>
      <id>1148280</id>
      <parentid>1147640</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:34:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="596" xml:space="preserve">'''Гущин''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Боронғо урыҫ Гуща ҡушаматынан барлыҡҡа килгән. Топоним булараҡ та ҡулланыла.
 
'''Гущина''' — урыҫҡатны-ҡыҙ фамилияһы. 
== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гущин Лев Никитович]] (1944 йыл) — СССР һәм Рәсәй журналисы.

---------------
*

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Гущина Ряса]] — Рәсәйҙәге йылға.

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>bbtisvh379xs9jlvagulgxacv3lmcqj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Губин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184308</id>
    <revision>
      <id>1148272</id>
      <parentid>1147644</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:30:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1016" xml:space="preserve">'''Губин''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булараҡ та ҡулланыла.
 
'''Губина''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Губин Андрей Викторович]] (1974) — СССР һәм Рәсәй эстрада поп-музыканты, йырсы, композитор, шағир, автор-башҡарыусы, музыкаль продюсер.
* [[Губин Виктор Евдокимович]] (1919—1996) — ғалим-инженер-механик, юғары мәктәп эшмәкәре. 
* [[Губин Евгений Иванович]] (1923—1991) — Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, лётчик-штурмовик, подполковник (1975). Советтар Союзы Геройы (1944).
---------------
*

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>tu8slndsfe72lkydd9y61ooq0ykuoon</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Громов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184312</id>
    <revision>
      <id>1148271</id>
      <parentid>1147663</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:30:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="851" xml:space="preserve">'''Громов''' — урыҫ ир-ат фамилияһы.

'''Громова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Громов Александр Петрович (Социалистик Хеҙмәт Геройы)|Громов Александр Петрович]] (1913—1987) — Өфө моторҙар эшләү заводы слесары. Социалистик Хеҙмәт Геройы.
---------------
* [[Громова Людмила Петровна]] (1952) — СССР һәм Рәсәй ғалим-тарихсыһы һәм филологы, педагог.
* [[Громова Ульяна Матвеевна]] (1924—1943) — Советтар Союзы Геройы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>1kjh2iz4t3520zehl6brsq6kkr64y6o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гришин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184314</id>
    <revision>
      <id>1148270</id>
      <parentid>1147665</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:29:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1315" xml:space="preserve">'''Гришин''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. [[Григорий]] исеменең ҡыҫҡартылған ''Гриша'' вариантынан барлыҡҡа килгән. Топоним булараҡ та ҡулланыла

'''Гришина''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гришин Евгений Романович]] (1931—2005) — СССР спортсыһы, конькиҙа уҙышыусы һәм велосипедта ярышыусы, дүрт тапҡыр олимпия чемпионы.
* [[Гришин Сергей Владимирович]] (1917—1994) — Совет Армияһы полковнигы, Бөйөк Ватан һуғышы партизаны, Советтар Союзы Геройы (1943).
---------------
* [[Гришина Пелагея Николаевна]] (1925—1995) — Социалистик Хеҙмәт Геройы (1971).
* [[Гришина Валентина Дмитриевна]] (1927—2014) — Социалистик Хеҙмәт Геройы (1951).

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Гришина (Чичка-Юла ҡушылдығы)|Гришина]] — Рәсәй йылғаһы.

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>t3v3zyoucsz5qgukroafkbg355bnndc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гриценко</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184320</id>
    <revision>
      <id>1148269</id>
      <parentid>1147759</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:29:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="479" xml:space="preserve">'''Гриценко''' — украин ир-ат һәм ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гриценко Анатолий Иванович]] (1936—2007) — рус совет шағиры.
---------------
* [[Гриценко Яна Викторовна]] (1994) — спортсы, ултырып волейбол уйнаусы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>4wcga2g19tzkxwhv7q36e1ogog90jif</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Григорян</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184321</id>
    <revision>
      <id>1148267</id>
      <parentid>1147764</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:28:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="602" xml:space="preserve">'''Григорян''' — әрмән ир-ат һәм ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Григорян Самвел Самвелович]] (1930—2015]) — ғалим, академик.
* [[Григорян Рафик Григорьевич]] (1948) — ғалим, йәмәғәт эшмәкәре.
---------------
* [[Григорян Сабрина Маркосовна]] (1956—1986) — итальян сығышлы әрмән актрисаһы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>i5jq1wadg549d00xlsoux65xr4b8j89</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Григорьев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184322</id>
    <revision>
      <id>1148266</id>
      <parentid>1147770</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:28:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1422" xml:space="preserve">'''Григорьев''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. [[Григорий]] исеменән барлыҡҡа килгән.

'''Григорьева''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. 

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Григорьев Иван Антонович]] (1902—1942) — партизандар хәрәкәтен ойоштороусы, майор, партизан бригадаһы командиры.
* [[Григорьев Иван Васильевич]] (1933—2014) — Социалистик Хеҙмәт Геройы (1991).
* [[Григорьев Юрий Григорьевич]] (1925—2021) — совет һәм Рәсәй ғалимы, медицина фәндәре докторы, профессор, СССР Дәүләт премияһы лауреаты.
* [[Григорьев Виктор Михайлович (астрофизик)|Григорьев Виктор Михайлович]] (1939) — ғалим-астрофизик.
* [[Григорьев Николай Дмитриевич]] (1895—1938) — совет шахматсыһы.
---------------
* [[Григорьева Зинаида Алексеевна]] (1923—1996) — Социалистик Хеҙмәт Геройы (1949).

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Григорьевка]] — топоним.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>nuhgchrv1qbkkkrromjjtwq8jepo7ha</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Грибанов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184324</id>
    <revision>
      <id>1148264</id>
      <parentid>1147776</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:27:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="650" xml:space="preserve">'''Грибанов''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. 

'''Грибанова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. 

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Грибанов Евгений Никитич]] (1895—1941) — ғалим-физик, профессор.
---------------
* [[Грибанова Антонина Сергеевна]] (1932—1999) — СССР-ҙың еңел сәнәғәт алдынғыһы. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1971).

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Грибановка]] — топоним.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>i1gxgdx0u60wxxcb7aj7tqryg0z9cqc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гречишников</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184326</id>
    <revision>
      <id>1148263</id>
      <parentid>1147780</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:27:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="916" xml:space="preserve">'''Гречишников''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. 

'''Гречишникова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. 

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гречишников Василий Алексеевич]] (1912-1941) — Советтар Союзы Геройы.
* [[Гречишников Владимир Фёдорович]] (1917-1958) — Социалистик Хеҙмәт Геройы.
* [[Гречишник Геннадий Константинович]] (1939) — совет футболсыһы.


---------------
* [[Гречишникова Евдокия Юрьевна]] (1982) — рәсәй пятиборка.
* [[Гречишникова Елизавета Андрияновна]] (1983) — рәсәй спортсыһы, еңел атлет.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>q8f62g6miku9pg6v9kztpjkiqi2ikdm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғаянов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184328</id>
    <revision>
      <id>1148237</id>
      <parentid>1147790</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:17:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="646" xml:space="preserve">'''Ғаянов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ғаян (исем)|Ғаян]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ғаянова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғаянов Зөфәр Ғаян улы]] (1941—2015) — рәссам, юғары мәктәп уҡытыусыһы.
* [[Ғаянов Илдар Ихсан улы]] (1957) — рәссам, график.
---------------
*

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>ct8sfoff5pagjp3aw4ibozszm0ryr2u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аҙнағолов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184330</id>
    <revision>
      <id>1148268</id>
      <parentid>1147950</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:29:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Билдәле шәхестәр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1085" xml:space="preserve">'''Аҙнағолов''' ({{lang-ru|Азнагулов}}) —  башҡорт ир-ат фамилияһы. 

'''Аҙнағолова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

[[Фарсы теле]]нән ингән: аҙна +кол; аҙна, йома көнө тыуған тигәнде аңлата.&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страницы =33 }}&lt;/ref&gt;
== Билдәле йөрөтөүселәр == 
* [[Аҙнағолов Рафаил Ғәйнетдин улы]] — тел белгесе, педагог-методист.
* [[Аҙнағолов Венир Ғәлимйән улы]] — партия, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, ғалим
* [[Аҙнағолов Нурмөхәмәт Дилмөхәмәт улы]] — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугиры. 
---------------

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Аҙнағол (исем)|Аҙнағол]] 

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>cjw1a86xon6eobf4bow1undjguex9uf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғибәҙуллин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184331</id>
    <revision>
      <id>1148239</id>
      <parentid>1147803</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:17:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="897" xml:space="preserve">'''Ғибәҙуллин''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ғибәҙулла (исем)|Ғибәҙулла]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ғибәҙуллина''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғибәҙуллин Миңлетаһир Ғибәҙулла улы]] (1898—1982), әкиәтсе. Беренсе донъя, Граждандар һуғыштарында, Башҡорт милли хәрәкәтендә ҡатнашыусы. Сәйәси золом ҡорбаны.
* [[Ғибәҙуллин Рафаил Вәһит улы]] (1954) — дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре.
---------------
*

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>l7ziq9xqth2ez8qpd0e2xzqalhl8e6b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғилемханов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184334</id>
    <revision>
      <id>1148240</id>
      <parentid>1147814</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:18:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="870" xml:space="preserve">'''Ғилемханов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ғилемхан (исем)|Ғилемхан]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарында ла ҡулланыла.

'''Ғилемханова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғилемханов Дамир Рәшит улы]] (1999—2022) — Рәсәй хәрби хеҙмәткәре, ефрейтор.
---------------
* [[Ғилемханова Зәйтүнә Ғилемхан ҡыҙы]] (1922—2015) — гвардия сержанты, приборсы, зенитсы, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ғилемхан (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>ltxc0gbjwxc3zis8a8foaahbzblahm9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Азаматов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184335</id>
    <revision>
      <id>1148278</id>
      <parentid>1147926</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:34:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1445" xml:space="preserve">'''Азаматов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. Башҡорт ир-ат исеме [[Азамат (исем)|Азаматтан]] яһалған.

'''Азаматова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Азаматовтар]] — идара итеүҙең кантон системаһы осоро эшмәкәрҙәре.
* [[Азаматов Марат Мостафа улы]] — [[СССР]] хоккейсыһы Һәм [[Рәсәй]] тренеры. РСФСР-ҙың атҡаҙанған тренеры (1978).
* [[Азаматов Дамир Мостафа улы]] — ғалим-философ.
* [[Азаматов Фәтих Хәсән улы]] — журналист, партия органдары хеҙмәткәре, тыуған яҡты өйрәнеүсе.
---------------
* [[Азаматова Бибисара Мостафа ҡыҙы]] — инженер-технолог, хужалыҡ эшмәкәре, үҙешмәкәр йырсы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Азамат (исем)]]
* [[Азаматов кантон (йыр)]]— башҡорт халыҡ йыры, оҙон көй.

== Һылтанмалар ==
* [https://kitaptar.bashkort.org/files/bashqort_familiyalary.pdf С. Х. «Төпәев Башҡорт фамилиялары»]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>t5agmon6ew9p0k0sghpv3t71657uqe9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148281</id>
      <parentid>1148278</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:35:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1288" xml:space="preserve">'''Азаматов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. Башҡорт ир-ат исеме [[Азамат (исем)|Азаматтан]] яһалған.

'''Азаматова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Азаматовтар]] — идара итеүҙең кантон системаһы осоро эшмәкәрҙәре.
* [[Азаматов Марат Мостафа улы]] — [[СССР]] хоккейсыһы Һәм [[Рәсәй]] тренеры. РСФСР-ҙың атҡаҙанған тренеры (1978).
* [[Азаматов Дамир Мостафа улы]] — ғалим-философ.
* [[Азаматов Фәтих Хәсән улы]] — журналист, партия органдары хеҙмәткәре, тыуған яҡты өйрәнеүсе.
---------------
* [[Азаматова Бибисара Мостафа ҡыҙы]] — инженер-технолог, хужалыҡ эшмәкәре, үҙешмәкәр йырсы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Азамат (исем)]]
* [[Азаматов кантон (йыр)]]— башҡорт халыҡ йыры, оҙон көй.


{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>jo5xp8jdcs5ay3s1wwtjxx6nl5xrxi0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148282</id>
      <parentid>1148281</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:37:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1401" xml:space="preserve">'''Азаматов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. Башҡорт ир-ат исеме [[Азамат (исем)|Азаматтан]] яһалған. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Азаматова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Азаматовтар]] — идара итеүҙең кантон системаһы осоро эшмәкәрҙәре.
* [[Азаматов Марат Мостафа улы]] — [[СССР]] хоккейсыһы Һәм [[Рәсәй]] тренеры. РСФСР-ҙың атҡаҙанған тренеры (1978).
* [[Азаматов Дамир Мостафа улы]] — ғалим-философ.
* [[Азаматов Фәтих Хәсән улы]] — журналист, партия органдары хеҙмәткәре, тыуған яҡты өйрәнеүсе.
---------------
* [[Азаматова Бибисара Мостафа ҡыҙы]] — инженер-технолог, хужалыҡ эшмәкәре, үҙешмәкәр йырсы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Азамат (исем)]]
* [[Азаматов кантон (йыр)]]— башҡорт халыҡ йыры, оҙон көй.
* [[Азамат (Ырымбур өлкәһе)]] — ауыл.

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>jq53d6pcfc2mybb1mh6juj2fsytwmix</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғилманов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184337</id>
    <revision>
      <id>1148241</id>
      <parentid>1147837</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:18:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1372" xml:space="preserve">'''Ғилманов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ғилман (исем)|Ғилман]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ғилманова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғилманов Илдар Рәшит улы]] (1970) — рәссам, юғары мәктәп уҡытыусыһы.
* [[Ғилманов Фитрат Абдулла улы]] (1921—2015) — хәрби хеҙмәткәр. Генерал-майор (1971).
* [[Ғилманов Фәнүр Мөғәмбәр улы]] (1956) — журналист.
* [[Ғилманов Фәрит Фәррәх улы]] (1976) — дәүләт эшмәкәре.
---------------
* [[Ғилманова Рәсимә Хәмбәл ҡыҙы]] (1963) — географ, геоморфолог. Техник фәндәре докторы (2010), профессор.
* [[Ғилманова Шәүрә Ғәббәс ҡыҙы]] (1954) — тележурналист, юғары мәктәп уҡытыусыһы.
* [[Ғилманова Рәйхана Ғарифулла ҡыҙы]] (1954) — журналист.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ғилман (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>amub21xjak0b47hzh4gr7bbvzqlostb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аҫылғужин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184339</id>
    <revision>
      <id>1148273</id>
      <parentid>1147927</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:31:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1334" xml:space="preserve">'''Аҫылғужин''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. Башҡорт ир-ат исеме [[Аҫылғужа (исем)|Аҫылғужа]]нан яһалған фамилия. Башҡа [[төрки халыҡтар]]ҙа ла бар.

'''Аҫылғужина''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Аҫылғужин Рамаҙан Ҡунаҡбай улы]] — урмансы, солоҡсо.
* [[Аҫылғужин Ғайсар Бәхтегәрәй улы]] — хеҙмәт ветераны, 1971—2004 йылдарҙа Белорет металлургия комбинатының сым һуҙыу цехы бригадиры.
* [[Аҫылғужин Вәхит Ишмөхәмәт улы]] — Башҡортостандың атҡаҙанған нефтсеһе.
---------------
* [[Аҫылғужина Розалия]] — йырсы.&lt;br&gt;
* [[Аҫылғужина Әнисә]] — уҡытыусы, шағирә, прозаик.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Аҫылғужа (исем)|Аҫылғужа]]

== Һылтанмалар ==
* [https://kitaptar.bashkort.org/files/bashqort_familiyalary.pdf С. Х. «Төпәев Башҡорт фамилиялары»]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>3m2eaphvo2o4igyloj45ue55u8ip8ys</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148274</id>
      <parentid>1148273</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:32:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Шулай уҡ ҡарағыҙ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1317" xml:space="preserve">'''Аҫылғужин''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. Башҡорт ир-ат исеме [[Аҫылғужа (исем)|Аҫылғужа]]нан яһалған фамилия. Башҡа [[төрки халыҡтар]]ҙа ла бар.

'''Аҫылғужина''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Аҫылғужин Рамаҙан Ҡунаҡбай улы]] — урмансы, солоҡсо.
* [[Аҫылғужин Ғайсар Бәхтегәрәй улы]] — хеҙмәт ветераны, 1971—2004 йылдарҙа Белорет металлургия комбинатының сым һуҙыу цехы бригадиры.
* [[Аҫылғужин Вәхит Ишмөхәмәт улы]] — Башҡортостандың атҡаҙанған нефтсеһе.
---------------
* [[Аҫылғужина Розалия]] — йырсы.&lt;br&gt;
* [[Аҫылғужина Әнисә]] — уҡытыусы, шағирә, прозаик.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Аҫылғужа (исем)]]

== Һылтанмалар ==
* [https://kitaptar.bashkort.org/files/bashqort_familiyalary.pdf С. Х. «Төпәев Башҡорт фамилиялары»]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>6r4o5hfzyi2onpfn9swor42tkw1yhl2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Греков</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184340</id>
    <revision>
      <id>1148261</id>
      <parentid>1147851</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:26:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1261" xml:space="preserve">'''Греков''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Грекова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. 

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Греков Александр Петрович (реставратор)|Греков Александр Петрович]] (1909—2000) — реставратор, рәссам, иконалар эшләүсе.
* [[Греков Митрофан Борисович]] (1882—1934) — Рәсәй империяһы һәм СССР-ҙың рәссамы-баталисы.
* [[Греков Сергей Николаевич]] (1968) — муниципаль һәм дәүләт хеҙмәткәре.

---------------
* [[Грекова Анастасия Ивановна]] (1923—2000) — ғалим-иҡтисадсы, юғары мәктәп эшмәкәре. 
* [[Грекова Валентина Борисовна]] (1931—2019) — СССР һәм Рәсәйҙең рәссам-реставраторы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Грековтың айырым йорто (Таганрог)]]
* [[М. Б. Грековтың йорт-музейы]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>c3d9h8dcgzjo1he71z471b1lyvppkbc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғилметдинов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184349</id>
    <revision>
      <id>1148242</id>
      <parentid>1147876</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:19:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1138" xml:space="preserve">'''Ғилметдинов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ғилметдин (исем)|Ғилметдин]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. 

'''Ғилметдинова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. 

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғилметдинов  Альберт Харис улы]] (1956) — ғалим.
* [[Ғилметдинов Динар Заһит улы]]1969) — юрист, дәүләт хеҙмәткәре, запасатғы полиция полковнигы, йәмәғәт эшмәкәре. 
* [[Ғилметдинов Минһажетдин Ғилметдин улы]] (1903— 1979) — Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
---------------
* [[Ғилметдинова Лира Тәлғәт ҡыҙы]] (1953) — ғалим-терапевт-кардиолог, юғары мәктәп эшмәкәре.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ғилметдин (исем)]] 

 {{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>rf8a4dob1dxxcowjhsaimmcdk2ujwio</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғиләжетдинов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184351</id>
    <revision>
      <id>1148243</id>
      <parentid>1147904</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:19:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1032" xml:space="preserve">'''Ғиләжетдинов''' — ир-ат фамилияһы. [[Ғиләжетдин (исем)|Ғиләжетдин]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ғиләжетдинова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғиләжетдинов Йәүҙәт Мәхмүт улы]] (1930—2011) — ғалим-философ, социолог, йәмәғәтсе.
* [[Ғиләжетдинов Мөхәмәт Миңнейәр улы]] — хужалыҡ эшмәкәре.
* [[Ғиләжетдинов Салауат Мөхәмәт улы]] (1959) — башҡорт рәссамы, уҡытыусы.
* [[Ғиләжетдинов Тажетдин Баһауетдин улы]] (1924—2012) — Советтар Союзы Геройы (1945).

---------------
* [[Ғиләжетдин (исем)]]

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>8his1ug06chh49o3m6xfy4k8g7x6fab</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148244</id>
      <parentid>1148243</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:20:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1033" xml:space="preserve">'''Ғиләжетдинов''' — ир-ат фамилияһы. [[Ғиләжетдин (исем)|Ғиләжетдин]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ғиләжетдинова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғиләжетдинов Йәүҙәт Мәхмүт улы]] (1930—2011) — ғалим-философ, социолог, йәмәғәтсе.
* [[Ғиләжетдинов Мөхәмәт Миңнейәр улы]] — хужалыҡ эшмәкәре.
* [[Ғиләжетдинов Салауат Мөхәмәт улы]] (1959) — башҡорт рәссамы, уҡытыусы.
* [[Ғиләжетдинов Тажетдин Баһауетдин улы]] (1924—2012) — Советтар Союзы Геройы (1945).

---------------
*
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ғиләжетдин (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>heogg6mgfolan587b7i6bx952nugubl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғималов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184353</id>
    <revision>
      <id>1148245</id>
      <parentid>1147905</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:21:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="874" xml:space="preserve">'''Ғималов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ғималетдин (исем)|Ғималетдин]] исеменән ҡыҫҡартылып булдырылған. Башҡа төрки халыҡтарҙы ла ҡулланыла.

'''Ғималова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғималов Фуат Рамазан улы]] (1957) — ғалим.
 
---------------
* [[Ғималова Мәрйәм Ғилметдин ҡыҙы]] (1922—2006) — ғалим-педагог-методист, әҙәбиәт белгесе.
* [[Ғималова Фәнүзә Арыҫлан ҡыҙы]] (1957) — ғалим-химик-органик.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ғималетдин (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>1kce7nytlpk1whqr9uq69o3t91xdlai</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алфёров</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184358</id>
    <revision>
      <id>1148265</id>
      <parentid>1147973</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:28:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1412" xml:space="preserve">'''Алфёров''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Грек исеме Елевферийҙан барлыҡҡа килгән, русса — «ирекле», «бойондороҡһоҙ» мәғәнәһендә. Топоним булараҡ та ҡулланыла.

'''Алфёрова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Алфёров Жорес Иванович]] — СССР һәм Рәсәй физигы, Нобель премияһы лауреаты.
* [[Алфёров Николай Семенович]] — иҡтисады һәм партия лидеры
* [[Алфёров Анатолий Фёдорович]] — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугиры.
---------------
* [[Алфёрова Ксения Александровна]] — [[СССР]] һәм [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]]ҙең театр һәм кино актёры, телевидение тапшырыуҙарын алып барыусы.
* [[Алфёрова Ирина Ивановна]] — [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] актрисаһы. [[Рәсәй Федерацияһының халыҡ артисы]] (2007).

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Алферовка]] — Рәсәйҙәге йылға.

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>ck2monmner4xxxxkayf0eupmlistx6a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аҡбирҙин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184360</id>
    <revision>
      <id>1148262</id>
      <parentid>1147992</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:27:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1115" xml:space="preserve">'''Аҡбирҙин''' ({{lang-ru|Акбирдин}}) — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Аҡбирҙе (исем)|Аҡбирҙе]] исеменән яһалған. Топоним булараҡ та ҡулланыла.

'''Аҡбирҙина''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.
Изге, бәхетле бала донъяға килде тигәнде аңлата.&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страницы =33 }}&lt;/ref&gt;
== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Аҡбирҙин Нәжметдин Сәләхетдин улы]] — ауыл хужалығы алдынғыһы.
* [[Аҡбирҙин Сибәғәт Ғәйнетдин улы]] — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугиры.
* [[Аҡбирҙин Әхмәт Хажи улы]] — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугиры

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Аҡбирҙе (исем)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>rl925yuc0muhix1utfwnwgin1rovz0o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аҡсурин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184361</id>
    <revision>
      <id>1148232</id>
      <parentid>1147993</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:48:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1828" xml:space="preserve">'''Аҡсурин''' ({{lang-ru|Аксурин}}) — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Аҡсура (исем)|Аҡсура]] башҡорт исеменән яһалған. Топоним булараҡ та ҡулланыла.

'''Аҡсурина''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Аҡсурин Басир Ғәйфулла улы]] — социология фәндәре кандидаты, философия фәндәре докторы.
* [[Аҡсурин Тимербулат Ҡорамша улы]] — йәмәғәт эшмәкәре, меценат.
* [[Аҡсурин Басир Ғәйфулла улы]] — [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] фәлсәфәсеһе, социологы, уҡытыусы. [[Социология]] фәндәре кандидаты, [[философия]] фәндәре докторы.
* [[Аҡсурин Мәхмүт Абдулла улы]] (1923—2009) — партия һәм хужалыҡ эшмәкәре.
* [[Аҡсурин Рәдиф Ғәли улы]] — көрәш буйынса донъя чемпионы.
* [[Аҡсурин Йософ Хәсән улы]] — [[Татарҙар|татар]] нәшерсеһе, яҙыусы, журналист.
* [[Аҡсурин Ренат Сөләймән улы]] — [[СССР]] һәм [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]] кардиохирургы.
---------------
* [[Аҡсурина Фирүзә Исхаҡ ҡыҙы]] — [[СССР]] һәм [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]]ҙең ғалим-биологы. Биология фәндәре докторы, профессор .

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Аҡсура (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>dhnen80a4pff2rhl9kwb51ssezovdco</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Асаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184363</id>
    <revision>
      <id>1148231</id>
      <parentid>1148014</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:46:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1775" xml:space="preserve">'''Асаев''' — башҡорт, татар, бурәт, урыҫ һ.б халыҡтарҙағы ир-ат фамилияһы&lt;ref&gt;[https://onomastikon.ru/proishogdenie-familii-asaev%0D%0A.htm Ономастика/ Значение и история фамилии Асаев ]&lt;/ref&gt;. Асай исеменән барлыҡҡа килгән, ул Исайя тигән [[Йәһүдтәр|йәһүд]] ир-ат исеменең диалект формаһы булып тора. [[Иврит]] теленән рус теленә «Хоҙайҙы ҡотҡарыу» тип тәржемә ителә&lt;ref&gt;[https://names.neolove.ru/last_names/29/as/asaev.html NeoLove.ru/Значение и происхождение фамилии Асаев]&lt;/ref&gt;.

'''Асаева''' — башҡорт, татар, бурәт, урыҫ һ.б халыҡтарҙағы ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Асаев Рәйес Бәҙеғитдин улы]] — ауыл хужалығы һәм дәүләт эшмәкәре. 1965—2001 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Шишмә районы]]ндағы «Луч» [[колхоз]]ы рәйесе, 1993—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Дәүләт думаһы депутаты. [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]].
* [[Асаев Реваз Николаевич]] (1923—2007) — осетин шағиры, Грузияның Куцахта ауылында тыуған.
---------------
* [[Асаева Гөлназ Рөстәм ҡыҙы]] — Башҡортостандың эстрада йырсыһы.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}


{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>3j150g4nysgieccanjwrlxfc9r4r05l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғиниәтуллин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184365</id>
    <revision>
      <id>1148246</id>
      <parentid>1148017</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:21:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1084" xml:space="preserve">'''Ғиниәтуллин''' — ир-ат фамилияһы. [[Ғиниәтулла (исем)|Ғиниәтулла]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ғиниәтуллина''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғиниәтуллин Марат Ғиндулла улы]] (1953) — ғалим-зоотехник.
* [[Ғиниәтуллин Талха Йомабай улы]] (1925—2019) — Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы (2010).
---------------
* [[Ғиниәтуллина Әлфизә Муллахмәт ҡыҙы]] (1936) — нефть һәм газ сығарыу тармағы ветераны. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1982).
* [[Ғиниәтуллина Светлана Ғәйнулла ҡыҙы]] (1975) — драма актрисаһы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ғиниәтулла (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>h9cfy5ey7q71yh1ai0j1tjepse9ulk5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Һалаб</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184366</id>
    <revision>
      <id>1148209</id>
      <parentid>1148188</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T14:57:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Антиклыҡ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="116883" xml:space="preserve">{{НП
| статус = Ҡала
| русское название = Алеппо (Халеб)
| оригинальное название = {{lang-ar|حلب}}
| изображение = Aleppo new mix.jpg
| страна = Сүриә
| герб = Seal_of_Aleppo.png
| флаг = 
| ширина герба = 
| ширина флага = 
| lat_dir = N
| lat_deg = 36
| lat_min = 12
| lat_sec = 
| lon_dir = E
| lon_deg = 37
| lon_min = 9
| lon_sec = 
| CoordScale = 
| вид региона = Административное деление Сирии{{!}}Мухафаза
| регион = Һалаб (мухафаза){{!}}Һалаб (Алеппо)
| регион в таблице = 
| вид района = 
| район = Жебель-Семъан (район){{!}}Жебель-Семъан
| район в таблице = 
| внутреннее деление = 
| вид главы = 
| глава = Маад аль-Мадлажи
| дата основания = 
| первое упоминание = 2500 год до н. э.
| прежние имена = Халибон, Халман, Беройя
| статус с = 
| площадь = 190
| вид высоты = 
| высота центра НП = 390
| климат = 
| официальный язык = ғәрәп
| официальный язык-ref = 
| население = 2 098 210
| год переписи = 2021
| плотность = 
| агломерация = 
| национальный состав = 
| конфессиональный состав = мосолмандар (шығыйҙар),(сөнниҙәр)
| этнохороним = Һалаб кешеһе, кешеләре&lt;ref name=&quot;этнохороним&quot;&gt;{{Книга:Русские названия жителей: Словарь-справочник|25}}&lt;/ref&gt;
| часовой пояс = +2
| DST = есть
| телефонный код = 21
| почтовый индекс = 
| почтовые индексы = 
| автомобильный код = 
| вид идентификатора = 
| цифровой идентификатор = 
| сайт = http://www.aleppo-city.gov.sy/
| язык сайта = 
}}
[[Файл:AleppoViewFromCitadel.jpg|300px|thumb|Цитаделдән Һалаб күренеше]]
'''Алеппо'''&lt;ref&gt;{{Словарь географических названий зарубежных стран|14|Алеппо}}&lt;/ref&gt; шулай уҡ '''Һалаб'''&lt;ref&gt;{{Атлас мира|2010|120|Ливан, Сирия, Израиль, Палестинские территории, Иордания}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Словарь географических названий зарубежных стран|402|Халеб (Алеппо)}}&lt;/ref&gt; ({{Lang-ar|حَلَبُ}} ''Ḥalab''; {{Lang-grc|Βέροια}}, {{Lang-la|Berœa}}) — [[Сүриә|Сүриәнең]]&lt;ref name=&quot;UNDATA&quot;&gt;{{Cite web|access-date=2011-06-10|accessdate=2012-03-07|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt; ҙур ҡалаһы һәм шул исемле үҙәге, илдең иң күп халыҡ йәшәгән мухафазаһы. Джебель-Семъан районының Симеон тауы нахияһында урынлашҡан. 2 301 570 кеше (2005) йәшәгән Һалаб Левантаның иң ҙур ҡалаларының береһе булып тора. Күп быуаттар дауамында Һалаб Бөйөк Сүриәнең иң ҙур ҡалаһы һәм [[Ғосман империяһы|Ғосман империяһының]] Константинополдән һәм [[Ҡаһирә|Ҡаһирәнән]]&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2017-10-02|accessdate=2017-10-10|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt; һуң, ҙурлығы буйынса өсөнсө ҡалаһы.

Һалаб — даими йәшәүсе халҡы булған донъялағы иң боронғо ҡалаларҙың береһе, күрәһең, беҙҙең эраға тиклем VI мең йыллыҡта унда халыҡ йәшәгән&lt;ref name=&quot;Columbia Encyclopedia 2010&quot;&gt;Columbia Encyclopedia, Sixth Edition (2010)&lt;/ref&gt;. Телль ас-Сауда һәм Телль әл-Ансари (ҡаланың боронғо көньяҡ өлөшө) өлкәһендә алып барылған ҡаҙыныуҙар, һәр хәлдә, беҙҙең эраға тиклемге III мең йыллыҡтың икенсе яртыһында унда халыҡ йәшәгәнен күрһәтә&lt;ref name=&quot;Near East 1997&quot;&gt;The Oxford encyclopedia of archaeology in the Near East (1997)&lt;/ref&gt;. Һалаб  хетт, Евфраттағы Мари яҙмаларында телгә алынған, үҙәк Анатолияла, Эбла ҡалаһында, ул төп сауҙа  үҙәктәренең береһе һәм хәрби сәнғәт ҡалаһы булараҡ тасуирлана&lt;ref name=&quot;Britannica Concise Encyclopedia 2010&quot;&gt;Britannica Concise Encyclopedia (2010)&lt;/ref&gt;.

Тарихта ҡала ҙур урын алып тора, сөнки [[Урта Азия]] һәм [[Месопотамия]] аша үткән [[Бөйөк Ебәк юлы|Бөйөк ебәк юлында]] урынлашҡан. [[1869 йыл]] [[Сүәйс (Суэц) каналы|Суэц каналы]] асылғандан һуң, йөктәрҙе һыу юлынан ташый башлағандар һәм Һалабтың сауҙа ҡалаһы булараҡ роле кәмегән. Сүриәлә граждандар һуғышы башланғанға тиклем Һалаб ҡыҫҡа  яңырыу осоро кисерә. 2006 йылда ҡала  «Ислам мәҙәниәте баш ҡалаһы» титулын яулай.

Сүриәнең төньяҡ өлөшөндә, Оронт һәм [[Евфрат]]&lt;nowiki/&gt;араһында, дала йылғаһы Куэйкала ({{Lang-ar|قويق}}), уңдырышһыҙ ҡалҡыулыҡтың төньяҡ-көнбайыш  битләүендә, бейек эзбизташ стеналар менән уратып алынған киң соҡорҙа, 380 метр бейеклектә, [[Дамаск|Дамасктан]] өс йөҙ илле саҡрым төньяҡ-көнсығышта урынлашҡан.

== Этимологияһы ==
Борон Һалаб Һалпе йәки  Һалибон исеме аҫтында билдәле булған&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2011-05-07|accessdate=2012-03-04|archiveurl=yes}}&lt;/ref&gt; ә гректар һәм римлеләр уны '''Ве́роя''' ({{Lang-grc|Βέροια}}, {{Lang-la|Beroea}})&lt;ref&gt;{{ВТ-РСКД|Beroea}}&lt;/ref&gt; тип йөрөткән. Тәре йөрөтөүселәр походтары һәм артабан Сүриә һәм Ливанға француз мандаты осоронда Һалаб тиер урынға итальянса  Алеппо тип атағандар. Әммә Алеппоның  боронғо атамаһы «Һалаб»тың килеп сығышы билдәһеҙ. Ҡайһы берҙәр был урында борондан шул мәғдән етештерелгәнлектән, «Һалаб» «тимер» йәки «баҡыр» тигәнде аңлата, тип фаразлай. «Һалаба» арамей телендә «аҡ» тигәнде аңлата, был фаразды яҡлаусылар шул тирәлә тупраҡтың төҫөнә һәм мәрмәр күплегенә һылтана. Халыҡ этимологияһынан тағы бер аңлатма: [[Ибраһим]] сәйәхәтселәргә һөт биргән, тип хикәйәләгән боронғо легенданан сығып, исем {{Lang-ar|حَلَبَ}}, «Һалаб» «(һөт) һауҙы» тигәнде аңлата . Сәйәхәтселәр бер-береһенән  «إِبْرَاهِيمُ حَلَبَ؟, ''Һалаба Ибрахийм?''», йәғни «''Ибраһим һауҙымы?''» тип һораған икән. Һыйыры ерән төҫтә булған ({{Lang-ar|شَهَبٌ}}, ''shaheb''), шуға ҡала {{Lang-ar2|حَلَبُ الشَّهْبَاءُ}}, «Һалаб аш-Шахба» тип атала&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2017-10-02|accessdate=2018-07-16|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt;.

== Географияһы ==
[[Файл:Aleppo_at_night11.jpg|ссылка=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Aleppo_at_night11.jpg/250px-Aleppo_at_night11.jpg|мини|250x250пкс|Төнгө Һалаб ]]
Һалаб [[Урта диңгеҙ|Урта диңгеҙҙән]] 120 км алыҫлыҡта, диңгеҙ кимәленән 380 м бейеклектә,  [[сүриә]]-[[Төркиә|төрөк]] сикгенән көнсығышҡа табан 45 километрҙа урынлашҡан. Ҡала төньяҡтан һәм көнбайыштан фисташка һәм зәйтүн ағастарын культивациялау таралған ауыл хужалығы ерҙәре менән  уратып алынған. Көнсығышта Һалабты  Сүриә сүле уратҡан.
Ҡала иҫке ҡала нигеҙенән көньяҡҡа табан бер нисә саҡрымда, Куэйка йылғаһының уң ярында урынлашҡан; ҡаланың иҫке өлөшө йылғаның һул ярында ята. Ул уртаһында төп бейек убаһы булған 10 км радиуслы түңәрәк барлыҡҡа килтергән 8 ҡалҡыулыҡ менән уратып алынған. Был убала   беҙҙең эраға тиклем II мең йыл менән билдәләнгән ҡәлғә төҙөлгән. Был убалар Телль ас-Сауда, Телль Ғәйшә, Телль ас-Сетт, Телль әл-Ясмин, Телль әл-Ансари (Ярукиййя), Ан ат-Талль, әл-Жаллюм һәм Бахсита тип атала&lt;ref name=&quot;Duden6&quot;&gt;{{Китап|заглавие=The Natural History of Aleppo|издание=1st|год=1856|издательство=Unknown|место=London|страницы=266|ответственный=Alexander Russell}}&lt;/ref&gt;. Ҡаланың боронғо өлөшө туғыҙ ҡапҡанан торған стена менән кәртәләнгән. Стенаны киң тәрән соҡор уратып алған&lt;ref name=&quot;Duden6&quot; /&gt;.

190 км²  майҙан биләгән Һалаб [[Яҡын Көнсығыш|Яҡын Көнсығыштың]] иң тиҙ үҫкән ҡалаларының береһе булып тора. 2001 йылда ҡабул ителгән  ҡала үҫеше планы буйынса 2015 йыл аҙағына тиклем Һалабтың дөйөм майҙанын 420 км²-ға киңәйтеү ҡаралған була&lt;ref name=&quot;Syr-news1&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq=99523|title=غلاونجي : العودة إلى شعار تأمين مسكن للأسرة السورية لا للفرد|date=2009-08-06|lang=ar|website=Syria News|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120304055701/http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq=99523|archivedate=2012-03-04}}&lt;/ref&gt;.

== Климаты ==
Алеппо климаты Урта диңгеҙ климатына бик яҡын. Шул уҡ ваҡытта ҡала урынлашҡан тау яйлаһы ҡышҡы айҙарҙа Урта диңгеҙҙең йылыныу эффектын кәметә, был Алепполағы ҡышты башҡа Урта диңгеҙ ҡалаларына ҡарағанда һиҙелерлек һалҡынайта. Ғинуарҙың уртаса температураһы буйынса Ҡырым ярымутрауы көньяҡ ярының ҡышы менән сағыштырырлыҡ, шул уҡ ваҡытта тотороҡло төнгө ҡырауҙар күҙәтелә, йылы көндәрҙә лә һауа торошо бик йыш үҙгәрә.

Айырым йылдарҙа һауа торошоноң -5°C, һирәк осраҡта -10°C градусҡа етеүе мөмкин. Йыш ҡына ҡар яуа, ҡайһы бер ҡыштар ҡарлы була һәм ваҡытлыса ҡар япмаһы ята. Һәр ваҡыттағыса, ҡышҡыһын ел, дымлы һауа торошо өҫтөнлөк итә. Йәй бик эҫе, яуым-төшөмһөҙ тиерлек. Әммә Һалабта йәй Урта диңгеҙ буйындағы башҡа ҡалаларға ҡарағанда иртәрәк башлана һәм тамамлана. Һауа температураһы көндөҙ уртаса +36 °C градус тәшкил итә, ләкин йыш ҡына +40 °C-тан ашыу күтәрелә. Һалабта яҙ шартлы рәүештә февралдең икенсе яртыһында башлана һәм апрель аҙағына тиклем дауам итә. Ә көҙ бик ҡыҫҡа, ул ноябрҙә генә була.

== Тарихы ==
Һалаб — донъялағы иң боронғо ҡалаларҙың береһе, унда беҙҙең эраға тиклем VI мең йыллыҡта уҡ кешеләр йәшәгән&lt;ref name=&quot;Columbia Encyclopedia 2010&quot;/&gt;. Телль ас-Сауд һәм Телль әл-Ансари (ҡаланың боронғо өлөшөнөң көньяғы) ҡаҙыу эштәренән күренеүенсә, бында беҙҙең эраға тиклем III мең йыллыҡтың икенсе яртыһында халыҡ йәшәгән&lt;ref name=&quot;Near East 1997&quot;/&gt;. Һалаб, сауҙа һәм хәрби сәнғәттең төп үҙәктәренең береһе булараҡ, хетт яҙмаларында, Евфраттағы Мари яҙмаларында, үҙәк Анатолийҙағы (Кесе Азия) һәм Эбла ҡалаһындағы яҙмаларҙа һүрәтләнә&lt;ref name=&quot;Britannica Concise Encyclopedia 2010&quot;/&gt;.

=== Боронғо донъя ===
[[Файл:Ebla royal palace.jpg|thumb|Эбла. Батша һарайы емереклектәре.]]

==== Боронғо Көнсығыш ====
[[Файл:Orientmitja2300aC.png|thumb|Боронғо Саргон империяһы, б. э. т. XXIV быуат]]
Һалаб тарихи яҙмаларҙа Дамаскка ҡарағанда күпкә алдараҡ күренә башлай. Уның тураһында б. э. т. III мең йыллыҡҡа, Эбла бойондороҡһоҙ батшалығының баш ҡалаһы булған ваҡытта, беренсе тапҡыр телгә алына. Ул Эблалағы ''Арми'' булараҡ һәм Аҡкадалағы ''Арманум'' исеме менән билдәле булған. Нарам Син — Аҡкад батшаһы (йәки уның олатаһы, Боронғо Саргон), беҙҙең эраға тиклем XXIII быуатта Эбла менән Арманды юҡ иткән&lt;ref&gt;Pettinato, Giovanni (Johns Hopkins University Press, 1991) ''Ebla, a new look at history'' p.135&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;&gt;Hawkins, John David (2000) ''Inscriptions of the iron age'' p.388&lt;/ref&gt;.

Һуңғы вавилон осоронда Алеппо тәүге тапҡыр Һалаб (Һалап, Һалба) исеме менән телгә алына&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;. Был ҡала Ямхад тип аталған аморей батшалығының баш ҡалаһы булған. Шулай уҡ «Хәләб ере» тигән исем менән билдәле булған Ямхад ({{lang-ar|يمحاض}})(яҡынса б. э. т. 1800—1600 йылдар) батшалығы Яҡын Көнсығышта иң көслө һәм ҡеүәтле батшалыҡ булған&lt;ref&gt;Kuhrt, Amélie (1998) ''The ancient Near East'' p.100&lt;/ref&gt;.

Ямхадты беҙҙең эраға тиклем XVI быуатта Мурсили I ваҡытында хеттар емергән. Әммә тиҙҙән, төбәк хетт көстәренең эске үҙ-ара низағтар арҡаһында хәлһеҙләнгәндә, Һалаб Сүриәлә үҙенең әйҙәүсе ролен яңынан яңыртҡан&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;.

Төбәктә хакимһыҙлыҡтан файҙаланып, Хурриттарҙың Митанни батшалығы хакимы Парраттарна беҙҙең эраға тиклем XV быуатта Халабты яулай. Һуңынан Һалаб Боронғо  Мысыр, Митанни һәм Хетт батшалыҡтары араһындағы һуғышының фронт һыҙығында була&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;. Хетт Суппилулиума I Митанниҙы еңгән һәм б. э. т. XIV быуатта Һалабты яулаған. Һалаб хеттар өсөн культ әһәмиәтенә эйә булған: ул һауа торошо аллаһына табыныу үҙәге булған&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;.

Б. э. т. XII быуатта Хетт батшалығы емерелгәс, Һалаб арамей сир-хетт Арпад батшалығының бер өлөшө булып киткән, ә һуңыраҡ ул арамей сир-хетт Хатарикка - Лухутиҙағы батшалығының баш ҡалаһы булып киткән. Б. э. т. IX быуатта Һалаб Яңы Ассирия батшалығының, ә һуңыраҡ Яңы Вавилон батшалығының һәм Әһәмәниҙәр империяһының бер өлөшө булып киткән.

==== Антиклыҡ ====
[[Файл:Brad Northern Basilica.jpg|thumb|Брэдтағы маронит базиликаһы харабалары, Һалаб]]
[[Александр Македонский]] ҡаланы б. э.т. 333 йылда яулай. Селевк Никатор бында грек торағына нигеҙ һала (б. э. т. 301—286 йй.) һәм боронғо Македония империяһындағы Верия ҡалаһы хөрмәтенә — ''Верия'' тип атай.

Верия 300 йылға яҡын [[Селевкидтар]] буйһоноуында ҡалған. Рим хакимлығы Төньяҡ Сүриәнең өс быуаттан ашыу осорҙа стабиллеген һәм хәүефһеҙлеген тәьмин иткән.

Рим дәүерендә төньяҡ Сүриәлә халыҡ һаны арта, V быуатта Византия империяһы хакимлығы осоронда ла халыҡ һаны арта. Һуңғы антиклыҡ йылдарында Верия ҙурлығы буйынса [[Антиохия]]нан, Сүриә баш ҡалаһынан һуң, икенсе ҡала; һәм [[Рим империяһы]]ндағы өсөнсө ҡала була. Археологик мәғлүмәттәр б. э. VI быуатында  Антиохия һәм Верия араһындағы ауыл һәм ҡалаларҙа халыҡ тығыҙлығының күплеге тураһында һөйләй. Хәҙерге ваҡытта был тораҡтарҙа Изге Симеон Столпник сиркәүе кеүек боронғо йорттар һәм сиркәүҙәр бар. Изге Марон, шул төбәктә тыуыуы ихтимал: уның ҡәбере Брэдта, Һалабтан көнбайышта урынлашҡан.

Верия Тәүрат китабында ла (Библия) телгә алына.

=== Урта быуаттар ===
[[Файл:Bab Qinnasrin2010.jpg|thumb|230px|Һалабтың 1256 йылда Ән-Насир Йософ реставрациялаған боронғо диуарҙары һәм Баб Кыннасрин]]
&lt;!-- [[Империя Сасанидов|Сасаниды]] вторглись в Сирию в начале VII века. Вскоре Алеппо завоевали [[арабы]] под предводительством [[Халид ибн Валид]]а в 637 году. В 944 году он стал резиденцией независимого эмирата [[Хамданиды|хамданидского]] князя Сайф аль-Даула, и город процветал, будучи домом великого поэта [[Аль-Мутанабби]] и философа [[Аль-Фараби]]. Город был возвращен [[Византийская империя|византийцами]] в 962 году и был в составе Восточной Римской Империи (Византийской) с 974 по 987 год. Халеб и его эмират стали вассальным государством с 969 года до [[Византия|византийско]]-[[Сельджуки|сельджуских]] войн. В 1024—1080 годах с небольшими перерывами городом управляла династия [[Мирдасиды|Мирдасидов]]. Алеппо был дважды осаждён [[Крестоносцы|крестоносцами]], в 1098 и 1124, но не был завоёван.

[[Землетрясение в Алеппо|Землетрясение, произошедшее в 1138 году]], разрушило город и его окрестности. Нельзя полностью опираться на оценки того времени, но, тем не менее, считается, что {{nts|230000}} человек погибло, таким образом делая его пятым самым смертоносным землетрясением в истории человечества.

Халеб перешёл к [[Салах ад-Дин|Саладину]], а затем династии [[Айюбиды|Айюбидов]] в 1183 году.
[[Файл:Souk Al Zirb Aleppo.jpg|thumb|250px|left|Мәмлүк осорондағы Сук аз-Зирб]]

24 января 1260 года&lt;ref&gt;{{статья|заглавие=The Crisis in the Holy Land in 1260|издание={{Нп3|The English Historical Review}}|том=95|страницы=481—513|номер=376|язык=en|автор=Jackson, Peter|месяц=7|год=1980}}&lt;/ref&gt; Алеппо был взят [[Монголы|монголами]] во главе с [[Хулагу]] вместе с рыцарями князя Антиохии [[Боэмунд VI, князь Антиохии|Боэмунда VI]] и его тестем, царём Армении [[Хетум I|Хетумом I]]&lt;ref&gt;«Histoire des Croisades», René Grousset, p. 581, ISBN 2-262-02569-X.&lt;/ref&gt;. Город был плохо защищен [[Айюбиды|айюбидом]] [[Туран-шах III|Туран-шахом]]: стены рухнули после шести дней бомбардировки, а цитадель — через четыре недели.
Много мусульман и иудеев погибло, а христианское население было пощажено&lt;ref name=&quot;Shelemay1998&quot;&gt;{{книга|заглавие=Let jasmine rain down: song and remembrance among Syrian Jews|ссылка=https://books.google.com/books?id=pgoFDZeHhF4C&amp;pg=PA70|год=1998|издательство=[[University of Chicago Press]]|isbn=9780226752112|страницы=70|язык=en|автор=Kay Kaufman Shelemay}}&lt;/ref&gt;.
Так как монголы уважали [[Туран-шах III|Туран-шаха]] за его храбрость, они не убили его. Затем город был передан бывшему эмиру города [[Хомс]], [[Аль-Ашраф Муса ибн Ибрахим|аль-Ашрафу Мусе]], в городе был установлен монгольский гарнизон. Награда была вручена и Хетуму I за его помощь во взятии Халеба. Затем монгольские войска направились в сторону Дамаска, и он сдался. Монголы вошли в Дамаск 1 марта 1260 года.

В сентябре 1260 года [[мамлюки]] провели переговоры по заключению договора с франками из [[Акко (город)|Акко]], который позволил им беспрепятственно пройти через крестоносцев, и вступили в бой с [[Монголы|монголами]] (см. [[Битва при Айн-Джалуте]]) 3 сентября 1260 года. Мамлюки одержали победу, убив монгольского военачальника [[Китбука|Китбуку]], и через пять дней заново захватили [[Дамаск]]. Мусульмане овладели Алеппо за месяц, и губернатор мамлюков остался управлять городом. В декабре того же года [[Хулагу]] послал войска, чтобы попытаться возвратить себе Алеппо. [[Монголы]] убили большое количество мусульман в отместку за смерть Китбуки, но, так как захватить город в течение двух недель им не удалось, они были вынуждены отступить&lt;ref&gt;Runciman, p. 314.&lt;/ref&gt;.

В октябре 1271 года монголам снова удалось захватить Халеб, победив [[Туркмены|туркменские]] войска, защищавшие город, и десятитысячную армию из [[Анатолия|Анатолии]].
Гарнизоны мамлюков бежали в город [[Хама]], но [[Бейбарс I|Бейбарс]] вернулся со своей армией отстаивать Алеппо, и монголы отступили&lt;ref&gt;Runciman, pp. 336—337.&lt;/ref&gt;.

20 октября 1280 года монголы заново овладели Халебом, обворовывая рынки и поджигая [[Мечеть|мечети]].
Мусульманские жители города бежали в [[Дамаск]], где лидер мамлюков Аль-Мансур Калауун собирал свои силы. Когда его армия подошла к Алеппо, монголы снова отступили, возвращаясь через [[Евфрат]].

В 1400 году [[Тюрки|тюркский]] лидер [[Тамерлан]] отвоевал город у мамлюков&lt;ref&gt;Runciman, p. 463.&lt;/ref&gt;. Было убито множество жителей, за пределами города была построена башня из тысяч человеческих черепов&lt;ref&gt;[http://everything2.com/index.pl?node=Battle%20of%20Aleppo Battle of Aleppo@Everything2.com] {{Wayback|url=http://everything2.com/index.pl?node=Battle%20of%20Aleppo |date=20180117131348 }}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. После ухода монголов всё мусульманское население возвратилось в Алеппо. Но христиане, покинувшие город во время нашествия монголов, не смогли переселиться обратно в свой квартал в старой части города. Это привело их к созданию нового квартала в 1420 году, построенного за пределами городских стен, в северном пригороде Алеппо. Этот новый квартал назывался аль-Ждейде («новый район» [[Арабский язык|по-арабски]]).
--&gt;

=== Яңы осор ===
&lt;!-- В XIX веке в городе произошли два крупных еврейских погрома. В 1947 году, вслед за образованием [[Израиль|Израиля]], в городе произошёл [[Алеппский погром 1947 года|крупный погром]], в результате которого начался массовый выезд евреев в Израиль.

=== Граждандар һуғышы ===
[[Файл:Saadallah al-Jabiri square, Aleppo, after the explosion of October 2012.jpg|thumb|right|Һалаб өсөн барған һуғыштан һуң ҡала күренеше]]
&lt;!--В 2012 году во время [[Гражданская война в Сирии|Гражданской войны в Сирии]] город стал ареной ожесточённых боёв между антиправительственными повстанцами и террористическими группировками с одной стороны и правительственными войсками — с другой. Активная фаза боёв началась летом 2012 года&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=860934 |title=В Алеппо идут ожесточенные бои между сирийскими войсками и мятежниками |date=2012-07-28 |publisher=Вести.ру |accessdate=2012-07-30 |archive-date=2012-07-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120730053347/http://www.vesti.ru/doc.html?id=860934 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

Первоначально в противостояние были вовлечены преимущественно [[Сирийская оппозиция|умеренные оппозиционные группировки]] и [[Вооружённые силы Сирии|правительственные войска]], а также курдские боевики из [[Отряды народной самообороны (Сирия)|Отрядов народной самообороны]]&lt;ref&gt;[http://www.itar-tass.com/c12/512629.html Операция по освобождению Алеппо близится к завершению] {{Wayback|url=http://www.itar-tass.com/c12/512629.html |date=20120910162050 }} // ИТАР-ТАСС, 6 сентября 2012&lt;/ref&gt;. Постепенно среди антиправительственных сил всё большую роль стали играть радикальные [[Исламизм|исламистские]] группировки, в том числе [[Фронт ан-Нусра]] и «[[Исламское государство]]», а в войну на стороне правительства вступили многочисленные союзные вооружённые группировки (в основном [[Шииты|шиитские]] ополчения из [[Ливан]]а, [[Ирак]]а и [[Афганистан]]а)&lt;ref&gt;{{Cite report |author= Philip Smyth |date= February 2015 |title= The Shiite Jihad in Syria and Its Regional Effects |url= http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus138_Smyth-2.pdf |publisher= The Washington Institute for Near East Studies |page= 45 |docket=  |asin=  |accessdate= 13 March 2015 |archivedate= 2015-04-02 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20150402150705/http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus138_Smyth-2.pdf |deadurl= no }}&lt;/ref&gt;, а также военные советники из [[Иран]]а. С началом в сентябре 2015 года [[Военная операция России в Сирии|российской военной операции в Сирии]], к вооружённому противостоянию в Алеппо присоединились российские ВКС, наносившие авиационно-ракетные удары по повстанческим и террористическим группировкам.

Будучи крупнейшим городом страны по населению и до войны считавшийся «экономической столицей Сирии», Алеппо рассматривался сторонами конфликта и экспертами как имеющий большое стратегическое и политическое значение, а бои за контроль над городом — как решающий фронт&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.dw.com/ru/в-алеппо-решается-судьба-сирии-13122016/av-36755685 |title = В Алеппо решается судьба Сирии  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190826122706/http://www.dw.com/ru/%D0%B2-%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BF%D0%BF%D0%BE-%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F-%D1%81%D1%83%D0%B4%D1%8C%D0%B1%D0%B0-%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B8-13122016/av-36755685 |archivedate = 2019-08-26 }} // Deutsche Welle, 13.12.2015&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/articles/2016/08/11/wardrums/ Битва за колыбель] {{Wayback|url=https://lenta.ru/articles/2016/08/11/wardrums/ |date=20190511023549 }} // Lenta.ru, 20.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.bbc.com/russian/features-38333942 Что означают события в Алеппо для дальнейшей судьбы Сирии?] {{Wayback|url=http://www.bbc.com/russian/features-38333942 |date=20190913091446 }} // BBC Russian, 16.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://ria.ru/arab_sy/20120808/719133869.html Бои за Алеппо продолжаются, заявляет командование ССА — СМИ] {{Wayback|url=https://ria.ru/arab_sy/20120808/719133869.html |date=20161222083452 }} // РИА Новости, 08.08.2012&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://carnegie-mec.org/diwan/66314 A Turning Point in Aleppo] {{Wayback|url=http://carnegie-mec.org/diwan/66314 |date=20181213094844 }} // Carnegie Endowment for International Peace, 01.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.almasdarnews.com/article/assad-calls-battle-aleppo-historic-victory/ Assad calls battle of Aleppo «historic victory»] {{Wayback|url=https://www.almasdarnews.com/article/assad-calls-battle-aleppo-historic-victory/ |date=20161220174116 }} // Al-Masdar News, 16.12.2016&lt;/ref&gt;. Это обусловило затяжной и ожесточённый характер боевых действий, которые привели к массовым разрушениям городской инфраструктуры и большим потерям среди мирного населения.

Атаковав город летом 2012 года, повстанческие группировки довольно быстро захватили примерно 40 % его территории. Их дальнейшее продвижение, однако, было остановлено, и в 2012—2013 годах ситуация приобрела тупиковый характер. Боевикам удалось перерезать стратегическое шоссе Дамаск — Алеппо, за контроль над которым начались ожесточённые бои&lt;ref&gt;Виктор Ручкин. [http://www.redstar.ru/index.php/news-menu/ino-military-menu/siriya/item/5328-idut-ozhestochyonnyie-boi Идут ожесточённые бои] {{Wayback|url=http://www.redstar.ru/index.php/news-menu/ino-military-menu/siriya/item/5328-idut-ozhestochyonnyie-boi |date=20190824165251 }} // «Красная звезда» от 18 октября 2012&lt;/ref&gt;.

15 января 2013 года [[Взрывы в университете Алеппо|мощные взрывы прогремели]] на территории [[Университет Халеба|местного университета]]. В результате взрыва погибли 80 и были ранены около 150 человек, среди которых были студенты и беженцы, размещённые на территории университета.

12 марта сирийские войска и мятежники возобновили бои за [[Алеппо (аэропорт)|международный аэропорт Алеппо]], повстанцы также атаковали авиабазы Найраб и Маннах недалеко от аэропорта&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.interfax.ru/world/news.asp?id=295081 |title = В Сирии идут ожесточенные бои за аэропорт Алеппо  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20130813052048/http://www.interfax.ru/world/news.asp?id=295081 |archivedate = 2013-08-13 }} // «Интерфакс» от 12 марта 2013&lt;/ref&gt;. 19 марта в пригороде Алеппо — Хан-эль-Асале — был применён нервно-паралитический газ [[зарин]], в результате чего погибли 15 человек&lt;ref name=&quot;зарин&quot;&gt;{{cite web |author= |authorlink= |coauthors= |url=http://www.itar-tass.com/c1/899258.html |title=Алеппо полностью обесточен из-за ракетного обстрела трансформаторной станции |subtitle= |lang=ru |format= |website=itar-tass.com |publisher=ИТАР-ТАСС |date=2013-10-02 |description= |quote= |accessdate=2020-06-12 |deadlink=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131004234504/http://www.itar-tass.com/c1/899258.html |archivedate=2013-10-04 }}&lt;/ref&gt;.

К октябрю 2013 года половина города удерживалась правительственными войсками, другая часть — различными группировками повстанцев&lt;ref name=&quot;зарин&quot;/&gt;. Население города за время с начала конфликта сократилось с 2,5 млн до менее чем 1 млн человек&lt;ref name=&quot;зарин&quot;/&gt;.

В 2014—2015 годах сирийская армия, поддержанная союзными ополченцами и иранскими военнослужащими, провела серию успешных операций, заложивших основу для будущего окружения и штурма города.

4 марта 2015 года произошёл мощный взрыв у здания разведки ВВС Сирии в Алеппо. Мятежники привели в действие взрывное устройство в туннеле, расположенном под зданием спецслужбы. Погибло более 30 человек&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=2400307 |title=Вести. Ru: Взрыв у здания разведки ВВС в Алеппо: есть жертвы |accessdate=2019-08-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160911160412/http://www.vesti.ru/doc.html?id=2400307 |archivedate=2016-09-11 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

Ночью 12 июля в результате мощного взрыва туннеля в Старом городе была сильно повреждена стена цитадели Алеппо, внесённой в список Всемирного наследия ЮНЕСКО&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=2640209 |title=В Сирии взорвана древняя цитадель из списка Всемирного наследия ЮНЕСКО |accessdate=2019-08-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160911160035/http://www.vesti.ru/doc.html?id=2640209 |archivedate=2016-09-11 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

Начало российской военной операции в Сирии в сентябре 2015 года позволило коренным образом изменить ситуацию в Сирии в пользу правительства Башара Асада, разблокировать Алеппо, а в дальнейшем — установить контроль над всей территорией города&lt;ref name=&quot;bbc-16-November-2016&quot;&gt;{{cite web |title=Why is Russia engaged in Aleppo? |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-37995780?intlink_from_url=https://www.bbc.com/news/topics/cny6mkg2rq9t/aleppo&amp;link_location=live-reporting-correspondent |last=Doucet |first=Lyse |date=2016-11-16 |website=BBC |lang=en |accessdate=2019-08-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;new_york_times_April_13_2018&quot;&gt;{{cite web |title=How Syria’s Death Toll Is Lost in the Fog of War |url=https://www.nytimes.com/2018/04/13/world/middleeast/syria-death-toll.html |last=Specia |first=Megan |date=2018-04-13 |website=The New York Times |lang=en |accessdate=2019-08-22 |archive-date=2019-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190810094002/https://www.nytimes.com/2018/04/13/world/middleeast/syria-death-toll.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

В феврале 2016 года сирийская армия в ходе [[Наступление в Алеппо (2016)|успешного наступления]] окружила Алеппо с севера, перерезав линии снабжения боевиков со стороны [[Турция|турецкой]] границы.

В ходе [[Кампания в Алеппо (2016)|летней кампании 2016 года]] армия завершила полное окружение города и начала его осаду. По оценкам на сентябрь 2016 года, в восточной части Алеппо (контролируемой оппозицией и террористами) оставалось около 250 тыс. жителей, в западной части (контролируемой правительственными силами) — 1,5 млн человек&lt;ref&gt;[http://www.aljazeera.com/news/2016/09/warplanes-mount-strikes-rebel-held-aleppo-160924080435839.html 'Ferocious' air strikes pummel Aleppo as ground gained] {{Wayback|url=http://www.aljazeera.com/news/2016/09/warplanes-mount-strikes-rebel-held-aleppo-160924080435839.html |date=20161006003251 }}, [[Аль-Джазира]], 24 сентября 2016 г.&lt;/ref&gt;.

28 июля Россия вместе с сирийскими властями начала гуманитарную операцию в Алеппо. Было открыто три гуманитарных коридора для гражданского населения, четвёртый — для выхода боевиков&lt;ref&gt;{{cite web|title=Гуманитарная операция начата Россией совместно с сирийскими властями в Алеппо|url=https://www.1tv.ru/news/2016-07-28/306969-gumanitarnaya_operatsiya_nachata_rossiey_sovmestno_s_siriyskimi_vlastyami_v_aleppo|accessdate=2019-08-25|date=2016-07-28|archive-date=2019-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825221729/https://www.1tv.ru/news/2016-07-28/306969-gumanitarnaya_operatsiya_nachata_rossiey_sovmestno_s_siriyskimi_vlastyami_v_aleppo|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

В августе [[Управление по координации гуманитарных вопросов|Управлением по координации гуманитарных вопросов]] ООН (УКГВ) была высказана обеспокоенность ухудшающейся ситуацией с безопасностью и гуманитарной обстановкой в городе, в особенности в восточном Алеппо. Позже генеральный секретарь ООН Пан Ги Мун заявил, что в городе велика вероятность гуманитарной катастрофы&lt;ref&gt;{{cite web|title=Гуманитарная ситуация в Алеппо продолжает ухудшаться, утверждает ООН|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3514959|accessdate=2019-08-25|date=2016-08-06|archive-date=2019-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825221728/https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3514959|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=ООН: Алеппо грозит гуманитарный кризис невиданных масштабов|url=https://ria.ru/20160819/1474836949.html?in=t|accessdate=2019-08-25|date=2016-08-19}}&lt;/ref&gt;.
 --&gt;
[[Файл:International Mine Action Center in Syria (Aleppo) 45.jpg|слева|мини|Һалаб, 21 декабрь, 2016. Рәсәй Федерацияһы оборона министрлығының веб-сайтынан алынған фотография]]
&lt;!-- На наличие гуманитарной катастрофы в конце сентября указывал заместитель генерального секретаря ООН по гуманитарным вопросам Стивен О’Брайен. Тогда же генеральный секретарь ООН [[Пан Ги Мун]] обвинил Сирию и Россию в военных преступлениях — использовании зажигательных и бункерных бомб против жилых районов Алеппо&lt;ref name=&quot;guardian_september_2016&quot;&gt;{{cite web |title='Syria is bleeding': Aleppo facing war's worst humanitarian crisis, UN says |url=https://www.theguardian.com/world/2016/sep/29/aleppo-syria-war-humanitarian-crisis-un |last=Borger |first=Julian |date=2016-09-29 |website=The Guardian |lang=en |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-08-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190825195706/https://www.theguardian.com/world/2016/sep/29/aleppo-syria-war-humanitarian-crisis-un |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.vz.ru/news/2016/10/21/839464.html |title = В ООН назвали удары по Алеппо «преступлениями исторического масштаба»  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190824165316/http://www.vz.ru/news/2016/10/21/839464.html |archivedate = 2019-08-24 }} // Взгляд, 21 октября 2016&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;azattyq_november_2016&quot;&gt;{{cite web |title=ООН: на осадном положении в Сирии находится до миллиона человек |url=https://rus.azattyq.org/a/28131495.html |date=2016-11-22 |website=Радио Азаттык (RFE/RL) |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-08-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190825195707/https://rus.azattyq.org/a/28131495.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;bbc_russian_septemer_2016&quot;&gt;{{cite web |title=США пригрозили прекратить взаимодействие с Россией по Сирии |url=https://www.bbc.com/russian/news-37498260 |date=2016-09-28 |website=Би-би-си |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-09-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190914203357/https://www.bbc.com/russian/news-37498260 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

15 ноября 2016 года, при массированной авиационно-ракетной поддержке российских ВКС, сирийская армия начала [[Наступление в Алеппо (ноябрь — декабрь 2016)|наступление]] с целью захвата неподконтрольной (восточной) части города, через месяц приведшее к краху оборонительных рубежей боевиков и переходу города под контроль правительства. К середине декабря 2016 года город был полностью занят правительственными войсками&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/news/2016/12/13/aleppo_celebrations/ В Алеппо начался праздник по случаю освобождения города] {{Wayback|url=https://lenta.ru/news/2016/12/13/aleppo_celebrations/ |date=20210303061749 }} // Lenta.ru, 13.12.2016&lt;/ref&gt;.

К вечеру 22 декабря 2016 года город окончательно перешёл под контроль правительственных сил&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.rbc.ru/politics/22/12/2016/585c1b749a7947063e8cf951 |title=Власти Сирии заявили о полном уходе боевиков из Алеппо |access-date=2016-12-22 |archive-date=2016-12-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161222193324/http://www.rbc.ru/politics/22/12/2016/585c1b749a7947063e8cf951 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

После освобождения города его жилые кварталы многократно подвергались минометным и ракетным обстрелам со стороны боевиков, что приводило к новым жертвам&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо ребенок погиб в результате обстрела террористами жилого квартала|url=https://ria.ru/20190731/1557057610.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-07-31|archive-date=2019-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801044548/https://ria.ru/20190731/1557057610.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Сирии боевики открыли огонь по жилому кварталу Алеппо|url=https://ria.ru/20190803/1557139845.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-03|archive-date=2019-08-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20190805070151/https://ria.ru/20190803/1557139845.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.
--&gt;

=== Ҡаланы тергеҙеү ===
&lt;!--Алеппо сильно пострадал в ходе военных действий, многие местные достопримечательности получили повреждения или были разрушены. Множество производственных предприятий экономической столицы страны было разграблено&lt;ref name=&quot;realty&quot;&gt;{{cite web|title=В Восточном Алеппо идет активное восстановление жилья и инфраструктуры|url=https://realty.ria.ru/20190813/1557435774.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-13|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826141638/https://realty.ria.ru/20190813/1557435774.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;до&quot;&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили фабрику детской одежды|url=https://ria.ru/20190801/1557062493.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-01|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826140135/https://ria.ru/20190801/1557062493.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

В июле 2019 года был восстановлен центральный городской рынок «Аль-Сактыя», входящий в список всемирного наследия ЮНЕСКО&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили разрушенный во время войны древний рынок|url=https://ria.ru/20190716/1556557952.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-07-16|archive-date=2019-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190719054215/https://ria.ru/20190716/1556557952.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.
 
В августе 2019 года ещё продолжалось восстановление жилья и инфраструктуры города&lt;ref name=&quot;realty&quot; /&gt;. К осени 2019 года был восстановлен ряд промышленных производств. В восстановлении Алеппо принимали участие беженцы, вернувшиеся в город&lt;ref name=&quot;до&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили завод по переплавке металла|url=https://ria.ru/20190805/1557162179.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-05|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826140137/https://ria.ru/20190805/1557162179.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Халҡы ==
[[Файл:Alepp0fashion.jpg|thumb|left|Йәһүд ҡатыны һәм Һалаб бедуиндары, 1873 йыл]]
Большинство жителей Халеба — арабы-мусульмане. Христианское население состоит из [[Армяне|армян]], [[греки|греков]], [[Маронитская католическая церковь|маронитов]], сирийских [[Католицизм|католиков]]; существуют [[Иудаизм|еврейская]] и американская [[Протестантизм|протестантская]] общины.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Год !! Население !! Прирост, %±
|-
| '''1883''' || 99 179 || -
|-
| '''1922''' || 156 748|| 44,9 %
|-
| '''1934''' || 249 921|| 19,0 %
|-
| '''1950''' || 362 500 || 11,5 %
|-
| '''1965''' || 500 000 || 17,5 %
|-
| '''1990''' || 1 216 000 || 90,3 %
|-
| '''2000'''|| 1 937 858|| 29,2 %
|-
| '''2005''' || 2 301 570 || 5,5 %
|-
| '''2016''' || 1 800 000 || -22 %
|}
--&gt;

=== Тарихи мәғлүмәттәр ===
&lt;!--Ещё в начале XIX столетия Халеб населяли 200 тыс. жителей; город имел обширную промышленность и торговлю, его фабрики снабжали весь Восток [[шёлк]]овыми, [[Бумага|бумажными]], [[Шерсть|шерстяными]] и [[Парча|парчовыми]] материями. Но [[землетрясение]], [[чума]] и [[холера]] подорвали его благосостояние. Согласно историку из Алеппо, шейху Камель аль-Газзи (1853—1933), население города до разрушительного землетрясения 1822 года составляло 400 тыс. человек. Затем от холеры и чумы (1823 и 1827 годов соответственно) население Халеба сократилось до 110 тысяч человек&lt;ref&gt;Saint Terezia Church Aleppo {{cite web |url = http://www.terezia.org/section.php?id=1823 |title = Christians in Aleppo at the end of the Ottoman Empire  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20171009230825/http://www.terezia.org/section.php?id=1823 |archivedate = 2017-10-09 }}&lt;/ref&gt;. В 1901 году общая численность жителей Алеппо составляла {{num|108143}} человека, из которых [[Ислам|мусульмане]] — {{num|76329}} (70,58 %), [[Католицизм|христиане-католики]] — {{num|24508}} (22,66 %); и [[Иудаизм|иудеи]] — 7306 (6,76 %)&lt;ref&gt;Alepppo in One Hundred Years 1850—1950, vol.2 page 3, 1994 Aleppo. Authors: Mohammad Fuad Ayntabi and Najwa Othman&lt;/ref&gt;. Христианское население значительно увеличилось с притоком армянских беженцев (после [[Геноцид армян|геноцида армян 1915 года]]) и сирийских христиан из других городов. После прибытия первой группы армянских беженцев (1915—1922) население Алеппо в 1922 году стало {{num|156748}} человек, из них [[Ислам|мусульмане]] составляли {{num|97600}} жителей (62,26 %), [[Католицизм|христиане-католики]] — {{num|22117}} (14,11 %), [[Иудаизм|иудеи]] — 6580 (4,20 %), численность [[Европейцы|европейцев]] в городе составляла 2652 (1,70 %), [[Геноцид армян|армянских беженцев]] — {{num|20007}} (12,76 %) и других — 7792 (4,97 %)&lt;ref&gt;Alepppo in One Hundred Years 1850—1950, vol.3 page 26, 1994 Aleppo. Authors: Mohammad Fuad Ayntabi and Najwa Othman&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;The Golden River in the History of Aleppo, ({{lang-ar|نهر الذهب في تاريخ حلب}}), vol.1 (1922) page 256, published in 1991, Aleppo. Author: Sheikh Kamel Al-Ghazzi&lt;/ref&gt;.

Второй поток армянских беженцев в направлении Алеппо был вызван выводом французских войск из [[Киликия|Киликии]] в 1923 году&lt;ref&gt;The Golden River in the History of Aleppo ({{lang-ar|نهر الذهب في تاريخ حلب}}), vol.3 (1925) pages 449—450, published in 1991, Aleppo. Author: Sheikh Kamel Al-Ghazzi&lt;/ref&gt;. В 1923—1925 годах в город прибыли более чем {{num|40000}} армян, а население Алеппо достигло {{num|210000}} человек к концу 1925 года, из которых [[армяне]] составляли более 25 %&lt;ref&gt;{{книга |заглавие= The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century |издательство=[[Palgrave Macmillan]] |место= New York |год=2004 |isbn= 1-4039-6422-X |страницы=425 |ref=  Hovannisian |язык=en |автор=[[Ованнисян, Ричард|Richard G. Hovannisian]]}}&lt;/ref&gt;.

Согласно историческим данным, представленным шейхом Рамель аль-Газзи, подавляющее большинство христиан города Халеб были католиками, вплоть до последних дней [[Османская империя|османского владычества]]. Рост православных христиан связан, с одной стороны, с приездом армянских и сирийских христиан, выживших в [[Киликия|Киликии]] и южной Турции; а с другой стороны, с прибытием большого количества [[Православие|православных]] [[Греки|греков]] из [[Хатай (ил)|Санджака Александретты]], после его [[Аннексия|аннексии]] в пользу Турции (1939).

В 1944 году население Алеппо составляло около {{num|325000}} человек, где {{num|112110}} (34,5 %) христиане (из них армян — {{num|60200}}). Армяне составляли более половины христианской общины Алеппо до 1947 года, в то время как многие из них уехали в Советскую Армению в рамках армянской репатриации (1946—1967).
--&gt;

=== Хәҙерге хәле ===
&lt;!--Алеппо — самый густонаселённый город в Сирии, с населением в {{num|2181061}} человек (2004). Согласно официальным оценкам, объявленным городским советом Алеппо, население города достигло {{num|2301570}} к концу 2005 года.
Более 80 % жителей Алеппо являются [[Сунниты|мусульманами-суннитами]]. Это прежде всего [[арабы]], [[курды]] и [[Сирийские туркмены|туркмены]]. Другие мусульманские группы включают [[Адыги|адыгов]] ([[черкесы]], [[кабардинцы]], [[адыгейцы]]), [[Чеченцы|чеченцев]], [[Албанцы|албанцев]], [[Боснийцы|боснийцев]] и [[помаки|помаков]].

Согласно оценкам, приведённым в 2010 году в финальном отчёте по проекту городского развития Алеппо, проводимому муниципалитетом города и компанией GTZ рамках совместной сирийско-немецкой программы устойчивого городского развития, ожидалось, что ежегодный прирост населения города в течение следующих десяти лет составит порядка 2,7 % в год, и численность населения достигнет 3,6 млн жителей&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf |title=ALEPPO DIVERSE &amp;#124; OPEN CITY |subtitle=An Urban Vision for the Year 2025 |format=Final Report |website = Syrian-German Technical Cooperation GTZ |publisher=Uberbau (Architecture &amp; Urbanism Ali Saad &amp; Thomas Stellmach GbR) |lang=en |date=2010-02-05 |accessdate=2016-12-22}}&lt;/ref&gt;.

Одна из крупнейших христианских общин на [[Ближний Восток|Ближнем Востоке]], Алеппо являлся перед войной домом для многих восточных христиан, в основном [[Армянская апостольская церковь|армян]], [[Сирийская православная церковь|сирийских христиан]] и [[Мелькитская католическая церковь|греков-мелькитов]]{{Нет АИ|22|5|2018}}. До войны в городе жили более чем 250 тыс. христиан, составляя около 12 % от общей численности населения. Значительное число сирийских христиан в Алеппо родом из города [[Урфа]] ([[Турция]]) и говорит на [[Армянский язык|армянском языке]]. Большая община христиан принадлежит [[Армянская апостольская церковь|Армянской апостольской]], [[Сирийская православная церковь|Сирийской православной]] и [[Греческая православная церковь|Греко-православной]] церквям. В Халебе было очень много католиков, в том числе [[Мелькитская католическая церковь|греков-мелькитов]], [[Марониты|маронитов]], [[Латиняне|латинян]], [[Халдеи|халдеев]] и сирийских католиков. В нескольких районах города преобладает христианское и армянское население, таких как старый христианский квартал Ждейде. Современные христианские районы называются Азизия, Сулеймания, Гаре де Багдад, Урубе и Мейдан. В Алеппо 45 действующих церквей, принадлежащих вышеупомянутым конфессиям{{Нет АИ|22|5|2018}}.

Арабоязычное население Алеппо говорит на [[Разновидности арабского языка|северосирийском диалекте]], который называется ''шави''.
--&gt;
&lt;center&gt;
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140px&quot;&gt;
File:Aleppo, Streets of the city, Syria.jpg|Центр города
Файл:Great Mosque of Aleppo, Aleppo, Syria.jpg|[[Великая мечеть Алеппо]]
File:Shopping streets in covered market 2, Aleppo, Syria.jpg|Крытый рынок
Файл:Saint Elijah Maronite Cathedral, Aleppo (4).jpg|Маронитский собор Святого Илии-пророка
Файл:Tawhid and Saint George Alp.jpg|Мечеть Таухид и церковь Святого Георгия
Файл:AleppoAlJdeida.jpg|Улица в христианском квартале Алеппо
File:Streets of the old city of Aleppo, Syria.jpg|Улицы старого города
Файл:Woman in niqab, Aleppo (2010).jpg|Женщина с ребёнком в Алеппо, 2010 год
&lt;/gallery&gt;
&lt;/center&gt;
&lt;!--

== Архитектураһы ==
[[Файл:Baron hotel at night.jpg|thumb|Боронғо билдәле Baron Hotel, 1911]]
В Алеппо смешаны несколько [[Архитектура|архитектурных]] стилей. Многочисленные захватчики, от [[Византийская империя|византийцев]] и [[Сельджуки|сельджуков]] до [[Мамлюки|мамлюков]] и [[Османская империя|турок]] оставляли свои следы на архитектуре города на протяжении 2000 лет&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSTRE66F1ED20100716 |title=Reuters:Travel Postcard: 48 hours in Aleppo, Syria |access-date=2017-10-02 |archive-date=2021-12-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211230154929/https://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSTRE66F1ED20100716 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
Существуют различные сооружения XIII и XIV веков, такие как гостиницы, мусульманские школы и хаммамы, христианские и мусульманские построения в старой части города и квартале Ждейде. В этом квартале находится большое количество домов XVI и XVII веков, принадлежавших алеппской [[Буржуазия|буржуазии]]. В Азизие располагаются дома XIX и начала XX веков в стиле [[барокко]]. В новом квартале ''Шахба'' смешаны различные архитектурные стили: [[Архитектура неоклассицизма|неоклассика]], [[Нормандская архитектура|нормандский]], [[Восток|восточный]] и даже [[китай]]ский стили&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.middleeast.com/aleppo.htm |title=Middleeast.com:Aleppo |access-date=2011-06-11 |archive-date=2012-03-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120316160211/http://www.middleeast.com/aleppo.htm |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

Алеппо полностью вымощен [[Природный камень|камнем]], в некоторых местах большими белыми глыбами.

В то время как старый город характеризуется большим количеством особняков, узкими улочками и крытыми [[Рынок|рынками]], в современной части города присутствуют широкие дороги и большие площади, такие как площадь Саадалла аль-Джабири, площадь Свободы, площадь Президента и площадь Сабаа Бахрат.
[[Файл:Pano Alep 1.jpg|thumb|center|810px|&lt;center&gt;Һалаб ҡәлғәһенән ҡала күренеше]]

&lt;!--
Алеппо развивается по смешанной (концентрическо-радиально-спутниковой) модели&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf&lt;/ref&gt;
--&gt;

== Туризм һәм күңел асыу ==
[[Файл:AleppoSouq.jpg|thumb|left|150px|Баҙар]]
[[Файл:Hammam Al-Nahhasseen Aleppo.jpg|thumb|Ҡаланың боронғо өлөшөндәге ан-Наххасин хаммамы]]
&lt;!-- Являясь одним из старейших городов в мире и крупнейшим центром на древнем Шёлковом пути, Алеппо имеет ряд впечатляющих и привлекательных структур, в дополнение к своей естественной красоте. Наиболее яркими достопримечательностями города, помимо цитадели, являются рынки (سوق — souq), старые бани (хаммам — حمام), ханы с многочисленными религиозными и культурными центрами. С другой стороны, город имеет большое количество современных объектов, которые привлекают туристов со всего мира, таких как многочисленные роскошные отели, казино, бары и рестораны с их известными продуктами, сделанными в Алеппо. Многие старые арабские и армянские дома в древней части города и старом христианском квартале Ждейде были недавно отреставрированы или реставрируются в настоящее время, для использования в качестве восточных отелей, баров и ресторанов.

* Известные хаммамы Алеппо включают: Хаммам-Яльбуга, Хаммам-ан-Наххасин и Хаммам-Баб-аль-Ахмар.
* Общественный парк Алеппо, который был открыт в 1940 году ялвяется крупнейшим в Сирии. Он расположен в районе Азизия, где его пересекает река [[Куэйке]].
* Большинство кинотеатров, таких как «Cinema Ugarit» и «[[Cine d’Alep Chahba]]», расположены на улицах Барон и аль-Кууатли.
* Голубая Лагуна — современный аквапарк, расположенный в непосредственной близости от Алеппо. Включает в себя несколько бассейнов, американские горки, бары и рестораны.
* «Casino d’Alep» является единственным казино, которое действует в [[Сирия|Сирийской Арабской Республике]].
--&gt;

== Боронғо ҡала ==
&lt;!-- [[Файл:Aleppo, View of the city, Syria.jpg|thumb|left|Панорама западной части старого города]]
[[Файл:Citadel of Aleppo.jpg|thumb|[[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]]]]
Существует довольно чёткое разделение между старым и новым Алеппо. Старая часть заключена в стены, образующие окружность длиною в 5 км, с девятью воротами. Огромный средневековый замок, известный как [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]], находится в центре древней части. Он был построен подобно акрополю.

[[Файл:Aleppo Cittadella - GAR - 9-22.JPG|thumb| [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]]]]

Исторически сложилось, что Алеппо постоянно переходил из рук в руки, был под контролем разных государств, политическая ситуация была нестабильна. В связи с этим жители строили отдельные кварталы, делившиеся по религиозному принципу, которые были социально и экономически независимыми. Хорошим примером таких кварталов является известный христианский квартал Ждейде.

Старый город Алеппо можно разделить на две части: старая часть и Ждейде. Как уже было описано выше, старая часть была построена внутри стен, в то время как Ждейде — христианский квартал, построенный в начале XV века, после выхода монгольских войск из города. После того как в 1400 году [[Тамерлан]] вторгся в Халеб и полностью разрушил его, христиане были вынуждены уехать. Но в 1420 году они создали свой квартал на северо-западе города — квартал Ждейде. Жители этого района в основном занимались маклерством: были посредниками между иностранными торговцами и местными купцами.

Общая площадь древнего города составляет около 3,5 км². Здесь живут более чем 120 тысяч жителей&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.historische-aleppo-seife.de/engl_history.html |title=Alepposeife: Aleppo history |access-date=2011-06-11 |archive-date=2018-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180326040544/http://www.historische-aleppo-seife.de/engl_history.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
--&gt;
=== Баҙарҙары һәм каруанһарайҙары ===
[[Файл:Aleppo-suq-Alp.JPG|thumb|Боронғо Һалабта әл-Мәҙинә баҙары.]]
[[Файл:Aleppo Khan Shuneh.jpg|thumb|Хан Аш-Шунэ]]
[[Файл:Aleppo narrow Armenian quarter.jpg|thumb|Баҡыр магазины янында ''Бауабэт Аль-Ясмин'', Ждейде]]
&lt;!-- Стратегическое положение этого торгового города привлекало людей всех рас и верований, желающих воспользоваться коммерческими дорогами, так как через Алеппо проходил [[Великий шелковый путь]]. Крупнейший крытый рынок в мире находится именно в Алеппо, протяженностью 13 километров&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=round&amp;filename=201010291220021 |title=eAleppo: The old Suqs of Aleppo (in Arabic) |access-date=2011-06-11 |archive-date=2017-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171019061616/http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=round&amp;filename=201010291220021 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
[[Аль-Мадина (рынок)|Аль-Мадина]], как его здесь называют, — это торговый центр, куда привозят предметы роскоши, такие как [[Шелк|шелк-сырец]] из [[Иран]]а, [[Специи|пряности]] и красители из [[Индия|Индии]], и [[кофе]] из [[Дамаск]]а. В аль-Мадине также можно найти и продукты местного изготовления: [[шерсть]], сельскохозяйственная продукция и известное алеппское мыло. Большинство рынков было построено в XIV веке, они названы в честь различных профессий и ремесел: шерстяной рынок, медный рынок и так далее. Помимо товаров, на рынке размещаются и ханы, или [[Караван-сарай|караван-сараи]] ({{lang-ar|كاروانسرا}}). Для караван-сараев характерны красивые фасады и входы с деревянными дверями.

Самые известные рынки и [[Караван-сарай|караван-сараи]] (ханы) [[Старый город Алеппо|древнего города]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Aleppo.us: Old suqs of Aleppo (in Arabic)|url=http://www.aleppo.us/news/47.html|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080426223231/http://www.aleppo.us/news/47.html|archivedate=2008-04-26}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Al-Hakawati (in Arabic)|url=http://www.al-hakawati.net/arabic/civilizations/syriashamal2.asp|archiveurl=https://www.webcitation.org/65NOqjH0m?url=http://www.al-hakawati.net/arabic/civilizations/syriashamal2.asp|archivedate=2012-02-11|access-date=2011-06-11|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;:

* ''Хан Ак-Кади'', построенный в 1450 году, один из старейших караван-сараев Алеппо.
* ''Хан Аль-Бургуль'', построенный в 1472 году.
* ''Сук Ас-Сабун'', или ''мыльный хан'', построенный в начале XVI века, находится рядом с магазинами мыла.
* ''Сук Хан Ан-Наххасин'', или ''медный рынок''. Построен в 1539 году. Известен своими традиционной и современной обувью, содержит 84 магазина.
* ''Хан Аш-Шунэ'' сооружен в 1546 году. В нём продаются предметы ремесел традиционного алеппского искусства.
* ''Сук Хан Аль-Харир'', или ''шёлковый хан''. Построен во второй половине XVI века, имеет 43 магазина и специализируется в основном на торговле текстилем.
* ''Сук Хан Аль-Гумрок'', или ''таможенный хан'', текстильный торговый центр с 55 магазинами. Построенный в 1574 году, Хан Аль-Гумрок считается крупнейшим ханом в древнем Алеппо.
* ''Сук Хан Аль-Уазир'', построенный в 1682 году, считается основным рынком хлопковой продукции в Алеппо.
* ''Сук Аль-Аттарин'', или ''травяной рынок''. Традиционно была основным рынком специй в Алеппо. В настоящее время он функционирует как центр продажи текстиля с 82 магазинами.
* ''Сук Аз-Зирб'', или ''Сук Аз-Зарб''. Здесь чеканились монеты в период мамлюков. В настоящее время этот рынок имеет 71 магазин, большинство из которых имеет дело с текстилем и базовыми потребностями бедуинов.
* ''Сук Аль-Бехрамия'' имеет 52 продуктовых магазина, расположен рядом с мечетью Бехрамия.
* ''Сук Аль-Хаддадин'' — это рынок старых традиционных кузнецов, состоит из 37 магазинов.
* ''Сук Аль-Атик'', или ''старый рынок'', специализирующаяся на продаже кожи, включает в себя 48 магазинов.
* ''Сук Аль-Сиййяг'', или ''ювелирный рынок'', состоящий из 99 магазинов, который является главным центром торговли ювелирными изделиями в Алеппо и во всей стране.
* ''Хан Венецианцев'' был домом консула Венеции и венецианских купцов.
* ''Сук Ан-Нисуан'', или женский рынок,— место, где можно найти всё необходимое для невесты: аксессуары, одежду и так далее.
* ''Ас-Сувейка'', или ''Суэйкат Али'' (''suweiqa'' означает «маленький рынок» на арабском языке),— большой рынок, который содержит магазины, в основном специализирующиеся на оборудовании дома и кухни.

Многие традиционные ханы также функционируют в качестве рынков в '''христианском квартале Ждейде''':

* ''Сук Аль-Хокедун'' или ''«Хан аль-Кудс»''. ''Хокедун'' означает «духовный дом» на армянском языке, так как он был построен в качестве гостиницы для армянских паломников на пути в Иерусалим&lt;ref&gt;{{cite web|title=Aleppo.us: Khans of Aleppo (in Arabic)|url=http://www.aleppo.us/news/22.html|deadlink=yes|access-date=2011-06-11|archive-date=2017-07-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170710054154/http://www.aleppo.us/news/22.html}}&lt;/ref&gt;. Старая часть Хокедуна датируется концом XV и началом XVI веков, в то время как новая часть была построена в XVII веке. В настоящее время он превратился в большой рынок с многочисленными магазинами, специализирующимися на торговле одеждой.
* ''Ас-Салибэ'', центр старых христианских соборов.
* ''Сук Ас-Суф'' или ''рынок шерсти'', окруженный старыми церквями.
* ''Бауабэт Аль-Касаб'', магазин деревянных изделий.
--&gt;
== Иҫтәлекле урындары ==
[[Файл:Aleppo citadel001.jpg|thumb|240px|[[Һалаб ҡәлғәһе (цитадель).]]
&lt;!-- Самым древним памятником в городе является [[водопровод]] протяженностью 11 км, сооруженный ещё римлянами. Громадная стена в 10 м высоты и 6,5 м толщины, с семью воротами, отделяет город от предместий. Крытый гостиный двор ([[базар]]) выходит на несколько улиц, весь состоит из сводов и освещается сверху через окна, проделанные отчасти в особых куполах. В Алеппо имеется 7 крупных церквей вместе с 3 монастырями и [[мечеть]] [[Эль-Иалаве]] в староримском стиле, выстроенная первоначально под церковь императрицей Еленой. Главные предметы вывоза и вместе с тем главные продукты страны — шерсть, хлопок, шелк, воск, фисташки, мыло, табак, пшеница, которые вывозятся преимущественно во Францию и в турецкие гавани. Промышленность ограничивается шелковыми изделиями. Жители Алеппо в основном считают себя шарифами, то есть потомками [[Мухаммед]]а.
Ещё одна гордость жителей — [[Алеппо (крепость)|Цитадель]], основание которой возвышается над городом на 50 метров. Долгое время весь город лежал в пределах цитадели и лишь в XVI веке, после перехода Алеппо под власть [[Оттоманская империя|Оттоманской империи]], город стал постепенно разрастаться и за пределами крепостных стен.

В Алеппо находится гробница поэта [[Насими]].
--&gt;
=== Тарихи биналар ===
[[Файл:Al-Shibani Alp08.jpg|thumb|Аш-Шибани мәктәп-сиркәү]]
&lt;!-- 
* [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]], большая крепость на вершине холма возвышается на 50 м над городом. Датируется I тысячелетием н. э., некоторые детали были достроены в XIII веке. Была повреждена в результате землетрясений, в частности, в 1822 году.
* ''Медресе Халауие'', построенная в 1124 на прежнем месте собора Св. Елены. Тогда Святая Елена, мать Константина Великого, построила там большой византийский собор. Когда крестоносцы-захватчики грабили город, главный судья города преобразовал собор Св. Елены в мечеть, и, наконец, в середине XII века Нур ад-Дин основал здесь медресе, то есть религиозную школу.
* ''Аль-Матбах Аль-Аджами'', дворец начала XII века, расположенный недалеко от цитадели, был построен эмиром Мадж ад-Дин бен Ад-Дайя. Был отремонтирован в XV веке. В 1967—1975 годах здесь размещался Музей Народных Традиций.
* Культурный центр ''Аш-Шибани'' XII века. Древняя церковь и школа Францисканки Миссионерки Марии, находящиеся в старом городе, в настоящее время функционируют в качестве культурного центра.
* ''Медресе Мокаддамия'', одна из старейших богословских школ в городе, была построена в 1168 году.
* ''Медресе Захирие''. Построена в 1217 году к югу от Баб Эль-Макам, по Аз-Зир Гази.
* ''Медресе Султание'', начатая губернатором Алеппо Аз-Захир Гази и законченная в 1223—1225 его сыном Маликом Аль-Азизом Мухаммедом.
* ''Медресе Аль-Фирдаус'' — мечеть, называемая «самой красивой мечетью Алеппо». Была построена вдовой губернатора Алеппо Аз-Захир Гази в 1234—1237 годах. Примечательным является внутренний двор, в котором находится бассейн всередине, окруженный арками с античными колоннами.
* ''Национальная библиотека Алеппо''. Строилась в 1930-х годах и открылась в 1945 году&lt;ref&gt;Aleppo Culture {{cite web |url = http://www.aleppo-cult.org/vb/showthread.php?t=1 |title = National Library of Aleppo (in Arabic) |deadlink = yes }}&lt;/ref&gt;.
* ''Grand Seray d’Alep'' — это бывшая резиденция губернатора города; строилась в 1920-х и была открыта в 1933 году.
* '' Ханка Аль-Фарафира'', суфийский монастырь, построенный в 1237 году.
* ''Бимаристан Аргун аль-Камили'', убежище, которое работало с 1354 года до начала XX века.
* ''Дар Раджаб Паша'' — большой особняк, построенный в XVI веке недалеко от улицы Аль-Хандак. Недавно{{когда}} дом был отреставрирован и превращён в большой культурный центр с театральным залом внутри.
* ''Бейт Джонблат'' — старый дворец, построенный в конце XVI века курдским правителем Алеппо Хусейн Паша Ян Полад.
* ''Медресе Аль-Утмания'', исламская школа, расположенная в северной части Баб Ан-Наср. Она была создана османским пашой Аль-Дураки в 1730 году и первоначально называлась медресе Ридаийя.
* ''Бейт Марраш''. Старый алеппский особняк, находящийся в квартале Аль-Фарафира. Был построен в конце XVIII века семьей Марраш.
* Часовня ''Баб Аль-Фарадж''. Построена в 1898—1899 годах австрийским архитектором Картье&lt;ref&gt;eAleppo [http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=places&amp;filename=200808080930013 Bab Al-Faraj tower (in Arabic)] {{Wayback|url=http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=places&amp;filename=200808080930013 |date=20171011222151 }}&lt;/ref&gt;.

Самые известные исторические здания '''христианского квартала Ждейде'''&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ministry of Tourism, Syria: Aleppine House (in Arabic)|url=http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects&amp;func=viewpage&amp;pageid=2081|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716101034/http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects&amp;func=viewpage&amp;pageid=2081|archivedate=2011-07-16}}&lt;/ref&gt;:

* '' Бейт Аджикбаш'' ([http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ajikbash_House Beit Achiqbash] {{Wayback|url=http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ajikbash_House |date=20110628234659 }}), старый алеппский дом, построенный в 1757 году. С 1975 года здесь находится Музей народных традиций, показывающий предметы алеппского искусства.

[[Файл:Dar Basile alley of Jdayde Historic district, Aleppo, 2010.jpg|thumb|Ждейдала Дар Базиль, XVIII быуат]]

* ''Бейт Газале''. Особняк XVII века, декорированный армянским скульптором Хачадуром Бали в 1691 году. Здесь в XX веке находилась армянская школа.
* ''Бейт Даллал'', то есть «дом Даллал», был построен в 1826 году на месте старого монастыря, в настоящее время функционирует в качестве отель.
* ''Бейт Уакиль'', алеппский особняк, построенный в 1603 году, привлекает своими уникальными деревянными украшениями. Одна из этих декораций была доставлена в Берлин и выставлена в Пергамском музее, известная как Aleppo Room.
* ''Дар Базиль''. Дом начала XVIII века, превращен в бизнес-школу в 2001 году.
* ''Дар Замария'', построенный в конце XVII века и принадлежащий семье Замария с начала XVIII века. В настоящее время это — бутик-отель.

=== Музейҙары ===
* [[Музей Алеппо]]
* Музей народных традиций «Алеппский дом» в Бейт Ачикбаш, Ждейде
* Музей цитадели Алеппо
* Музей медицины и науки в Бимаристан Аргун аль-Камили
* Музей памяти Алеппо в Бейт-Газала, Ждейде
* Музей Армянской Апостольской церкви в старой армянской церкви Пресвятой Богородицы, Ждейде
--&gt;
=== Ҡапҡалары ===
[[Файл:Aleppo Night by Charles Hajj.jpg|thumb|Башня Баб Эль-Фарадж]]
* [[Баб эль-Хадид]] ([[:en:Bab al-Hadid]]) ''(باب الحديد)'' (Железные врата).
* Баб Эль-Макам ([[:en:Bab al-Maqam]]) ''(باب المقام)'' (Врата Гробницы).
* Баб Антакейя ([[:en:Bab Antakeya]]) ''(باب انطاكية)'' (Врата Антиохии).
* Баб Эль-Наср ([[:en:Bab al-Nasr]]) ''(باب النصر)'' (Врата победы).
* Баб Эль-Фарадж ([[:en:Bab al-Faraj]]) ''(باب الفرج)'' (Врата освобождения).
* Баб Кыннасрин ([[:en:Bab Qinnasrin]]) ''(باب قنسرين)'' (Врата Киннасрин).
* Баб Жнен '' ([[:en:Bab Jnen]])(باب الجنان)'' (Врата садов).
* Баб Эль-Ахмар ''([[:en:Bab al-Ahmar]])(باب الأحمر)'' (Красные врата).

=== Культ ҡоролмалары ===
[[Файл:Great Mosque of Aleppo, Women of Syria in hijabs, Aleppo, Syria.jpg|thumb|Двор большой мечети Алеппо (Джами эль-Кабир)]]
[[Файл:Khusruwiyah Mosque, Aleppo.jpg|thumb|''Мечеть Хусрууия'']]
[[Файл:Forty Martyrs Cathedral of Aleppo, the belfry.jpg|thumb|''Собор Сорока Мучеников'']]
* [[Великая мечеть Алеппо]] (Джами эль-Кабир) или Мечеть Омейадов, основана в 715 году Валидом I и, скорее всего, завершил строительство его преемник Сулейман. Здание содержит могилу Захария, отца [[Иоанн Креститель|Иоанна Крестителя]]. Мечеть была повреждена во время монгольского вторжения в 1260 году, и была восстановлена. Имеет четыре фасада разных стилей.
* Хусрууия мечеть ([[:en:Khusruwiyah Mosque]]), завершенная в 1547 г., построена по проекту знаменитого османского архитектора Синан.
* Аль-Нукта мечеть ([[:en:Al-Nuqtah Mosque]]) («Мечеть капли (крови)»), шиитская мечеть. Считается, что на этом месте ранее был монастырь, превращенный в мечеть в 944 году.
* Аль-Аделия мечеть, построенная в 1555 году губернатором Алеппо Мухаммедом Паша.
* Аль-Саффахия мечеть, возведенная в 1425 году, с замечательно оформленными восьмиугольными минаретами.
* Аль-Кайкан мечети («Мечеть ворон»), с двумя древними базальтовыми колоннами у входа. В мечети находится каменный блок с хеттскими надписями.
* Алтун-Бога мечеть (1318).
* Аль-Тауаши мечеть (XIV век, восстановлена в 1537), с большим фасадом, украшенным колоннами.
* Собор Сорока Мучеников ([[:en:Cathedral of the Forty Martyrs]]) — армянская церковь в Ждейде (XVI век).
* Центральная синагога Алеппо ([[:en:Central Synagogue of Aleppo]]) — построена ок. 1200 года еврейской общиной.
* Маронитские, сирийские православные, католические и многие другие церкви в старом христианском квартале Ждейде.

=== Үле ҡалалар ===
&lt;!-- Алеппо окружает множество исторических памятников и древнейших останков мёртвых городов. Они представляют собой группу из 700 заброшенных поселений на северо-западе Сирии. Эти города датируются V веком до н. э. и содержат элементы византийской архитектуры.

Самые важные мёртвые города и археологические памятники в районе Джебель-Семаан (гора Симеона) включают:

* ''Замок Калота'', расположенный в 20 км к северо-западу от Алеппо. Был построен как римский храм во II веке нашей эры. После перехода в христианство, в V веке, храм был превращен в базилику. В результате войн между [[Хамданиды|хамданидами]] и [[Византийская империя|византийцами]] церковь была превращена в замок в X веке. Хорошо сохранились две церкви рядом с замком: восточная церковь, построенная в 492 году, и западная церковь (VI века).
* ''Базилика Хараб-Шамс'', одно из старейших наиболее хорошо сохранившихся христианских сооружений в [[Левант]]е. Византийская церковь, которая находится в 21 км к северо-западу от Алеппо, восходит к IV веку.
* ''Церковь Фафертин'', полуразрушенная римская базилика, датируется 372 годом нашей эры, расположена в 22 км к северо-западу от Алеппо. По словам алеппского историка Абдалла Хаджар, эта базилика считается одним из старейших церковных сооружений в мире.
* Посёлок ''Суркания'', расположенный в 23 км к северо-западу от Алеппо, представляет собой остатки старого византийского поселения с полуразрушенной часовней VI века.
* ''Кафр-Кира'' — поселение в деревне Бурж-Гейдар, расположено в 24 км к северо-западу от Алеппо. Здесь находится много полуразрушенных христианских сооружений, относящихся к IV и VI векам.
* Историческое поселение ''Синхар'', или ''Симхар'', расположено в 24 км к северо-западу от Алеппо. Находясь в изолированной долине, деревня была заселена между II и VII веками. Церковь Синхар является одной из самых старых церквей Сирии и восходит к IV веку, а неподалеку располагается часовня VI века.
* Базилика ''Мушаббак''. Хорошо сохранившиеся церкви второй половины V века (около 470) расположены в 25 км к западу от Алеппо, недалеко от города Дарэт-Аззе.
[[Файл:Mushabbak Basilica Aleppo5.jpg|thumb|Мушаббак базиликаһы]]

* ''Барджака'' или ''Бурж-Сулейман'' — деревня, историческое поселение, расположенное в 26 км к северо-западу от Алеппо; место старой отшельнической башни с хорошо сохранившимися часовнями VI века.
* Церкви деревни ''Шейх-Сулейман'', расположенной в 28 км к западу от Алеппо. В деревне находятся 3 древних церкви: разрушенная церковь, которая находится в центре поселения; хорошо сохранившаяся южная базилика, построенная в 602 году; и церковь Пресвятой Богородицы, датируемая V веком, которая считается одной из самых красивых церквей в северной Сирии. Также здесь находится отшельническая башня в северной части деревни.
* ''Кафр-Набо'', в 29 км к западу от Алеппо. Это старое ассирийское поселение IX века до н. э. и место старого римского храма, который позже был преобразован в церковь. Есть много хорошо сохранившихся жилых домов V и VI веков.
* ''Брэд'', город, расположенный в 32 км к западу от Алеппо; имеет много старых базилик, таких как маронитский монастырь Св. Иулиана Аназарвского (399—402 н. э.), где находится храм Святого Марона, и базилика в северной части деревни, сооруженная в 561 году.
* Поселение ''Кимар'' расположено в 35 км к северо-западу от Алеппо. Деревня римской и византийской эпох, датируется V веком нашей эры, содержит много хорошо сохранившихся церквей, башен и старых резервуаров воды.
* ''Храм Святого Симеона Столпника (Дейр Семаан)'', хорошо сохранившийся и один из самых известных церковных памятников в Сирии, датируемый V веком. Находится примерно в 35 км к северо-западу от Алеппо. Дейр Семаан является одной из старейших христианских церквей в мире.
* Посёлок ''Суганэ'', расположенный в 40 км к северо-западу от Алеппо. Здесь находятся две полуразрушенные церкви и старые водохранилища.
* ''Айн-Дара'', сиро-хеттский храм железного века (ок. X—VIII века до нашей эры), расположен в 45 км к северо-западу от Алеппо. Известен своим сходством с Храмом Соломона, как он описан в Библии. Уцелевшие скульптуры изображают львов и сфинксов (сравнимо с херувимами Первого Храма). Однако Храм Соломона был построен примерно в 1000—900 годах до нашей эры, а Айн Дара к тому времени уже существовал. Айн-Дара был построен или в честь Иштар, богини плодородия, или в честь женской богини Астарты, или в честь божества Баал Хадад — этот вопрос остается спорным.

[[Файл:SYRIE 291.jpg|thumb|Айн Дара]]

* Селение ''Баб аль-Хауа'', расположенное в 50 км к западу от Алеппо на границе с Турцией; место с большим количеством старых церквей IV века и хорошо сохранившихся ворот VI века нашей эры.
* ''Кирос'' (также известный как Хурус, {{lang-ar|حوروس}}, или Айюполис) — древний город, расположенный в 65 км к северу от Алеппо; здесь находится древнейший храм Космы и Дамиана (известный как храм Наби-Ури), а также старый римский амфитеатр и два старых римских моста.
--&gt;
== Иҡтисады ==
[[Файл:Aleppo-soap.JPG|thumb|Һалаб һабыны]]
&lt;!-- Основная экономическая роль города как торгового места, а он располагается на перекрёстке двух торговых путей и посредничестве в торговле с Индией. Он продолжал процветать до тех пор, пока европейцы не начали использовать морской маршрут на Индию, обходящий [[мыс Доброй Надежды]], а затем использовать маршрут через [[Египет]] в [[Красное море]]. С тех пор в городе снизился экспорт сельскохозяйственной продукции в прилегающих регионах, главным образом пшеницы, хлопка, фисташек, маслин и овец.

Главными отраслями промышленности являются [[текстильная промышленность|текстильная]], [[химическая промышленность|химическая]], [[фармацевтическая промышленность|фармацевтическая]], агроперерабатывающая, производство электротехники, алкогольных напитков. Также развит туризм. Алеппо — самая крупная городская агломерация в Сирийской Республике и наибольший промышленный центр, где трудоустроено более 50 % промышленных рабочих страны, и производится ещё большая доля экспортных доходов&lt;ref&gt;Madinatuna:Aleppo City Development Strategy [http://madinatuna.com/en/economy Economy] {{Wayback|url=http://madinatuna.com/en/economy |date=20100505211720 }}&lt;/ref&gt;.

Алеппо расположен в очень благоприятной для сельского хозяйства зоне.

=== Туризм ===
В городе был развит туризм. Основные туристические места — Крепость Алеппо (411,880), Музей Алеппской цитадели (31847), Национальный музей (24090).
Имеются 3 пятизвездочных отеля, 11 четырезвездочных, 8 трехзвездочных, 11 двухзвездочных, 61 однозвездочных отелей, 11 хостелов.
&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.giz.de/wbf/4tDx9kw63gma/Rabenau_LED.pdf |title=Report on Local Economic Development in Aleppo |accessdate=2016-10-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161021030627/http://www2.giz.de/wbf/4tDx9kw63gma/Rabenau_LED.pdf |archivedate=2016-10-21 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;

== Мәғариф ==
В [[Университет Халеба|Университете Халеба]] учится около {{num|60000}} студентов. В период боевых действий университет находился под контролем правительственных сил, однако [[Взрывы в университете Алеппо|пострадал от ракетных ударов]].

== Транспорт инфраструктураһы ==
В городе расположен железнодорожный вокзал и [[Алеппо (аэропорт)|международный аэропорт Алеппо]].

Из городского транспорта ранее существовал трамвай (до 1969 года), но сейчас нет никакой альтернативы автобусу.
--&gt;
== Дуҫлашҡан ҡалалары ==
* {{Флагификация|Ливан}} — [[Бейрут]]
* {{Флагификация|Франция}} — [[Лион]]
* {{Флагификация|Белоруссия}} — [[Брест]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Газиантеп]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Килис]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Хатай (ил)|Хатай]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Измир]]

== Территориаль Бүленеше ==
&lt;!-- Город делится на районы четырёх типов — старые кварталы в городских стенах, старые кварталы вне городских стен, современные окраины, неформальные поселения.

Неформальные поселения имели ряд проблем&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://madinatuna.com/informals/assessment#what |title=Informal Settlements / Assessment |access-date=2016-10-18 |archive-date=2017-03-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170319035232/http://madinatuna.com/informals/assessment#what |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;:
неурегулированность статуса земли;
поселения созданы в противоречии с зональными планами;
плановые стандарты не соблюдаются;
здания были возведены в противоречии со строительными нормами и нормативами.
В неформальных поселениях проживает более 40 % населения города

Планировочные районы
* Южный — {{num|362000}} человек (250 человек на гектар)
* Центральный — {{num|1002000}} человек (200 человек на гектар)
* Западный — {{num|157000}} человек (100 человек на гектар)
* Северо-западный — {{num|165000}} человек (150 человек на гектар)
* Северо-восточный — {{num|314000}} человек (300 человек на гектар)
* Восточный — {{num|400000}} человек (395 человек на гектар)
&lt;!--
Районы Алеппо и население
* Farafra-4158
* Aqaba-2598
* Aljlom-6410
* Algosailh-7590
* Altonboga-3889
* Bayada-4896
* livery Pjazza-6322
* sheriff kastell-5501
* Aloajam-2646
* Mohamed Bey-16771
* Bab al-Maqam-11244
* Paradise-35211
* torrijiet-2112
* Aldodo-7281
* Qorti-6129
* Sajlejan-5852
* Qazi Askar-2094
* Tatarlr-3248
* Iben ta 'Jacob-5100
* Garlq-2540
* irkantaturi-4082
* istazzjon f’Bagdad-10700
* Azizia-7140
* home loving{{нет АИ|21|10|2016}}-4177
* moxt Qustul-4589
* Agiwl-5323
* LG Alolmh-8669
* Hamidiyah-9918
* Rocker-6000
* Arabism-7100
* Jamilla-12611
* easterners-10469
* Kallaseh-53318
* Bustan Palazz-29372
* venus ġnien{{нет АИ|21|10|2016}}-3932
* overflow{{нет АИ|21|10|2016}}-7240
* Seif al-Dawla-48977
* Salahuddin-62932
* xena Ansari-58566
* Saad Ansari-34126
* Land ta 'pigment-83108
* Tel isturnell-55618
* dijabete-50650
* Il-kwartieri ġenerali ta 'l-profeti-34840
* twajbin-37219
* Karam Da’da-62118
* Sheikh Saeed-22695
* Karam Alqatrgi-38556
* ħamrija Lala-48986
* Jouret Awad-30319
* Karam faċilitatur-49962
* Ahalouanah-43749
* avvjament Awad-22260
* Alsakhur (1)-5505
* Alsakhur (2)-21731
* Alsakhur (3)-7857
* Antoine Touma-5565
* Nolijiet Sheikh-20641
* Sheikh Khader-22400
* Ein el-f’Tal-41186
* Alhaidariya-67833
* qasam-21161
* Sulaymaniyah-20406
* Jabriyah-17710
* Suleiman al-Halabi-10787
* Bustan Basha-31418
* trab hulk-22377
* gazelles impunjazzjoni-19183
* Sheikh Abu Bakr-6450
* Karam muntanji-14173
* Tariq ibn Ziyad-10190
* Sirjaki-10588
* fjuri-14462
* ottubru-15029
* Khalidiya-18004
* Ashrafieh-42473
* Rusafa-52829
* Sheikh Maksoud (1)-66158
* Sheikh Maksoud (2)-50056
* il-11897
* mod-19728
* Shahba-4266
* Kawakbi-22466
* Ġdid Aleppo-67247
* Jissodisfaw-5328
* Ghazali-8894
* Albullarmon-10187
* Kafr Dael-5373
* għasel khan-2567
* Zahra-4437
* rebħa-4634
* adulti-1505
* Hamdania (1)-5661
* Hamdania (2)-9397
* Hamdania (3)-14361
* Hamdania (4)-21116
* Aldoerenh-3025
* Jibreen-12311
* Maalikis-3793
* Neirab ospitabbli-17844
* Neirab-10018
* Mir hippocampus{{нет АИ|21|10|2016}}-486
* Hanano (1)-43388
* Hanano (2)-21768
* Hanano (3)-21384
* Hanano (4)-7758
* kamp Hndarat-7547
* art Ħamra-15045
* riħ Brij-1123
* Hndarat-461

Карта районов-&lt;ref&gt;http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf Карта на с 96-97&lt;/ref&gt;
--&gt;
--&gt;
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Книга:Густерин П.В.: Города Арабского Востока|2007}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Алеппо}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* [http://www.syria-foto.com/thumbnails.php?album=2 Фотографии г. Халеб] {{Wayback|url=http://www.syria-foto.com/thumbnails.php?album=2 |date=20130126055922 }}
* {{cite web
 | url         = http://istoriya.info/comment/aleppo.shtml
 | title       = Алеппо حلب (Halab)
 |website = Восток-Запад: Великое противостояние
 | accessdate  = 2009-10-29
 | description = Историко-географический комментарий к арабским источникам времён крестовых походов
 | deadlink    = yes
}}
* [http://petrushanov.livejournal.com/40908.html Алеппо — Крупнейший город Сирии] {{Wayback|url=http://petrushanov.livejournal.com/40908.html |date=20161221021703 }} (фоторепортаж)
* {{cite web |title = Алеппо до и во время войны |url = http://varlamov.ru/1821693.html#cutid1 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160710191135/http://varlamov.ru/1821693.html#cutid1 |archivedate = 2016-07-10 |deadlink = yes }} (фоторепортаж)
* [https://lenta.ru/photo/2016/12/14/aleppodestroy/#0 Алеппо до и после] {{Wayback|url=https://lenta.ru/photo/2016/12/14/aleppodestroy/ |date=20161216000532 }} (фоторепортаж)

{{Тышҡы һылтанмалар}}
{{Алеппо}}
{{Города Сирии}}

[[Категория:Һалаб| ]]
[[Категория:Сүриәнең миллионлы ҡалалары]]
[[Категория:Боронғо Сүриәнең ҡалалары һәм батшалыҡтары]]
[[Категория:Һалаб мухафазаһы ҡалалары]]
[[Категория:Боронғо Сүриәнең ҡалалары һәм батшалыҡтары]]</text>
      <sha1>45921v3xumaxs9w7osr6ozht3wfd1dt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148215</id>
      <parentid>1148209</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:09:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Урта быуаттар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="116815" xml:space="preserve">{{НП
| статус = Ҡала
| русское название = Алеппо (Халеб)
| оригинальное название = {{lang-ar|حلب}}
| изображение = Aleppo new mix.jpg
| страна = Сүриә
| герб = Seal_of_Aleppo.png
| флаг = 
| ширина герба = 
| ширина флага = 
| lat_dir = N
| lat_deg = 36
| lat_min = 12
| lat_sec = 
| lon_dir = E
| lon_deg = 37
| lon_min = 9
| lon_sec = 
| CoordScale = 
| вид региона = Административное деление Сирии{{!}}Мухафаза
| регион = Һалаб (мухафаза){{!}}Һалаб (Алеппо)
| регион в таблице = 
| вид района = 
| район = Жебель-Семъан (район){{!}}Жебель-Семъан
| район в таблице = 
| внутреннее деление = 
| вид главы = 
| глава = Маад аль-Мадлажи
| дата основания = 
| первое упоминание = 2500 год до н. э.
| прежние имена = Халибон, Халман, Беройя
| статус с = 
| площадь = 190
| вид высоты = 
| высота центра НП = 390
| климат = 
| официальный язык = ғәрәп
| официальный язык-ref = 
| население = 2 098 210
| год переписи = 2021
| плотность = 
| агломерация = 
| национальный состав = 
| конфессиональный состав = мосолмандар (шығыйҙар),(сөнниҙәр)
| этнохороним = Һалаб кешеһе, кешеләре&lt;ref name=&quot;этнохороним&quot;&gt;{{Книга:Русские названия жителей: Словарь-справочник|25}}&lt;/ref&gt;
| часовой пояс = +2
| DST = есть
| телефонный код = 21
| почтовый индекс = 
| почтовые индексы = 
| автомобильный код = 
| вид идентификатора = 
| цифровой идентификатор = 
| сайт = http://www.aleppo-city.gov.sy/
| язык сайта = 
}}
[[Файл:AleppoViewFromCitadel.jpg|300px|thumb|Цитаделдән Һалаб күренеше]]
'''Алеппо'''&lt;ref&gt;{{Словарь географических названий зарубежных стран|14|Алеппо}}&lt;/ref&gt; шулай уҡ '''Һалаб'''&lt;ref&gt;{{Атлас мира|2010|120|Ливан, Сирия, Израиль, Палестинские территории, Иордания}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Словарь географических названий зарубежных стран|402|Халеб (Алеппо)}}&lt;/ref&gt; ({{Lang-ar|حَلَبُ}} ''Ḥalab''; {{Lang-grc|Βέροια}}, {{Lang-la|Berœa}}) — [[Сүриә|Сүриәнең]]&lt;ref name=&quot;UNDATA&quot;&gt;{{Cite web|access-date=2011-06-10|accessdate=2012-03-07|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt; ҙур ҡалаһы һәм шул исемле үҙәге, илдең иң күп халыҡ йәшәгән мухафазаһы. Джебель-Семъан районының Симеон тауы нахияһында урынлашҡан. 2 301 570 кеше (2005) йәшәгән Һалаб Левантаның иң ҙур ҡалаларының береһе булып тора. Күп быуаттар дауамында Һалаб Бөйөк Сүриәнең иң ҙур ҡалаһы һәм [[Ғосман империяһы|Ғосман империяһының]] Константинополдән һәм [[Ҡаһирә|Ҡаһирәнән]]&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2017-10-02|accessdate=2017-10-10|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt; һуң, ҙурлығы буйынса өсөнсө ҡалаһы.

Һалаб — даими йәшәүсе халҡы булған донъялағы иң боронғо ҡалаларҙың береһе, күрәһең, беҙҙең эраға тиклем VI мең йыллыҡта унда халыҡ йәшәгән&lt;ref name=&quot;Columbia Encyclopedia 2010&quot;&gt;Columbia Encyclopedia, Sixth Edition (2010)&lt;/ref&gt;. Телль ас-Сауда һәм Телль әл-Ансари (ҡаланың боронғо көньяҡ өлөшө) өлкәһендә алып барылған ҡаҙыныуҙар, һәр хәлдә, беҙҙең эраға тиклемге III мең йыллыҡтың икенсе яртыһында унда халыҡ йәшәгәнен күрһәтә&lt;ref name=&quot;Near East 1997&quot;&gt;The Oxford encyclopedia of archaeology in the Near East (1997)&lt;/ref&gt;. Һалаб  хетт, Евфраттағы Мари яҙмаларында телгә алынған, үҙәк Анатолияла, Эбла ҡалаһында, ул төп сауҙа  үҙәктәренең береһе һәм хәрби сәнғәт ҡалаһы булараҡ тасуирлана&lt;ref name=&quot;Britannica Concise Encyclopedia 2010&quot;&gt;Britannica Concise Encyclopedia (2010)&lt;/ref&gt;.

Тарихта ҡала ҙур урын алып тора, сөнки [[Урта Азия]] һәм [[Месопотамия]] аша үткән [[Бөйөк Ебәк юлы|Бөйөк ебәк юлында]] урынлашҡан. [[1869 йыл]] [[Сүәйс (Суэц) каналы|Суэц каналы]] асылғандан һуң, йөктәрҙе һыу юлынан ташый башлағандар һәм Һалабтың сауҙа ҡалаһы булараҡ роле кәмегән. Сүриәлә граждандар һуғышы башланғанға тиклем Һалаб ҡыҫҡа  яңырыу осоро кисерә. 2006 йылда ҡала  «Ислам мәҙәниәте баш ҡалаһы» титулын яулай.

Сүриәнең төньяҡ өлөшөндә, Оронт һәм [[Евфрат]]&lt;nowiki/&gt;араһында, дала йылғаһы Куэйкала ({{Lang-ar|قويق}}), уңдырышһыҙ ҡалҡыулыҡтың төньяҡ-көнбайыш  битләүендә, бейек эзбизташ стеналар менән уратып алынған киң соҡорҙа, 380 метр бейеклектә, [[Дамаск|Дамасктан]] өс йөҙ илле саҡрым төньяҡ-көнсығышта урынлашҡан.

== Этимологияһы ==
Борон Һалаб Һалпе йәки  Һалибон исеме аҫтында билдәле булған&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2011-05-07|accessdate=2012-03-04|archiveurl=yes}}&lt;/ref&gt; ә гректар һәм римлеләр уны '''Ве́роя''' ({{Lang-grc|Βέροια}}, {{Lang-la|Beroea}})&lt;ref&gt;{{ВТ-РСКД|Beroea}}&lt;/ref&gt; тип йөрөткән. Тәре йөрөтөүселәр походтары һәм артабан Сүриә һәм Ливанға француз мандаты осоронда Һалаб тиер урынға итальянса  Алеппо тип атағандар. Әммә Алеппоның  боронғо атамаһы «Һалаб»тың килеп сығышы билдәһеҙ. Ҡайһы берҙәр был урында борондан шул мәғдән етештерелгәнлектән, «Һалаб» «тимер» йәки «баҡыр» тигәнде аңлата, тип фаразлай. «Һалаба» арамей телендә «аҡ» тигәнде аңлата, был фаразды яҡлаусылар шул тирәлә тупраҡтың төҫөнә һәм мәрмәр күплегенә һылтана. Халыҡ этимологияһынан тағы бер аңлатма: [[Ибраһим]] сәйәхәтселәргә һөт биргән, тип хикәйәләгән боронғо легенданан сығып, исем {{Lang-ar|حَلَبَ}}, «Һалаб» «(һөт) һауҙы» тигәнде аңлата . Сәйәхәтселәр бер-береһенән  «إِبْرَاهِيمُ حَلَبَ؟, ''Һалаба Ибрахийм?''», йәғни «''Ибраһим һауҙымы?''» тип һораған икән. Һыйыры ерән төҫтә булған ({{Lang-ar|شَهَبٌ}}, ''shaheb''), шуға ҡала {{Lang-ar2|حَلَبُ الشَّهْبَاءُ}}, «Һалаб аш-Шахба» тип атала&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2017-10-02|accessdate=2018-07-16|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt;.

== Географияһы ==
[[Файл:Aleppo_at_night11.jpg|ссылка=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Aleppo_at_night11.jpg/250px-Aleppo_at_night11.jpg|мини|250x250пкс|Төнгө Һалаб ]]
Һалаб [[Урта диңгеҙ|Урта диңгеҙҙән]] 120 км алыҫлыҡта, диңгеҙ кимәленән 380 м бейеклектә,  [[сүриә]]-[[Төркиә|төрөк]] сикгенән көнсығышҡа табан 45 километрҙа урынлашҡан. Ҡала төньяҡтан һәм көнбайыштан фисташка һәм зәйтүн ағастарын культивациялау таралған ауыл хужалығы ерҙәре менән  уратып алынған. Көнсығышта Һалабты  Сүриә сүле уратҡан.
Ҡала иҫке ҡала нигеҙенән көньяҡҡа табан бер нисә саҡрымда, Куэйка йылғаһының уң ярында урынлашҡан; ҡаланың иҫке өлөшө йылғаның һул ярында ята. Ул уртаһында төп бейек убаһы булған 10 км радиуслы түңәрәк барлыҡҡа килтергән 8 ҡалҡыулыҡ менән уратып алынған. Был убала   беҙҙең эраға тиклем II мең йыл менән билдәләнгән ҡәлғә төҙөлгән. Был убалар Телль ас-Сауда, Телль Ғәйшә, Телль ас-Сетт, Телль әл-Ясмин, Телль әл-Ансари (Ярукиййя), Ан ат-Талль, әл-Жаллюм һәм Бахсита тип атала&lt;ref name=&quot;Duden6&quot;&gt;{{Китап|заглавие=The Natural History of Aleppo|издание=1st|год=1856|издательство=Unknown|место=London|страницы=266|ответственный=Alexander Russell}}&lt;/ref&gt;. Ҡаланың боронғо өлөшө туғыҙ ҡапҡанан торған стена менән кәртәләнгән. Стенаны киң тәрән соҡор уратып алған&lt;ref name=&quot;Duden6&quot; /&gt;.

190 км²  майҙан биләгән Һалаб [[Яҡын Көнсығыш|Яҡын Көнсығыштың]] иң тиҙ үҫкән ҡалаларының береһе булып тора. 2001 йылда ҡабул ителгән  ҡала үҫеше планы буйынса 2015 йыл аҙағына тиклем Һалабтың дөйөм майҙанын 420 км²-ға киңәйтеү ҡаралған була&lt;ref name=&quot;Syr-news1&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq=99523|title=غلاونجي : العودة إلى شعار تأمين مسكن للأسرة السورية لا للفرد|date=2009-08-06|lang=ar|website=Syria News|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120304055701/http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq=99523|archivedate=2012-03-04}}&lt;/ref&gt;.

== Климаты ==
Алеппо климаты Урта диңгеҙ климатына бик яҡын. Шул уҡ ваҡытта ҡала урынлашҡан тау яйлаһы ҡышҡы айҙарҙа Урта диңгеҙҙең йылыныу эффектын кәметә, был Алепполағы ҡышты башҡа Урта диңгеҙ ҡалаларына ҡарағанда һиҙелерлек һалҡынайта. Ғинуарҙың уртаса температураһы буйынса Ҡырым ярымутрауы көньяҡ ярының ҡышы менән сағыштырырлыҡ, шул уҡ ваҡытта тотороҡло төнгө ҡырауҙар күҙәтелә, йылы көндәрҙә лә һауа торошо бик йыш үҙгәрә.

Айырым йылдарҙа һауа торошоноң -5°C, һирәк осраҡта -10°C градусҡа етеүе мөмкин. Йыш ҡына ҡар яуа, ҡайһы бер ҡыштар ҡарлы була һәм ваҡытлыса ҡар япмаһы ята. Һәр ваҡыттағыса, ҡышҡыһын ел, дымлы һауа торошо өҫтөнлөк итә. Йәй бик эҫе, яуым-төшөмһөҙ тиерлек. Әммә Һалабта йәй Урта диңгеҙ буйындағы башҡа ҡалаларға ҡарағанда иртәрәк башлана һәм тамамлана. Һауа температураһы көндөҙ уртаса +36 °C градус тәшкил итә, ләкин йыш ҡына +40 °C-тан ашыу күтәрелә. Һалабта яҙ шартлы рәүештә февралдең икенсе яртыһында башлана һәм апрель аҙағына тиклем дауам итә. Ә көҙ бик ҡыҫҡа, ул ноябрҙә генә була.

== Тарихы ==
Һалаб — донъялағы иң боронғо ҡалаларҙың береһе, унда беҙҙең эраға тиклем VI мең йыллыҡта уҡ кешеләр йәшәгән&lt;ref name=&quot;Columbia Encyclopedia 2010&quot;/&gt;. Телль ас-Сауд һәм Телль әл-Ансари (ҡаланың боронғо өлөшөнөң көньяғы) ҡаҙыу эштәренән күренеүенсә, бында беҙҙең эраға тиклем III мең йыллыҡтың икенсе яртыһында халыҡ йәшәгән&lt;ref name=&quot;Near East 1997&quot;/&gt;. Һалаб, сауҙа һәм хәрби сәнғәттең төп үҙәктәренең береһе булараҡ, хетт яҙмаларында, Евфраттағы Мари яҙмаларында, үҙәк Анатолийҙағы (Кесе Азия) һәм Эбла ҡалаһындағы яҙмаларҙа һүрәтләнә&lt;ref name=&quot;Britannica Concise Encyclopedia 2010&quot;/&gt;.

=== Боронғо донъя ===
[[Файл:Ebla royal palace.jpg|thumb|Эбла. Батша һарайы емереклектәре.]]

==== Боронғо Көнсығыш ====
[[Файл:Orientmitja2300aC.png|thumb|Боронғо Саргон империяһы, б. э. т. XXIV быуат]]
Һалаб тарихи яҙмаларҙа Дамаскка ҡарағанда күпкә алдараҡ күренә башлай. Уның тураһында б. э. т. III мең йыллыҡҡа, Эбла бойондороҡһоҙ батшалығының баш ҡалаһы булған ваҡытта, беренсе тапҡыр телгә алына. Ул Эблалағы ''Арми'' булараҡ һәм Аҡкадалағы ''Арманум'' исеме менән билдәле булған. Нарам Син — Аҡкад батшаһы (йәки уның олатаһы, Боронғо Саргон), беҙҙең эраға тиклем XXIII быуатта Эбла менән Арманды юҡ иткән&lt;ref&gt;Pettinato, Giovanni (Johns Hopkins University Press, 1991) ''Ebla, a new look at history'' p.135&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;&gt;Hawkins, John David (2000) ''Inscriptions of the iron age'' p.388&lt;/ref&gt;.

Һуңғы вавилон осоронда Алеппо тәүге тапҡыр Һалаб (Һалап, Һалба) исеме менән телгә алына&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;. Был ҡала Ямхад тип аталған аморей батшалығының баш ҡалаһы булған. Шулай уҡ «Хәләб ере» тигән исем менән билдәле булған Ямхад ({{lang-ar|يمحاض}})(яҡынса б. э. т. 1800—1600 йылдар) батшалығы Яҡын Көнсығышта иң көслө һәм ҡеүәтле батшалыҡ булған&lt;ref&gt;Kuhrt, Amélie (1998) ''The ancient Near East'' p.100&lt;/ref&gt;.

Ямхадты беҙҙең эраға тиклем XVI быуатта Мурсили I ваҡытында хеттар емергән. Әммә тиҙҙән, төбәк хетт көстәренең эске үҙ-ара низағтар арҡаһында хәлһеҙләнгәндә, Һалаб Сүриәлә үҙенең әйҙәүсе ролен яңынан яңыртҡан&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;.

Төбәктә хакимһыҙлыҡтан файҙаланып, Хурриттарҙың Митанни батшалығы хакимы Парраттарна беҙҙең эраға тиклем XV быуатта Халабты яулай. Һуңынан Һалаб Боронғо  Мысыр, Митанни һәм Хетт батшалыҡтары араһындағы һуғышының фронт һыҙығында була&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;. Хетт Суппилулиума I Митанниҙы еңгән һәм б. э. т. XIV быуатта Һалабты яулаған. Һалаб хеттар өсөн культ әһәмиәтенә эйә булған: ул һауа торошо аллаһына табыныу үҙәге булған&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;.

Б. э. т. XII быуатта Хетт батшалығы емерелгәс, Һалаб арамей сир-хетт Арпад батшалығының бер өлөшө булып киткән, ә һуңыраҡ ул арамей сир-хетт Хатарикка - Лухутиҙағы батшалығының баш ҡалаһы булып киткән. Б. э. т. IX быуатта Һалаб Яңы Ассирия батшалығының, ә һуңыраҡ Яңы Вавилон батшалығының һәм Әһәмәниҙәр империяһының бер өлөшө булып киткән.

==== Антиклыҡ ====
[[Файл:Brad Northern Basilica.jpg|thumb|Брэдтағы маронит базиликаһы харабалары, Һалаб]]
[[Александр Македонский]] ҡаланы б. э.т. 333 йылда яулай. Селевк Никатор бында грек торағына нигеҙ һала (б. э. т. 301—286 йй.) һәм боронғо Македония империяһындағы Верия ҡалаһы хөрмәтенә — ''Верия'' тип атай.

Верия 300 йылға яҡын [[Селевкидтар]] буйһоноуында ҡалған. Рим хакимлығы Төньяҡ Сүриәнең өс быуаттан ашыу осорҙа стабиллеген һәм хәүефһеҙлеген тәьмин иткән.

Рим дәүерендә төньяҡ Сүриәлә халыҡ һаны арта, V быуатта Византия империяһы хакимлығы осоронда ла халыҡ һаны арта. Һуңғы антиклыҡ йылдарында Верия ҙурлығы буйынса [[Антиохия]]нан, Сүриә баш ҡалаһынан һуң, икенсе ҡала; һәм [[Рим империяһы]]ндағы өсөнсө ҡала була. Археологик мәғлүмәттәр б. э. VI быуатында  Антиохия һәм Верия араһындағы ауыл һәм ҡалаларҙа халыҡ тығыҙлығының күплеге тураһында һөйләй. Хәҙерге ваҡытта был тораҡтарҙа Изге Симеон Столпник сиркәүе кеүек боронғо йорттар һәм сиркәүҙәр бар. Изге Марон, шул төбәктә тыуыуы ихтимал: уның ҡәбере Брэдта, Һалабтан көнбайышта урынлашҡан.

Верия Тәүрат китабында ла (Библия) телгә алына.

=== Урта быуаттар ===
[[Файл:Bab Qinnasrin2010.jpg|thumb|230px|Һалабтың 1256 йылда Ән-Насир Йософ реставрациялаған боронғо диуарҙары һәм Баб Кыннасрин]]
[[Сәсәниҙәр империяһы]] Сүриәгә VII быуат башында һөжүм итә. Тиҙҙән, 637 йылда, Һалабты Хәлит ибн Вәлит етәкселек иткән ғәрәптәр яулай. 944 йылда ул кенәз Сәйф әл-Даул Хаманид бойондороҡһоҙ әмирлеге резиденцияһына әйләнә, һәм ҡала, бөйөк шағир Әл-Мутанабби һәм фәйләсуф [[Әл-Фараби]] ҡалаһы булараҡ, сәскә ата. Город был возвращен [[Византийская империя|византийцами]] в 962 году и был в составе Восточной Римской Империи (Византийской) с 974 по 987 год. Халеб и его эмират стали вассальным государством с 969 года до [[Византия|византийско]]-[[Сельджуки|сельджуских]] войн. В 1024—1080 годах с небольшими перерывами городом управляла династия [[Мирдасиды|Мирдасидов]]. Алеппо был дважды осаждён [[Крестоносцы|крестоносцами]], в 1098 и 1124, но не был завоёван.

[[Землетрясение в Алеппо|Землетрясение, произошедшее в 1138 году]], разрушило город и его окрестности. Нельзя полностью опираться на оценки того времени, но, тем не менее, считается, что {{nts|230000}} человек погибло, таким образом делая его пятым самым смертоносным землетрясением в истории человечества.

Халеб перешёл к [[Салах ад-Дин|Саладину]], а затем династии [[Айюбиды|Айюбидов]] в 1183 году.
[[Файл:Souk Al Zirb Aleppo.jpg|thumb|250px|left|Мәмлүк осорондағы Сук аз-Зирб]]

24 января 1260 года&lt;ref&gt;{{статья|заглавие=The Crisis in the Holy Land in 1260|издание={{Нп3|The English Historical Review}}|том=95|страницы=481—513|номер=376|язык=en|автор=Jackson, Peter|месяц=7|год=1980}}&lt;/ref&gt; Алеппо был взят [[Монголы|монголами]] во главе с [[Хулагу]] вместе с рыцарями князя Антиохии [[Боэмунд VI, князь Антиохии|Боэмунда VI]] и его тестем, царём Армении [[Хетум I|Хетумом I]]&lt;ref&gt;«Histoire des Croisades», René Grousset, p. 581, ISBN 2-262-02569-X.&lt;/ref&gt;. Город был плохо защищен [[Айюбиды|айюбидом]] [[Туран-шах III|Туран-шахом]]: стены рухнули после шести дней бомбардировки, а цитадель — через четыре недели.
Много мусульман и иудеев погибло, а христианское население было пощажено&lt;ref name=&quot;Shelemay1998&quot;&gt;{{книга|заглавие=Let jasmine rain down: song and remembrance among Syrian Jews|ссылка=https://books.google.com/books?id=pgoFDZeHhF4C&amp;pg=PA70|год=1998|издательство=[[University of Chicago Press]]|isbn=9780226752112|страницы=70|язык=en|автор=Kay Kaufman Shelemay}}&lt;/ref&gt;.
Так как монголы уважали [[Туран-шах III|Туран-шаха]] за его храбрость, они не убили его. Затем город был передан бывшему эмиру города [[Хомс]], [[Аль-Ашраф Муса ибн Ибрахим|аль-Ашрафу Мусе]], в городе был установлен монгольский гарнизон. Награда была вручена и Хетуму I за его помощь во взятии Халеба. Затем монгольские войска направились в сторону Дамаска, и он сдался. Монголы вошли в Дамаск 1 марта 1260 года.

В сентябре 1260 года [[мамлюки]] провели переговоры по заключению договора с франками из [[Акко (город)|Акко]], который позволил им беспрепятственно пройти через крестоносцев, и вступили в бой с [[Монголы|монголами]] (см. [[Битва при Айн-Джалуте]]) 3 сентября 1260 года. Мамлюки одержали победу, убив монгольского военачальника [[Китбука|Китбуку]], и через пять дней заново захватили [[Дамаск]]. Мусульмане овладели Алеппо за месяц, и губернатор мамлюков остался управлять городом. В декабре того же года [[Хулагу]] послал войска, чтобы попытаться возвратить себе Алеппо. [[Монголы]] убили большое количество мусульман в отместку за смерть Китбуки, но, так как захватить город в течение двух недель им не удалось, они были вынуждены отступить&lt;ref&gt;Runciman, p. 314.&lt;/ref&gt;.

В октябре 1271 года монголам снова удалось захватить Халеб, победив [[Туркмены|туркменские]] войска, защищавшие город, и десятитысячную армию из [[Анатолия|Анатолии]].
Гарнизоны мамлюков бежали в город [[Хама]], но [[Бейбарс I|Бейбарс]] вернулся со своей армией отстаивать Алеппо, и монголы отступили&lt;ref&gt;Runciman, pp. 336—337.&lt;/ref&gt;.

20 октября 1280 года монголы заново овладели Халебом, обворовывая рынки и поджигая [[Мечеть|мечети]].
Мусульманские жители города бежали в [[Дамаск]], где лидер мамлюков Аль-Мансур Калауун собирал свои силы. Когда его армия подошла к Алеппо, монголы снова отступили, возвращаясь через [[Евфрат]].

В 1400 году [[Тюрки|тюркский]] лидер [[Тамерлан]] отвоевал город у мамлюков&lt;ref&gt;Runciman, p. 463.&lt;/ref&gt;. Было убито множество жителей, за пределами города была построена башня из тысяч человеческих черепов&lt;ref&gt;[http://everything2.com/index.pl?node=Battle%20of%20Aleppo Battle of Aleppo@Everything2.com] {{Wayback|url=http://everything2.com/index.pl?node=Battle%20of%20Aleppo |date=20180117131348 }}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. После ухода монголов всё мусульманское население возвратилось в Алеппо. Но христиане, покинувшие город во время нашествия монголов, не смогли переселиться обратно в свой квартал в старой части города. Это привело их к созданию нового квартала в 1420 году, построенного за пределами городских стен, в северном пригороде Алеппо. Этот новый квартал назывался аль-Ждейде («новый район» [[Арабский язык|по-арабски]]).
--&gt;

=== Яңы осор ===
&lt;!-- В XIX веке в городе произошли два крупных еврейских погрома. В 1947 году, вслед за образованием [[Израиль|Израиля]], в городе произошёл [[Алеппский погром 1947 года|крупный погром]], в результате которого начался массовый выезд евреев в Израиль.

=== Граждандар һуғышы ===
[[Файл:Saadallah al-Jabiri square, Aleppo, after the explosion of October 2012.jpg|thumb|right|Һалаб өсөн барған һуғыштан һуң ҡала күренеше]]
&lt;!--В 2012 году во время [[Гражданская война в Сирии|Гражданской войны в Сирии]] город стал ареной ожесточённых боёв между антиправительственными повстанцами и террористическими группировками с одной стороны и правительственными войсками — с другой. Активная фаза боёв началась летом 2012 года&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=860934 |title=В Алеппо идут ожесточенные бои между сирийскими войсками и мятежниками |date=2012-07-28 |publisher=Вести.ру |accessdate=2012-07-30 |archive-date=2012-07-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120730053347/http://www.vesti.ru/doc.html?id=860934 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

Первоначально в противостояние были вовлечены преимущественно [[Сирийская оппозиция|умеренные оппозиционные группировки]] и [[Вооружённые силы Сирии|правительственные войска]], а также курдские боевики из [[Отряды народной самообороны (Сирия)|Отрядов народной самообороны]]&lt;ref&gt;[http://www.itar-tass.com/c12/512629.html Операция по освобождению Алеппо близится к завершению] {{Wayback|url=http://www.itar-tass.com/c12/512629.html |date=20120910162050 }} // ИТАР-ТАСС, 6 сентября 2012&lt;/ref&gt;. Постепенно среди антиправительственных сил всё большую роль стали играть радикальные [[Исламизм|исламистские]] группировки, в том числе [[Фронт ан-Нусра]] и «[[Исламское государство]]», а в войну на стороне правительства вступили многочисленные союзные вооружённые группировки (в основном [[Шииты|шиитские]] ополчения из [[Ливан]]а, [[Ирак]]а и [[Афганистан]]а)&lt;ref&gt;{{Cite report |author= Philip Smyth |date= February 2015 |title= The Shiite Jihad in Syria and Its Regional Effects |url= http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus138_Smyth-2.pdf |publisher= The Washington Institute for Near East Studies |page= 45 |docket=  |asin=  |accessdate= 13 March 2015 |archivedate= 2015-04-02 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20150402150705/http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus138_Smyth-2.pdf |deadurl= no }}&lt;/ref&gt;, а также военные советники из [[Иран]]а. С началом в сентябре 2015 года [[Военная операция России в Сирии|российской военной операции в Сирии]], к вооружённому противостоянию в Алеппо присоединились российские ВКС, наносившие авиационно-ракетные удары по повстанческим и террористическим группировкам.

Будучи крупнейшим городом страны по населению и до войны считавшийся «экономической столицей Сирии», Алеппо рассматривался сторонами конфликта и экспертами как имеющий большое стратегическое и политическое значение, а бои за контроль над городом — как решающий фронт&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.dw.com/ru/в-алеппо-решается-судьба-сирии-13122016/av-36755685 |title = В Алеппо решается судьба Сирии  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190826122706/http://www.dw.com/ru/%D0%B2-%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BF%D0%BF%D0%BE-%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F-%D1%81%D1%83%D0%B4%D1%8C%D0%B1%D0%B0-%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B8-13122016/av-36755685 |archivedate = 2019-08-26 }} // Deutsche Welle, 13.12.2015&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/articles/2016/08/11/wardrums/ Битва за колыбель] {{Wayback|url=https://lenta.ru/articles/2016/08/11/wardrums/ |date=20190511023549 }} // Lenta.ru, 20.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.bbc.com/russian/features-38333942 Что означают события в Алеппо для дальнейшей судьбы Сирии?] {{Wayback|url=http://www.bbc.com/russian/features-38333942 |date=20190913091446 }} // BBC Russian, 16.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://ria.ru/arab_sy/20120808/719133869.html Бои за Алеппо продолжаются, заявляет командование ССА — СМИ] {{Wayback|url=https://ria.ru/arab_sy/20120808/719133869.html |date=20161222083452 }} // РИА Новости, 08.08.2012&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://carnegie-mec.org/diwan/66314 A Turning Point in Aleppo] {{Wayback|url=http://carnegie-mec.org/diwan/66314 |date=20181213094844 }} // Carnegie Endowment for International Peace, 01.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.almasdarnews.com/article/assad-calls-battle-aleppo-historic-victory/ Assad calls battle of Aleppo «historic victory»] {{Wayback|url=https://www.almasdarnews.com/article/assad-calls-battle-aleppo-historic-victory/ |date=20161220174116 }} // Al-Masdar News, 16.12.2016&lt;/ref&gt;. Это обусловило затяжной и ожесточённый характер боевых действий, которые привели к массовым разрушениям городской инфраструктуры и большим потерям среди мирного населения.

Атаковав город летом 2012 года, повстанческие группировки довольно быстро захватили примерно 40 % его территории. Их дальнейшее продвижение, однако, было остановлено, и в 2012—2013 годах ситуация приобрела тупиковый характер. Боевикам удалось перерезать стратегическое шоссе Дамаск — Алеппо, за контроль над которым начались ожесточённые бои&lt;ref&gt;Виктор Ручкин. [http://www.redstar.ru/index.php/news-menu/ino-military-menu/siriya/item/5328-idut-ozhestochyonnyie-boi Идут ожесточённые бои] {{Wayback|url=http://www.redstar.ru/index.php/news-menu/ino-military-menu/siriya/item/5328-idut-ozhestochyonnyie-boi |date=20190824165251 }} // «Красная звезда» от 18 октября 2012&lt;/ref&gt;.

15 января 2013 года [[Взрывы в университете Алеппо|мощные взрывы прогремели]] на территории [[Университет Халеба|местного университета]]. В результате взрыва погибли 80 и были ранены около 150 человек, среди которых были студенты и беженцы, размещённые на территории университета.

12 марта сирийские войска и мятежники возобновили бои за [[Алеппо (аэропорт)|международный аэропорт Алеппо]], повстанцы также атаковали авиабазы Найраб и Маннах недалеко от аэропорта&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.interfax.ru/world/news.asp?id=295081 |title = В Сирии идут ожесточенные бои за аэропорт Алеппо  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20130813052048/http://www.interfax.ru/world/news.asp?id=295081 |archivedate = 2013-08-13 }} // «Интерфакс» от 12 марта 2013&lt;/ref&gt;. 19 марта в пригороде Алеппо — Хан-эль-Асале — был применён нервно-паралитический газ [[зарин]], в результате чего погибли 15 человек&lt;ref name=&quot;зарин&quot;&gt;{{cite web |author= |authorlink= |coauthors= |url=http://www.itar-tass.com/c1/899258.html |title=Алеппо полностью обесточен из-за ракетного обстрела трансформаторной станции |subtitle= |lang=ru |format= |website=itar-tass.com |publisher=ИТАР-ТАСС |date=2013-10-02 |description= |quote= |accessdate=2020-06-12 |deadlink=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131004234504/http://www.itar-tass.com/c1/899258.html |archivedate=2013-10-04 }}&lt;/ref&gt;.

К октябрю 2013 года половина города удерживалась правительственными войсками, другая часть — различными группировками повстанцев&lt;ref name=&quot;зарин&quot;/&gt;. Население города за время с начала конфликта сократилось с 2,5 млн до менее чем 1 млн человек&lt;ref name=&quot;зарин&quot;/&gt;.

В 2014—2015 годах сирийская армия, поддержанная союзными ополченцами и иранскими военнослужащими, провела серию успешных операций, заложивших основу для будущего окружения и штурма города.

4 марта 2015 года произошёл мощный взрыв у здания разведки ВВС Сирии в Алеппо. Мятежники привели в действие взрывное устройство в туннеле, расположенном под зданием спецслужбы. Погибло более 30 человек&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=2400307 |title=Вести. Ru: Взрыв у здания разведки ВВС в Алеппо: есть жертвы |accessdate=2019-08-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160911160412/http://www.vesti.ru/doc.html?id=2400307 |archivedate=2016-09-11 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

Ночью 12 июля в результате мощного взрыва туннеля в Старом городе была сильно повреждена стена цитадели Алеппо, внесённой в список Всемирного наследия ЮНЕСКО&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=2640209 |title=В Сирии взорвана древняя цитадель из списка Всемирного наследия ЮНЕСКО |accessdate=2019-08-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160911160035/http://www.vesti.ru/doc.html?id=2640209 |archivedate=2016-09-11 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

Начало российской военной операции в Сирии в сентябре 2015 года позволило коренным образом изменить ситуацию в Сирии в пользу правительства Башара Асада, разблокировать Алеппо, а в дальнейшем — установить контроль над всей территорией города&lt;ref name=&quot;bbc-16-November-2016&quot;&gt;{{cite web |title=Why is Russia engaged in Aleppo? |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-37995780?intlink_from_url=https://www.bbc.com/news/topics/cny6mkg2rq9t/aleppo&amp;link_location=live-reporting-correspondent |last=Doucet |first=Lyse |date=2016-11-16 |website=BBC |lang=en |accessdate=2019-08-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;new_york_times_April_13_2018&quot;&gt;{{cite web |title=How Syria’s Death Toll Is Lost in the Fog of War |url=https://www.nytimes.com/2018/04/13/world/middleeast/syria-death-toll.html |last=Specia |first=Megan |date=2018-04-13 |website=The New York Times |lang=en |accessdate=2019-08-22 |archive-date=2019-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190810094002/https://www.nytimes.com/2018/04/13/world/middleeast/syria-death-toll.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

В феврале 2016 года сирийская армия в ходе [[Наступление в Алеппо (2016)|успешного наступления]] окружила Алеппо с севера, перерезав линии снабжения боевиков со стороны [[Турция|турецкой]] границы.

В ходе [[Кампания в Алеппо (2016)|летней кампании 2016 года]] армия завершила полное окружение города и начала его осаду. По оценкам на сентябрь 2016 года, в восточной части Алеппо (контролируемой оппозицией и террористами) оставалось около 250 тыс. жителей, в западной части (контролируемой правительственными силами) — 1,5 млн человек&lt;ref&gt;[http://www.aljazeera.com/news/2016/09/warplanes-mount-strikes-rebel-held-aleppo-160924080435839.html 'Ferocious' air strikes pummel Aleppo as ground gained] {{Wayback|url=http://www.aljazeera.com/news/2016/09/warplanes-mount-strikes-rebel-held-aleppo-160924080435839.html |date=20161006003251 }}, [[Аль-Джазира]], 24 сентября 2016 г.&lt;/ref&gt;.

28 июля Россия вместе с сирийскими властями начала гуманитарную операцию в Алеппо. Было открыто три гуманитарных коридора для гражданского населения, четвёртый — для выхода боевиков&lt;ref&gt;{{cite web|title=Гуманитарная операция начата Россией совместно с сирийскими властями в Алеппо|url=https://www.1tv.ru/news/2016-07-28/306969-gumanitarnaya_operatsiya_nachata_rossiey_sovmestno_s_siriyskimi_vlastyami_v_aleppo|accessdate=2019-08-25|date=2016-07-28|archive-date=2019-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825221729/https://www.1tv.ru/news/2016-07-28/306969-gumanitarnaya_operatsiya_nachata_rossiey_sovmestno_s_siriyskimi_vlastyami_v_aleppo|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

В августе [[Управление по координации гуманитарных вопросов|Управлением по координации гуманитарных вопросов]] ООН (УКГВ) была высказана обеспокоенность ухудшающейся ситуацией с безопасностью и гуманитарной обстановкой в городе, в особенности в восточном Алеппо. Позже генеральный секретарь ООН Пан Ги Мун заявил, что в городе велика вероятность гуманитарной катастрофы&lt;ref&gt;{{cite web|title=Гуманитарная ситуация в Алеппо продолжает ухудшаться, утверждает ООН|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3514959|accessdate=2019-08-25|date=2016-08-06|archive-date=2019-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825221728/https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3514959|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=ООН: Алеппо грозит гуманитарный кризис невиданных масштабов|url=https://ria.ru/20160819/1474836949.html?in=t|accessdate=2019-08-25|date=2016-08-19}}&lt;/ref&gt;.
 --&gt;
[[Файл:International Mine Action Center in Syria (Aleppo) 45.jpg|слева|мини|Һалаб, 21 декабрь, 2016. Рәсәй Федерацияһы оборона министрлығының веб-сайтынан алынған фотография]]
&lt;!-- На наличие гуманитарной катастрофы в конце сентября указывал заместитель генерального секретаря ООН по гуманитарным вопросам Стивен О’Брайен. Тогда же генеральный секретарь ООН [[Пан Ги Мун]] обвинил Сирию и Россию в военных преступлениях — использовании зажигательных и бункерных бомб против жилых районов Алеппо&lt;ref name=&quot;guardian_september_2016&quot;&gt;{{cite web |title='Syria is bleeding': Aleppo facing war's worst humanitarian crisis, UN says |url=https://www.theguardian.com/world/2016/sep/29/aleppo-syria-war-humanitarian-crisis-un |last=Borger |first=Julian |date=2016-09-29 |website=The Guardian |lang=en |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-08-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190825195706/https://www.theguardian.com/world/2016/sep/29/aleppo-syria-war-humanitarian-crisis-un |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.vz.ru/news/2016/10/21/839464.html |title = В ООН назвали удары по Алеппо «преступлениями исторического масштаба»  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190824165316/http://www.vz.ru/news/2016/10/21/839464.html |archivedate = 2019-08-24 }} // Взгляд, 21 октября 2016&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;azattyq_november_2016&quot;&gt;{{cite web |title=ООН: на осадном положении в Сирии находится до миллиона человек |url=https://rus.azattyq.org/a/28131495.html |date=2016-11-22 |website=Радио Азаттык (RFE/RL) |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-08-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190825195707/https://rus.azattyq.org/a/28131495.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;bbc_russian_septemer_2016&quot;&gt;{{cite web |title=США пригрозили прекратить взаимодействие с Россией по Сирии |url=https://www.bbc.com/russian/news-37498260 |date=2016-09-28 |website=Би-би-си |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-09-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190914203357/https://www.bbc.com/russian/news-37498260 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

15 ноября 2016 года, при массированной авиационно-ракетной поддержке российских ВКС, сирийская армия начала [[Наступление в Алеппо (ноябрь — декабрь 2016)|наступление]] с целью захвата неподконтрольной (восточной) части города, через месяц приведшее к краху оборонительных рубежей боевиков и переходу города под контроль правительства. К середине декабря 2016 года город был полностью занят правительственными войсками&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/news/2016/12/13/aleppo_celebrations/ В Алеппо начался праздник по случаю освобождения города] {{Wayback|url=https://lenta.ru/news/2016/12/13/aleppo_celebrations/ |date=20210303061749 }} // Lenta.ru, 13.12.2016&lt;/ref&gt;.

К вечеру 22 декабря 2016 года город окончательно перешёл под контроль правительственных сил&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.rbc.ru/politics/22/12/2016/585c1b749a7947063e8cf951 |title=Власти Сирии заявили о полном уходе боевиков из Алеппо |access-date=2016-12-22 |archive-date=2016-12-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161222193324/http://www.rbc.ru/politics/22/12/2016/585c1b749a7947063e8cf951 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

После освобождения города его жилые кварталы многократно подвергались минометным и ракетным обстрелам со стороны боевиков, что приводило к новым жертвам&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо ребенок погиб в результате обстрела террористами жилого квартала|url=https://ria.ru/20190731/1557057610.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-07-31|archive-date=2019-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801044548/https://ria.ru/20190731/1557057610.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Сирии боевики открыли огонь по жилому кварталу Алеппо|url=https://ria.ru/20190803/1557139845.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-03|archive-date=2019-08-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20190805070151/https://ria.ru/20190803/1557139845.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.
--&gt;

=== Ҡаланы тергеҙеү ===
&lt;!--Алеппо сильно пострадал в ходе военных действий, многие местные достопримечательности получили повреждения или были разрушены. Множество производственных предприятий экономической столицы страны было разграблено&lt;ref name=&quot;realty&quot;&gt;{{cite web|title=В Восточном Алеппо идет активное восстановление жилья и инфраструктуры|url=https://realty.ria.ru/20190813/1557435774.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-13|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826141638/https://realty.ria.ru/20190813/1557435774.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;до&quot;&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили фабрику детской одежды|url=https://ria.ru/20190801/1557062493.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-01|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826140135/https://ria.ru/20190801/1557062493.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

В июле 2019 года был восстановлен центральный городской рынок «Аль-Сактыя», входящий в список всемирного наследия ЮНЕСКО&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили разрушенный во время войны древний рынок|url=https://ria.ru/20190716/1556557952.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-07-16|archive-date=2019-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190719054215/https://ria.ru/20190716/1556557952.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.
 
В августе 2019 года ещё продолжалось восстановление жилья и инфраструктуры города&lt;ref name=&quot;realty&quot; /&gt;. К осени 2019 года был восстановлен ряд промышленных производств. В восстановлении Алеппо принимали участие беженцы, вернувшиеся в город&lt;ref name=&quot;до&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили завод по переплавке металла|url=https://ria.ru/20190805/1557162179.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-05|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826140137/https://ria.ru/20190805/1557162179.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Халҡы ==
[[Файл:Alepp0fashion.jpg|thumb|left|Йәһүд ҡатыны һәм Һалаб бедуиндары, 1873 йыл]]
Большинство жителей Халеба — арабы-мусульмане. Христианское население состоит из [[Армяне|армян]], [[греки|греков]], [[Маронитская католическая церковь|маронитов]], сирийских [[Католицизм|католиков]]; существуют [[Иудаизм|еврейская]] и американская [[Протестантизм|протестантская]] общины.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Год !! Население !! Прирост, %±
|-
| '''1883''' || 99 179 || -
|-
| '''1922''' || 156 748|| 44,9 %
|-
| '''1934''' || 249 921|| 19,0 %
|-
| '''1950''' || 362 500 || 11,5 %
|-
| '''1965''' || 500 000 || 17,5 %
|-
| '''1990''' || 1 216 000 || 90,3 %
|-
| '''2000'''|| 1 937 858|| 29,2 %
|-
| '''2005''' || 2 301 570 || 5,5 %
|-
| '''2016''' || 1 800 000 || -22 %
|}
--&gt;

=== Тарихи мәғлүмәттәр ===
&lt;!--Ещё в начале XIX столетия Халеб населяли 200 тыс. жителей; город имел обширную промышленность и торговлю, его фабрики снабжали весь Восток [[шёлк]]овыми, [[Бумага|бумажными]], [[Шерсть|шерстяными]] и [[Парча|парчовыми]] материями. Но [[землетрясение]], [[чума]] и [[холера]] подорвали его благосостояние. Согласно историку из Алеппо, шейху Камель аль-Газзи (1853—1933), население города до разрушительного землетрясения 1822 года составляло 400 тыс. человек. Затем от холеры и чумы (1823 и 1827 годов соответственно) население Халеба сократилось до 110 тысяч человек&lt;ref&gt;Saint Terezia Church Aleppo {{cite web |url = http://www.terezia.org/section.php?id=1823 |title = Christians in Aleppo at the end of the Ottoman Empire  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20171009230825/http://www.terezia.org/section.php?id=1823 |archivedate = 2017-10-09 }}&lt;/ref&gt;. В 1901 году общая численность жителей Алеппо составляла {{num|108143}} человека, из которых [[Ислам|мусульмане]] — {{num|76329}} (70,58 %), [[Католицизм|христиане-католики]] — {{num|24508}} (22,66 %); и [[Иудаизм|иудеи]] — 7306 (6,76 %)&lt;ref&gt;Alepppo in One Hundred Years 1850—1950, vol.2 page 3, 1994 Aleppo. Authors: Mohammad Fuad Ayntabi and Najwa Othman&lt;/ref&gt;. Христианское население значительно увеличилось с притоком армянских беженцев (после [[Геноцид армян|геноцида армян 1915 года]]) и сирийских христиан из других городов. После прибытия первой группы армянских беженцев (1915—1922) население Алеппо в 1922 году стало {{num|156748}} человек, из них [[Ислам|мусульмане]] составляли {{num|97600}} жителей (62,26 %), [[Католицизм|христиане-католики]] — {{num|22117}} (14,11 %), [[Иудаизм|иудеи]] — 6580 (4,20 %), численность [[Европейцы|европейцев]] в городе составляла 2652 (1,70 %), [[Геноцид армян|армянских беженцев]] — {{num|20007}} (12,76 %) и других — 7792 (4,97 %)&lt;ref&gt;Alepppo in One Hundred Years 1850—1950, vol.3 page 26, 1994 Aleppo. Authors: Mohammad Fuad Ayntabi and Najwa Othman&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;The Golden River in the History of Aleppo, ({{lang-ar|نهر الذهب في تاريخ حلب}}), vol.1 (1922) page 256, published in 1991, Aleppo. Author: Sheikh Kamel Al-Ghazzi&lt;/ref&gt;.

Второй поток армянских беженцев в направлении Алеппо был вызван выводом французских войск из [[Киликия|Киликии]] в 1923 году&lt;ref&gt;The Golden River in the History of Aleppo ({{lang-ar|نهر الذهب في تاريخ حلب}}), vol.3 (1925) pages 449—450, published in 1991, Aleppo. Author: Sheikh Kamel Al-Ghazzi&lt;/ref&gt;. В 1923—1925 годах в город прибыли более чем {{num|40000}} армян, а население Алеппо достигло {{num|210000}} человек к концу 1925 года, из которых [[армяне]] составляли более 25 %&lt;ref&gt;{{книга |заглавие= The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century |издательство=[[Palgrave Macmillan]] |место= New York |год=2004 |isbn= 1-4039-6422-X |страницы=425 |ref=  Hovannisian |язык=en |автор=[[Ованнисян, Ричард|Richard G. Hovannisian]]}}&lt;/ref&gt;.

Согласно историческим данным, представленным шейхом Рамель аль-Газзи, подавляющее большинство христиан города Халеб были католиками, вплоть до последних дней [[Османская империя|османского владычества]]. Рост православных христиан связан, с одной стороны, с приездом армянских и сирийских христиан, выживших в [[Киликия|Киликии]] и южной Турции; а с другой стороны, с прибытием большого количества [[Православие|православных]] [[Греки|греков]] из [[Хатай (ил)|Санджака Александретты]], после его [[Аннексия|аннексии]] в пользу Турции (1939).

В 1944 году население Алеппо составляло около {{num|325000}} человек, где {{num|112110}} (34,5 %) христиане (из них армян — {{num|60200}}). Армяне составляли более половины христианской общины Алеппо до 1947 года, в то время как многие из них уехали в Советскую Армению в рамках армянской репатриации (1946—1967).
--&gt;

=== Хәҙерге хәле ===
&lt;!--Алеппо — самый густонаселённый город в Сирии, с населением в {{num|2181061}} человек (2004). Согласно официальным оценкам, объявленным городским советом Алеппо, население города достигло {{num|2301570}} к концу 2005 года.
Более 80 % жителей Алеппо являются [[Сунниты|мусульманами-суннитами]]. Это прежде всего [[арабы]], [[курды]] и [[Сирийские туркмены|туркмены]]. Другие мусульманские группы включают [[Адыги|адыгов]] ([[черкесы]], [[кабардинцы]], [[адыгейцы]]), [[Чеченцы|чеченцев]], [[Албанцы|албанцев]], [[Боснийцы|боснийцев]] и [[помаки|помаков]].

Согласно оценкам, приведённым в 2010 году в финальном отчёте по проекту городского развития Алеппо, проводимому муниципалитетом города и компанией GTZ рамках совместной сирийско-немецкой программы устойчивого городского развития, ожидалось, что ежегодный прирост населения города в течение следующих десяти лет составит порядка 2,7 % в год, и численность населения достигнет 3,6 млн жителей&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf |title=ALEPPO DIVERSE &amp;#124; OPEN CITY |subtitle=An Urban Vision for the Year 2025 |format=Final Report |website = Syrian-German Technical Cooperation GTZ |publisher=Uberbau (Architecture &amp; Urbanism Ali Saad &amp; Thomas Stellmach GbR) |lang=en |date=2010-02-05 |accessdate=2016-12-22}}&lt;/ref&gt;.

Одна из крупнейших христианских общин на [[Ближний Восток|Ближнем Востоке]], Алеппо являлся перед войной домом для многих восточных христиан, в основном [[Армянская апостольская церковь|армян]], [[Сирийская православная церковь|сирийских христиан]] и [[Мелькитская католическая церковь|греков-мелькитов]]{{Нет АИ|22|5|2018}}. До войны в городе жили более чем 250 тыс. христиан, составляя около 12 % от общей численности населения. Значительное число сирийских христиан в Алеппо родом из города [[Урфа]] ([[Турция]]) и говорит на [[Армянский язык|армянском языке]]. Большая община христиан принадлежит [[Армянская апостольская церковь|Армянской апостольской]], [[Сирийская православная церковь|Сирийской православной]] и [[Греческая православная церковь|Греко-православной]] церквям. В Халебе было очень много католиков, в том числе [[Мелькитская католическая церковь|греков-мелькитов]], [[Марониты|маронитов]], [[Латиняне|латинян]], [[Халдеи|халдеев]] и сирийских католиков. В нескольких районах города преобладает христианское и армянское население, таких как старый христианский квартал Ждейде. Современные христианские районы называются Азизия, Сулеймания, Гаре де Багдад, Урубе и Мейдан. В Алеппо 45 действующих церквей, принадлежащих вышеупомянутым конфессиям{{Нет АИ|22|5|2018}}.

Арабоязычное население Алеппо говорит на [[Разновидности арабского языка|северосирийском диалекте]], который называется ''шави''.
--&gt;
&lt;center&gt;
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140px&quot;&gt;
File:Aleppo, Streets of the city, Syria.jpg|Центр города
Файл:Great Mosque of Aleppo, Aleppo, Syria.jpg|[[Великая мечеть Алеппо]]
File:Shopping streets in covered market 2, Aleppo, Syria.jpg|Крытый рынок
Файл:Saint Elijah Maronite Cathedral, Aleppo (4).jpg|Маронитский собор Святого Илии-пророка
Файл:Tawhid and Saint George Alp.jpg|Мечеть Таухид и церковь Святого Георгия
Файл:AleppoAlJdeida.jpg|Улица в христианском квартале Алеппо
File:Streets of the old city of Aleppo, Syria.jpg|Улицы старого города
Файл:Woman in niqab, Aleppo (2010).jpg|Женщина с ребёнком в Алеппо, 2010 год
&lt;/gallery&gt;
&lt;/center&gt;
&lt;!--

== Архитектураһы ==
[[Файл:Baron hotel at night.jpg|thumb|Боронғо билдәле Baron Hotel, 1911]]
В Алеппо смешаны несколько [[Архитектура|архитектурных]] стилей. Многочисленные захватчики, от [[Византийская империя|византийцев]] и [[Сельджуки|сельджуков]] до [[Мамлюки|мамлюков]] и [[Османская империя|турок]] оставляли свои следы на архитектуре города на протяжении 2000 лет&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSTRE66F1ED20100716 |title=Reuters:Travel Postcard: 48 hours in Aleppo, Syria |access-date=2017-10-02 |archive-date=2021-12-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211230154929/https://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSTRE66F1ED20100716 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
Существуют различные сооружения XIII и XIV веков, такие как гостиницы, мусульманские школы и хаммамы, христианские и мусульманские построения в старой части города и квартале Ждейде. В этом квартале находится большое количество домов XVI и XVII веков, принадлежавших алеппской [[Буржуазия|буржуазии]]. В Азизие располагаются дома XIX и начала XX веков в стиле [[барокко]]. В новом квартале ''Шахба'' смешаны различные архитектурные стили: [[Архитектура неоклассицизма|неоклассика]], [[Нормандская архитектура|нормандский]], [[Восток|восточный]] и даже [[китай]]ский стили&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.middleeast.com/aleppo.htm |title=Middleeast.com:Aleppo |access-date=2011-06-11 |archive-date=2012-03-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120316160211/http://www.middleeast.com/aleppo.htm |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

Алеппо полностью вымощен [[Природный камень|камнем]], в некоторых местах большими белыми глыбами.

В то время как старый город характеризуется большим количеством особняков, узкими улочками и крытыми [[Рынок|рынками]], в современной части города присутствуют широкие дороги и большие площади, такие как площадь Саадалла аль-Джабири, площадь Свободы, площадь Президента и площадь Сабаа Бахрат.
[[Файл:Pano Alep 1.jpg|thumb|center|810px|&lt;center&gt;Һалаб ҡәлғәһенән ҡала күренеше]]

&lt;!--
Алеппо развивается по смешанной (концентрическо-радиально-спутниковой) модели&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf&lt;/ref&gt;
--&gt;

== Туризм һәм күңел асыу ==
[[Файл:AleppoSouq.jpg|thumb|left|150px|Баҙар]]
[[Файл:Hammam Al-Nahhasseen Aleppo.jpg|thumb|Ҡаланың боронғо өлөшөндәге ан-Наххасин хаммамы]]
&lt;!-- Являясь одним из старейших городов в мире и крупнейшим центром на древнем Шёлковом пути, Алеппо имеет ряд впечатляющих и привлекательных структур, в дополнение к своей естественной красоте. Наиболее яркими достопримечательностями города, помимо цитадели, являются рынки (سوق — souq), старые бани (хаммам — حمام), ханы с многочисленными религиозными и культурными центрами. С другой стороны, город имеет большое количество современных объектов, которые привлекают туристов со всего мира, таких как многочисленные роскошные отели, казино, бары и рестораны с их известными продуктами, сделанными в Алеппо. Многие старые арабские и армянские дома в древней части города и старом христианском квартале Ждейде были недавно отреставрированы или реставрируются в настоящее время, для использования в качестве восточных отелей, баров и ресторанов.

* Известные хаммамы Алеппо включают: Хаммам-Яльбуга, Хаммам-ан-Наххасин и Хаммам-Баб-аль-Ахмар.
* Общественный парк Алеппо, который был открыт в 1940 году ялвяется крупнейшим в Сирии. Он расположен в районе Азизия, где его пересекает река [[Куэйке]].
* Большинство кинотеатров, таких как «Cinema Ugarit» и «[[Cine d’Alep Chahba]]», расположены на улицах Барон и аль-Кууатли.
* Голубая Лагуна — современный аквапарк, расположенный в непосредственной близости от Алеппо. Включает в себя несколько бассейнов, американские горки, бары и рестораны.
* «Casino d’Alep» является единственным казино, которое действует в [[Сирия|Сирийской Арабской Республике]].
--&gt;

== Боронғо ҡала ==
&lt;!-- [[Файл:Aleppo, View of the city, Syria.jpg|thumb|left|Панорама западной части старого города]]
[[Файл:Citadel of Aleppo.jpg|thumb|[[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]]]]
Существует довольно чёткое разделение между старым и новым Алеппо. Старая часть заключена в стены, образующие окружность длиною в 5 км, с девятью воротами. Огромный средневековый замок, известный как [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]], находится в центре древней части. Он был построен подобно акрополю.

[[Файл:Aleppo Cittadella - GAR - 9-22.JPG|thumb| [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]]]]

Исторически сложилось, что Алеппо постоянно переходил из рук в руки, был под контролем разных государств, политическая ситуация была нестабильна. В связи с этим жители строили отдельные кварталы, делившиеся по религиозному принципу, которые были социально и экономически независимыми. Хорошим примером таких кварталов является известный христианский квартал Ждейде.

Старый город Алеппо можно разделить на две части: старая часть и Ждейде. Как уже было описано выше, старая часть была построена внутри стен, в то время как Ждейде — христианский квартал, построенный в начале XV века, после выхода монгольских войск из города. После того как в 1400 году [[Тамерлан]] вторгся в Халеб и полностью разрушил его, христиане были вынуждены уехать. Но в 1420 году они создали свой квартал на северо-западе города — квартал Ждейде. Жители этого района в основном занимались маклерством: были посредниками между иностранными торговцами и местными купцами.

Общая площадь древнего города составляет около 3,5 км². Здесь живут более чем 120 тысяч жителей&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.historische-aleppo-seife.de/engl_history.html |title=Alepposeife: Aleppo history |access-date=2011-06-11 |archive-date=2018-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180326040544/http://www.historische-aleppo-seife.de/engl_history.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
--&gt;
=== Баҙарҙары һәм каруанһарайҙары ===
[[Файл:Aleppo-suq-Alp.JPG|thumb|Боронғо Һалабта әл-Мәҙинә баҙары.]]
[[Файл:Aleppo Khan Shuneh.jpg|thumb|Хан Аш-Шунэ]]
[[Файл:Aleppo narrow Armenian quarter.jpg|thumb|Баҡыр магазины янында ''Бауабэт Аль-Ясмин'', Ждейде]]
&lt;!-- Стратегическое положение этого торгового города привлекало людей всех рас и верований, желающих воспользоваться коммерческими дорогами, так как через Алеппо проходил [[Великий шелковый путь]]. Крупнейший крытый рынок в мире находится именно в Алеппо, протяженностью 13 километров&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=round&amp;filename=201010291220021 |title=eAleppo: The old Suqs of Aleppo (in Arabic) |access-date=2011-06-11 |archive-date=2017-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171019061616/http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=round&amp;filename=201010291220021 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
[[Аль-Мадина (рынок)|Аль-Мадина]], как его здесь называют, — это торговый центр, куда привозят предметы роскоши, такие как [[Шелк|шелк-сырец]] из [[Иран]]а, [[Специи|пряности]] и красители из [[Индия|Индии]], и [[кофе]] из [[Дамаск]]а. В аль-Мадине также можно найти и продукты местного изготовления: [[шерсть]], сельскохозяйственная продукция и известное алеппское мыло. Большинство рынков было построено в XIV веке, они названы в честь различных профессий и ремесел: шерстяной рынок, медный рынок и так далее. Помимо товаров, на рынке размещаются и ханы, или [[Караван-сарай|караван-сараи]] ({{lang-ar|كاروانسرا}}). Для караван-сараев характерны красивые фасады и входы с деревянными дверями.

Самые известные рынки и [[Караван-сарай|караван-сараи]] (ханы) [[Старый город Алеппо|древнего города]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Aleppo.us: Old suqs of Aleppo (in Arabic)|url=http://www.aleppo.us/news/47.html|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080426223231/http://www.aleppo.us/news/47.html|archivedate=2008-04-26}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Al-Hakawati (in Arabic)|url=http://www.al-hakawati.net/arabic/civilizations/syriashamal2.asp|archiveurl=https://www.webcitation.org/65NOqjH0m?url=http://www.al-hakawati.net/arabic/civilizations/syriashamal2.asp|archivedate=2012-02-11|access-date=2011-06-11|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;:

* ''Хан Ак-Кади'', построенный в 1450 году, один из старейших караван-сараев Алеппо.
* ''Хан Аль-Бургуль'', построенный в 1472 году.
* ''Сук Ас-Сабун'', или ''мыльный хан'', построенный в начале XVI века, находится рядом с магазинами мыла.
* ''Сук Хан Ан-Наххасин'', или ''медный рынок''. Построен в 1539 году. Известен своими традиционной и современной обувью, содержит 84 магазина.
* ''Хан Аш-Шунэ'' сооружен в 1546 году. В нём продаются предметы ремесел традиционного алеппского искусства.
* ''Сук Хан Аль-Харир'', или ''шёлковый хан''. Построен во второй половине XVI века, имеет 43 магазина и специализируется в основном на торговле текстилем.
* ''Сук Хан Аль-Гумрок'', или ''таможенный хан'', текстильный торговый центр с 55 магазинами. Построенный в 1574 году, Хан Аль-Гумрок считается крупнейшим ханом в древнем Алеппо.
* ''Сук Хан Аль-Уазир'', построенный в 1682 году, считается основным рынком хлопковой продукции в Алеппо.
* ''Сук Аль-Аттарин'', или ''травяной рынок''. Традиционно была основным рынком специй в Алеппо. В настоящее время он функционирует как центр продажи текстиля с 82 магазинами.
* ''Сук Аз-Зирб'', или ''Сук Аз-Зарб''. Здесь чеканились монеты в период мамлюков. В настоящее время этот рынок имеет 71 магазин, большинство из которых имеет дело с текстилем и базовыми потребностями бедуинов.
* ''Сук Аль-Бехрамия'' имеет 52 продуктовых магазина, расположен рядом с мечетью Бехрамия.
* ''Сук Аль-Хаддадин'' — это рынок старых традиционных кузнецов, состоит из 37 магазинов.
* ''Сук Аль-Атик'', или ''старый рынок'', специализирующаяся на продаже кожи, включает в себя 48 магазинов.
* ''Сук Аль-Сиййяг'', или ''ювелирный рынок'', состоящий из 99 магазинов, который является главным центром торговли ювелирными изделиями в Алеппо и во всей стране.
* ''Хан Венецианцев'' был домом консула Венеции и венецианских купцов.
* ''Сук Ан-Нисуан'', или женский рынок,— место, где можно найти всё необходимое для невесты: аксессуары, одежду и так далее.
* ''Ас-Сувейка'', или ''Суэйкат Али'' (''suweiqa'' означает «маленький рынок» на арабском языке),— большой рынок, который содержит магазины, в основном специализирующиеся на оборудовании дома и кухни.

Многие традиционные ханы также функционируют в качестве рынков в '''христианском квартале Ждейде''':

* ''Сук Аль-Хокедун'' или ''«Хан аль-Кудс»''. ''Хокедун'' означает «духовный дом» на армянском языке, так как он был построен в качестве гостиницы для армянских паломников на пути в Иерусалим&lt;ref&gt;{{cite web|title=Aleppo.us: Khans of Aleppo (in Arabic)|url=http://www.aleppo.us/news/22.html|deadlink=yes|access-date=2011-06-11|archive-date=2017-07-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170710054154/http://www.aleppo.us/news/22.html}}&lt;/ref&gt;. Старая часть Хокедуна датируется концом XV и началом XVI веков, в то время как новая часть была построена в XVII веке. В настоящее время он превратился в большой рынок с многочисленными магазинами, специализирующимися на торговле одеждой.
* ''Ас-Салибэ'', центр старых христианских соборов.
* ''Сук Ас-Суф'' или ''рынок шерсти'', окруженный старыми церквями.
* ''Бауабэт Аль-Касаб'', магазин деревянных изделий.
--&gt;
== Иҫтәлекле урындары ==
[[Файл:Aleppo citadel001.jpg|thumb|240px|[[Һалаб ҡәлғәһе (цитадель).]]
&lt;!-- Самым древним памятником в городе является [[водопровод]] протяженностью 11 км, сооруженный ещё римлянами. Громадная стена в 10 м высоты и 6,5 м толщины, с семью воротами, отделяет город от предместий. Крытый гостиный двор ([[базар]]) выходит на несколько улиц, весь состоит из сводов и освещается сверху через окна, проделанные отчасти в особых куполах. В Алеппо имеется 7 крупных церквей вместе с 3 монастырями и [[мечеть]] [[Эль-Иалаве]] в староримском стиле, выстроенная первоначально под церковь императрицей Еленой. Главные предметы вывоза и вместе с тем главные продукты страны — шерсть, хлопок, шелк, воск, фисташки, мыло, табак, пшеница, которые вывозятся преимущественно во Францию и в турецкие гавани. Промышленность ограничивается шелковыми изделиями. Жители Алеппо в основном считают себя шарифами, то есть потомками [[Мухаммед]]а.
Ещё одна гордость жителей — [[Алеппо (крепость)|Цитадель]], основание которой возвышается над городом на 50 метров. Долгое время весь город лежал в пределах цитадели и лишь в XVI веке, после перехода Алеппо под власть [[Оттоманская империя|Оттоманской империи]], город стал постепенно разрастаться и за пределами крепостных стен.

В Алеппо находится гробница поэта [[Насими]].
--&gt;
=== Тарихи биналар ===
[[Файл:Al-Shibani Alp08.jpg|thumb|Аш-Шибани мәктәп-сиркәү]]
&lt;!-- 
* [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]], большая крепость на вершине холма возвышается на 50 м над городом. Датируется I тысячелетием н. э., некоторые детали были достроены в XIII веке. Была повреждена в результате землетрясений, в частности, в 1822 году.
* ''Медресе Халауие'', построенная в 1124 на прежнем месте собора Св. Елены. Тогда Святая Елена, мать Константина Великого, построила там большой византийский собор. Когда крестоносцы-захватчики грабили город, главный судья города преобразовал собор Св. Елены в мечеть, и, наконец, в середине XII века Нур ад-Дин основал здесь медресе, то есть религиозную школу.
* ''Аль-Матбах Аль-Аджами'', дворец начала XII века, расположенный недалеко от цитадели, был построен эмиром Мадж ад-Дин бен Ад-Дайя. Был отремонтирован в XV веке. В 1967—1975 годах здесь размещался Музей Народных Традиций.
* Культурный центр ''Аш-Шибани'' XII века. Древняя церковь и школа Францисканки Миссионерки Марии, находящиеся в старом городе, в настоящее время функционируют в качестве культурного центра.
* ''Медресе Мокаддамия'', одна из старейших богословских школ в городе, была построена в 1168 году.
* ''Медресе Захирие''. Построена в 1217 году к югу от Баб Эль-Макам, по Аз-Зир Гази.
* ''Медресе Султание'', начатая губернатором Алеппо Аз-Захир Гази и законченная в 1223—1225 его сыном Маликом Аль-Азизом Мухаммедом.
* ''Медресе Аль-Фирдаус'' — мечеть, называемая «самой красивой мечетью Алеппо». Была построена вдовой губернатора Алеппо Аз-Захир Гази в 1234—1237 годах. Примечательным является внутренний двор, в котором находится бассейн всередине, окруженный арками с античными колоннами.
* ''Национальная библиотека Алеппо''. Строилась в 1930-х годах и открылась в 1945 году&lt;ref&gt;Aleppo Culture {{cite web |url = http://www.aleppo-cult.org/vb/showthread.php?t=1 |title = National Library of Aleppo (in Arabic) |deadlink = yes }}&lt;/ref&gt;.
* ''Grand Seray d’Alep'' — это бывшая резиденция губернатора города; строилась в 1920-х и была открыта в 1933 году.
* '' Ханка Аль-Фарафира'', суфийский монастырь, построенный в 1237 году.
* ''Бимаристан Аргун аль-Камили'', убежище, которое работало с 1354 года до начала XX века.
* ''Дар Раджаб Паша'' — большой особняк, построенный в XVI веке недалеко от улицы Аль-Хандак. Недавно{{когда}} дом был отреставрирован и превращён в большой культурный центр с театральным залом внутри.
* ''Бейт Джонблат'' — старый дворец, построенный в конце XVI века курдским правителем Алеппо Хусейн Паша Ян Полад.
* ''Медресе Аль-Утмания'', исламская школа, расположенная в северной части Баб Ан-Наср. Она была создана османским пашой Аль-Дураки в 1730 году и первоначально называлась медресе Ридаийя.
* ''Бейт Марраш''. Старый алеппский особняк, находящийся в квартале Аль-Фарафира. Был построен в конце XVIII века семьей Марраш.
* Часовня ''Баб Аль-Фарадж''. Построена в 1898—1899 годах австрийским архитектором Картье&lt;ref&gt;eAleppo [http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=places&amp;filename=200808080930013 Bab Al-Faraj tower (in Arabic)] {{Wayback|url=http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=places&amp;filename=200808080930013 |date=20171011222151 }}&lt;/ref&gt;.

Самые известные исторические здания '''христианского квартала Ждейде'''&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ministry of Tourism, Syria: Aleppine House (in Arabic)|url=http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects&amp;func=viewpage&amp;pageid=2081|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716101034/http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects&amp;func=viewpage&amp;pageid=2081|archivedate=2011-07-16}}&lt;/ref&gt;:

* '' Бейт Аджикбаш'' ([http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ajikbash_House Beit Achiqbash] {{Wayback|url=http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ajikbash_House |date=20110628234659 }}), старый алеппский дом, построенный в 1757 году. С 1975 года здесь находится Музей народных традиций, показывающий предметы алеппского искусства.

[[Файл:Dar Basile alley of Jdayde Historic district, Aleppo, 2010.jpg|thumb|Ждейдала Дар Базиль, XVIII быуат]]

* ''Бейт Газале''. Особняк XVII века, декорированный армянским скульптором Хачадуром Бали в 1691 году. Здесь в XX веке находилась армянская школа.
* ''Бейт Даллал'', то есть «дом Даллал», был построен в 1826 году на месте старого монастыря, в настоящее время функционирует в качестве отель.
* ''Бейт Уакиль'', алеппский особняк, построенный в 1603 году, привлекает своими уникальными деревянными украшениями. Одна из этих декораций была доставлена в Берлин и выставлена в Пергамском музее, известная как Aleppo Room.
* ''Дар Базиль''. Дом начала XVIII века, превращен в бизнес-школу в 2001 году.
* ''Дар Замария'', построенный в конце XVII века и принадлежащий семье Замария с начала XVIII века. В настоящее время это — бутик-отель.

=== Музейҙары ===
* [[Музей Алеппо]]
* Музей народных традиций «Алеппский дом» в Бейт Ачикбаш, Ждейде
* Музей цитадели Алеппо
* Музей медицины и науки в Бимаристан Аргун аль-Камили
* Музей памяти Алеппо в Бейт-Газала, Ждейде
* Музей Армянской Апостольской церкви в старой армянской церкви Пресвятой Богородицы, Ждейде
--&gt;
=== Ҡапҡалары ===
[[Файл:Aleppo Night by Charles Hajj.jpg|thumb|Башня Баб Эль-Фарадж]]
* [[Баб эль-Хадид]] ([[:en:Bab al-Hadid]]) ''(باب الحديد)'' (Железные врата).
* Баб Эль-Макам ([[:en:Bab al-Maqam]]) ''(باب المقام)'' (Врата Гробницы).
* Баб Антакейя ([[:en:Bab Antakeya]]) ''(باب انطاكية)'' (Врата Антиохии).
* Баб Эль-Наср ([[:en:Bab al-Nasr]]) ''(باب النصر)'' (Врата победы).
* Баб Эль-Фарадж ([[:en:Bab al-Faraj]]) ''(باب الفرج)'' (Врата освобождения).
* Баб Кыннасрин ([[:en:Bab Qinnasrin]]) ''(باب قنسرين)'' (Врата Киннасрин).
* Баб Жнен '' ([[:en:Bab Jnen]])(باب الجنان)'' (Врата садов).
* Баб Эль-Ахмар ''([[:en:Bab al-Ahmar]])(باب الأحمر)'' (Красные врата).

=== Культ ҡоролмалары ===
[[Файл:Great Mosque of Aleppo, Women of Syria in hijabs, Aleppo, Syria.jpg|thumb|Двор большой мечети Алеппо (Джами эль-Кабир)]]
[[Файл:Khusruwiyah Mosque, Aleppo.jpg|thumb|''Мечеть Хусрууия'']]
[[Файл:Forty Martyrs Cathedral of Aleppo, the belfry.jpg|thumb|''Собор Сорока Мучеников'']]
* [[Великая мечеть Алеппо]] (Джами эль-Кабир) или Мечеть Омейадов, основана в 715 году Валидом I и, скорее всего, завершил строительство его преемник Сулейман. Здание содержит могилу Захария, отца [[Иоанн Креститель|Иоанна Крестителя]]. Мечеть была повреждена во время монгольского вторжения в 1260 году, и была восстановлена. Имеет четыре фасада разных стилей.
* Хусрууия мечеть ([[:en:Khusruwiyah Mosque]]), завершенная в 1547 г., построена по проекту знаменитого османского архитектора Синан.
* Аль-Нукта мечеть ([[:en:Al-Nuqtah Mosque]]) («Мечеть капли (крови)»), шиитская мечеть. Считается, что на этом месте ранее был монастырь, превращенный в мечеть в 944 году.
* Аль-Аделия мечеть, построенная в 1555 году губернатором Алеппо Мухаммедом Паша.
* Аль-Саффахия мечеть, возведенная в 1425 году, с замечательно оформленными восьмиугольными минаретами.
* Аль-Кайкан мечети («Мечеть ворон»), с двумя древними базальтовыми колоннами у входа. В мечети находится каменный блок с хеттскими надписями.
* Алтун-Бога мечеть (1318).
* Аль-Тауаши мечеть (XIV век, восстановлена в 1537), с большим фасадом, украшенным колоннами.
* Собор Сорока Мучеников ([[:en:Cathedral of the Forty Martyrs]]) — армянская церковь в Ждейде (XVI век).
* Центральная синагога Алеппо ([[:en:Central Synagogue of Aleppo]]) — построена ок. 1200 года еврейской общиной.
* Маронитские, сирийские православные, католические и многие другие церкви в старом христианском квартале Ждейде.

=== Үле ҡалалар ===
&lt;!-- Алеппо окружает множество исторических памятников и древнейших останков мёртвых городов. Они представляют собой группу из 700 заброшенных поселений на северо-западе Сирии. Эти города датируются V веком до н. э. и содержат элементы византийской архитектуры.

Самые важные мёртвые города и археологические памятники в районе Джебель-Семаан (гора Симеона) включают:

* ''Замок Калота'', расположенный в 20 км к северо-западу от Алеппо. Был построен как римский храм во II веке нашей эры. После перехода в христианство, в V веке, храм был превращен в базилику. В результате войн между [[Хамданиды|хамданидами]] и [[Византийская империя|византийцами]] церковь была превращена в замок в X веке. Хорошо сохранились две церкви рядом с замком: восточная церковь, построенная в 492 году, и западная церковь (VI века).
* ''Базилика Хараб-Шамс'', одно из старейших наиболее хорошо сохранившихся христианских сооружений в [[Левант]]е. Византийская церковь, которая находится в 21 км к северо-западу от Алеппо, восходит к IV веку.
* ''Церковь Фафертин'', полуразрушенная римская базилика, датируется 372 годом нашей эры, расположена в 22 км к северо-западу от Алеппо. По словам алеппского историка Абдалла Хаджар, эта базилика считается одним из старейших церковных сооружений в мире.
* Посёлок ''Суркания'', расположенный в 23 км к северо-западу от Алеппо, представляет собой остатки старого византийского поселения с полуразрушенной часовней VI века.
* ''Кафр-Кира'' — поселение в деревне Бурж-Гейдар, расположено в 24 км к северо-западу от Алеппо. Здесь находится много полуразрушенных христианских сооружений, относящихся к IV и VI векам.
* Историческое поселение ''Синхар'', или ''Симхар'', расположено в 24 км к северо-западу от Алеппо. Находясь в изолированной долине, деревня была заселена между II и VII веками. Церковь Синхар является одной из самых старых церквей Сирии и восходит к IV веку, а неподалеку располагается часовня VI века.
* Базилика ''Мушаббак''. Хорошо сохранившиеся церкви второй половины V века (около 470) расположены в 25 км к западу от Алеппо, недалеко от города Дарэт-Аззе.
[[Файл:Mushabbak Basilica Aleppo5.jpg|thumb|Мушаббак базиликаһы]]

* ''Барджака'' или ''Бурж-Сулейман'' — деревня, историческое поселение, расположенное в 26 км к северо-западу от Алеппо; место старой отшельнической башни с хорошо сохранившимися часовнями VI века.
* Церкви деревни ''Шейх-Сулейман'', расположенной в 28 км к западу от Алеппо. В деревне находятся 3 древних церкви: разрушенная церковь, которая находится в центре поселения; хорошо сохранившаяся южная базилика, построенная в 602 году; и церковь Пресвятой Богородицы, датируемая V веком, которая считается одной из самых красивых церквей в северной Сирии. Также здесь находится отшельническая башня в северной части деревни.
* ''Кафр-Набо'', в 29 км к западу от Алеппо. Это старое ассирийское поселение IX века до н. э. и место старого римского храма, который позже был преобразован в церковь. Есть много хорошо сохранившихся жилых домов V и VI веков.
* ''Брэд'', город, расположенный в 32 км к западу от Алеппо; имеет много старых базилик, таких как маронитский монастырь Св. Иулиана Аназарвского (399—402 н. э.), где находится храм Святого Марона, и базилика в северной части деревни, сооруженная в 561 году.
* Поселение ''Кимар'' расположено в 35 км к северо-западу от Алеппо. Деревня римской и византийской эпох, датируется V веком нашей эры, содержит много хорошо сохранившихся церквей, башен и старых резервуаров воды.
* ''Храм Святого Симеона Столпника (Дейр Семаан)'', хорошо сохранившийся и один из самых известных церковных памятников в Сирии, датируемый V веком. Находится примерно в 35 км к северо-западу от Алеппо. Дейр Семаан является одной из старейших христианских церквей в мире.
* Посёлок ''Суганэ'', расположенный в 40 км к северо-западу от Алеппо. Здесь находятся две полуразрушенные церкви и старые водохранилища.
* ''Айн-Дара'', сиро-хеттский храм железного века (ок. X—VIII века до нашей эры), расположен в 45 км к северо-западу от Алеппо. Известен своим сходством с Храмом Соломона, как он описан в Библии. Уцелевшие скульптуры изображают львов и сфинксов (сравнимо с херувимами Первого Храма). Однако Храм Соломона был построен примерно в 1000—900 годах до нашей эры, а Айн Дара к тому времени уже существовал. Айн-Дара был построен или в честь Иштар, богини плодородия, или в честь женской богини Астарты, или в честь божества Баал Хадад — этот вопрос остается спорным.

[[Файл:SYRIE 291.jpg|thumb|Айн Дара]]

* Селение ''Баб аль-Хауа'', расположенное в 50 км к западу от Алеппо на границе с Турцией; место с большим количеством старых церквей IV века и хорошо сохранившихся ворот VI века нашей эры.
* ''Кирос'' (также известный как Хурус, {{lang-ar|حوروس}}, или Айюполис) — древний город, расположенный в 65 км к северу от Алеппо; здесь находится древнейший храм Космы и Дамиана (известный как храм Наби-Ури), а также старый римский амфитеатр и два старых римских моста.
--&gt;
== Иҡтисады ==
[[Файл:Aleppo-soap.JPG|thumb|Һалаб һабыны]]
&lt;!-- Основная экономическая роль города как торгового места, а он располагается на перекрёстке двух торговых путей и посредничестве в торговле с Индией. Он продолжал процветать до тех пор, пока европейцы не начали использовать морской маршрут на Индию, обходящий [[мыс Доброй Надежды]], а затем использовать маршрут через [[Египет]] в [[Красное море]]. С тех пор в городе снизился экспорт сельскохозяйственной продукции в прилегающих регионах, главным образом пшеницы, хлопка, фисташек, маслин и овец.

Главными отраслями промышленности являются [[текстильная промышленность|текстильная]], [[химическая промышленность|химическая]], [[фармацевтическая промышленность|фармацевтическая]], агроперерабатывающая, производство электротехники, алкогольных напитков. Также развит туризм. Алеппо — самая крупная городская агломерация в Сирийской Республике и наибольший промышленный центр, где трудоустроено более 50 % промышленных рабочих страны, и производится ещё большая доля экспортных доходов&lt;ref&gt;Madinatuna:Aleppo City Development Strategy [http://madinatuna.com/en/economy Economy] {{Wayback|url=http://madinatuna.com/en/economy |date=20100505211720 }}&lt;/ref&gt;.

Алеппо расположен в очень благоприятной для сельского хозяйства зоне.

=== Туризм ===
В городе был развит туризм. Основные туристические места — Крепость Алеппо (411,880), Музей Алеппской цитадели (31847), Национальный музей (24090).
Имеются 3 пятизвездочных отеля, 11 четырезвездочных, 8 трехзвездочных, 11 двухзвездочных, 61 однозвездочных отелей, 11 хостелов.
&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.giz.de/wbf/4tDx9kw63gma/Rabenau_LED.pdf |title=Report on Local Economic Development in Aleppo |accessdate=2016-10-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161021030627/http://www2.giz.de/wbf/4tDx9kw63gma/Rabenau_LED.pdf |archivedate=2016-10-21 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;

== Мәғариф ==
В [[Университет Халеба|Университете Халеба]] учится около {{num|60000}} студентов. В период боевых действий университет находился под контролем правительственных сил, однако [[Взрывы в университете Алеппо|пострадал от ракетных ударов]].

== Транспорт инфраструктураһы ==
В городе расположен железнодорожный вокзал и [[Алеппо (аэропорт)|международный аэропорт Алеппо]].

Из городского транспорта ранее существовал трамвай (до 1969 года), но сейчас нет никакой альтернативы автобусу.
--&gt;
== Дуҫлашҡан ҡалалары ==
* {{Флагификация|Ливан}} — [[Бейрут]]
* {{Флагификация|Франция}} — [[Лион]]
* {{Флагификация|Белоруссия}} — [[Брест]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Газиантеп]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Килис]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Хатай (ил)|Хатай]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Измир]]

== Территориаль Бүленеше ==
&lt;!-- Город делится на районы четырёх типов — старые кварталы в городских стенах, старые кварталы вне городских стен, современные окраины, неформальные поселения.

Неформальные поселения имели ряд проблем&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://madinatuna.com/informals/assessment#what |title=Informal Settlements / Assessment |access-date=2016-10-18 |archive-date=2017-03-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170319035232/http://madinatuna.com/informals/assessment#what |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;:
неурегулированность статуса земли;
поселения созданы в противоречии с зональными планами;
плановые стандарты не соблюдаются;
здания были возведены в противоречии со строительными нормами и нормативами.
В неформальных поселениях проживает более 40 % населения города

Планировочные районы
* Южный — {{num|362000}} человек (250 человек на гектар)
* Центральный — {{num|1002000}} человек (200 человек на гектар)
* Западный — {{num|157000}} человек (100 человек на гектар)
* Северо-западный — {{num|165000}} человек (150 человек на гектар)
* Северо-восточный — {{num|314000}} человек (300 человек на гектар)
* Восточный — {{num|400000}} человек (395 человек на гектар)
&lt;!--
Районы Алеппо и население
* Farafra-4158
* Aqaba-2598
* Aljlom-6410
* Algosailh-7590
* Altonboga-3889
* Bayada-4896
* livery Pjazza-6322
* sheriff kastell-5501
* Aloajam-2646
* Mohamed Bey-16771
* Bab al-Maqam-11244
* Paradise-35211
* torrijiet-2112
* Aldodo-7281
* Qorti-6129
* Sajlejan-5852
* Qazi Askar-2094
* Tatarlr-3248
* Iben ta 'Jacob-5100
* Garlq-2540
* irkantaturi-4082
* istazzjon f’Bagdad-10700
* Azizia-7140
* home loving{{нет АИ|21|10|2016}}-4177
* moxt Qustul-4589
* Agiwl-5323
* LG Alolmh-8669
* Hamidiyah-9918
* Rocker-6000
* Arabism-7100
* Jamilla-12611
* easterners-10469
* Kallaseh-53318
* Bustan Palazz-29372
* venus ġnien{{нет АИ|21|10|2016}}-3932
* overflow{{нет АИ|21|10|2016}}-7240
* Seif al-Dawla-48977
* Salahuddin-62932
* xena Ansari-58566
* Saad Ansari-34126
* Land ta 'pigment-83108
* Tel isturnell-55618
* dijabete-50650
* Il-kwartieri ġenerali ta 'l-profeti-34840
* twajbin-37219
* Karam Da’da-62118
* Sheikh Saeed-22695
* Karam Alqatrgi-38556
* ħamrija Lala-48986
* Jouret Awad-30319
* Karam faċilitatur-49962
* Ahalouanah-43749
* avvjament Awad-22260
* Alsakhur (1)-5505
* Alsakhur (2)-21731
* Alsakhur (3)-7857
* Antoine Touma-5565
* Nolijiet Sheikh-20641
* Sheikh Khader-22400
* Ein el-f’Tal-41186
* Alhaidariya-67833
* qasam-21161
* Sulaymaniyah-20406
* Jabriyah-17710
* Suleiman al-Halabi-10787
* Bustan Basha-31418
* trab hulk-22377
* gazelles impunjazzjoni-19183
* Sheikh Abu Bakr-6450
* Karam muntanji-14173
* Tariq ibn Ziyad-10190
* Sirjaki-10588
* fjuri-14462
* ottubru-15029
* Khalidiya-18004
* Ashrafieh-42473
* Rusafa-52829
* Sheikh Maksoud (1)-66158
* Sheikh Maksoud (2)-50056
* il-11897
* mod-19728
* Shahba-4266
* Kawakbi-22466
* Ġdid Aleppo-67247
* Jissodisfaw-5328
* Ghazali-8894
* Albullarmon-10187
* Kafr Dael-5373
* għasel khan-2567
* Zahra-4437
* rebħa-4634
* adulti-1505
* Hamdania (1)-5661
* Hamdania (2)-9397
* Hamdania (3)-14361
* Hamdania (4)-21116
* Aldoerenh-3025
* Jibreen-12311
* Maalikis-3793
* Neirab ospitabbli-17844
* Neirab-10018
* Mir hippocampus{{нет АИ|21|10|2016}}-486
* Hanano (1)-43388
* Hanano (2)-21768
* Hanano (3)-21384
* Hanano (4)-7758
* kamp Hndarat-7547
* art Ħamra-15045
* riħ Brij-1123
* Hndarat-461

Карта районов-&lt;ref&gt;http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf Карта на с 96-97&lt;/ref&gt;
--&gt;
--&gt;
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Книга:Густерин П.В.: Города Арабского Востока|2007}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Алеппо}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* [http://www.syria-foto.com/thumbnails.php?album=2 Фотографии г. Халеб] {{Wayback|url=http://www.syria-foto.com/thumbnails.php?album=2 |date=20130126055922 }}
* {{cite web
 | url         = http://istoriya.info/comment/aleppo.shtml
 | title       = Алеппо حلب (Halab)
 |website = Восток-Запад: Великое противостояние
 | accessdate  = 2009-10-29
 | description = Историко-географический комментарий к арабским источникам времён крестовых походов
 | deadlink    = yes
}}
* [http://petrushanov.livejournal.com/40908.html Алеппо — Крупнейший город Сирии] {{Wayback|url=http://petrushanov.livejournal.com/40908.html |date=20161221021703 }} (фоторепортаж)
* {{cite web |title = Алеппо до и во время войны |url = http://varlamov.ru/1821693.html#cutid1 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160710191135/http://varlamov.ru/1821693.html#cutid1 |archivedate = 2016-07-10 |deadlink = yes }} (фоторепортаж)
* [https://lenta.ru/photo/2016/12/14/aleppodestroy/#0 Алеппо до и после] {{Wayback|url=https://lenta.ru/photo/2016/12/14/aleppodestroy/ |date=20161216000532 }} (фоторепортаж)

{{Тышҡы һылтанмалар}}
{{Алеппо}}
{{Города Сирии}}

[[Категория:Һалаб| ]]
[[Категория:Сүриәнең миллионлы ҡалалары]]
[[Категория:Боронғо Сүриәнең ҡалалары һәм батшалыҡтары]]
[[Категория:Һалаб мухафазаһы ҡалалары]]
[[Категория:Боронғо Сүриәнең ҡалалары һәм батшалыҡтары]]</text>
      <sha1>jge8h8p2niw4xqzin6ktjkl3coomiod</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148303</id>
      <parentid>1148215</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:02:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Урта быуаттар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="116750" xml:space="preserve">{{НП
| статус = Ҡала
| русское название = Алеппо (Халеб)
| оригинальное название = {{lang-ar|حلب}}
| изображение = Aleppo new mix.jpg
| страна = Сүриә
| герб = Seal_of_Aleppo.png
| флаг = 
| ширина герба = 
| ширина флага = 
| lat_dir = N
| lat_deg = 36
| lat_min = 12
| lat_sec = 
| lon_dir = E
| lon_deg = 37
| lon_min = 9
| lon_sec = 
| CoordScale = 
| вид региона = Административное деление Сирии{{!}}Мухафаза
| регион = Һалаб (мухафаза){{!}}Һалаб (Алеппо)
| регион в таблице = 
| вид района = 
| район = Жебель-Семъан (район){{!}}Жебель-Семъан
| район в таблице = 
| внутреннее деление = 
| вид главы = 
| глава = Маад аль-Мадлажи
| дата основания = 
| первое упоминание = 2500 год до н. э.
| прежние имена = Халибон, Халман, Беройя
| статус с = 
| площадь = 190
| вид высоты = 
| высота центра НП = 390
| климат = 
| официальный язык = ғәрәп
| официальный язык-ref = 
| население = 2 098 210
| год переписи = 2021
| плотность = 
| агломерация = 
| национальный состав = 
| конфессиональный состав = мосолмандар (шығыйҙар),(сөнниҙәр)
| этнохороним = Һалаб кешеһе, кешеләре&lt;ref name=&quot;этнохороним&quot;&gt;{{Книга:Русские названия жителей: Словарь-справочник|25}}&lt;/ref&gt;
| часовой пояс = +2
| DST = есть
| телефонный код = 21
| почтовый индекс = 
| почтовые индексы = 
| автомобильный код = 
| вид идентификатора = 
| цифровой идентификатор = 
| сайт = http://www.aleppo-city.gov.sy/
| язык сайта = 
}}
[[Файл:AleppoViewFromCitadel.jpg|300px|thumb|Цитаделдән Һалаб күренеше]]
'''Алеппо'''&lt;ref&gt;{{Словарь географических названий зарубежных стран|14|Алеппо}}&lt;/ref&gt; шулай уҡ '''Һалаб'''&lt;ref&gt;{{Атлас мира|2010|120|Ливан, Сирия, Израиль, Палестинские территории, Иордания}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Словарь географических названий зарубежных стран|402|Халеб (Алеппо)}}&lt;/ref&gt; ({{Lang-ar|حَلَبُ}} ''Ḥalab''; {{Lang-grc|Βέροια}}, {{Lang-la|Berœa}}) — [[Сүриә|Сүриәнең]]&lt;ref name=&quot;UNDATA&quot;&gt;{{Cite web|access-date=2011-06-10|accessdate=2012-03-07|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt; ҙур ҡалаһы һәм шул исемле үҙәге, илдең иң күп халыҡ йәшәгән мухафазаһы. Джебель-Семъан районының Симеон тауы нахияһында урынлашҡан. 2 301 570 кеше (2005) йәшәгән Һалаб Левантаның иң ҙур ҡалаларының береһе булып тора. Күп быуаттар дауамында Һалаб Бөйөк Сүриәнең иң ҙур ҡалаһы һәм [[Ғосман империяһы|Ғосман империяһының]] Константинополдән һәм [[Ҡаһирә|Ҡаһирәнән]]&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2017-10-02|accessdate=2017-10-10|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt; һуң, ҙурлығы буйынса өсөнсө ҡалаһы.

Һалаб — даими йәшәүсе халҡы булған донъялағы иң боронғо ҡалаларҙың береһе, күрәһең, беҙҙең эраға тиклем VI мең йыллыҡта унда халыҡ йәшәгән&lt;ref name=&quot;Columbia Encyclopedia 2010&quot;&gt;Columbia Encyclopedia, Sixth Edition (2010)&lt;/ref&gt;. Телль ас-Сауда һәм Телль әл-Ансари (ҡаланың боронғо көньяҡ өлөшө) өлкәһендә алып барылған ҡаҙыныуҙар, һәр хәлдә, беҙҙең эраға тиклемге III мең йыллыҡтың икенсе яртыһында унда халыҡ йәшәгәнен күрһәтә&lt;ref name=&quot;Near East 1997&quot;&gt;The Oxford encyclopedia of archaeology in the Near East (1997)&lt;/ref&gt;. Һалаб  хетт, Евфраттағы Мари яҙмаларында телгә алынған, үҙәк Анатолияла, Эбла ҡалаһында, ул төп сауҙа  үҙәктәренең береһе һәм хәрби сәнғәт ҡалаһы булараҡ тасуирлана&lt;ref name=&quot;Britannica Concise Encyclopedia 2010&quot;&gt;Britannica Concise Encyclopedia (2010)&lt;/ref&gt;.

Тарихта ҡала ҙур урын алып тора, сөнки [[Урта Азия]] һәм [[Месопотамия]] аша үткән [[Бөйөк Ебәк юлы|Бөйөк ебәк юлында]] урынлашҡан. [[1869 йыл]] [[Сүәйс (Суэц) каналы|Суэц каналы]] асылғандан һуң, йөктәрҙе һыу юлынан ташый башлағандар һәм Һалабтың сауҙа ҡалаһы булараҡ роле кәмегән. Сүриәлә граждандар һуғышы башланғанға тиклем Һалаб ҡыҫҡа  яңырыу осоро кисерә. 2006 йылда ҡала  «Ислам мәҙәниәте баш ҡалаһы» титулын яулай.

Сүриәнең төньяҡ өлөшөндә, Оронт һәм [[Евфрат]]&lt;nowiki/&gt;араһында, дала йылғаһы Куэйкала ({{Lang-ar|قويق}}), уңдырышһыҙ ҡалҡыулыҡтың төньяҡ-көнбайыш  битләүендә, бейек эзбизташ стеналар менән уратып алынған киң соҡорҙа, 380 метр бейеклектә, [[Дамаск|Дамасктан]] өс йөҙ илле саҡрым төньяҡ-көнсығышта урынлашҡан.

== Этимологияһы ==
Борон Һалаб Һалпе йәки  Һалибон исеме аҫтында билдәле булған&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2011-05-07|accessdate=2012-03-04|archiveurl=yes}}&lt;/ref&gt; ә гректар һәм римлеләр уны '''Ве́роя''' ({{Lang-grc|Βέροια}}, {{Lang-la|Beroea}})&lt;ref&gt;{{ВТ-РСКД|Beroea}}&lt;/ref&gt; тип йөрөткән. Тәре йөрөтөүселәр походтары һәм артабан Сүриә һәм Ливанға француз мандаты осоронда Һалаб тиер урынға итальянса  Алеппо тип атағандар. Әммә Алеппоның  боронғо атамаһы «Һалаб»тың килеп сығышы билдәһеҙ. Ҡайһы берҙәр был урында борондан шул мәғдән етештерелгәнлектән, «Һалаб» «тимер» йәки «баҡыр» тигәнде аңлата, тип фаразлай. «Һалаба» арамей телендә «аҡ» тигәнде аңлата, был фаразды яҡлаусылар шул тирәлә тупраҡтың төҫөнә һәм мәрмәр күплегенә һылтана. Халыҡ этимологияһынан тағы бер аңлатма: [[Ибраһим]] сәйәхәтселәргә һөт биргән, тип хикәйәләгән боронғо легенданан сығып, исем {{Lang-ar|حَلَبَ}}, «Һалаб» «(һөт) һауҙы» тигәнде аңлата . Сәйәхәтселәр бер-береһенән  «إِبْرَاهِيمُ حَلَبَ؟, ''Һалаба Ибрахийм?''», йәғни «''Ибраһим һауҙымы?''» тип һораған икән. Һыйыры ерән төҫтә булған ({{Lang-ar|شَهَبٌ}}, ''shaheb''), шуға ҡала {{Lang-ar2|حَلَبُ الشَّهْبَاءُ}}, «Һалаб аш-Шахба» тип атала&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2017-10-02|accessdate=2018-07-16|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt;.

== Географияһы ==
[[Файл:Aleppo_at_night11.jpg|ссылка=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Aleppo_at_night11.jpg/250px-Aleppo_at_night11.jpg|мини|250x250пкс|Төнгө Һалаб ]]
Һалаб [[Урта диңгеҙ|Урта диңгеҙҙән]] 120 км алыҫлыҡта, диңгеҙ кимәленән 380 м бейеклектә,  [[сүриә]]-[[Төркиә|төрөк]] сикгенән көнсығышҡа табан 45 километрҙа урынлашҡан. Ҡала төньяҡтан һәм көнбайыштан фисташка һәм зәйтүн ағастарын культивациялау таралған ауыл хужалығы ерҙәре менән  уратып алынған. Көнсығышта Һалабты  Сүриә сүле уратҡан.
Ҡала иҫке ҡала нигеҙенән көньяҡҡа табан бер нисә саҡрымда, Куэйка йылғаһының уң ярында урынлашҡан; ҡаланың иҫке өлөшө йылғаның һул ярында ята. Ул уртаһында төп бейек убаһы булған 10 км радиуслы түңәрәк барлыҡҡа килтергән 8 ҡалҡыулыҡ менән уратып алынған. Был убала   беҙҙең эраға тиклем II мең йыл менән билдәләнгән ҡәлғә төҙөлгән. Был убалар Телль ас-Сауда, Телль Ғәйшә, Телль ас-Сетт, Телль әл-Ясмин, Телль әл-Ансари (Ярукиййя), Ан ат-Талль, әл-Жаллюм һәм Бахсита тип атала&lt;ref name=&quot;Duden6&quot;&gt;{{Китап|заглавие=The Natural History of Aleppo|издание=1st|год=1856|издательство=Unknown|место=London|страницы=266|ответственный=Alexander Russell}}&lt;/ref&gt;. Ҡаланың боронғо өлөшө туғыҙ ҡапҡанан торған стена менән кәртәләнгән. Стенаны киң тәрән соҡор уратып алған&lt;ref name=&quot;Duden6&quot; /&gt;.

190 км²  майҙан биләгән Һалаб [[Яҡын Көнсығыш|Яҡын Көнсығыштың]] иң тиҙ үҫкән ҡалаларының береһе булып тора. 2001 йылда ҡабул ителгән  ҡала үҫеше планы буйынса 2015 йыл аҙағына тиклем Һалабтың дөйөм майҙанын 420 км²-ға киңәйтеү ҡаралған була&lt;ref name=&quot;Syr-news1&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq=99523|title=غلاونجي : العودة إلى شعار تأمين مسكن للأسرة السورية لا للفرد|date=2009-08-06|lang=ar|website=Syria News|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120304055701/http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq=99523|archivedate=2012-03-04}}&lt;/ref&gt;.

== Климаты ==
Алеппо климаты Урта диңгеҙ климатына бик яҡын. Шул уҡ ваҡытта ҡала урынлашҡан тау яйлаһы ҡышҡы айҙарҙа Урта диңгеҙҙең йылыныу эффектын кәметә, был Алепполағы ҡышты башҡа Урта диңгеҙ ҡалаларына ҡарағанда һиҙелерлек һалҡынайта. Ғинуарҙың уртаса температураһы буйынса Ҡырым ярымутрауы көньяҡ ярының ҡышы менән сағыштырырлыҡ, шул уҡ ваҡытта тотороҡло төнгө ҡырауҙар күҙәтелә, йылы көндәрҙә лә һауа торошо бик йыш үҙгәрә.

Айырым йылдарҙа һауа торошоноң -5°C, һирәк осраҡта -10°C градусҡа етеүе мөмкин. Йыш ҡына ҡар яуа, ҡайһы бер ҡыштар ҡарлы була һәм ваҡытлыса ҡар япмаһы ята. Һәр ваҡыттағыса, ҡышҡыһын ел, дымлы һауа торошо өҫтөнлөк итә. Йәй бик эҫе, яуым-төшөмһөҙ тиерлек. Әммә Һалабта йәй Урта диңгеҙ буйындағы башҡа ҡалаларға ҡарағанда иртәрәк башлана һәм тамамлана. Һауа температураһы көндөҙ уртаса +36 °C градус тәшкил итә, ләкин йыш ҡына +40 °C-тан ашыу күтәрелә. Һалабта яҙ шартлы рәүештә февралдең икенсе яртыһында башлана һәм апрель аҙағына тиклем дауам итә. Ә көҙ бик ҡыҫҡа, ул ноябрҙә генә була.

== Тарихы ==
Һалаб — донъялағы иң боронғо ҡалаларҙың береһе, унда беҙҙең эраға тиклем VI мең йыллыҡта уҡ кешеләр йәшәгән&lt;ref name=&quot;Columbia Encyclopedia 2010&quot;/&gt;. Телль ас-Сауд һәм Телль әл-Ансари (ҡаланың боронғо өлөшөнөң көньяғы) ҡаҙыу эштәренән күренеүенсә, бында беҙҙең эраға тиклем III мең йыллыҡтың икенсе яртыһында халыҡ йәшәгән&lt;ref name=&quot;Near East 1997&quot;/&gt;. Һалаб, сауҙа һәм хәрби сәнғәттең төп үҙәктәренең береһе булараҡ, хетт яҙмаларында, Евфраттағы Мари яҙмаларында, үҙәк Анатолийҙағы (Кесе Азия) һәм Эбла ҡалаһындағы яҙмаларҙа һүрәтләнә&lt;ref name=&quot;Britannica Concise Encyclopedia 2010&quot;/&gt;.

=== Боронғо донъя ===
[[Файл:Ebla royal palace.jpg|thumb|Эбла. Батша һарайы емереклектәре.]]

==== Боронғо Көнсығыш ====
[[Файл:Orientmitja2300aC.png|thumb|Боронғо Саргон империяһы, б. э. т. XXIV быуат]]
Һалаб тарихи яҙмаларҙа Дамаскка ҡарағанда күпкә алдараҡ күренә башлай. Уның тураһында б. э. т. III мең йыллыҡҡа, Эбла бойондороҡһоҙ батшалығының баш ҡалаһы булған ваҡытта, беренсе тапҡыр телгә алына. Ул Эблалағы ''Арми'' булараҡ һәм Аҡкадалағы ''Арманум'' исеме менән билдәле булған. Нарам Син — Аҡкад батшаһы (йәки уның олатаһы, Боронғо Саргон), беҙҙең эраға тиклем XXIII быуатта Эбла менән Арманды юҡ иткән&lt;ref&gt;Pettinato, Giovanni (Johns Hopkins University Press, 1991) ''Ebla, a new look at history'' p.135&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;&gt;Hawkins, John David (2000) ''Inscriptions of the iron age'' p.388&lt;/ref&gt;.

Һуңғы вавилон осоронда Алеппо тәүге тапҡыр Һалаб (Һалап, Һалба) исеме менән телгә алына&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;. Был ҡала Ямхад тип аталған аморей батшалығының баш ҡалаһы булған. Шулай уҡ «Хәләб ере» тигән исем менән билдәле булған Ямхад ({{lang-ar|يمحاض}})(яҡынса б. э. т. 1800—1600 йылдар) батшалығы Яҡын Көнсығышта иң көслө һәм ҡеүәтле батшалыҡ булған&lt;ref&gt;Kuhrt, Amélie (1998) ''The ancient Near East'' p.100&lt;/ref&gt;.

Ямхадты беҙҙең эраға тиклем XVI быуатта Мурсили I ваҡытында хеттар емергән. Әммә тиҙҙән, төбәк хетт көстәренең эске үҙ-ара низағтар арҡаһында хәлһеҙләнгәндә, Һалаб Сүриәлә үҙенең әйҙәүсе ролен яңынан яңыртҡан&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;.

Төбәктә хакимһыҙлыҡтан файҙаланып, Хурриттарҙың Митанни батшалығы хакимы Парраттарна беҙҙең эраға тиклем XV быуатта Халабты яулай. Һуңынан Һалаб Боронғо  Мысыр, Митанни һәм Хетт батшалыҡтары араһындағы һуғышының фронт һыҙығында була&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;. Хетт Суппилулиума I Митанниҙы еңгән һәм б. э. т. XIV быуатта Һалабты яулаған. Һалаб хеттар өсөн культ әһәмиәтенә эйә булған: ул һауа торошо аллаһына табыныу үҙәге булған&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;.

Б. э. т. XII быуатта Хетт батшалығы емерелгәс, Һалаб арамей сир-хетт Арпад батшалығының бер өлөшө булып киткән, ә һуңыраҡ ул арамей сир-хетт Хатарикка - Лухутиҙағы батшалығының баш ҡалаһы булып киткән. Б. э. т. IX быуатта Һалаб Яңы Ассирия батшалығының, ә һуңыраҡ Яңы Вавилон батшалығының һәм Әһәмәниҙәр империяһының бер өлөшө булып киткән.

==== Антиклыҡ ====
[[Файл:Brad Northern Basilica.jpg|thumb|Брэдтағы маронит базиликаһы харабалары, Һалаб]]
[[Александр Македонский]] ҡаланы б. э.т. 333 йылда яулай. Селевк Никатор бында грек торағына нигеҙ һала (б. э. т. 301—286 йй.) һәм боронғо Македония империяһындағы Верия ҡалаһы хөрмәтенә — ''Верия'' тип атай.

Верия 300 йылға яҡын [[Селевкидтар]] буйһоноуында ҡалған. Рим хакимлығы Төньяҡ Сүриәнең өс быуаттан ашыу осорҙа стабиллеген һәм хәүефһеҙлеген тәьмин иткән.

Рим дәүерендә төньяҡ Сүриәлә халыҡ һаны арта, V быуатта Византия империяһы хакимлығы осоронда ла халыҡ һаны арта. Һуңғы антиклыҡ йылдарында Верия ҙурлығы буйынса [[Антиохия]]нан, Сүриә баш ҡалаһынан һуң, икенсе ҡала; һәм [[Рим империяһы]]ндағы өсөнсө ҡала була. Археологик мәғлүмәттәр б. э. VI быуатында  Антиохия һәм Верия араһындағы ауыл һәм ҡалаларҙа халыҡ тығыҙлығының күплеге тураһында һөйләй. Хәҙерге ваҡытта был тораҡтарҙа Изге Симеон Столпник сиркәүе кеүек боронғо йорттар һәм сиркәүҙәр бар. Изге Марон, шул төбәктә тыуыуы ихтимал: уның ҡәбере Брэдта, Һалабтан көнбайышта урынлашҡан.

Верия Тәүрат китабында ла (Библия) телгә алына.

=== Урта быуаттар ===
[[Файл:Bab Qinnasrin2010.jpg|thumb|230px|Һалабтың 1256 йылда Ән-Насир Йософ реставрациялаған боронғо диуарҙары һәм Баб Кыннасрин]]
[[Сәсәниҙәр империяһы]] Сүриәгә VII быуат башында һөжүм итә. Тиҙҙән, 637 йылда, Һалабты Хәлит ибн Вәлит етәкселек иткән ғәрәптәр яулай. 944 йылда ул кенәз Сәйф әл-Даул Хаманид бойондороҡһоҙ әмирлеге резиденцияһына әйләнә, һәм ҡала, бөйөк шағир Әл-Мутанабби һәм фәйләсуф [[Әл-Фараби]] ҡалаһы булараҡ, сәскә ата. 962 йылда ҡала византийлылар тарафынан яңынан яуланған һәм году и был в составе Восточной Римской Империи (Византийской) с 974 йылдан 987 йылға тиклем Көнсығыш Рим империяһы составында булған. Һалаб һәм уның әмирлеге 969 йылдан алып византий һуғыштары башланғанға тиклем вассал дәүләткә әйләнгән. 1024—1080 йылдарҙа бер аҙ өҙөклөк менән ҡалаға Мирдасидтар династияһы идара итә. Һалабты тәре йөрөтөүселәр ике тапҡыр, 1098 йылда һәм 1124 йылда, ҡамай, ләкин яулап ала алмай.

1138 йылда булған ер тетрәү ҡаланы һәм уның тирә-яғын емергән. Ул осорҙоң баһаһына тулыһынса таянырға ярамай, әммә, шуға ҡарамаҫтан, 230 000 кеше һәләк булған тип һанала, шул рәүешле был кешелек тарихында иң үлемесле бишенсе ер тетрәү була.

Һалаб [[Сәләх әд-Дин]]гә (Саладин), унан һуң 1183 йылда [[Әйүбидтәр]] династияһына күсә.

[[Файл:Souk Al Zirb Aleppo.jpg|thumb|250px|left|Мәмлүк осорондағы Сук аз-Зирб]]

24 января 1260 года&lt;ref&gt;{{статья|заглавие=The Crisis in the Holy Land in 1260|издание={{Нп3|The English Historical Review}}|том=95|страницы=481—513|номер=376|язык=en|автор=Jackson, Peter|месяц=7|год=1980}}&lt;/ref&gt; Алеппо был взят [[Монголы|монголами]] во главе с [[Хулагу]] вместе с рыцарями князя Антиохии [[Боэмунд VI, князь Антиохии|Боэмунда VI]] и его тестем, царём Армении [[Хетум I|Хетумом I]]&lt;ref&gt;«Histoire des Croisades», René Grousset, p. 581, ISBN 2-262-02569-X.&lt;/ref&gt;. Город был плохо защищен [[Айюбиды|айюбидом]] [[Туран-шах III|Туран-шахом]]: стены рухнули после шести дней бомбардировки, а цитадель — через четыре недели.
Много мусульман и иудеев погибло, а христианское население было пощажено&lt;ref name=&quot;Shelemay1998&quot;&gt;{{книга|заглавие=Let jasmine rain down: song and remembrance among Syrian Jews|ссылка=https://books.google.com/books?id=pgoFDZeHhF4C&amp;pg=PA70|год=1998|издательство=[[University of Chicago Press]]|isbn=9780226752112|страницы=70|язык=en|автор=Kay Kaufman Shelemay}}&lt;/ref&gt;.
Так как монголы уважали [[Туран-шах III|Туран-шаха]] за его храбрость, они не убили его. Затем город был передан бывшему эмиру города [[Хомс]], [[Аль-Ашраф Муса ибн Ибрахим|аль-Ашрафу Мусе]], в городе был установлен монгольский гарнизон. Награда была вручена и Хетуму I за его помощь во взятии Халеба. Затем монгольские войска направились в сторону Дамаска, и он сдался. Монголы вошли в Дамаск 1 марта 1260 года.

В сентябре 1260 года [[мамлюки]] провели переговоры по заключению договора с франками из [[Акко (город)|Акко]], который позволил им беспрепятственно пройти через крестоносцев, и вступили в бой с [[Монголы|монголами]] (см. [[Битва при Айн-Джалуте]]) 3 сентября 1260 года. Мамлюки одержали победу, убив монгольского военачальника [[Китбука|Китбуку]], и через пять дней заново захватили [[Дамаск]]. Мусульмане овладели Алеппо за месяц, и губернатор мамлюков остался управлять городом. В декабре того же года [[Хулагу]] послал войска, чтобы попытаться возвратить себе Алеппо. [[Монголы]] убили большое количество мусульман в отместку за смерть Китбуки, но, так как захватить город в течение двух недель им не удалось, они были вынуждены отступить&lt;ref&gt;Runciman, p. 314.&lt;/ref&gt;.

В октябре 1271 года монголам снова удалось захватить Халеб, победив [[Туркмены|туркменские]] войска, защищавшие город, и десятитысячную армию из [[Анатолия|Анатолии]].
Гарнизоны мамлюков бежали в город [[Хама]], но [[Бейбарс I|Бейбарс]] вернулся со своей армией отстаивать Алеппо, и монголы отступили&lt;ref&gt;Runciman, pp. 336—337.&lt;/ref&gt;.

20 октября 1280 года монголы заново овладели Халебом, обворовывая рынки и поджигая [[Мечеть|мечети]].
Мусульманские жители города бежали в [[Дамаск]], где лидер мамлюков Аль-Мансур Калауун собирал свои силы. Когда его армия подошла к Алеппо, монголы снова отступили, возвращаясь через [[Евфрат]].

В 1400 году [[Тюрки|тюркский]] лидер [[Тамерлан]] отвоевал город у мамлюков&lt;ref&gt;Runciman, p. 463.&lt;/ref&gt;. Было убито множество жителей, за пределами города была построена башня из тысяч человеческих черепов&lt;ref&gt;[http://everything2.com/index.pl?node=Battle%20of%20Aleppo Battle of Aleppo@Everything2.com] {{Wayback|url=http://everything2.com/index.pl?node=Battle%20of%20Aleppo |date=20180117131348 }}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. После ухода монголов всё мусульманское население возвратилось в Алеппо. Но христиане, покинувшие город во время нашествия монголов, не смогли переселиться обратно в свой квартал в старой части города. Это привело их к созданию нового квартала в 1420 году, построенного за пределами городских стен, в северном пригороде Алеппо. Этот новый квартал назывался аль-Ждейде («новый район» [[Арабский язык|по-арабски]]).
--&gt;

=== Яңы осор ===
&lt;!-- В XIX веке в городе произошли два крупных еврейских погрома. В 1947 году, вслед за образованием [[Израиль|Израиля]], в городе произошёл [[Алеппский погром 1947 года|крупный погром]], в результате которого начался массовый выезд евреев в Израиль.

=== Граждандар һуғышы ===
[[Файл:Saadallah al-Jabiri square, Aleppo, after the explosion of October 2012.jpg|thumb|right|Һалаб өсөн барған һуғыштан һуң ҡала күренеше]]
&lt;!--В 2012 году во время [[Гражданская война в Сирии|Гражданской войны в Сирии]] город стал ареной ожесточённых боёв между антиправительственными повстанцами и террористическими группировками с одной стороны и правительственными войсками — с другой. Активная фаза боёв началась летом 2012 года&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=860934 |title=В Алеппо идут ожесточенные бои между сирийскими войсками и мятежниками |date=2012-07-28 |publisher=Вести.ру |accessdate=2012-07-30 |archive-date=2012-07-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120730053347/http://www.vesti.ru/doc.html?id=860934 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

Первоначально в противостояние были вовлечены преимущественно [[Сирийская оппозиция|умеренные оппозиционные группировки]] и [[Вооружённые силы Сирии|правительственные войска]], а также курдские боевики из [[Отряды народной самообороны (Сирия)|Отрядов народной самообороны]]&lt;ref&gt;[http://www.itar-tass.com/c12/512629.html Операция по освобождению Алеппо близится к завершению] {{Wayback|url=http://www.itar-tass.com/c12/512629.html |date=20120910162050 }} // ИТАР-ТАСС, 6 сентября 2012&lt;/ref&gt;. Постепенно среди антиправительственных сил всё большую роль стали играть радикальные [[Исламизм|исламистские]] группировки, в том числе [[Фронт ан-Нусра]] и «[[Исламское государство]]», а в войну на стороне правительства вступили многочисленные союзные вооружённые группировки (в основном [[Шииты|шиитские]] ополчения из [[Ливан]]а, [[Ирак]]а и [[Афганистан]]а)&lt;ref&gt;{{Cite report |author= Philip Smyth |date= February 2015 |title= The Shiite Jihad in Syria and Its Regional Effects |url= http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus138_Smyth-2.pdf |publisher= The Washington Institute for Near East Studies |page= 45 |docket=  |asin=  |accessdate= 13 March 2015 |archivedate= 2015-04-02 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20150402150705/http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus138_Smyth-2.pdf |deadurl= no }}&lt;/ref&gt;, а также военные советники из [[Иран]]а. С началом в сентябре 2015 года [[Военная операция России в Сирии|российской военной операции в Сирии]], к вооружённому противостоянию в Алеппо присоединились российские ВКС, наносившие авиационно-ракетные удары по повстанческим и террористическим группировкам.

Будучи крупнейшим городом страны по населению и до войны считавшийся «экономической столицей Сирии», Алеппо рассматривался сторонами конфликта и экспертами как имеющий большое стратегическое и политическое значение, а бои за контроль над городом — как решающий фронт&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.dw.com/ru/в-алеппо-решается-судьба-сирии-13122016/av-36755685 |title = В Алеппо решается судьба Сирии  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190826122706/http://www.dw.com/ru/%D0%B2-%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BF%D0%BF%D0%BE-%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F-%D1%81%D1%83%D0%B4%D1%8C%D0%B1%D0%B0-%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B8-13122016/av-36755685 |archivedate = 2019-08-26 }} // Deutsche Welle, 13.12.2015&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/articles/2016/08/11/wardrums/ Битва за колыбель] {{Wayback|url=https://lenta.ru/articles/2016/08/11/wardrums/ |date=20190511023549 }} // Lenta.ru, 20.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.bbc.com/russian/features-38333942 Что означают события в Алеппо для дальнейшей судьбы Сирии?] {{Wayback|url=http://www.bbc.com/russian/features-38333942 |date=20190913091446 }} // BBC Russian, 16.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://ria.ru/arab_sy/20120808/719133869.html Бои за Алеппо продолжаются, заявляет командование ССА — СМИ] {{Wayback|url=https://ria.ru/arab_sy/20120808/719133869.html |date=20161222083452 }} // РИА Новости, 08.08.2012&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://carnegie-mec.org/diwan/66314 A Turning Point in Aleppo] {{Wayback|url=http://carnegie-mec.org/diwan/66314 |date=20181213094844 }} // Carnegie Endowment for International Peace, 01.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.almasdarnews.com/article/assad-calls-battle-aleppo-historic-victory/ Assad calls battle of Aleppo «historic victory»] {{Wayback|url=https://www.almasdarnews.com/article/assad-calls-battle-aleppo-historic-victory/ |date=20161220174116 }} // Al-Masdar News, 16.12.2016&lt;/ref&gt;. Это обусловило затяжной и ожесточённый характер боевых действий, которые привели к массовым разрушениям городской инфраструктуры и большим потерям среди мирного населения.

Атаковав город летом 2012 года, повстанческие группировки довольно быстро захватили примерно 40 % его территории. Их дальнейшее продвижение, однако, было остановлено, и в 2012—2013 годах ситуация приобрела тупиковый характер. Боевикам удалось перерезать стратегическое шоссе Дамаск — Алеппо, за контроль над которым начались ожесточённые бои&lt;ref&gt;Виктор Ручкин. [http://www.redstar.ru/index.php/news-menu/ino-military-menu/siriya/item/5328-idut-ozhestochyonnyie-boi Идут ожесточённые бои] {{Wayback|url=http://www.redstar.ru/index.php/news-menu/ino-military-menu/siriya/item/5328-idut-ozhestochyonnyie-boi |date=20190824165251 }} // «Красная звезда» от 18 октября 2012&lt;/ref&gt;.

15 января 2013 года [[Взрывы в университете Алеппо|мощные взрывы прогремели]] на территории [[Университет Халеба|местного университета]]. В результате взрыва погибли 80 и были ранены около 150 человек, среди которых были студенты и беженцы, размещённые на территории университета.

12 марта сирийские войска и мятежники возобновили бои за [[Алеппо (аэропорт)|международный аэропорт Алеппо]], повстанцы также атаковали авиабазы Найраб и Маннах недалеко от аэропорта&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.interfax.ru/world/news.asp?id=295081 |title = В Сирии идут ожесточенные бои за аэропорт Алеппо  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20130813052048/http://www.interfax.ru/world/news.asp?id=295081 |archivedate = 2013-08-13 }} // «Интерфакс» от 12 марта 2013&lt;/ref&gt;. 19 марта в пригороде Алеппо — Хан-эль-Асале — был применён нервно-паралитический газ [[зарин]], в результате чего погибли 15 человек&lt;ref name=&quot;зарин&quot;&gt;{{cite web |author= |authorlink= |coauthors= |url=http://www.itar-tass.com/c1/899258.html |title=Алеппо полностью обесточен из-за ракетного обстрела трансформаторной станции |subtitle= |lang=ru |format= |website=itar-tass.com |publisher=ИТАР-ТАСС |date=2013-10-02 |description= |quote= |accessdate=2020-06-12 |deadlink=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131004234504/http://www.itar-tass.com/c1/899258.html |archivedate=2013-10-04 }}&lt;/ref&gt;.

К октябрю 2013 года половина города удерживалась правительственными войсками, другая часть — различными группировками повстанцев&lt;ref name=&quot;зарин&quot;/&gt;. Население города за время с начала конфликта сократилось с 2,5 млн до менее чем 1 млн человек&lt;ref name=&quot;зарин&quot;/&gt;.

В 2014—2015 годах сирийская армия, поддержанная союзными ополченцами и иранскими военнослужащими, провела серию успешных операций, заложивших основу для будущего окружения и штурма города.

4 марта 2015 года произошёл мощный взрыв у здания разведки ВВС Сирии в Алеппо. Мятежники привели в действие взрывное устройство в туннеле, расположенном под зданием спецслужбы. Погибло более 30 человек&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=2400307 |title=Вести. Ru: Взрыв у здания разведки ВВС в Алеппо: есть жертвы |accessdate=2019-08-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160911160412/http://www.vesti.ru/doc.html?id=2400307 |archivedate=2016-09-11 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

Ночью 12 июля в результате мощного взрыва туннеля в Старом городе была сильно повреждена стена цитадели Алеппо, внесённой в список Всемирного наследия ЮНЕСКО&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=2640209 |title=В Сирии взорвана древняя цитадель из списка Всемирного наследия ЮНЕСКО |accessdate=2019-08-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160911160035/http://www.vesti.ru/doc.html?id=2640209 |archivedate=2016-09-11 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

Начало российской военной операции в Сирии в сентябре 2015 года позволило коренным образом изменить ситуацию в Сирии в пользу правительства Башара Асада, разблокировать Алеппо, а в дальнейшем — установить контроль над всей территорией города&lt;ref name=&quot;bbc-16-November-2016&quot;&gt;{{cite web |title=Why is Russia engaged in Aleppo? |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-37995780?intlink_from_url=https://www.bbc.com/news/topics/cny6mkg2rq9t/aleppo&amp;link_location=live-reporting-correspondent |last=Doucet |first=Lyse |date=2016-11-16 |website=BBC |lang=en |accessdate=2019-08-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;new_york_times_April_13_2018&quot;&gt;{{cite web |title=How Syria’s Death Toll Is Lost in the Fog of War |url=https://www.nytimes.com/2018/04/13/world/middleeast/syria-death-toll.html |last=Specia |first=Megan |date=2018-04-13 |website=The New York Times |lang=en |accessdate=2019-08-22 |archive-date=2019-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190810094002/https://www.nytimes.com/2018/04/13/world/middleeast/syria-death-toll.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

В феврале 2016 года сирийская армия в ходе [[Наступление в Алеппо (2016)|успешного наступления]] окружила Алеппо с севера, перерезав линии снабжения боевиков со стороны [[Турция|турецкой]] границы.

В ходе [[Кампания в Алеппо (2016)|летней кампании 2016 года]] армия завершила полное окружение города и начала его осаду. По оценкам на сентябрь 2016 года, в восточной части Алеппо (контролируемой оппозицией и террористами) оставалось около 250 тыс. жителей, в западной части (контролируемой правительственными силами) — 1,5 млн человек&lt;ref&gt;[http://www.aljazeera.com/news/2016/09/warplanes-mount-strikes-rebel-held-aleppo-160924080435839.html 'Ferocious' air strikes pummel Aleppo as ground gained] {{Wayback|url=http://www.aljazeera.com/news/2016/09/warplanes-mount-strikes-rebel-held-aleppo-160924080435839.html |date=20161006003251 }}, [[Аль-Джазира]], 24 сентября 2016 г.&lt;/ref&gt;.

28 июля Россия вместе с сирийскими властями начала гуманитарную операцию в Алеппо. Было открыто три гуманитарных коридора для гражданского населения, четвёртый — для выхода боевиков&lt;ref&gt;{{cite web|title=Гуманитарная операция начата Россией совместно с сирийскими властями в Алеппо|url=https://www.1tv.ru/news/2016-07-28/306969-gumanitarnaya_operatsiya_nachata_rossiey_sovmestno_s_siriyskimi_vlastyami_v_aleppo|accessdate=2019-08-25|date=2016-07-28|archive-date=2019-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825221729/https://www.1tv.ru/news/2016-07-28/306969-gumanitarnaya_operatsiya_nachata_rossiey_sovmestno_s_siriyskimi_vlastyami_v_aleppo|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

В августе [[Управление по координации гуманитарных вопросов|Управлением по координации гуманитарных вопросов]] ООН (УКГВ) была высказана обеспокоенность ухудшающейся ситуацией с безопасностью и гуманитарной обстановкой в городе, в особенности в восточном Алеппо. Позже генеральный секретарь ООН Пан Ги Мун заявил, что в городе велика вероятность гуманитарной катастрофы&lt;ref&gt;{{cite web|title=Гуманитарная ситуация в Алеппо продолжает ухудшаться, утверждает ООН|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3514959|accessdate=2019-08-25|date=2016-08-06|archive-date=2019-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825221728/https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3514959|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=ООН: Алеппо грозит гуманитарный кризис невиданных масштабов|url=https://ria.ru/20160819/1474836949.html?in=t|accessdate=2019-08-25|date=2016-08-19}}&lt;/ref&gt;.
 --&gt;
[[Файл:International Mine Action Center in Syria (Aleppo) 45.jpg|слева|мини|Һалаб, 21 декабрь, 2016. Рәсәй Федерацияһы оборона министрлығының веб-сайтынан алынған фотография]]
&lt;!-- На наличие гуманитарной катастрофы в конце сентября указывал заместитель генерального секретаря ООН по гуманитарным вопросам Стивен О’Брайен. Тогда же генеральный секретарь ООН [[Пан Ги Мун]] обвинил Сирию и Россию в военных преступлениях — использовании зажигательных и бункерных бомб против жилых районов Алеппо&lt;ref name=&quot;guardian_september_2016&quot;&gt;{{cite web |title='Syria is bleeding': Aleppo facing war's worst humanitarian crisis, UN says |url=https://www.theguardian.com/world/2016/sep/29/aleppo-syria-war-humanitarian-crisis-un |last=Borger |first=Julian |date=2016-09-29 |website=The Guardian |lang=en |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-08-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190825195706/https://www.theguardian.com/world/2016/sep/29/aleppo-syria-war-humanitarian-crisis-un |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.vz.ru/news/2016/10/21/839464.html |title = В ООН назвали удары по Алеппо «преступлениями исторического масштаба»  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190824165316/http://www.vz.ru/news/2016/10/21/839464.html |archivedate = 2019-08-24 }} // Взгляд, 21 октября 2016&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;azattyq_november_2016&quot;&gt;{{cite web |title=ООН: на осадном положении в Сирии находится до миллиона человек |url=https://rus.azattyq.org/a/28131495.html |date=2016-11-22 |website=Радио Азаттык (RFE/RL) |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-08-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190825195707/https://rus.azattyq.org/a/28131495.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;bbc_russian_septemer_2016&quot;&gt;{{cite web |title=США пригрозили прекратить взаимодействие с Россией по Сирии |url=https://www.bbc.com/russian/news-37498260 |date=2016-09-28 |website=Би-би-си |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-09-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190914203357/https://www.bbc.com/russian/news-37498260 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

15 ноября 2016 года, при массированной авиационно-ракетной поддержке российских ВКС, сирийская армия начала [[Наступление в Алеппо (ноябрь — декабрь 2016)|наступление]] с целью захвата неподконтрольной (восточной) части города, через месяц приведшее к краху оборонительных рубежей боевиков и переходу города под контроль правительства. К середине декабря 2016 года город был полностью занят правительственными войсками&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/news/2016/12/13/aleppo_celebrations/ В Алеппо начался праздник по случаю освобождения города] {{Wayback|url=https://lenta.ru/news/2016/12/13/aleppo_celebrations/ |date=20210303061749 }} // Lenta.ru, 13.12.2016&lt;/ref&gt;.

К вечеру 22 декабря 2016 года город окончательно перешёл под контроль правительственных сил&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.rbc.ru/politics/22/12/2016/585c1b749a7947063e8cf951 |title=Власти Сирии заявили о полном уходе боевиков из Алеппо |access-date=2016-12-22 |archive-date=2016-12-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161222193324/http://www.rbc.ru/politics/22/12/2016/585c1b749a7947063e8cf951 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

После освобождения города его жилые кварталы многократно подвергались минометным и ракетным обстрелам со стороны боевиков, что приводило к новым жертвам&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо ребенок погиб в результате обстрела террористами жилого квартала|url=https://ria.ru/20190731/1557057610.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-07-31|archive-date=2019-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801044548/https://ria.ru/20190731/1557057610.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Сирии боевики открыли огонь по жилому кварталу Алеппо|url=https://ria.ru/20190803/1557139845.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-03|archive-date=2019-08-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20190805070151/https://ria.ru/20190803/1557139845.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.
--&gt;

=== Ҡаланы тергеҙеү ===
&lt;!--Алеппо сильно пострадал в ходе военных действий, многие местные достопримечательности получили повреждения или были разрушены. Множество производственных предприятий экономической столицы страны было разграблено&lt;ref name=&quot;realty&quot;&gt;{{cite web|title=В Восточном Алеппо идет активное восстановление жилья и инфраструктуры|url=https://realty.ria.ru/20190813/1557435774.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-13|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826141638/https://realty.ria.ru/20190813/1557435774.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;до&quot;&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили фабрику детской одежды|url=https://ria.ru/20190801/1557062493.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-01|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826140135/https://ria.ru/20190801/1557062493.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

В июле 2019 года был восстановлен центральный городской рынок «Аль-Сактыя», входящий в список всемирного наследия ЮНЕСКО&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили разрушенный во время войны древний рынок|url=https://ria.ru/20190716/1556557952.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-07-16|archive-date=2019-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190719054215/https://ria.ru/20190716/1556557952.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.
 
В августе 2019 года ещё продолжалось восстановление жилья и инфраструктуры города&lt;ref name=&quot;realty&quot; /&gt;. К осени 2019 года был восстановлен ряд промышленных производств. В восстановлении Алеппо принимали участие беженцы, вернувшиеся в город&lt;ref name=&quot;до&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили завод по переплавке металла|url=https://ria.ru/20190805/1557162179.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-05|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826140137/https://ria.ru/20190805/1557162179.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Халҡы ==
[[Файл:Alepp0fashion.jpg|thumb|left|Йәһүд ҡатыны һәм Һалаб бедуиндары, 1873 йыл]]
Большинство жителей Халеба — арабы-мусульмане. Христианское население состоит из [[Армяне|армян]], [[греки|греков]], [[Маронитская католическая церковь|маронитов]], сирийских [[Католицизм|католиков]]; существуют [[Иудаизм|еврейская]] и американская [[Протестантизм|протестантская]] общины.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Год !! Население !! Прирост, %±
|-
| '''1883''' || 99 179 || -
|-
| '''1922''' || 156 748|| 44,9 %
|-
| '''1934''' || 249 921|| 19,0 %
|-
| '''1950''' || 362 500 || 11,5 %
|-
| '''1965''' || 500 000 || 17,5 %
|-
| '''1990''' || 1 216 000 || 90,3 %
|-
| '''2000'''|| 1 937 858|| 29,2 %
|-
| '''2005''' || 2 301 570 || 5,5 %
|-
| '''2016''' || 1 800 000 || -22 %
|}
--&gt;

=== Тарихи мәғлүмәттәр ===
&lt;!--Ещё в начале XIX столетия Халеб населяли 200 тыс. жителей; город имел обширную промышленность и торговлю, его фабрики снабжали весь Восток [[шёлк]]овыми, [[Бумага|бумажными]], [[Шерсть|шерстяными]] и [[Парча|парчовыми]] материями. Но [[землетрясение]], [[чума]] и [[холера]] подорвали его благосостояние. Согласно историку из Алеппо, шейху Камель аль-Газзи (1853—1933), население города до разрушительного землетрясения 1822 года составляло 400 тыс. человек. Затем от холеры и чумы (1823 и 1827 годов соответственно) население Халеба сократилось до 110 тысяч человек&lt;ref&gt;Saint Terezia Church Aleppo {{cite web |url = http://www.terezia.org/section.php?id=1823 |title = Christians in Aleppo at the end of the Ottoman Empire  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20171009230825/http://www.terezia.org/section.php?id=1823 |archivedate = 2017-10-09 }}&lt;/ref&gt;. В 1901 году общая численность жителей Алеппо составляла {{num|108143}} человека, из которых [[Ислам|мусульмане]] — {{num|76329}} (70,58 %), [[Католицизм|христиане-католики]] — {{num|24508}} (22,66 %); и [[Иудаизм|иудеи]] — 7306 (6,76 %)&lt;ref&gt;Alepppo in One Hundred Years 1850—1950, vol.2 page 3, 1994 Aleppo. Authors: Mohammad Fuad Ayntabi and Najwa Othman&lt;/ref&gt;. Христианское население значительно увеличилось с притоком армянских беженцев (после [[Геноцид армян|геноцида армян 1915 года]]) и сирийских христиан из других городов. После прибытия первой группы армянских беженцев (1915—1922) население Алеппо в 1922 году стало {{num|156748}} человек, из них [[Ислам|мусульмане]] составляли {{num|97600}} жителей (62,26 %), [[Католицизм|христиане-католики]] — {{num|22117}} (14,11 %), [[Иудаизм|иудеи]] — 6580 (4,20 %), численность [[Европейцы|европейцев]] в городе составляла 2652 (1,70 %), [[Геноцид армян|армянских беженцев]] — {{num|20007}} (12,76 %) и других — 7792 (4,97 %)&lt;ref&gt;Alepppo in One Hundred Years 1850—1950, vol.3 page 26, 1994 Aleppo. Authors: Mohammad Fuad Ayntabi and Najwa Othman&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;The Golden River in the History of Aleppo, ({{lang-ar|نهر الذهب في تاريخ حلب}}), vol.1 (1922) page 256, published in 1991, Aleppo. Author: Sheikh Kamel Al-Ghazzi&lt;/ref&gt;.

Второй поток армянских беженцев в направлении Алеппо был вызван выводом французских войск из [[Киликия|Киликии]] в 1923 году&lt;ref&gt;The Golden River in the History of Aleppo ({{lang-ar|نهر الذهب في تاريخ حلب}}), vol.3 (1925) pages 449—450, published in 1991, Aleppo. Author: Sheikh Kamel Al-Ghazzi&lt;/ref&gt;. В 1923—1925 годах в город прибыли более чем {{num|40000}} армян, а население Алеппо достигло {{num|210000}} человек к концу 1925 года, из которых [[армяне]] составляли более 25 %&lt;ref&gt;{{книга |заглавие= The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century |издательство=[[Palgrave Macmillan]] |место= New York |год=2004 |isbn= 1-4039-6422-X |страницы=425 |ref=  Hovannisian |язык=en |автор=[[Ованнисян, Ричард|Richard G. Hovannisian]]}}&lt;/ref&gt;.

Согласно историческим данным, представленным шейхом Рамель аль-Газзи, подавляющее большинство христиан города Халеб были католиками, вплоть до последних дней [[Османская империя|османского владычества]]. Рост православных христиан связан, с одной стороны, с приездом армянских и сирийских христиан, выживших в [[Киликия|Киликии]] и южной Турции; а с другой стороны, с прибытием большого количества [[Православие|православных]] [[Греки|греков]] из [[Хатай (ил)|Санджака Александретты]], после его [[Аннексия|аннексии]] в пользу Турции (1939).

В 1944 году население Алеппо составляло около {{num|325000}} человек, где {{num|112110}} (34,5 %) христиане (из них армян — {{num|60200}}). Армяне составляли более половины христианской общины Алеппо до 1947 года, в то время как многие из них уехали в Советскую Армению в рамках армянской репатриации (1946—1967).
--&gt;

=== Хәҙерге хәле ===
&lt;!--Алеппо — самый густонаселённый город в Сирии, с населением в {{num|2181061}} человек (2004). Согласно официальным оценкам, объявленным городским советом Алеппо, население города достигло {{num|2301570}} к концу 2005 года.
Более 80 % жителей Алеппо являются [[Сунниты|мусульманами-суннитами]]. Это прежде всего [[арабы]], [[курды]] и [[Сирийские туркмены|туркмены]]. Другие мусульманские группы включают [[Адыги|адыгов]] ([[черкесы]], [[кабардинцы]], [[адыгейцы]]), [[Чеченцы|чеченцев]], [[Албанцы|албанцев]], [[Боснийцы|боснийцев]] и [[помаки|помаков]].

Согласно оценкам, приведённым в 2010 году в финальном отчёте по проекту городского развития Алеппо, проводимому муниципалитетом города и компанией GTZ рамках совместной сирийско-немецкой программы устойчивого городского развития, ожидалось, что ежегодный прирост населения города в течение следующих десяти лет составит порядка 2,7 % в год, и численность населения достигнет 3,6 млн жителей&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf |title=ALEPPO DIVERSE &amp;#124; OPEN CITY |subtitle=An Urban Vision for the Year 2025 |format=Final Report |website = Syrian-German Technical Cooperation GTZ |publisher=Uberbau (Architecture &amp; Urbanism Ali Saad &amp; Thomas Stellmach GbR) |lang=en |date=2010-02-05 |accessdate=2016-12-22}}&lt;/ref&gt;.

Одна из крупнейших христианских общин на [[Ближний Восток|Ближнем Востоке]], Алеппо являлся перед войной домом для многих восточных христиан, в основном [[Армянская апостольская церковь|армян]], [[Сирийская православная церковь|сирийских христиан]] и [[Мелькитская католическая церковь|греков-мелькитов]]{{Нет АИ|22|5|2018}}. До войны в городе жили более чем 250 тыс. христиан, составляя около 12 % от общей численности населения. Значительное число сирийских христиан в Алеппо родом из города [[Урфа]] ([[Турция]]) и говорит на [[Армянский язык|армянском языке]]. Большая община христиан принадлежит [[Армянская апостольская церковь|Армянской апостольской]], [[Сирийская православная церковь|Сирийской православной]] и [[Греческая православная церковь|Греко-православной]] церквям. В Халебе было очень много католиков, в том числе [[Мелькитская католическая церковь|греков-мелькитов]], [[Марониты|маронитов]], [[Латиняне|латинян]], [[Халдеи|халдеев]] и сирийских католиков. В нескольких районах города преобладает христианское и армянское население, таких как старый христианский квартал Ждейде. Современные христианские районы называются Азизия, Сулеймания, Гаре де Багдад, Урубе и Мейдан. В Алеппо 45 действующих церквей, принадлежащих вышеупомянутым конфессиям{{Нет АИ|22|5|2018}}.

Арабоязычное население Алеппо говорит на [[Разновидности арабского языка|северосирийском диалекте]], который называется ''шави''.
--&gt;
&lt;center&gt;
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140px&quot;&gt;
File:Aleppo, Streets of the city, Syria.jpg|Центр города
Файл:Great Mosque of Aleppo, Aleppo, Syria.jpg|[[Великая мечеть Алеппо]]
File:Shopping streets in covered market 2, Aleppo, Syria.jpg|Крытый рынок
Файл:Saint Elijah Maronite Cathedral, Aleppo (4).jpg|Маронитский собор Святого Илии-пророка
Файл:Tawhid and Saint George Alp.jpg|Мечеть Таухид и церковь Святого Георгия
Файл:AleppoAlJdeida.jpg|Улица в христианском квартале Алеппо
File:Streets of the old city of Aleppo, Syria.jpg|Улицы старого города
Файл:Woman in niqab, Aleppo (2010).jpg|Женщина с ребёнком в Алеппо, 2010 год
&lt;/gallery&gt;
&lt;/center&gt;
&lt;!--

== Архитектураһы ==
[[Файл:Baron hotel at night.jpg|thumb|Боронғо билдәле Baron Hotel, 1911]]
В Алеппо смешаны несколько [[Архитектура|архитектурных]] стилей. Многочисленные захватчики, от [[Византийская империя|византийцев]] и [[Сельджуки|сельджуков]] до [[Мамлюки|мамлюков]] и [[Османская империя|турок]] оставляли свои следы на архитектуре города на протяжении 2000 лет&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSTRE66F1ED20100716 |title=Reuters:Travel Postcard: 48 hours in Aleppo, Syria |access-date=2017-10-02 |archive-date=2021-12-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211230154929/https://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSTRE66F1ED20100716 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
Существуют различные сооружения XIII и XIV веков, такие как гостиницы, мусульманские школы и хаммамы, христианские и мусульманские построения в старой части города и квартале Ждейде. В этом квартале находится большое количество домов XVI и XVII веков, принадлежавших алеппской [[Буржуазия|буржуазии]]. В Азизие располагаются дома XIX и начала XX веков в стиле [[барокко]]. В новом квартале ''Шахба'' смешаны различные архитектурные стили: [[Архитектура неоклассицизма|неоклассика]], [[Нормандская архитектура|нормандский]], [[Восток|восточный]] и даже [[китай]]ский стили&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.middleeast.com/aleppo.htm |title=Middleeast.com:Aleppo |access-date=2011-06-11 |archive-date=2012-03-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120316160211/http://www.middleeast.com/aleppo.htm |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

Алеппо полностью вымощен [[Природный камень|камнем]], в некоторых местах большими белыми глыбами.

В то время как старый город характеризуется большим количеством особняков, узкими улочками и крытыми [[Рынок|рынками]], в современной части города присутствуют широкие дороги и большие площади, такие как площадь Саадалла аль-Джабири, площадь Свободы, площадь Президента и площадь Сабаа Бахрат.
[[Файл:Pano Alep 1.jpg|thumb|center|810px|&lt;center&gt;Һалаб ҡәлғәһенән ҡала күренеше]]

&lt;!--
Алеппо развивается по смешанной (концентрическо-радиально-спутниковой) модели&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf&lt;/ref&gt;
--&gt;

== Туризм һәм күңел асыу ==
[[Файл:AleppoSouq.jpg|thumb|left|150px|Баҙар]]
[[Файл:Hammam Al-Nahhasseen Aleppo.jpg|thumb|Ҡаланың боронғо өлөшөндәге ан-Наххасин хаммамы]]
&lt;!-- Являясь одним из старейших городов в мире и крупнейшим центром на древнем Шёлковом пути, Алеппо имеет ряд впечатляющих и привлекательных структур, в дополнение к своей естественной красоте. Наиболее яркими достопримечательностями города, помимо цитадели, являются рынки (سوق — souq), старые бани (хаммам — حمام), ханы с многочисленными религиозными и культурными центрами. С другой стороны, город имеет большое количество современных объектов, которые привлекают туристов со всего мира, таких как многочисленные роскошные отели, казино, бары и рестораны с их известными продуктами, сделанными в Алеппо. Многие старые арабские и армянские дома в древней части города и старом христианском квартале Ждейде были недавно отреставрированы или реставрируются в настоящее время, для использования в качестве восточных отелей, баров и ресторанов.

* Известные хаммамы Алеппо включают: Хаммам-Яльбуга, Хаммам-ан-Наххасин и Хаммам-Баб-аль-Ахмар.
* Общественный парк Алеппо, который был открыт в 1940 году ялвяется крупнейшим в Сирии. Он расположен в районе Азизия, где его пересекает река [[Куэйке]].
* Большинство кинотеатров, таких как «Cinema Ugarit» и «[[Cine d’Alep Chahba]]», расположены на улицах Барон и аль-Кууатли.
* Голубая Лагуна — современный аквапарк, расположенный в непосредственной близости от Алеппо. Включает в себя несколько бассейнов, американские горки, бары и рестораны.
* «Casino d’Alep» является единственным казино, которое действует в [[Сирия|Сирийской Арабской Республике]].
--&gt;

== Боронғо ҡала ==
&lt;!-- [[Файл:Aleppo, View of the city, Syria.jpg|thumb|left|Панорама западной части старого города]]
[[Файл:Citadel of Aleppo.jpg|thumb|[[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]]]]
Существует довольно чёткое разделение между старым и новым Алеппо. Старая часть заключена в стены, образующие окружность длиною в 5 км, с девятью воротами. Огромный средневековый замок, известный как [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]], находится в центре древней части. Он был построен подобно акрополю.

[[Файл:Aleppo Cittadella - GAR - 9-22.JPG|thumb| [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]]]]

Исторически сложилось, что Алеппо постоянно переходил из рук в руки, был под контролем разных государств, политическая ситуация была нестабильна. В связи с этим жители строили отдельные кварталы, делившиеся по религиозному принципу, которые были социально и экономически независимыми. Хорошим примером таких кварталов является известный христианский квартал Ждейде.

Старый город Алеппо можно разделить на две части: старая часть и Ждейде. Как уже было описано выше, старая часть была построена внутри стен, в то время как Ждейде — христианский квартал, построенный в начале XV века, после выхода монгольских войск из города. После того как в 1400 году [[Тамерлан]] вторгся в Халеб и полностью разрушил его, христиане были вынуждены уехать. Но в 1420 году они создали свой квартал на северо-западе города — квартал Ждейде. Жители этого района в основном занимались маклерством: были посредниками между иностранными торговцами и местными купцами.

Общая площадь древнего города составляет около 3,5 км². Здесь живут более чем 120 тысяч жителей&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.historische-aleppo-seife.de/engl_history.html |title=Alepposeife: Aleppo history |access-date=2011-06-11 |archive-date=2018-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180326040544/http://www.historische-aleppo-seife.de/engl_history.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
--&gt;
=== Баҙарҙары һәм каруанһарайҙары ===
[[Файл:Aleppo-suq-Alp.JPG|thumb|Боронғо Һалабта әл-Мәҙинә баҙары.]]
[[Файл:Aleppo Khan Shuneh.jpg|thumb|Хан Аш-Шунэ]]
[[Файл:Aleppo narrow Armenian quarter.jpg|thumb|Баҡыр магазины янында ''Бауабэт Аль-Ясмин'', Ждейде]]
&lt;!-- Стратегическое положение этого торгового города привлекало людей всех рас и верований, желающих воспользоваться коммерческими дорогами, так как через Алеппо проходил [[Великий шелковый путь]]. Крупнейший крытый рынок в мире находится именно в Алеппо, протяженностью 13 километров&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=round&amp;filename=201010291220021 |title=eAleppo: The old Suqs of Aleppo (in Arabic) |access-date=2011-06-11 |archive-date=2017-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171019061616/http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=round&amp;filename=201010291220021 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
[[Аль-Мадина (рынок)|Аль-Мадина]], как его здесь называют, — это торговый центр, куда привозят предметы роскоши, такие как [[Шелк|шелк-сырец]] из [[Иран]]а, [[Специи|пряности]] и красители из [[Индия|Индии]], и [[кофе]] из [[Дамаск]]а. В аль-Мадине также можно найти и продукты местного изготовления: [[шерсть]], сельскохозяйственная продукция и известное алеппское мыло. Большинство рынков было построено в XIV веке, они названы в честь различных профессий и ремесел: шерстяной рынок, медный рынок и так далее. Помимо товаров, на рынке размещаются и ханы, или [[Караван-сарай|караван-сараи]] ({{lang-ar|كاروانسرا}}). Для караван-сараев характерны красивые фасады и входы с деревянными дверями.

Самые известные рынки и [[Караван-сарай|караван-сараи]] (ханы) [[Старый город Алеппо|древнего города]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Aleppo.us: Old suqs of Aleppo (in Arabic)|url=http://www.aleppo.us/news/47.html|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080426223231/http://www.aleppo.us/news/47.html|archivedate=2008-04-26}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Al-Hakawati (in Arabic)|url=http://www.al-hakawati.net/arabic/civilizations/syriashamal2.asp|archiveurl=https://www.webcitation.org/65NOqjH0m?url=http://www.al-hakawati.net/arabic/civilizations/syriashamal2.asp|archivedate=2012-02-11|access-date=2011-06-11|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;:

* ''Хан Ак-Кади'', построенный в 1450 году, один из старейших караван-сараев Алеппо.
* ''Хан Аль-Бургуль'', построенный в 1472 году.
* ''Сук Ас-Сабун'', или ''мыльный хан'', построенный в начале XVI века, находится рядом с магазинами мыла.
* ''Сук Хан Ан-Наххасин'', или ''медный рынок''. Построен в 1539 году. Известен своими традиционной и современной обувью, содержит 84 магазина.
* ''Хан Аш-Шунэ'' сооружен в 1546 году. В нём продаются предметы ремесел традиционного алеппского искусства.
* ''Сук Хан Аль-Харир'', или ''шёлковый хан''. Построен во второй половине XVI века, имеет 43 магазина и специализируется в основном на торговле текстилем.
* ''Сук Хан Аль-Гумрок'', или ''таможенный хан'', текстильный торговый центр с 55 магазинами. Построенный в 1574 году, Хан Аль-Гумрок считается крупнейшим ханом в древнем Алеппо.
* ''Сук Хан Аль-Уазир'', построенный в 1682 году, считается основным рынком хлопковой продукции в Алеппо.
* ''Сук Аль-Аттарин'', или ''травяной рынок''. Традиционно была основным рынком специй в Алеппо. В настоящее время он функционирует как центр продажи текстиля с 82 магазинами.
* ''Сук Аз-Зирб'', или ''Сук Аз-Зарб''. Здесь чеканились монеты в период мамлюков. В настоящее время этот рынок имеет 71 магазин, большинство из которых имеет дело с текстилем и базовыми потребностями бедуинов.
* ''Сук Аль-Бехрамия'' имеет 52 продуктовых магазина, расположен рядом с мечетью Бехрамия.
* ''Сук Аль-Хаддадин'' — это рынок старых традиционных кузнецов, состоит из 37 магазинов.
* ''Сук Аль-Атик'', или ''старый рынок'', специализирующаяся на продаже кожи, включает в себя 48 магазинов.
* ''Сук Аль-Сиййяг'', или ''ювелирный рынок'', состоящий из 99 магазинов, который является главным центром торговли ювелирными изделиями в Алеппо и во всей стране.
* ''Хан Венецианцев'' был домом консула Венеции и венецианских купцов.
* ''Сук Ан-Нисуан'', или женский рынок,— место, где можно найти всё необходимое для невесты: аксессуары, одежду и так далее.
* ''Ас-Сувейка'', или ''Суэйкат Али'' (''suweiqa'' означает «маленький рынок» на арабском языке),— большой рынок, который содержит магазины, в основном специализирующиеся на оборудовании дома и кухни.

Многие традиционные ханы также функционируют в качестве рынков в '''христианском квартале Ждейде''':

* ''Сук Аль-Хокедун'' или ''«Хан аль-Кудс»''. ''Хокедун'' означает «духовный дом» на армянском языке, так как он был построен в качестве гостиницы для армянских паломников на пути в Иерусалим&lt;ref&gt;{{cite web|title=Aleppo.us: Khans of Aleppo (in Arabic)|url=http://www.aleppo.us/news/22.html|deadlink=yes|access-date=2011-06-11|archive-date=2017-07-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170710054154/http://www.aleppo.us/news/22.html}}&lt;/ref&gt;. Старая часть Хокедуна датируется концом XV и началом XVI веков, в то время как новая часть была построена в XVII веке. В настоящее время он превратился в большой рынок с многочисленными магазинами, специализирующимися на торговле одеждой.
* ''Ас-Салибэ'', центр старых христианских соборов.
* ''Сук Ас-Суф'' или ''рынок шерсти'', окруженный старыми церквями.
* ''Бауабэт Аль-Касаб'', магазин деревянных изделий.
--&gt;
== Иҫтәлекле урындары ==
[[Файл:Aleppo citadel001.jpg|thumb|240px|[[Һалаб ҡәлғәһе (цитадель).]]
&lt;!-- Самым древним памятником в городе является [[водопровод]] протяженностью 11 км, сооруженный ещё римлянами. Громадная стена в 10 м высоты и 6,5 м толщины, с семью воротами, отделяет город от предместий. Крытый гостиный двор ([[базар]]) выходит на несколько улиц, весь состоит из сводов и освещается сверху через окна, проделанные отчасти в особых куполах. В Алеппо имеется 7 крупных церквей вместе с 3 монастырями и [[мечеть]] [[Эль-Иалаве]] в староримском стиле, выстроенная первоначально под церковь императрицей Еленой. Главные предметы вывоза и вместе с тем главные продукты страны — шерсть, хлопок, шелк, воск, фисташки, мыло, табак, пшеница, которые вывозятся преимущественно во Францию и в турецкие гавани. Промышленность ограничивается шелковыми изделиями. Жители Алеппо в основном считают себя шарифами, то есть потомками [[Мухаммед]]а.
Ещё одна гордость жителей — [[Алеппо (крепость)|Цитадель]], основание которой возвышается над городом на 50 метров. Долгое время весь город лежал в пределах цитадели и лишь в XVI веке, после перехода Алеппо под власть [[Оттоманская империя|Оттоманской империи]], город стал постепенно разрастаться и за пределами крепостных стен.

В Алеппо находится гробница поэта [[Насими]].
--&gt;
=== Тарихи биналар ===
[[Файл:Al-Shibani Alp08.jpg|thumb|Аш-Шибани мәктәп-сиркәү]]
&lt;!-- 
* [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]], большая крепость на вершине холма возвышается на 50 м над городом. Датируется I тысячелетием н. э., некоторые детали были достроены в XIII веке. Была повреждена в результате землетрясений, в частности, в 1822 году.
* ''Медресе Халауие'', построенная в 1124 на прежнем месте собора Св. Елены. Тогда Святая Елена, мать Константина Великого, построила там большой византийский собор. Когда крестоносцы-захватчики грабили город, главный судья города преобразовал собор Св. Елены в мечеть, и, наконец, в середине XII века Нур ад-Дин основал здесь медресе, то есть религиозную школу.
* ''Аль-Матбах Аль-Аджами'', дворец начала XII века, расположенный недалеко от цитадели, был построен эмиром Мадж ад-Дин бен Ад-Дайя. Был отремонтирован в XV веке. В 1967—1975 годах здесь размещался Музей Народных Традиций.
* Культурный центр ''Аш-Шибани'' XII века. Древняя церковь и школа Францисканки Миссионерки Марии, находящиеся в старом городе, в настоящее время функционируют в качестве культурного центра.
* ''Медресе Мокаддамия'', одна из старейших богословских школ в городе, была построена в 1168 году.
* ''Медресе Захирие''. Построена в 1217 году к югу от Баб Эль-Макам, по Аз-Зир Гази.
* ''Медресе Султание'', начатая губернатором Алеппо Аз-Захир Гази и законченная в 1223—1225 его сыном Маликом Аль-Азизом Мухаммедом.
* ''Медресе Аль-Фирдаус'' — мечеть, называемая «самой красивой мечетью Алеппо». Была построена вдовой губернатора Алеппо Аз-Захир Гази в 1234—1237 годах. Примечательным является внутренний двор, в котором находится бассейн всередине, окруженный арками с античными колоннами.
* ''Национальная библиотека Алеппо''. Строилась в 1930-х годах и открылась в 1945 году&lt;ref&gt;Aleppo Culture {{cite web |url = http://www.aleppo-cult.org/vb/showthread.php?t=1 |title = National Library of Aleppo (in Arabic) |deadlink = yes }}&lt;/ref&gt;.
* ''Grand Seray d’Alep'' — это бывшая резиденция губернатора города; строилась в 1920-х и была открыта в 1933 году.
* '' Ханка Аль-Фарафира'', суфийский монастырь, построенный в 1237 году.
* ''Бимаристан Аргун аль-Камили'', убежище, которое работало с 1354 года до начала XX века.
* ''Дар Раджаб Паша'' — большой особняк, построенный в XVI веке недалеко от улицы Аль-Хандак. Недавно{{когда}} дом был отреставрирован и превращён в большой культурный центр с театральным залом внутри.
* ''Бейт Джонблат'' — старый дворец, построенный в конце XVI века курдским правителем Алеппо Хусейн Паша Ян Полад.
* ''Медресе Аль-Утмания'', исламская школа, расположенная в северной части Баб Ан-Наср. Она была создана османским пашой Аль-Дураки в 1730 году и первоначально называлась медресе Ридаийя.
* ''Бейт Марраш''. Старый алеппский особняк, находящийся в квартале Аль-Фарафира. Был построен в конце XVIII века семьей Марраш.
* Часовня ''Баб Аль-Фарадж''. Построена в 1898—1899 годах австрийским архитектором Картье&lt;ref&gt;eAleppo [http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=places&amp;filename=200808080930013 Bab Al-Faraj tower (in Arabic)] {{Wayback|url=http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=places&amp;filename=200808080930013 |date=20171011222151 }}&lt;/ref&gt;.

Самые известные исторические здания '''христианского квартала Ждейде'''&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ministry of Tourism, Syria: Aleppine House (in Arabic)|url=http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects&amp;func=viewpage&amp;pageid=2081|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716101034/http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects&amp;func=viewpage&amp;pageid=2081|archivedate=2011-07-16}}&lt;/ref&gt;:

* '' Бейт Аджикбаш'' ([http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ajikbash_House Beit Achiqbash] {{Wayback|url=http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ajikbash_House |date=20110628234659 }}), старый алеппский дом, построенный в 1757 году. С 1975 года здесь находится Музей народных традиций, показывающий предметы алеппского искусства.

[[Файл:Dar Basile alley of Jdayde Historic district, Aleppo, 2010.jpg|thumb|Ждейдала Дар Базиль, XVIII быуат]]

* ''Бейт Газале''. Особняк XVII века, декорированный армянским скульптором Хачадуром Бали в 1691 году. Здесь в XX веке находилась армянская школа.
* ''Бейт Даллал'', то есть «дом Даллал», был построен в 1826 году на месте старого монастыря, в настоящее время функционирует в качестве отель.
* ''Бейт Уакиль'', алеппский особняк, построенный в 1603 году, привлекает своими уникальными деревянными украшениями. Одна из этих декораций была доставлена в Берлин и выставлена в Пергамском музее, известная как Aleppo Room.
* ''Дар Базиль''. Дом начала XVIII века, превращен в бизнес-школу в 2001 году.
* ''Дар Замария'', построенный в конце XVII века и принадлежащий семье Замария с начала XVIII века. В настоящее время это — бутик-отель.

=== Музейҙары ===
* [[Музей Алеппо]]
* Музей народных традиций «Алеппский дом» в Бейт Ачикбаш, Ждейде
* Музей цитадели Алеппо
* Музей медицины и науки в Бимаристан Аргун аль-Камили
* Музей памяти Алеппо в Бейт-Газала, Ждейде
* Музей Армянской Апостольской церкви в старой армянской церкви Пресвятой Богородицы, Ждейде
--&gt;
=== Ҡапҡалары ===
[[Файл:Aleppo Night by Charles Hajj.jpg|thumb|Башня Баб Эль-Фарадж]]
* [[Баб эль-Хадид]] ([[:en:Bab al-Hadid]]) ''(باب الحديد)'' (Железные врата).
* Баб Эль-Макам ([[:en:Bab al-Maqam]]) ''(باب المقام)'' (Врата Гробницы).
* Баб Антакейя ([[:en:Bab Antakeya]]) ''(باب انطاكية)'' (Врата Антиохии).
* Баб Эль-Наср ([[:en:Bab al-Nasr]]) ''(باب النصر)'' (Врата победы).
* Баб Эль-Фарадж ([[:en:Bab al-Faraj]]) ''(باب الفرج)'' (Врата освобождения).
* Баб Кыннасрин ([[:en:Bab Qinnasrin]]) ''(باب قنسرين)'' (Врата Киннасрин).
* Баб Жнен '' ([[:en:Bab Jnen]])(باب الجنان)'' (Врата садов).
* Баб Эль-Ахмар ''([[:en:Bab al-Ahmar]])(باب الأحمر)'' (Красные врата).

=== Культ ҡоролмалары ===
[[Файл:Great Mosque of Aleppo, Women of Syria in hijabs, Aleppo, Syria.jpg|thumb|Двор большой мечети Алеппо (Джами эль-Кабир)]]
[[Файл:Khusruwiyah Mosque, Aleppo.jpg|thumb|''Мечеть Хусрууия'']]
[[Файл:Forty Martyrs Cathedral of Aleppo, the belfry.jpg|thumb|''Собор Сорока Мучеников'']]
* [[Великая мечеть Алеппо]] (Джами эль-Кабир) или Мечеть Омейадов, основана в 715 году Валидом I и, скорее всего, завершил строительство его преемник Сулейман. Здание содержит могилу Захария, отца [[Иоанн Креститель|Иоанна Крестителя]]. Мечеть была повреждена во время монгольского вторжения в 1260 году, и была восстановлена. Имеет четыре фасада разных стилей.
* Хусрууия мечеть ([[:en:Khusruwiyah Mosque]]), завершенная в 1547 г., построена по проекту знаменитого османского архитектора Синан.
* Аль-Нукта мечеть ([[:en:Al-Nuqtah Mosque]]) («Мечеть капли (крови)»), шиитская мечеть. Считается, что на этом месте ранее был монастырь, превращенный в мечеть в 944 году.
* Аль-Аделия мечеть, построенная в 1555 году губернатором Алеппо Мухаммедом Паша.
* Аль-Саффахия мечеть, возведенная в 1425 году, с замечательно оформленными восьмиугольными минаретами.
* Аль-Кайкан мечети («Мечеть ворон»), с двумя древними базальтовыми колоннами у входа. В мечети находится каменный блок с хеттскими надписями.
* Алтун-Бога мечеть (1318).
* Аль-Тауаши мечеть (XIV век, восстановлена в 1537), с большим фасадом, украшенным колоннами.
* Собор Сорока Мучеников ([[:en:Cathedral of the Forty Martyrs]]) — армянская церковь в Ждейде (XVI век).
* Центральная синагога Алеппо ([[:en:Central Synagogue of Aleppo]]) — построена ок. 1200 года еврейской общиной.
* Маронитские, сирийские православные, католические и многие другие церкви в старом христианском квартале Ждейде.

=== Үле ҡалалар ===
&lt;!-- Алеппо окружает множество исторических памятников и древнейших останков мёртвых городов. Они представляют собой группу из 700 заброшенных поселений на северо-западе Сирии. Эти города датируются V веком до н. э. и содержат элементы византийской архитектуры.

Самые важные мёртвые города и археологические памятники в районе Джебель-Семаан (гора Симеона) включают:

* ''Замок Калота'', расположенный в 20 км к северо-западу от Алеппо. Был построен как римский храм во II веке нашей эры. После перехода в христианство, в V веке, храм был превращен в базилику. В результате войн между [[Хамданиды|хамданидами]] и [[Византийская империя|византийцами]] церковь была превращена в замок в X веке. Хорошо сохранились две церкви рядом с замком: восточная церковь, построенная в 492 году, и западная церковь (VI века).
* ''Базилика Хараб-Шамс'', одно из старейших наиболее хорошо сохранившихся христианских сооружений в [[Левант]]е. Византийская церковь, которая находится в 21 км к северо-западу от Алеппо, восходит к IV веку.
* ''Церковь Фафертин'', полуразрушенная римская базилика, датируется 372 годом нашей эры, расположена в 22 км к северо-западу от Алеппо. По словам алеппского историка Абдалла Хаджар, эта базилика считается одним из старейших церковных сооружений в мире.
* Посёлок ''Суркания'', расположенный в 23 км к северо-западу от Алеппо, представляет собой остатки старого византийского поселения с полуразрушенной часовней VI века.
* ''Кафр-Кира'' — поселение в деревне Бурж-Гейдар, расположено в 24 км к северо-западу от Алеппо. Здесь находится много полуразрушенных христианских сооружений, относящихся к IV и VI векам.
* Историческое поселение ''Синхар'', или ''Симхар'', расположено в 24 км к северо-западу от Алеппо. Находясь в изолированной долине, деревня была заселена между II и VII веками. Церковь Синхар является одной из самых старых церквей Сирии и восходит к IV веку, а неподалеку располагается часовня VI века.
* Базилика ''Мушаббак''. Хорошо сохранившиеся церкви второй половины V века (около 470) расположены в 25 км к западу от Алеппо, недалеко от города Дарэт-Аззе.
[[Файл:Mushabbak Basilica Aleppo5.jpg|thumb|Мушаббак базиликаһы]]

* ''Барджака'' или ''Бурж-Сулейман'' — деревня, историческое поселение, расположенное в 26 км к северо-западу от Алеппо; место старой отшельнической башни с хорошо сохранившимися часовнями VI века.
* Церкви деревни ''Шейх-Сулейман'', расположенной в 28 км к западу от Алеппо. В деревне находятся 3 древних церкви: разрушенная церковь, которая находится в центре поселения; хорошо сохранившаяся южная базилика, построенная в 602 году; и церковь Пресвятой Богородицы, датируемая V веком, которая считается одной из самых красивых церквей в северной Сирии. Также здесь находится отшельническая башня в северной части деревни.
* ''Кафр-Набо'', в 29 км к западу от Алеппо. Это старое ассирийское поселение IX века до н. э. и место старого римского храма, который позже был преобразован в церковь. Есть много хорошо сохранившихся жилых домов V и VI веков.
* ''Брэд'', город, расположенный в 32 км к западу от Алеппо; имеет много старых базилик, таких как маронитский монастырь Св. Иулиана Аназарвского (399—402 н. э.), где находится храм Святого Марона, и базилика в северной части деревни, сооруженная в 561 году.
* Поселение ''Кимар'' расположено в 35 км к северо-западу от Алеппо. Деревня римской и византийской эпох, датируется V веком нашей эры, содержит много хорошо сохранившихся церквей, башен и старых резервуаров воды.
* ''Храм Святого Симеона Столпника (Дейр Семаан)'', хорошо сохранившийся и один из самых известных церковных памятников в Сирии, датируемый V веком. Находится примерно в 35 км к северо-западу от Алеппо. Дейр Семаан является одной из старейших христианских церквей в мире.
* Посёлок ''Суганэ'', расположенный в 40 км к северо-западу от Алеппо. Здесь находятся две полуразрушенные церкви и старые водохранилища.
* ''Айн-Дара'', сиро-хеттский храм железного века (ок. X—VIII века до нашей эры), расположен в 45 км к северо-западу от Алеппо. Известен своим сходством с Храмом Соломона, как он описан в Библии. Уцелевшие скульптуры изображают львов и сфинксов (сравнимо с херувимами Первого Храма). Однако Храм Соломона был построен примерно в 1000—900 годах до нашей эры, а Айн Дара к тому времени уже существовал. Айн-Дара был построен или в честь Иштар, богини плодородия, или в честь женской богини Астарты, или в честь божества Баал Хадад — этот вопрос остается спорным.

[[Файл:SYRIE 291.jpg|thumb|Айн Дара]]

* Селение ''Баб аль-Хауа'', расположенное в 50 км к западу от Алеппо на границе с Турцией; место с большим количеством старых церквей IV века и хорошо сохранившихся ворот VI века нашей эры.
* ''Кирос'' (также известный как Хурус, {{lang-ar|حوروس}}, или Айюполис) — древний город, расположенный в 65 км к северу от Алеппо; здесь находится древнейший храм Космы и Дамиана (известный как храм Наби-Ури), а также старый римский амфитеатр и два старых римских моста.
--&gt;
== Иҡтисады ==
[[Файл:Aleppo-soap.JPG|thumb|Һалаб һабыны]]
&lt;!-- Основная экономическая роль города как торгового места, а он располагается на перекрёстке двух торговых путей и посредничестве в торговле с Индией. Он продолжал процветать до тех пор, пока европейцы не начали использовать морской маршрут на Индию, обходящий [[мыс Доброй Надежды]], а затем использовать маршрут через [[Египет]] в [[Красное море]]. С тех пор в городе снизился экспорт сельскохозяйственной продукции в прилегающих регионах, главным образом пшеницы, хлопка, фисташек, маслин и овец.

Главными отраслями промышленности являются [[текстильная промышленность|текстильная]], [[химическая промышленность|химическая]], [[фармацевтическая промышленность|фармацевтическая]], агроперерабатывающая, производство электротехники, алкогольных напитков. Также развит туризм. Алеппо — самая крупная городская агломерация в Сирийской Республике и наибольший промышленный центр, где трудоустроено более 50 % промышленных рабочих страны, и производится ещё большая доля экспортных доходов&lt;ref&gt;Madinatuna:Aleppo City Development Strategy [http://madinatuna.com/en/economy Economy] {{Wayback|url=http://madinatuna.com/en/economy |date=20100505211720 }}&lt;/ref&gt;.

Алеппо расположен в очень благоприятной для сельского хозяйства зоне.

=== Туризм ===
В городе был развит туризм. Основные туристические места — Крепость Алеппо (411,880), Музей Алеппской цитадели (31847), Национальный музей (24090).
Имеются 3 пятизвездочных отеля, 11 четырезвездочных, 8 трехзвездочных, 11 двухзвездочных, 61 однозвездочных отелей, 11 хостелов.
&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.giz.de/wbf/4tDx9kw63gma/Rabenau_LED.pdf |title=Report on Local Economic Development in Aleppo |accessdate=2016-10-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161021030627/http://www2.giz.de/wbf/4tDx9kw63gma/Rabenau_LED.pdf |archivedate=2016-10-21 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;

== Мәғариф ==
В [[Университет Халеба|Университете Халеба]] учится около {{num|60000}} студентов. В период боевых действий университет находился под контролем правительственных сил, однако [[Взрывы в университете Алеппо|пострадал от ракетных ударов]].

== Транспорт инфраструктураһы ==
В городе расположен железнодорожный вокзал и [[Алеппо (аэропорт)|международный аэропорт Алеппо]].

Из городского транспорта ранее существовал трамвай (до 1969 года), но сейчас нет никакой альтернативы автобусу.
--&gt;
== Дуҫлашҡан ҡалалары ==
* {{Флагификация|Ливан}} — [[Бейрут]]
* {{Флагификация|Франция}} — [[Лион]]
* {{Флагификация|Белоруссия}} — [[Брест]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Газиантеп]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Килис]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Хатай (ил)|Хатай]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Измир]]

== Территориаль Бүленеше ==
&lt;!-- Город делится на районы четырёх типов — старые кварталы в городских стенах, старые кварталы вне городских стен, современные окраины, неформальные поселения.

Неформальные поселения имели ряд проблем&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://madinatuna.com/informals/assessment#what |title=Informal Settlements / Assessment |access-date=2016-10-18 |archive-date=2017-03-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170319035232/http://madinatuna.com/informals/assessment#what |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;:
неурегулированность статуса земли;
поселения созданы в противоречии с зональными планами;
плановые стандарты не соблюдаются;
здания были возведены в противоречии со строительными нормами и нормативами.
В неформальных поселениях проживает более 40 % населения города

Планировочные районы
* Южный — {{num|362000}} человек (250 человек на гектар)
* Центральный — {{num|1002000}} человек (200 человек на гектар)
* Западный — {{num|157000}} человек (100 человек на гектар)
* Северо-западный — {{num|165000}} человек (150 человек на гектар)
* Северо-восточный — {{num|314000}} человек (300 человек на гектар)
* Восточный — {{num|400000}} человек (395 человек на гектар)
&lt;!--
Районы Алеппо и население
* Farafra-4158
* Aqaba-2598
* Aljlom-6410
* Algosailh-7590
* Altonboga-3889
* Bayada-4896
* livery Pjazza-6322
* sheriff kastell-5501
* Aloajam-2646
* Mohamed Bey-16771
* Bab al-Maqam-11244
* Paradise-35211
* torrijiet-2112
* Aldodo-7281
* Qorti-6129
* Sajlejan-5852
* Qazi Askar-2094
* Tatarlr-3248
* Iben ta 'Jacob-5100
* Garlq-2540
* irkantaturi-4082
* istazzjon f’Bagdad-10700
* Azizia-7140
* home loving{{нет АИ|21|10|2016}}-4177
* moxt Qustul-4589
* Agiwl-5323
* LG Alolmh-8669
* Hamidiyah-9918
* Rocker-6000
* Arabism-7100
* Jamilla-12611
* easterners-10469
* Kallaseh-53318
* Bustan Palazz-29372
* venus ġnien{{нет АИ|21|10|2016}}-3932
* overflow{{нет АИ|21|10|2016}}-7240
* Seif al-Dawla-48977
* Salahuddin-62932
* xena Ansari-58566
* Saad Ansari-34126
* Land ta 'pigment-83108
* Tel isturnell-55618
* dijabete-50650
* Il-kwartieri ġenerali ta 'l-profeti-34840
* twajbin-37219
* Karam Da’da-62118
* Sheikh Saeed-22695
* Karam Alqatrgi-38556
* ħamrija Lala-48986
* Jouret Awad-30319
* Karam faċilitatur-49962
* Ahalouanah-43749
* avvjament Awad-22260
* Alsakhur (1)-5505
* Alsakhur (2)-21731
* Alsakhur (3)-7857
* Antoine Touma-5565
* Nolijiet Sheikh-20641
* Sheikh Khader-22400
* Ein el-f’Tal-41186
* Alhaidariya-67833
* qasam-21161
* Sulaymaniyah-20406
* Jabriyah-17710
* Suleiman al-Halabi-10787
* Bustan Basha-31418
* trab hulk-22377
* gazelles impunjazzjoni-19183
* Sheikh Abu Bakr-6450
* Karam muntanji-14173
* Tariq ibn Ziyad-10190
* Sirjaki-10588
* fjuri-14462
* ottubru-15029
* Khalidiya-18004
* Ashrafieh-42473
* Rusafa-52829
* Sheikh Maksoud (1)-66158
* Sheikh Maksoud (2)-50056
* il-11897
* mod-19728
* Shahba-4266
* Kawakbi-22466
* Ġdid Aleppo-67247
* Jissodisfaw-5328
* Ghazali-8894
* Albullarmon-10187
* Kafr Dael-5373
* għasel khan-2567
* Zahra-4437
* rebħa-4634
* adulti-1505
* Hamdania (1)-5661
* Hamdania (2)-9397
* Hamdania (3)-14361
* Hamdania (4)-21116
* Aldoerenh-3025
* Jibreen-12311
* Maalikis-3793
* Neirab ospitabbli-17844
* Neirab-10018
* Mir hippocampus{{нет АИ|21|10|2016}}-486
* Hanano (1)-43388
* Hanano (2)-21768
* Hanano (3)-21384
* Hanano (4)-7758
* kamp Hndarat-7547
* art Ħamra-15045
* riħ Brij-1123
* Hndarat-461

Карта районов-&lt;ref&gt;http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf Карта на с 96-97&lt;/ref&gt;
--&gt;
--&gt;
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Книга:Густерин П.В.: Города Арабского Востока|2007}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Алеппо}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* [http://www.syria-foto.com/thumbnails.php?album=2 Фотографии г. Халеб] {{Wayback|url=http://www.syria-foto.com/thumbnails.php?album=2 |date=20130126055922 }}
* {{cite web
 | url         = http://istoriya.info/comment/aleppo.shtml
 | title       = Алеппо حلب (Halab)
 |website = Восток-Запад: Великое противостояние
 | accessdate  = 2009-10-29
 | description = Историко-географический комментарий к арабским источникам времён крестовых походов
 | deadlink    = yes
}}
* [http://petrushanov.livejournal.com/40908.html Алеппо — Крупнейший город Сирии] {{Wayback|url=http://petrushanov.livejournal.com/40908.html |date=20161221021703 }} (фоторепортаж)
* {{cite web |title = Алеппо до и во время войны |url = http://varlamov.ru/1821693.html#cutid1 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160710191135/http://varlamov.ru/1821693.html#cutid1 |archivedate = 2016-07-10 |deadlink = yes }} (фоторепортаж)
* [https://lenta.ru/photo/2016/12/14/aleppodestroy/#0 Алеппо до и после] {{Wayback|url=https://lenta.ru/photo/2016/12/14/aleppodestroy/ |date=20161216000532 }} (фоторепортаж)

{{Тышҡы һылтанмалар}}
{{Алеппо}}
{{Города Сирии}}

[[Категория:Һалаб| ]]
[[Категория:Сүриәнең миллионлы ҡалалары]]
[[Категория:Боронғо Сүриәнең ҡалалары һәм батшалыҡтары]]
[[Категория:Һалаб мухафазаһы ҡалалары]]
[[Категория:Боронғо Сүриәнең ҡалалары һәм батшалыҡтары]]</text>
      <sha1>pzitx7jbjbgwcdsdlpniwfb1aeq7upx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148344</id>
      <parentid>1148303</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:27:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Урта быуаттар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="116229" xml:space="preserve">{{НП
| статус = Ҡала
| русское название = Алеппо (Халеб)
| оригинальное название = {{lang-ar|حلب}}
| изображение = Aleppo new mix.jpg
| страна = Сүриә
| герб = Seal_of_Aleppo.png
| флаг = 
| ширина герба = 
| ширина флага = 
| lat_dir = N
| lat_deg = 36
| lat_min = 12
| lat_sec = 
| lon_dir = E
| lon_deg = 37
| lon_min = 9
| lon_sec = 
| CoordScale = 
| вид региона = Административное деление Сирии{{!}}Мухафаза
| регион = Һалаб (мухафаза){{!}}Һалаб (Алеппо)
| регион в таблице = 
| вид района = 
| район = Жебель-Семъан (район){{!}}Жебель-Семъан
| район в таблице = 
| внутреннее деление = 
| вид главы = 
| глава = Маад аль-Мадлажи
| дата основания = 
| первое упоминание = 2500 год до н. э.
| прежние имена = Халибон, Халман, Беройя
| статус с = 
| площадь = 190
| вид высоты = 
| высота центра НП = 390
| климат = 
| официальный язык = ғәрәп
| официальный язык-ref = 
| население = 2 098 210
| год переписи = 2021
| плотность = 
| агломерация = 
| национальный состав = 
| конфессиональный состав = мосолмандар (шығыйҙар),(сөнниҙәр)
| этнохороним = Һалаб кешеһе, кешеләре&lt;ref name=&quot;этнохороним&quot;&gt;{{Книга:Русские названия жителей: Словарь-справочник|25}}&lt;/ref&gt;
| часовой пояс = +2
| DST = есть
| телефонный код = 21
| почтовый индекс = 
| почтовые индексы = 
| автомобильный код = 
| вид идентификатора = 
| цифровой идентификатор = 
| сайт = http://www.aleppo-city.gov.sy/
| язык сайта = 
}}
[[Файл:AleppoViewFromCitadel.jpg|300px|thumb|Цитаделдән Һалаб күренеше]]
'''Алеппо'''&lt;ref&gt;{{Словарь географических названий зарубежных стран|14|Алеппо}}&lt;/ref&gt; шулай уҡ '''Һалаб'''&lt;ref&gt;{{Атлас мира|2010|120|Ливан, Сирия, Израиль, Палестинские территории, Иордания}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Словарь географических названий зарубежных стран|402|Халеб (Алеппо)}}&lt;/ref&gt; ({{Lang-ar|حَلَبُ}} ''Ḥalab''; {{Lang-grc|Βέροια}}, {{Lang-la|Berœa}}) — [[Сүриә|Сүриәнең]]&lt;ref name=&quot;UNDATA&quot;&gt;{{Cite web|access-date=2011-06-10|accessdate=2012-03-07|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt; ҙур ҡалаһы һәм шул исемле үҙәге, илдең иң күп халыҡ йәшәгән мухафазаһы. Джебель-Семъан районының Симеон тауы нахияһында урынлашҡан. 2 301 570 кеше (2005) йәшәгән Һалаб Левантаның иң ҙур ҡалаларының береһе булып тора. Күп быуаттар дауамында Һалаб Бөйөк Сүриәнең иң ҙур ҡалаһы һәм [[Ғосман империяһы|Ғосман империяһының]] Константинополдән һәм [[Ҡаһирә|Ҡаһирәнән]]&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2017-10-02|accessdate=2017-10-10|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt; һуң, ҙурлығы буйынса өсөнсө ҡалаһы.

Һалаб — даими йәшәүсе халҡы булған донъялағы иң боронғо ҡалаларҙың береһе, күрәһең, беҙҙең эраға тиклем VI мең йыллыҡта унда халыҡ йәшәгән&lt;ref name=&quot;Columbia Encyclopedia 2010&quot;&gt;Columbia Encyclopedia, Sixth Edition (2010)&lt;/ref&gt;. Телль ас-Сауда һәм Телль әл-Ансари (ҡаланың боронғо көньяҡ өлөшө) өлкәһендә алып барылған ҡаҙыныуҙар, һәр хәлдә, беҙҙең эраға тиклемге III мең йыллыҡтың икенсе яртыһында унда халыҡ йәшәгәнен күрһәтә&lt;ref name=&quot;Near East 1997&quot;&gt;The Oxford encyclopedia of archaeology in the Near East (1997)&lt;/ref&gt;. Һалаб  хетт, Евфраттағы Мари яҙмаларында телгә алынған, үҙәк Анатолияла, Эбла ҡалаһында, ул төп сауҙа  үҙәктәренең береһе һәм хәрби сәнғәт ҡалаһы булараҡ тасуирлана&lt;ref name=&quot;Britannica Concise Encyclopedia 2010&quot;&gt;Britannica Concise Encyclopedia (2010)&lt;/ref&gt;.

Тарихта ҡала ҙур урын алып тора, сөнки [[Урта Азия]] һәм [[Месопотамия]] аша үткән [[Бөйөк Ебәк юлы|Бөйөк ебәк юлында]] урынлашҡан. [[1869 йыл]] [[Сүәйс (Суэц) каналы|Суэц каналы]] асылғандан һуң, йөктәрҙе һыу юлынан ташый башлағандар һәм Һалабтың сауҙа ҡалаһы булараҡ роле кәмегән. Сүриәлә граждандар һуғышы башланғанға тиклем Һалаб ҡыҫҡа  яңырыу осоро кисерә. 2006 йылда ҡала  «Ислам мәҙәниәте баш ҡалаһы» титулын яулай.

Сүриәнең төньяҡ өлөшөндә, Оронт һәм [[Евфрат]]&lt;nowiki/&gt;араһында, дала йылғаһы Куэйкала ({{Lang-ar|قويق}}), уңдырышһыҙ ҡалҡыулыҡтың төньяҡ-көнбайыш  битләүендә, бейек эзбизташ стеналар менән уратып алынған киң соҡорҙа, 380 метр бейеклектә, [[Дамаск|Дамасктан]] өс йөҙ илле саҡрым төньяҡ-көнсығышта урынлашҡан.

== Этимологияһы ==
Борон Һалаб Һалпе йәки  Һалибон исеме аҫтында билдәле булған&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2011-05-07|accessdate=2012-03-04|archiveurl=yes}}&lt;/ref&gt; ә гректар һәм римлеләр уны '''Ве́роя''' ({{Lang-grc|Βέροια}}, {{Lang-la|Beroea}})&lt;ref&gt;{{ВТ-РСКД|Beroea}}&lt;/ref&gt; тип йөрөткән. Тәре йөрөтөүселәр походтары һәм артабан Сүриә һәм Ливанға француз мандаты осоронда Һалаб тиер урынға итальянса  Алеппо тип атағандар. Әммә Алеппоның  боронғо атамаһы «Һалаб»тың килеп сығышы билдәһеҙ. Ҡайһы берҙәр был урында борондан шул мәғдән етештерелгәнлектән, «Һалаб» «тимер» йәки «баҡыр» тигәнде аңлата, тип фаразлай. «Һалаба» арамей телендә «аҡ» тигәнде аңлата, был фаразды яҡлаусылар шул тирәлә тупраҡтың төҫөнә һәм мәрмәр күплегенә һылтана. Халыҡ этимологияһынан тағы бер аңлатма: [[Ибраһим]] сәйәхәтселәргә һөт биргән, тип хикәйәләгән боронғо легенданан сығып, исем {{Lang-ar|حَلَبَ}}, «Һалаб» «(һөт) һауҙы» тигәнде аңлата . Сәйәхәтселәр бер-береһенән  «إِبْرَاهِيمُ حَلَبَ؟, ''Һалаба Ибрахийм?''», йәғни «''Ибраһим һауҙымы?''» тип һораған икән. Һыйыры ерән төҫтә булған ({{Lang-ar|شَهَبٌ}}, ''shaheb''), шуға ҡала {{Lang-ar2|حَلَبُ الشَّهْبَاءُ}}, «Һалаб аш-Шахба» тип атала&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2017-10-02|accessdate=2018-07-16|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt;.

== Географияһы ==
[[Файл:Aleppo_at_night11.jpg|ссылка=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Aleppo_at_night11.jpg/250px-Aleppo_at_night11.jpg|мини|250x250пкс|Төнгө Һалаб ]]
Һалаб [[Урта диңгеҙ|Урта диңгеҙҙән]] 120 км алыҫлыҡта, диңгеҙ кимәленән 380 м бейеклектә,  [[сүриә]]-[[Төркиә|төрөк]] сикгенән көнсығышҡа табан 45 километрҙа урынлашҡан. Ҡала төньяҡтан һәм көнбайыштан фисташка һәм зәйтүн ағастарын культивациялау таралған ауыл хужалығы ерҙәре менән  уратып алынған. Көнсығышта Һалабты  Сүриә сүле уратҡан.
Ҡала иҫке ҡала нигеҙенән көньяҡҡа табан бер нисә саҡрымда, Куэйка йылғаһының уң ярында урынлашҡан; ҡаланың иҫке өлөшө йылғаның һул ярында ята. Ул уртаһында төп бейек убаһы булған 10 км радиуслы түңәрәк барлыҡҡа килтергән 8 ҡалҡыулыҡ менән уратып алынған. Был убала   беҙҙең эраға тиклем II мең йыл менән билдәләнгән ҡәлғә төҙөлгән. Был убалар Телль ас-Сауда, Телль Ғәйшә, Телль ас-Сетт, Телль әл-Ясмин, Телль әл-Ансари (Ярукиййя), Ан ат-Талль, әл-Жаллюм һәм Бахсита тип атала&lt;ref name=&quot;Duden6&quot;&gt;{{Китап|заглавие=The Natural History of Aleppo|издание=1st|год=1856|издательство=Unknown|место=London|страницы=266|ответственный=Alexander Russell}}&lt;/ref&gt;. Ҡаланың боронғо өлөшө туғыҙ ҡапҡанан торған стена менән кәртәләнгән. Стенаны киң тәрән соҡор уратып алған&lt;ref name=&quot;Duden6&quot; /&gt;.

190 км²  майҙан биләгән Һалаб [[Яҡын Көнсығыш|Яҡын Көнсығыштың]] иң тиҙ үҫкән ҡалаларының береһе булып тора. 2001 йылда ҡабул ителгән  ҡала үҫеше планы буйынса 2015 йыл аҙағына тиклем Һалабтың дөйөм майҙанын 420 км²-ға киңәйтеү ҡаралған була&lt;ref name=&quot;Syr-news1&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq=99523|title=غلاونجي : العودة إلى شعار تأمين مسكن للأسرة السورية لا للفرد|date=2009-08-06|lang=ar|website=Syria News|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120304055701/http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq=99523|archivedate=2012-03-04}}&lt;/ref&gt;.

== Климаты ==
Алеппо климаты Урта диңгеҙ климатына бик яҡын. Шул уҡ ваҡытта ҡала урынлашҡан тау яйлаһы ҡышҡы айҙарҙа Урта диңгеҙҙең йылыныу эффектын кәметә, был Алепполағы ҡышты башҡа Урта диңгеҙ ҡалаларына ҡарағанда һиҙелерлек һалҡынайта. Ғинуарҙың уртаса температураһы буйынса Ҡырым ярымутрауы көньяҡ ярының ҡышы менән сағыштырырлыҡ, шул уҡ ваҡытта тотороҡло төнгө ҡырауҙар күҙәтелә, йылы көндәрҙә лә һауа торошо бик йыш үҙгәрә.

Айырым йылдарҙа һауа торошоноң -5°C, һирәк осраҡта -10°C градусҡа етеүе мөмкин. Йыш ҡына ҡар яуа, ҡайһы бер ҡыштар ҡарлы була һәм ваҡытлыса ҡар япмаһы ята. Һәр ваҡыттағыса, ҡышҡыһын ел, дымлы һауа торошо өҫтөнлөк итә. Йәй бик эҫе, яуым-төшөмһөҙ тиерлек. Әммә Һалабта йәй Урта диңгеҙ буйындағы башҡа ҡалаларға ҡарағанда иртәрәк башлана һәм тамамлана. Һауа температураһы көндөҙ уртаса +36 °C градус тәшкил итә, ләкин йыш ҡына +40 °C-тан ашыу күтәрелә. Һалабта яҙ шартлы рәүештә февралдең икенсе яртыһында башлана һәм апрель аҙағына тиклем дауам итә. Ә көҙ бик ҡыҫҡа, ул ноябрҙә генә була.

== Тарихы ==
Һалаб — донъялағы иң боронғо ҡалаларҙың береһе, унда беҙҙең эраға тиклем VI мең йыллыҡта уҡ кешеләр йәшәгән&lt;ref name=&quot;Columbia Encyclopedia 2010&quot;/&gt;. Телль ас-Сауд һәм Телль әл-Ансари (ҡаланың боронғо өлөшөнөң көньяғы) ҡаҙыу эштәренән күренеүенсә, бында беҙҙең эраға тиклем III мең йыллыҡтың икенсе яртыһында халыҡ йәшәгән&lt;ref name=&quot;Near East 1997&quot;/&gt;. Һалаб, сауҙа һәм хәрби сәнғәттең төп үҙәктәренең береһе булараҡ, хетт яҙмаларында, Евфраттағы Мари яҙмаларында, үҙәк Анатолийҙағы (Кесе Азия) һәм Эбла ҡалаһындағы яҙмаларҙа һүрәтләнә&lt;ref name=&quot;Britannica Concise Encyclopedia 2010&quot;/&gt;.

=== Боронғо донъя ===
[[Файл:Ebla royal palace.jpg|thumb|Эбла. Батша һарайы емереклектәре.]]

==== Боронғо Көнсығыш ====
[[Файл:Orientmitja2300aC.png|thumb|Боронғо Саргон империяһы, б. э. т. XXIV быуат]]
Һалаб тарихи яҙмаларҙа Дамаскка ҡарағанда күпкә алдараҡ күренә башлай. Уның тураһында б. э. т. III мең йыллыҡҡа, Эбла бойондороҡһоҙ батшалығының баш ҡалаһы булған ваҡытта, беренсе тапҡыр телгә алына. Ул Эблалағы ''Арми'' булараҡ һәм Аҡкадалағы ''Арманум'' исеме менән билдәле булған. Нарам Син — Аҡкад батшаһы (йәки уның олатаһы, Боронғо Саргон), беҙҙең эраға тиклем XXIII быуатта Эбла менән Арманды юҡ иткән&lt;ref&gt;Pettinato, Giovanni (Johns Hopkins University Press, 1991) ''Ebla, a new look at history'' p.135&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;&gt;Hawkins, John David (2000) ''Inscriptions of the iron age'' p.388&lt;/ref&gt;.

Һуңғы вавилон осоронда Алеппо тәүге тапҡыр Һалаб (Һалап, Һалба) исеме менән телгә алына&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;. Был ҡала Ямхад тип аталған аморей батшалығының баш ҡалаһы булған. Шулай уҡ «Хәләб ере» тигән исем менән билдәле булған Ямхад ({{lang-ar|يمحاض}})(яҡынса б. э. т. 1800—1600 йылдар) батшалығы Яҡын Көнсығышта иң көслө һәм ҡеүәтле батшалыҡ булған&lt;ref&gt;Kuhrt, Amélie (1998) ''The ancient Near East'' p.100&lt;/ref&gt;.

Ямхадты беҙҙең эраға тиклем XVI быуатта Мурсили I ваҡытында хеттар емергән. Әммә тиҙҙән, төбәк хетт көстәренең эске үҙ-ара низағтар арҡаһында хәлһеҙләнгәндә, Һалаб Сүриәлә үҙенең әйҙәүсе ролен яңынан яңыртҡан&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;.

Төбәктә хакимһыҙлыҡтан файҙаланып, Хурриттарҙың Митанни батшалығы хакимы Парраттарна беҙҙең эраға тиклем XV быуатта Халабты яулай. Һуңынан Һалаб Боронғо  Мысыр, Митанни һәм Хетт батшалыҡтары араһындағы һуғышының фронт һыҙығында була&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;. Хетт Суппилулиума I Митанниҙы еңгән һәм б. э. т. XIV быуатта Һалабты яулаған. Һалаб хеттар өсөн культ әһәмиәтенә эйә булған: ул һауа торошо аллаһына табыныу үҙәге булған&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;.

Б. э. т. XII быуатта Хетт батшалығы емерелгәс, Һалаб арамей сир-хетт Арпад батшалығының бер өлөшө булып киткән, ә һуңыраҡ ул арамей сир-хетт Хатарикка - Лухутиҙағы батшалығының баш ҡалаһы булып киткән. Б. э. т. IX быуатта Һалаб Яңы Ассирия батшалығының, ә һуңыраҡ Яңы Вавилон батшалығының һәм Әһәмәниҙәр империяһының бер өлөшө булып киткән.

==== Антиклыҡ ====
[[Файл:Brad Northern Basilica.jpg|thumb|Брэдтағы маронит базиликаһы харабалары, Һалаб]]
[[Александр Македонский]] ҡаланы б. э.т. 333 йылда яулай. Селевк Никатор бында грек торағына нигеҙ һала (б. э. т. 301—286 йй.) һәм боронғо Македония империяһындағы Верия ҡалаһы хөрмәтенә — ''Верия'' тип атай.

Верия 300 йылға яҡын [[Селевкидтар]] буйһоноуында ҡалған. Рим хакимлығы Төньяҡ Сүриәнең өс быуаттан ашыу осорҙа стабиллеген һәм хәүефһеҙлеген тәьмин иткән.

Рим дәүерендә төньяҡ Сүриәлә халыҡ һаны арта, V быуатта Византия империяһы хакимлығы осоронда ла халыҡ һаны арта. Һуңғы антиклыҡ йылдарында Верия ҙурлығы буйынса [[Антиохия]]нан, Сүриә баш ҡалаһынан һуң, икенсе ҡала; һәм [[Рим империяһы]]ндағы өсөнсө ҡала була. Археологик мәғлүмәттәр б. э. VI быуатында  Антиохия һәм Верия араһындағы ауыл һәм ҡалаларҙа халыҡ тығыҙлығының күплеге тураһында һөйләй. Хәҙерге ваҡытта был тораҡтарҙа Изге Симеон Столпник сиркәүе кеүек боронғо йорттар һәм сиркәүҙәр бар. Изге Марон, шул төбәктә тыуыуы ихтимал: уның ҡәбере Брэдта, Һалабтан көнбайышта урынлашҡан.

Верия Тәүрат китабында ла (Библия) телгә алына.

=== Урта быуаттар ===
[[Файл:Bab Qinnasrin2010.jpg|thumb|230px|Һалабтың 1256 йылда Ән-Насир Йософ реставрациялаған боронғо диуарҙары һәм Баб Кыннасрин]]
[[Сәсәниҙәр империяһы]] Сүриәгә VII быуат башында һөжүм итә. Тиҙҙән, 637 йылда, Һалабты Хәлит ибн Вәлит етәкселек иткән ғәрәптәр яулай. 944 йылда ул кенәз Сәйф әл-Даул Хаманид бойондороҡһоҙ әмирлеге резиденцияһына әйләнә, һәм ҡала, бөйөк шағир Әл-Мутанабби һәм фәйләсуф [[Әл-Фараби]] ҡалаһы булараҡ, сәскә ата. 962 йылда ҡала византийлылар тарафынан яңынан яуланған һәм году и был в составе Восточной Римской Империи (Византийской) с 974 йылдан 987 йылға тиклем Көнсығыш Рим империяһы составында булған. Һалаб һәм уның әмирлеге 969 йылдан алып византий һуғыштары башланғанға тиклем вассал дәүләткә әйләнгән. 1024—1080 йылдарҙа бер аҙ өҙөклөк менән ҡалаға Мирдасидтар династияһы идара итә. Һалабты тәре йөрөтөүселәр ике тапҡыр, 1098 йылда һәм 1124 йылда, ҡамай, ләкин яулап ала алмай.

1138 йылда булған ер тетрәү ҡаланы һәм уның тирә-яғын емергән. Ул осорҙоң баһаһына тулыһынса таянырға ярамай, әммә, шуға ҡарамаҫтан, 230 000 кеше һәләк булған тип һанала, шул рәүешле был кешелек тарихында иң үлемесле бишенсе ер тетрәү була.

Һалаб [[Сәләх әд-Дин]]гә (Саладин), унан һуң 1183 йылда [[Әйүбидтәр]] династияһына күсә.

[[Файл:Souk Al Zirb Aleppo.jpg|thumb|250px|left|Мәмлүк осорондағы Сук аз-Зирб]]

1260 йылдың 24 ғинуарында&lt;ref&gt;{{статья|заглавие=The Crisis in the Holy Land in 1260|издание={{Нп3|The English Historical Review}}|том=95|страницы=481—513|номер=376|язык=en|автор=Jackson, Peter|месяц=7|год=1980}}&lt;/ref&gt; [[Хүләгү]] етәкселегендә, Антиохия кенәзе Боэмунд VI һәм уның ҡайныһы, Әрмәнстан батшаһы Хетум I&lt;ref&gt;«Histoire des Croisades», René Grousset, p. 581, ISBN 2-262-02569-X.&lt;/ref&gt; менән бергә, монголдар Һалабты яулай. Әйүбид Туран-шах ҡаланы насар һаҡлаған: алты көн бомбаға тотолғандан һуң диуарҙар, ә дүрт аҙнанан цитадель емерелеп төшкән. Күп мосолман һәм йәһүд һәләк булған, ә мәсихсе халыҡ ярлыҡаланған&lt;ref name=&quot;Shelemay1998&quot;&gt;{{книга|заглавие=Let jasmine rain down: song and remembrance among Syrian Jews|ссылка=https://books.google.com/books?id=pgoFDZeHhF4C&amp;pg=PA70|год=1998|издательство=[[University of Chicago Press]]|isbn=9780226752112|страницы=70|язык=en|автор=Kay Kaufman Shelemay}}&lt;/ref&gt;. Монголдар Тураншаһ III-нө ҡыйыулығы өсөн хөрмәт иткәнгә күрә, уны үлтермәгән. Һуңынан ҡала Хомс ҡалаһының элекке әмире әл-Әшрәф Мусаға бирелә, ҡалала монгол гарнизоны урынлаштырыла. Һалабты алғанда күрһәткән ярҙамы өсөн, Хетум I-гә награда тапшырыла. Шунан монгол ғәскәрҙәре Дамаск яғына юл тота, һәм ул бирелә. Монголдар Дамаскиға 1260 йылдың 1 мартында ингән.

1260 йылдың сентябрендә мәмлүктәр Акконан француздары менән килешеү төҙөү буйынса һөйләшеүҙәр алып бара, һәм был килешеү тәре йөрөтөүселәр аша ҡаршылыҡһыҙ үтергә мөмкинлек бирә һәм 1260 йылдың 3 сентябрендә монголдар (ҡара: Айн-Джалут янындағы һуғыш) менән һуғышҡа инә. Мәмлүктәр, монгол хәрби начальнигы Китбуканы үлтереп, еңеү яулай һәм биш көндән яңынан Дамаскты баҫып алды. Мосолмандар Һалабты бер айҙа үҙ ҡулына алған, һәм мәмлүк губернаторы ҡала менән идара итергә ҡала. Шул уҡ йылдың декабрендә Хүләгү, Алеппоны кире ҡайтарырға тырышып, ғәскәр ебәрә. Монголдар Китбука үлеме өсөн үс алып,  байтаҡ мосолмандарҙы үлтерә, әммә ҡаланы ике аҙна эсендә баҫып ала алмауы сәбәпле, улар сигенергә мәжбүр була&lt;ref&gt;Runciman, p. 314.&lt;/ref&gt;.

1271 йылдың октябрендә монголдар ҡаланы һаҡлаған төркмән ғәскәрҙәрен һәм Анатолийҙы һаҡлаған ун меңлек армияны еңеп, йәнә Һалабты баҫып ала. Мәмлүк гарнизондары Хама ҡалаһына ҡасҡан, ләкин Бейбарс I үҙенең армияһы менән Һалабты яҡларға ҡайта, һәм монголдар сигенә&lt;ref&gt;Runciman, pp. 336—337.&lt;/ref&gt;.

1280 йылдың 20 октябрендә монголдар, баҙарҙы талап һәм мәсеттәргә ут төртөп, йәнә Һалабты баҫып ала. Ҡаланың мосолман халҡы, мәмлүктәрҙең лидеры Әл-Мансур Калауун үҙ көсөн йыйған Дамаскка ҡаса. Уның ғәскәре Һалабҡа еткәс, монголдар Евфрат аша йәнә сигенә.

1400 йылда төрөк лидеры Аҡһаҡ Тимер ҡаланы мәмлүктәрҙән тартып ала&lt;ref&gt;Runciman, p. 463.&lt;/ref&gt;. Бик күп кеше үлтерелә, ҡаланан ситтә мең баш һөйәгенән башня төҙөлә&lt;ref&gt;[http://everything2.com/index.pl?node=Battle%20of%20Aleppo Battle of Aleppo@Everything2.com] {{Wayback|url=http://everything2.com/index.pl?node=Battle%20of%20Aleppo |date=20180117131348 }}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Монголдар киткәс, бөтә мосолман халҡы Һалабҡа ҡайта. Ләкин монголдар һөжүм иткән ваҡытта торлаҡтарын ташлап киткәндәр ҡаланың иҫке өлөшөндә урынлашҡан кварталдарына ҡабат ҡайта алмаған. Был хәл уларҙың 1420 йылда ҡала стеналарынан ситтә, Һалабтың төньяҡ биләмәһендә яңы квартал төҙөүенә килтерә. Был яңы квартал әл-Ждейде (ғәрәп телендә: «Яңы район») тип атала.

=== Яңы осор ===
&lt;!-- В XIX веке в городе произошли два крупных еврейских погрома. В 1947 году, вслед за образованием [[Израиль|Израиля]], в городе произошёл [[Алеппский погром 1947 года|крупный погром]], в результате которого начался массовый выезд евреев в Израиль.

=== Граждандар һуғышы ===
[[Файл:Saadallah al-Jabiri square, Aleppo, after the explosion of October 2012.jpg|thumb|right|Һалаб өсөн барған һуғыштан һуң ҡала күренеше]]
&lt;!--В 2012 году во время [[Гражданская война в Сирии|Гражданской войны в Сирии]] город стал ареной ожесточённых боёв между антиправительственными повстанцами и террористическими группировками с одной стороны и правительственными войсками — с другой. Активная фаза боёв началась летом 2012 года&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=860934 |title=В Алеппо идут ожесточенные бои между сирийскими войсками и мятежниками |date=2012-07-28 |publisher=Вести.ру |accessdate=2012-07-30 |archive-date=2012-07-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120730053347/http://www.vesti.ru/doc.html?id=860934 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

Первоначально в противостояние были вовлечены преимущественно [[Сирийская оппозиция|умеренные оппозиционные группировки]] и [[Вооружённые силы Сирии|правительственные войска]], а также курдские боевики из [[Отряды народной самообороны (Сирия)|Отрядов народной самообороны]]&lt;ref&gt;[http://www.itar-tass.com/c12/512629.html Операция по освобождению Алеппо близится к завершению] {{Wayback|url=http://www.itar-tass.com/c12/512629.html |date=20120910162050 }} // ИТАР-ТАСС, 6 сентября 2012&lt;/ref&gt;. Постепенно среди антиправительственных сил всё большую роль стали играть радикальные [[Исламизм|исламистские]] группировки, в том числе [[Фронт ан-Нусра]] и «[[Исламское государство]]», а в войну на стороне правительства вступили многочисленные союзные вооружённые группировки (в основном [[Шииты|шиитские]] ополчения из [[Ливан]]а, [[Ирак]]а и [[Афганистан]]а)&lt;ref&gt;{{Cite report |author= Philip Smyth |date= February 2015 |title= The Shiite Jihad in Syria and Its Regional Effects |url= http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus138_Smyth-2.pdf |publisher= The Washington Institute for Near East Studies |page= 45 |docket=  |asin=  |accessdate= 13 March 2015 |archivedate= 2015-04-02 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20150402150705/http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus138_Smyth-2.pdf |deadurl= no }}&lt;/ref&gt;, а также военные советники из [[Иран]]а. С началом в сентябре 2015 года [[Военная операция России в Сирии|российской военной операции в Сирии]], к вооружённому противостоянию в Алеппо присоединились российские ВКС, наносившие авиационно-ракетные удары по повстанческим и террористическим группировкам.

Будучи крупнейшим городом страны по населению и до войны считавшийся «экономической столицей Сирии», Алеппо рассматривался сторонами конфликта и экспертами как имеющий большое стратегическое и политическое значение, а бои за контроль над городом — как решающий фронт&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.dw.com/ru/в-алеппо-решается-судьба-сирии-13122016/av-36755685 |title = В Алеппо решается судьба Сирии  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190826122706/http://www.dw.com/ru/%D0%B2-%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BF%D0%BF%D0%BE-%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F-%D1%81%D1%83%D0%B4%D1%8C%D0%B1%D0%B0-%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B8-13122016/av-36755685 |archivedate = 2019-08-26 }} // Deutsche Welle, 13.12.2015&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/articles/2016/08/11/wardrums/ Битва за колыбель] {{Wayback|url=https://lenta.ru/articles/2016/08/11/wardrums/ |date=20190511023549 }} // Lenta.ru, 20.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.bbc.com/russian/features-38333942 Что означают события в Алеппо для дальнейшей судьбы Сирии?] {{Wayback|url=http://www.bbc.com/russian/features-38333942 |date=20190913091446 }} // BBC Russian, 16.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://ria.ru/arab_sy/20120808/719133869.html Бои за Алеппо продолжаются, заявляет командование ССА — СМИ] {{Wayback|url=https://ria.ru/arab_sy/20120808/719133869.html |date=20161222083452 }} // РИА Новости, 08.08.2012&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://carnegie-mec.org/diwan/66314 A Turning Point in Aleppo] {{Wayback|url=http://carnegie-mec.org/diwan/66314 |date=20181213094844 }} // Carnegie Endowment for International Peace, 01.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.almasdarnews.com/article/assad-calls-battle-aleppo-historic-victory/ Assad calls battle of Aleppo «historic victory»] {{Wayback|url=https://www.almasdarnews.com/article/assad-calls-battle-aleppo-historic-victory/ |date=20161220174116 }} // Al-Masdar News, 16.12.2016&lt;/ref&gt;. Это обусловило затяжной и ожесточённый характер боевых действий, которые привели к массовым разрушениям городской инфраструктуры и большим потерям среди мирного населения.

Атаковав город летом 2012 года, повстанческие группировки довольно быстро захватили примерно 40 % его территории. Их дальнейшее продвижение, однако, было остановлено, и в 2012—2013 годах ситуация приобрела тупиковый характер. Боевикам удалось перерезать стратегическое шоссе Дамаск — Алеппо, за контроль над которым начались ожесточённые бои&lt;ref&gt;Виктор Ручкин. [http://www.redstar.ru/index.php/news-menu/ino-military-menu/siriya/item/5328-idut-ozhestochyonnyie-boi Идут ожесточённые бои] {{Wayback|url=http://www.redstar.ru/index.php/news-menu/ino-military-menu/siriya/item/5328-idut-ozhestochyonnyie-boi |date=20190824165251 }} // «Красная звезда» от 18 октября 2012&lt;/ref&gt;.

15 января 2013 года [[Взрывы в университете Алеппо|мощные взрывы прогремели]] на территории [[Университет Халеба|местного университета]]. В результате взрыва погибли 80 и были ранены около 150 человек, среди которых были студенты и беженцы, размещённые на территории университета.

12 марта сирийские войска и мятежники возобновили бои за [[Алеппо (аэропорт)|международный аэропорт Алеппо]], повстанцы также атаковали авиабазы Найраб и Маннах недалеко от аэропорта&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.interfax.ru/world/news.asp?id=295081 |title = В Сирии идут ожесточенные бои за аэропорт Алеппо  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20130813052048/http://www.interfax.ru/world/news.asp?id=295081 |archivedate = 2013-08-13 }} // «Интерфакс» от 12 марта 2013&lt;/ref&gt;. 19 марта в пригороде Алеппо — Хан-эль-Асале — был применён нервно-паралитический газ [[зарин]], в результате чего погибли 15 человек&lt;ref name=&quot;зарин&quot;&gt;{{cite web |author= |authorlink= |coauthors= |url=http://www.itar-tass.com/c1/899258.html |title=Алеппо полностью обесточен из-за ракетного обстрела трансформаторной станции |subtitle= |lang=ru |format= |website=itar-tass.com |publisher=ИТАР-ТАСС |date=2013-10-02 |description= |quote= |accessdate=2020-06-12 |deadlink=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131004234504/http://www.itar-tass.com/c1/899258.html |archivedate=2013-10-04 }}&lt;/ref&gt;.

К октябрю 2013 года половина города удерживалась правительственными войсками, другая часть — различными группировками повстанцев&lt;ref name=&quot;зарин&quot;/&gt;. Население города за время с начала конфликта сократилось с 2,5 млн до менее чем 1 млн человек&lt;ref name=&quot;зарин&quot;/&gt;.

В 2014—2015 годах сирийская армия, поддержанная союзными ополченцами и иранскими военнослужащими, провела серию успешных операций, заложивших основу для будущего окружения и штурма города.

4 марта 2015 года произошёл мощный взрыв у здания разведки ВВС Сирии в Алеппо. Мятежники привели в действие взрывное устройство в туннеле, расположенном под зданием спецслужбы. Погибло более 30 человек&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=2400307 |title=Вести. Ru: Взрыв у здания разведки ВВС в Алеппо: есть жертвы |accessdate=2019-08-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160911160412/http://www.vesti.ru/doc.html?id=2400307 |archivedate=2016-09-11 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

Ночью 12 июля в результате мощного взрыва туннеля в Старом городе была сильно повреждена стена цитадели Алеппо, внесённой в список Всемирного наследия ЮНЕСКО&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=2640209 |title=В Сирии взорвана древняя цитадель из списка Всемирного наследия ЮНЕСКО |accessdate=2019-08-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160911160035/http://www.vesti.ru/doc.html?id=2640209 |archivedate=2016-09-11 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

Начало российской военной операции в Сирии в сентябре 2015 года позволило коренным образом изменить ситуацию в Сирии в пользу правительства Башара Асада, разблокировать Алеппо, а в дальнейшем — установить контроль над всей территорией города&lt;ref name=&quot;bbc-16-November-2016&quot;&gt;{{cite web |title=Why is Russia engaged in Aleppo? |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-37995780?intlink_from_url=https://www.bbc.com/news/topics/cny6mkg2rq9t/aleppo&amp;link_location=live-reporting-correspondent |last=Doucet |first=Lyse |date=2016-11-16 |website=BBC |lang=en |accessdate=2019-08-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;new_york_times_April_13_2018&quot;&gt;{{cite web |title=How Syria’s Death Toll Is Lost in the Fog of War |url=https://www.nytimes.com/2018/04/13/world/middleeast/syria-death-toll.html |last=Specia |first=Megan |date=2018-04-13 |website=The New York Times |lang=en |accessdate=2019-08-22 |archive-date=2019-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190810094002/https://www.nytimes.com/2018/04/13/world/middleeast/syria-death-toll.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

В феврале 2016 года сирийская армия в ходе [[Наступление в Алеппо (2016)|успешного наступления]] окружила Алеппо с севера, перерезав линии снабжения боевиков со стороны [[Турция|турецкой]] границы.

В ходе [[Кампания в Алеппо (2016)|летней кампании 2016 года]] армия завершила полное окружение города и начала его осаду. По оценкам на сентябрь 2016 года, в восточной части Алеппо (контролируемой оппозицией и террористами) оставалось около 250 тыс. жителей, в западной части (контролируемой правительственными силами) — 1,5 млн человек&lt;ref&gt;[http://www.aljazeera.com/news/2016/09/warplanes-mount-strikes-rebel-held-aleppo-160924080435839.html 'Ferocious' air strikes pummel Aleppo as ground gained] {{Wayback|url=http://www.aljazeera.com/news/2016/09/warplanes-mount-strikes-rebel-held-aleppo-160924080435839.html |date=20161006003251 }}, [[Аль-Джазира]], 24 сентября 2016 г.&lt;/ref&gt;.

28 июля Россия вместе с сирийскими властями начала гуманитарную операцию в Алеппо. Было открыто три гуманитарных коридора для гражданского населения, четвёртый — для выхода боевиков&lt;ref&gt;{{cite web|title=Гуманитарная операция начата Россией совместно с сирийскими властями в Алеппо|url=https://www.1tv.ru/news/2016-07-28/306969-gumanitarnaya_operatsiya_nachata_rossiey_sovmestno_s_siriyskimi_vlastyami_v_aleppo|accessdate=2019-08-25|date=2016-07-28|archive-date=2019-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825221729/https://www.1tv.ru/news/2016-07-28/306969-gumanitarnaya_operatsiya_nachata_rossiey_sovmestno_s_siriyskimi_vlastyami_v_aleppo|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

В августе [[Управление по координации гуманитарных вопросов|Управлением по координации гуманитарных вопросов]] ООН (УКГВ) была высказана обеспокоенность ухудшающейся ситуацией с безопасностью и гуманитарной обстановкой в городе, в особенности в восточном Алеппо. Позже генеральный секретарь ООН Пан Ги Мун заявил, что в городе велика вероятность гуманитарной катастрофы&lt;ref&gt;{{cite web|title=Гуманитарная ситуация в Алеппо продолжает ухудшаться, утверждает ООН|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3514959|accessdate=2019-08-25|date=2016-08-06|archive-date=2019-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825221728/https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3514959|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=ООН: Алеппо грозит гуманитарный кризис невиданных масштабов|url=https://ria.ru/20160819/1474836949.html?in=t|accessdate=2019-08-25|date=2016-08-19}}&lt;/ref&gt;.
 --&gt;
[[Файл:International Mine Action Center in Syria (Aleppo) 45.jpg|слева|мини|Һалаб, 21 декабрь, 2016. Рәсәй Федерацияһы оборона министрлығының веб-сайтынан алынған фотография]]
&lt;!-- На наличие гуманитарной катастрофы в конце сентября указывал заместитель генерального секретаря ООН по гуманитарным вопросам Стивен О’Брайен. Тогда же генеральный секретарь ООН [[Пан Ги Мун]] обвинил Сирию и Россию в военных преступлениях — использовании зажигательных и бункерных бомб против жилых районов Алеппо&lt;ref name=&quot;guardian_september_2016&quot;&gt;{{cite web |title='Syria is bleeding': Aleppo facing war's worst humanitarian crisis, UN says |url=https://www.theguardian.com/world/2016/sep/29/aleppo-syria-war-humanitarian-crisis-un |last=Borger |first=Julian |date=2016-09-29 |website=The Guardian |lang=en |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-08-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190825195706/https://www.theguardian.com/world/2016/sep/29/aleppo-syria-war-humanitarian-crisis-un |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.vz.ru/news/2016/10/21/839464.html |title = В ООН назвали удары по Алеппо «преступлениями исторического масштаба»  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190824165316/http://www.vz.ru/news/2016/10/21/839464.html |archivedate = 2019-08-24 }} // Взгляд, 21 октября 2016&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;azattyq_november_2016&quot;&gt;{{cite web |title=ООН: на осадном положении в Сирии находится до миллиона человек |url=https://rus.azattyq.org/a/28131495.html |date=2016-11-22 |website=Радио Азаттык (RFE/RL) |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-08-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190825195707/https://rus.azattyq.org/a/28131495.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;bbc_russian_septemer_2016&quot;&gt;{{cite web |title=США пригрозили прекратить взаимодействие с Россией по Сирии |url=https://www.bbc.com/russian/news-37498260 |date=2016-09-28 |website=Би-би-си |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-09-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190914203357/https://www.bbc.com/russian/news-37498260 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

15 ноября 2016 года, при массированной авиационно-ракетной поддержке российских ВКС, сирийская армия начала [[Наступление в Алеппо (ноябрь — декабрь 2016)|наступление]] с целью захвата неподконтрольной (восточной) части города, через месяц приведшее к краху оборонительных рубежей боевиков и переходу города под контроль правительства. К середине декабря 2016 года город был полностью занят правительственными войсками&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/news/2016/12/13/aleppo_celebrations/ В Алеппо начался праздник по случаю освобождения города] {{Wayback|url=https://lenta.ru/news/2016/12/13/aleppo_celebrations/ |date=20210303061749 }} // Lenta.ru, 13.12.2016&lt;/ref&gt;.

К вечеру 22 декабря 2016 года город окончательно перешёл под контроль правительственных сил&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.rbc.ru/politics/22/12/2016/585c1b749a7947063e8cf951 |title=Власти Сирии заявили о полном уходе боевиков из Алеппо |access-date=2016-12-22 |archive-date=2016-12-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161222193324/http://www.rbc.ru/politics/22/12/2016/585c1b749a7947063e8cf951 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

После освобождения города его жилые кварталы многократно подвергались минометным и ракетным обстрелам со стороны боевиков, что приводило к новым жертвам&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо ребенок погиб в результате обстрела террористами жилого квартала|url=https://ria.ru/20190731/1557057610.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-07-31|archive-date=2019-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801044548/https://ria.ru/20190731/1557057610.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Сирии боевики открыли огонь по жилому кварталу Алеппо|url=https://ria.ru/20190803/1557139845.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-03|archive-date=2019-08-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20190805070151/https://ria.ru/20190803/1557139845.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.
--&gt;

=== Ҡаланы тергеҙеү ===
&lt;!--Алеппо сильно пострадал в ходе военных действий, многие местные достопримечательности получили повреждения или были разрушены. Множество производственных предприятий экономической столицы страны было разграблено&lt;ref name=&quot;realty&quot;&gt;{{cite web|title=В Восточном Алеппо идет активное восстановление жилья и инфраструктуры|url=https://realty.ria.ru/20190813/1557435774.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-13|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826141638/https://realty.ria.ru/20190813/1557435774.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;до&quot;&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили фабрику детской одежды|url=https://ria.ru/20190801/1557062493.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-01|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826140135/https://ria.ru/20190801/1557062493.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

В июле 2019 года был восстановлен центральный городской рынок «Аль-Сактыя», входящий в список всемирного наследия ЮНЕСКО&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили разрушенный во время войны древний рынок|url=https://ria.ru/20190716/1556557952.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-07-16|archive-date=2019-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190719054215/https://ria.ru/20190716/1556557952.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.
 
В августе 2019 года ещё продолжалось восстановление жилья и инфраструктуры города&lt;ref name=&quot;realty&quot; /&gt;. К осени 2019 года был восстановлен ряд промышленных производств. В восстановлении Алеппо принимали участие беженцы, вернувшиеся в город&lt;ref name=&quot;до&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили завод по переплавке металла|url=https://ria.ru/20190805/1557162179.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-05|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826140137/https://ria.ru/20190805/1557162179.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Халҡы ==
[[Файл:Alepp0fashion.jpg|thumb|left|Йәһүд ҡатыны һәм Һалаб бедуиндары, 1873 йыл]]
Большинство жителей Халеба — арабы-мусульмане. Христианское население состоит из [[Армяне|армян]], [[греки|греков]], [[Маронитская католическая церковь|маронитов]], сирийских [[Католицизм|католиков]]; существуют [[Иудаизм|еврейская]] и американская [[Протестантизм|протестантская]] общины.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Год !! Население !! Прирост, %±
|-
| '''1883''' || 99 179 || -
|-
| '''1922''' || 156 748|| 44,9 %
|-
| '''1934''' || 249 921|| 19,0 %
|-
| '''1950''' || 362 500 || 11,5 %
|-
| '''1965''' || 500 000 || 17,5 %
|-
| '''1990''' || 1 216 000 || 90,3 %
|-
| '''2000'''|| 1 937 858|| 29,2 %
|-
| '''2005''' || 2 301 570 || 5,5 %
|-
| '''2016''' || 1 800 000 || -22 %
|}
--&gt;

=== Тарихи мәғлүмәттәр ===
&lt;!--Ещё в начале XIX столетия Халеб населяли 200 тыс. жителей; город имел обширную промышленность и торговлю, его фабрики снабжали весь Восток [[шёлк]]овыми, [[Бумага|бумажными]], [[Шерсть|шерстяными]] и [[Парча|парчовыми]] материями. Но [[землетрясение]], [[чума]] и [[холера]] подорвали его благосостояние. Согласно историку из Алеппо, шейху Камель аль-Газзи (1853—1933), население города до разрушительного землетрясения 1822 года составляло 400 тыс. человек. Затем от холеры и чумы (1823 и 1827 годов соответственно) население Халеба сократилось до 110 тысяч человек&lt;ref&gt;Saint Terezia Church Aleppo {{cite web |url = http://www.terezia.org/section.php?id=1823 |title = Christians in Aleppo at the end of the Ottoman Empire  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20171009230825/http://www.terezia.org/section.php?id=1823 |archivedate = 2017-10-09 }}&lt;/ref&gt;. В 1901 году общая численность жителей Алеппо составляла {{num|108143}} человека, из которых [[Ислам|мусульмане]] — {{num|76329}} (70,58 %), [[Католицизм|христиане-католики]] — {{num|24508}} (22,66 %); и [[Иудаизм|иудеи]] — 7306 (6,76 %)&lt;ref&gt;Alepppo in One Hundred Years 1850—1950, vol.2 page 3, 1994 Aleppo. Authors: Mohammad Fuad Ayntabi and Najwa Othman&lt;/ref&gt;. Христианское население значительно увеличилось с притоком армянских беженцев (после [[Геноцид армян|геноцида армян 1915 года]]) и сирийских христиан из других городов. После прибытия первой группы армянских беженцев (1915—1922) население Алеппо в 1922 году стало {{num|156748}} человек, из них [[Ислам|мусульмане]] составляли {{num|97600}} жителей (62,26 %), [[Католицизм|христиане-католики]] — {{num|22117}} (14,11 %), [[Иудаизм|иудеи]] — 6580 (4,20 %), численность [[Европейцы|европейцев]] в городе составляла 2652 (1,70 %), [[Геноцид армян|армянских беженцев]] — {{num|20007}} (12,76 %) и других — 7792 (4,97 %)&lt;ref&gt;Alepppo in One Hundred Years 1850—1950, vol.3 page 26, 1994 Aleppo. Authors: Mohammad Fuad Ayntabi and Najwa Othman&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;The Golden River in the History of Aleppo, ({{lang-ar|نهر الذهب في تاريخ حلب}}), vol.1 (1922) page 256, published in 1991, Aleppo. Author: Sheikh Kamel Al-Ghazzi&lt;/ref&gt;.

Второй поток армянских беженцев в направлении Алеппо был вызван выводом французских войск из [[Киликия|Киликии]] в 1923 году&lt;ref&gt;The Golden River in the History of Aleppo ({{lang-ar|نهر الذهب في تاريخ حلب}}), vol.3 (1925) pages 449—450, published in 1991, Aleppo. Author: Sheikh Kamel Al-Ghazzi&lt;/ref&gt;. В 1923—1925 годах в город прибыли более чем {{num|40000}} армян, а население Алеппо достигло {{num|210000}} человек к концу 1925 года, из которых [[армяне]] составляли более 25 %&lt;ref&gt;{{книга |заглавие= The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century |издательство=[[Palgrave Macmillan]] |место= New York |год=2004 |isbn= 1-4039-6422-X |страницы=425 |ref=  Hovannisian |язык=en |автор=[[Ованнисян, Ричард|Richard G. Hovannisian]]}}&lt;/ref&gt;.

Согласно историческим данным, представленным шейхом Рамель аль-Газзи, подавляющее большинство христиан города Халеб были католиками, вплоть до последних дней [[Османская империя|османского владычества]]. Рост православных христиан связан, с одной стороны, с приездом армянских и сирийских христиан, выживших в [[Киликия|Киликии]] и южной Турции; а с другой стороны, с прибытием большого количества [[Православие|православных]] [[Греки|греков]] из [[Хатай (ил)|Санджака Александретты]], после его [[Аннексия|аннексии]] в пользу Турции (1939).

В 1944 году население Алеппо составляло около {{num|325000}} человек, где {{num|112110}} (34,5 %) христиане (из них армян — {{num|60200}}). Армяне составляли более половины христианской общины Алеппо до 1947 года, в то время как многие из них уехали в Советскую Армению в рамках армянской репатриации (1946—1967).
--&gt;

=== Хәҙерге хәле ===
&lt;!--Алеппо — самый густонаселённый город в Сирии, с населением в {{num|2181061}} человек (2004). Согласно официальным оценкам, объявленным городским советом Алеппо, население города достигло {{num|2301570}} к концу 2005 года.
Более 80 % жителей Алеппо являются [[Сунниты|мусульманами-суннитами]]. Это прежде всего [[арабы]], [[курды]] и [[Сирийские туркмены|туркмены]]. Другие мусульманские группы включают [[Адыги|адыгов]] ([[черкесы]], [[кабардинцы]], [[адыгейцы]]), [[Чеченцы|чеченцев]], [[Албанцы|албанцев]], [[Боснийцы|боснийцев]] и [[помаки|помаков]].

Согласно оценкам, приведённым в 2010 году в финальном отчёте по проекту городского развития Алеппо, проводимому муниципалитетом города и компанией GTZ рамках совместной сирийско-немецкой программы устойчивого городского развития, ожидалось, что ежегодный прирост населения города в течение следующих десяти лет составит порядка 2,7 % в год, и численность населения достигнет 3,6 млн жителей&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf |title=ALEPPO DIVERSE &amp;#124; OPEN CITY |subtitle=An Urban Vision for the Year 2025 |format=Final Report |website = Syrian-German Technical Cooperation GTZ |publisher=Uberbau (Architecture &amp; Urbanism Ali Saad &amp; Thomas Stellmach GbR) |lang=en |date=2010-02-05 |accessdate=2016-12-22}}&lt;/ref&gt;.

Одна из крупнейших христианских общин на [[Ближний Восток|Ближнем Востоке]], Алеппо являлся перед войной домом для многих восточных христиан, в основном [[Армянская апостольская церковь|армян]], [[Сирийская православная церковь|сирийских христиан]] и [[Мелькитская католическая церковь|греков-мелькитов]]{{Нет АИ|22|5|2018}}. До войны в городе жили более чем 250 тыс. христиан, составляя около 12 % от общей численности населения. Значительное число сирийских христиан в Алеппо родом из города [[Урфа]] ([[Турция]]) и говорит на [[Армянский язык|армянском языке]]. Большая община христиан принадлежит [[Армянская апостольская церковь|Армянской апостольской]], [[Сирийская православная церковь|Сирийской православной]] и [[Греческая православная церковь|Греко-православной]] церквям. В Халебе было очень много католиков, в том числе [[Мелькитская католическая церковь|греков-мелькитов]], [[Марониты|маронитов]], [[Латиняне|латинян]], [[Халдеи|халдеев]] и сирийских католиков. В нескольких районах города преобладает христианское и армянское население, таких как старый христианский квартал Ждейде. Современные христианские районы называются Азизия, Сулеймания, Гаре де Багдад, Урубе и Мейдан. В Алеппо 45 действующих церквей, принадлежащих вышеупомянутым конфессиям{{Нет АИ|22|5|2018}}.

Арабоязычное население Алеппо говорит на [[Разновидности арабского языка|северосирийском диалекте]], который называется ''шави''.
--&gt;
&lt;center&gt;
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140px&quot;&gt;
File:Aleppo, Streets of the city, Syria.jpg|Центр города
Файл:Great Mosque of Aleppo, Aleppo, Syria.jpg|[[Великая мечеть Алеппо]]
File:Shopping streets in covered market 2, Aleppo, Syria.jpg|Крытый рынок
Файл:Saint Elijah Maronite Cathedral, Aleppo (4).jpg|Маронитский собор Святого Илии-пророка
Файл:Tawhid and Saint George Alp.jpg|Мечеть Таухид и церковь Святого Георгия
Файл:AleppoAlJdeida.jpg|Улица в христианском квартале Алеппо
File:Streets of the old city of Aleppo, Syria.jpg|Улицы старого города
Файл:Woman in niqab, Aleppo (2010).jpg|Женщина с ребёнком в Алеппо, 2010 год
&lt;/gallery&gt;
&lt;/center&gt;
&lt;!--

== Архитектураһы ==
[[Файл:Baron hotel at night.jpg|thumb|Боронғо билдәле Baron Hotel, 1911]]
В Алеппо смешаны несколько [[Архитектура|архитектурных]] стилей. Многочисленные захватчики, от [[Византийская империя|византийцев]] и [[Сельджуки|сельджуков]] до [[Мамлюки|мамлюков]] и [[Османская империя|турок]] оставляли свои следы на архитектуре города на протяжении 2000 лет&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSTRE66F1ED20100716 |title=Reuters:Travel Postcard: 48 hours in Aleppo, Syria |access-date=2017-10-02 |archive-date=2021-12-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211230154929/https://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSTRE66F1ED20100716 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
Существуют различные сооружения XIII и XIV веков, такие как гостиницы, мусульманские школы и хаммамы, христианские и мусульманские построения в старой части города и квартале Ждейде. В этом квартале находится большое количество домов XVI и XVII веков, принадлежавших алеппской [[Буржуазия|буржуазии]]. В Азизие располагаются дома XIX и начала XX веков в стиле [[барокко]]. В новом квартале ''Шахба'' смешаны различные архитектурные стили: [[Архитектура неоклассицизма|неоклассика]], [[Нормандская архитектура|нормандский]], [[Восток|восточный]] и даже [[китай]]ский стили&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.middleeast.com/aleppo.htm |title=Middleeast.com:Aleppo |access-date=2011-06-11 |archive-date=2012-03-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120316160211/http://www.middleeast.com/aleppo.htm |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

Алеппо полностью вымощен [[Природный камень|камнем]], в некоторых местах большими белыми глыбами.

В то время как старый город характеризуется большим количеством особняков, узкими улочками и крытыми [[Рынок|рынками]], в современной части города присутствуют широкие дороги и большие площади, такие как площадь Саадалла аль-Джабири, площадь Свободы, площадь Президента и площадь Сабаа Бахрат.
[[Файл:Pano Alep 1.jpg|thumb|center|810px|&lt;center&gt;Һалаб ҡәлғәһенән ҡала күренеше]]

&lt;!--
Алеппо развивается по смешанной (концентрическо-радиально-спутниковой) модели&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf&lt;/ref&gt;
--&gt;

== Туризм һәм күңел асыу ==
[[Файл:AleppoSouq.jpg|thumb|left|150px|Баҙар]]
[[Файл:Hammam Al-Nahhasseen Aleppo.jpg|thumb|Ҡаланың боронғо өлөшөндәге ан-Наххасин хаммамы]]
&lt;!-- Являясь одним из старейших городов в мире и крупнейшим центром на древнем Шёлковом пути, Алеппо имеет ряд впечатляющих и привлекательных структур, в дополнение к своей естественной красоте. Наиболее яркими достопримечательностями города, помимо цитадели, являются рынки (سوق — souq), старые бани (хаммам — حمام), ханы с многочисленными религиозными и культурными центрами. С другой стороны, город имеет большое количество современных объектов, которые привлекают туристов со всего мира, таких как многочисленные роскошные отели, казино, бары и рестораны с их известными продуктами, сделанными в Алеппо. Многие старые арабские и армянские дома в древней части города и старом христианском квартале Ждейде были недавно отреставрированы или реставрируются в настоящее время, для использования в качестве восточных отелей, баров и ресторанов.

* Известные хаммамы Алеппо включают: Хаммам-Яльбуга, Хаммам-ан-Наххасин и Хаммам-Баб-аль-Ахмар.
* Общественный парк Алеппо, который был открыт в 1940 году ялвяется крупнейшим в Сирии. Он расположен в районе Азизия, где его пересекает река [[Куэйке]].
* Большинство кинотеатров, таких как «Cinema Ugarit» и «[[Cine d’Alep Chahba]]», расположены на улицах Барон и аль-Кууатли.
* Голубая Лагуна — современный аквапарк, расположенный в непосредственной близости от Алеппо. Включает в себя несколько бассейнов, американские горки, бары и рестораны.
* «Casino d’Alep» является единственным казино, которое действует в [[Сирия|Сирийской Арабской Республике]].
--&gt;

== Боронғо ҡала ==
&lt;!-- [[Файл:Aleppo, View of the city, Syria.jpg|thumb|left|Панорама западной части старого города]]
[[Файл:Citadel of Aleppo.jpg|thumb|[[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]]]]
Существует довольно чёткое разделение между старым и новым Алеппо. Старая часть заключена в стены, образующие окружность длиною в 5 км, с девятью воротами. Огромный средневековый замок, известный как [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]], находится в центре древней части. Он был построен подобно акрополю.

[[Файл:Aleppo Cittadella - GAR - 9-22.JPG|thumb| [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]]]]

Исторически сложилось, что Алеппо постоянно переходил из рук в руки, был под контролем разных государств, политическая ситуация была нестабильна. В связи с этим жители строили отдельные кварталы, делившиеся по религиозному принципу, которые были социально и экономически независимыми. Хорошим примером таких кварталов является известный христианский квартал Ждейде.

Старый город Алеппо можно разделить на две части: старая часть и Ждейде. Как уже было описано выше, старая часть была построена внутри стен, в то время как Ждейде — христианский квартал, построенный в начале XV века, после выхода монгольских войск из города. После того как в 1400 году [[Тамерлан]] вторгся в Халеб и полностью разрушил его, христиане были вынуждены уехать. Но в 1420 году они создали свой квартал на северо-западе города — квартал Ждейде. Жители этого района в основном занимались маклерством: были посредниками между иностранными торговцами и местными купцами.

Общая площадь древнего города составляет около 3,5 км². Здесь живут более чем 120 тысяч жителей&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.historische-aleppo-seife.de/engl_history.html |title=Alepposeife: Aleppo history |access-date=2011-06-11 |archive-date=2018-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180326040544/http://www.historische-aleppo-seife.de/engl_history.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
--&gt;
=== Баҙарҙары һәм каруанһарайҙары ===
[[Файл:Aleppo-suq-Alp.JPG|thumb|Боронғо Һалабта әл-Мәҙинә баҙары.]]
[[Файл:Aleppo Khan Shuneh.jpg|thumb|Хан Аш-Шунэ]]
[[Файл:Aleppo narrow Armenian quarter.jpg|thumb|Баҡыр магазины янында ''Бауабэт Аль-Ясмин'', Ждейде]]
&lt;!-- Стратегическое положение этого торгового города привлекало людей всех рас и верований, желающих воспользоваться коммерческими дорогами, так как через Алеппо проходил [[Великий шелковый путь]]. Крупнейший крытый рынок в мире находится именно в Алеппо, протяженностью 13 километров&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=round&amp;filename=201010291220021 |title=eAleppo: The old Suqs of Aleppo (in Arabic) |access-date=2011-06-11 |archive-date=2017-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171019061616/http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=round&amp;filename=201010291220021 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
[[Аль-Мадина (рынок)|Аль-Мадина]], как его здесь называют, — это торговый центр, куда привозят предметы роскоши, такие как [[Шелк|шелк-сырец]] из [[Иран]]а, [[Специи|пряности]] и красители из [[Индия|Индии]], и [[кофе]] из [[Дамаск]]а. В аль-Мадине также можно найти и продукты местного изготовления: [[шерсть]], сельскохозяйственная продукция и известное алеппское мыло. Большинство рынков было построено в XIV веке, они названы в честь различных профессий и ремесел: шерстяной рынок, медный рынок и так далее. Помимо товаров, на рынке размещаются и ханы, или [[Караван-сарай|караван-сараи]] ({{lang-ar|كاروانسرا}}). Для караван-сараев характерны красивые фасады и входы с деревянными дверями.

Самые известные рынки и [[Караван-сарай|караван-сараи]] (ханы) [[Старый город Алеппо|древнего города]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Aleppo.us: Old suqs of Aleppo (in Arabic)|url=http://www.aleppo.us/news/47.html|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080426223231/http://www.aleppo.us/news/47.html|archivedate=2008-04-26}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Al-Hakawati (in Arabic)|url=http://www.al-hakawati.net/arabic/civilizations/syriashamal2.asp|archiveurl=https://www.webcitation.org/65NOqjH0m?url=http://www.al-hakawati.net/arabic/civilizations/syriashamal2.asp|archivedate=2012-02-11|access-date=2011-06-11|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;:

* ''Хан Ак-Кади'', построенный в 1450 году, один из старейших караван-сараев Алеппо.
* ''Хан Аль-Бургуль'', построенный в 1472 году.
* ''Сук Ас-Сабун'', или ''мыльный хан'', построенный в начале XVI века, находится рядом с магазинами мыла.
* ''Сук Хан Ан-Наххасин'', или ''медный рынок''. Построен в 1539 году. Известен своими традиционной и современной обувью, содержит 84 магазина.
* ''Хан Аш-Шунэ'' сооружен в 1546 году. В нём продаются предметы ремесел традиционного алеппского искусства.
* ''Сук Хан Аль-Харир'', или ''шёлковый хан''. Построен во второй половине XVI века, имеет 43 магазина и специализируется в основном на торговле текстилем.
* ''Сук Хан Аль-Гумрок'', или ''таможенный хан'', текстильный торговый центр с 55 магазинами. Построенный в 1574 году, Хан Аль-Гумрок считается крупнейшим ханом в древнем Алеппо.
* ''Сук Хан Аль-Уазир'', построенный в 1682 году, считается основным рынком хлопковой продукции в Алеппо.
* ''Сук Аль-Аттарин'', или ''травяной рынок''. Традиционно была основным рынком специй в Алеппо. В настоящее время он функционирует как центр продажи текстиля с 82 магазинами.
* ''Сук Аз-Зирб'', или ''Сук Аз-Зарб''. Здесь чеканились монеты в период мамлюков. В настоящее время этот рынок имеет 71 магазин, большинство из которых имеет дело с текстилем и базовыми потребностями бедуинов.
* ''Сук Аль-Бехрамия'' имеет 52 продуктовых магазина, расположен рядом с мечетью Бехрамия.
* ''Сук Аль-Хаддадин'' — это рынок старых традиционных кузнецов, состоит из 37 магазинов.
* ''Сук Аль-Атик'', или ''старый рынок'', специализирующаяся на продаже кожи, включает в себя 48 магазинов.
* ''Сук Аль-Сиййяг'', или ''ювелирный рынок'', состоящий из 99 магазинов, который является главным центром торговли ювелирными изделиями в Алеппо и во всей стране.
* ''Хан Венецианцев'' был домом консула Венеции и венецианских купцов.
* ''Сук Ан-Нисуан'', или женский рынок,— место, где можно найти всё необходимое для невесты: аксессуары, одежду и так далее.
* ''Ас-Сувейка'', или ''Суэйкат Али'' (''suweiqa'' означает «маленький рынок» на арабском языке),— большой рынок, который содержит магазины, в основном специализирующиеся на оборудовании дома и кухни.

Многие традиционные ханы также функционируют в качестве рынков в '''христианском квартале Ждейде''':

* ''Сук Аль-Хокедун'' или ''«Хан аль-Кудс»''. ''Хокедун'' означает «духовный дом» на армянском языке, так как он был построен в качестве гостиницы для армянских паломников на пути в Иерусалим&lt;ref&gt;{{cite web|title=Aleppo.us: Khans of Aleppo (in Arabic)|url=http://www.aleppo.us/news/22.html|deadlink=yes|access-date=2011-06-11|archive-date=2017-07-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170710054154/http://www.aleppo.us/news/22.html}}&lt;/ref&gt;. Старая часть Хокедуна датируется концом XV и началом XVI веков, в то время как новая часть была построена в XVII веке. В настоящее время он превратился в большой рынок с многочисленными магазинами, специализирующимися на торговле одеждой.
* ''Ас-Салибэ'', центр старых христианских соборов.
* ''Сук Ас-Суф'' или ''рынок шерсти'', окруженный старыми церквями.
* ''Бауабэт Аль-Касаб'', магазин деревянных изделий.
--&gt;
== Иҫтәлекле урындары ==
[[Файл:Aleppo citadel001.jpg|thumb|240px|[[Һалаб ҡәлғәһе (цитадель).]]
&lt;!-- Самым древним памятником в городе является [[водопровод]] протяженностью 11 км, сооруженный ещё римлянами. Громадная стена в 10 м высоты и 6,5 м толщины, с семью воротами, отделяет город от предместий. Крытый гостиный двор ([[базар]]) выходит на несколько улиц, весь состоит из сводов и освещается сверху через окна, проделанные отчасти в особых куполах. В Алеппо имеется 7 крупных церквей вместе с 3 монастырями и [[мечеть]] [[Эль-Иалаве]] в староримском стиле, выстроенная первоначально под церковь императрицей Еленой. Главные предметы вывоза и вместе с тем главные продукты страны — шерсть, хлопок, шелк, воск, фисташки, мыло, табак, пшеница, которые вывозятся преимущественно во Францию и в турецкие гавани. Промышленность ограничивается шелковыми изделиями. Жители Алеппо в основном считают себя шарифами, то есть потомками [[Мухаммед]]а.
Ещё одна гордость жителей — [[Алеппо (крепость)|Цитадель]], основание которой возвышается над городом на 50 метров. Долгое время весь город лежал в пределах цитадели и лишь в XVI веке, после перехода Алеппо под власть [[Оттоманская империя|Оттоманской империи]], город стал постепенно разрастаться и за пределами крепостных стен.

В Алеппо находится гробница поэта [[Насими]].
--&gt;
=== Тарихи биналар ===
[[Файл:Al-Shibani Alp08.jpg|thumb|Аш-Шибани мәктәп-сиркәү]]
&lt;!-- 
* [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]], большая крепость на вершине холма возвышается на 50 м над городом. Датируется I тысячелетием н. э., некоторые детали были достроены в XIII веке. Была повреждена в результате землетрясений, в частности, в 1822 году.
* ''Медресе Халауие'', построенная в 1124 на прежнем месте собора Св. Елены. Тогда Святая Елена, мать Константина Великого, построила там большой византийский собор. Когда крестоносцы-захватчики грабили город, главный судья города преобразовал собор Св. Елены в мечеть, и, наконец, в середине XII века Нур ад-Дин основал здесь медресе, то есть религиозную школу.
* ''Аль-Матбах Аль-Аджами'', дворец начала XII века, расположенный недалеко от цитадели, был построен эмиром Мадж ад-Дин бен Ад-Дайя. Был отремонтирован в XV веке. В 1967—1975 годах здесь размещался Музей Народных Традиций.
* Культурный центр ''Аш-Шибани'' XII века. Древняя церковь и школа Францисканки Миссионерки Марии, находящиеся в старом городе, в настоящее время функционируют в качестве культурного центра.
* ''Медресе Мокаддамия'', одна из старейших богословских школ в городе, была построена в 1168 году.
* ''Медресе Захирие''. Построена в 1217 году к югу от Баб Эль-Макам, по Аз-Зир Гази.
* ''Медресе Султание'', начатая губернатором Алеппо Аз-Захир Гази и законченная в 1223—1225 его сыном Маликом Аль-Азизом Мухаммедом.
* ''Медресе Аль-Фирдаус'' — мечеть, называемая «самой красивой мечетью Алеппо». Была построена вдовой губернатора Алеппо Аз-Захир Гази в 1234—1237 годах. Примечательным является внутренний двор, в котором находится бассейн всередине, окруженный арками с античными колоннами.
* ''Национальная библиотека Алеппо''. Строилась в 1930-х годах и открылась в 1945 году&lt;ref&gt;Aleppo Culture {{cite web |url = http://www.aleppo-cult.org/vb/showthread.php?t=1 |title = National Library of Aleppo (in Arabic) |deadlink = yes }}&lt;/ref&gt;.
* ''Grand Seray d’Alep'' — это бывшая резиденция губернатора города; строилась в 1920-х и была открыта в 1933 году.
* '' Ханка Аль-Фарафира'', суфийский монастырь, построенный в 1237 году.
* ''Бимаристан Аргун аль-Камили'', убежище, которое работало с 1354 года до начала XX века.
* ''Дар Раджаб Паша'' — большой особняк, построенный в XVI веке недалеко от улицы Аль-Хандак. Недавно{{когда}} дом был отреставрирован и превращён в большой культурный центр с театральным залом внутри.
* ''Бейт Джонблат'' — старый дворец, построенный в конце XVI века курдским правителем Алеппо Хусейн Паша Ян Полад.
* ''Медресе Аль-Утмания'', исламская школа, расположенная в северной части Баб Ан-Наср. Она была создана османским пашой Аль-Дураки в 1730 году и первоначально называлась медресе Ридаийя.
* ''Бейт Марраш''. Старый алеппский особняк, находящийся в квартале Аль-Фарафира. Был построен в конце XVIII века семьей Марраш.
* Часовня ''Баб Аль-Фарадж''. Построена в 1898—1899 годах австрийским архитектором Картье&lt;ref&gt;eAleppo [http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=places&amp;filename=200808080930013 Bab Al-Faraj tower (in Arabic)] {{Wayback|url=http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=places&amp;filename=200808080930013 |date=20171011222151 }}&lt;/ref&gt;.

Самые известные исторические здания '''христианского квартала Ждейде'''&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ministry of Tourism, Syria: Aleppine House (in Arabic)|url=http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects&amp;func=viewpage&amp;pageid=2081|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716101034/http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects&amp;func=viewpage&amp;pageid=2081|archivedate=2011-07-16}}&lt;/ref&gt;:

* '' Бейт Аджикбаш'' ([http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ajikbash_House Beit Achiqbash] {{Wayback|url=http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ajikbash_House |date=20110628234659 }}), старый алеппский дом, построенный в 1757 году. С 1975 года здесь находится Музей народных традиций, показывающий предметы алеппского искусства.

[[Файл:Dar Basile alley of Jdayde Historic district, Aleppo, 2010.jpg|thumb|Ждейдала Дар Базиль, XVIII быуат]]

* ''Бейт Газале''. Особняк XVII века, декорированный армянским скульптором Хачадуром Бали в 1691 году. Здесь в XX веке находилась армянская школа.
* ''Бейт Даллал'', то есть «дом Даллал», был построен в 1826 году на месте старого монастыря, в настоящее время функционирует в качестве отель.
* ''Бейт Уакиль'', алеппский особняк, построенный в 1603 году, привлекает своими уникальными деревянными украшениями. Одна из этих декораций была доставлена в Берлин и выставлена в Пергамском музее, известная как Aleppo Room.
* ''Дар Базиль''. Дом начала XVIII века, превращен в бизнес-школу в 2001 году.
* ''Дар Замария'', построенный в конце XVII века и принадлежащий семье Замария с начала XVIII века. В настоящее время это — бутик-отель.

=== Музейҙары ===
* [[Музей Алеппо]]
* Музей народных традиций «Алеппский дом» в Бейт Ачикбаш, Ждейде
* Музей цитадели Алеппо
* Музей медицины и науки в Бимаристан Аргун аль-Камили
* Музей памяти Алеппо в Бейт-Газала, Ждейде
* Музей Армянской Апостольской церкви в старой армянской церкви Пресвятой Богородицы, Ждейде
--&gt;
=== Ҡапҡалары ===
[[Файл:Aleppo Night by Charles Hajj.jpg|thumb|Башня Баб Эль-Фарадж]]
* [[Баб эль-Хадид]] ([[:en:Bab al-Hadid]]) ''(باب الحديد)'' (Железные врата).
* Баб Эль-Макам ([[:en:Bab al-Maqam]]) ''(باب المقام)'' (Врата Гробницы).
* Баб Антакейя ([[:en:Bab Antakeya]]) ''(باب انطاكية)'' (Врата Антиохии).
* Баб Эль-Наср ([[:en:Bab al-Nasr]]) ''(باب النصر)'' (Врата победы).
* Баб Эль-Фарадж ([[:en:Bab al-Faraj]]) ''(باب الفرج)'' (Врата освобождения).
* Баб Кыннасрин ([[:en:Bab Qinnasrin]]) ''(باب قنسرين)'' (Врата Киннасрин).
* Баб Жнен '' ([[:en:Bab Jnen]])(باب الجنان)'' (Врата садов).
* Баб Эль-Ахмар ''([[:en:Bab al-Ahmar]])(باب الأحمر)'' (Красные врата).

=== Культ ҡоролмалары ===
[[Файл:Great Mosque of Aleppo, Women of Syria in hijabs, Aleppo, Syria.jpg|thumb|Двор большой мечети Алеппо (Джами эль-Кабир)]]
[[Файл:Khusruwiyah Mosque, Aleppo.jpg|thumb|''Мечеть Хусрууия'']]
[[Файл:Forty Martyrs Cathedral of Aleppo, the belfry.jpg|thumb|''Собор Сорока Мучеников'']]
* [[Великая мечеть Алеппо]] (Джами эль-Кабир) или Мечеть Омейадов, основана в 715 году Валидом I и, скорее всего, завершил строительство его преемник Сулейман. Здание содержит могилу Захария, отца [[Иоанн Креститель|Иоанна Крестителя]]. Мечеть была повреждена во время монгольского вторжения в 1260 году, и была восстановлена. Имеет четыре фасада разных стилей.
* Хусрууия мечеть ([[:en:Khusruwiyah Mosque]]), завершенная в 1547 г., построена по проекту знаменитого османского архитектора Синан.
* Аль-Нукта мечеть ([[:en:Al-Nuqtah Mosque]]) («Мечеть капли (крови)»), шиитская мечеть. Считается, что на этом месте ранее был монастырь, превращенный в мечеть в 944 году.
* Аль-Аделия мечеть, построенная в 1555 году губернатором Алеппо Мухаммедом Паша.
* Аль-Саффахия мечеть, возведенная в 1425 году, с замечательно оформленными восьмиугольными минаретами.
* Аль-Кайкан мечети («Мечеть ворон»), с двумя древними базальтовыми колоннами у входа. В мечети находится каменный блок с хеттскими надписями.
* Алтун-Бога мечеть (1318).
* Аль-Тауаши мечеть (XIV век, восстановлена в 1537), с большим фасадом, украшенным колоннами.
* Собор Сорока Мучеников ([[:en:Cathedral of the Forty Martyrs]]) — армянская церковь в Ждейде (XVI век).
* Центральная синагога Алеппо ([[:en:Central Synagogue of Aleppo]]) — построена ок. 1200 года еврейской общиной.
* Маронитские, сирийские православные, католические и многие другие церкви в старом христианском квартале Ждейде.

=== Үле ҡалалар ===
&lt;!-- Алеппо окружает множество исторических памятников и древнейших останков мёртвых городов. Они представляют собой группу из 700 заброшенных поселений на северо-западе Сирии. Эти города датируются V веком до н. э. и содержат элементы византийской архитектуры.

Самые важные мёртвые города и археологические памятники в районе Джебель-Семаан (гора Симеона) включают:

* ''Замок Калота'', расположенный в 20 км к северо-западу от Алеппо. Был построен как римский храм во II веке нашей эры. После перехода в христианство, в V веке, храм был превращен в базилику. В результате войн между [[Хамданиды|хамданидами]] и [[Византийская империя|византийцами]] церковь была превращена в замок в X веке. Хорошо сохранились две церкви рядом с замком: восточная церковь, построенная в 492 году, и западная церковь (VI века).
* ''Базилика Хараб-Шамс'', одно из старейших наиболее хорошо сохранившихся христианских сооружений в [[Левант]]е. Византийская церковь, которая находится в 21 км к северо-западу от Алеппо, восходит к IV веку.
* ''Церковь Фафертин'', полуразрушенная римская базилика, датируется 372 годом нашей эры, расположена в 22 км к северо-западу от Алеппо. По словам алеппского историка Абдалла Хаджар, эта базилика считается одним из старейших церковных сооружений в мире.
* Посёлок ''Суркания'', расположенный в 23 км к северо-западу от Алеппо, представляет собой остатки старого византийского поселения с полуразрушенной часовней VI века.
* ''Кафр-Кира'' — поселение в деревне Бурж-Гейдар, расположено в 24 км к северо-западу от Алеппо. Здесь находится много полуразрушенных христианских сооружений, относящихся к IV и VI векам.
* Историческое поселение ''Синхар'', или ''Симхар'', расположено в 24 км к северо-западу от Алеппо. Находясь в изолированной долине, деревня была заселена между II и VII веками. Церковь Синхар является одной из самых старых церквей Сирии и восходит к IV веку, а неподалеку располагается часовня VI века.
* Базилика ''Мушаббак''. Хорошо сохранившиеся церкви второй половины V века (около 470) расположены в 25 км к западу от Алеппо, недалеко от города Дарэт-Аззе.
[[Файл:Mushabbak Basilica Aleppo5.jpg|thumb|Мушаббак базиликаһы]]

* ''Барджака'' или ''Бурж-Сулейман'' — деревня, историческое поселение, расположенное в 26 км к северо-западу от Алеппо; место старой отшельнической башни с хорошо сохранившимися часовнями VI века.
* Церкви деревни ''Шейх-Сулейман'', расположенной в 28 км к западу от Алеппо. В деревне находятся 3 древних церкви: разрушенная церковь, которая находится в центре поселения; хорошо сохранившаяся южная базилика, построенная в 602 году; и церковь Пресвятой Богородицы, датируемая V веком, которая считается одной из самых красивых церквей в северной Сирии. Также здесь находится отшельническая башня в северной части деревни.
* ''Кафр-Набо'', в 29 км к западу от Алеппо. Это старое ассирийское поселение IX века до н. э. и место старого римского храма, который позже был преобразован в церковь. Есть много хорошо сохранившихся жилых домов V и VI веков.
* ''Брэд'', город, расположенный в 32 км к западу от Алеппо; имеет много старых базилик, таких как маронитский монастырь Св. Иулиана Аназарвского (399—402 н. э.), где находится храм Святого Марона, и базилика в северной части деревни, сооруженная в 561 году.
* Поселение ''Кимар'' расположено в 35 км к северо-западу от Алеппо. Деревня римской и византийской эпох, датируется V веком нашей эры, содержит много хорошо сохранившихся церквей, башен и старых резервуаров воды.
* ''Храм Святого Симеона Столпника (Дейр Семаан)'', хорошо сохранившийся и один из самых известных церковных памятников в Сирии, датируемый V веком. Находится примерно в 35 км к северо-западу от Алеппо. Дейр Семаан является одной из старейших христианских церквей в мире.
* Посёлок ''Суганэ'', расположенный в 40 км к северо-западу от Алеппо. Здесь находятся две полуразрушенные церкви и старые водохранилища.
* ''Айн-Дара'', сиро-хеттский храм железного века (ок. X—VIII века до нашей эры), расположен в 45 км к северо-западу от Алеппо. Известен своим сходством с Храмом Соломона, как он описан в Библии. Уцелевшие скульптуры изображают львов и сфинксов (сравнимо с херувимами Первого Храма). Однако Храм Соломона был построен примерно в 1000—900 годах до нашей эры, а Айн Дара к тому времени уже существовал. Айн-Дара был построен или в честь Иштар, богини плодородия, или в честь женской богини Астарты, или в честь божества Баал Хадад — этот вопрос остается спорным.

[[Файл:SYRIE 291.jpg|thumb|Айн Дара]]

* Селение ''Баб аль-Хауа'', расположенное в 50 км к западу от Алеппо на границе с Турцией; место с большим количеством старых церквей IV века и хорошо сохранившихся ворот VI века нашей эры.
* ''Кирос'' (также известный как Хурус, {{lang-ar|حوروس}}, или Айюполис) — древний город, расположенный в 65 км к северу от Алеппо; здесь находится древнейший храм Космы и Дамиана (известный как храм Наби-Ури), а также старый римский амфитеатр и два старых римских моста.
--&gt;
== Иҡтисады ==
[[Файл:Aleppo-soap.JPG|thumb|Һалаб һабыны]]
&lt;!-- Основная экономическая роль города как торгового места, а он располагается на перекрёстке двух торговых путей и посредничестве в торговле с Индией. Он продолжал процветать до тех пор, пока европейцы не начали использовать морской маршрут на Индию, обходящий [[мыс Доброй Надежды]], а затем использовать маршрут через [[Египет]] в [[Красное море]]. С тех пор в городе снизился экспорт сельскохозяйственной продукции в прилегающих регионах, главным образом пшеницы, хлопка, фисташек, маслин и овец.

Главными отраслями промышленности являются [[текстильная промышленность|текстильная]], [[химическая промышленность|химическая]], [[фармацевтическая промышленность|фармацевтическая]], агроперерабатывающая, производство электротехники, алкогольных напитков. Также развит туризм. Алеппо — самая крупная городская агломерация в Сирийской Республике и наибольший промышленный центр, где трудоустроено более 50 % промышленных рабочих страны, и производится ещё большая доля экспортных доходов&lt;ref&gt;Madinatuna:Aleppo City Development Strategy [http://madinatuna.com/en/economy Economy] {{Wayback|url=http://madinatuna.com/en/economy |date=20100505211720 }}&lt;/ref&gt;.

Алеппо расположен в очень благоприятной для сельского хозяйства зоне.

=== Туризм ===
В городе был развит туризм. Основные туристические места — Крепость Алеппо (411,880), Музей Алеппской цитадели (31847), Национальный музей (24090).
Имеются 3 пятизвездочных отеля, 11 четырезвездочных, 8 трехзвездочных, 11 двухзвездочных, 61 однозвездочных отелей, 11 хостелов.
&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.giz.de/wbf/4tDx9kw63gma/Rabenau_LED.pdf |title=Report on Local Economic Development in Aleppo |accessdate=2016-10-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161021030627/http://www2.giz.de/wbf/4tDx9kw63gma/Rabenau_LED.pdf |archivedate=2016-10-21 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;

== Мәғариф ==
В [[Университет Халеба|Университете Халеба]] учится около {{num|60000}} студентов. В период боевых действий университет находился под контролем правительственных сил, однако [[Взрывы в университете Алеппо|пострадал от ракетных ударов]].

== Транспорт инфраструктураһы ==
В городе расположен железнодорожный вокзал и [[Алеппо (аэропорт)|международный аэропорт Алеппо]].

Из городского транспорта ранее существовал трамвай (до 1969 года), но сейчас нет никакой альтернативы автобусу.
--&gt;
== Дуҫлашҡан ҡалалары ==
* {{Флагификация|Ливан}} — [[Бейрут]]
* {{Флагификация|Франция}} — [[Лион]]
* {{Флагификация|Белоруссия}} — [[Брест]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Газиантеп]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Килис]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Хатай (ил)|Хатай]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Измир]]

== Территориаль Бүленеше ==
&lt;!-- Город делится на районы четырёх типов — старые кварталы в городских стенах, старые кварталы вне городских стен, современные окраины, неформальные поселения.

Неформальные поселения имели ряд проблем&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://madinatuna.com/informals/assessment#what |title=Informal Settlements / Assessment |access-date=2016-10-18 |archive-date=2017-03-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170319035232/http://madinatuna.com/informals/assessment#what |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;:
неурегулированность статуса земли;
поселения созданы в противоречии с зональными планами;
плановые стандарты не соблюдаются;
здания были возведены в противоречии со строительными нормами и нормативами.
В неформальных поселениях проживает более 40 % населения города

Планировочные районы
* Южный — {{num|362000}} человек (250 человек на гектар)
* Центральный — {{num|1002000}} человек (200 человек на гектар)
* Западный — {{num|157000}} человек (100 человек на гектар)
* Северо-западный — {{num|165000}} человек (150 человек на гектар)
* Северо-восточный — {{num|314000}} человек (300 человек на гектар)
* Восточный — {{num|400000}} человек (395 человек на гектар)
&lt;!--
Районы Алеппо и население
* Farafra-4158
* Aqaba-2598
* Aljlom-6410
* Algosailh-7590
* Altonboga-3889
* Bayada-4896
* livery Pjazza-6322
* sheriff kastell-5501
* Aloajam-2646
* Mohamed Bey-16771
* Bab al-Maqam-11244
* Paradise-35211
* torrijiet-2112
* Aldodo-7281
* Qorti-6129
* Sajlejan-5852
* Qazi Askar-2094
* Tatarlr-3248
* Iben ta 'Jacob-5100
* Garlq-2540
* irkantaturi-4082
* istazzjon f’Bagdad-10700
* Azizia-7140
* home loving{{нет АИ|21|10|2016}}-4177
* moxt Qustul-4589
* Agiwl-5323
* LG Alolmh-8669
* Hamidiyah-9918
* Rocker-6000
* Arabism-7100
* Jamilla-12611
* easterners-10469
* Kallaseh-53318
* Bustan Palazz-29372
* venus ġnien{{нет АИ|21|10|2016}}-3932
* overflow{{нет АИ|21|10|2016}}-7240
* Seif al-Dawla-48977
* Salahuddin-62932
* xena Ansari-58566
* Saad Ansari-34126
* Land ta 'pigment-83108
* Tel isturnell-55618
* dijabete-50650
* Il-kwartieri ġenerali ta 'l-profeti-34840
* twajbin-37219
* Karam Da’da-62118
* Sheikh Saeed-22695
* Karam Alqatrgi-38556
* ħamrija Lala-48986
* Jouret Awad-30319
* Karam faċilitatur-49962
* Ahalouanah-43749
* avvjament Awad-22260
* Alsakhur (1)-5505
* Alsakhur (2)-21731
* Alsakhur (3)-7857
* Antoine Touma-5565
* Nolijiet Sheikh-20641
* Sheikh Khader-22400
* Ein el-f’Tal-41186
* Alhaidariya-67833
* qasam-21161
* Sulaymaniyah-20406
* Jabriyah-17710
* Suleiman al-Halabi-10787
* Bustan Basha-31418
* trab hulk-22377
* gazelles impunjazzjoni-19183
* Sheikh Abu Bakr-6450
* Karam muntanji-14173
* Tariq ibn Ziyad-10190
* Sirjaki-10588
* fjuri-14462
* ottubru-15029
* Khalidiya-18004
* Ashrafieh-42473
* Rusafa-52829
* Sheikh Maksoud (1)-66158
* Sheikh Maksoud (2)-50056
* il-11897
* mod-19728
* Shahba-4266
* Kawakbi-22466
* Ġdid Aleppo-67247
* Jissodisfaw-5328
* Ghazali-8894
* Albullarmon-10187
* Kafr Dael-5373
* għasel khan-2567
* Zahra-4437
* rebħa-4634
* adulti-1505
* Hamdania (1)-5661
* Hamdania (2)-9397
* Hamdania (3)-14361
* Hamdania (4)-21116
* Aldoerenh-3025
* Jibreen-12311
* Maalikis-3793
* Neirab ospitabbli-17844
* Neirab-10018
* Mir hippocampus{{нет АИ|21|10|2016}}-486
* Hanano (1)-43388
* Hanano (2)-21768
* Hanano (3)-21384
* Hanano (4)-7758
* kamp Hndarat-7547
* art Ħamra-15045
* riħ Brij-1123
* Hndarat-461

Карта районов-&lt;ref&gt;http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf Карта на с 96-97&lt;/ref&gt;
--&gt;
--&gt;
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Книга:Густерин П.В.: Города Арабского Востока|2007}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Алеппо}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* [http://www.syria-foto.com/thumbnails.php?album=2 Фотографии г. Халеб] {{Wayback|url=http://www.syria-foto.com/thumbnails.php?album=2 |date=20130126055922 }}
* {{cite web
 | url         = http://istoriya.info/comment/aleppo.shtml
 | title       = Алеппо حلب (Halab)
 |website = Восток-Запад: Великое противостояние
 | accessdate  = 2009-10-29
 | description = Историко-географический комментарий к арабским источникам времён крестовых походов
 | deadlink    = yes
}}
* [http://petrushanov.livejournal.com/40908.html Алеппо — Крупнейший город Сирии] {{Wayback|url=http://petrushanov.livejournal.com/40908.html |date=20161221021703 }} (фоторепортаж)
* {{cite web |title = Алеппо до и во время войны |url = http://varlamov.ru/1821693.html#cutid1 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160710191135/http://varlamov.ru/1821693.html#cutid1 |archivedate = 2016-07-10 |deadlink = yes }} (фоторепортаж)
* [https://lenta.ru/photo/2016/12/14/aleppodestroy/#0 Алеппо до и после] {{Wayback|url=https://lenta.ru/photo/2016/12/14/aleppodestroy/ |date=20161216000532 }} (фоторепортаж)

{{Тышҡы һылтанмалар}}
{{Алеппо}}
{{Города Сирии}}

[[Категория:Һалаб| ]]
[[Категория:Сүриәнең миллионлы ҡалалары]]
[[Категория:Боронғо Сүриәнең ҡалалары һәм батшалыҡтары]]
[[Категория:Һалаб мухафазаһы ҡалалары]]
[[Категория:Боронғо Сүриәнең ҡалалары һәм батшалыҡтары]]</text>
      <sha1>8jnkvuoc9zegxh7uwj7lw0zwpqkhyt4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148345</id>
      <parentid>1148344</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:34:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Хәҙерге хәле */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="116215" xml:space="preserve">{{НП
| статус = Ҡала
| русское название = Алеппо (Халеб)
| оригинальное название = {{lang-ar|حلب}}
| изображение = Aleppo new mix.jpg
| страна = Сүриә
| герб = Seal_of_Aleppo.png
| флаг = 
| ширина герба = 
| ширина флага = 
| lat_dir = N
| lat_deg = 36
| lat_min = 12
| lat_sec = 
| lon_dir = E
| lon_deg = 37
| lon_min = 9
| lon_sec = 
| CoordScale = 
| вид региона = Административное деление Сирии{{!}}Мухафаза
| регион = Һалаб (мухафаза){{!}}Һалаб (Алеппо)
| регион в таблице = 
| вид района = 
| район = Жебель-Семъан (район){{!}}Жебель-Семъан
| район в таблице = 
| внутреннее деление = 
| вид главы = 
| глава = Маад аль-Мадлажи
| дата основания = 
| первое упоминание = 2500 год до н. э.
| прежние имена = Халибон, Халман, Беройя
| статус с = 
| площадь = 190
| вид высоты = 
| высота центра НП = 390
| климат = 
| официальный язык = ғәрәп
| официальный язык-ref = 
| население = 2 098 210
| год переписи = 2021
| плотность = 
| агломерация = 
| национальный состав = 
| конфессиональный состав = мосолмандар (шығыйҙар),(сөнниҙәр)
| этнохороним = Һалаб кешеһе, кешеләре&lt;ref name=&quot;этнохороним&quot;&gt;{{Книга:Русские названия жителей: Словарь-справочник|25}}&lt;/ref&gt;
| часовой пояс = +2
| DST = есть
| телефонный код = 21
| почтовый индекс = 
| почтовые индексы = 
| автомобильный код = 
| вид идентификатора = 
| цифровой идентификатор = 
| сайт = http://www.aleppo-city.gov.sy/
| язык сайта = 
}}
[[Файл:AleppoViewFromCitadel.jpg|300px|thumb|Цитаделдән Һалаб күренеше]]
'''Алеппо'''&lt;ref&gt;{{Словарь географических названий зарубежных стран|14|Алеппо}}&lt;/ref&gt; шулай уҡ '''Һалаб'''&lt;ref&gt;{{Атлас мира|2010|120|Ливан, Сирия, Израиль, Палестинские территории, Иордания}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Словарь географических названий зарубежных стран|402|Халеб (Алеппо)}}&lt;/ref&gt; ({{Lang-ar|حَلَبُ}} ''Ḥalab''; {{Lang-grc|Βέροια}}, {{Lang-la|Berœa}}) — [[Сүриә|Сүриәнең]]&lt;ref name=&quot;UNDATA&quot;&gt;{{Cite web|access-date=2011-06-10|accessdate=2012-03-07|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt; ҙур ҡалаһы һәм шул исемле үҙәге, илдең иң күп халыҡ йәшәгән мухафазаһы. Джебель-Семъан районының Симеон тауы нахияһында урынлашҡан. 2 301 570 кеше (2005) йәшәгән Һалаб Левантаның иң ҙур ҡалаларының береһе булып тора. Күп быуаттар дауамында Һалаб Бөйөк Сүриәнең иң ҙур ҡалаһы һәм [[Ғосман империяһы|Ғосман империяһының]] Константинополдән һәм [[Ҡаһирә|Ҡаһирәнән]]&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2017-10-02|accessdate=2017-10-10|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt; һуң, ҙурлығы буйынса өсөнсө ҡалаһы.

Һалаб — даими йәшәүсе халҡы булған донъялағы иң боронғо ҡалаларҙың береһе, күрәһең, беҙҙең эраға тиклем VI мең йыллыҡта унда халыҡ йәшәгән&lt;ref name=&quot;Columbia Encyclopedia 2010&quot;&gt;Columbia Encyclopedia, Sixth Edition (2010)&lt;/ref&gt;. Телль ас-Сауда һәм Телль әл-Ансари (ҡаланың боронғо көньяҡ өлөшө) өлкәһендә алып барылған ҡаҙыныуҙар, һәр хәлдә, беҙҙең эраға тиклемге III мең йыллыҡтың икенсе яртыһында унда халыҡ йәшәгәнен күрһәтә&lt;ref name=&quot;Near East 1997&quot;&gt;The Oxford encyclopedia of archaeology in the Near East (1997)&lt;/ref&gt;. Һалаб  хетт, Евфраттағы Мари яҙмаларында телгә алынған, үҙәк Анатолияла, Эбла ҡалаһында, ул төп сауҙа  үҙәктәренең береһе һәм хәрби сәнғәт ҡалаһы булараҡ тасуирлана&lt;ref name=&quot;Britannica Concise Encyclopedia 2010&quot;&gt;Britannica Concise Encyclopedia (2010)&lt;/ref&gt;.

Тарихта ҡала ҙур урын алып тора, сөнки [[Урта Азия]] һәм [[Месопотамия]] аша үткән [[Бөйөк Ебәк юлы|Бөйөк ебәк юлында]] урынлашҡан. [[1869 йыл]] [[Сүәйс (Суэц) каналы|Суэц каналы]] асылғандан һуң, йөктәрҙе һыу юлынан ташый башлағандар һәм Һалабтың сауҙа ҡалаһы булараҡ роле кәмегән. Сүриәлә граждандар һуғышы башланғанға тиклем Һалаб ҡыҫҡа  яңырыу осоро кисерә. 2006 йылда ҡала  «Ислам мәҙәниәте баш ҡалаһы» титулын яулай.

Сүриәнең төньяҡ өлөшөндә, Оронт һәм [[Евфрат]]&lt;nowiki/&gt;араһында, дала йылғаһы Куэйкала ({{Lang-ar|قويق}}), уңдырышһыҙ ҡалҡыулыҡтың төньяҡ-көнбайыш  битләүендә, бейек эзбизташ стеналар менән уратып алынған киң соҡорҙа, 380 метр бейеклектә, [[Дамаск|Дамасктан]] өс йөҙ илле саҡрым төньяҡ-көнсығышта урынлашҡан.

== Этимологияһы ==
Борон Һалаб Һалпе йәки  Һалибон исеме аҫтында билдәле булған&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2011-05-07|accessdate=2012-03-04|archiveurl=yes}}&lt;/ref&gt; ә гректар һәм римлеләр уны '''Ве́роя''' ({{Lang-grc|Βέροια}}, {{Lang-la|Beroea}})&lt;ref&gt;{{ВТ-РСКД|Beroea}}&lt;/ref&gt; тип йөрөткән. Тәре йөрөтөүселәр походтары һәм артабан Сүриә һәм Ливанға француз мандаты осоронда Һалаб тиер урынға итальянса  Алеппо тип атағандар. Әммә Алеппоның  боронғо атамаһы «Һалаб»тың килеп сығышы билдәһеҙ. Ҡайһы берҙәр был урында борондан шул мәғдән етештерелгәнлектән, «Һалаб» «тимер» йәки «баҡыр» тигәнде аңлата, тип фаразлай. «Һалаба» арамей телендә «аҡ» тигәнде аңлата, был фаразды яҡлаусылар шул тирәлә тупраҡтың төҫөнә һәм мәрмәр күплегенә һылтана. Халыҡ этимологияһынан тағы бер аңлатма: [[Ибраһим]] сәйәхәтселәргә һөт биргән, тип хикәйәләгән боронғо легенданан сығып, исем {{Lang-ar|حَلَبَ}}, «Һалаб» «(һөт) һауҙы» тигәнде аңлата . Сәйәхәтселәр бер-береһенән  «إِبْرَاهِيمُ حَلَبَ؟, ''Һалаба Ибрахийм?''», йәғни «''Ибраһим һауҙымы?''» тип һораған икән. Һыйыры ерән төҫтә булған ({{Lang-ar|شَهَبٌ}}, ''shaheb''), шуға ҡала {{Lang-ar2|حَلَبُ الشَّهْبَاءُ}}, «Һалаб аш-Шахба» тип атала&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2017-10-02|accessdate=2018-07-16|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt;.

== Географияһы ==
[[Файл:Aleppo_at_night11.jpg|ссылка=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Aleppo_at_night11.jpg/250px-Aleppo_at_night11.jpg|мини|250x250пкс|Төнгө Һалаб ]]
Һалаб [[Урта диңгеҙ|Урта диңгеҙҙән]] 120 км алыҫлыҡта, диңгеҙ кимәленән 380 м бейеклектә,  [[сүриә]]-[[Төркиә|төрөк]] сикгенән көнсығышҡа табан 45 километрҙа урынлашҡан. Ҡала төньяҡтан һәм көнбайыштан фисташка һәм зәйтүн ағастарын культивациялау таралған ауыл хужалығы ерҙәре менән  уратып алынған. Көнсығышта Һалабты  Сүриә сүле уратҡан.
Ҡала иҫке ҡала нигеҙенән көньяҡҡа табан бер нисә саҡрымда, Куэйка йылғаһының уң ярында урынлашҡан; ҡаланың иҫке өлөшө йылғаның һул ярында ята. Ул уртаһында төп бейек убаһы булған 10 км радиуслы түңәрәк барлыҡҡа килтергән 8 ҡалҡыулыҡ менән уратып алынған. Был убала   беҙҙең эраға тиклем II мең йыл менән билдәләнгән ҡәлғә төҙөлгән. Был убалар Телль ас-Сауда, Телль Ғәйшә, Телль ас-Сетт, Телль әл-Ясмин, Телль әл-Ансари (Ярукиййя), Ан ат-Талль, әл-Жаллюм һәм Бахсита тип атала&lt;ref name=&quot;Duden6&quot;&gt;{{Китап|заглавие=The Natural History of Aleppo|издание=1st|год=1856|издательство=Unknown|место=London|страницы=266|ответственный=Alexander Russell}}&lt;/ref&gt;. Ҡаланың боронғо өлөшө туғыҙ ҡапҡанан торған стена менән кәртәләнгән. Стенаны киң тәрән соҡор уратып алған&lt;ref name=&quot;Duden6&quot; /&gt;.

190 км²  майҙан биләгән Һалаб [[Яҡын Көнсығыш|Яҡын Көнсығыштың]] иң тиҙ үҫкән ҡалаларының береһе булып тора. 2001 йылда ҡабул ителгән  ҡала үҫеше планы буйынса 2015 йыл аҙағына тиклем Һалабтың дөйөм майҙанын 420 км²-ға киңәйтеү ҡаралған була&lt;ref name=&quot;Syr-news1&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq=99523|title=غلاونجي : العودة إلى شعار تأمين مسكن للأسرة السورية لا للفرد|date=2009-08-06|lang=ar|website=Syria News|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120304055701/http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq=99523|archivedate=2012-03-04}}&lt;/ref&gt;.

== Климаты ==
Алеппо климаты Урта диңгеҙ климатына бик яҡын. Шул уҡ ваҡытта ҡала урынлашҡан тау яйлаһы ҡышҡы айҙарҙа Урта диңгеҙҙең йылыныу эффектын кәметә, был Алепполағы ҡышты башҡа Урта диңгеҙ ҡалаларына ҡарағанда һиҙелерлек һалҡынайта. Ғинуарҙың уртаса температураһы буйынса Ҡырым ярымутрауы көньяҡ ярының ҡышы менән сағыштырырлыҡ, шул уҡ ваҡытта тотороҡло төнгө ҡырауҙар күҙәтелә, йылы көндәрҙә лә һауа торошо бик йыш үҙгәрә.

Айырым йылдарҙа һауа торошоноң -5°C, һирәк осраҡта -10°C градусҡа етеүе мөмкин. Йыш ҡына ҡар яуа, ҡайһы бер ҡыштар ҡарлы була һәм ваҡытлыса ҡар япмаһы ята. Һәр ваҡыттағыса, ҡышҡыһын ел, дымлы һауа торошо өҫтөнлөк итә. Йәй бик эҫе, яуым-төшөмһөҙ тиерлек. Әммә Һалабта йәй Урта диңгеҙ буйындағы башҡа ҡалаларға ҡарағанда иртәрәк башлана һәм тамамлана. Һауа температураһы көндөҙ уртаса +36 °C градус тәшкил итә, ләкин йыш ҡына +40 °C-тан ашыу күтәрелә. Һалабта яҙ шартлы рәүештә февралдең икенсе яртыһында башлана һәм апрель аҙағына тиклем дауам итә. Ә көҙ бик ҡыҫҡа, ул ноябрҙә генә була.

== Тарихы ==
Һалаб — донъялағы иң боронғо ҡалаларҙың береһе, унда беҙҙең эраға тиклем VI мең йыллыҡта уҡ кешеләр йәшәгән&lt;ref name=&quot;Columbia Encyclopedia 2010&quot;/&gt;. Телль ас-Сауд һәм Телль әл-Ансари (ҡаланың боронғо өлөшөнөң көньяғы) ҡаҙыу эштәренән күренеүенсә, бында беҙҙең эраға тиклем III мең йыллыҡтың икенсе яртыһында халыҡ йәшәгән&lt;ref name=&quot;Near East 1997&quot;/&gt;. Һалаб, сауҙа һәм хәрби сәнғәттең төп үҙәктәренең береһе булараҡ, хетт яҙмаларында, Евфраттағы Мари яҙмаларында, үҙәк Анатолийҙағы (Кесе Азия) һәм Эбла ҡалаһындағы яҙмаларҙа һүрәтләнә&lt;ref name=&quot;Britannica Concise Encyclopedia 2010&quot;/&gt;.

=== Боронғо донъя ===
[[Файл:Ebla royal palace.jpg|thumb|Эбла. Батша һарайы емереклектәре.]]

==== Боронғо Көнсығыш ====
[[Файл:Orientmitja2300aC.png|thumb|Боронғо Саргон империяһы, б. э. т. XXIV быуат]]
Һалаб тарихи яҙмаларҙа Дамаскка ҡарағанда күпкә алдараҡ күренә башлай. Уның тураһында б. э. т. III мең йыллыҡҡа, Эбла бойондороҡһоҙ батшалығының баш ҡалаһы булған ваҡытта, беренсе тапҡыр телгә алына. Ул Эблалағы ''Арми'' булараҡ һәм Аҡкадалағы ''Арманум'' исеме менән билдәле булған. Нарам Син — Аҡкад батшаһы (йәки уның олатаһы, Боронғо Саргон), беҙҙең эраға тиклем XXIII быуатта Эбла менән Арманды юҡ иткән&lt;ref&gt;Pettinato, Giovanni (Johns Hopkins University Press, 1991) ''Ebla, a new look at history'' p.135&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;&gt;Hawkins, John David (2000) ''Inscriptions of the iron age'' p.388&lt;/ref&gt;.

Һуңғы вавилон осоронда Алеппо тәүге тапҡыр Һалаб (Һалап, Һалба) исеме менән телгә алына&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;. Был ҡала Ямхад тип аталған аморей батшалығының баш ҡалаһы булған. Шулай уҡ «Хәләб ере» тигән исем менән билдәле булған Ямхад ({{lang-ar|يمحاض}})(яҡынса б. э. т. 1800—1600 йылдар) батшалығы Яҡын Көнсығышта иң көслө һәм ҡеүәтле батшалыҡ булған&lt;ref&gt;Kuhrt, Amélie (1998) ''The ancient Near East'' p.100&lt;/ref&gt;.

Ямхадты беҙҙең эраға тиклем XVI быуатта Мурсили I ваҡытында хеттар емергән. Әммә тиҙҙән, төбәк хетт көстәренең эске үҙ-ара низағтар арҡаһында хәлһеҙләнгәндә, Һалаб Сүриәлә үҙенең әйҙәүсе ролен яңынан яңыртҡан&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;.

Төбәктә хакимһыҙлыҡтан файҙаланып, Хурриттарҙың Митанни батшалығы хакимы Парраттарна беҙҙең эраға тиклем XV быуатта Халабты яулай. Һуңынан Һалаб Боронғо  Мысыр, Митанни һәм Хетт батшалыҡтары араһындағы һуғышының фронт һыҙығында була&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;. Хетт Суппилулиума I Митанниҙы еңгән һәм б. э. т. XIV быуатта Һалабты яулаған. Һалаб хеттар өсөн культ әһәмиәтенә эйә булған: ул һауа торошо аллаһына табыныу үҙәге булған&lt;ref name=&quot;Hawkins, John David 2000 p.388&quot;/&gt;.

Б. э. т. XII быуатта Хетт батшалығы емерелгәс, Һалаб арамей сир-хетт Арпад батшалығының бер өлөшө булып киткән, ә һуңыраҡ ул арамей сир-хетт Хатарикка - Лухутиҙағы батшалығының баш ҡалаһы булып киткән. Б. э. т. IX быуатта Һалаб Яңы Ассирия батшалығының, ә һуңыраҡ Яңы Вавилон батшалығының һәм Әһәмәниҙәр империяһының бер өлөшө булып киткән.

==== Антиклыҡ ====
[[Файл:Brad Northern Basilica.jpg|thumb|Брэдтағы маронит базиликаһы харабалары, Һалаб]]
[[Александр Македонский]] ҡаланы б. э.т. 333 йылда яулай. Селевк Никатор бында грек торағына нигеҙ һала (б. э. т. 301—286 йй.) һәм боронғо Македония империяһындағы Верия ҡалаһы хөрмәтенә — ''Верия'' тип атай.

Верия 300 йылға яҡын [[Селевкидтар]] буйһоноуында ҡалған. Рим хакимлығы Төньяҡ Сүриәнең өс быуаттан ашыу осорҙа стабиллеген һәм хәүефһеҙлеген тәьмин иткән.

Рим дәүерендә төньяҡ Сүриәлә халыҡ һаны арта, V быуатта Византия империяһы хакимлығы осоронда ла халыҡ һаны арта. Һуңғы антиклыҡ йылдарында Верия ҙурлығы буйынса [[Антиохия]]нан, Сүриә баш ҡалаһынан һуң, икенсе ҡала; һәм [[Рим империяһы]]ндағы өсөнсө ҡала була. Археологик мәғлүмәттәр б. э. VI быуатында  Антиохия һәм Верия араһындағы ауыл һәм ҡалаларҙа халыҡ тығыҙлығының күплеге тураһында һөйләй. Хәҙерге ваҡытта был тораҡтарҙа Изге Симеон Столпник сиркәүе кеүек боронғо йорттар һәм сиркәүҙәр бар. Изге Марон, шул төбәктә тыуыуы ихтимал: уның ҡәбере Брэдта, Һалабтан көнбайышта урынлашҡан.

Верия Тәүрат китабында ла (Библия) телгә алына.

=== Урта быуаттар ===
[[Файл:Bab Qinnasrin2010.jpg|thumb|230px|Һалабтың 1256 йылда Ән-Насир Йософ реставрациялаған боронғо диуарҙары һәм Баб Кыннасрин]]
[[Сәсәниҙәр империяһы]] Сүриәгә VII быуат башында һөжүм итә. Тиҙҙән, 637 йылда, Һалабты Хәлит ибн Вәлит етәкселек иткән ғәрәптәр яулай. 944 йылда ул кенәз Сәйф әл-Даул Хаманид бойондороҡһоҙ әмирлеге резиденцияһына әйләнә, һәм ҡала, бөйөк шағир Әл-Мутанабби һәм фәйләсуф [[Әл-Фараби]] ҡалаһы булараҡ, сәскә ата. 962 йылда ҡала византийлылар тарафынан яңынан яуланған һәм году и был в составе Восточной Римской Империи (Византийской) с 974 йылдан 987 йылға тиклем Көнсығыш Рим империяһы составында булған. Һалаб һәм уның әмирлеге 969 йылдан алып византий һуғыштары башланғанға тиклем вассал дәүләткә әйләнгән. 1024—1080 йылдарҙа бер аҙ өҙөклөк менән ҡалаға Мирдасидтар династияһы идара итә. Һалабты тәре йөрөтөүселәр ике тапҡыр, 1098 йылда һәм 1124 йылда, ҡамай, ләкин яулап ала алмай.

1138 йылда булған ер тетрәү ҡаланы һәм уның тирә-яғын емергән. Ул осорҙоң баһаһына тулыһынса таянырға ярамай, әммә, шуға ҡарамаҫтан, 230 000 кеше һәләк булған тип һанала, шул рәүешле был кешелек тарихында иң үлемесле бишенсе ер тетрәү була.

Һалаб [[Сәләх әд-Дин]]гә (Саладин), унан һуң 1183 йылда [[Әйүбидтәр]] династияһына күсә.

[[Файл:Souk Al Zirb Aleppo.jpg|thumb|250px|left|Мәмлүк осорондағы Сук аз-Зирб]]

1260 йылдың 24 ғинуарында&lt;ref&gt;{{статья|заглавие=The Crisis in the Holy Land in 1260|издание={{Нп3|The English Historical Review}}|том=95|страницы=481—513|номер=376|язык=en|автор=Jackson, Peter|месяц=7|год=1980}}&lt;/ref&gt; [[Хүләгү]] етәкселегендә, Антиохия кенәзе Боэмунд VI һәм уның ҡайныһы, Әрмәнстан батшаһы Хетум I&lt;ref&gt;«Histoire des Croisades», René Grousset, p. 581, ISBN 2-262-02569-X.&lt;/ref&gt; менән бергә, монголдар Һалабты яулай. Әйүбид Туран-шах ҡаланы насар һаҡлаған: алты көн бомбаға тотолғандан һуң диуарҙар, ә дүрт аҙнанан цитадель емерелеп төшкән. Күп мосолман һәм йәһүд һәләк булған, ә мәсихсе халыҡ ярлыҡаланған&lt;ref name=&quot;Shelemay1998&quot;&gt;{{книга|заглавие=Let jasmine rain down: song and remembrance among Syrian Jews|ссылка=https://books.google.com/books?id=pgoFDZeHhF4C&amp;pg=PA70|год=1998|издательство=[[University of Chicago Press]]|isbn=9780226752112|страницы=70|язык=en|автор=Kay Kaufman Shelemay}}&lt;/ref&gt;. Монголдар Тураншаһ III-нө ҡыйыулығы өсөн хөрмәт иткәнгә күрә, уны үлтермәгән. Һуңынан ҡала Хомс ҡалаһының элекке әмире әл-Әшрәф Мусаға бирелә, ҡалала монгол гарнизоны урынлаштырыла. Һалабты алғанда күрһәткән ярҙамы өсөн, Хетум I-гә награда тапшырыла. Шунан монгол ғәскәрҙәре Дамаск яғына юл тота, һәм ул бирелә. Монголдар Дамаскиға 1260 йылдың 1 мартында ингән.

1260 йылдың сентябрендә мәмлүктәр Акконан француздары менән килешеү төҙөү буйынса һөйләшеүҙәр алып бара, һәм был килешеү тәре йөрөтөүселәр аша ҡаршылыҡһыҙ үтергә мөмкинлек бирә һәм 1260 йылдың 3 сентябрендә монголдар (ҡара: Айн-Джалут янындағы һуғыш) менән һуғышҡа инә. Мәмлүктәр, монгол хәрби начальнигы Китбуканы үлтереп, еңеү яулай һәм биш көндән яңынан Дамаскты баҫып алды. Мосолмандар Һалабты бер айҙа үҙ ҡулына алған, һәм мәмлүк губернаторы ҡала менән идара итергә ҡала. Шул уҡ йылдың декабрендә Хүләгү, Алеппоны кире ҡайтарырға тырышып, ғәскәр ебәрә. Монголдар Китбука үлеме өсөн үс алып,  байтаҡ мосолмандарҙы үлтерә, әммә ҡаланы ике аҙна эсендә баҫып ала алмауы сәбәпле, улар сигенергә мәжбүр була&lt;ref&gt;Runciman, p. 314.&lt;/ref&gt;.

1271 йылдың октябрендә монголдар ҡаланы һаҡлаған төркмән ғәскәрҙәрен һәм Анатолийҙы һаҡлаған ун меңлек армияны еңеп, йәнә Һалабты баҫып ала. Мәмлүк гарнизондары Хама ҡалаһына ҡасҡан, ләкин Бейбарс I үҙенең армияһы менән Һалабты яҡларға ҡайта, һәм монголдар сигенә&lt;ref&gt;Runciman, pp. 336—337.&lt;/ref&gt;.

1280 йылдың 20 октябрендә монголдар, баҙарҙы талап һәм мәсеттәргә ут төртөп, йәнә Һалабты баҫып ала. Ҡаланың мосолман халҡы, мәмлүктәрҙең лидеры Әл-Мансур Калауун үҙ көсөн йыйған Дамаскка ҡаса. Уның ғәскәре Һалабҡа еткәс, монголдар Евфрат аша йәнә сигенә.

1400 йылда төрөк лидеры Аҡһаҡ Тимер ҡаланы мәмлүктәрҙән тартып ала&lt;ref&gt;Runciman, p. 463.&lt;/ref&gt;. Бик күп кеше үлтерелә, ҡаланан ситтә мең баш һөйәгенән башня төҙөлә&lt;ref&gt;[http://everything2.com/index.pl?node=Battle%20of%20Aleppo Battle of Aleppo@Everything2.com] {{Wayback|url=http://everything2.com/index.pl?node=Battle%20of%20Aleppo |date=20180117131348 }}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Монголдар киткәс, бөтә мосолман халҡы Һалабҡа ҡайта. Ләкин монголдар һөжүм иткән ваҡытта торлаҡтарын ташлап киткәндәр ҡаланың иҫке өлөшөндә урынлашҡан кварталдарына ҡабат ҡайта алмаған. Был хәл уларҙың 1420 йылда ҡала стеналарынан ситтә, Һалабтың төньяҡ биләмәһендә яңы квартал төҙөүенә килтерә. Был яңы квартал әл-Ждейде (ғәрәп телендә: «Яңы район») тип атала.

=== Яңы осор ===
&lt;!-- В XIX веке в городе произошли два крупных еврейских погрома. В 1947 году, вслед за образованием [[Израиль|Израиля]], в городе произошёл [[Алеппский погром 1947 года|крупный погром]], в результате которого начался массовый выезд евреев в Израиль.

=== Граждандар һуғышы ===
[[Файл:Saadallah al-Jabiri square, Aleppo, after the explosion of October 2012.jpg|thumb|right|Һалаб өсөн барған һуғыштан һуң ҡала күренеше]]
&lt;!--В 2012 году во время [[Гражданская война в Сирии|Гражданской войны в Сирии]] город стал ареной ожесточённых боёв между антиправительственными повстанцами и террористическими группировками с одной стороны и правительственными войсками — с другой. Активная фаза боёв началась летом 2012 года&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=860934 |title=В Алеппо идут ожесточенные бои между сирийскими войсками и мятежниками |date=2012-07-28 |publisher=Вести.ру |accessdate=2012-07-30 |archive-date=2012-07-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120730053347/http://www.vesti.ru/doc.html?id=860934 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

Первоначально в противостояние были вовлечены преимущественно [[Сирийская оппозиция|умеренные оппозиционные группировки]] и [[Вооружённые силы Сирии|правительственные войска]], а также курдские боевики из [[Отряды народной самообороны (Сирия)|Отрядов народной самообороны]]&lt;ref&gt;[http://www.itar-tass.com/c12/512629.html Операция по освобождению Алеппо близится к завершению] {{Wayback|url=http://www.itar-tass.com/c12/512629.html |date=20120910162050 }} // ИТАР-ТАСС, 6 сентября 2012&lt;/ref&gt;. Постепенно среди антиправительственных сил всё большую роль стали играть радикальные [[Исламизм|исламистские]] группировки, в том числе [[Фронт ан-Нусра]] и «[[Исламское государство]]», а в войну на стороне правительства вступили многочисленные союзные вооружённые группировки (в основном [[Шииты|шиитские]] ополчения из [[Ливан]]а, [[Ирак]]а и [[Афганистан]]а)&lt;ref&gt;{{Cite report |author= Philip Smyth |date= February 2015 |title= The Shiite Jihad in Syria and Its Regional Effects |url= http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus138_Smyth-2.pdf |publisher= The Washington Institute for Near East Studies |page= 45 |docket=  |asin=  |accessdate= 13 March 2015 |archivedate= 2015-04-02 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20150402150705/http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus138_Smyth-2.pdf |deadurl= no }}&lt;/ref&gt;, а также военные советники из [[Иран]]а. С началом в сентябре 2015 года [[Военная операция России в Сирии|российской военной операции в Сирии]], к вооружённому противостоянию в Алеппо присоединились российские ВКС, наносившие авиационно-ракетные удары по повстанческим и террористическим группировкам.

Будучи крупнейшим городом страны по населению и до войны считавшийся «экономической столицей Сирии», Алеппо рассматривался сторонами конфликта и экспертами как имеющий большое стратегическое и политическое значение, а бои за контроль над городом — как решающий фронт&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.dw.com/ru/в-алеппо-решается-судьба-сирии-13122016/av-36755685 |title = В Алеппо решается судьба Сирии  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190826122706/http://www.dw.com/ru/%D0%B2-%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BF%D0%BF%D0%BE-%D1%80%D0%B5%D1%88%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F-%D1%81%D1%83%D0%B4%D1%8C%D0%B1%D0%B0-%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B8-13122016/av-36755685 |archivedate = 2019-08-26 }} // Deutsche Welle, 13.12.2015&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/articles/2016/08/11/wardrums/ Битва за колыбель] {{Wayback|url=https://lenta.ru/articles/2016/08/11/wardrums/ |date=20190511023549 }} // Lenta.ru, 20.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.bbc.com/russian/features-38333942 Что означают события в Алеппо для дальнейшей судьбы Сирии?] {{Wayback|url=http://www.bbc.com/russian/features-38333942 |date=20190913091446 }} // BBC Russian, 16.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://ria.ru/arab_sy/20120808/719133869.html Бои за Алеппо продолжаются, заявляет командование ССА — СМИ] {{Wayback|url=https://ria.ru/arab_sy/20120808/719133869.html |date=20161222083452 }} // РИА Новости, 08.08.2012&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://carnegie-mec.org/diwan/66314 A Turning Point in Aleppo] {{Wayback|url=http://carnegie-mec.org/diwan/66314 |date=20181213094844 }} // Carnegie Endowment for International Peace, 01.12.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.almasdarnews.com/article/assad-calls-battle-aleppo-historic-victory/ Assad calls battle of Aleppo «historic victory»] {{Wayback|url=https://www.almasdarnews.com/article/assad-calls-battle-aleppo-historic-victory/ |date=20161220174116 }} // Al-Masdar News, 16.12.2016&lt;/ref&gt;. Это обусловило затяжной и ожесточённый характер боевых действий, которые привели к массовым разрушениям городской инфраструктуры и большим потерям среди мирного населения.

Атаковав город летом 2012 года, повстанческие группировки довольно быстро захватили примерно 40 % его территории. Их дальнейшее продвижение, однако, было остановлено, и в 2012—2013 годах ситуация приобрела тупиковый характер. Боевикам удалось перерезать стратегическое шоссе Дамаск — Алеппо, за контроль над которым начались ожесточённые бои&lt;ref&gt;Виктор Ручкин. [http://www.redstar.ru/index.php/news-menu/ino-military-menu/siriya/item/5328-idut-ozhestochyonnyie-boi Идут ожесточённые бои] {{Wayback|url=http://www.redstar.ru/index.php/news-menu/ino-military-menu/siriya/item/5328-idut-ozhestochyonnyie-boi |date=20190824165251 }} // «Красная звезда» от 18 октября 2012&lt;/ref&gt;.

15 января 2013 года [[Взрывы в университете Алеппо|мощные взрывы прогремели]] на территории [[Университет Халеба|местного университета]]. В результате взрыва погибли 80 и были ранены около 150 человек, среди которых были студенты и беженцы, размещённые на территории университета.

12 марта сирийские войска и мятежники возобновили бои за [[Алеппо (аэропорт)|международный аэропорт Алеппо]], повстанцы также атаковали авиабазы Найраб и Маннах недалеко от аэропорта&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.interfax.ru/world/news.asp?id=295081 |title = В Сирии идут ожесточенные бои за аэропорт Алеппо  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20130813052048/http://www.interfax.ru/world/news.asp?id=295081 |archivedate = 2013-08-13 }} // «Интерфакс» от 12 марта 2013&lt;/ref&gt;. 19 марта в пригороде Алеппо — Хан-эль-Асале — был применён нервно-паралитический газ [[зарин]], в результате чего погибли 15 человек&lt;ref name=&quot;зарин&quot;&gt;{{cite web |author= |authorlink= |coauthors= |url=http://www.itar-tass.com/c1/899258.html |title=Алеппо полностью обесточен из-за ракетного обстрела трансформаторной станции |subtitle= |lang=ru |format= |website=itar-tass.com |publisher=ИТАР-ТАСС |date=2013-10-02 |description= |quote= |accessdate=2020-06-12 |deadlink=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131004234504/http://www.itar-tass.com/c1/899258.html |archivedate=2013-10-04 }}&lt;/ref&gt;.

К октябрю 2013 года половина города удерживалась правительственными войсками, другая часть — различными группировками повстанцев&lt;ref name=&quot;зарин&quot;/&gt;. Население города за время с начала конфликта сократилось с 2,5 млн до менее чем 1 млн человек&lt;ref name=&quot;зарин&quot;/&gt;.

В 2014—2015 годах сирийская армия, поддержанная союзными ополченцами и иранскими военнослужащими, провела серию успешных операций, заложивших основу для будущего окружения и штурма города.

4 марта 2015 года произошёл мощный взрыв у здания разведки ВВС Сирии в Алеппо. Мятежники привели в действие взрывное устройство в туннеле, расположенном под зданием спецслужбы. Погибло более 30 человек&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=2400307 |title=Вести. Ru: Взрыв у здания разведки ВВС в Алеппо: есть жертвы |accessdate=2019-08-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160911160412/http://www.vesti.ru/doc.html?id=2400307 |archivedate=2016-09-11 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

Ночью 12 июля в результате мощного взрыва туннеля в Старом городе была сильно повреждена стена цитадели Алеппо, внесённой в список Всемирного наследия ЮНЕСКО&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=2640209 |title=В Сирии взорвана древняя цитадель из списка Всемирного наследия ЮНЕСКО |accessdate=2019-08-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160911160035/http://www.vesti.ru/doc.html?id=2640209 |archivedate=2016-09-11 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

Начало российской военной операции в Сирии в сентябре 2015 года позволило коренным образом изменить ситуацию в Сирии в пользу правительства Башара Асада, разблокировать Алеппо, а в дальнейшем — установить контроль над всей территорией города&lt;ref name=&quot;bbc-16-November-2016&quot;&gt;{{cite web |title=Why is Russia engaged in Aleppo? |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-37995780?intlink_from_url=https://www.bbc.com/news/topics/cny6mkg2rq9t/aleppo&amp;link_location=live-reporting-correspondent |last=Doucet |first=Lyse |date=2016-11-16 |website=BBC |lang=en |accessdate=2019-08-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;new_york_times_April_13_2018&quot;&gt;{{cite web |title=How Syria’s Death Toll Is Lost in the Fog of War |url=https://www.nytimes.com/2018/04/13/world/middleeast/syria-death-toll.html |last=Specia |first=Megan |date=2018-04-13 |website=The New York Times |lang=en |accessdate=2019-08-22 |archive-date=2019-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190810094002/https://www.nytimes.com/2018/04/13/world/middleeast/syria-death-toll.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

В феврале 2016 года сирийская армия в ходе [[Наступление в Алеппо (2016)|успешного наступления]] окружила Алеппо с севера, перерезав линии снабжения боевиков со стороны [[Турция|турецкой]] границы.

В ходе [[Кампания в Алеппо (2016)|летней кампании 2016 года]] армия завершила полное окружение города и начала его осаду. По оценкам на сентябрь 2016 года, в восточной части Алеппо (контролируемой оппозицией и террористами) оставалось около 250 тыс. жителей, в западной части (контролируемой правительственными силами) — 1,5 млн человек&lt;ref&gt;[http://www.aljazeera.com/news/2016/09/warplanes-mount-strikes-rebel-held-aleppo-160924080435839.html 'Ferocious' air strikes pummel Aleppo as ground gained] {{Wayback|url=http://www.aljazeera.com/news/2016/09/warplanes-mount-strikes-rebel-held-aleppo-160924080435839.html |date=20161006003251 }}, [[Аль-Джазира]], 24 сентября 2016 г.&lt;/ref&gt;.

28 июля Россия вместе с сирийскими властями начала гуманитарную операцию в Алеппо. Было открыто три гуманитарных коридора для гражданского населения, четвёртый — для выхода боевиков&lt;ref&gt;{{cite web|title=Гуманитарная операция начата Россией совместно с сирийскими властями в Алеппо|url=https://www.1tv.ru/news/2016-07-28/306969-gumanitarnaya_operatsiya_nachata_rossiey_sovmestno_s_siriyskimi_vlastyami_v_aleppo|accessdate=2019-08-25|date=2016-07-28|archive-date=2019-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825221729/https://www.1tv.ru/news/2016-07-28/306969-gumanitarnaya_operatsiya_nachata_rossiey_sovmestno_s_siriyskimi_vlastyami_v_aleppo|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

В августе [[Управление по координации гуманитарных вопросов|Управлением по координации гуманитарных вопросов]] ООН (УКГВ) была высказана обеспокоенность ухудшающейся ситуацией с безопасностью и гуманитарной обстановкой в городе, в особенности в восточном Алеппо. Позже генеральный секретарь ООН Пан Ги Мун заявил, что в городе велика вероятность гуманитарной катастрофы&lt;ref&gt;{{cite web|title=Гуманитарная ситуация в Алеппо продолжает ухудшаться, утверждает ООН|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3514959|accessdate=2019-08-25|date=2016-08-06|archive-date=2019-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825221728/https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/3514959|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=ООН: Алеппо грозит гуманитарный кризис невиданных масштабов|url=https://ria.ru/20160819/1474836949.html?in=t|accessdate=2019-08-25|date=2016-08-19}}&lt;/ref&gt;.
 --&gt;
[[Файл:International Mine Action Center in Syria (Aleppo) 45.jpg|слева|мини|Һалаб, 21 декабрь, 2016. Рәсәй Федерацияһы оборона министрлығының веб-сайтынан алынған фотография]]
&lt;!-- На наличие гуманитарной катастрофы в конце сентября указывал заместитель генерального секретаря ООН по гуманитарным вопросам Стивен О’Брайен. Тогда же генеральный секретарь ООН [[Пан Ги Мун]] обвинил Сирию и Россию в военных преступлениях — использовании зажигательных и бункерных бомб против жилых районов Алеппо&lt;ref name=&quot;guardian_september_2016&quot;&gt;{{cite web |title='Syria is bleeding': Aleppo facing war's worst humanitarian crisis, UN says |url=https://www.theguardian.com/world/2016/sep/29/aleppo-syria-war-humanitarian-crisis-un |last=Borger |first=Julian |date=2016-09-29 |website=The Guardian |lang=en |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-08-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190825195706/https://www.theguardian.com/world/2016/sep/29/aleppo-syria-war-humanitarian-crisis-un |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.vz.ru/news/2016/10/21/839464.html |title = В ООН назвали удары по Алеппо «преступлениями исторического масштаба»  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190824165316/http://www.vz.ru/news/2016/10/21/839464.html |archivedate = 2019-08-24 }} // Взгляд, 21 октября 2016&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;azattyq_november_2016&quot;&gt;{{cite web |title=ООН: на осадном положении в Сирии находится до миллиона человек |url=https://rus.azattyq.org/a/28131495.html |date=2016-11-22 |website=Радио Азаттык (RFE/RL) |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-08-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190825195707/https://rus.azattyq.org/a/28131495.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;bbc_russian_septemer_2016&quot;&gt;{{cite web |title=США пригрозили прекратить взаимодействие с Россией по Сирии |url=https://www.bbc.com/russian/news-37498260 |date=2016-09-28 |website=Би-би-си |accessdate=2019-08-25 |archive-date=2019-09-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190914203357/https://www.bbc.com/russian/news-37498260 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

15 ноября 2016 года, при массированной авиационно-ракетной поддержке российских ВКС, сирийская армия начала [[Наступление в Алеппо (ноябрь — декабрь 2016)|наступление]] с целью захвата неподконтрольной (восточной) части города, через месяц приведшее к краху оборонительных рубежей боевиков и переходу города под контроль правительства. К середине декабря 2016 года город был полностью занят правительственными войсками&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/news/2016/12/13/aleppo_celebrations/ В Алеппо начался праздник по случаю освобождения города] {{Wayback|url=https://lenta.ru/news/2016/12/13/aleppo_celebrations/ |date=20210303061749 }} // Lenta.ru, 13.12.2016&lt;/ref&gt;.

К вечеру 22 декабря 2016 года город окончательно перешёл под контроль правительственных сил&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.rbc.ru/politics/22/12/2016/585c1b749a7947063e8cf951 |title=Власти Сирии заявили о полном уходе боевиков из Алеппо |access-date=2016-12-22 |archive-date=2016-12-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161222193324/http://www.rbc.ru/politics/22/12/2016/585c1b749a7947063e8cf951 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

После освобождения города его жилые кварталы многократно подвергались минометным и ракетным обстрелам со стороны боевиков, что приводило к новым жертвам&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо ребенок погиб в результате обстрела террористами жилого квартала|url=https://ria.ru/20190731/1557057610.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-07-31|archive-date=2019-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801044548/https://ria.ru/20190731/1557057610.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Сирии боевики открыли огонь по жилому кварталу Алеппо|url=https://ria.ru/20190803/1557139845.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-03|archive-date=2019-08-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20190805070151/https://ria.ru/20190803/1557139845.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.
--&gt;

=== Ҡаланы тергеҙеү ===
&lt;!--Алеппо сильно пострадал в ходе военных действий, многие местные достопримечательности получили повреждения или были разрушены. Множество производственных предприятий экономической столицы страны было разграблено&lt;ref name=&quot;realty&quot;&gt;{{cite web|title=В Восточном Алеппо идет активное восстановление жилья и инфраструктуры|url=https://realty.ria.ru/20190813/1557435774.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-13|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826141638/https://realty.ria.ru/20190813/1557435774.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;до&quot;&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили фабрику детской одежды|url=https://ria.ru/20190801/1557062493.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-01|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826140135/https://ria.ru/20190801/1557062493.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

В июле 2019 года был восстановлен центральный городской рынок «Аль-Сактыя», входящий в список всемирного наследия ЮНЕСКО&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили разрушенный во время войны древний рынок|url=https://ria.ru/20190716/1556557952.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-07-16|archive-date=2019-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190719054215/https://ria.ru/20190716/1556557952.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.
 
В августе 2019 года ещё продолжалось восстановление жилья и инфраструктуры города&lt;ref name=&quot;realty&quot; /&gt;. К осени 2019 года был восстановлен ряд промышленных производств. В восстановлении Алеппо принимали участие беженцы, вернувшиеся в город&lt;ref name=&quot;до&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=В Алеппо восстановили завод по переплавке металла|url=https://ria.ru/20190805/1557162179.html|accessdate=2019-08-26|date=2019-08-05|archive-date=2019-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826140137/https://ria.ru/20190805/1557162179.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Халҡы ==
[[Файл:Alepp0fashion.jpg|thumb|left|Йәһүд ҡатыны һәм Һалаб бедуиндары, 1873 йыл]]
Большинство жителей Халеба — арабы-мусульмане. Христианское население состоит из [[Армяне|армян]], [[греки|греков]], [[Маронитская католическая церковь|маронитов]], сирийских [[Католицизм|католиков]]; существуют [[Иудаизм|еврейская]] и американская [[Протестантизм|протестантская]] общины.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Год !! Население !! Прирост, %±
|-
| '''1883''' || 99 179 || -
|-
| '''1922''' || 156 748|| 44,9 %
|-
| '''1934''' || 249 921|| 19,0 %
|-
| '''1950''' || 362 500 || 11,5 %
|-
| '''1965''' || 500 000 || 17,5 %
|-
| '''1990''' || 1 216 000 || 90,3 %
|-
| '''2000'''|| 1 937 858|| 29,2 %
|-
| '''2005''' || 2 301 570 || 5,5 %
|-
| '''2016''' || 1 800 000 || -22 %
|}
--&gt;

=== Тарихи мәғлүмәттәр ===
&lt;!--Ещё в начале XIX столетия Халеб населяли 200 тыс. жителей; город имел обширную промышленность и торговлю, его фабрики снабжали весь Восток [[шёлк]]овыми, [[Бумага|бумажными]], [[Шерсть|шерстяными]] и [[Парча|парчовыми]] материями. Но [[землетрясение]], [[чума]] и [[холера]] подорвали его благосостояние. Согласно историку из Алеппо, шейху Камель аль-Газзи (1853—1933), население города до разрушительного землетрясения 1822 года составляло 400 тыс. человек. Затем от холеры и чумы (1823 и 1827 годов соответственно) население Халеба сократилось до 110 тысяч человек&lt;ref&gt;Saint Terezia Church Aleppo {{cite web |url = http://www.terezia.org/section.php?id=1823 |title = Christians in Aleppo at the end of the Ottoman Empire  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20171009230825/http://www.terezia.org/section.php?id=1823 |archivedate = 2017-10-09 }}&lt;/ref&gt;. В 1901 году общая численность жителей Алеппо составляла {{num|108143}} человека, из которых [[Ислам|мусульмане]] — {{num|76329}} (70,58 %), [[Католицизм|христиане-католики]] — {{num|24508}} (22,66 %); и [[Иудаизм|иудеи]] — 7306 (6,76 %)&lt;ref&gt;Alepppo in One Hundred Years 1850—1950, vol.2 page 3, 1994 Aleppo. Authors: Mohammad Fuad Ayntabi and Najwa Othman&lt;/ref&gt;. Христианское население значительно увеличилось с притоком армянских беженцев (после [[Геноцид армян|геноцида армян 1915 года]]) и сирийских христиан из других городов. После прибытия первой группы армянских беженцев (1915—1922) население Алеппо в 1922 году стало {{num|156748}} человек, из них [[Ислам|мусульмане]] составляли {{num|97600}} жителей (62,26 %), [[Католицизм|христиане-католики]] — {{num|22117}} (14,11 %), [[Иудаизм|иудеи]] — 6580 (4,20 %), численность [[Европейцы|европейцев]] в городе составляла 2652 (1,70 %), [[Геноцид армян|армянских беженцев]] — {{num|20007}} (12,76 %) и других — 7792 (4,97 %)&lt;ref&gt;Alepppo in One Hundred Years 1850—1950, vol.3 page 26, 1994 Aleppo. Authors: Mohammad Fuad Ayntabi and Najwa Othman&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;The Golden River in the History of Aleppo, ({{lang-ar|نهر الذهب في تاريخ حلب}}), vol.1 (1922) page 256, published in 1991, Aleppo. Author: Sheikh Kamel Al-Ghazzi&lt;/ref&gt;.

Второй поток армянских беженцев в направлении Алеппо был вызван выводом французских войск из [[Киликия|Киликии]] в 1923 году&lt;ref&gt;The Golden River in the History of Aleppo ({{lang-ar|نهر الذهب في تاريخ حلب}}), vol.3 (1925) pages 449—450, published in 1991, Aleppo. Author: Sheikh Kamel Al-Ghazzi&lt;/ref&gt;. В 1923—1925 годах в город прибыли более чем {{num|40000}} армян, а население Алеппо достигло {{num|210000}} человек к концу 1925 года, из которых [[армяне]] составляли более 25 %&lt;ref&gt;{{книга |заглавие= The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century |издательство=[[Palgrave Macmillan]] |место= New York |год=2004 |isbn= 1-4039-6422-X |страницы=425 |ref=  Hovannisian |язык=en |автор=[[Ованнисян, Ричард|Richard G. Hovannisian]]}}&lt;/ref&gt;.

Согласно историческим данным, представленным шейхом Рамель аль-Газзи, подавляющее большинство христиан города Халеб были католиками, вплоть до последних дней [[Османская империя|османского владычества]]. Рост православных христиан связан, с одной стороны, с приездом армянских и сирийских христиан, выживших в [[Киликия|Киликии]] и южной Турции; а с другой стороны, с прибытием большого количества [[Православие|православных]] [[Греки|греков]] из [[Хатай (ил)|Санджака Александретты]], после его [[Аннексия|аннексии]] в пользу Турции (1939).

В 1944 году население Алеппо составляло около {{num|325000}} человек, где {{num|112110}} (34,5 %) христиане (из них армян — {{num|60200}}). Армяне составляли более половины христианской общины Алеппо до 1947 года, в то время как многие из них уехали в Советскую Армению в рамках армянской репатриации (1946—1967).
--&gt;

=== Хәҙерге хәле ===
&lt;!--Алеппо — самый густонаселённый город в Сирии, с населением в {{num|2181061}} человек (2004). Согласно официальным оценкам, объявленным городским советом Алеппо, население города достигло {{num|2301570}} к концу 2005 года.
Более 80 % жителей Алеппо являются [[Сунниты|мусульманами-суннитами]]. Это прежде всего [[арабы]], [[курды]] и [[Сирийские туркмены|туркмены]]. Другие мусульманские группы включают [[Адыги|адыгов]] ([[черкесы]], [[кабардинцы]], [[адыгейцы]]), [[Чеченцы|чеченцев]], [[Албанцы|албанцев]], [[Боснийцы|боснийцев]] и [[помаки|помаков]].

Согласно оценкам, приведённым в 2010 году в финальном отчёте по проекту городского развития Алеппо, проводимому муниципалитетом города и компанией GTZ рамках совместной сирийско-немецкой программы устойчивого городского развития, ожидалось, что ежегодный прирост населения города в течение следующих десяти лет составит порядка 2,7 % в год, и численность населения достигнет 3,6 млн жителей&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf |title=ALEPPO DIVERSE &amp;#124; OPEN CITY |subtitle=An Urban Vision for the Year 2025 |format=Final Report |website = Syrian-German Technical Cooperation GTZ |publisher=Uberbau (Architecture &amp; Urbanism Ali Saad &amp; Thomas Stellmach GbR) |lang=en |date=2010-02-05 |accessdate=2016-12-22}}&lt;/ref&gt;.

Одна из крупнейших христианских общин на [[Ближний Восток|Ближнем Востоке]], Алеппо являлся перед войной домом для многих восточных христиан, в основном [[Армянская апостольская церковь|армян]], [[Сирийская православная церковь|сирийских христиан]] и [[Мелькитская католическая церковь|греков-мелькитов]]{{Нет АИ|22|5|2018}}. До войны в городе жили более чем 250 тыс. христиан, составляя около 12 % от общей численности населения. Значительное число сирийских христиан в Алеппо родом из города [[Урфа]] ([[Турция]]) и говорит на [[Армянский язык|армянском языке]]. Большая община христиан принадлежит [[Армянская апостольская церковь|Армянской апостольской]], [[Сирийская православная церковь|Сирийской православной]] и [[Греческая православная церковь|Греко-православной]] церквям. В Халебе было очень много католиков, в том числе [[Мелькитская католическая церковь|греков-мелькитов]], [[Марониты|маронитов]], [[Латиняне|латинян]], [[Халдеи|халдеев]] и сирийских католиков. В нескольких районах города преобладает христианское и армянское население, таких как старый христианский квартал Ждейде. Современные христианские районы называются Азизия, Сулеймания, Гаре де Багдад, Урубе и Мейдан. В Алеппо 45 действующих церквей, принадлежащих вышеупомянутым конфессиям{{Нет АИ|22|5|2018}}.

Арабоязычное население Алеппо говорит на [[Разновидности арабского языка|северосирийском диалекте]], который называется ''шави''.
--&gt;
&lt;center&gt;
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140px&quot;&gt;
File:Aleppo, Streets of the city, Syria.jpg|Ҡала үҙәге
Файл:Great Mosque of Aleppo, Aleppo, Syria.jpg|Һалабтың Бөйөк мәсете
File:Shopping streets in covered market 2, Aleppo, Syria.jpg|Ябыҡ баҙар
Файл:Saint Elijah Maronite Cathedral, Aleppo (4).jpg|Изге Илия-пәйғәмбәр минорит соборы 
Файл:Tawhid and Saint George Alp.jpg|Таухид мәсете һәм Изге Георгий сиркәүе 
Файл:AleppoAlJdeida.jpg|Һалабтың христиан кварталындағы урам
File:Streets of the old city of Aleppo, Syria.jpg|Боронғо ҡаланың урамдары 
Файл:Woman in niqab, Aleppo (2010).jpg|Һалаб. Бала тотҡан ҡыҙ-ҡатын, 2010 йыл
&lt;/gallery&gt;
&lt;/center&gt;

== Архитектураһы ==
[[Файл:Baron hotel at night.jpg|thumb|Боронғо билдәле Baron Hotel, 1911]]
В Алеппо смешаны несколько [[Архитектура|архитектурных]] стилей. Многочисленные захватчики, от [[Византийская империя|византийцев]] и [[Сельджуки|сельджуков]] до [[Мамлюки|мамлюков]] и [[Османская империя|турок]] оставляли свои следы на архитектуре города на протяжении 2000 лет&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSTRE66F1ED20100716 |title=Reuters:Travel Postcard: 48 hours in Aleppo, Syria |access-date=2017-10-02 |archive-date=2021-12-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211230154929/https://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSTRE66F1ED20100716 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
Существуют различные сооружения XIII и XIV веков, такие как гостиницы, мусульманские школы и хаммамы, христианские и мусульманские построения в старой части города и квартале Ждейде. В этом квартале находится большое количество домов XVI и XVII веков, принадлежавших алеппской [[Буржуазия|буржуазии]]. В Азизие располагаются дома XIX и начала XX веков в стиле [[барокко]]. В новом квартале ''Шахба'' смешаны различные архитектурные стили: [[Архитектура неоклассицизма|неоклассика]], [[Нормандская архитектура|нормандский]], [[Восток|восточный]] и даже [[китай]]ский стили&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.middleeast.com/aleppo.htm |title=Middleeast.com:Aleppo |access-date=2011-06-11 |archive-date=2012-03-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120316160211/http://www.middleeast.com/aleppo.htm |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.

Алеппо полностью вымощен [[Природный камень|камнем]], в некоторых местах большими белыми глыбами.

В то время как старый город характеризуется большим количеством особняков, узкими улочками и крытыми [[Рынок|рынками]], в современной части города присутствуют широкие дороги и большие площади, такие как площадь Саадалла аль-Джабири, площадь Свободы, площадь Президента и площадь Сабаа Бахрат.
[[Файл:Pano Alep 1.jpg|thumb|center|810px|&lt;center&gt;Һалаб ҡәлғәһенән ҡала күренеше]]

&lt;!--
Алеппо развивается по смешанной (концентрическо-радиально-спутниковой) модели&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf&lt;/ref&gt;
--&gt;

== Туризм һәм күңел асыу ==
[[Файл:AleppoSouq.jpg|thumb|left|150px|Баҙар]]
[[Файл:Hammam Al-Nahhasseen Aleppo.jpg|thumb|Ҡаланың боронғо өлөшөндәге ан-Наххасин хаммамы]]
&lt;!-- Являясь одним из старейших городов в мире и крупнейшим центром на древнем Шёлковом пути, Алеппо имеет ряд впечатляющих и привлекательных структур, в дополнение к своей естественной красоте. Наиболее яркими достопримечательностями города, помимо цитадели, являются рынки (سوق — souq), старые бани (хаммам — حمام), ханы с многочисленными религиозными и культурными центрами. С другой стороны, город имеет большое количество современных объектов, которые привлекают туристов со всего мира, таких как многочисленные роскошные отели, казино, бары и рестораны с их известными продуктами, сделанными в Алеппо. Многие старые арабские и армянские дома в древней части города и старом христианском квартале Ждейде были недавно отреставрированы или реставрируются в настоящее время, для использования в качестве восточных отелей, баров и ресторанов.

* Известные хаммамы Алеппо включают: Хаммам-Яльбуга, Хаммам-ан-Наххасин и Хаммам-Баб-аль-Ахмар.
* Общественный парк Алеппо, который был открыт в 1940 году ялвяется крупнейшим в Сирии. Он расположен в районе Азизия, где его пересекает река [[Куэйке]].
* Большинство кинотеатров, таких как «Cinema Ugarit» и «[[Cine d’Alep Chahba]]», расположены на улицах Барон и аль-Кууатли.
* Голубая Лагуна — современный аквапарк, расположенный в непосредственной близости от Алеппо. Включает в себя несколько бассейнов, американские горки, бары и рестораны.
* «Casino d’Alep» является единственным казино, которое действует в [[Сирия|Сирийской Арабской Республике]].
--&gt;

== Боронғо ҡала ==
&lt;!-- [[Файл:Aleppo, View of the city, Syria.jpg|thumb|left|Панорама западной части старого города]]
[[Файл:Citadel of Aleppo.jpg|thumb|[[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]]]]
Существует довольно чёткое разделение между старым и новым Алеппо. Старая часть заключена в стены, образующие окружность длиною в 5 км, с девятью воротами. Огромный средневековый замок, известный как [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]], находится в центре древней части. Он был построен подобно акрополю.

[[Файл:Aleppo Cittadella - GAR - 9-22.JPG|thumb| [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]]]]

Исторически сложилось, что Алеппо постоянно переходил из рук в руки, был под контролем разных государств, политическая ситуация была нестабильна. В связи с этим жители строили отдельные кварталы, делившиеся по религиозному принципу, которые были социально и экономически независимыми. Хорошим примером таких кварталов является известный христианский квартал Ждейде.

Старый город Алеппо можно разделить на две части: старая часть и Ждейде. Как уже было описано выше, старая часть была построена внутри стен, в то время как Ждейде — христианский квартал, построенный в начале XV века, после выхода монгольских войск из города. После того как в 1400 году [[Тамерлан]] вторгся в Халеб и полностью разрушил его, христиане были вынуждены уехать. Но в 1420 году они создали свой квартал на северо-западе города — квартал Ждейде. Жители этого района в основном занимались маклерством: были посредниками между иностранными торговцами и местными купцами.

Общая площадь древнего города составляет около 3,5 км². Здесь живут более чем 120 тысяч жителей&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.historische-aleppo-seife.de/engl_history.html |title=Alepposeife: Aleppo history |access-date=2011-06-11 |archive-date=2018-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180326040544/http://www.historische-aleppo-seife.de/engl_history.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
--&gt;
=== Баҙарҙары һәм каруанһарайҙары ===
[[Файл:Aleppo-suq-Alp.JPG|thumb|Боронғо Һалабта әл-Мәҙинә баҙары.]]
[[Файл:Aleppo Khan Shuneh.jpg|thumb|Хан Аш-Шунэ]]
[[Файл:Aleppo narrow Armenian quarter.jpg|thumb|Баҡыр магазины янында ''Бауабэт Аль-Ясмин'', Ждейде]]
&lt;!-- Стратегическое положение этого торгового города привлекало людей всех рас и верований, желающих воспользоваться коммерческими дорогами, так как через Алеппо проходил [[Великий шелковый путь]]. Крупнейший крытый рынок в мире находится именно в Алеппо, протяженностью 13 километров&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=round&amp;filename=201010291220021 |title=eAleppo: The old Suqs of Aleppo (in Arabic) |access-date=2011-06-11 |archive-date=2017-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171019061616/http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=round&amp;filename=201010291220021 |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
[[Аль-Мадина (рынок)|Аль-Мадина]], как его здесь называют, — это торговый центр, куда привозят предметы роскоши, такие как [[Шелк|шелк-сырец]] из [[Иран]]а, [[Специи|пряности]] и красители из [[Индия|Индии]], и [[кофе]] из [[Дамаск]]а. В аль-Мадине также можно найти и продукты местного изготовления: [[шерсть]], сельскохозяйственная продукция и известное алеппское мыло. Большинство рынков было построено в XIV веке, они названы в честь различных профессий и ремесел: шерстяной рынок, медный рынок и так далее. Помимо товаров, на рынке размещаются и ханы, или [[Караван-сарай|караван-сараи]] ({{lang-ar|كاروانسرا}}). Для караван-сараев характерны красивые фасады и входы с деревянными дверями.

Самые известные рынки и [[Караван-сарай|караван-сараи]] (ханы) [[Старый город Алеппо|древнего города]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Aleppo.us: Old suqs of Aleppo (in Arabic)|url=http://www.aleppo.us/news/47.html|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080426223231/http://www.aleppo.us/news/47.html|archivedate=2008-04-26}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Al-Hakawati (in Arabic)|url=http://www.al-hakawati.net/arabic/civilizations/syriashamal2.asp|archiveurl=https://www.webcitation.org/65NOqjH0m?url=http://www.al-hakawati.net/arabic/civilizations/syriashamal2.asp|archivedate=2012-02-11|access-date=2011-06-11|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;:

* ''Хан Ак-Кади'', построенный в 1450 году, один из старейших караван-сараев Алеппо.
* ''Хан Аль-Бургуль'', построенный в 1472 году.
* ''Сук Ас-Сабун'', или ''мыльный хан'', построенный в начале XVI века, находится рядом с магазинами мыла.
* ''Сук Хан Ан-Наххасин'', или ''медный рынок''. Построен в 1539 году. Известен своими традиционной и современной обувью, содержит 84 магазина.
* ''Хан Аш-Шунэ'' сооружен в 1546 году. В нём продаются предметы ремесел традиционного алеппского искусства.
* ''Сук Хан Аль-Харир'', или ''шёлковый хан''. Построен во второй половине XVI века, имеет 43 магазина и специализируется в основном на торговле текстилем.
* ''Сук Хан Аль-Гумрок'', или ''таможенный хан'', текстильный торговый центр с 55 магазинами. Построенный в 1574 году, Хан Аль-Гумрок считается крупнейшим ханом в древнем Алеппо.
* ''Сук Хан Аль-Уазир'', построенный в 1682 году, считается основным рынком хлопковой продукции в Алеппо.
* ''Сук Аль-Аттарин'', или ''травяной рынок''. Традиционно была основным рынком специй в Алеппо. В настоящее время он функционирует как центр продажи текстиля с 82 магазинами.
* ''Сук Аз-Зирб'', или ''Сук Аз-Зарб''. Здесь чеканились монеты в период мамлюков. В настоящее время этот рынок имеет 71 магазин, большинство из которых имеет дело с текстилем и базовыми потребностями бедуинов.
* ''Сук Аль-Бехрамия'' имеет 52 продуктовых магазина, расположен рядом с мечетью Бехрамия.
* ''Сук Аль-Хаддадин'' — это рынок старых традиционных кузнецов, состоит из 37 магазинов.
* ''Сук Аль-Атик'', или ''старый рынок'', специализирующаяся на продаже кожи, включает в себя 48 магазинов.
* ''Сук Аль-Сиййяг'', или ''ювелирный рынок'', состоящий из 99 магазинов, который является главным центром торговли ювелирными изделиями в Алеппо и во всей стране.
* ''Хан Венецианцев'' был домом консула Венеции и венецианских купцов.
* ''Сук Ан-Нисуан'', или женский рынок,— место, где можно найти всё необходимое для невесты: аксессуары, одежду и так далее.
* ''Ас-Сувейка'', или ''Суэйкат Али'' (''suweiqa'' означает «маленький рынок» на арабском языке),— большой рынок, который содержит магазины, в основном специализирующиеся на оборудовании дома и кухни.

Многие традиционные ханы также функционируют в качестве рынков в '''христианском квартале Ждейде''':

* ''Сук Аль-Хокедун'' или ''«Хан аль-Кудс»''. ''Хокедун'' означает «духовный дом» на армянском языке, так как он был построен в качестве гостиницы для армянских паломников на пути в Иерусалим&lt;ref&gt;{{cite web|title=Aleppo.us: Khans of Aleppo (in Arabic)|url=http://www.aleppo.us/news/22.html|deadlink=yes|access-date=2011-06-11|archive-date=2017-07-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170710054154/http://www.aleppo.us/news/22.html}}&lt;/ref&gt;. Старая часть Хокедуна датируется концом XV и началом XVI веков, в то время как новая часть была построена в XVII веке. В настоящее время он превратился в большой рынок с многочисленными магазинами, специализирующимися на торговле одеждой.
* ''Ас-Салибэ'', центр старых христианских соборов.
* ''Сук Ас-Суф'' или ''рынок шерсти'', окруженный старыми церквями.
* ''Бауабэт Аль-Касаб'', магазин деревянных изделий.
--&gt;
== Иҫтәлекле урындары ==
[[Файл:Aleppo citadel001.jpg|thumb|240px|[[Һалаб ҡәлғәһе (цитадель).]]
&lt;!-- Самым древним памятником в городе является [[водопровод]] протяженностью 11 км, сооруженный ещё римлянами. Громадная стена в 10 м высоты и 6,5 м толщины, с семью воротами, отделяет город от предместий. Крытый гостиный двор ([[базар]]) выходит на несколько улиц, весь состоит из сводов и освещается сверху через окна, проделанные отчасти в особых куполах. В Алеппо имеется 7 крупных церквей вместе с 3 монастырями и [[мечеть]] [[Эль-Иалаве]] в староримском стиле, выстроенная первоначально под церковь императрицей Еленой. Главные предметы вывоза и вместе с тем главные продукты страны — шерсть, хлопок, шелк, воск, фисташки, мыло, табак, пшеница, которые вывозятся преимущественно во Францию и в турецкие гавани. Промышленность ограничивается шелковыми изделиями. Жители Алеппо в основном считают себя шарифами, то есть потомками [[Мухаммед]]а.
Ещё одна гордость жителей — [[Алеппо (крепость)|Цитадель]], основание которой возвышается над городом на 50 метров. Долгое время весь город лежал в пределах цитадели и лишь в XVI веке, после перехода Алеппо под власть [[Оттоманская империя|Оттоманской империи]], город стал постепенно разрастаться и за пределами крепостных стен.

В Алеппо находится гробница поэта [[Насими]].
--&gt;
=== Тарихи биналар ===
[[Файл:Al-Shibani Alp08.jpg|thumb|Аш-Шибани мәктәп-сиркәү]]
&lt;!-- 
* [[Алеппо (крепость)|Цитадель Алеппо]], большая крепость на вершине холма возвышается на 50 м над городом. Датируется I тысячелетием н. э., некоторые детали были достроены в XIII веке. Была повреждена в результате землетрясений, в частности, в 1822 году.
* ''Медресе Халауие'', построенная в 1124 на прежнем месте собора Св. Елены. Тогда Святая Елена, мать Константина Великого, построила там большой византийский собор. Когда крестоносцы-захватчики грабили город, главный судья города преобразовал собор Св. Елены в мечеть, и, наконец, в середине XII века Нур ад-Дин основал здесь медресе, то есть религиозную школу.
* ''Аль-Матбах Аль-Аджами'', дворец начала XII века, расположенный недалеко от цитадели, был построен эмиром Мадж ад-Дин бен Ад-Дайя. Был отремонтирован в XV веке. В 1967—1975 годах здесь размещался Музей Народных Традиций.
* Культурный центр ''Аш-Шибани'' XII века. Древняя церковь и школа Францисканки Миссионерки Марии, находящиеся в старом городе, в настоящее время функционируют в качестве культурного центра.
* ''Медресе Мокаддамия'', одна из старейших богословских школ в городе, была построена в 1168 году.
* ''Медресе Захирие''. Построена в 1217 году к югу от Баб Эль-Макам, по Аз-Зир Гази.
* ''Медресе Султание'', начатая губернатором Алеппо Аз-Захир Гази и законченная в 1223—1225 его сыном Маликом Аль-Азизом Мухаммедом.
* ''Медресе Аль-Фирдаус'' — мечеть, называемая «самой красивой мечетью Алеппо». Была построена вдовой губернатора Алеппо Аз-Захир Гази в 1234—1237 годах. Примечательным является внутренний двор, в котором находится бассейн всередине, окруженный арками с античными колоннами.
* ''Национальная библиотека Алеппо''. Строилась в 1930-х годах и открылась в 1945 году&lt;ref&gt;Aleppo Culture {{cite web |url = http://www.aleppo-cult.org/vb/showthread.php?t=1 |title = National Library of Aleppo (in Arabic) |deadlink = yes }}&lt;/ref&gt;.
* ''Grand Seray d’Alep'' — это бывшая резиденция губернатора города; строилась в 1920-х и была открыта в 1933 году.
* '' Ханка Аль-Фарафира'', суфийский монастырь, построенный в 1237 году.
* ''Бимаристан Аргун аль-Камили'', убежище, которое работало с 1354 года до начала XX века.
* ''Дар Раджаб Паша'' — большой особняк, построенный в XVI веке недалеко от улицы Аль-Хандак. Недавно{{когда}} дом был отреставрирован и превращён в большой культурный центр с театральным залом внутри.
* ''Бейт Джонблат'' — старый дворец, построенный в конце XVI века курдским правителем Алеппо Хусейн Паша Ян Полад.
* ''Медресе Аль-Утмания'', исламская школа, расположенная в северной части Баб Ан-Наср. Она была создана османским пашой Аль-Дураки в 1730 году и первоначально называлась медресе Ридаийя.
* ''Бейт Марраш''. Старый алеппский особняк, находящийся в квартале Аль-Фарафира. Был построен в конце XVIII века семьей Марраш.
* Часовня ''Баб Аль-Фарадж''. Построена в 1898—1899 годах австрийским архитектором Картье&lt;ref&gt;eAleppo [http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=places&amp;filename=200808080930013 Bab Al-Faraj tower (in Arabic)] {{Wayback|url=http://www.esyria.sy/ealeppo/index.php?p=stories&amp;category=places&amp;filename=200808080930013 |date=20171011222151 }}&lt;/ref&gt;.

Самые известные исторические здания '''христианского квартала Ждейде'''&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ministry of Tourism, Syria: Aleppine House (in Arabic)|url=http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects&amp;func=viewpage&amp;pageid=2081|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716101034/http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects&amp;func=viewpage&amp;pageid=2081|archivedate=2011-07-16}}&lt;/ref&gt;:

* '' Бейт Аджикбаш'' ([http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ajikbash_House Beit Achiqbash] {{Wayback|url=http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ajikbash_House |date=20110628234659 }}), старый алеппский дом, построенный в 1757 году. С 1975 года здесь находится Музей народных традиций, показывающий предметы алеппского искусства.

[[Файл:Dar Basile alley of Jdayde Historic district, Aleppo, 2010.jpg|thumb|Ждейдала Дар Базиль, XVIII быуат]]

* ''Бейт Газале''. Особняк XVII века, декорированный армянским скульптором Хачадуром Бали в 1691 году. Здесь в XX веке находилась армянская школа.
* ''Бейт Даллал'', то есть «дом Даллал», был построен в 1826 году на месте старого монастыря, в настоящее время функционирует в качестве отель.
* ''Бейт Уакиль'', алеппский особняк, построенный в 1603 году, привлекает своими уникальными деревянными украшениями. Одна из этих декораций была доставлена в Берлин и выставлена в Пергамском музее, известная как Aleppo Room.
* ''Дар Базиль''. Дом начала XVIII века, превращен в бизнес-школу в 2001 году.
* ''Дар Замария'', построенный в конце XVII века и принадлежащий семье Замария с начала XVIII века. В настоящее время это — бутик-отель.

=== Музейҙары ===
* [[Музей Алеппо]]
* Музей народных традиций «Алеппский дом» в Бейт Ачикбаш, Ждейде
* Музей цитадели Алеппо
* Музей медицины и науки в Бимаристан Аргун аль-Камили
* Музей памяти Алеппо в Бейт-Газала, Ждейде
* Музей Армянской Апостольской церкви в старой армянской церкви Пресвятой Богородицы, Ждейде
--&gt;
=== Ҡапҡалары ===
[[Файл:Aleppo Night by Charles Hajj.jpg|thumb|Башня Баб Эль-Фарадж]]
* [[Баб эль-Хадид]] ([[:en:Bab al-Hadid]]) ''(باب الحديد)'' (Железные врата).
* Баб Эль-Макам ([[:en:Bab al-Maqam]]) ''(باب المقام)'' (Врата Гробницы).
* Баб Антакейя ([[:en:Bab Antakeya]]) ''(باب انطاكية)'' (Врата Антиохии).
* Баб Эль-Наср ([[:en:Bab al-Nasr]]) ''(باب النصر)'' (Врата победы).
* Баб Эль-Фарадж ([[:en:Bab al-Faraj]]) ''(باب الفرج)'' (Врата освобождения).
* Баб Кыннасрин ([[:en:Bab Qinnasrin]]) ''(باب قنسرين)'' (Врата Киннасрин).
* Баб Жнен '' ([[:en:Bab Jnen]])(باب الجنان)'' (Врата садов).
* Баб Эль-Ахмар ''([[:en:Bab al-Ahmar]])(باب الأحمر)'' (Красные врата).

=== Культ ҡоролмалары ===
[[Файл:Great Mosque of Aleppo, Women of Syria in hijabs, Aleppo, Syria.jpg|thumb|Двор большой мечети Алеппо (Джами эль-Кабир)]]
[[Файл:Khusruwiyah Mosque, Aleppo.jpg|thumb|''Мечеть Хусрууия'']]
[[Файл:Forty Martyrs Cathedral of Aleppo, the belfry.jpg|thumb|''Собор Сорока Мучеников'']]
* [[Великая мечеть Алеппо]] (Джами эль-Кабир) или Мечеть Омейадов, основана в 715 году Валидом I и, скорее всего, завершил строительство его преемник Сулейман. Здание содержит могилу Захария, отца [[Иоанн Креститель|Иоанна Крестителя]]. Мечеть была повреждена во время монгольского вторжения в 1260 году, и была восстановлена. Имеет четыре фасада разных стилей.
* Хусрууия мечеть ([[:en:Khusruwiyah Mosque]]), завершенная в 1547 г., построена по проекту знаменитого османского архитектора Синан.
* Аль-Нукта мечеть ([[:en:Al-Nuqtah Mosque]]) («Мечеть капли (крови)»), шиитская мечеть. Считается, что на этом месте ранее был монастырь, превращенный в мечеть в 944 году.
* Аль-Аделия мечеть, построенная в 1555 году губернатором Алеппо Мухаммедом Паша.
* Аль-Саффахия мечеть, возведенная в 1425 году, с замечательно оформленными восьмиугольными минаретами.
* Аль-Кайкан мечети («Мечеть ворон»), с двумя древними базальтовыми колоннами у входа. В мечети находится каменный блок с хеттскими надписями.
* Алтун-Бога мечеть (1318).
* Аль-Тауаши мечеть (XIV век, восстановлена в 1537), с большим фасадом, украшенным колоннами.
* Собор Сорока Мучеников ([[:en:Cathedral of the Forty Martyrs]]) — армянская церковь в Ждейде (XVI век).
* Центральная синагога Алеппо ([[:en:Central Synagogue of Aleppo]]) — построена ок. 1200 года еврейской общиной.
* Маронитские, сирийские православные, католические и многие другие церкви в старом христианском квартале Ждейде.

=== Үле ҡалалар ===
&lt;!-- Алеппо окружает множество исторических памятников и древнейших останков мёртвых городов. Они представляют собой группу из 700 заброшенных поселений на северо-западе Сирии. Эти города датируются V веком до н. э. и содержат элементы византийской архитектуры.

Самые важные мёртвые города и археологические памятники в районе Джебель-Семаан (гора Симеона) включают:

* ''Замок Калота'', расположенный в 20 км к северо-западу от Алеппо. Был построен как римский храм во II веке нашей эры. После перехода в христианство, в V веке, храм был превращен в базилику. В результате войн между [[Хамданиды|хамданидами]] и [[Византийская империя|византийцами]] церковь была превращена в замок в X веке. Хорошо сохранились две церкви рядом с замком: восточная церковь, построенная в 492 году, и западная церковь (VI века).
* ''Базилика Хараб-Шамс'', одно из старейших наиболее хорошо сохранившихся христианских сооружений в [[Левант]]е. Византийская церковь, которая находится в 21 км к северо-западу от Алеппо, восходит к IV веку.
* ''Церковь Фафертин'', полуразрушенная римская базилика, датируется 372 годом нашей эры, расположена в 22 км к северо-западу от Алеппо. По словам алеппского историка Абдалла Хаджар, эта базилика считается одним из старейших церковных сооружений в мире.
* Посёлок ''Суркания'', расположенный в 23 км к северо-западу от Алеппо, представляет собой остатки старого византийского поселения с полуразрушенной часовней VI века.
* ''Кафр-Кира'' — поселение в деревне Бурж-Гейдар, расположено в 24 км к северо-западу от Алеппо. Здесь находится много полуразрушенных христианских сооружений, относящихся к IV и VI векам.
* Историческое поселение ''Синхар'', или ''Симхар'', расположено в 24 км к северо-западу от Алеппо. Находясь в изолированной долине, деревня была заселена между II и VII веками. Церковь Синхар является одной из самых старых церквей Сирии и восходит к IV веку, а неподалеку располагается часовня VI века.
* Базилика ''Мушаббак''. Хорошо сохранившиеся церкви второй половины V века (около 470) расположены в 25 км к западу от Алеппо, недалеко от города Дарэт-Аззе.
[[Файл:Mushabbak Basilica Aleppo5.jpg|thumb|Мушаббак базиликаһы]]

* ''Барджака'' или ''Бурж-Сулейман'' — деревня, историческое поселение, расположенное в 26 км к северо-западу от Алеппо; место старой отшельнической башни с хорошо сохранившимися часовнями VI века.
* Церкви деревни ''Шейх-Сулейман'', расположенной в 28 км к западу от Алеппо. В деревне находятся 3 древних церкви: разрушенная церковь, которая находится в центре поселения; хорошо сохранившаяся южная базилика, построенная в 602 году; и церковь Пресвятой Богородицы, датируемая V веком, которая считается одной из самых красивых церквей в северной Сирии. Также здесь находится отшельническая башня в северной части деревни.
* ''Кафр-Набо'', в 29 км к западу от Алеппо. Это старое ассирийское поселение IX века до н. э. и место старого римского храма, который позже был преобразован в церковь. Есть много хорошо сохранившихся жилых домов V и VI веков.
* ''Брэд'', город, расположенный в 32 км к западу от Алеппо; имеет много старых базилик, таких как маронитский монастырь Св. Иулиана Аназарвского (399—402 н. э.), где находится храм Святого Марона, и базилика в северной части деревни, сооруженная в 561 году.
* Поселение ''Кимар'' расположено в 35 км к северо-западу от Алеппо. Деревня римской и византийской эпох, датируется V веком нашей эры, содержит много хорошо сохранившихся церквей, башен и старых резервуаров воды.
* ''Храм Святого Симеона Столпника (Дейр Семаан)'', хорошо сохранившийся и один из самых известных церковных памятников в Сирии, датируемый V веком. Находится примерно в 35 км к северо-западу от Алеппо. Дейр Семаан является одной из старейших христианских церквей в мире.
* Посёлок ''Суганэ'', расположенный в 40 км к северо-западу от Алеппо. Здесь находятся две полуразрушенные церкви и старые водохранилища.
* ''Айн-Дара'', сиро-хеттский храм железного века (ок. X—VIII века до нашей эры), расположен в 45 км к северо-западу от Алеппо. Известен своим сходством с Храмом Соломона, как он описан в Библии. Уцелевшие скульптуры изображают львов и сфинксов (сравнимо с херувимами Первого Храма). Однако Храм Соломона был построен примерно в 1000—900 годах до нашей эры, а Айн Дара к тому времени уже существовал. Айн-Дара был построен или в честь Иштар, богини плодородия, или в честь женской богини Астарты, или в честь божества Баал Хадад — этот вопрос остается спорным.

[[Файл:SYRIE 291.jpg|thumb|Айн Дара]]

* Селение ''Баб аль-Хауа'', расположенное в 50 км к западу от Алеппо на границе с Турцией; место с большим количеством старых церквей IV века и хорошо сохранившихся ворот VI века нашей эры.
* ''Кирос'' (также известный как Хурус, {{lang-ar|حوروس}}, или Айюполис) — древний город, расположенный в 65 км к северу от Алеппо; здесь находится древнейший храм Космы и Дамиана (известный как храм Наби-Ури), а также старый римский амфитеатр и два старых римских моста.
--&gt;
== Иҡтисады ==
[[Файл:Aleppo-soap.JPG|thumb|Һалаб һабыны]]
&lt;!-- Основная экономическая роль города как торгового места, а он располагается на перекрёстке двух торговых путей и посредничестве в торговле с Индией. Он продолжал процветать до тех пор, пока европейцы не начали использовать морской маршрут на Индию, обходящий [[мыс Доброй Надежды]], а затем использовать маршрут через [[Египет]] в [[Красное море]]. С тех пор в городе снизился экспорт сельскохозяйственной продукции в прилегающих регионах, главным образом пшеницы, хлопка, фисташек, маслин и овец.

Главными отраслями промышленности являются [[текстильная промышленность|текстильная]], [[химическая промышленность|химическая]], [[фармацевтическая промышленность|фармацевтическая]], агроперерабатывающая, производство электротехники, алкогольных напитков. Также развит туризм. Алеппо — самая крупная городская агломерация в Сирийской Республике и наибольший промышленный центр, где трудоустроено более 50 % промышленных рабочих страны, и производится ещё большая доля экспортных доходов&lt;ref&gt;Madinatuna:Aleppo City Development Strategy [http://madinatuna.com/en/economy Economy] {{Wayback|url=http://madinatuna.com/en/economy |date=20100505211720 }}&lt;/ref&gt;.

Алеппо расположен в очень благоприятной для сельского хозяйства зоне.

=== Туризм ===
В городе был развит туризм. Основные туристические места — Крепость Алеппо (411,880), Музей Алеппской цитадели (31847), Национальный музей (24090).
Имеются 3 пятизвездочных отеля, 11 четырезвездочных, 8 трехзвездочных, 11 двухзвездочных, 61 однозвездочных отелей, 11 хостелов.
&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.giz.de/wbf/4tDx9kw63gma/Rabenau_LED.pdf |title=Report on Local Economic Development in Aleppo |accessdate=2016-10-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161021030627/http://www2.giz.de/wbf/4tDx9kw63gma/Rabenau_LED.pdf |archivedate=2016-10-21 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;

== Мәғариф ==
В [[Университет Халеба|Университете Халеба]] учится около {{num|60000}} студентов. В период боевых действий университет находился под контролем правительственных сил, однако [[Взрывы в университете Алеппо|пострадал от ракетных ударов]].

== Транспорт инфраструктураһы ==
В городе расположен железнодорожный вокзал и [[Алеппо (аэропорт)|международный аэропорт Алеппо]].

Из городского транспорта ранее существовал трамвай (до 1969 года), но сейчас нет никакой альтернативы автобусу.
--&gt;
== Дуҫлашҡан ҡалалары ==
* {{Флагификация|Ливан}} — [[Бейрут]]
* {{Флагификация|Франция}} — [[Лион]]
* {{Флагификация|Белоруссия}} — [[Брест]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Газиантеп]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Килис]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Хатай (ил)|Хатай]]
* {{Флагификация|Турция}} — [[Измир]]

== Территориаль Бүленеше ==
&lt;!-- Город делится на районы четырёх типов — старые кварталы в городских стенах, старые кварталы вне городских стен, современные окраины, неформальные поселения.

Неформальные поселения имели ряд проблем&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://madinatuna.com/informals/assessment#what |title=Informal Settlements / Assessment |access-date=2016-10-18 |archive-date=2017-03-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170319035232/http://madinatuna.com/informals/assessment#what |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;:
неурегулированность статуса земли;
поселения созданы в противоречии с зональными планами;
плановые стандарты не соблюдаются;
здания были возведены в противоречии со строительными нормами и нормативами.
В неформальных поселениях проживает более 40 % населения города

Планировочные районы
* Южный — {{num|362000}} человек (250 человек на гектар)
* Центральный — {{num|1002000}} человек (200 человек на гектар)
* Западный — {{num|157000}} человек (100 человек на гектар)
* Северо-западный — {{num|165000}} человек (150 человек на гектар)
* Северо-восточный — {{num|314000}} человек (300 человек на гектар)
* Восточный — {{num|400000}} человек (395 человек на гектар)
&lt;!--
Районы Алеппо и население
* Farafra-4158
* Aqaba-2598
* Aljlom-6410
* Algosailh-7590
* Altonboga-3889
* Bayada-4896
* livery Pjazza-6322
* sheriff kastell-5501
* Aloajam-2646
* Mohamed Bey-16771
* Bab al-Maqam-11244
* Paradise-35211
* torrijiet-2112
* Aldodo-7281
* Qorti-6129
* Sajlejan-5852
* Qazi Askar-2094
* Tatarlr-3248
* Iben ta 'Jacob-5100
* Garlq-2540
* irkantaturi-4082
* istazzjon f’Bagdad-10700
* Azizia-7140
* home loving{{нет АИ|21|10|2016}}-4177
* moxt Qustul-4589
* Agiwl-5323
* LG Alolmh-8669
* Hamidiyah-9918
* Rocker-6000
* Arabism-7100
* Jamilla-12611
* easterners-10469
* Kallaseh-53318
* Bustan Palazz-29372
* venus ġnien{{нет АИ|21|10|2016}}-3932
* overflow{{нет АИ|21|10|2016}}-7240
* Seif al-Dawla-48977
* Salahuddin-62932
* xena Ansari-58566
* Saad Ansari-34126
* Land ta 'pigment-83108
* Tel isturnell-55618
* dijabete-50650
* Il-kwartieri ġenerali ta 'l-profeti-34840
* twajbin-37219
* Karam Da’da-62118
* Sheikh Saeed-22695
* Karam Alqatrgi-38556
* ħamrija Lala-48986
* Jouret Awad-30319
* Karam faċilitatur-49962
* Ahalouanah-43749
* avvjament Awad-22260
* Alsakhur (1)-5505
* Alsakhur (2)-21731
* Alsakhur (3)-7857
* Antoine Touma-5565
* Nolijiet Sheikh-20641
* Sheikh Khader-22400
* Ein el-f’Tal-41186
* Alhaidariya-67833
* qasam-21161
* Sulaymaniyah-20406
* Jabriyah-17710
* Suleiman al-Halabi-10787
* Bustan Basha-31418
* trab hulk-22377
* gazelles impunjazzjoni-19183
* Sheikh Abu Bakr-6450
* Karam muntanji-14173
* Tariq ibn Ziyad-10190
* Sirjaki-10588
* fjuri-14462
* ottubru-15029
* Khalidiya-18004
* Ashrafieh-42473
* Rusafa-52829
* Sheikh Maksoud (1)-66158
* Sheikh Maksoud (2)-50056
* il-11897
* mod-19728
* Shahba-4266
* Kawakbi-22466
* Ġdid Aleppo-67247
* Jissodisfaw-5328
* Ghazali-8894
* Albullarmon-10187
* Kafr Dael-5373
* għasel khan-2567
* Zahra-4437
* rebħa-4634
* adulti-1505
* Hamdania (1)-5661
* Hamdania (2)-9397
* Hamdania (3)-14361
* Hamdania (4)-21116
* Aldoerenh-3025
* Jibreen-12311
* Maalikis-3793
* Neirab ospitabbli-17844
* Neirab-10018
* Mir hippocampus{{нет АИ|21|10|2016}}-486
* Hanano (1)-43388
* Hanano (2)-21768
* Hanano (3)-21384
* Hanano (4)-7758
* kamp Hndarat-7547
* art Ħamra-15045
* riħ Brij-1123
* Hndarat-461

Карта районов-&lt;ref&gt;http://www.tspa.eu/wp-content/uploads/2013/04/3ACV-Aleppo-Diverse-Open-City-Report-EN1.pdf Карта на с 96-97&lt;/ref&gt;
--&gt;
--&gt;
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Книга:Густерин П.В.: Города Арабского Востока|2007}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Алеппо}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* [http://www.syria-foto.com/thumbnails.php?album=2 Фотографии г. Халеб] {{Wayback|url=http://www.syria-foto.com/thumbnails.php?album=2 |date=20130126055922 }}
* {{cite web
 | url         = http://istoriya.info/comment/aleppo.shtml
 | title       = Алеппо حلب (Halab)
 |website = Восток-Запад: Великое противостояние
 | accessdate  = 2009-10-29
 | description = Историко-географический комментарий к арабским источникам времён крестовых походов
 | deadlink    = yes
}}
* [http://petrushanov.livejournal.com/40908.html Алеппо — Крупнейший город Сирии] {{Wayback|url=http://petrushanov.livejournal.com/40908.html |date=20161221021703 }} (фоторепортаж)
* {{cite web |title = Алеппо до и во время войны |url = http://varlamov.ru/1821693.html#cutid1 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160710191135/http://varlamov.ru/1821693.html#cutid1 |archivedate = 2016-07-10 |deadlink = yes }} (фоторепортаж)
* [https://lenta.ru/photo/2016/12/14/aleppodestroy/#0 Алеппо до и после] {{Wayback|url=https://lenta.ru/photo/2016/12/14/aleppodestroy/ |date=20161216000532 }} (фоторепортаж)

{{Тышҡы һылтанмалар}}
{{Алеппо}}
{{Города Сирии}}

[[Категория:Һалаб| ]]
[[Категория:Сүриәнең миллионлы ҡалалары]]
[[Категория:Боронғо Сүриәнең ҡалалары һәм батшалыҡтары]]
[[Категория:Һалаб мухафазаһы ҡалалары]]
[[Категория:Боронғо Сүриәнең ҡалалары һәм батшалыҡтары]]</text>
      <sha1>ss9r1q2iw5n6intsrlxoyewhfmztpr2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Горшков</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184369</id>
    <revision>
      <id>1148260</id>
      <parentid>1148035</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:26:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="838" xml:space="preserve">'''Горшков''' — урыҫ ир-ат фамилияһы.

'''Горшкова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Горшков Василий Николаевич]] (1920—1944) — Советтар Союзы Геройы (1943).
---------------
* [[Горшкова Полина Петровна]] (1989) — спортсы, Рәсәй гандболсыһы.
* [[Горшкова Ольга Константиновна]] (1942—2017) — төҙөлөш тармағы алдынғыһы. РСФСР-ҙың 11-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты (1985—1990). Хеҙмәт Даны орденының тулы кавалеры (1986).

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>68yifhaxa7u5ayu4yphytef539eecl7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нуғайбәков Измаил Әхмәтмөхтәр улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184372</id>
    <revision>
      <id>1148357</id>
      <parentid>1148109</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T06:40:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Fail Khasay</username>
        <id>6668</id>
      </contributor>
      <comment>/* Биография */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28047" xml:space="preserve">{{ФШ|Нуғайбәков }}
{{Хәрби эшмәкәр|изображение=Нагайбаков Измаил Ахметович.jpg|ширина=|принадлежность={{Флагификация|Российская империя}} &lt;br&gt; {{флагификация|Российская республика}} &lt;br&gt; {{Флагификация|РСФСР|1918}} &lt;br&gt; {{флагификация|Азербайджан|1918}} &lt;br&gt;{{флагификация|Азербайджанская ССР|1920}}&lt;br&gt; {{Флагификация|РСФСР|1918}} &lt;br&gt; {{Флагификация|СССР}}|годы службы={{Флаг|Российская империя}}1914—1917&lt;br&gt;{{Флаг|СССР|армия}} 1918—1919&lt;br&gt;{{флаг|Азербайджан|1918}} 1920&lt;br&gt; {{Флаг|СССР|армия}} 1920—1938, 1940—1954|звание=[[генерал-лейтенант танковых войск]]&lt;br&gt; {{СССР, Генерал-лейтенант}}|род войск=[[танк ғәскәрҙәре]]|командовал=|часть=[[4-се гвардия танк корпусы|4-се гвардия :Кантемир танк корпусы]]|сражения=[[Беренсе донъя һуғышы]],&lt;br&gt; [[Рәсәйҙә Граждандар һуғышы |Граждандар һуғышы]],&lt;br&gt; [[Бөйөк  Ватан һуғышы]]|награды={{{!}} style=&quot;background: transparent&quot;
{{!}} {{Орден Ленина}} {{!!}} {{Орден Красного Знамени}}{{!!}} {{Орден Красного Знамени}} {{!!}}{{Орден Красного Знамени}} 
{{!}}-
{{!}}{{Орден Красного Знамени}}{{!!}} {{Орден Суворова 2 степени}}{{!!}}{{Орден Кутузова 2 степени}} {{!!}}{{Орден Кутузова 2 степени}}
{{!}}-
{{!}}{{Орден Отечественной войны I степени}}{{!!}}{{Медаль «XX лет Рабоче-Крестьянской Красной Армии»}}{{!!}}{{Медаль За оборону Сталинграда}}{{!!}}{{Медаль За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.}}
{{!}}-
{{!}}{{Медаль За освобождение Варшавы}}{{!!}}{{Медаль За освобождение Праги}}{{!!}}{{Медаль «30 лет Советской Армии и Флота»}}{{!!}}{{Медаль «40 лет Вооружённых Сил СССР»}}
{{!}}-
{{!}}{{Гвардейский знак|тип=нагрудный}}
{{!}}}
'''Рәсәй империяһы''':
{{{!}}
{{!}} {{Георгиевский крест с лавровой ветвью}}
{{!}}}
'''Башҡа илдәр''':
{{{!}}
{{!}} {{Орден Крест Грюнвальда 3 степени}}{{!!}}{{Медаль За Варшаву. 1939—1945}}{{!!}} {{Медаль За Одру, Нису и Балтику}} 
{{!}}}|связи=|в отставке=|место смерти=[[Курск]], СССР|дата смерти=15.02.1959 й.|место рождения=[[Шадринск]], [[Пермь губернаһы]]  [[Рәсәй Империяһы]]|дата рождения=20.09.1896}}

[[Файл:В_штабе_4-го_гвардейского_танкового_корпуса.jpg|ссылка=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/%D0%92_%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%B5_4-%D0%B3%D0%BE_%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BF%D1%83%D1%81%D0%B0.jpg/300px-%D0%92_%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%B5_4-%D0%B3%D0%BE_%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BF%D1%83%D1%81%D0%B0.jpg|мини|300x300пкс| Штаб 4-се гвардия танк корпусы. Штаб начальнигы гвардия генерал-майор И танк ғәскәрҙәреА. Нагайбаков хәл итте гвардия корпусы командиры генерал-лейтенант П. П. Полубояров.]]
'''Измаил Әхмәт (Әхмәтмөхтәр) улы Нуғайбәков''' ([[20 сентябрь]] [[1896 йыл]] — [[15 февраль]] [[1959 йыл]]) — совет хәрби хеҙмәткәре, танк ғәскәрҙәре генерал лейтенанты

== Биография ==
Измаил Нуғайбәков 1896 йылдың 20 сентябрендә Шадринск ҡалаһында (хәҙерге Ҡурған өлкәһе) башҡорт дворян ғаиләһендә тыуған.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://persona.kurganobl.ru/nagajbakov-izmail-akhmetovich|title=Лица Зауралья. НАГАЙБАКОВ Измаил Ахметович.|access-date=2021-01-12|archive-date=2019-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20190313080036/http://persona.kurganobl.ru/nagajbakov-izmail-akhmetovich|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;. Армиянан суд буйынса бушатылған штабс-капитан Нуғайбәков Әхмәтмөхтәр Шаһингәрәй улының (1854—?) улы. 1899 йылда коллеж асессор Нуғайбәков Әхмәтмөхтәр Шаһингәрәй улы Тобольск округы полиция идаралығының исправнигы булды .&lt;ref&gt;[http://виктор-белов.рф/wp-content/uploads/2016/09/3_Glava_7_Kurmakey_Nagaybakov_i_ego_rod.pdf Курмакей Нагайбаков и линия его рода.]&lt;/ref&gt; Ә.Ш.Нуғайбәковтың ғаиләһендә ундан артыҡ кеше булған.

Ташкент кадет корпусы (1914), Констанин Артиллерия училищеһын ([[Санкт-Петербург|Петроградта]], 1915) тамамлай. 1915 йылда — Император рус армияһының офицеры . 1915—1916 йылдарҙа запастағы атлы-артиллерия дивизионы прапорщигы булып килә , 1916 йылда фронтҡа ебәрелгән , 26-сы атлы-артиллерия батарея Йыйылма кавалерия дивизияһында подпоручик артабан поручик булып хеҙмәт итә 1917 йылдың 13 һәм 15 (28) июлендә булған [[Збруч]] йылғаһы янындағы Гусятин һәм Швайковец торлоҡ пункттары эргәһендә үткән яуҙар өсөн поручик Нуғайбәков Лавр ботаҡлы [[Георгий тәреһе|Георгий тәреһе орденының 4-се дәрәжәһе]]&lt;ref&gt;С июня 1917 года Георгиевскими (солдатскими) крестами награждались офицеры по решению солдатских собраний, в этом случае на ленте ордена укреплялась лавровая ветвь.&lt;/ref&gt; менән бүләкләнде. Батарея командиры итеп һалдаттар Нуғайбәковты һайлай. 1917 йылдың аҙағында Нуғайбәков хеҙмәт иткән [[Могилёв-Подольский|(Могилев-Подольский]] эргәһендә торған) артдивизион, тарҡатылған. Офицер Ҡыҙыл гвардияһының мосолмандар полкы формалаштырылғанын белеп Петроградҡа китә . 1918 йылдың башында Төнъяҡ Кавказға киткән икмәк һатып алыу өсөн делегацияһын һаҡлаусылар полкының наряды составында . Нуғайбәков [[Владикавказ|Владикавказға эләккән,]] бында ул иген һатып алыу делегацияһының бухгалтер вазифаһын башҡара. Ике ай үткәс, В. Н. Марцинкевич етәкселегендәге Интернациональ атлы отрядының өлкән адъютанты (һуңынан — штаб начальнигы урынбаҫары),1918-1919 йй башында Терек өлкәһендә 9-сы армияһы составында Иреклеләр әрмеһенә ҡаршы яуҙарҙа ҡатнаша.

Был ваҡытта ул үҙенең буласаҡ ҡатыны менән таныша. Муротандова Антонина Васильевна, ҡыҙ Хәрби-Грузин юлы подрядчигының ҡыҙы. 1918 йылдың сентябрендә улар никахҡа инә. Ирекле әрменең Владикавказға инеүе менән Ҡыҙыл әрменең күп подразделенялары тар-мар ителде Нуғайбәков ҡатынын [[Тбилиси|Тифлисҡа эвакуацияландыра, унан һуң отряды сигенеүе менән үҙе лә Тифлисҡа барып эләгә]] . Һуңынан ҡатынының туғандары янына Сухумиға күсә. Бында Нуғайбаков 1919 йылдың аҙағына тиклем бухгалтер булып эшләй. 1920 йылдың ғинуарында улар Баҡыға китте. [[Баҡы]] юлында Поти ҡалаһында Грузин демократик республикаһының , контрразведкаһы тарафынан ҡулға алына. , Контрразведка Нуғайбәковтән, элекке офицеры булараҡ, Грузия әрмеһенә инеүен талап итте. Ул Баҡыға килгәс Әзербайжан әрмеһенә инеүен белдерҙе. (Әзербайжан Грузияның союздашы ине). , 1920 йылдың ғинуарынан алып 20 апрелгә тиклем тиклем ӘДР армияһында артиллерия батареяһының офицеры булып хеҙмәт итә (уның һүҙе буйынса Ҡыҙыл армияның ӘДР-ға ҡаршы хәрәкәттәренә тиклем бер аҙна ҡалғас ул Әзербайжан әрмеһенән китә). Совет ғәскәрҙәре Баҡыны баҫып алыу көнөнән (1920 йылдың 28 апрелендә) Нуғайбәков Әзербайжан Ҡыҙыл Әрмеһе Айырым атлы-тау батарея командирының хужалыҡ буйынса ярҙамсыһы итеп тәғәйенләнде.

1 сентябрь 1920 йыл — взвод командиры, 1920 й. 2 декабренән Ташкент юғары хәрби команда составын камиллаштырыу мәктәбенең батарея командиры ярҙамсыһы. Урта Азиялағы баҫмасыларҙы баҫтырыуында ҡатнаша. 1921 йылдың ғинуарынан — Төркөстан артиллерия курстарының ([[Фәрғәнә|Фергана]]). батарея командиры 1921 й авгусынан ошо курстарҙың батарея командиры в. 1921 йылдың авгусынан башлап шунда уҡ дивизион командирының вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусыһы. 29-сы Мосолман пехота командирҙарының курстары начальнигы (Ташкент). 1922 йылдың июленән хәрби уҡыу йорттарының Баш идаралығы ҡарамағында була.

1922 йылдың авгусынан Ленин исемендәге 23-сө Ташкент пехота мәктәбендә уҡыта.

1923 йылда . [[Әзербайжан Совет Социалистик Республикаһы|Әзербайжан ССР-ына күсерелә]]. 1923 йылдың ғинуарынан — Әзербайжан еңел артиллерия дивизияының дивизионы командиры. 1923 йылдың февраленән — шул уҡ дивизияның батарея командиры. 1924 йылдың май айынан — Әзербайжан артиллерия дивизияһы мәктәбенең начальнигы. 1924 йылдың ноябренән алып — Әзербайжан дивизияһының артиллерия полкы мәктәбенең начальнигы . 1925 йылдың май айынан сентябргә тиклем — Әзербайжан дивизияһының артиллерия полкы командирының вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусыһы. 1925 йылдың ноябренән — Әзербайжан дивизияһының артиллерия полкының штаб начальнигы.

1926 йылдың авгусында Фрунзе исемендәге ЭКҠӘ [[М. В. Фрунзе исемендәге хәрби академия|Хәрби академияһына]] (Мәскәү) уҡырға инә. Уны 1929 йылдың июлендә тамамлаған.

1929 йылда июленән — 5-се айырым артиллерия бригадаһының штаб начальнигы (Полоцк).

1931 йылдың майынан — Томск артиллерия мәктәбенең уҡытыу бүлеге начальнигы . 1931 йылдың 1 октябренән алып — Томск артиллерия мәктәбенең штаб начальнигы.

Оборона буйынса Халыҡ комиссариаты 380 һанлы Приказы менән 1935 йылдың 10 февралендә 218 -се уҡсылар полкы командиры итеп тәғәйелнә([[Татарск]]).

Оборона буйынса Халыҡ комиссариаты 485 һанлы Приказы менән 1937 йылдың 29 ғинуарында 85 -се уҡсылар дивизияһының штаб начальнигы итеп тәғәйелнә ([[Силәбе]]).

Оборона буйынса Халыҡ комиссариаты 00506 һанлы приказы менән 1938 й 2 ноябренән хәрби хеҙмәттән азатлана.

1938 йылдың 14 ноябрҙә совет иленә ҡаршы троцкист ойошмаһында (58 ст., 2-се п., 7, 8, 11) ҡатнашыу буйынса ғәйепләнә һәм ҡулға алына. 1939 йылдың 25 ғинуарында Нуағайбәков үҙен ғәйепле тип таный, Урал хәрби округы хәрби прокурорының өлкән ярҙамсыһы Бохановский 1939 йылдың 21 декабрендә Бохановский эште туҡтатты&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://nkvd.tomsk.ru/researches/passional/nagajbakov-izmail-ahmedovich/|title=Нагайбаков Измаил Ахмедович.|access-date=2021-01-12|archive-date=2019-04-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20190429082137/http://nkvd.tomsk.ru/researches/passional/nagajbakov-izmail-ahmedovich/|deadlink=no}}&lt;/ref&gt; һәм Нуғайбәковты азатлау өсөн документтарҙы айырым бүлеккә ебәрҙе.

1940 йылдың февралендә Ҡыҙыл армияһында тергеҙелде. ОХК 0451 приказы менән 1940 йылдың 4 февралендә уны Фрунзе ис. Хәрби академияһы Дөйөм тактика уҡытыусыһы итеп тәғәйенләнгән. Фрунзе М. В. 1940 йылдың сентябрендә 04011 приказы менән Ҡазан пехота училищеһы начальнигы ярҙамсыһы итеп тәғәйенләнде 01020 Приказы менән 1941 йылдың 14 апреленән Ҡазан танк училищеһы начальнигының урынбаҫары булды.

[[1942 йыл|1942 йылдан ВКП (б)]] ағзаһы[[Советтар Союзы Коммунистар партияһы|,]]

1942 йылдың майында Ғәмәлдәге армияға 148-се танк бригадаһының командирының урынбаҫары сифатына ебәрелә.1942 йылдың 13 июлдә яралана.

1942 йылдың 5 октябренән ОХК 06333 һанлы приказы менән Нуғайбәков 17 -се танк корпусының штаб начальнигы булып китте. Ул вазифала һуғыштың аҙағына тиклем буласаҡ. 1943 йылдың 3 ғинуарында Урта Дон яҡтарында немец-фашист илбаҫарҙарынан ҡаршы ҡаһарманлыҡ күрһәткән өсөн корпус почетлы 4-се гвардия танк корпусы исемен ала , һуңынан почетлы исеменә «Кантемировский» исеме менән лайыҡ була. Нуғгайбәковтың корпусы сос [[Брянск фронты|Брянск]], Воронеж, Көньяҡ-Көнбайыш һәм [[1-се Украин фронты|1-се Украина]] фронттары составында. контрһөжүмендәрендә ҡатнаша. [[Сталинград алышы|Сталинград]], Курск янындағы һуғыштарҙа булһа, Житомир-Бердичев, Проскуровский-Черновцы, Львов-Сандомирский, Карпат-Дуклинский, Висла-Одерский, Түбәнге-Силезский һәм Үрге-Силезский, Берлин һәм Прага операцияһында ҡатнаша. Мул уңыш өсөн Нуғайбәковкә Ленин һәм Ҡыҙыл байраҡ ордены менән наградланған . 1944 йылдың 2 авгусында танк ғәскәрҙәренәң генерал-майор званиеһы бирелгән (СССР халыҡ Комиссарҙары Советы Ҡарары № 1024 02.08.1944 й.).

1945 йылдың июнендә корпус . 4-се. гвардия Каниемировка дивизияһында үҙгәртелә 1945 йылдың сентябрь айында дивизия Наро-Фоминск (Мәскәү өлкәһе) ҡалаһына күсерелә. Танк ғәскәренең гвардия генерал-майор Нуғайбәков 1946 йылдың 17 апреленә тиклем дивизияның штаб начальнигы булып ҡала.

СССР Ҡораллы көстәре Министры 1946 й 17 апрель 0032 һанлы приказы менән Германияны оккупациялау Совет ғәскәрҙәре төркөмөнөң 1 -се гвардия танк армияһының (1946 йылдың сентябренән алып — 1-се гвардия механизацияланған армия)штаб начальнигы итеп тәғәйенләнгән

1945 йылдың 27 июнендә танк ғәскәрҙәренең генерал-лейтенант исеме бирелде (СССР Халыҡ Комиссарҙары Советы Ҡарары № 1511 . 27.06.1945).

1950 йылдың 9 февралендә ҠКМ 0247 приказы менән Ф. М. Толбухин ис. СССР Ҡораллы көстәренең. Юғары үҙе йөрөгән артиллерия офицерҙары мәктәбенең начальнигы булып китә ([[Ломоносов (ҡала)|Ломоносов]] Ленинград өлкәһе).

1954 йылдың 29 апрелендә баш кадрҙар идаралығы ҡарамағында. Ҡытайҙа Совет хәрби кәңәшсеһе булып хеҙмәт иткән.

СССР Оборона Министрлығы № 05010 приказы буйынса 1954 йылдың октябрендә Нуғайбәков 60б статьяһы буйынса (ауырыу сәбәпле), хәрби кейемде погондарҙа айырма билдәләүҙәре менән ҡуша кейеү хоҡуҡы менән отставкаға ебәрелде.

Измаил Әхмәтмөхтәр улы Нуғайбәков [[1959 йыл|1959 йылдың 15 февралендә вафат булды]].[[Курск өлкәһе|Курск өлкәһенең]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://tankfront.ru/ussr/persons/gen-tv/NagaybakovIA.html|title=Нагайбаков Измаил Ахметович.|access-date=2018-05-05|archive-date=2018-05-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20180506035139/http://tankfront.ru/ussr/persons/gen-tv/NagaybakovIA.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt; Курск ҡалаһында Никитин зыяратында ерләнгән.

== Наградалар ==
* [[Георгий тәреһе]] Лавр ботағын менән iv дәрәжә № 832906, һуғыш өсөн 13 (26) 1917 йылдың июль һәм 15 (28) 1917 йылдың июль Швайковец урын һәм районындағы ауыл. Гусятина. Йыйылма кавалерия дивизияһы бойороғо № 158 баш 17 (30) 1917 йылдың август.
* [[Ленин ордены|Ленин Ордены]], 1945 йыл 21 февралдә.
* [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ Ордены]] дүрт: 1943 йылдың 23 апрелендә&lt;ref&gt;{{Подвиг Народа|21138327}}&lt;/ref&gt;, 1944 йылдың ноябрендә 3&lt;ref&gt;За выслугу лет в РККА&lt;/ref&gt;, 1945 йылдың 14 апрелендә&lt;ref&gt;{{Подвиг Народа|21463453}}&lt;/ref&gt;, 1950 йылдың 15 ноябрендә.
* [[Суворов ордены|Суворов Ордены]] II дәрәжә, 1945 йылдың 31 майында&lt;ref&gt;{{Подвиг Народа|46776989}}&lt;/ref&gt;).
* [[Кутузов ордены|Кутузов Ордены]] II дәрәжә, ике тапҡыр: 1944 йылдың 3 июнендә&lt;ref&gt;{{Подвиг Народа|19002213}}&lt;/ref&gt;, 1945 йылдың 14 апрелендә&lt;ref&gt;{{Подвиг Народа|21463543}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Подвиг Народа|46776417}}&lt;/ref&gt;.
* [[Ватан һуғышы ордены]] I дәрәжә, 1943 йылдың мартында 13&lt;ref&gt;{{Подвиг Народа|11650703}}&lt;/ref&gt;.
* Миҙал, шул иҫәптән
** [[«Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһының егерме йыллығы» юбилей миҙалы|«Юбилей миҙалдары XX йылда эшсе-крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы»]], 1938 йыл.
** [[«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы|Миҙалдар «за победу над германией в великой отечественной войне 1941—1945 гг.»]], 1945 йылдың 10 сентябрендә&lt;ref&gt;{{Подвиг Народа|1534752805}}&lt;/ref&gt;.
** [[«Сталинградты обороналаған өсөн» миҙалы|Миҙал «сталинградты обороналаған Өсөн»]]
** [[«Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы|Миҙал «варшава ҡалаһын азат итеү өсөн»]]
** [[«Праганы азат иткән өсөн» миҙалы|Өсөн «миҙалы азат Прага»]]
** Юбилей миҙалдары «Совет Армияһы һәм Флотының 30 йыл»
** «Юбилей миҙалдары, СССР ҡораллы көстәре 40 йыл»
* &quot;Грюнвальд Тәреһе&quot;Ордены Iii дәрәжә, 1946 йылдың 24 апрелендә&lt;ref&gt;{{Cite web|access-date=2018-05-05|accessdate=2018-05-06|archiveurl=no}}&lt;/ref&gt;
* Өсөн «Миҙалы 1939—1945 Варшава»
* Өсөн «миҙалы Түшәгендә, ниса һәм Балтика»

* Полковник (НКО Приказ № 24.01.1936 00716 от)
* Генерал-майор танк ғәскәрҙәре (ссср халыҡ комиссарҙары советы ҡарары № 1024 02.08.1944 от)
* Генерал-лейтенант танк ғәскәрҙәре (ссср халыҡ комиссарҙары советы ҡарары № 1511 баш 27.06.1945).

* Татар энциклопедияһы. 6 4 т. т. (М.-П). Казань, 2008.
* ''Анатолий Утверждение''. [http://kikonline.ru/newspaper_post/perspektivyi-zhizni-generala-nagaybak/ Генерал тормош перспективалары Нагайбаков]{{Недоступная ссылка|accessdate=Май 2019|fix-attempted=InternetArchiveBot}}. — Курган һәм курганец. — № 65. — 16.06.2014.

* Страница в «Открытом списке»
{{Иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышы танкистары]]
[[Категория:Курск алышында ҡатнашыусылар]]
[[Категория:Сталинград алышында ҡатнашыусылар]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]
[[Категория:Шәхестәр:Ҡазан]]
[[Категория:Фрунзе исемендәге Хәрби академияны тамамлаусылар]]
[[Категория:Шәхестәр:Ташкент]]
[[Категория:Беренсе донъя һуғышында ҡатнашыусылар (Рәсәй)]]
[[Категория:Курскиҙа вафат булғандар]]
[[Категория:1959 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:15 февралдә вафат булғандар]]
[[Категория:1896 йылда тыуғандар]]
[[Категория:20 сентябрҙә тыуғандар]]
[[Категория:«Одра, Ниса, Балтика өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:«Варшава өсөн 1939-1945» миҙалы менән бүләкләнеүселәр (Польша)]]
[[Категория:III дәрәжә Грюнвальд Тәреһе ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Совет гвардияһы]]
[[Категория:«Праганы азат иткән өсөн» миҙалы менән бүләкләнгәндәр]]
[[Категория:«Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:«Сталинградты обороналаған өсөн» миҙалы менән бүләкләнгәндәр]]
[[Категория:«Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияға XX йыл» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:1-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалерҙары]]
[[Категория:II дәрәжә Кутузов ордены кавалерҙары]]
[[Категория:II дәрәжә Суворов ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Генерал-лейтенанттар (СССР)]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]</text>
      <sha1>lzhdwj49pj6k1ek2pl3xzjc38687bdx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шәрәфетдинов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184373</id>
    <revision>
      <id>1148258</id>
      <parentid>1148115</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:25:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5638" xml:space="preserve">'''Шәрәфетдинов''' ({{lang-ru|Шарафутдинов}}) —  төрки сығышлы ир-ат фамилияһы. Башҡорт һәм татарҙарҙа киң таралған. Ул боронғо ғәрәп исеме Шәрәфетдиндән барлыҡҡа килгән. Был исем «диндең бөйөклөгө, даны» тип тәржемә ителә&lt;ref&gt;[https://www.analizfamilii.ru/Sharafutdinov/proishozhdenie.html?ysclid=l69nstabh909561961 Происхождение фамилии Шарафутдинов]&lt;/ref&gt;.

'''Шәрәфетдинова''' — шулай уҡ башҡорт һәм татар ҡатын-ҡыҙҙары фамилияһы. 
== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Шәрәфетдинов Дамир Молҡаман улы]] (Дамир Шәрәфи — псевдоним; 29 май 1965 йыл — 21 февраль 2020 йыл) — башҡорт яҙыусыһы, шағир, журналист һәм тәржемәсе. Рәсәй Федерацияһы һәм Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар берлеге ағзаһы (2000), Рәсәй Федерацияһы һәм Башҡортостан Республикаһы Журналистар союзы ағзаһы, Башҡортостан Хөкүмәтенең Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премияһы лауреаты
* [[Шәрәфетдинов Ирек Йосоп улы]] — (10 сентябрь 1941 йыл) Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған урман белгесе. Башҡортостан Республикаһының Почетлы урман белгесе (1996 йыл)
* [[Шәрәфетдинов Марсель Ирек улы]] (30 сентябрь 2000 йыл) — Рәсәй шашкасыһы. Спорт мастеры.
* [[Шәрәфетдинов Әҙһәм Ғәни улы]] (рус. Шарафутдинов Адгам Ганиевич; 25 декабрь 1928 йыл—24 сентябрь 2016 йыл) — партия һәм хужалыҡ эшмәкәре, ғалим-инженер, юғары мәктәп уҡытыусыһы.
* [[Шәрәфетдинов Виктор Хөсәйен улы]] (11 июнь 1944 йыл) — рәссам-монументалист, юғары мәктәп уҡытыусыһы, доцент. 1987 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған рәссамы (1988).
* [[Шәрәфетдинов Әмир Ямалетдин улы]] (13 май 1947 йыл) — табип-гигиенист, медицина фәндәре докторы ((2004). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (1999). Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы (2012)
* [[Шәрәфетдинов Сәлих Хафиз улы]] (рус. Шарафутдинов Салих Хафизович) (1903—1943) — Бөйөк Ватан һуғыштарында ҡатнашыусы. 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, гвардия кесе сержанты
* [[Шәрәфетдинов Имил Ирфан улы]] (1987) — грек-рим стилендә Рәсәй көрәшсеһе.
* [[Шәрәфетдинов Максим Рәсим улы]] (1980) — Рәсәй журналисы, телтапшырыуҙар алып барыусы.
* [[Шәрәфетдинов Рәиф Кәшиф улы]] (1944) — Рәсәй журналисы, прозаик һәм тәржемәсе, Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре.
* [[Шәрәфетдинов Рәшит Имам улы]] (1943—2012) — СССР еңел атлеты, 5 һәм 10 мең метрға йүгереүгә биш тапҡыр СССР чемпионы.
* [[Шәрәфетдинов Рим Әмир улы]] (1969) — Рәсәй режиссёры, сценарист, рәссам-ҡуйыусы һәм аниматор.
* [[Шәрәфетдинов Фәсхетдин Мөхөтдин улы]] (1922—2005) — нефть сәнәғәтенең СССР хеҙмәткәре, Социалистик Хеҙмәт Геройы 
---------------
* [[Шәрәфетдинова Сәғирә Сабирйән ҡыҙы]] — (Сәғирә Тамъяни — псевдоним; 28 март, 1963 йыл) - мәғариф һәм мәҙәниәт хеҙмәткәре, Рәсәй Федерацияһы һәм Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар берлеге ағзаһы (2019)
* [[Шәрәфетдинова Әлфиә Мазһар ҡыҙы]] (6 июль 1951 йыл) — уҡытыусы, дәүләт эшмәкәре, III саҡырылыш Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ==
* [[Шәрәфетдин (исем)]]
* [[Шәрәфетдин (йыр)]] — башҡорт халыҡ йыры, оҙон көй.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:Фамилиялар]]
[[Категория:Фамилиялаштар исемлеге булған биттәр]]
[[Категория:Алфавит буйынса күп мәғәнәле төшөнсә биттәре]]</text>
      <sha1>pkibjkev00etvxhd8tvt5svaqy1lkuj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғәббәсов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184379</id>
    <revision>
      <id>1148247</id>
      <parentid>1148086</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:21:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="803" xml:space="preserve">'''Ғәббәсов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ғәббәс (исем)|Ғәббәс]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ғәббәсова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғәббәсов Әхмәҙулла Әхмәт улы]] (1902— ????) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры.
* [[Ғәббәсов Абдулла Ғәббәс улы]] (1900—????) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры.
---------------
*

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ғәббәс (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>5t6sgvrwgktff9ikx3ij5nyx593ym41</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гордеев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184381</id>
    <revision>
      <id>1148259</id>
      <parentid>1148092</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:26:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="775" xml:space="preserve">'''Гордеев''' — урыҫ ир-ат фамилияһы.

'''Гордеева''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гордеев Александр Семёнович]] (1903—1975) — Бөйөк Ватан һуғышы яугире. Советтар Союзы Геройы (1944).
* [[Гордеев Денис Викторович]] (1938) — сыуаш прозаигы, шағир, журналист.
* [[Гордеев Михаил Викторович]] (1957) — ғалим, фитотерапевт.
---------------
*

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Фома Гордеев]] — Максим Горький романы.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>qz0mwxbu16yrv6nmx8ze5eeo57hccc5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғәбдрәхимов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184383</id>
    <revision>
      <id>1148248</id>
      <parentid>1148098</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:22:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="980" xml:space="preserve">'''Ғәбдрәхимов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ғәбдрәхим (исем)|Ғәбдрәхим]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ғәбдрәхимова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғәбделвәхит Ғәбдрәхимов|Ғәбдрәхимов Ғәбделвәхит]] (1788—?) — хәрби хеҙмәткәр.
* [[Ғәбдрәхимов Ғәбдесәләм]] — ислам дине эшмәкәре.
* [[Ғәбдрәхимов Мәүлитйән Сәғитйән улы]] (1941) — инженер-механик.
* [[Ғәбдрәхимов Фәрит Ибраһим улы]] (1933) — башҡорт шағиры.
---------------
*

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ғәбдрәхим (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>cs5qcx7xgnagl28fajmvemn8nhua3j4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шәмсиев Рим Фәтих улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184385</id>
    <revision>
      <id>1148283</id>
      <parentid>1148116</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:39:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1750" xml:space="preserve">'''Шәмсиев Рим Фәтих улы''' (1927—26.09.1999) — табип, РСФСР-ҙың атҡаҙанған табибы (1967). 

== Биографияһы ==
Рим Фәтих улы Шәмсиев [[1927 йыл]]да [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Илеш районы]] [[Иҫәнбай (Илеш районы)|Иҫәнбай]] ауылында тыуған.

[[Башҡорт медицина институты]]н тамамлаған.

== Тормош һәм хеҙмәт юлы ==
[[1949 йыл]]дан хәҙерге [[Краснокама районы]] [[Николо-Берёзовка]] ауыл дауаханаһы хирургы, [[1950 йыл]]дан — мөдире; 

[[1966 йыл]]дан [[Кушнаренко районы]] дауаханалары табибы, 

[[1973 йыл|1973]]—[[1991 йыл]]дарҙа [[Дүртөйлө]] үҙәк район дауаханаһы невропатологы, психиатры һәм наркологы. 

Дүртөйлө ҡалаһында вафат булған.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* [[РСФСР-ҙың атҡаҙанған табибы]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==

{{Тышҡы һылтанмалар}}

[[Категория:Башҡортостан табиптары]]
[[Категория:РСФСР-ҙың атҡаҙанған табиптары]]
[[Категория:1927 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Илеш районында тыуғандар]]
[[Категория:1999 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:26 сентябрҙә вафат булғандар]]</text>
      <sha1>jxapnticpl6rohbc0y1up6ur8tyweak</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148287</id>
      <parentid>1148283</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:42:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1773" xml:space="preserve">'''Шәмсиев Рим Фәтих улы''' (1927—26.09.1999) — табип, РСФСР-ҙың атҡаҙанған табибы (1967). 

== Биографияһы ==
Рим Фәтих улы Шәмсиев [[1927 йыл]]да [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Илеш районы]] [[Иҫәнбай (Илеш районы)|Иҫәнбай]] ауылында тыуған.

[[Башҡорт медицина институты]]н тамамлаған.

== Тормош һәм хеҙмәт юлы ==
[[1949 йыл]]дан хәҙерге [[Краснокама районы]] [[Николо-Берёзовка]] ауыл дауаханаһы хирургы, [[1950 йыл]]дан — мөдире; 

[[1966 йыл]]дан [[Кушнаренко районы]] дауаханалары табибы, 

[[1973 йыл|1973]]—[[1991 йыл]]дарҙа [[Дүртөйлө]] үҙәк район дауаханаһы невропатологы, психиатры һәм наркологы. 

Дүртөйлө ҡалаһында вафат булған.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* [[РСФСР-ҙың атҡаҙанған табибы]] ([[1967 йыл|1967]])

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==

{{Тышҡы һылтанмалар}}

[[Категория:Башҡортостан табиптары]]
[[Категория:РСФСР-ҙың атҡаҙанған табиптары]]
[[Категория:1927 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Илеш районында тыуғандар]]
[[Категория:1999 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:26 сентябрҙә вафат булғандар]]</text>
      <sha1>l009nnkdzz1dy75mrunaa8ieeu0dori</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғәйетбаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184387</id>
    <revision>
      <id>1148249</id>
      <parentid>1148148</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:22:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="782" xml:space="preserve">'''Ғәйетбаев''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ғәйетбай (исем)|Ғәйетбай]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ғәйетбаева''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғәйетбаев Мөхтәр Бәҙетдин улы]] (1917 йыл — ?) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры,
* [[Ғәйетбаев Наил Әсхәт улы]] (1948) — шағир, яҙыусы, драматург.
---------------
*

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
[[Ғәйетбай (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>deiiwl89v1d0yofe8emmcy2saaagx0t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғәйзуллин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184390</id>
    <revision>
      <id>1148250</id>
      <parentid>1148147</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:23:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="750" xml:space="preserve">'''Ғәйзуллин''' — башҡортир-ат фамилияһы. [[Ғәйзулла (исем)|Ғәйзулла]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. 

'''Ғәйзуллина''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. 

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғәйзуллин Рәмил Мәүлит улы]] (1961) — музыкант. 
* [[Ғәйзуллин Усман Ғәйзулла улы]] (1915—1943) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры. 
---------------
*

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ғәйзулла (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>i029y54y9zpf5ig1aj5j78z6uant0r0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғәйнанов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184392</id>
    <revision>
      <id>1148251</id>
      <parentid>1148141</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:23:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="841" xml:space="preserve">'''Ғәйнанов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ғайнан (исем)|Ғәйнан]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ғәйнанова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғәйнанов Дамир Әхнәф улы]] (1956) — ғалим-иҡтисадсы.
* [[Ғәйнанов Риф Фәтҡелбаян улы]] (1958—2009) — спортсы, тренер.
---------------
* [[Ғәйнанова Мөнирә Ғәтиәт ҡыҙы]] (1927—2012) — малсылыҡ тармағы алдынғыһы, һауынсы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ғайнан (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>gkleepknc56gkmuy412jy0f4a70ryrx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Арғынбаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184394</id>
    <revision>
      <id>1148196</id>
      <parentid>1148155</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T12:42:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1143" xml:space="preserve">'''Арғынбаев''' — ир-ат фамилияһы. Арғынбай исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: арғын — ҡырағай ат, боронғо ырыу исеме &lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =46 }}&lt;/ref&gt;. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Арғынбаева''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Фамилия ==
* [[Арғынбаев Ғәбит Бикмөхәмәт улы]] ([[Ғәбит Арғынбаев]]) — атаҡлы башҡорт сәсәне.
---------------
* [[Арғынбаева Светлана Роберт ҡыҙы]] —  йырсы (меццо сопрано), [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]] солисы. [[Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы]].

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Арғынбай (исем)]]
* [[Арғынбай йырыны (Туҡ ҡушылдығы)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>bsakng41uotizbnjwgvybhm5esipgyq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148197</id>
      <parentid>1148196</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T12:43:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1196" xml:space="preserve">'''Арғынбаев''' — ир-ат фамилияһы. Арғынбай исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: арғын — ҡырағай ат, боронғо ырыу исеме &lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =46 }}&lt;/ref&gt;. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Арғынбаева''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Фамилия ==
* [[Арғынбаев Ғәбит Бикмөхәмәт улы]] ([[Ғәбит Арғынбаев]]) — атаҡлы башҡорт сәсәне.
---------------
* [[Арғынбаева Светлана Роберт ҡыҙы]] —  йырсы (меццо сопрано), [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]] солисы. [[Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы]].

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Арғынбай (исем)]]
* [[Арғынбай йырыны (Туҡ ҡушылдығы)]]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>m18oc350sxwhvtzhl2auryzodcinl38</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148230</id>
      <parentid>1148197</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:44:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1221" xml:space="preserve">'''Арғынбаев''' — ир-ат фамилияһы. Арғынбай исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: арғын — ҡырағай ат, боронғо ырыу исеме &lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =46 }}&lt;/ref&gt;. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Арғынбаева''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Арғынбаев Ғәбит Бикмөхәмәт улы]] ([[Ғәбит Арғынбаев]]) — атаҡлы башҡорт сәсәне.
---------------
* [[Арғынбаева Светлана Роберт ҡыҙы]] —  йырсы (меццо сопрано), [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]] солисы. [[Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы]].

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Арғынбай (исем)]]
* [[Арғынбай йырыны (Туҡ ҡушылдығы)]]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>93w0ilvijcj42pkffdhr3242zno3430</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғәскәров</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184396</id>
    <revision>
      <id>1148252</id>
      <parentid>1148160</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:23:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="666" xml:space="preserve">'''Ғәскәров''' — башҡорт ир-ат фамилияһы.

'''Ғәскәрова ''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғәскәров Айрат Рафиҡ улы]] (1963) — иҡтисадсы, банкир,
* [[Ғәскәров Фәйзи Әҙһәм улы]] (1912—1984) — башҡорт бейеүсеһе, хореограф һәм балетмейстер.
---------------
*

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Фәйзи Ғәскәров исемендәге халыҡ бейеүҙәре ансамбле]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>o05k937k9jyivfzxh2k40ccyml9m9k1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғәҙелшин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184398</id>
    <revision>
      <id>1148254</id>
      <parentid>1148168</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:24:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1209" xml:space="preserve">'''Ғәҙелшин''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ғәҙелша (исем)|Ғәҙелша]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ғәҙелшин''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғәҙелшин Кәшфелғилем Фәйруша улы]] (1918—2017) — режиссёр.
* [[Ғәҙелшин Рөстәм Рәшит улы]] (1955—2016) — математик.
* [[Ғәҙелшин Хәмит Ғабдулла улы]] (1923—2000) — хәрби хеҙмәткәр. Советтар Союзы Геройы.
* [[Ғәҙелшин Шәрифйән Хәйбрахман улы]] (1921—2012) — педагог, дәүләт эшмәкәре, партия һәм совет етәксеһе.
* [[Ғәҙелшин Әбделғәлләм]] (1782—?) — хәрби эшмәкәр.
---------------
* [[Ғәҙелшина Мөнирә Зәкир ҡыҙы]] (1954—2015) — уҡытыусы,

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
[[Ғәҙелша (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>36lz3nybh7pj8wbwkpn4ex5vj6defg7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғөзәйеров</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184401</id>
    <revision>
      <id>1148255</id>
      <parentid>1148177</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:24:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1005" xml:space="preserve">'''Ғөзәйеров''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ғөзәйер (исем)|Ғөзәйер]] исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ғөзәйерова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғөзәйеров Морат Баҡый улы]] (1950) — ғалим-инженер-электромеханик, юғары мәктәп һәм йәмәғәт эшмәкәре.
* [[Ғөзәйеров Ғарифулла Вәли улы]] (1911—1991) — журналист.
---------------
* [[Ғөзәйерова Земфира Зәки ҡыҙы]] (1948) — ветеран—педагог.
* [[Ғөзәйерова Ғәҙәнбаныу Ғәббәс ҡыҙы]] (1939) — хеҙмәт ветераны.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ғөзәйер (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>emv5qhyu2gxcjlivhtff9dmt4hts7l3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Горбушин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184403</id>
    <revision>
      <id>1148257</id>
      <parentid>1148182</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:25:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="575" xml:space="preserve">'''Горбушин''' — урыҫ ир-ат фамилияһы.

'''Горбушина''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* 
---------------
* [[Горбушина Нәфисә Муллайән ҡыҙы]] (1923) — тегенсе, Социалистик Хеҙмәт Геройы.
* [[Горбушина Светлана Николаевна]] (1952) — педагог, юғары мәктәп уҡытыусыһы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>2s2miz9dl6lvcaz68achewo4235t48c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Горбунов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184405</id>
    <revision>
      <id>1148256</id>
      <parentid>1148186</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:25:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="825" xml:space="preserve">'''Горбунов''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Горбунова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Горбунов Василий Владимирович]] (1914—1983) — совет эрзә яҙыусыһы, әҙәбиәт белгесе, тәнҡитсе һәм педагог.
* [[Горбунов Игорь Алексеевич]] (1941) — совет дәүләт һәм партия эшмәкәре.
---------------
* [[Горбунова Валентина Юрьевна]] (1947) — генетик.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Горбунова (йылға)]] — Рәсәйҙәге йылға.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>04p0rmkpi9u209dy8yj3das4v00fnm6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атанбаева</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184407</id>
    <redirect title="Атанбаев" />
    <revision>
      <id>1148199</id>
      <timestamp>2022-08-01T13:05:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>[[Атанбаев]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Атанбаев]]</text>
      <sha1>ngb9fsypni3hth6yy2hec48y0s6tfx3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атнабаева</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184408</id>
    <redirect title="Атнабаев" />
    <revision>
      <id>1148203</id>
      <timestamp>2022-08-01T13:14:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>[[Атнабаев]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Атнабаев]]</text>
      <sha1>tf96miouweei7tzljb2u7x2qsthqqgf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атанғолов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184409</id>
    <revision>
      <id>1148204</id>
      <timestamp>2022-08-01T14:04:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''Атанғолов'' — ир-ат фамилияһы. Атанғол исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: атан — тоҡом өсөн тотолған айғыр, дөйә. Һымаҡ, ҡеүәтле, тыңлаулы&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =50 }}&lt;/ref&gt;.  '''Атанғолова''' ...&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1186" xml:space="preserve">'''Атанғолов'' — ир-ат фамилияһы. Атанғол исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: атан — тоҡом өсөн тотолған айғыр, дөйә. Һымаҡ, ҡеүәтле, тыңлаулы&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =50 }}&lt;/ref&gt;.

'''Атанғолова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Фамилия ==
* [[Атанғолов Илдар Ғәлимйән улы]]
* [[Атанғолов Урал Шәйәхмәт улы]]
* [[Атанғолов Абдрахман Абдулғәлим улы]] — техник фәндәр докторы.
* [[Атанғолов Шәйәхмәт Ғәлиәхмәт улы]]
* [[Атанғолов Хәбир Ғәлиәхмәт улы]]

---------------
* [[Атанғолова Әлифә Ҡотой ҡыҙы]]
* [[Атанғолова Фәғилә Ғәлиәхмәт ҡыҙы]]

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Атанғол (исем)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>6rsbimt5895effpe779pp02wjocvk8x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148205</id>
      <parentid>1148204</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T14:05:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1479" xml:space="preserve">'''Атанғолов'' — ир-ат фамилияһы. Атанғол исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: атан — тоҡом өсөн тотолған айғыр, дөйә. Һымаҡ, ҡеүәтле, тыңлаулы&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =50 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{китап |автор= Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты |заглавие=«Башҡорт теленең һүҙлеге» |место=Мәскәү  |издательство= «Русский язык»|год=1993 й |страницы=212-се б. }}&lt;/ref&gt;.

'''Атанғолова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Фамилия ==
* [[Атанғолов Илдар Ғәлимйән улы]]
* [[Атанғолов Урал Шәйәхмәт улы]]
* [[Атанғолов Абдрахман Абдулғәлим улы]] — техник фәндәр докторы.
* [[Атанғолов Шәйәхмәт Ғәлиәхмәт улы]]
* [[Атанғолов Хәбир Ғәлиәхмәт улы]]

---------------
* [[Атанғолова Әлифә Ҡотой ҡыҙы]]
* [[Атанғолова Фәғилә Ғәлиәхмәт ҡыҙы]]

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Атанғол (исем)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>5s582gra35s36vko48d8pgc2eh1nu6w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148206</id>
      <parentid>1148205</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T14:06:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1478" xml:space="preserve">'''Атанғолов'' — ир-ат фамилияһы. Атанғол исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: атан — тоҡом өсөн тотолған айғыр, дөйә. Һымаҡ, ҡеүәтле, тыңлаулы&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =50 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{китап |автор= Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты |заглавие=«Башҡорт теленең һүҙлеге» |место=Мәскәү  |издательство= «Русский язык»|год=1993 й |страницы=88-се б. }}&lt;/ref&gt;.

'''Атанғолова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Фамилия ==
* [[Атанғолов Илдар Ғәлимйән улы]]
* [[Атанғолов Урал Шәйәхмәт улы]]
* [[Атанғолов Абдрахман Абдулғәлим улы]] — техник фәндәр докторы.
* [[Атанғолов Шәйәхмәт Ғәлиәхмәт улы]]
* [[Атанғолов Хәбир Ғәлиәхмәт улы]]

---------------
* [[Атанғолова Әлифә Ҡотой ҡыҙы]]
* [[Атанғолова Фәғилә Ғәлиәхмәт ҡыҙы]]

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Атанғол (исем)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>2nrxy7mbwhtt83hanijtoo7ootyzqeh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148207</id>
      <parentid>1148206</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T14:07:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1509" xml:space="preserve">'''Атанғолов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. Атанғол исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: атан — тоҡом өсөн тотолған айғыр, дөйә. Һымаҡ, ҡеүәтле, тыңлаулы&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =50 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{китап |автор= Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты |заглавие=«Башҡорт теленең һүҙлеге» |место=Мәскәү  |издательство= «Русский язык»|год=1993 й |страницы=88-се б. }}&lt;/ref&gt;.

'''Атанғолова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Фамилия ==
* [[Атанғолов Илдар Ғәлимйән улы]]
* [[Атанғолов Урал Шәйәхмәт улы]]
* [[Атанғолов Абдрахман Абдулғәлим улы]] — техник фәндәр докторы.
* [[Атанғолов Шәйәхмәт Ғәлиәхмәт улы]]
* [[Атанғолов Хәбир Ғәлиәхмәт улы]]

---------------
* [[Атанғолова Әлифә Ҡотой ҡыҙы]]
* [[Атанғолова Фәғилә Ғәлиәхмәт ҡыҙы]]

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Атанғол (исем)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>mbshpfwb44cj60duo2611ayu3awgpeq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148211</id>
      <parentid>1148207</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:04:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1730" xml:space="preserve">'''Атанғолов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. Атанғол исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: атан — тоҡом өсөн тотолған айғыр, дөйә. Һымаҡ, ҡеүәтле, тыңлаулы&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =50 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{китап |автор= Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты |заглавие=«Башҡорт теленең һүҙлеге» |место=Мәскәү  |издательство= «Русский язык»|год=1993 й |страницы=88-се б. }}&lt;/ref&gt;.

'''Атанғолова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Фамилия ==
* [[Атанғолов Илдар Ғәлимйән улы]] — табип, йәмәғәи эшмәкәре.
* [[Атанғолов Урал Шәйәхмәт улы]] — педагог, педагогия фәндәре кандидаты. 
* [[Атанғолов Абдрахман Абдулғәлим улы]] — техник фәндәр докторы.
* [[Атанғолов Шәйәхмәт Ғәлиәхмәт улы]] — Бөйөк Ватан һуғышы ветераны.
* [[Атанғолов Хәбир Ғәлиәхмәт улы]] — табип.

---------------
* [[Атанғолова Әлифә Ҡотой ҡыҙы]] — уҡытыусы.
* [[Атанғолова Фәғилә Ғәлиәхмәт ҡыҙы]] -

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Атанғол (исем)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>4h3og7v7bio9rxu8l9n9cy5319s1i3k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148212</id>
      <parentid>1148211</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:04:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1730" xml:space="preserve">'''Атанғолов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. Атанғол исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: атан — тоҡом өсөн тотолған айғыр, дөйә. Һымаҡ, ҡеүәтле, тыңлаулы&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =50 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{китап |автор= Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты |заглавие=«Башҡорт теленең һүҙлеге» |место=Мәскәү  |издательство= «Русский язык»|год=1993 й |страницы=88-се б. }}&lt;/ref&gt;.

'''Атанғолова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Фамилия ==
* [[Атанғолов Илдар Ғәлимйән улы]] — табип, йәмәғәт эшмәкәре.
* [[Атанғолов Урал Шәйәхмәт улы]] — педагог, педагогия фәндәре кандидаты. 
* [[Атанғолов Абдрахман Абдулғәлим улы]] — техник фәндәр докторы.
* [[Атанғолов Шәйәхмәт Ғәлиәхмәт улы]] — Бөйөк Ватан һуғышы ветераны.
* [[Атанғолов Хәбир Ғәлиәхмәт улы]] — табип.

---------------
* [[Атанғолова Әлифә Ҡотой ҡыҙы]] — уҡытыусы.
* [[Атанғолова Фәғилә Ғәлиәхмәт ҡыҙы]] -

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Атанғол (исем)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>qzfzdigj2a5loen4imcqvge6y2uehq9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148217</id>
      <parentid>1148212</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:11:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фамилия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1728" xml:space="preserve">'''Атанғолов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. Атанғол исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: атан — тоҡом өсөн тотолған айғыр, дөйә. Һымаҡ, ҡеүәтле, тыңлаулы&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =50 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{китап |автор= Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты |заглавие=«Башҡорт теленең һүҙлеге» |место=Мәскәү  |издательство= «Русский язык»|год=1993 й |страницы=88-се б. }}&lt;/ref&gt;.

'''Атанғолова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Фамилия ==
* [[Атанғолов Илдар Ғәлимйән улы]] — табип, йәмәғәт эшмәкәре.
* [[Атанғолов Урал Шәйәхмәт улы]] — педагог, педагогия фәндәре кандидаты.
* [[Атанғолов Абдрахман Абдулғәлим улы]] — ғалим-тау инженеры.
* [[Атанғолов Шәйәхмәт Ғәлиәхмәт улы]] — Бөйөк Ватан һуғышы ветераны.
* [[Атанғолов Хәбир Ғәлиәхмәт улы]] — табип.

---------------
* [[Атанғолова Әлифә Ҡотой ҡыҙы]] — уҡытыусы.
* [[Атанғолова Фәғилә Ғәлиәхмәт ҡыҙы]] -

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Атанғол (исем)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>nyedhoow2o11k0v4q17o7c87qiflzkw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148229</id>
      <parentid>1148217</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:43:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1753" xml:space="preserve">'''Атанғолов''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. Атанғол исеменән барлыҡҡа килгән. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла. Мәғәнәһе: атан — тоҡом өсөн тотолған айғыр, дөйә. Һымаҡ, ҡеүәтле, тыңлаулы&lt;ref&gt;{{Китап:Башҡорт фамилиялары|страница =50 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{китап |автор= Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты |заглавие=«Башҡорт теленең һүҙлеге» |место=Мәскәү  |издательство= «Русский язык»|год=1993 й |страницы=88-се б. }}&lt;/ref&gt;.

'''Атанғолова''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Атанғолов Илдар Ғәлимйән улы]] — табип, йәмәғәт эшмәкәре.
* [[Атанғолов Урал Шәйәхмәт улы]] — педагог, педагогия фәндәре кандидаты.
* [[Атанғолов Абдрахман Абдулғәлим улы]] — ғалим-тау инженеры.
* [[Атанғолов Шәйәхмәт Ғәлиәхмәт улы]] — Бөйөк Ватан һуғышы ветераны.
* [[Атанғолов Хәбир Ғәлиәхмәт улы]] — табип.

---------------
* [[Атанғолова Әлифә Ҡотой ҡыҙы]] — уҡытыусы.
* [[Атанғолова Фәғилә Ғәлиәхмәт ҡыҙы]] -

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Атанғол (исем)]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>bos2nagcd720qbvkyliaxe5c03srfid</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атанғолова</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184410</id>
    <redirect title="Атанғолов" />
    <revision>
      <id>1148219</id>
      <timestamp>2022-08-01T15:13:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>[[Атанғолов]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Атанғолов]]</text>
      <sha1>spw5ucmtkioyvc90cegej4tqgjzjef0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Александров</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184411</id>
    <revision>
      <id>1148233</id>
      <timestamp>2022-08-01T16:13:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''Александров'''  — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булып та ҡулланыла.  '''Александрова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.  == Билдәле йөрөтөүселәр == * [[Александров Александр Васильевич]] * [[Александров Анатолий Петрович]] — ғалим. * Александров Игорь...&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1069" xml:space="preserve">'''Александров'''  — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Александрова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Александров Александр Васильевич]]
* [[Александров Анатолий Петрович]] — ғалим.
* [[Александров Игорь Васильевич]]
* [[Александров Кирилл Сергеевич]]


---------------
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Александровка (Ауырғазы районы)]]
* [[Александровка (Туймазы районы)]]
* [[Александровка районы (Ырымбур өлкәһе)]]
* [[Александровка (Күгәрсен районы)]]
* [[Александровка (Ҡамышлы ауыл советы, Ҡырмыҫҡалы районы)]]
* [[Александровка (Дәүләкән районы)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>058ikc5xxe6ncfy1upkbjjxmxxicwr4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148238</id>
      <parentid>1148233</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:17:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Билдәле йөрөтөүселәр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1164" xml:space="preserve">'''Александров'''  — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Александрова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Александров Александр Васильевич]] — хор дирижёры.
* [[Александров Анатолий Петрович]] — ғалим-физик.
* [[Александров Игорь Васильевич]] — ғалим-физик.
* [[Александров Кирилл Сергеевич]] — ғалим-физик.


---------------

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Александровка (Ауырғазы районы)]]
* [[Александровка (Туймазы районы)]]
* [[Александровка районы (Ырымбур өлкәһе)]]
* [[Александровка (Күгәрсен районы)]]
* [[Александровка (Ҡамышлы ауыл советы, Ҡырмыҫҡалы районы)]]
* [[Александровка (Дәүләкән районы)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>l8i9a2pc1csrdtya14svqske0rem4mh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148253</id>
      <parentid>1148238</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:24:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1258" xml:space="preserve">'''Александров''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Грек сығышлы Александр исеменән барлыҡҡа килгән. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Александрова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Александров Александр Васильевич]] — хор дирижёры.
* [[Александров Анатолий Петрович]] — ғалим-физик.
* [[Александров Игорь Васильевич]] — ғалим-физик.
* [[Александров Кирилл Сергеевич]] — ғалим-физик.


---------------

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Александровка (Ауырғазы районы)]]
* [[Александровка (Туймазы районы)]]
* [[Александровка районы (Ырымбур өлкәһе)]]
* [[Александровка (Күгәрсен районы)]]
* [[Александровка (Ҡамышлы ауыл советы, Ҡырмыҫҡалы районы)]]
* [[Александровка (Дәүләкән районы)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>ihwzwehsm22c64vvm8euplxjh1wlj5c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148289</id>
      <parentid>1148253</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:46:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Билдәле йөрөтөүселәр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1447" xml:space="preserve">'''Александров''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Грек сығышлы Александр исеменән барлыҡҡа килгән. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Александрова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Александров Александр Васильевич]] — хор дирижёры.
* [[Александров Анатолий Петрович]] — ғалим-физик.
* [[Александров Игорь Васильевич]] — ғалим-физик.
* [[Александров Кирилл Сергеевич]] — ғалим-физик.
* [[Александров Андрей Фёдорович]]


---------------
* [[Александрова Таисия Ивановна]]
* [[Александрова Людмила Николаевна]]

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Александровка (Ауырғазы районы)]]
* [[Александровка (Туймазы районы)]]
* [[Александровка районы (Ырымбур өлкәһе)]]
* [[Александровка (Күгәрсен районы)]]
* [[Александровка (Ҡамышлы ауыл советы, Ҡырмыҫҡалы районы)]]
* [[Александровка (Дәүләкән районы)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>iewfcd1jr1ouog16yhvwrtz6u991jld</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148290</id>
      <parentid>1148289</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:47:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Билдәле йөрөтөүселәр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1617" xml:space="preserve">'''Александров''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Грек сығышлы Александр исеменән барлыҡҡа килгән. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Александрова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Александров Александр Васильевич]] — хор дирижёры.
* [[Александров Анатолий Петрович]] — ғалим-физик.
* [[Александров Игорь Васильевич]] — ғалим-физик.
* [[Александров Кирилл Сергеевич]] — ғалим-физик.
* [[Александров Андрей Фёдорович]]
---------------
* [[Александрова Таисия Ивановна]] — Йошкар-Ола ҡалаһы 11-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы, [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]].
* [[Александрова Людмила Николаевна]]

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Александровка (Ауырғазы районы)]]
* [[Александровка (Туймазы районы)]]
* [[Александровка районы (Ырымбур өлкәһе)]]
* [[Александровка (Күгәрсен районы)]]
* [[Александровка (Ҡамышлы ауыл советы, Ҡырмыҫҡалы районы)]]
* [[Александровка (Дәүләкән районы)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>p6bwg8nvzz8tgcihxl0r6i9gnhqgcoc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148292</id>
      <parentid>1148290</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:49:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Билдәле йөрөтөүселәр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1730" xml:space="preserve">'''Александров''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Грек сығышлы Александр исеменән барлыҡҡа килгән. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Александрова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Александров Александр Васильевич]] — хор дирижёры.
* [[Александров Анатолий Петрович]] — ғалим-физик.
* [[Александров Игорь Васильевич]] — ғалим-физик.
* [[Александров Кирилл Сергеевич]] — ғалим-физик.
* [[Александров Андрей Фёдорович]] — ғалим, тупраҡ фәне белгесе, СССР дәүләт премияһы лауреаты.
---------------
* [[Александрова Таисия Ивановна]] — Йошкар-Ола ҡалаһы 11-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы, [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]].
* [[Александрова Людмила Николаевна]]

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Александровка (Ауырғазы районы)]]
* [[Александровка (Туймазы районы)]]
* [[Александровка районы (Ырымбур өлкәһе)]]
* [[Александровка (Күгәрсен районы)]]
* [[Александровка (Ҡамышлы ауыл советы, Ҡырмыҫҡалы районы)]]
* [[Александровка (Дәүләкән районы)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>24nhr87a5o80kvcu3n3gcuk8t6y8akt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148293</id>
      <parentid>1148292</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:50:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Билдәле йөрөтөүселәр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1735" xml:space="preserve">'''Александров''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Грек сығышлы Александр исеменән барлыҡҡа килгән. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Александрова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Александров Александр Васильевич]] — хор дирижёры.
* [[Александров Анатолий Петрович]] — ғалим-физик.
* [[Александров Игорь Васильевич]] — ғалим-физик.
* [[Александров Кирилл Сергеевич]] — ғалим-физик.
* [[Александров Андрей Фёдорович]] — 
---------------
* [[Александрова Таисия Ивановна]] — Йошкар-Ола ҡалаһы 11-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы, [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]].
* [[Александрова Людмила Николаевна]] — ғалим, тупраҡ фәне белгесе, СССР дәүләт премияһы лауреаты.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Александровка (Ауырғазы районы)]]
* [[Александровка (Туймазы районы)]]
* [[Александровка районы (Ырымбур өлкәһе)]]
* [[Александровка (Күгәрсен районы)]]
* [[Александровка (Ҡамышлы ауыл советы, Ҡырмыҫҡалы районы)]]
* [[Александровка (Дәүләкән районы)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>lwx6npwjhscu8vynoczuvjipew65re8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148297</id>
      <parentid>1148293</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T16:57:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Билдәле йөрөтөүселәр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1871" xml:space="preserve">'''Александров''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Грек сығышлы Александр исеменән барлыҡҡа килгән. Топоним булып та ҡулланыла.

'''Александрова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Александров Александр Васильевич]] — хор дирижёры.
* [[Александров Анатолий Петрович]] — ғалим-физик.
* [[Александров Игорь Васильевич]] — ғалим-физик.
* [[Александров Кирилл Сергеевич]] — ғалим-физик.
* [[Александров Андрей Фёдорович]] — СССР һәм Рәсәй ғалимы, плазма физикаһы һәм физик электроника өлкәһендә белгес.
---------------
* [[Александрова Таисия Ивановна]] — Йошкар-Ола ҡалаһы 11-се урта мәктәбенең математика уҡытыусыһы, [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]].
* [[Александрова Людмила Николаевна]] — ғалим, тупраҡ белгесе, СССР дәүләт премияһы лауреаты.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Александровка (Ауырғазы районы)]]
* [[Александровка (Туймазы районы)]]
* [[Александровка районы (Ырымбур өлкәһе)]]
* [[Александровка (Күгәрсен районы)]]
* [[Александровка (Ҡамышлы ауыл советы, Ҡырмыҫҡалы районы)]]
* [[Александровка (Дәүләкән районы)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>6ssyto0i2nzm1vigdeff16yegz3udwz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Александрова</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184412</id>
    <redirect title="Александров" />
    <revision>
      <id>1148305</id>
      <timestamp>2022-08-01T17:03:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>[[Александров]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Александров]]</text>
      <sha1>a0otddaereay5k6tdpbyc9o62qhj8i8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Горбачёв</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184413</id>
    <revision>
      <id>1148308</id>
      <timestamp>2022-08-01T17:06:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''Горбачёв''' — урыҫ ир-ат фамилияһы.  '''Горбачёва''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.  == Билдәле йөрөтөүселәр == * [[Горбачёв Михаил Сергеевич]] (1931) — совет дәүләт эшмәкәре һәм сәйәсмән. --------------- * [[Горбачёва Вера Васильевна]] (1912—1944) — Бөйөк Ватан һуғ...&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="865" xml:space="preserve">'''Горбачёв''' — урыҫ ир-ат фамилияһы.

'''Горбачёва''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Горбачёв Михаил Сергеевич]] (1931) — совет дәүләт эшмәкәре һәм сәйәсмән.
---------------
* [[Горбачёва Вера Васильевна]] (1912—1944) — Бөйөк Ватан һуғышында фашистарға ҡаршы подпольеның актив ҡатнашыусыһы, Равенсбрюк концлагеры тотҡоно.
* [[Горбачёва Раиса Максимовна]] (1932—1999) — СССР һәм Рәсәйҙең йәмәғәт эшмәкәре.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Горбачёв-Фонд]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>dk502a5myz36xfrkcnyxjeb24aorq5j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Горбачёва</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184414</id>
    <redirect title="Горбачёв" />
    <revision>
      <id>1148312</id>
      <timestamp>2022-08-01T17:09:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>[[Горбачёв]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Горбачёв]]</text>
      <sha1>83574rpkbr572trfu9bpvgoawvr8lc0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гончаров</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184415</id>
    <revision>
      <id>1148318</id>
      <timestamp>2022-08-01T17:38:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''Гончаров''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булып та ҡулланыла.   '''Гончарова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.   == Билдәле йөрөтөүселәр == * [[Гончаров Александр Георгиевич]] (1910—1952) — рус совет яҙыусыһы, журналист. * [[Гончаров Максим Александрович]]...&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1265" xml:space="preserve">'''Гончаров''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булып та ҡулланыла. 

'''Гончарова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. 

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гончаров Александр Георгиевич]] (1910—1952) — рус совет яҙыусыһы, журналист.
* [[Гончаров Максим Александрович]] (1989) — Рәсәй хоккейсыһы, һаҡсы. 
* [[Виктор Иванович Гончаров]] (1959) — совет һәм Рәсәй сәйәсмәне.
---------------
* [[Гончарова Нина Николаевна]] (1927—2013) — рәссам.
* [[Гончарова Татьяна Ивановна]] (1934—1998) — педагог, методист.

== Топоним ==
* [[Гончаровка (Фёдоровка районы)]] — Башҡортостандың Фёдоровка районындағы ауыл.
* [[Гончаровка ауыл Советы (Фёдоровка районы)]] — административ-территориаль һәм муниципаль берәмек.
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* 
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>a5n3tje0oimz6905lizdigwk2t2nhe7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148320</id>
      <parentid>1148318</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:41:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Шулай уҡ ҡарағыҙ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1312" xml:space="preserve">'''Гончаров''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булып та ҡулланыла. 

'''Гончарова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. 

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гончаров Александр Георгиевич]] (1910—1952) — рус совет яҙыусыһы, журналист.
* [[Гончаров Максим Александрович]] (1989) — Рәсәй хоккейсыһы, һаҡсы. 
* [[Виктор Иванович Гончаров]] (1959) — совет һәм Рәсәй сәйәсмәне.
---------------
* [[Гончарова Нина Николаевна]] (1927—2013) — рәссам.
* [[Гончарова Татьяна Ивановна]] (1934—1998) — педагог, методист.

== Топоним ==
* [[Гончаровка (Фёдоровка районы)]] — Башҡортостандың Фёдоровка районындағы ауыл.
* [[Гончаровка ауыл Советы (Фёдоровка районы)]] — административ-территориаль һәм муниципаль берәмек.
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* 
{{Фамилиялаштар исемлеге}}
{{Исемдәш тораҡ пункттар}}</text>
      <sha1>eustq3fxgwj8sbwwvzztovsrwavlvy4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148322</id>
      <parentid>1148320</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:42:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Билдәле йөрөтөүселәр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1312" xml:space="preserve">'''Гончаров''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булып та ҡулланыла. 

'''Гончарова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. 

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гончаров Александр Георгиевич]] (1910—1952) — рус совет яҙыусыһы, журналист.
* [[Гончаров Максим Александрович]] (1989) — Рәсәй хоккейсыһы, һаҡсы. 
* [[Гончаров Виктор Иванович]] (1959) — совет һәм Рәсәй сәйәсмәне.
---------------
* [[Гончарова Нина Николаевна]] (1927—2013) — рәссам.
* [[Гончарова Татьяна Ивановна]] (1934—1998) — педагог, методист.

== Топоним ==
* [[Гончаровка (Фёдоровка районы)]] — Башҡортостандың Фёдоровка районындағы ауыл.
* [[Гончаровка ауыл Советы (Фёдоровка районы)]] — административ-территориаль һәм муниципаль берәмек.
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* 
{{Фамилиялаштар исемлеге}}
{{Исемдәш тораҡ пункттар}}</text>
      <sha1>m00a64etvxe7yyv87ajetj739xq75kj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148323</id>
      <parentid>1148322</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T17:43:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Билдәле йөрөтөүселәр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1376" xml:space="preserve">'''Гончаров''' — урыҫ ир-ат фамилияһы. Топоним булып та ҡулланыла. 

'''Гончарова''' — урыҫ ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. 

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Гончаров Александр Георгиевич]] (1910—1952) — рус совет яҙыусыһы, журналист.
* [[Гончаров Максим Александрович]] (1989) — Рәсәй хоккейсыһы, һаҡсы. 
* [[Гончаров Виктор Иванович (политик)|Гончаров Виктор Иванович]] (1959) — совет һәм Рәсәй сәйәсмәне.
---------------
* [[Гончарова Нина Николаевна]] (1927—2013) — рәссам.
* [[Гончарова Татьяна Ивановна]] (1934—1998) — педагог, методист.

== Топоним ==
* [[Гончаровка (Фёдоровка районы)]] — Башҡортостандың Фёдоровка районындағы ауыл.
* [[Гончаровка ауыл Советы (Фёдоровка районы)]] — административ-территориаль һәм муниципаль берәмек.
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* 
{{Фамилиялаштар исемлеге}}
{{Исемдәш тораҡ пункттар}}</text>
      <sha1>f90pmn1e232ucdzxqct8d2bfe119e76</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гончарова</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184416</id>
    <redirect title="Гончаров" />
    <revision>
      <id>1148327</id>
      <timestamp>2022-08-01T17:46:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>[[Гончаров]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Гончаров]]</text>
      <sha1>kg4j2ig1oz5duqyv992z1ttnjb3f85i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гончаровка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184417</id>
    <redirect title="Гончаров" />
    <revision>
      <id>1148330</id>
      <timestamp>2022-08-01T17:47:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>[[Гончаров]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Гончаров]]</text>
      <sha1>kg4j2ig1oz5duqyv992z1ttnjb3f85i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ишкилдин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184418</id>
    <revision>
      <id>1148332</id>
      <timestamp>2022-08-01T17:55:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Юлдашева Луиза</username>
        <id>18980</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''Ишкилдин''' ({{lang-ru|Ишкильдин}}) фамилияһы төрки Ишкилде исеменән яһалған, тәржемә иткәндә «дуҫ, иптәш, тиң» тигәнде аңлата.&lt;ref&gt;[https://names.neolove.ru/last_names/8/is/ishkil'din.html?ysclid=l6b1hoowh7242878616 Значение и происхождение фамилии Ишкильдин]&lt;/ref&gt; == Билдәле йөрөтөүселәр...&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2428" xml:space="preserve">'''Ишкилдин''' ({{lang-ru|Ишкильдин}}) фамилияһы төрки Ишкилде исеменән яһалған, тәржемә иткәндә «дуҫ, иптәш, тиң» тигәнде аңлата.&lt;ref&gt;[https://names.neolove.ru/last_names/8/is/ishkil'din.html?ysclid=l6b1hoowh7242878616 Значение и происхождение фамилии Ишкильдин]&lt;/ref&gt;
== Билдәле йөрөтөүселәре==
* [[Ишкилдин Люцир Мирзаян улы]] (20 июль 1939 йыл) — хеҙмәт ветераны. 1962—1983 йылдарҙа Учалы тау-байыҡтырыу комбинатының ауыр йөк ташыусы автомобилдәр йөрөтөүсеһе, артабан 1997 йылғаса — үҙбушатҡыс машина йөрөтөүселәр бригадиры. Хеҙмәт Даны орденының тулы кавалеры. СССР-ҙың маҡтаулы таусыһы (1979).
* [[Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы]] (рус. Ишкильдин Амир Фаткуллович; 21 октябрь 1941 йыл — 22 февраль 2011 йыл) — химик-технолог, техник фәндәр докторы (1998), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы (2001
* [[Ҡотлозаман Ишкилдин]] (1785—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы.
* [[Ишкилдин Ноғоман Ваһап улы]] (1904 йыл — 12 декабрь 1988 йыл) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец. II дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985)
* [[Ишкилдина Ғәлиә Александр ҡыҙы]] — Рәсәй архитекторы.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ишкильдино]] — деревня в Абзелиловском муниципальном районе Республики Башкортостан, относится к Бурангуловскому сельсовету.
&lt;noinclude&gt;{{список однофамильцев}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fxy097tfuvc4jh2g5r0f94b966kiy5y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148336</id>
      <parentid>1148332</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:14:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Юлдашева Луиза</username>
        <id>18980</id>
      </contributor>
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2490" xml:space="preserve">'''Ишкилдин''' ({{lang-ru|Ишкильдин}}) фамилияһы төрки Ишкилде исеменән яһалған, тәржемә иткәндә «дуҫ, иптәш, тиң» тигәнде аңлата.&lt;ref&gt;[https://names.neolove.ru/last_names/8/is/ishkil'din.html?ysclid=l6b1hoowh7242878616 Значение и происхождение фамилии Ишкильдин]&lt;/ref&gt;

Ишкилдина — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы

== Билдәле йөрөтөүселәре==
* [[Ишкилдин Люцир Мирзаян улы]] (20 июль 1939 йыл) — хеҙмәт ветераны. 1962—1983 йылдарҙа Учалы тау-байыҡтырыу комбинатының ауыр йөк ташыусы автомобилдәр йөрөтөүсеһе, артабан 1997 йылғаса — үҙбушатҡыс машина йөрөтөүселәр бригадиры. Хеҙмәт Даны орденының тулы кавалеры. СССР-ҙың маҡтаулы таусыһы (1979).
* [[Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы]] (рус. Ишкильдин Амир Фаткуллович; 21 октябрь 1941 йыл — 22 февраль 2011 йыл) — химик-технолог, техник фәндәр докторы (1998), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы (2001
* [[Ҡотлозаман Ишкилдин]] (1785—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы.
* [[Ишкилдин Ноғоман Ваһап улы]] (1904 йыл — 12 декабрь 1988 йыл) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец. II дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985)
* [[Ишкилдина Ғәлиә Александр ҡыҙы]] — Рәсәй архитекторы.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ишкильдино]] — деревня в Абзелиловском муниципальном районе Республики Башкортостан, относится к Бурангуловскому сельсовету.
&lt;noinclude&gt;{{список однофамильцев}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qpydavcywlde5ttemwcsh608gokr74k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148337</id>
      <parentid>1148336</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:15:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Юлдашева Луиза</username>
        <id>18980</id>
      </contributor>
      <comment>/* Шулай уҡ ҡарағыҙ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2511" xml:space="preserve">'''Ишкилдин''' ({{lang-ru|Ишкильдин}}) фамилияһы төрки Ишкилде исеменән яһалған, тәржемә иткәндә «дуҫ, иптәш, тиң» тигәнде аңлата.&lt;ref&gt;[https://names.neolove.ru/last_names/8/is/ishkil'din.html?ysclid=l6b1hoowh7242878616 Значение и происхождение фамилии Ишкильдин]&lt;/ref&gt;

Ишкилдина — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы

== Билдәле йөрөтөүселәре==
* [[Ишкилдин Люцир Мирзаян улы]] (20 июль 1939 йыл) — хеҙмәт ветераны. 1962—1983 йылдарҙа Учалы тау-байыҡтырыу комбинатының ауыр йөк ташыусы автомобилдәр йөрөтөүсеһе, артабан 1997 йылғаса — үҙбушатҡыс машина йөрөтөүселәр бригадиры. Хеҙмәт Даны орденының тулы кавалеры. СССР-ҙың маҡтаулы таусыһы (1979).
* [[Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы]] (рус. Ишкильдин Амир Фаткуллович; 21 октябрь 1941 йыл — 22 февраль 2011 йыл) — химик-технолог, техник фәндәр докторы (1998), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы (2001
* [[Ҡотлозаман Ишкилдин]] (1785—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы.
* [[Ишкилдин Ноғоман Ваһап улы]] (1904 йыл — 12 декабрь 1988 йыл) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец. II дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985)
* [[Ишкилдина Ғәлиә Александр ҡыҙы]] — Рәсәй архитекторы.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ишкильдино]] — деревня в Абзелиловском муниципальном районе Республики Башкортостан, относится к Бурангуловскому сельсовету.
&lt;noinclude&gt;{{список однофамильцев}}&lt;/noinclude&gt;
* [[Ишкилде]]</text>
      <sha1>3z38kd2mknx0jnm18i3fcsj71n4vah1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148338</id>
      <parentid>1148337</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:15:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Юлдашева Луиза</username>
        <id>18980</id>
      </contributor>
      <comment>/* Шулай уҡ ҡарағыҙ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2511" xml:space="preserve">'''Ишкилдин''' ({{lang-ru|Ишкильдин}}) фамилияһы төрки Ишкилде исеменән яһалған, тәржемә иткәндә «дуҫ, иптәш, тиң» тигәнде аңлата.&lt;ref&gt;[https://names.neolove.ru/last_names/8/is/ishkil'din.html?ysclid=l6b1hoowh7242878616 Значение и происхождение фамилии Ишкильдин]&lt;/ref&gt;

Ишкилдина — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы

== Билдәле йөрөтөүселәре==
* [[Ишкилдин Люцир Мирзаян улы]] (20 июль 1939 йыл) — хеҙмәт ветераны. 1962—1983 йылдарҙа Учалы тау-байыҡтырыу комбинатының ауыр йөк ташыусы автомобилдәр йөрөтөүсеһе, артабан 1997 йылғаса — үҙбушатҡыс машина йөрөтөүселәр бригадиры. Хеҙмәт Даны орденының тулы кавалеры. СССР-ҙың маҡтаулы таусыһы (1979).
* [[Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы]] (рус. Ишкильдин Амир Фаткуллович; 21 октябрь 1941 йыл — 22 февраль 2011 йыл) — химик-технолог, техник фәндәр докторы (1998), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы (2001
* [[Ҡотлозаман Ишкилдин]] (1785—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы.
* [[Ишкилдин Ноғоман Ваһап улы]] (1904 йыл — 12 декабрь 1988 йыл) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец. II дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985)
* [[Ишкилдина Ғәлиә Александр ҡыҙы]] — Рәсәй архитекторы.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ишкилде]]
* [[Ишкильдино]] — деревня в Абзелиловском муниципальном районе Республики Башкортостан, относится к Бурангуловскому сельсовету.
&lt;noinclude&gt;{{список однофамильцев}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k8yx861rony5ga47tq4rlk36w5g1af7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148339</id>
      <parentid>1148338</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:19:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Юлдашева Луиза</username>
        <id>18980</id>
      </contributor>
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2628" xml:space="preserve">'''Ишкилдин''' ({{lang-ru|Ишкильдин}}) — башҡорт-татар халыҡтарында ир-ат фамилияһы, төрки Ишкилде исеменән яһалған, тәржемә иткәндә «дуҫ, иптәш, тиң» тигәнде аңлата&lt;ref&gt;[https://names.neolove.ru/last_names/8/is/ishkil'din.html?ysclid=l6b1hoowh7242878616 Значение и происхождение фамилии Ишкильдин]&lt;/ref&gt;. Топоним булып та ҡулланыла.

Ишкилдина — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы

== Билдәле йөрөтөүселәре==
* [[Ишкилдин Люцир Мирзаян улы]] (20 июль 1939 йыл) — хеҙмәт ветераны. 1962—1983 йылдарҙа Учалы тау-байыҡтырыу комбинатының ауыр йөк ташыусы автомобилдәр йөрөтөүсеһе, артабан 1997 йылғаса — үҙбушатҡыс машина йөрөтөүселәр бригадиры. Хеҙмәт Даны орденының тулы кавалеры. СССР-ҙың маҡтаулы таусыһы (1979).
* [[Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы]] (рус. Ишкильдин Амир Фаткуллович; 21 октябрь 1941 йыл — 22 февраль 2011 йыл) — химик-технолог, техник фәндәр докторы (1998), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы (2001
* [[Ҡотлозаман Ишкилдин]] (1785—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы.
* [[Ишкилдин Ноғоман Ваһап улы]] (1904 йыл — 12 декабрь 1988 йыл) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец. II дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985)
* [[Ишкилдина Ғәлиә Александр ҡыҙы]] — Рәсәй архитекторы.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ишкилде]]
* [[Ишкильдино]] — деревня в Абзелиловском муниципальном районе Республики Башкортостан, относится к Бурангуловскому сельсовету.
&lt;noinclude&gt;{{список однофамильцев}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gvp0u4bbpkknwr9r6pvubtz9jcl6dwu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148340</id>
      <parentid>1148339</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:22:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Юлдашева Луиза</username>
        <id>18980</id>
      </contributor>
      <comment>/* Шулай уҡ ҡарағыҙ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2322" xml:space="preserve">'''Ишкилдин''' ({{lang-ru|Ишкильдин}}) — башҡорт-татар халыҡтарында ир-ат фамилияһы, төрки Ишкилде исеменән яһалған, тәржемә иткәндә «дуҫ, иптәш, тиң» тигәнде аңлата&lt;ref&gt;[https://names.neolove.ru/last_names/8/is/ishkil'din.html?ysclid=l6b1hoowh7242878616 Значение и происхождение фамилии Ишкильдин]&lt;/ref&gt;. Топоним булып та ҡулланыла.

Ишкилдина — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы

== Билдәле йөрөтөүселәре==
* [[Ишкилдин Люцир Мирзаян улы]] (20 июль 1939 йыл) — хеҙмәт ветераны. 1962—1983 йылдарҙа Учалы тау-байыҡтырыу комбинатының ауыр йөк ташыусы автомобилдәр йөрөтөүсеһе, артабан 1997 йылғаса — үҙбушатҡыс машина йөрөтөүселәр бригадиры. Хеҙмәт Даны орденының тулы кавалеры. СССР-ҙың маҡтаулы таусыһы (1979).
* [[Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы]] (рус. Ишкильдин Амир Фаткуллович; 21 октябрь 1941 йыл — 22 февраль 2011 йыл) — химик-технолог, техник фәндәр докторы (1998), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы (2001
* [[Ҡотлозаман Ишкилдин]] (1785—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы.
* [[Ишкилдин Ноғоман Ваһап улы]] (1904 йыл — 12 декабрь 1988 йыл) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец. II дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985)
* [[Ишкилдина Ғәлиә Александр ҡыҙы]] — Рәсәй архитекторы.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ишкилде]]</text>
      <sha1>hz04mvr0kcyhqlf8fdfwzni1hxfh3zq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148341</id>
      <parentid>1148340</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:22:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Юлдашева Луиза</username>
        <id>18980</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:Алфавит буйынса күп мәғәнәле төшөнсә биттәре]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2430" xml:space="preserve">'''Ишкилдин''' ({{lang-ru|Ишкильдин}}) — башҡорт-татар халыҡтарында ир-ат фамилияһы, төрки Ишкилде исеменән яһалған, тәржемә иткәндә «дуҫ, иптәш, тиң» тигәнде аңлата&lt;ref&gt;[https://names.neolove.ru/last_names/8/is/ishkil'din.html?ysclid=l6b1hoowh7242878616 Значение и происхождение фамилии Ишкильдин]&lt;/ref&gt;. Топоним булып та ҡулланыла.

Ишкилдина — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы

== Билдәле йөрөтөүселәре==
* [[Ишкилдин Люцир Мирзаян улы]] (20 июль 1939 йыл) — хеҙмәт ветераны. 1962—1983 йылдарҙа Учалы тау-байыҡтырыу комбинатының ауыр йөк ташыусы автомобилдәр йөрөтөүсеһе, артабан 1997 йылғаса — үҙбушатҡыс машина йөрөтөүселәр бригадиры. Хеҙмәт Даны орденының тулы кавалеры. СССР-ҙың маҡтаулы таусыһы (1979).
* [[Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы]] (рус. Ишкильдин Амир Фаткуллович; 21 октябрь 1941 йыл — 22 февраль 2011 йыл) — химик-технолог, техник фәндәр докторы (1998), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы (2001
* [[Ҡотлозаман Ишкилдин]] (1785—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы.
* [[Ишкилдин Ноғоман Ваһап улы]] (1904 йыл — 12 декабрь 1988 йыл) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец. II дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985)
* [[Ишкилдина Ғәлиә Александр ҡыҙы]] — Рәсәй архитекторы.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ишкилде]]

[[Категория:Алфавит буйынса күп мәғәнәле төшөнсә биттәре]]</text>
      <sha1>en9pmwiqnzqpp9ayrfj60c6fx95evye</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148342</id>
      <parentid>1148341</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:23:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Юлдашева Луиза</username>
        <id>18980</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:Фамилиялаштар исемлеге булған биттәр]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2523" xml:space="preserve">'''Ишкилдин''' ({{lang-ru|Ишкильдин}}) — башҡорт-татар халыҡтарында ир-ат фамилияһы, төрки Ишкилде исеменән яһалған, тәржемә иткәндә «дуҫ, иптәш, тиң» тигәнде аңлата&lt;ref&gt;[https://names.neolove.ru/last_names/8/is/ishkil'din.html?ysclid=l6b1hoowh7242878616 Значение и происхождение фамилии Ишкильдин]&lt;/ref&gt;. Топоним булып та ҡулланыла.

Ишкилдина — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы

== Билдәле йөрөтөүселәре==
* [[Ишкилдин Люцир Мирзаян улы]] (20 июль 1939 йыл) — хеҙмәт ветераны. 1962—1983 йылдарҙа Учалы тау-байыҡтырыу комбинатының ауыр йөк ташыусы автомобилдәр йөрөтөүсеһе, артабан 1997 йылғаса — үҙбушатҡыс машина йөрөтөүселәр бригадиры. Хеҙмәт Даны орденының тулы кавалеры. СССР-ҙың маҡтаулы таусыһы (1979).
* [[Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы]] (рус. Ишкильдин Амир Фаткуллович; 21 октябрь 1941 йыл — 22 февраль 2011 йыл) — химик-технолог, техник фәндәр докторы (1998), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы (2001
* [[Ҡотлозаман Ишкилдин]] (1785—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы.
* [[Ишкилдин Ноғоман Ваһап улы]] (1904 йыл — 12 декабрь 1988 йыл) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец. II дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985)
* [[Ишкилдина Ғәлиә Александр ҡыҙы]] — Рәсәй архитекторы.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ишкилде]]

[[Категория:Алфавит буйынса күп мәғәнәле төшөнсә биттәре]]
[[Категория:Фамилиялаштар исемлеге булған биттәр]]</text>
      <sha1>ftqmpz9h9sevl0pf8ztrbphxwepbdh8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148343</id>
      <parentid>1148342</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T18:23:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Юлдашева Луиза</username>
        <id>18980</id>
      </contributor>
      <comment>/* Шулай уҡ ҡарағыҙ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2571" xml:space="preserve">'''Ишкилдин''' ({{lang-ru|Ишкильдин}}) — башҡорт-татар халыҡтарында ир-ат фамилияһы, төрки Ишкилде исеменән яһалған, тәржемә иткәндә «дуҫ, иптәш, тиң» тигәнде аңлата&lt;ref&gt;[https://names.neolove.ru/last_names/8/is/ishkil'din.html?ysclid=l6b1hoowh7242878616 Значение и происхождение фамилии Ишкильдин]&lt;/ref&gt;. Топоним булып та ҡулланыла.

Ишкилдина — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы

== Билдәле йөрөтөүселәре==
* [[Ишкилдин Люцир Мирзаян улы]] (20 июль 1939 йыл) — хеҙмәт ветераны. 1962—1983 йылдарҙа Учалы тау-байыҡтырыу комбинатының ауыр йөк ташыусы автомобилдәр йөрөтөүсеһе, артабан 1997 йылғаса — үҙбушатҡыс машина йөрөтөүселәр бригадиры. Хеҙмәт Даны орденының тулы кавалеры. СССР-ҙың маҡтаулы таусыһы (1979).
* [[Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы]] (рус. Ишкильдин Амир Фаткуллович; 21 октябрь 1941 йыл — 22 февраль 2011 йыл) — химик-технолог, техник фәндәр докторы (1998), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы (2001
* [[Ҡотлозаман Ишкилдин]] (1785—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы.
* [[Ишкилдин Ноғоман Ваһап улы]] (1904 йыл — 12 декабрь 1988 йыл) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, рядовой, ҡыҙылармеец. II дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985)
* [[Ишкилдина Ғәлиә Александр ҡыҙы]] — Рәсәй архитекторы.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ишкилде]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}

[[Категория:Алфавит буйынса күп мәғәнәле төшөнсә биттәре]]
[[Категория:Фамилиялаштар исемлеге булған биттәр]]</text>
      <sha1>gmu9njeaoc697gn317bl6mp10e3ywrh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148356</id>
      <parentid>1148343</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T06:08:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>руссаһын РУВикила ҡарап була. Топони булып Ишкилде ҡулланыла. Был бит Ишкилдин тураһында. Арыҡ мәғлүмәт алынды. Алфавит буйынса теҙелде.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1028" xml:space="preserve">'''Ишкилдин''' — башҡорт ир-ат фамилияһы. [[Ишкилде (исем)|Ишкилде]] исеменән яһалған. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла ҡулланыла.

'''Ишкилдина''' — башҡорт ҡатын-ҡыҙ фамилияһы

== Билдәле йөрөтөүселәре==
* [[Ҡотлозаман Ишкилдин]] (1785—?) — хәрби эшмәкәр. 
* [[Ишкилдин Люцир Мирзаян улы]] (1939) — хеҙмәт ветераны. 
* [[Ишкилдин Ноғоман Ваһап улы]] (1904—1988) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры. 
* [[Ишкилдин Әмир Фәтҡулла улы]] (1941—2011) — химик-технолог. 
------------------
* [[Ишкилдина Ғәлиә Александр ҡыҙы]] — Рәсәй архитекторы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ишкилде (исем)]]
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>o3sbh4o3vj5681umzunat7mk0y794f6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Данилов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184419</id>
    <revision>
      <id>1148358</id>
      <timestamp>2022-08-02T06:55:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''Данилов''' — ир-ат фамилияһы. Башҡорт һәм башҡа төрки телле халыҡтарҙа, урыҫтарҙа ҡулланыла. Фарсы теленән ингән [[Данил (исем)|Данил]] — белемле, аҡыллы — һүҙенән фамилия яһалған.  '''Данилова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.  == Билдәле йөрөтөүселәр =...&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1211" xml:space="preserve">'''Данилов''' — ир-ат фамилияһы. Башҡорт һәм башҡа төрки телле халыҡтарҙа, урыҫтарҙа ҡулланыла. Фарсы теленән ингән [[Данил (исем)|Данил]] — белемле, аҡыллы — һүҙенән фамилия яһалған.

'''Данилова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Данилов Виктор Петрович (тарихсы)]] [[4 март [[1925 йыл]] — [[16 апрель]] [[2004 йыл]]) — тарих фәндәре докторы ([[1982]]), профессор [[(1990)]].&lt;br&gt;
* [[Данилов Дмитрий Данилович]] [[6 ноябрь]] [[1902 йыл]] — [[28 апрель]] [[1966 йыл)]] — [[Сыуаштар|сыуаш]] совет яҙыусыһы, [[театр]] һәм йәмәғәт эшмәкәре.
* [[Данилов-Чалдун Максим Николаевич]] [[18 ғинуар]] [[1894 йыл]] — [[2 март]] [[1944 йыл)]] — [[Сыуаштар|Сыуаш]] яҙыусыһы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>1nf7aw2knosmvskh21l73z9by7i7b6k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148359</id>
      <parentid>1148358</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T06:56:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>/* Билдәле йөрөтөүселәр */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1216" xml:space="preserve">'''Данилов''' — ир-ат фамилияһы. Башҡорт һәм башҡа төрки телле халыҡтарҙа, урыҫтарҙа ҡулланыла. Фарсы теленән ингән [[Данил (исем)|Данил]] — белемле, аҡыллы — һүҙенән фамилия яһалған.

'''Данилова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Данилов Виктор Петрович (тарихсы)]] ([[4 март]] [[1925 йыл]] — [[16 апрель]] [[2004 йыл]]) — тарих фәндәре докторы ([[1982]]), профессор [[(1990)]].&lt;br&gt;
* [[Данилов Дмитрий Данилович]] ([[6 ноябрь]] [[1902 йыл]] — [[28 апрель]] [[1966 йыл]]) — [[Сыуаштар|сыуаш]] совет яҙыусыһы, [[театр]] һәм йәмәғәт эшмәкәре.
* [[Данилов-Чалдун Максим Николаевич]] ([[18 ғинуар]] [[1894 йыл]] — [[2 март]] [[1944 йыл]]) — [[Сыуаштар|Сыуаш]] яҙыусыһы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>hnvkqbz37lqzgb25e2ku9pamd59xlr8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148365</id>
      <parentid>1148359</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T07:03:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>/* Шулай уҡ ҡарағыҙ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1839" xml:space="preserve">'''Данилов''' — ир-ат фамилияһы. Башҡорт һәм башҡа төрки телле халыҡтарҙа, урыҫтарҙа ҡулланыла. Фарсы теленән ингән [[Данил (исем)|Данил]] — белемле, аҡыллы — һүҙенән фамилия яһалған.

'''Данилова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Данилов Виктор Петрович (тарихсы)]] ([[4 март]] [[1925 йыл]] — [[16 апрель]] [[2004 йыл]]) — тарих фәндәре докторы ([[1982]]), профессор [[(1990)]].&lt;br&gt;
* [[Данилов Дмитрий Данилович]] ([[6 ноябрь]] [[1902 йыл]] — [[28 апрель]] [[1966 йыл]]) — [[Сыуаштар|сыуаш]] совет яҙыусыһы, [[театр]] һәм йәмәғәт эшмәкәре.
* [[Данилов-Чалдун Максим Николаевич]] ([[18 ғинуар]] [[1894 йыл]] — [[2 март]] [[1944 йыл]]) — [[Сыуаштар|Сыуаш]] яҙыусыһы.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
[[Данил (исем)]]

== Топоним ==
* [[Даниловка (Мәләүез районы)|Даниловка]] ({{lang-ru|Даниловка}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Мәләүез районы]]ндағы ауыл.
* [[Даниловка (Ухтома ҡушылдығы)|Даниловка]]  — [[Рәсәй]]ҙәге йылға.
* [[Даниловка (Чет ҡушылдығы)|Даниловка (Аргутат)]] — [[Рәсәй]] йылғаһы.
* [[Даниловка (Черная Холуница ҡушылдығы)|Даниловка]] — [[Рәсәй]]ҙәге йылға.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>3qbeyfqrrqvgfbyqxaj5zyke52ibrsu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Даниловка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184421</id>
    <redirect title="Данилов" />
    <revision>
      <id>1148366</id>
      <timestamp>2022-08-02T07:05:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>[[Данилов]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Данилов]]</text>
      <sha1>jiepogyt7vxz7xaztwbukssylt1oo67</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дегтярёв</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184422</id>
    <revision>
      <id>1148371</id>
      <timestamp>2022-08-02T08:36:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''Дегтярёв''' — ир-ат фамилияһы. «Дегтярь» ҡушаматынан барлыҡҡа килгән. Диалект вариантында Дехтерев булараҡ та осрай.  '''Дегтярёва''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.  == Билдәле йөрөтөүселәр == * [[Дегтярёв Александр Николаевич]] ([[8 апрель]] [[1952 йыл]]) — ға...&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1210" xml:space="preserve">'''Дегтярёв''' — ир-ат фамилияһы. «Дегтярь» ҡушаматынан барлыҡҡа килгән. Диалект вариантында Дехтерев булараҡ та осрай.

'''Дегтярёва''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Дегтярёв Александр Николаевич]] ([[8 апрель]] [[1952 йыл]]) — ғалим һәм сәйәсмән, юғары мәктәп эшмәкәре. Техник фәндәр кандидаты (1985), иҡтисад фәндәре докторы (2002), профессор.
* [[Дегтярёв Николай Егорович]] ([[9 май]] [[1932 йыл]]) — йәмәғәт эшмәкәре, транспорт тармағы ветераны.
--------
* [[Дехтерёв Борис Александрович]] (1908—1993) — совет графигы, художник-иллюстратор. [[РСФСР-ҙың халыҡ рәссамы]] ([[1966]]). Икенсе дәрәжә [[Сталин премияһы]] лауреаты ([[1947]]).

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>6aw5kpf3g50pcs0p8kai2cyfxhxkzkx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дехтерёв</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184423</id>
    <redirect title="Дегтярёв" />
    <revision>
      <id>1148374</id>
      <timestamp>2022-08-02T08:39:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>[[Дегтярёв]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Дегтярёв]]</text>
      <sha1>jg84cz2ht6fw9w3me4iw8471cqczs1g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дегтярёва</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184424</id>
    <redirect title="Дегтярёв" />
    <revision>
      <id>1148375</id>
      <timestamp>2022-08-02T08:39:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>[[Дегтярёв]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Дегтярёв]]</text>
      <sha1>jg84cz2ht6fw9w3me4iw8471cqczs1g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Докучаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184425</id>
    <revision>
      <id>1148383</id>
      <timestamp>2022-08-02T10:50:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''Докучаев''' — ир-ат фамилияһы. Докука, Докуня исеменән барлыҡҡа килеүе ихтимал. Моғайын, көйһөҙ, тынысһыҙ, ялҡытҡан («докучать») балаларға ҡушылғандыр.  '''Докучаева''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.  == Билдәле йөрөтөүселәр == * Докучаев Василий Василь...&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1401" xml:space="preserve">'''Докучаев''' — ир-ат фамилияһы. Докука, Докуня исеменән барлыҡҡа килеүе ихтимал. Моғайын, көйһөҙ, тынысһыҙ, ялҡытҡан («докучать») балаларға ҡушылғандыр.

'''Докучаева''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.

== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Докучаев Василий Васильевич]] ({{OldStyleDate|1|март|1846|17 февраль}} — [[8 ноябрь]] [[1903 йыл]]) — күренекле геолог һәм тупраҡты өйрәнеүсе, тупраҡ географияһы һәм тупраҡты өйрәнеү мәктәбенә нигеҙ һалыусы.
* [[Докучаев Евгений Сергеевич]] ([[17 август]] [[1940 йыл]]) — иҡтисадсы. Иҡтисад фәндәре докторы ([[1986]]), профессор ([[1989]]).
---------------
* [[Докучаева Алла Анатольевна]] ([[7 ғинуар]] [[1935 йыл]]) — яҙыусы, журналист. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1984). (1959), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге  премия]] лауреаты (1997).

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Фамилиялаштар исемлеге}}</text>
      <sha1>nzna9iuaejo6vqf8ygdcltmjzwzp5ac</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Докучаева</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184426</id>
    <redirect title="Докучаев" />
    <revision>
      <id>1148388</id>
      <timestamp>2022-08-02T10:55:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>З. ӘЙЛЕ</username>
        <id>13454</id>
      </contributor>
      <comment>[[Докучаев]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Докучаев]]</text>
      <sha1>svfwput2rsoml308ahazfwtfzcig02h</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>