Әрмәнстан

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="ba">
  <siteinfo>
    <sitename>Википедия</sitename>
    <dbname>bawiki</dbname>
    <base>https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Медиа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Махсус</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Ҡатнашыусы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Ҡатнашыусы менән һөйләшеү</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Википедия</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Википедия буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Файл буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Ҡалып</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Ҡалып буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Белешмә</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Белешмә буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Категория</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Категория буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Портал буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Проект</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Проект буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Модуль буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Гаджет</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Гаджет буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Гаджет билдәһе</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Гаджет билдәһе буйынса фекерләшеү</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Әрмәнстан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3965</id>
    <revision>
      <id>1149018</id>
      <parentid>1139043</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:01:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>131</id>
      </contributor>
      <comment>Вики-Һаҡлағыстағы Emblem_of_the_Armed_Forces_of_Armenia.svg рәсеме [[commons:User:Rubin16|Rubin16]] ҡатнашыусыһы тарафынан юйылған. Ул яҙған сәбәп: [[:c:COM:L|Copyright violation]]; can usually be uploaded to your local Wikipedia as fair use if an article</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28409" xml:space="preserve">{{Ил
|Башҡортса исеме=Әрмәнстан
|Төп исеме=Հայաստանի Հանրապետություն
|Төп килеш=Әрмәнстан
|Герб=Coat of arms of Armenia.svg
|Герб урынына = 
|Нигеҙ һалынған=б.э.т. II-се быуаты
|Аудио=Mer Hayrenik instrumental.ogg
|Девиз=
|Гимн исеме=&quot;Мер һайрених&quot; (Մեր Հայրենիք)
|Гимн=&quot;Мер һайрених&quot; (Մեր Հայրենիք)
|Идара итеү формаһы=[[Унитар]] [[республика]]&lt;ref&gt;[http://www.president.am/ru/chapter1/ Әрмәнстан Республикаһы Конституцияһы ]&lt;/ref&gt;
|Картала=LocationArmenia.svg
|Телдәр=[[Әрмән теле]]
|Бойондороҡһоҙлоҡ яулауы=Иғлан: [[1918]],[[1991]]&amp;nbsp;й.&lt;br&gt; &amp;nbsp;й.
|Бойондороҡһоҙ= К.а.Д.Ф.Р, [[СССР]]
|Башҡала= Ереван
|Иң ҙур ҡалалары= Ереван, Гюмри, Вандазор  
|Етәкселәр вазифалары=[[Президент]]
|Етәкселәр= Армен Саргсян
|Территория буйынса урын=138-се
|Территория=29&amp;nbsp;800
|Һыу %=4,71
|Халыҡ буйынса урыны=135
|Халыҡ=3&amp;nbsp;009&amp;nbsp;800&lt;ref name=&quot;Հայաստանի Հանրապետության մշտական բնակչության թվաքանակը 2014 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ&quot;&gt;Հայաստանի Հանրապետության Ազգային վիճակագրության ծառայություն: [http://www.armstat.am/file/article/bnakch_1.07.2014.pdf Հայաստանի Հանրապետության մշտական բնակչության թվաքանակը 2014 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ]&lt;/ref&gt;
|Иҫәп йылы=2014
|Халыҡ тығыҙлығы=110
|ЭТП=1708,4 млрд
|ЭТП иҫәпләү йылы= 2006
|ЭТП буйынса урын=-
|Кеше башына ЭТП=-
|Валюта=драм
|Домен=.am
|Телефон коды=374
|Ваҡыт бүлкәте=GMT+4
&lt;!--|Иҫкәрмәләр=--&gt;
}}
'''Әрмәнстан Республикаһы''' ({{Lang-hy|Հայաստանի Հանրապետություն}}) — [[Кавказ]] аръяғында урынлашҡан унитарлы президент республикаһы. 2011 йылда үткән халыҡ иҫәбе буйынса Әрмәнстан Республикаһында 2 млн. 871 мең кеше йәшәй йәки Әрмәнстан территорияһынан сит йәшәгән граждандары менән 3 018 854. Халыҡ тығыҙлығы: 110 кеше/км².

Әрмәнстан Республикаһы — Көнсығыш Әрмәнстан тарихи төбәгенең төп территорияһы ([[Таулы Ҡарабах Республикаһы]] территорияһы менән бергә). Әрмәнстан Республикаһы — [[Төркиә]], [[Әзербайжан]], [[Грузия]], һәм танылмаған Таулы Ҡарабах илдәре менән ситләшеп тора. Әрмәнстан Рәсәй Империяһының составына 1826 — 28 йй. Рәсәй һәм Иран һуғышынан һуң инә. Хәҙерге Әрмәнстан дәүләтлегенең нигеҙе 1918 йылдың 28 майында [[Кавказ аръяғы Республикаһы]]нан айырылған Әрмән Демократик Республикаһы барлыҡҡа килеүе менән бәйле.

1920 йылда Әрмәнстанға Совет власы килгәс, республикаға [[Әрмән ССР-ы]] исеме бирелә. Ул Кавказ аръяғы Федератив Республикаһы аша СССР составына инә. 1936 йылдың 5 декабрендә Советтар Союзының яңы Конституцияһы рөсхәт ителгәс К. а. С. Ф. С. Р. бөтөрөлә, шуға ҡарай Әрмән ССР-ына ([[Әзербайжан]], [[Грузия]] менән бергә) союздаш республика статусы бирелә. Советтар Союзы тарҡалғандан һуң 1991 йылдың 23 сентябрендә үткәрелгән референдум нигеҙендә Әрмәнстан Республикаһы бойондороҡһоҙ илгә әйләнә.

== Тарих ==
Әрмәнстан тураһында беренсе тапҡыр Бехистун яҙыуҙарында осрай (б. э. т. 520 йыл). Боронғо ваҡыттың тарихсылары һәм географтары Әрмәнстанды [[Сүриә]], [[Фәрсистан]] төбәктәре менән бергә күрһәтелгән. Искәндәр Зөлҡәрнәй империяһы ҡырылғас-Айрарат, Софена исемле әрмән илкәйҙәре барлыҡҡа килә. Бәлки улар аҙ ваҡыт үткәс Селефкид империяһы ул илдәрҙе яулап ала. Әммә ул империяны Рим ҡырып ала. Һәм б. э. т II быуаты тирәһендә Бөйөк Әрмәнстан һәм Бәләкәй Әрмәнстан илдәре барлыҡҡа килә.

Тигран II батшаһы (б.э.т. І быуаты) Әрмәнстандың территорияһын Каспий диңгеҙенән Фәләстанға тиклем ҙур итә. Бәлки Тигран Римдарға яуҙа отолғас Бөйөк Әрмәнстандан Әрмән таулығы, [[Евфрат]], [[Кура]], [[Урмия]] йылғалары аралығы ҡалған.
 
Беҙҙең эраның 301-се йылында Донъялағы Христәин динен Дәүләт дине һымаҡ рөсхәт иткән илдәрҙән Әрмәнстан иң беренсеһе булып рөсхәт итә. Бөтә дәүләттең уңыштарына ҡарамаҫтан 387 йылда Әрмән дәүләтенең территорияһын Фәрсистан менән Рим араһына булә. Буленгән ерҙәрән иң күбе Фәрсистандың ҡулына күҫә. Фәрсистанға эләккән әрмән территорияларында 407 йылда бөйөк әрмән ғәлимы Месроп Маштоц [[әрмән алфавиты]]н барлыҡҡа килтерә.
  
VII б. уртаһында Әрмәнстанды ғәрәптәр баҫып ала һәм бөтә Кавказ ерҙәрендә «Арменийа» әмираты иғлан ителә. 860-сы йылдарҙа Багратид батшалар династияһы Әрмәнстандың күп ерҙәрен ҡайтарып һәм берҙәмләп Ғәрәп хәлифәтенең власын тартып алала Әрмән иленә бойондороҡһоҙлоҡ ҡайтара. 885 йылда Византия һәм Ғәрәптәр Әрмәнстандың бойондороҡһоҙло илен таный. 1064—1826 йылдарға тиклем Әрмәнстан ерҙәре төрлө илдәрҙең составында ингән, Әрмән халҡы ерҙәренән ҡыуылған, ҡолға әйләнгәндәр, күптәргә сит илдәргә эмиграцияға ҡасырға тура килгән (Спюрк). 1828 й. Туркманчай тыныслыҡ договоры менән Эриван, Нахичеван төбәктәре Рәсәй составына инә. Ул территориялар борондан әрмән халҡының артында булһала, Рәсәйгә ҡушылыу ваҡытына әрмән халҡы иҫәбе 20 процент ҡына күрһәткән. Рәсәй составына ингән Әрмәнстан ерҙәре урынында Эриван губернаһы иғлан ителә. Осман империяһында ҡалған әрмәндәр өсөн төрөктәр яғынан 19 быуаттың уртаһынан — 20 быуаттың башына тиклем Әрмән халҡы геноциды үткәрелгән.

1918 йылдың 28 майында Әрмәнстан Республикаһы барлыҡҡа килә, 1920 йылда исеме [[Әрмән ССР-ы]]на үҙгәртелгән.

1991 йылдың 23 сентябрендә ӘССР-ҙың Юғары Советы референдум йомғаҡтарына ҡарап Дәүләт Бойондороҡһоҙ тураһында иғлан яһай.

= География =
Әрмәнстан Әрмән таулыҡтарының көнсығыш яғында урынлашҡан һәм Кесе Кавказ тауҙары менән ситләнгән.
center&gt;
&lt;gallery caption=&quot;widths=&amp;quot;180px&amp;quot;&quot; heights=&quot;180px&quot;&gt; 
Рәсем:Mount Ararat and the Yerevan skyline.jpg|Ереван
Рәсем:Tatev Monastery from a distance.jpg|Татев монастыры
Рәсем:Zvartnots2.jpg|[[Звартноц]] храмы
Рәсем:Armenia Garni side.jpg|Боронғо мәжүсилек Гарни храмы
Рәсем:Zorats Karer 2008, part of the stone circle.jpg|Боронғо [[Караундж]] мегалит комплексы
&lt;/gallery&gt;

== Һыу ресурстары ==
Әрмәнстан территорияһы буйлап 9480 төрлө йылға аға, уларҙан 379 йылғаның оҙонлоғо 10 км артыҡ. Әрмәнстандың төп йылғаһы [[Аракс]].
 
Әрмәнстанда 100-ән артыҡ күл бар, уларҙың иң ҙуры — [[Севан]]. Әрмәнстандың һыу ресурстары байтаҡ булһала, илдә һыу дефициты һиҙелә. Шуға Әрмәнстанда 74 һыу һаҡсылығы төҙөлгән. Эсәр һыуҙың 96 проценты ер аҫтынан алына.

== Файҙалы ҡаҙылмалар ==

Әрмәнстанда [[баҡыр]], ташлы тоҙ, [[мәрмәр]], төрлө мәке породалары, аҫыл таштар ятҡылыҡтары бар. Сәнәғәткә кәрәкле ҡара һәм төҫлө металлдар ятҡылыҡтары бар. Уларҙың иҫәбендә 3 баҡыр, 6-молибден, 5-полиметаллик ([[Цинк]], [[ҡурғаш]]), 4-алтын, 2-тимер, һәм уран ятҡылыҡтары.

== Әрмәнстан иҡтисады ==

=== Валюта ===
[[Файл:100,000 Armenian dram - 2009 (obverse).jpg|right|200px]]
Әрмәнстандың валютаһы — драм ({{Lang-hy|դրամ}}). 1993 йылдың 22 ноябренән йөрөй башлай. Ошо ваҡытҡа тиклем республикала совет тәңкәләре менән ҡулланғандар. 1 драм 100 луманан ({{Lang-hy|լումա}}) тора Әрмәнстан валютаһының символы '''Դ''' — әрмән алфавитының «да» хәрефен аңлата.

=== Сәнәғәт ===
Әрмәнстандың замандаш сәнәғәте Советтар Союзы ваҡыттарында төҙөлгән. Ул ваҡытта Әрмәнстан СССР-ҙың төбәктәренә станоктар, текстиль, һәм башҡа продукция еткергән, ул продукция мәҫәлән электроэнергия алмаштырылған.

=== Ауыл хужалығы ===

==== Малсылыҡ ====
ӘР ауыл хужалығында малсылыҡтың байтаҡ урыны бәләкәй мал тотоу — һарыҡ һәм кәзә аҫрау менән бәйле. Был тармаҡ ареалы таулы урындарға таралған. Ҙур малды тауҙа тотоуо ҡыйыныраҡ, әммә ошо малсылыҡ төрө бәләкәй малы менән бергә, ҡыйынлыҡтарға ҡарамай районда таралған.

==== Игенселек ====
Әрмәнстанда игенселек алып барыуы ауыр сөнки таулы илдә тигеҙ урындары әҙ. Улай булһала Әрмәнстаның күп төбәктәрендә игенселек ҡайһы бер техник культуралары, [[йөҙөм]] үҫтереүе генә мөмкин. [[Бойҙай]] игенселеге Арарат төбәгендә генә ныҡ үҙләштерелгән.&lt;ref&gt;[http://www.armenia-tourism.ru/?cat=12 Туристическая Армения сайтынан алынды]&lt;/ref&gt;

== Энергетика ==
* Әрмәнстандың гидроэнергетика комплексы 2 ҙур ГЭС, һәм 70 бәләкәй ГЭС менән уралған шулай уҡ 64 бәләкәй ГЭС, һәм 4 ҙур ГЭС төҙөүҙә.
* Әрмәнстанда Атом энергетикаһы ҡулланыла уны Әрмән АЭСы аша етештерелә. Ул 1970 йылдарҙа төҙөлгән һәм 1988 йылдың Спитак ер һелкекнеүенән һуң станция эшен туҡтатырға булдылар. Әммә 1996 йылда энергетик кризис тарафынан АЭС эшен яңынан башларға булды.

= Дәүләт төҙөлөшө =
Әрмәнстан Республикаһының төп документы — Конституция/ 1995 йылдың 5 июлендә ҡабул ителде һәм 2005 йылда үҙгәрештәр теркәлде. ӘР Конституцияһы илде хоҡуҡлы, социаль, демократик дәүләт тип иғлан итте&lt;ref&gt;[http://www.president.am/ru/chapter1/ Әрмән Республикаһының Конституцияһы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121106094619/http://www.president.am/ru/chapter1 |date=2012-11-06 }}&lt;/ref&gt;.

=== Президент ===
ӘР Конституцияһының 49-сы статьяһы буйынса ӘР Президенты — дәүләттең башлығы, бойондороҡһоҙ, территория һаҡлау гаранты һымаҡ таныла&lt;ref&gt;[http://www.president.am/ru/chapter3/ Әрмән Республикаһының Конституцияһы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120915071511/http://www.president.am/ru/chapter3/ |date=2012-09-15 }}&lt;/ref&gt;. Суд, башҡарма, закон сығарыу властарының нормаль функциялауын ҡарау. ӘР Президенты булып һайланырға теләгән кеше:
* 35 йәштән һәм өлкәнерәк;
* Әрмәнстандын гражданлығы, һәм унда аҙаҡы 10 йыл йәшәгән һәм һайлау хоҡуҡы булырға тейеш;
ӘР Президенты бер уҡ кешегә ике тапҡырҙан артыҡ һайланырға тыйыла.

=== Закондар сығарыу власы ===
Закондар сығарыу власының иң Юғары органы — ӘР Милли Йыйылышы&lt;ref&gt;[http://www.president.am/ru/chapter4/ Әрмән Республикаһының Конституцияһы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120915071516/http://www.president.am/ru/chapter4/ |date=2012-09-15 }}&lt;/ref&gt; . Ул орган 131 депутаттан тора. Милли Йыйылышы депутаты булып һайланырға теләгән кеше:
* 25йәштән һәм өлкәнерәк;
* Әрмәнстандын гражданлығы,һәм унда аҙаҡы 5 йыл йәшәгән һәм һайлау хоҡуҡы булырға тейеш.

=== Әрмәнстандың Хөкүмәте ===
ӘР Конституцияһының 85 статьяһы буйынса:
* эске һәм тыш сәйәсәтен алып барыу;
* икенсе органдарға бирелмәгән компетенциялары буйынса эштәр алып еткереү;
* ӘР Хөкүмәте министрҙарҙан һәм премьер-министрҙан тора;
* Премьер-Министр президент булмағанда, йәки эшен алып бара алмағанда, урынын баҫырға мөмкинлеге бар.

=== Cуд власы ===
ӘР Төп законының 91 һанлы статьяһы буйынса суд төрәлеген суд органдары менән генә алып барыуы мөмкин.

ӘР Суд системаһында ике суд органына бүленә:
* Дөйөм юрисдикция судтары (Кассация суды)&lt;ref&gt;[http://www.president.am/ru/chapter6/ Әрмән Республикаһының Конституцияһы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120915072336/http://www.president.am/ru/chapter6/ |date=2012-09-15 }}&lt;/ref&gt;;
* Конституция суды;

== Әрмәнстан Республикаһының идара-территориаль бүленеше ==

Әрмәнстан Республикаһы — унитар республика, уның составы өлкәләрҙән ({{Lang-hy|марз}}), өлкәләр аймаҡтарҙан тора. Аймаҡ бер нисә тораҡ пункттан тора йәки (Еревандағы һымаҡ) округка бүленә. Өлкәләрҙә Дәүләт идараһы алып барыла, аймаҡтар муниципаль власҡа бойһона. Әрмәнстандың баш ҡалаһы — [[Ереван]]да муниципаль власҡа бойһона.

Марз губернаторҙарына Әрмәнстан Хөкүмәтенән һәм Президент растификацияланыуынан һуң влас бирелә һәм шулай уҡ азатлана.

Әрмәнстан Республикаһы территорияһы 10 өлкәгә бүленә. Өлкә ситтәре «ӘР Административ Бүленеше», «Урындағы Үҙидара» тураһында Закондарына ҡараш үҙгәртелә. 1999 йылда ӘР 48 ҡала, 953 ауыл, унан 871 ауыл, һәм 61 ҡала аймағынан тора.

{| class=&quot;wikitable&quot; class=&quot;sortable&quot;
|- style=&quot;background:#ddd;&quot;
| '''Өлкә''' || '''Оригиналь&lt;br&gt;исеме''' || '''Майҙаны, [[км²]]''' || '''Халыҡ''' || '''Административ үҙәге'''
|- style=&quot;background:#eee;&quot;
|-
| [[Арагацот өлкәһе]] || Արագածոտնի || 2 755 || 141 800 || [[Аштарак]]
|-
| [[Арарат өлкәһе]] || Արարատի || 2 003 || 279 200 || [[Арташат]]
|-
| [[Армавир өлкәһе]] || Արմավիրի || 1 241 || 284 500 || [[Армавир (город, Армения)|Армавир]]
|-
| [[Вайоцдзор өлкәһе]]|| Վայոց Ձորի || 2 406 || 55 800 || [[Ехегнадзор]]
|-
| [[Гехаркуник өлкәһе]] || Գեղարքունիքի || 3 655 || 241 600 || [[Гавар (город)|Гавар]]
|-
| [[Котайк өлкәһе]] || Կոտայքի || 2 100 || 280 900 || [[Раздан (город)|Раздан]]
|-
| [[Лори өлкәһе]] || Լոռու || 3 791 || 281 600 || [[Ванадзор]]
|-
| [[Сюник өлкәһе]] || Սյունիքի || 4 505 || 152 800 || [[Капан]]
|-
| [[Тавуш өлкәһе]] || Տավուշի || 3 120 || 134 400 || [[Иджеван]]
|-
| [[Ширак өлкәһе]] || Շիրակի || 2 679 || 281 500 || [[Гюмри]]
|-
|}

{| class=&quot;wikitable&quot; class=&quot;sortable&quot;
|- style=&quot;background:#ddd;&quot;
| '''Ҡала''' || '''Оригиналь&lt;br&gt;исеме''' || '''Майҙан, [[км²]]''' || '''Халыҡ'''
|- style=&quot;background:#eee;&quot;
|-
| [[Ереван]] || Երևան|| 227 || 1 119 000
|-
|}

== Әрмәнстан Республикаһының Ҡораллы көстәре ==
 
Әрмәнстан Республикаһының Ҡораллы көстәре 4 төр ғәскәрҙәрҙән тора:
* Ҡоро ер Ғәскәре
* Күк-Һауаны яҡлау һәм авиация ғәскәре
* Сик һаҡлау ғәскәре.
ӘР Ҡораллы көстәре ({{lang-hy|Հայաստանի Զինված Ուժեր}}) 1992 йылда СССР иле юҡҡа сыҡҡас барлыҡҡа килә. Ул Кавказ аръяғы ғәскәр округының 7-се Әрмеһе базаһында төҙөлә. Бөгөн ӘР ҠК 48 меңдән ашыу кеше хеҙмәт итә. Әрмәнстан ситтәре ғәскәрҙәре бөгөн Әзербайжан һәм Грузия сиктәрен һаҡлай. Ә Иран һәм Төркиә сиктәрен Рәсәй һалдаттары һаҡлауын дауам итә. Әрмәнстан Әрмеһе менән Президент һәм Яҡлау Министрлығы идара итә.
 
Әрмәнстан ҠК составында:
* 4 пехота бригадаһы;
* 10 айырым пехота полкы;
* 1 артиллерия бригадаһы;
* 2 зенит-ракетлы бригада;
* 61 БТР һәм БМП;
* 82 төрлө ҡораллы осоу аппараты.

== Халыҡ һәм Әрмәнстандың милли составы ==

=== Демография ===
2012 йылдың 1 февраленә Әрмәнстан Республикаһының халыҡ иҫәбе буйынса Әрмәнстанда — 3 274 300 кеше йәшәй.

Шул иҫәптән:

* Ауылда — 1 178 000 кеше;
* Ҡалала — 2 097 000 кеше (ул һандан 1 127 000 — Ереванда)&lt;ref&gt;[http://www.yerkramas.org/2012/02/01/v-2011-godu-naselenie-armenii-neznachitelno-vozroslo/ Еркрамас сайты Мәғлүмәтенән] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120615065130/http://www.yerkramas.org/2012/02/01/v-2011-godu-naselenie-armenii-neznachitelno-vozroslo/ |date=2012-06-15 }}&lt;/ref&gt;.

=== Әрмәнстандың милли составы һәм дини составы ===
Әрмәнстандың милли составы буйынса ул Республика бермилләтле тип әйтергә була. Ул илдең халҡынан 96 % әрмән. Шулай булһала, Әрмәнстанда езидтар, ассириялылар, ҡурдтар, грек халыҡтары йәшәй һәм урыҫ, украин диаспоралары бар.&lt;ref&gt;[http://www.abp.am/armenia/population/peoples/ Әрмән сәфәрлек бюроһы сайтынан алынды]&lt;/ref&gt;

=== Дин ===
Әрмәнстан Республикаһында христианлыҡ тарихы ныҡ бай, мәҫәлән Әрмән Дәүләте христиан динен Дәүләт һымаҡ иғлан иткән илдәр араһынан иң беренсеһе. Әммә бөгөн Әрмәнстан Республикаһының Конституцияһы буйынса Әрмәнстанда Дәүләт дине юҡ, әммә Әрмән Апостол Серкәүенең ижтимағи әһәмиәтлелеге танылған&lt;ref&gt;[http://www.president.am/ru/chapter1/ Әрмәнстан Конституцияһының 8.1 һанлы статьяһы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121106094619/http://www.president.am/ru/chapter1 |date=2012-11-06 }}&lt;/ref&gt;, ул диндең яғына бөгөн ӘР 94,4 % халҡы тора. Ҡалғандары: езидтарҙың милли дине (40 000 кеше йәки 1,3 %), йәһүтлек (500—1000 кеше), ислам (Ереванда һәм Абовян районында 1000 кешенән артыҡ)&lt;ref&gt;[http://wiki.armenia.ru/wiki/Религия_в_Армении Әрмәнстан диндәре]&lt;/ref&gt;.

== Әрмәнстандың тышҡы сәйәсәте ==
Әрмәнстан-бойондороҡһоҙ ил һәм үҙенең тыш сәйәсәтен үҙе алып бара. Әрмәнстандың тыш сәйәсәтен ӘР Президенты һәм Хөкүмәте аша алып барыла. Әрмәнстан Республикаһы 1991 йылда суверенитет ала һәм 1992 йылдың 2 мартында [[Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы]]на ҡабул ителә. Әрмәнстандың суверенитетын бөгөнгө көндә 1 генә ил танымай — [[Пакистан]]&lt;ref&gt;Әрмәнстанды Пакистан яғынан танымауы Ҡарабах проблемаһында, Пакистандың Әзербайжан яғында тороуо менән бәйле&lt;/ref&gt;. Әрмәнстан Республикаһының вәкиләттәре һәм консуллыҡтары күп илдәрҙә бар. ӘР вәҡилләттәре таралыуына Әрмән халҡының бөтә илдәрҙә әрмән диаспоралары ҙур булыуы менән дә бәйле.

Әрмәнстан Республикаһының вәҡилләтлеге киң булһала уның араһында әрмән халҡы тарихы факттарын ҡайһы бер күрше халыҡтары янынан танымау илдәр менән аралашыуына проблемалар яһай. Мәҫәлән ул Әрмән геноциды таныуы проблемаһы һәм Ҡарабах проблемаһы ошо проблема Әрмәнстандың Әзербайжан, Төркиә илдәре менән аралашыуында ауырлыҡ өҫтәй.

Әрмәнстан Республикаһы бөгөн элекке СССР республикалары менән, Европа, Азия, Африка илдәре менән уңышлы аралашыуы күренә.

Рәсәй Федерацияһы менән ӘР иң яҡын арала. Әйтәйек, Рәсәй Федерацияһының Ҡораллы көстәренең 102-се Ғәскәри базаһы — Гюмри ҡалаһында урынлашҡан. Унан башҡа РФ менән ҙур союзлыҡ арала торала-ӘР РФ яғынан күп халыҡ-ара геополитик, иҡтисади проекттарында ҡатнаша.

Әрмәнстан Республикаһы ҡатнашҡан ойошмалар:
* [[Бойондороҡһоҙ Дәүләттәр Берләшмәһе]] (1992 йылдың 12 февраленән),
* [[Европа Советы]] (2005),
* [[Коллектив хәүефһеҙлек тураһындағы договор ойошмаһы]] (15.05.1992) һ. б.

== Иҫкәрмәләр ==
&lt;references/&gt;

== Әҙәбиәт ==
{{Commonscat|Armenia}}
* {{книга
|автор = Н. М. Лагов. Н. П. Карбасников.
|заглавие = Армения: Очерк прошлого, природы, культуры и пр
|часть = 
|оригинал = 
|место = Петроград
|издательство = 
|год = 1915
|страницы = 144
|isbn = 
}}
* {{книга
|автор = Б. А. Алексеев, Н. Н. Алексеева, А. И. Даньшин, И. С. Зонн, И. С. Иванова, Е. Н. Самбурова, И. Е. Тимашев (авторы — составители)
|заглавие = «Вся Азия. Географический справочник»
|часть = 
|оригинал = 
|место = Москва
|издательство = АСТ: Муравей
|год = 2003
|страницы = 
|isbn = 
}}

{{Яҡшы мәҡәлә|География}}
{{Азия илдәре}}
{{вс}}

[[Категория:Әрмәнстан]]
[[Категория:Ҡатнаш республикалар]]
[[Категория:Унитар дәүләттәр]]
[[Категория:Диңгеҙгә сығыу юлы булмаған илдәр]]</text>
      <sha1>mxyhewvrtkjtxo8gw9sgn93t8z8g9ki</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джон Рональд Руэл Толкин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6693</id>
    <revision>
      <id>1149030</id>
      <parentid>1148806</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:23:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryanag</username>
        <id>5488</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="918" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Джон Ро́нальд Руэл То́лкин''', шулай уҡ '''То́лкиен''' транскрипцияһы осрай ({{lang-en|John Ronald Reuel Tolkien}}; [[МФА]]: {{IPA|/ˈtɒlkiːn/}}; [[3 ғинуар]] [[1892]] йыл — [[2 сентябрь]] [[1973]] йыл) — күренекле инглиз яҙыусыһы, [[лингвистика|тел белгесе]], [[филология|филологы]]. Иң күренекле әҫәрҙәре — «Хоббит» һәм «Балдаҡтар хужаһы» трилогияһы.

Толкин 1925 йылдан 1945 йылғаса Оксфорд Университетында англосаксон (боронғо инглиз) теле профессоры, 1945 йылдан 1959 йылғаса инглиз теле һәм әҙәбиәте профессоры булған.


[[Категория:Яҙыусылар]]</text>
      <sha1>iclt5l8hatf9k7p95rvu1g4ne8qqc0j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149031</id>
      <parentid>1149030</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:23:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryanag</username>
        <id>5488</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="969" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Джон Ро́нальд Руэл То́лкин''', шулай уҡ '''То́лкиен''' транскрипцияһы осрай ({{lang-en|John Ronald Reuel Tolkien}}; [[МФА]]: {{IPA|/ˈtɒlkiːn/}}; [[3 ғинуар]] [[1892]] йыл — [[2 сентябрь]] [[1973]] йыл) — күренекле инглиз яҙыусыһы, [[лингвистика|тел белгесе]], [[филология|филологы]]. Иң күренекле әҫәрҙәре — «Хоббит» һәм «Балдаҡтар хужаһы» трилогияһы.

Толкин 1925 йылдан 1945 йылғаса Оксфорд Университетында англосаксон (боронғо инглиз) теле профессоры, 1945 йылдан 1959 йылғаса инглиз теле һәм әҙәбиәте профессоры булған.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:Яҙыусылар]]</text>
      <sha1>8rlgc95lkhzu4ibhkwhqtkvhti9iyg4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149032</id>
      <parentid>1149031</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:24:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryanag</username>
        <id>5488</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>removed [[Category:Яҙыусылар]]; added [[Category:Бөйөк Британия яҙыусылары]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="999" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Джон Ро́нальд Руэл То́лкин''', шулай уҡ '''То́лкиен''' транскрипцияһы осрай ({{lang-en|John Ronald Reuel Tolkien}}; [[МФА]]: {{IPA|/ˈtɒlkiːn/}}; [[3 ғинуар]] [[1892]] йыл — [[2 сентябрь]] [[1973]] йыл) — күренекле инглиз яҙыусыһы, [[лингвистика|тел белгесе]], [[филология|филологы]]. Иң күренекле әҫәрҙәре — «Хоббит» һәм «Балдаҡтар хужаһы» трилогияһы.

Толкин 1925 йылдан 1945 йылғаса Оксфорд Университетында англосаксон (боронғо инглиз) теле профессоры, 1945 йылдан 1959 йылғаса инглиз теле һәм әҙәбиәте профессоры булған.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:Бөйөк Британия яҙыусылары]]</text>
      <sha1>oqk0ytdh0cmy1345w4f9g7dg8c9nnrb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149033</id>
      <parentid>1149032</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:26:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryanag</username>
        <id>5488</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:Инглиз шағирҙары]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1054" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Джон Ро́нальд Руэл То́лкин''', шулай уҡ '''То́лкиен''' транскрипцияһы осрай ({{lang-en|John Ronald Reuel Tolkien}}; [[МФА]]: {{IPA|/ˈtɒlkiːn/}}; [[3 ғинуар]] [[1892]] йыл — [[2 сентябрь]] [[1973]] йыл) — күренекле инглиз яҙыусыһы, [[лингвистика|тел белгесе]], [[филология|филологы]]. Иң күренекле әҫәрҙәре — «Хоббит» һәм «Балдаҡтар хужаһы» трилогияһы.

Толкин 1925 йылдан 1945 йылғаса Оксфорд Университетында англосаксон (боронғо инглиз) теле профессоры, 1945 йылдан 1959 йылғаса инглиз теле һәм әҙәбиәте профессоры булған.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:Бөйөк Британия яҙыусылары]]
[[Категория:Инглиз шағирҙары]]</text>
      <sha1>iyhx3tfffe7hnrxj0velsl9wa67pggr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149034</id>
      <parentid>1149033</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:28:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryanag</username>
        <id>5488</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:Инглиз телендә проза авторҙары]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1135" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Джон Ро́нальд Руэл То́лкин''', шулай уҡ '''То́лкиен''' транскрипцияһы осрай ({{lang-en|John Ronald Reuel Tolkien}}; [[МФА]]: {{IPA|/ˈtɒlkiːn/}}; [[3 ғинуар]] [[1892]] йыл — [[2 сентябрь]] [[1973]] йыл) — күренекле инглиз яҙыусыһы, [[лингвистика|тел белгесе]], [[филология|филологы]]. Иң күренекле әҫәрҙәре — «Хоббит» һәм «Балдаҡтар хужаһы» трилогияһы.

Толкин 1925 йылдан 1945 йылғаса Оксфорд Университетында англосаксон (боронғо инглиз) теле профессоры, 1945 йылдан 1959 йылғаса инглиз теле һәм әҙәбиәте профессоры булған.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:Бөйөк Британия яҙыусылары]]
[[Категория:Инглиз шағирҙары]]
[[Категория:Инглиз телендә проза авторҙары]]</text>
      <sha1>n2123gxxrj61isbxgnfdi1k8kr7wp5u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Туҡтар (Благовещен районы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11064</id>
    <revision>
      <id>1149023</id>
      <parentid>1130607</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:38:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kuzgaul</username>
        <id>34242</id>
      </contributor>
      <comment>/* Географик урыны */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5326" xml:space="preserve">{{ТП-Рәсәй|Туҡтар
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Туҡтар
 |төп исеме             = Туктарово
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 55 | lat_min = 6 | lat_sec = 39
  |lon_deg = 56 | lon_min = 21 | lon_sec = 45
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Благовещен районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 172
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 453445
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           = 34766 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80215813003
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Туҡтар''' ({{lang-ru|Туктарово}}, {{lang-mhr|Токтар}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Благовещен районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 172 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 453445, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80215813003.
 
== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||172||88||84||51,2||48,8
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}

== Географик урыны ==

* Район үҙәгенә тиклем ([[Благовещен (ҡала)|Благовещен]]): 28 км
* Ауыл советы үҙәгенә тиклем ([[Волков (Благовещен районы)|Волков]]): 8 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Өфө]]): 43 км
&lt;gallery mode=&quot;nolines&quot; caption=&quot;Туҡтар ауылы, РБ&quot;&gt;
Файл:Д. Туктарово, РБ. Фото 1.jpg
Файл:Д. Туктарово, РБ. Фото 2.jpg
Файл:Д. Туктарово, РБ. Фото 3.jpg
Файл:Д. Туктарово, РБ. Фото 4.jpg
Файл:Д. Туктарово, РБ. Фото 5.jpg
Файл:Д. Туктарово, РБ. Фото 6.jpg
&lt;/gallery&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{Навигация1
|Портал       = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь  = 
|Викиучебник  = 
|Викицитатник = 
|Викитека     = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды     = 
|Викиновости  = 
|Викисклад    = 
|Метавики     = 
|Проект       = Башҡортостан ауылдары
}}

{{Благовещен районы ауылдары}}

[[Категория:Благовещен районы ауылдары]]</text>
      <sha1>q6was03ajge01krp3eqjbycu0i2oqaw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рапат</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13970</id>
    <revision>
      <id>1149022</id>
      <parentid>1132676</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:37:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kuzgaul</username>
        <id>34242</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9640" xml:space="preserve">{{ТП-Рәсәй|Рапат
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Рапат
 |төп исеме             =
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 55 | lat_min = 3 | lat_sec = 55
  |lon_deg = 54 | lon_min = 36 | lon_sec = 28
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Саҡмағош районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 830
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 452219
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           =34796 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80256840001
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Рапат''' ({{lang-ru|Рапатово}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Саҡмағош районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 830 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 452219, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80256840001.
 
== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||830||402||428||48,4||51,6
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек [[башҡорттар]] (44 %) һәм [[татарҙар]] (54 %) йәшәй&lt;ref name=&quot;справочник&quot;&gt;Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochni.. Excel форматында ҡушымта] {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.
== Географик урыны ==

* Район үҙәгенә тиклем ([[Саҡмағош]]): 9 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Бүздәк]]): 60 км

== Тарихы ==
Рапат ауылы тарихы шул уҡ исемдәге йылғала (ғәр. «рабат» - нығытылған пункт, ҙур булмаған ҡала) исеменән килә. 1795 йылда [[башҡорттар]] бер [[мишәрҙәр|мишәр]] ғаиләһен (7 кеше) һәм бер [[типтәрҙәр|типтәр]] (4 кеше) ғаиләһен  керҙәшлек килешеүе буйынса ҡабул итәләр. 

Был ауылда Ҡаңды улусы Көйөк түбәһе башҡорттары ла йәшәгән. [[1856 йыл]]да бөйөк башҡорт шағиры [[Шәйехзада Бабич]]тың ата-бабалары [[Ҡыйғаҙытамаҡ]] ауылына нигеҙ һалғандан һуң, башҡорттар 15 кешенән торған яңы ауылға сығып китә. 1795 йылғы ревизиянан һуң бында 59 татар дәүләт крәҫтиәндәре ҡабул ителә. Һуңынан 1829 йылда  [[Пенза губернаһы]] Краснослобода өйәҙе Тархан һәм Тумасово ауылдарыан тағы 30 татар (улар араһында Тәкрә Нәҙершин, Рәхмәтулла Яҡупов) килеп төпләнә.

[[1843 йыл]]да 190 башҡортҡа 168 бот ужым икмәге һәм 856 бот яҙғы культуралар сәселгән. 24 бот картуф ултыртылған. Башҡорттарҙа - 2, мишәрҙәрҙә 1 тирмән булған. Ауыл кешеләрендә 300 умарта булған. Мәсет булған.

== Ауыл тураһында ҡыҙыҡлы мәғлүмәт ==
[[1891 йыл]]да Иҫке Ҡалмаш улусының Рапат ауылы башҡорттары алпауыт Веригинаның имениеһына һөжүм итә, уның сәсеүлектәрен юҡ итә, уның хеҙмәткәрҙәренән  малды тартып ала, йортоноң тәҙрәләрен вата, хеҙмәткәрҙәрен үлтереү һәм  яндырыу менән янай, старостаны туҡмайҙар. Властар башҡорттарға ҡаршы ҙур полиция көстәрен ебәрә, 26 кеше ҡулға алына. Шул уҡ ваҡытта урындағы мулла Ғайса Туҡтаров полицияға ҙур хеҙмәт күрһәтә, ул Өфө губернаторының рәхмәт һүҙҙәренә лайыҡ булған. Рапатлыларҙың күршеләре [[Иҫке Ҡалмаш]] һәм [[Ҡалмашбаш]]  ауылдары башҡорттары помещик Мамлеев ерҙәрен баҫып ала, урмандағы дачаһына  ут төртә,  ербиләүсе Ҡотлобаев ерҙәрен ҡуртымға алыусыларҙы ҡыуып ебәрәләр. Тәртипһеҙлекте ойоштороусылар 15 кеше һаҡ аҫтына алына.

[[1812 йылғы Ватан һуғышы]]нда 11-се башҡорт полкы составында башҡорт Фәйзулла Вәлитов (1792 йылғы), уның улдары Ғәбиҙулла, Мөхәмәҙиәр, Мөхәмәтсадиҡ ҡатнашҡан.&lt;ref&gt;{{Китап:История сёл и деревень Башкортостана}} стр.319&lt;/ref&gt;

== Ауылдың арҙаҡлы шәхестәре ==
* [[Илфаҡ Смаҡов]] (2.01.1940—27.05.1993) — [[СССР|совет]] һәм [[Рәсәй]] эстрада [[йыр]]сыһы, [[Башҡорт АССР-ы]]ның халыҡ (1985) һәм РСФСР-ҙың атҡаҙанған (1989) артисы&lt;ref&gt;[http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/component/content/article/8-spisok/4029-bukva-s.html Башҡорт энциклопедияһы — Смаҡов Илфаҡ Мөзип улы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180903034725/http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/component/content/article/8-spisok/4029-bukva-s.html |date=2018-09-03 }}{{V|01|01|2018}}&lt;/ref&gt;.

== 1917 йылғы ауыл хужағығын иҫәпкә алыу карточкалары ==
* [https://basharchive.ru/census/1917/11692/ Материалы поземельной переписи 1917 года по: д. Рапатово, т.1, Белебеевский уезд, Старо-Калмашевская волость; фонд Р-473, опись 1, дело 1434]
* [https://basharchive.ru/census/1917/11693/ Материалы поземельной переписи 1917 года по: д. Рапатово, т.2, Белебеевский уезд, Старо-Калмашевская волость; фонд Р-473, опись 1, дело 1435]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Сығанаҡтар ==
&lt;references/&gt;

{{Саҡмағош районы ауылдары}}

[[Категория:Саҡмағош районы ауылдары]]</text>
      <sha1>mpd7fb8wquy8q4oy0ci30nddaq23ij3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Саҡмағош</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13994</id>
    <revision>
      <id>1149021</id>
      <parentid>1132674</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:36:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kuzgaul</username>
        <id>34242</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12435" xml:space="preserve">{{значения|Саҡмағош (йылға)}}
{{НП+Россия
 | статус                   = ауыл
 | русское название         = Саҡмағош
 | оригинальное название    = {{lang-ru|Чекмагушево}}
 | герб                     =
 | флаг                     =
 | lat_deg                  = 55 | lat_min = 08 | lat_sec = 28
 | lon_deg                  = 54 | lon_min = 39 | lon_sec = 00
 | CoordAddon               =
 | CoordScale               =
 | регион                   = Башҡортостан
 | регион в таблице         = Башҡортостан
 | вид района               =
 | район                    = Саҡмағош районы
 | район в таблице          = Саҡмағош районы{{!}}Саҡмағош
 | C в регион               = нет
 | вид поселения            =
 | поселение                =
 | поселение в таблице      =
 | внутреннее деление       = 
 | глава                 Ямалеев Реканс Фанилевич 
   =
 | дата основания           = [[XVII быуат]]
 | первое упоминание        =
 | прежние имена            =
 | статус с                 =
 | площадь                  =
 | высота центра НП         =
 | население                = {{ Население | Чекмагуш | тс }}
 | год переписи             = {{ Население | Чекмагуш | г }}
 | плотность                =
 | агломерация              =
 | национальный состав      =
 | конфессиональный состав  =
 | этнохороним              =
 | почтовый индекс          =
 | почтовые индексы         =
 | телефонный код           =
 | цифровой идентификатор   = 80256870001
 | категория в Commons      =
 | сайт                     = 
}}
'''Саҡмағош''' ({{lang-ru|Чекмагуш}}) — [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Саҡмағош районы]]ндағы ауыл. [[2010 йыл]]дың 14 октябренә  халыҡ һаны 11382 кеше булған&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 452200, 452201, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80256870001.
 
== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||11382||5351||6031||47,0||53,0
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
[[Файл:Дворец культуры, Чекмагуш.jpg|мини|слева]]
[[Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002)]] мәғлүмәте буйынса — күпселек татарҙар (72.1 %) һәм [[башҡорттар]] (23.1 %) йәшәй&lt;ref name=&quot;справочник&quot;&gt;Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochni.. Excel форматында ҡушымта] {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Тарихы ==
Саҡмағош ауылына башҡорттар 1738, 1739, 1745 йылдарҙа керҙәшлек килешеүе  нигеҙендә [[мишәрҙәр]]е ҡабул итә.&lt;ref&gt;{{БЭ|92095}}&lt;/ref&gt;
[[Типтәрҙәр]] ҙә булған, ләкин уларҙың күсеп ултырыу ваҡыты билдәһеҙ.

[[Типтәрҙәр]] бында [[1783 йы]]лда бында булмай. Ләкин [[1795 йыл]]ғы сираттағы халыҡ иҫәбен алыу 7 йорт-хужалығта 47 кешенең 7 типтәрҙәрҙе теркәй. Ул саҡта мишәрҙәрҙең 74 йорт-хужалығы булған, 533 кешеһе булған. 12 йортта 86 башҡорт йәшәгән. 1816 йылда 100 башҡорт, 140 типтәр, 538 мишәр иҫәпкә алына. 1834 йылғы 8-се ревизия 155 башҡортто, 168 типтәрҙе, 556 мишәрҙе күрһәткән. 1859 йылда 193 йортта 1378 кеше йәшәгән. 1870 йылға бөтә ауыл халҡы 1520 кеше һәм 165 йорт иҫәпләнгән. Ауылда 2 мәсет һәм уларҙың береһендә мәктәп булған. 1920 йылда 635 йортта 3141   мишәр һәм типтәр теркәлгән. Башҡорттар һәм типтәрҙәр һаны бер иш булһа ла, башҡорттар 1920 йылғы халыҡ иҫәбен алыусылар иғтибарынан төшөп ҡалған.

[[1843 йыл]]да 556 мишәр 1496 бот ужым һәм 3600 бот яҙғы иген сәселгән, шул уҡ ваҡытта 155 башҡорт 360 бот ужым һәм 1184 бот яҙғы иген сәскән. Һуңғылары 12 бот картуф ултыртҡан.

[[XIX быуат]] аҙағынан 3 бүлектән торған Саҡмағош министрлыҡ училище эшләгән. 1909 йылда унда мишәр һәм башҡорттарҙан 28 уҡыусы белем ала.&lt;ref&gt;{{Китап:История сёл и деревень Башкортостана}} стр.399&lt;/ref&gt;

1866-1930 йылдарҙа Саҡмағош улусы үҙәге.

== Билдәле шәхестәре ==
* [[Азаматов Дамир Мостафа улы]] (1940—27.11.2020), [[фән|ғалим]]-[[Философия|философ]]. 1978 йылдан [[Башҡорт дәүләт медицина институты]]нда һәм [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]]нда уҡытыусыһы, профессор-консультанты. [[Рәсәй Федерацияһы]] Сәйәси фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы, философия фәндәре докторы (1986), профессор (1987). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1992), Рәсәй Федерацияһы юғары мәктәбенең атҡаҙанған хеҙмәткәре (2003). 
* Азаматов Марат Мостафа улы (16.11.1941—4.04.2002), [[СССР]] хоккейсыһы Һәм [[Рәсәй]] тренеры. РСФСР-ҙың атҡаҙанған тренеры (1978).
* [[Камилйәнов Ратмир Фаотович]] (1960—20.12.2020), [[Педагогика|педагог]], 2005—2020 йылдарҙа Саҡмағош гимназияһы директоры. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған уҡытыусыһы&lt;ref&gt;[https://www.bashinform.ru/news/1537335-v-bashkirii-skoropostizhno-skonchalsya-direktor-gimnazii-ratmir-kamilyanov/ В Башкирии скоропостижно скончался директор гимназии Ратмир Камильянов. ИА «Башинформ», 20 декабря 2020 года]&lt;/ref&gt;. 
* [[Әғзәмов Фәрит Әкрәм улы]] (28.11.1947) — ғалим-тау инженеры, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (1990), профессор (1991). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2004) һәм Башҡортостан Республикаһының (1998) атҡаҙанған фән эшмәкәре. Рәсәй Федерацияһы Тәбиғәт фәндәре академияһының Урал тау премияһы лауреаты (1997)&lt;ref&gt;[http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/2-statya/9021-agzamov-farit-akramovich Башкирская энциклопедия — Агзамов Фарит Акрамович] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160406023203/http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/2-statya/9021-agzamov-farit-akramovich |date=2016-04-06 }}{{ref-ru}}{{V|21|11|2017}}&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

= Әҙәбиәт ==
* Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7.{{ref-ru}} 
* [https://pomnirod.ru/materialy-k-statyam/administrativno-territorialnoe-delenie-rossijskoj-imperii/gubernii-rossii/ufimskaya-guberniya/%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B8-%D0%BE%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8-%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8-%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B837/%D0%B0.-3.-%D0%B0%D1%81%D1%84%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D1%80%D0%BE%D0%B2.-%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D1%81%D1%91%D0%BB-%D0%B8-%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%8C-%D0%B1%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0-%D0%B8-%D1%81%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%85-%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B9.html А. 3. АСФАНДИЯРОВ. ИСТОРИЯ СЕЛ И ДЕРЕВЕНЬ БАШКОРТОСТАНА И СОПРЕДЕЛЬНЫХ ТЕРРИТОРИЙ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191020203348/https://pomnirod.ru/materialy-k-statyam/administrativno-territorialnoe-delenie-rossijskoj-imperii/gubernii-rossii/ufimskaya-guberniya/%25D0%25BA%25D0%25BD%25D0%25B8%25D0%25B3%25D0%25B8-%25D0%25BE%25D1%2587%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25BA%25D0%25B8-%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B0%25D1%2582%25D1%258C%25D0%25B8-%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B837/%25D0%25B0.-3.-%25D0%25B0%25D1%2581%25D1%2584%25D0%25B0%25D0%25BD%25D0%25B4%25D0%25B8%25D1%258F%25D1%2580%25D0%25BE%25D0%25B2.-%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25BE%25D1%2580%25D0%25B8%25D1%258F-%25D1%2581%25D1%2591%25D0%25BB-%25D0%25B8-%25D0%25B4%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25B5%25D0%25B2%25D0%25B5%25D0%25BD%25D1%258C-%25D0%25B1%25D0%25B0%25D1%2588%25D0%25BA%25D0%25BE%25D1%2580%25D1%2582%25D0%25BE%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BD%25D0%25B0-%25D0%25B8-%25D1%2581%25D0%25BE%25D0%25BF%25D1%2580%25D0%25B5%25D0%25B4%25D0%25B5%25D0%25BB%25D1%258C%25D0%25BD%25D1%258B%25D1%2585-%25D1%2582%25D0%25B5%25D1%2580%25D1%2580%25D0%25B8%25D1%2582%25D0%25BE%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25B9.html |date=2019-10-20 }}{{V|20|12|2020}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/10712-sa-ma-osh-auyl-sa-ma-osh-r-ny-m-sa-ma-osh-a-s-ge}}{{V|20|12|2020}}   

{{Навигация1
|Портал       = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь  = 
|Викиучебник  = 
|Викицитатник = 
|Викитека     = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды     = 
|Викиновости  = 
|Викисклад    = 
|Метавики     = 
|Проект       = Башҡортостан ауылдары
}}

{{Саҡмағош районы ауылдары}}

[[Категория:Саҡмағош районы ауылдары]]
[[Категория:Башҡортостан район үҙәктәре]]</text>
      <sha1>7iafs7ph6f9egsvbn89vmeoo0el1061</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Оло Меклета</title>
    <ns>0</ns>
    <id>52471</id>
    <redirect title="Рассыпная (Егорлык ҡушылдығы)" />
    <revision>
      <id>1149026</id>
      <parentid>731844</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:59:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Машъал</username>
        <id>30565</id>
      </contributor>
      <comment>в современности одна река</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Рассыпная (Егорлык ҡушылдығы)]]</text>
      <sha1>nevsyt85ecpgkarkf4pve0v4qt9gpjt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>10 август</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71750</id>
    <revision>
      <id>1148992</id>
      <parentid>1148988</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:35:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңыртыу (мәғлүмәттәрҙе)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21839" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''10 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 222-се ([[кәбисә йыл]]ында 223-сө) көнө. Йыл аҙағына тиклем 143 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Биодизель яғыулыҡ көнө.
** Арыҫлан көнө.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Индонезия}}: Ветерандар көнө. 
* {{Флагификация|Эквадор}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Таджикистан}}: Физкультурниктар көнө.
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Влогинг көнө. 
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1500]]: [[Португалия]]ның диңгеҙ сәйәхәтсеһе Диогу Диаш Мадагаскар утрауын аса.
* [[1905]]: [[Франция]]ның Булонь-сюр-Мер ҡалаһында [[Эсперанто|эсперантсыларҙың]] беренсе Бөтә донъя конгрессы үтә.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ляшко Вениамин Иванович]] (1925—18.07.1980), [[СССР]]-ҙың хәрби эшмәкәре, генерал-лейтенант. 1972—1980 йылдарҙа Киев Юғары дөйөм ғәскәри команда училищеһы начальнигы. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]], [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]], I һәм II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] һәм III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәте өсөн» ордендары кавалеры. 
* [[Ҡотлобаев Айҙар Сәми улы]] (1935), [[ауыл хужалығы]] ветераны, [[Ейәнсура районы]] «Инәк» совхозының элекке агрономы, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған агрономы, [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондан.  
* [[Балғазин Илдус Әли улы]] (1940), [[фән|ғалим]]-[[Агрономия|агроном]]-[[иҡтисад]]сы, 2002 йылдан [[Рәсәй Федерацияһы]] Хөкүмәте ҡарамағындағы Финанс университеты уҡытыусыһы. Иҡтисад фәндәре кандидаты (1988), доцент. [[Башҡортостандың атҡаҙанған иҡтисадсыһы]]. 
* [[Суботина Мария Петровна]] (1940—9.05.2004), малсылыҡ алдынғыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1995). [[Мәсетле районы|Мәсетле район]] Советы депутаты. Сығышы менән хәҙерге [[Силәбе өлкәһе]]нең [[Наҙы-Петровск районы]] Шәмәхә ауылынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Маслов Михаил Дмитриевич]] (1911—14.01.1973), [[фән|ғалим]]-[[географ]]. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1939 йылдан [[К. А. Тимирязев исемендәге Башҡорт педагогия институты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән, 1950 йылғаса (өҙөклөк менән) директор урынбаҫары, 1953—1969 йылдарҙа иҡтисади география кафедраһы мөдире. География фәндәре кандидаты (1953). [[РСФСР]]-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1954). Ике 1-се (1944, 1945) һәм 2-се (1945) дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Бәләбәй]] ҡалаһынан.
* [[Дашков Заһит Камал улы]] (1926—16.04.1991), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1959—1978 йылдарҙа [[Кушнаренко районы]] Фрунзе исемендәге колхоз рәйесе, 1979—1986 йылдарҙа «Кушнаренко» совхозының директор урынбаҫары. [[Ленин ордены|Ленин]], [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]], 2-се дәрәжә Ватан һуғышы (1985) һәм ике [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондың [[Баҡай (Кушнаренко районы)|Баҡай]] ауылынан.
* [[Степаненко Екатерина Игнатьевна]] (1931—31.07.2011), [[Педагогика|педагогик]] хеҙмәт алдынғыһы. 1956—2009 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] ҡала мәктәптәре уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1962 йылдан 6-сы урта мәктәптең уҡытыу бүлеге мөдире, 1976—1992 йылдарҙа — директоры. РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1980). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Краснокама районы]]нан.
* [[Дружинина Наталья Анатольевна]] (1951), ғалим-педиатр. 1983 йылдан [[Башҡорт дәүләт медицина институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]], шул иҫәптән 1999 йылдан университеттың Дипломдан һуң белем биреү институты уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (2005), профессор (2006). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы һәм һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1999). Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Мөхәмәтйәнова Рима Мөхәмәт ҡыҙы]] (1956), хеҙмәт ветераны. [[Салауатбыяла|«Салауатбыяла» берекмәһенең]] элекке контролеры. III дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры.
* [[Хәйруллин Зөфәр Ғәли улы]] (1946), хеҙмәт ветераны. 1972 йылдан [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһы эшсеһе, 1979 йылдан — юл мастеры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2003). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Ишембай районы]] Әрмет-Баш ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Астраханцев Александр Александрович]] (1922—8.05.1986), [[живопись|рәссам]]-график. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1952—1986 йылдарҙа хәҙерге [[Зәйнәб Биишева исемендәге «Китап» нәшриәте]]ненең художество мөхәррире. 1962 йылдан [[СССР]] Рәссамдар союзы ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған рәссамы (1969). «Главполиграфиздат»тың [[РСФСР|Бөтә Рәсәй]] [[китап]] һәм графика күргәҙмәһе ([[Мәскәү]], 1958), Бөтә Рәсәй китап сәнғәте конкурсы (Мәскәү, 1981) дипломанты. 
* [[Мырҙаханова Сәйҙә Нуриман ҡыҙы]] (1947), мәғариф, комсомол һәм партия органдары хеҙмәткәре, архивсы. 1971 йылдан Бөрйән районы Байназар урта мәктәбе уҡытыусыһы, 1972 йылдан ВЛКСМ-дың Бөрйән район комитетының мәктәптәр бүлеге мөдире, 1973 йылдан — беренсе секретары; 1978 йылдан КПСС-тың Бәләбәй район комитеты секретары; 1983 йылдан Башҡортостандың Йәмәғәт берекмәләренең берләштерелгән үҙәк дәүләт архивының ғилми хеҙмәткәре, 1999—2006 йылдарҙа — директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Бөрйән районы Әбделмәмбәт ауылынан.
* [[Рәмил Йәнбәк]] (1952—11.01.2017), шағир һәм журналист. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002), [[Шәһит Хоҙайбирҙин]] (2002), [[Зәйнәб Биишева]] (2006) һәм [[Фәтих Кәрим]] исемендәге премиялар лауреаты.
* [[Хәкимов Зөфәр Ҡасим улы]] (1952), [[КПСС|партия]] органдары һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1989 йылдан [[Өфө ҡалаһы]]ның [[Дим районы|Дим район]] Советы башҡарма комитеты рәйесенең беренсе урынбаҫары; 1995 йылдан — район хакимиәте башлығы урынбаҫары, 1997 йылдан — район хакимиәте башлығы. Башҡортостан Республикаһы хеҙмәтләндереү өлкәһенең атҡаҙанған хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге [[Алтай крайы]]ның үҙәге [[Барнаул]] ҡалаһынан.
* [[Гәрәев Вячеслав Юрьевич]] (1957), мәғариф хеҙмәткәре һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Нефтекама]] ҡалаһының 1-се лицейы директоры. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның IV саҡырылыш [[Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай|Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай]] депутаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы, [[Рәсәй Федерацияһы]]ның почётлы дөйөм белем биреү хеҙмәткәре, Башҡортостандың мәғариф отличнигы. Сығышы менән [[Стәрлетамаҡ]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Әхмәтйәнов Әхәт Әбделхаҡ улы]] (1918—3.08.1976), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан яугир, снайпер, өлкән сержант. II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] ордендары (1942) кавалеры. 
* [[Хоҙайбирҙина Тамара Шәһит ҡыҙы]] (1923—27.04.1998), [[балет]] артисы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. [[РСФСР]]-ҙың (1955) һәм [[Башҡорт АССР-ы]]ның (1953) атҡаҙанған артисы. Йәштәр һәм студенттарҙың бөтә донъя фестивале лауреаты (Бухарест, 1953). Сығышы менән [[Өфө]] ҡалаһынан.
* [[Ғатауллин Наил Ғәйнәт улы]] (1928—26.04.2015), ғалим-хирург, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр Академияһы академигы (1995), медицина фәндәре докторы, профессор. РСФСР-ҙың (1991) һәм БАССР-ҙың (1976) атҡаҙанған фән эшмәкәре, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (1995) һәм һаулыҡ һаҡлау алдынғыһы (2002), Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (2013). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры (1971).
* [[Ишбулатов Нәғим Хажғәле улы]] (1928—7.02.2006), [[башҡорт]] тел белгесе, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Филология фәндәре докторы (1975), профессор (1981). [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре (1980).
* [[Хәйруллин Ирек Хәниф улы]] (1938), ғалим-инженер-электромеханик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1983—2000 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның һәм [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1981), профессор (1983). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1991). Сығышы менән Үзбәк ССР-ынан.
* [[Әхмәтов Морат Хөсәйен улы]] (1948—26.02.2006), башҡорт композиторы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1996). Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (1999). 
* [[Халиуллин Юрий Михайлович]] (1943), хәрби инженер-механик-ғалим, контр-адмирал (1990). Юғары хәрби мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәт эшмәкәре. 1992—1998 йылдарҙа В. И. Ленин исемендәге Ленинград Юғары хәрби-диңгеҙ инженер училищеһы начальнигы, 1998—2000 йылдарҙа — Хәрби-диңгеҙ инженер институты етәксеһе. Техник фәндәр докторы (1996), профессор (1998). [[Ҡырым Республикаһы]]ның 1-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2002). III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәт иткән өсөн» (1988) һәм «Хәрби хеҙмәттәре өсөн» (1998) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Шаран районы]] [[Анисимова Поляна]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Поспелов Пётр Иванович]] (1924—11.12.2006), [[Бөйөк Ватан һуғышы]] яугире, артиллерия полкы разведчигы, рядовой. [[Дан ордены]]ның тулы кавалеры.
* [[Ғайсин Миңлеғәли Зәйнулла улы]] (1949—2017), хеҙмәт алдынғыһы. 1970—2011 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]]ның «Йылайыр» совхозы тракторсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1987), [[Ленин комсомолы премияһы]] лауреаты (1976), [[Ленин ордены|Ленин]] (1976) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1957) ордендары кавалеры. Сығышы менән ошо райондың [[Сосновка (Баймаҡ районы)|Сосновка]] ауылынан. 
* [[Әхмәтова Розалия Фәйзелғаян ҡыҙы]] (1949), хеҙмәт ветераны, йәмәғәтсе. [[Рәсәй Федерацияһы]] Һаҡлыҡ банкыһы Ҡариҙел бүлексәһенең элекке идарасыһы, 1990—1995 йылдарҙа [[Ҡариҙел районы|Ҡариҙел район]] Советы рәйесе урынбаҫары. [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған иҡтисадсыһы]] (1999).
* [[Масленникова Татьяна Александровна]] (10.08.1964), сәнғәт белгесе, 1992 йылдан [[Башҡорт дәүләт педагогия институты]] һәм [[М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты]] уҡытыусыһы. 2000 йылдан Рәссамдар союзы ағзаһы. Сәнғәт ғилеме докторы (2011). Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан.
* [[Ғилметдинов Динар Заһит улы]] (1969), [[Башҡортостан Республикаһы]] буйынса Эске эштәр министрлығының Юл хәрәкәте хәүефһеҙлеге дәүләт инспекцияһы идаралығы етәксеһе, полиция полковнигы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған юрисы, [[Салауат Юлаев (орден)|Салауат Юлаев ордены]] кавалеры (2014). [[Мишкә районы]]ның почётлы гражданы (2015).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:10 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1810]]: Камилло Кавур, граф, [[Италия]] хөкүмәтенең беренсе етәксеһе. 
* [[1830]]: Окубо Тосимити, [[Япония]] [[сәйәсмән]]е.
* [[1845]]: [[Абай Ҡонанбаев]], [[Ҡаҙағстан]]дың мәғрифәтсе-шағиры, [[ҡаҙаҡ әҙәбиәте|ҡаҙаҡ классик әҙәбиәтенә]] нигеҙ һалыусы.
* [[1860]]: Сергей Сазонов, [[Рәсәй империяһы]]ның [[дәүләт]] эшмәкәре, 1910—1916 йылдарҙа сит ил эштәре министры.
* [[1865]]: Александр Глазунов, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] композиторы, дирижёр һәм педагог, Республиканың халыҡ артисы (1922).
* [[1874]]: [[Герберт Гувер]], [[АҠШ]]-тың 31-се президенты.
* [[1890]]: Серафима Бирман, [[СССР]]-ҙың [[театр]] һәм кино актёры, театр режиссёры, [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1946).
* [[1900]]: Андрей Лобанов, СССР-ҙың театр режиссёры, педагог, РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1947).
* [[1905]]: Кларенс Джон Лафлин, [[АҠШ]]-тың сюрреалист фоторәссамы.
* [[1935]]: Гия Канчели, СССР һәм [[Грузия]] композиторы, педагог, СССР-ҙың халыҡ артисы (1988).
* [[1940]]: Вениамин Смехов, СССР һәм [[Рәсәй]]ҙең театр һәм кино актёры, режиссёр, сценарист, әҙип.
* [[1940]]: Бобби Хатфилд, АҠШ [[йыр]]сыһы, «The Righteous Brothers» вокал дуэты ағзаһы.
* [[1945]]: Александр Адабашьян, СССР һәм Рәсәй кинодраматургы, актёр, рәссам, кинорежиссёр һәм сценарист.
* [[1950]]: Алексей Брунов, СССР һәм Рәсәй бард-йырсыһы.
* [[1960]]: Антонио Бандерас, [[Испания]] һәм АҠШ актёры, кинорежиссёр, продюсер һәм йырсы.
* [[1960]]: Мамука Кикалейшвили, СССР һәм Грузияның театр һәм кино актёры, кинорежиссёр.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:10 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З10]]
[[Категория:10 август]]</text>
      <sha1>2wedxsytw93o3zhkzmxrkl45hkgg9d6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148993</id>
      <parentid>1148992</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:38:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22024" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''10 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 222-се ([[кәбисә йыл]]ында 223-сө) көнө. Йыл аҙағына тиклем 143 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Биодизель яғыулыҡ көнө.
** Арыҫлан көнө.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Индонезия}}: Ветерандар көнө. 
* {{Флагификация|Эквадор}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Таджикистан}}: Физкультурниктар көнө.
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Влогинг көнө. 
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1500]]: [[Португалия]]ның диңгеҙ сәйәхәтсеһе Диогу Диаш Мадагаскар утрауын аса.
* [[1905]]: [[Франция]]ның Булонь-сюр-Мер ҡалаһында [[Эсперанто|эсперантсыларҙың]] беренсе Бөтә донъя конгрессы үтә.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ляшко Вениамин Иванович]] (1925—18.07.1980), [[СССР]]-ҙың хәрби эшмәкәре, генерал-лейтенант. 1972—1980 йылдарҙа Киев Юғары дөйөм ғәскәри команда училищеһы начальнигы. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]], [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]], I һәм II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] һәм III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәте өсөн» ордендары кавалеры. 
* [[Ҡотлобаев Айҙар Сәми улы]] (1935), [[ауыл хужалығы]] ветераны, [[Ейәнсура районы]] «Инәк» совхозының элекке агрономы, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған агрономы, [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондан.  
* [[Балғазин Илдус Әли улы]] (1940), [[фән|ғалим]]-[[Агрономия|агроном]]-[[иҡтисад]]сы, 2002 йылдан [[Рәсәй Федерацияһы]] Хөкүмәте ҡарамағындағы Финанс университеты уҡытыусыһы. Иҡтисад фәндәре кандидаты (1988), доцент. [[Башҡортостандың атҡаҙанған иҡтисадсыһы]]. 
* [[Суботина Мария Петровна]] (1940—9.05.2004), малсылыҡ алдынғыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1995). [[Мәсетле районы|Мәсетле район]] Советы депутаты. Сығышы менән хәҙерге [[Силәбе өлкәһе]]нең [[Наҙы-Петровск районы]] Шәмәхә ауылынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Маслов Михаил Дмитриевич]] (1911—14.01.1973), [[фән|ғалим]]-[[географ]]. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1939 йылдан [[К. А. Тимирязев исемендәге Башҡорт педагогия институты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән, 1950 йылғаса (өҙөклөк менән) директор урынбаҫары, 1953—1969 йылдарҙа иҡтисади география кафедраһы мөдире. География фәндәре кандидаты (1953). [[РСФСР]]-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1954). Ике 1-се (1944, 1945) һәм 2-се (1945) дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Бәләбәй]] ҡалаһынан.
* [[Дашков Заһит Камал улы]] (1926—16.04.1991), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1959—1978 йылдарҙа [[Кушнаренко районы]] Фрунзе исемендәге колхоз рәйесе, 1979—1986 йылдарҙа «Кушнаренко» совхозының директор урынбаҫары. [[Ленин ордены|Ленин]], [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]], 2-се дәрәжә Ватан һуғышы (1985) һәм ике [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондың [[Баҡай (Кушнаренко районы)|Баҡай]] ауылынан.
* [[Степаненко Екатерина Игнатьевна]] (1931—31.07.2011), [[Педагогика|педагогик]] хеҙмәт алдынғыһы. 1956—2009 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] ҡала мәктәптәре уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1962 йылдан 6-сы урта мәктәптең уҡытыу бүлеге мөдире, 1976—1992 йылдарҙа — директоры. РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1980). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Краснокама районы]]нан.
* [[Дружинина Наталья Анатольевна]] (1951), ғалим-педиатр. 1983 йылдан [[Башҡорт дәүләт медицина институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]], шул иҫәптән 1999 йылдан университеттың Дипломдан һуң белем биреү институты уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (2005), профессор (2006). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы һәм һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1999). Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Мөхәмәтйәнова Рима Мөхәмәт ҡыҙы]] (1956), хеҙмәт ветераны. [[Салауатбыяла|«Салауатбыяла» берекмәһенең]] элекке контролеры. III дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры.
* [[Хәйруллин Зөфәр Ғәли улы]] (1946), хеҙмәт ветераны. 1972 йылдан [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһы эшсеһе, 1979 йылдан — юл мастеры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2003). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Ишембай районы]] Әрмет-Баш ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Астраханцев Александр Александрович]] (1922—8.05.1986), [[живопись|рәссам]]-график. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1952—1986 йылдарҙа хәҙерге [[Зәйнәб Биишева исемендәге «Китап» нәшриәте]]ненең художество мөхәррире. 1962 йылдан [[СССР]] Рәссамдар союзы ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған рәссамы (1969). «Главполиграфиздат»тың [[РСФСР|Бөтә Рәсәй]] [[китап]] һәм графика күргәҙмәһе ([[Мәскәү]], 1958), Бөтә Рәсәй китап сәнғәте конкурсы (Мәскәү, 1981) дипломанты. 
* [[Мырҙаханова Сәйҙә Нуриман ҡыҙы]] (1947), [[мәғариф]], [[ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитеты|комсомол]] һәм [[КПСС|партия]] органдары хеҙмәткәре, архивсы. 1971 йылдан [[Бөрйән районы]] [[Байназар]] урта мәктәбе уҡытыусыһы, 1972 йылдан ВЛКСМ-дың Бөрйән район комитетының мәктәптәр бүлеге мөдире, 1973 йылдан — беренсе секретары; 1978 йылдан КПСС-тың [[Бәләбәй районы|Бәләбәй район]] комитеты секретары; 1983 йылдан Башҡортостандың Йәмәғәт берекмәләренең берләштерелгән үҙәк дәүләт архивының ғилми хеҙмәткәре, 1999—2006 йылдарҙа — директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Бөрйән районы [[Әбделмәмбәт (Бөрйән районы)|Әбделмәмбәт]] ауылынан.
* [[Рәмил Йәнбәк]] (1952—11.01.2017), шағир һәм журналист. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002), [[Шәһит Хоҙайбирҙин]] (2002), [[Зәйнәб Биишева]] (2006) һәм [[Фәтих Кәрим]] исемендәге премиялар лауреаты.
* [[Хәкимов Зөфәр Ҡасим улы]] (1952), [[КПСС|партия]] органдары һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1989 йылдан [[Өфө ҡалаһы]]ның [[Дим районы|Дим район]] Советы башҡарма комитеты рәйесенең беренсе урынбаҫары; 1995 йылдан — район хакимиәте башлығы урынбаҫары, 1997 йылдан — район хакимиәте башлығы. Башҡортостан Республикаһы хеҙмәтләндереү өлкәһенең атҡаҙанған хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге [[Алтай крайы]]ның үҙәге [[Барнаул]] ҡалаһынан.
* [[Гәрәев Вячеслав Юрьевич]] (1957), мәғариф хеҙмәткәре һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Нефтекама]] ҡалаһының 1-се лицейы директоры. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның IV саҡырылыш [[Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай|Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай]] депутаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы, [[Рәсәй Федерацияһы]]ның почётлы дөйөм белем биреү хеҙмәткәре, Башҡортостандың мәғариф отличнигы. Сығышы менән [[Стәрлетамаҡ]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Әхмәтйәнов Әхәт Әбделхаҡ улы]] (1918—3.08.1976), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан яугир, снайпер, өлкән сержант. II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] ордендары (1942) кавалеры. 
* [[Хоҙайбирҙина Тамара Шәһит ҡыҙы]] (1923—27.04.1998), [[балет]] артисы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. [[РСФСР]]-ҙың (1955) һәм [[Башҡорт АССР-ы]]ның (1953) атҡаҙанған артисы. Йәштәр һәм студенттарҙың бөтә донъя фестивале лауреаты (Бухарест, 1953). Сығышы менән [[Өфө]] ҡалаһынан.
* [[Ғатауллин Наил Ғәйнәт улы]] (1928—26.04.2015), ғалим-хирург, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр Академияһы академигы (1995), медицина фәндәре докторы, профессор. РСФСР-ҙың (1991) һәм БАССР-ҙың (1976) атҡаҙанған фән эшмәкәре, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (1995) һәм һаулыҡ һаҡлау алдынғыһы (2002), Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (2013). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры (1971).
* [[Ишбулатов Нәғим Хажғәле улы]] (1928—7.02.2006), [[башҡорт]] тел белгесе, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Филология фәндәре докторы (1975), профессор (1981). [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре (1980).
* [[Хәйруллин Ирек Хәниф улы]] (1938), ғалим-инженер-электромеханик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1983—2000 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның һәм [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1981), профессор (1983). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1991). Сығышы менән Үзбәк ССР-ынан.
* [[Әхмәтов Морат Хөсәйен улы]] (1948—26.02.2006), башҡорт композиторы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1996). Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (1999). 
* [[Халиуллин Юрий Михайлович]] (1943), хәрби инженер-механик-ғалим, контр-адмирал (1990). Юғары хәрби мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәт эшмәкәре. 1992—1998 йылдарҙа В. И. Ленин исемендәге Ленинград Юғары хәрби-диңгеҙ инженер училищеһы начальнигы, 1998—2000 йылдарҙа — Хәрби-диңгеҙ инженер институты етәксеһе. Техник фәндәр докторы (1996), профессор (1998). [[Ҡырым Республикаһы]]ның 1-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2002). III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәт иткән өсөн» (1988) һәм «Хәрби хеҙмәттәре өсөн» (1998) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Шаран районы]] [[Анисимова Поляна]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Поспелов Пётр Иванович]] (1924—11.12.2006), [[Бөйөк Ватан һуғышы]] яугире, артиллерия полкы разведчигы, рядовой. [[Дан ордены]]ның тулы кавалеры.
* [[Ғайсин Миңлеғәли Зәйнулла улы]] (1949—2017), хеҙмәт алдынғыһы. 1970—2011 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]]ның «Йылайыр» совхозы тракторсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1987), [[Ленин комсомолы премияһы]] лауреаты (1976), [[Ленин ордены|Ленин]] (1976) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1957) ордендары кавалеры. Сығышы менән ошо райондың [[Сосновка (Баймаҡ районы)|Сосновка]] ауылынан. 
* [[Әхмәтова Розалия Фәйзелғаян ҡыҙы]] (1949), хеҙмәт ветераны, йәмәғәтсе. [[Рәсәй Федерацияһы]] Һаҡлыҡ банкыһы Ҡариҙел бүлексәһенең элекке идарасыһы, 1990—1995 йылдарҙа [[Ҡариҙел районы|Ҡариҙел район]] Советы рәйесе урынбаҫары. [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған иҡтисадсыһы]] (1999).
* [[Масленникова Татьяна Александровна]] (10.08.1964), сәнғәт белгесе, 1992 йылдан [[Башҡорт дәүләт педагогия институты]] һәм [[М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты]] уҡытыусыһы. 2000 йылдан Рәссамдар союзы ағзаһы. Сәнғәт ғилеме докторы (2011). Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан.
* [[Ғилметдинов Динар Заһит улы]] (1969), [[Башҡортостан Республикаһы]] буйынса Эске эштәр министрлығының Юл хәрәкәте хәүефһеҙлеге дәүләт инспекцияһы идаралығы етәксеһе, полиция полковнигы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған юрисы, [[Салауат Юлаев (орден)|Салауат Юлаев ордены]] кавалеры (2014). [[Мишкә районы]]ның почётлы гражданы (2015).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:10 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1810]]: Камилло Кавур, граф, [[Италия]] хөкүмәтенең беренсе етәксеһе. 
* [[1830]]: Окубо Тосимити, [[Япония]] [[сәйәсмән]]е.
* [[1845]]: [[Абай Ҡонанбаев]], [[Ҡаҙағстан]]дың мәғрифәтсе-шағиры, [[ҡаҙаҡ әҙәбиәте|ҡаҙаҡ классик әҙәбиәтенә]] нигеҙ һалыусы.
* [[1860]]: Сергей Сазонов, [[Рәсәй империяһы]]ның [[дәүләт]] эшмәкәре, 1910—1916 йылдарҙа сит ил эштәре министры.
* [[1865]]: Александр Глазунов, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] композиторы, дирижёр һәм педагог, Республиканың халыҡ артисы (1922).
* [[1874]]: [[Герберт Гувер]], [[АҠШ]]-тың 31-се президенты.
* [[1890]]: Серафима Бирман, [[СССР]]-ҙың [[театр]] һәм кино актёры, театр режиссёры, [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1946).
* [[1900]]: Андрей Лобанов, СССР-ҙың театр режиссёры, педагог, РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1947).
* [[1905]]: Кларенс Джон Лафлин, [[АҠШ]]-тың сюрреалист фоторәссамы.
* [[1935]]: Гия Канчели, СССР һәм [[Грузия]] композиторы, педагог, СССР-ҙың халыҡ артисы (1988).
* [[1940]]: Вениамин Смехов, СССР һәм [[Рәсәй]]ҙең театр һәм кино актёры, режиссёр, сценарист, әҙип.
* [[1940]]: Бобби Хатфилд, АҠШ [[йыр]]сыһы, «The Righteous Brothers» вокал дуэты ағзаһы.
* [[1945]]: Александр Адабашьян, СССР һәм Рәсәй кинодраматургы, актёр, рәссам, кинорежиссёр һәм сценарист.
* [[1950]]: Алексей Брунов, СССР һәм Рәсәй бард-йырсыһы.
* [[1960]]: Антонио Бандерас, [[Испания]] һәм АҠШ актёры, кинорежиссёр, продюсер һәм йырсы.
* [[1960]]: Мамука Кикалейшвили, СССР һәм Грузияның театр һәм кино актёры, кинорежиссёр.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:10 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З10]]
[[Категория:10 август]]</text>
      <sha1>8etpr7u0o184bg5m6xomw5ra3c2uusd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149003</id>
      <parentid>1148993</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:08:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ аныҡлаштырыу</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22290" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''10 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 222-се ([[кәбисә йыл]]ында 223-сө) көнө. Йыл аҙағына тиклем 143 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Биодизель яғыулыҡ көнө.
** Арыҫлан көнө.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Индонезия}}: Ветерандар көнө. 
* {{Флагификация|Эквадор}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Таджикистан}}: Физкультурниктар көнө.
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Влогинг көнө. 
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1500]]: [[Португалия]]ның диңгеҙ сәйәхәтсеһе Диогу Диаш Мадагаскар утрауын аса.
* [[1905]]: [[Франция]]ның Булонь-сюр-Мер ҡалаһында [[Эсперанто|эсперантсыларҙың]] беренсе Бөтә донъя конгрессы үтә.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ляшко Вениамин Иванович]] (1925—18.07.1980), [[СССР]]-ҙың хәрби эшмәкәре, генерал-лейтенант. 1972—1980 йылдарҙа Киев Юғары дөйөм ғәскәри команда училищеһы начальнигы. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]], [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]], I һәм II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] һәм III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәте өсөн» ордендары кавалеры. 
* [[Ҡотлобаев Айҙар Сәми улы]] (1935), [[ауыл хужалығы]] ветераны, [[Ейәнсура районы]] «Инәк» совхозының элекке агрономы, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған агрономы, [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондан.  
* [[Балғазин Илдус Әли улы]] (1940), [[фән|ғалим]]-[[Агрономия|агроном]]-[[иҡтисад]]сы, 2002 йылдан [[Рәсәй Федерацияһы]] Хөкүмәте ҡарамағындағы Финанс университеты уҡытыусыһы. Иҡтисад фәндәре кандидаты (1988), доцент. [[Башҡортостандың атҡаҙанған иҡтисадсыһы]]. 
* [[Суботина Мария Петровна]] (1940—9.05.2004), малсылыҡ алдынғыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1995). [[Мәсетле районы|Мәсетле район]] Советы депутаты. Сығышы менән хәҙерге [[Силәбе өлкәһе]]нең [[Наҙы-Петровск районы]] Шәмәхә ауылынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Маслов Михаил Дмитриевич]] (1911—14.01.1973), [[фән|ғалим]]-[[географ]]. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1939 йылдан [[К. А. Тимирязев исемендәге Башҡорт педагогия институты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән, 1950 йылғаса (өҙөклөк менән) директор урынбаҫары, 1953—1969 йылдарҙа иҡтисади география кафедраһы мөдире. География фәндәре кандидаты (1953). [[РСФСР]]-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1954). Ике 1-се (1944, 1945) һәм 2-се (1945) дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Бәләбәй]] ҡалаһынан.
* [[Дашков Заһит Камал улы]] (1926—16.04.1991), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1959—1978 йылдарҙа [[Кушнаренко районы]] Фрунзе исемендәге колхоз рәйесе, 1979—1986 йылдарҙа «Кушнаренко» совхозының директор урынбаҫары. [[Ленин ордены|Ленин]], [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]], 2-се дәрәжә Ватан һуғышы (1985) һәм ике [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондың [[Баҡай (Кушнаренко районы)|Баҡай]] ауылынан.
* [[Степаненко Екатерина Игнатьевна]] (1931—31.07.2011), [[Педагогика|педагогик]] хеҙмәт алдынғыһы. 1956—2009 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] ҡала мәктәптәре уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1962 йылдан 6-сы урта мәктәптең уҡытыу бүлеге мөдире, 1976—1992 йылдарҙа — директоры. РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1980). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Краснокама районы]]нан.
* [[Дружинина Наталья Анатольевна]] (1951), ғалим-педиатр. 1983 йылдан [[Башҡорт дәүләт медицина институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]], шул иҫәптән 1999 йылдан университеттың Дипломдан һуң белем биреү институты уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (2005), профессор (2006). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы һәм һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1999). Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Мөхәмәтйәнова Рима Мөхәмәт ҡыҙы]] (1956), хеҙмәт ветераны. [[Салауатбыяла|«Салауатбыяла» берекмәһенең]] элекке контролеры. III дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры.
* [[Хәйруллин Зөфәр Ғәли улы]] (1946), хеҙмәт ветераны. 1972 йылдан [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһы эшсеһе, 1979 йылдан — юл мастеры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2003). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Ишембай районы]] Әрмет-Баш ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Астраханцев Александр Александрович]] (1922—8.05.1986), [[живопись|рәссам]]-график. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1952—1986 йылдарҙа хәҙерге [[Зәйнәб Биишева исемендәге «Китап» нәшриәте]]ненең художество мөхәррире. 1962 йылдан [[СССР]] Рәссамдар союзы ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған рәссамы (1969). «Главполиграфиздат»тың [[РСФСР|Бөтә Рәсәй]] [[китап]] һәм графика күргәҙмәһе ([[Мәскәү]], 1958), Бөтә Рәсәй китап сәнғәте конкурсы (Мәскәү, 1981) дипломанты. 
* [[Мырҙаханова Сәйҙә Нуриман ҡыҙы]] (1947), [[мәғариф]], [[ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитеты|комсомол]] һәм [[КПСС|партия]] органдары хеҙмәткәре, архивсы. 1971 йылдан [[Бөрйән районы]] [[Байназар]] урта мәктәбе уҡытыусыһы, 1972 йылдан ВЛКСМ-дың Бөрйән район комитетының мәктәптәр бүлеге мөдире, 1973 йылдан — беренсе секретары; 1978 йылдан КПСС-тың [[Бәләбәй районы|Бәләбәй район]] комитеты секретары; 1983 йылдан Башҡортостандың Йәмәғәт берекмәләренең берләштерелгән үҙәк дәүләт архивының ғилми хеҙмәткәре, 1999—2006 йылдарҙа — директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Бөрйән районы [[Әбделмәмбәт (Бөрйән районы)|Әбделмәмбәт]] ауылынан.
* [[Рәмил Йәнбәк]] (1952—11.01.2017), шағир һәм журналист. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002), [[Шәһит Хоҙайбирҙин]] (2002), [[Зәйнәб Биишева]] (2006) һәм [[Фәтих Кәрим]] исемендәге премиялар лауреаты.
* [[Хәкимов Зөфәр Ҡасим улы]] (1952), [[КПСС|партия]] органдары һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1989 йылдан [[Өфө ҡалаһы]]ның [[Дим районы|Дим район]] Советы башҡарма комитеты рәйесенең беренсе урынбаҫары; 1995 йылдан — район хакимиәте башлығы урынбаҫары, 1997—2016 йылдарҙа район хакимиәте башлығы. Башҡортостан Республикаһы хеҙмәтләндереү өлкәһенең атҡаҙанған хеҙмәткәре. Башҡортостан Республикаһының Почёт грамотаһы һәм Рәсәйҙең 2-се дәрәжә Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн орденының миҙалы менән бүләкләнеүсе. Сығышы менән хәҙерге [[Алтай крайы]]ның үҙәге [[Барнаул]] ҡалаһынан.
* [[Гәрәев Вячеслав Юрьевич]] (1957), мәғариф хеҙмәткәре һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Нефтекама]] ҡалаһының 1-се лицейы директоры. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның IV саҡырылыш [[Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай|Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай]] депутаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы, [[Рәсәй Федерацияһы]]ның почётлы дөйөм белем биреү хеҙмәткәре, Башҡортостандың мәғариф отличнигы. Сығышы менән [[Стәрлетамаҡ]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Әхмәтйәнов Әхәт Әбделхаҡ улы]] (1918—3.08.1976), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан яугир, снайпер, өлкән сержант. II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] ордендары (1942) кавалеры. 
* [[Хоҙайбирҙина Тамара Шәһит ҡыҙы]] (1923—27.04.1998), [[балет]] артисы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. [[РСФСР]]-ҙың (1955) һәм [[Башҡорт АССР-ы]]ның (1953) атҡаҙанған артисы. Йәштәр һәм студенттарҙың бөтә донъя фестивале лауреаты (Бухарест, 1953). Сығышы менән [[Өфө]] ҡалаһынан.
* [[Ғатауллин Наил Ғәйнәт улы]] (1928—26.04.2015), ғалим-хирург, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр Академияһы академигы (1995), медицина фәндәре докторы, профессор. РСФСР-ҙың (1991) һәм БАССР-ҙың (1976) атҡаҙанған фән эшмәкәре, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (1995) һәм һаулыҡ һаҡлау алдынғыһы (2002), Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (2013). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры (1971).
* [[Ишбулатов Нәғим Хажғәле улы]] (1928—7.02.2006), [[башҡорт]] тел белгесе, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Филология фәндәре докторы (1975), профессор (1981). [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре (1980).
* [[Хәйруллин Ирек Хәниф улы]] (1938), ғалим-инженер-электромеханик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1983—2000 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның һәм [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1981), профессор (1983). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1991). Сығышы менән Үзбәк ССР-ынан.
* [[Әхмәтов Морат Хөсәйен улы]] (1948—26.02.2006), башҡорт композиторы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1996). Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (1999). 
* [[Халиуллин Юрий Михайлович]] (1943), хәрби инженер-механик-ғалим, контр-адмирал (1990). Юғары хәрби мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәт эшмәкәре. 1992—1998 йылдарҙа В. И. Ленин исемендәге Ленинград Юғары хәрби-диңгеҙ инженер училищеһы начальнигы, 1998—2000 йылдарҙа — Хәрби-диңгеҙ инженер институты етәксеһе. Техник фәндәр докторы (1996), профессор (1998). [[Ҡырым Республикаһы]]ның 1-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2002). III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәт иткән өсөн» (1988) һәм «Хәрби хеҙмәттәре өсөн» (1998) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Шаран районы]] [[Анисимова Поляна]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Поспелов Пётр Иванович]] (1924—11.12.2006), [[Бөйөк Ватан һуғышы]] яугире, артиллерия полкы разведчигы, рядовой. [[Дан ордены]]ның тулы кавалеры.
* [[Ғайсин Миңлеғәли Зәйнулла улы]] (1949—2017), хеҙмәт алдынғыһы. 1970—2011 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]]ның «Йылайыр» совхозы тракторсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1987), [[Ленин комсомолы премияһы]] лауреаты (1976), [[Ленин ордены|Ленин]] (1976) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1957) ордендары кавалеры. Сығышы менән ошо райондың [[Сосновка (Баймаҡ районы)|Сосновка]] ауылынан. 
* [[Әхмәтова Розалия Фәйзелғаян ҡыҙы]] (1949), хеҙмәт ветераны, йәмәғәтсе. [[Рәсәй Федерацияһы]] Һаҡлыҡ банкыһы Ҡариҙел бүлексәһенең элекке идарасыһы, 1990—1995 йылдарҙа [[Ҡариҙел районы|Ҡариҙел район]] Советы рәйесе урынбаҫары. [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған иҡтисадсыһы]] (1999).
* [[Масленникова Татьяна Александровна]] (10.08.1964), сәнғәт белгесе, 1992 йылдан [[Башҡорт дәүләт педагогия институты]] һәм [[М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты]] уҡытыусыһы. 2000 йылдан Рәссамдар союзы ағзаһы. Сәнғәт ғилеме докторы (2011). Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан.
* [[Ғилметдинов Динар Заһит улы]] (1969), [[Башҡортостан Республикаһы]] буйынса Эске эштәр министрлығының Юл хәрәкәте хәүефһеҙлеге дәүләт инспекцияһы идаралығы етәксеһе, полиция полковнигы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған юрисы, [[Салауат Юлаев (орден)|Салауат Юлаев ордены]] кавалеры (2014). [[Мишкә районы]]ның почётлы гражданы (2015).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:10 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1810]]: Камилло Кавур, граф, [[Италия]] хөкүмәтенең беренсе етәксеһе. 
* [[1830]]: Окубо Тосимити, [[Япония]] [[сәйәсмән]]е.
* [[1845]]: [[Абай Ҡонанбаев]], [[Ҡаҙағстан]]дың мәғрифәтсе-шағиры, [[ҡаҙаҡ әҙәбиәте|ҡаҙаҡ классик әҙәбиәтенә]] нигеҙ һалыусы.
* [[1860]]: Сергей Сазонов, [[Рәсәй империяһы]]ның [[дәүләт]] эшмәкәре, 1910—1916 йылдарҙа сит ил эштәре министры.
* [[1865]]: Александр Глазунов, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] композиторы, дирижёр һәм педагог, Республиканың халыҡ артисы (1922).
* [[1874]]: [[Герберт Гувер]], [[АҠШ]]-тың 31-се президенты.
* [[1890]]: Серафима Бирман, [[СССР]]-ҙың [[театр]] һәм кино актёры, театр режиссёры, [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1946).
* [[1900]]: Андрей Лобанов, СССР-ҙың театр режиссёры, педагог, РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1947).
* [[1905]]: Кларенс Джон Лафлин, [[АҠШ]]-тың сюрреалист фоторәссамы.
* [[1935]]: Гия Канчели, СССР һәм [[Грузия]] композиторы, педагог, СССР-ҙың халыҡ артисы (1988).
* [[1940]]: Вениамин Смехов, СССР һәм [[Рәсәй]]ҙең театр һәм кино актёры, режиссёр, сценарист, әҙип.
* [[1940]]: Бобби Хатфилд, АҠШ [[йыр]]сыһы, «The Righteous Brothers» вокал дуэты ағзаһы.
* [[1945]]: Александр Адабашьян, СССР һәм Рәсәй кинодраматургы, актёр, рәссам, кинорежиссёр һәм сценарист.
* [[1950]]: Алексей Брунов, СССР һәм Рәсәй бард-йырсыһы.
* [[1960]]: Антонио Бандерас, [[Испания]] һәм АҠШ актёры, кинорежиссёр, продюсер һәм йырсы.
* [[1960]]: Мамука Кикалейшвили, СССР һәм Грузияның театр һәм кино актёры, кинорежиссёр.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:10 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З10]]
[[Категория:10 август]]</text>
      <sha1>5trow4tj2t83sl6m6wn2jvizh8mxpul</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149004</id>
      <parentid>1149003</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:30:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>өҫтәмә мәғлүмәт</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22514" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''10 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 222-се ([[кәбисә йыл]]ында 223-сө) көнө. Йыл аҙағына тиклем 143 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* {{Ер}} [[Ер]]: [[Каллиграфия]] (матур яҙыу) көнө.
** Влогинг (видеороликтар ярҙамында мәғлүәмәт тапшырыу) көнө. 
** Биодизель яғыулыҡ көнө.
** [[Арыҫлан]] көнө.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Индонезия}}: Ветерандар көнө. 
* {{Флагификация|Латвия}}: [[Ут]] көнө.
* {{Флагификация|Эквадор}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Аргкентина}}: Хәрби-һауа көстәре көнө.
* {{Флагификация|Таджикистан}}: Физкультурниктар көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1500]]: [[Португалия]]ның диңгеҙ сәйәхәтсеһе Диогу Диаш [[Мадагаскар]] утрауын аса.
* [[1905]]: [[Франция]]ның Булонь-сюр-Мер ҡалаһында [[Эсперанто|эсперантсыларҙың]] беренсе Бөтә донъя конгресы үтә.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Ляшко Вениамин Иванович]] (1925—18.07.1980), [[СССР]]-ҙың хәрби эшмәкәре, генерал-лейтенант. 1972—1980 йылдарҙа Киев Юғары дөйөм ғәскәри команда училищеһы начальнигы. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]], [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]], I һәм II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] һәм III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәте өсөн» ордендары кавалеры. 
* [[Ҡотлобаев Айҙар Сәми улы]] (1935), [[ауыл хужалығы]] ветераны, [[Ейәнсура районы]] «Инәк» совхозының элекке агрономы, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған агрономы, [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондан.  
* [[Балғазин Илдус Әли улы]] (1940), [[фән|ғалим]]-[[Агрономия|агроном]]-[[иҡтисад]]сы, 2002 йылдан [[Рәсәй Федерацияһы]] Хөкүмәте ҡарамағындағы Финанс университеты уҡытыусыһы. Иҡтисад фәндәре кандидаты (1988), доцент. [[Башҡортостандың атҡаҙанған иҡтисадсыһы]]. 
* [[Суботина Мария Петровна]] (1940—9.05.2004), малсылыҡ алдынғыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1995). [[Мәсетле районы|Мәсетле район]] Советы депутаты. Сығышы менән хәҙерге [[Силәбе өлкәһе]]нең [[Наҙы-Петровск районы]] Шәмәхә ауылынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Маслов Михаил Дмитриевич]] (1911—14.01.1973), [[фән|ғалим]]-[[географ]]. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1939 йылдан [[К. А. Тимирязев исемендәге Башҡорт педагогия институты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән, 1950 йылғаса (өҙөклөк менән) директор урынбаҫары, 1953—1969 йылдарҙа иҡтисади география кафедраһы мөдире. География фәндәре кандидаты (1953). [[РСФСР]]-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1954). Ике 1-се (1944, 1945) һәм 2-се (1945) дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Бәләбәй]] ҡалаһынан.
* [[Дашков Заһит Камал улы]] (1926—16.04.1991), [[ауыл хужалығы]] эшмәкәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1959—1978 йылдарҙа [[Кушнаренко районы]] Фрунзе исемендәге колхоз рәйесе, 1979—1986 йылдарҙа «Кушнаренко» совхозының директор урынбаҫары. [[Ленин ордены|Ленин]], [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]], 2-се дәрәжә Ватан һуғышы (1985) һәм ике [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры. Сығышы менән ошо райондың [[Баҡай (Кушнаренко районы)|Баҡай]] ауылынан.
* [[Степаненко Екатерина Игнатьевна]] (1931—31.07.2011), [[Педагогика|педагогик]] хеҙмәт алдынғыһы. 1956—2009 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] ҡала мәктәптәре уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1962 йылдан 6-сы урта мәктәптең уҡытыу бүлеге мөдире, 1976—1992 йылдарҙа — директоры. РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1980). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Краснокама районы]]нан.
* [[Дружинина Наталья Анатольевна]] (1951), ғалим-педиатр. 1983 йылдан [[Башҡорт дәүләт медицина институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]], шул иҫәптән 1999 йылдан университеттың Дипломдан һуң белем биреү институты уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (2005), профессор (2006). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы һәм һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1999). Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Мөхәмәтйәнова Рима Мөхәмәт ҡыҙы]] (1956), хеҙмәт ветераны. [[Салауатбыяла|«Салауатбыяла» берекмәһенең]] элекке контролеры. III дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры.
* [[Хәйруллин Зөфәр Ғәли улы]] (1946), хеҙмәт ветераны. 1972 йылдан [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһы эшсеһе, 1979 йылдан — юл мастеры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2003). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Ишембай районы]] Әрмет-Баш ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Астраханцев Александр Александрович]] (1922—8.05.1986), [[живопись|рәссам]]-график. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1952—1986 йылдарҙа хәҙерге [[Зәйнәб Биишева исемендәге «Китап» нәшриәте]]ненең художество мөхәррире. 1962 йылдан [[СССР]] Рәссамдар союзы ағзаһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған рәссамы (1969). «Главполиграфиздат»тың [[РСФСР|Бөтә Рәсәй]] [[китап]] һәм графика күргәҙмәһе ([[Мәскәү]], 1958), Бөтә Рәсәй китап сәнғәте конкурсы (Мәскәү, 1981) дипломанты. 
* [[Мырҙаханова Сәйҙә Нуриман ҡыҙы]] (1947), [[мәғариф]], [[ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитеты|комсомол]] һәм [[КПСС|партия]] органдары хеҙмәткәре, архивсы. 1971 йылдан [[Бөрйән районы]] [[Байназар]] урта мәктәбе уҡытыусыһы, 1972 йылдан ВЛКСМ-дың Бөрйән район комитетының мәктәптәр бүлеге мөдире, 1973 йылдан — беренсе секретары; 1978 йылдан КПСС-тың [[Бәләбәй районы|Бәләбәй район]] комитеты секретары; 1983 йылдан Башҡортостандың Йәмәғәт берекмәләренең берләштерелгән үҙәк дәүләт архивының ғилми хеҙмәткәре, 1999—2006 йылдарҙа — директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Бөрйән районы [[Әбделмәмбәт (Бөрйән районы)|Әбделмәмбәт]] ауылынан.
* [[Рәмил Йәнбәк]] (1952—11.01.2017), шағир һәм журналист. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002), [[Шәһит Хоҙайбирҙин]] (2002), [[Зәйнәб Биишева]] (2006) һәм [[Фәтих Кәрим]] исемендәге премиялар лауреаты.
* [[Хәкимов Зөфәр Ҡасим улы]] (1952), [[КПСС|партия]] органдары һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1989 йылдан [[Өфө ҡалаһы]]ның [[Дим районы|Дим район]] Советы башҡарма комитеты рәйесенең беренсе урынбаҫары; 1995 йылдан — район хакимиәте башлығы урынбаҫары, 1997—2016 йылдарҙа район хакимиәте башлығы. Башҡортостан Республикаһы хеҙмәтләндереү өлкәһенең атҡаҙанған хеҙмәткәре. Башҡортостан Республикаһының Почёт грамотаһы һәм Рәсәйҙең 2-се дәрәжә Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн орденының миҙалы менән бүләкләнеүсе. Сығышы менән хәҙерге [[Алтай крайы]]ның үҙәге [[Барнаул]] ҡалаһынан.
* [[Гәрәев Вячеслав Юрьевич]] (1957), мәғариф хеҙмәткәре һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Нефтекама]] ҡалаһының 1-се лицейы директоры. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның IV саҡырылыш [[Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай|Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай]] депутаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы, [[Рәсәй Федерацияһы]]ның почётлы дөйөм белем биреү хеҙмәткәре, Башҡортостандың мәғариф отличнигы. Сығышы менән [[Стәрлетамаҡ]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Әхмәтйәнов Әхәт Әбделхаҡ улы]] (1918—3.08.1976), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан яугир, снайпер, өлкән сержант. II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] ордендары (1942) кавалеры. 
* [[Хоҙайбирҙина Тамара Шәһит ҡыҙы]] (1923—27.04.1998), [[балет]] артисы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. [[РСФСР]]-ҙың (1955) һәм [[Башҡорт АССР-ы]]ның (1953) атҡаҙанған артисы. Йәштәр һәм студенттарҙың бөтә донъя фестивале лауреаты (Бухарест, 1953). Сығышы менән [[Өфө]] ҡалаһынан.
* [[Ғатауллин Наил Ғәйнәт улы]] (1928—26.04.2015), ғалим-хирург, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр Академияһы академигы (1995), медицина фәндәре докторы, профессор. РСФСР-ҙың (1991) һәм БАССР-ҙың (1976) атҡаҙанған фән эшмәкәре, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (1995) һәм һаулыҡ һаҡлау алдынғыһы (2002), Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (2013). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры (1971).
* [[Ишбулатов Нәғим Хажғәле улы]] (1928—7.02.2006), [[башҡорт]] тел белгесе, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Филология фәндәре докторы (1975), профессор (1981). [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре (1980).
* [[Хәйруллин Ирек Хәниф улы]] (1938), ғалим-инженер-электромеханик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1983—2000 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның һәм [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1981), профессор (1983). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1991). Сығышы менән Үзбәк ССР-ынан.
* [[Әхмәтов Морат Хөсәйен улы]] (1948—26.02.2006), башҡорт композиторы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1996). Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (1999). 
* [[Халиуллин Юрий Михайлович]] (1943), хәрби инженер-механик-ғалим, контр-адмирал (1990). Юғары хәрби мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәт эшмәкәре. 1992—1998 йылдарҙа В. И. Ленин исемендәге Ленинград Юғары хәрби-диңгеҙ инженер училищеһы начальнигы, 1998—2000 йылдарҙа — Хәрби-диңгеҙ инженер институты етәксеһе. Техник фәндәр докторы (1996), профессор (1998). [[Ҡырым Республикаһы]]ның 1-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2002). III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәт иткән өсөн» (1988) һәм «Хәрби хеҙмәттәре өсөн» (1998) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Шаран районы]] [[Анисимова Поляна]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Поспелов Пётр Иванович]] (1924—11.12.2006), [[Бөйөк Ватан һуғышы]] яугире, артиллерия полкы разведчигы, рядовой. [[Дан ордены]]ның тулы кавалеры.
* [[Ғайсин Миңлеғәли Зәйнулла улы]] (1949—2017), хеҙмәт алдынғыһы. 1970—2011 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]]ның «Йылайыр» совхозы тракторсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1987), [[Ленин комсомолы премияһы]] лауреаты (1976), [[Ленин ордены|Ленин]] (1976) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1957) ордендары кавалеры. Сығышы менән ошо райондың [[Сосновка (Баймаҡ районы)|Сосновка]] ауылынан. 
* [[Әхмәтова Розалия Фәйзелғаян ҡыҙы]] (1949), хеҙмәт ветераны, йәмәғәтсе. [[Рәсәй Федерацияһы]] Һаҡлыҡ банкыһы Ҡариҙел бүлексәһенең элекке идарасыһы, 1990—1995 йылдарҙа [[Ҡариҙел районы|Ҡариҙел район]] Советы рәйесе урынбаҫары. [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған иҡтисадсыһы]] (1999).
* [[Масленникова Татьяна Александровна]] (10.08.1964), сәнғәт белгесе, 1992 йылдан [[Башҡорт дәүләт педагогия институты]] һәм [[М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты]] уҡытыусыһы. 2000 йылдан Рәссамдар союзы ағзаһы. Сәнғәт ғилеме докторы (2011). Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан.
* [[Ғилметдинов Динар Заһит улы]] (1969), [[Башҡортостан Республикаһы]] буйынса Эске эштәр министрлығының Юл хәрәкәте хәүефһеҙлеге дәүләт инспекцияһы идаралығы етәксеһе, полиция полковнигы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған юрисы, [[Салауат Юлаев (орден)|Салауат Юлаев ордены]] кавалеры (2014). [[Мишкә районы]]ның почётлы гражданы (2015).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:10 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1810]]: Камилло Кавур, граф, [[Италия]] хөкүмәтенең беренсе етәксеһе. 
* [[1830]]: Окубо Тосимити, [[Япония]] [[сәйәсмән]]е.
* [[1845]]: [[Абай Ҡонанбаев]], [[Ҡаҙағстан]]дың мәғрифәтсе-шағиры, [[ҡаҙаҡ әҙәбиәте|ҡаҙаҡ классик әҙәбиәтенә]] нигеҙ һалыусы.
* [[1860]]: Сергей Сазонов, [[Рәсәй империяһы]]ның [[дәүләт]] эшмәкәре, 1910—1916 йылдарҙа сит ил эштәре министры.
* [[1865]]: Александр Глазунов, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] композиторы, дирижёр һәм педагог, Республиканың халыҡ артисы (1922).
* [[1874]]: [[Герберт Гувер]], [[АҠШ]]-тың 31-се президенты.
* [[1890]]: Серафима Бирман, [[СССР]]-ҙың [[театр]] һәм кино актёры, театр режиссёры, [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1946).
* [[1900]]: Андрей Лобанов, СССР-ҙың театр режиссёры, педагог, РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1947).
* [[1905]]: Кларенс Джон Лафлин, [[АҠШ]]-тың сюрреалист фоторәссамы.
* [[1935]]: Гия Канчели, СССР һәм [[Грузия]] композиторы, педагог, СССР-ҙың халыҡ артисы (1988).
* [[1940]]: Вениамин Смехов, СССР һәм [[Рәсәй]]ҙең театр һәм кино актёры, режиссёр, сценарист, әҙип.
* [[1940]]: Бобби Хатфилд, АҠШ [[йыр]]сыһы, «The Righteous Brothers» вокал дуэты ағзаһы.
* [[1945]]: Александр Адабашьян, СССР һәм Рәсәй кинодраматургы, актёр, рәссам, кинорежиссёр һәм сценарист.
* [[1950]]: Алексей Брунов, СССР һәм Рәсәй бард-йырсыһы.
* [[1960]]: Антонио Бандерас, [[Испания]] һәм АҠШ актёры, кинорежиссёр, продюсер һәм йырсы.
* [[1960]]: Мамука Кикалейшвили, СССР һәм Грузияның театр һәм кино актёры, кинорежиссёр.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:10 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З10]]
[[Категория:10 август]]</text>
      <sha1>aq2e08j09242f2eo5xcyd5p7v7pe8ro</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>11 август</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71751</id>
    <revision>
      <id>1149005</id>
      <parentid>1145896</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:58:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңыртыу (мәғлүмәттәрҙе)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16412" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, журналист һәм яҙыусы. 1939—1940 йылдарҙағы совет-фин һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан Мәскәүҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — Ленинградтағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм Өфөнөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы.  Ике Ҡыҙыл Байраҡ (1943, 1956), 2-се дәрәжә Ватан һуғышы (1943) һәм ике Ҡыҙыл Йондоҙ (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>jb5n0dlldwsa5e7qomplypyp29h6ig7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149006</id>
      <parentid>1149005</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:01:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16632" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), 2-се дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>074g897fjof5ogxugn0xjsgc7n51zis</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149007</id>
      <parentid>1149006</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:02:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17297" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), 2-се дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа Баймаҡ районы «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры (1975). Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың Ибраһим ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>et7bw914qw7fflio02n4amrqothwp36</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149008</id>
      <parentid>1149007</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:04:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17364" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), 2-се дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы]] (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1975). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың [[Ибраһим (Баймаҡ районы)|Ибраһим]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>73ntwllfosqymwjo22hzlg9x1y8i0fa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149009</id>
      <parentid>1149008</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:05:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18061" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), 2-се дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы]] (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1975). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың [[Ибраһим (Баймаҡ районы)|Ибраһим]] ауылынан.
* Түлибаев Насирйән Сәйфулла улы (1937), механизатор. 1970 йылдан Хәйбулла районы «Аҡъяр» совхозы тракторсыһы, 1984—1997 йылдарҙа — 1-се бүлексә бригадирының техника буйынса ярҙамсыһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған механизаторы (1981). «Почёт Билдәһе» (1984) һәм 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1979) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Йылайыр районы Ҡәҙерша ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>s2bp74td5m484iiyg189zelhah0c9r7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149010</id>
      <parentid>1149009</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:07:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18134" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), икенсе дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы]] (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1975). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың [[Ибраһим (Баймаҡ районы)|Ибраһим]] ауылынан.
* [[Түлибаев Насирйән Сәйфулла улы]] (1937), механизатор. 1970 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр» совхозы тракторсыһы, 1984—1997 йылдарҙа — 1-се бүлексә бригадирының техника буйынса ярҙамсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1981). [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984) һәм 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1979) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] [[Ҡаҙырша]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>tmdu21lgqhpihuos5n9qr7x5so7a7t6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149011</id>
      <parentid>1149010</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:09:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18564" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), икенсе дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы]] (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1975). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың [[Ибраһим (Баймаҡ районы)|Ибраһим]] ауылынан.
* [[Түлибаев Насирйән Сәйфулла улы]] (1937), механизатор. 1970 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр» совхозы тракторсыһы, 1984—1997 йылдарҙа — 1-се бүлексә бригадирының техника буйынса ярҙамсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1981). [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984) һәм 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1979) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] [[Ҡаҙырша]] ауылынан.
* Яҡупов Рамазан Зәйнәғәбдин улы (1937), Хәйбулла районы «Хәйбулла» совхозының элекке механизаторы. 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры (1976). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районы Юлалы руднигы ҡасабаһынын.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>dwzi766lgfmqy38n33njp5z2lgkyrxp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149012</id>
      <parentid>1149011</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:10:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18614" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), икенсе дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы]] (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1975). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың [[Ибраһим (Баймаҡ районы)|Ибраһим]] ауылынан.
* [[Түлибаев Насирйән Сәйфулла улы]] (1937), механизатор. 1970 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр» совхозы тракторсыһы, 1984—1997 йылдарҙа — 1-се бүлексә бригадирының техника буйынса ярҙамсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1981). [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984) һәм 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1979) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] [[Ҡаҙырша]] ауылынан.
* [[Яҡупов Рамазан Зәйнәғәбдин улы]] (1937), Хәйбулла районы «Хәйбулла» совхозының элекке механизаторы. 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры (1976). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районының хәҙер бөткән [[Юлалы |Юлалы руднигы ҡасабаһынан]].
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>kkv25alvsh5upm9dl0mdxbkj2wr727f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149013</id>
      <parentid>1149012</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:18:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19315" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), икенсе дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы]] (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1975). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың [[Ибраһим (Баймаҡ районы)|Ибраһим]] ауылынан.
* [[Түлибаев Насирйән Сәйфулла улы]] (1937), механизатор. 1970 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр» совхозы тракторсыһы, 1984—1997 йылдарҙа — 1-се бүлексә бригадирының техника буйынса ярҙамсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1981). [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984) һәм 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1979) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] [[Ҡаҙырша]] ауылынан.
* [[Яҡупов Рамазан Зәйнәғәбдин улы]] (1937), Хәйбулла районы «Хәйбулла» совхозының элекке механизаторы. 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры (1976). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районының хәҙер бөткән [[Юлалы |Юлалы руднигы ҡасабаһынан]].
* Ғүмәрова Роза Шәриф ҡыҙы (1952), мәғариф, профсоюз органдары һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1971 йылдан Бөрйән районы мәғариф хеҙмәткәре; 1999 йылдан  район хакимиәтенең эштәр идарасыһы, 2004—2008 йылдарҙа — район хакимиәте башлығы урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре (1999), Рәсәйҙең мәғариф отличнигы. Сығышы менән ошо райондың Иҫке Собханғол ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>323kf7sn9fx40502g07esosgebvfmso</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149014</id>
      <parentid>1149013</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:29:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19561" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), икенсе дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы]] (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1975). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың [[Ибраһим (Баймаҡ районы)|Ибраһим]] ауылынан.
* [[Түлибаев Насирйән Сәйфулла улы]] (1937), механизатор. 1970 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр» совхозы тракторсыһы, 1984—1997 йылдарҙа — 1-се бүлексә бригадирының техника буйынса ярҙамсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1981). [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984) һәм 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1979) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] [[Ҡаҙырша]] ауылынан.
* [[Яҡупов Рамазан Зәйнәғәбдин улы]] (1937), Хәйбулла районы «Хәйбулла» совхозының элекке механизаторы. 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры (1976). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районының хәҙер бөткән [[Юлалы |Юлалы руднигы ҡасабаһынан]].
* [[Ғүмәрова Роза Шәриф ҡыҙы]] (1952), [[мәғариф]], профсоюз органдары һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1971 йылдан [[Бөрйән районы]] мәғариф хеҙмәткәре; 1999 йылдан район хакимиәтенең эштәр идарасыһы, 2004—2008 йылдарҙа — район хакимиәте башлығы урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре (1999), Рәсәйҙең мәғариф отличнигы (1985).
* Малышев Борис Сергеевич (1952),  ғалим-инженер. 1975 йылдан Күмертау авиация производство предприятиеһының яуаплы хеҙмәткәре, 1987—2007 йылдарҙа предприятиенең генераль директоры. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>lmt2cnt2p1swzh6l9thoi7bi327zmz3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149015</id>
      <parentid>1149014</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:30:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19611" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), икенсе дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы]] (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1975). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың [[Ибраһим (Баймаҡ районы)|Ибраһим]] ауылынан.
* [[Түлибаев Насирйән Сәйфулла улы]] (1937), механизатор. 1970 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр» совхозы тракторсыһы, 1984—1997 йылдарҙа — 1-се бүлексә бригадирының техника буйынса ярҙамсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1981). [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984) һәм 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1979) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] [[Ҡаҙырша]] ауылынан.
* [[Яҡупов Рамазан Зәйнәғәбдин улы]] (1937), Хәйбулла районы «Хәйбулла» совхозының элекке механизаторы. 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры (1976). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районының хәҙер бөткән [[Юлалы |Юлалы руднигы ҡасабаһынан]].
* [[Ғүмәрова Роза Шәриф ҡыҙы]] (1952), [[мәғариф]], профсоюз органдары һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1971 йылдан [[Бөрйән районы]] мәғариф хеҙмәткәре; 1999 йылдан район хакимиәтенең эштәр идарасыһы, 2004—2008 йылдарҙа — район хакимиәте башлығы урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре (1999), Рәсәйҙең мәғариф отличнигы (1985).
* [[Малышев Борис Сергеевич]] (1952), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]. 1975 йылдан [[Күмертау авиация производство предприятиеһы]]ның яуаплы хеҙмәткәре, 1987—2007 йылдарҙа предприятиеның генераль директоры. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>fbjyp0sxe9va6cuwby34w8jdnvfpwfx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149019</id>
      <parentid>1149015</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:34:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ өҫтәмә мәғлүмәт</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20270" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), икенсе дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы]] (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1975). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың [[Ибраһим (Баймаҡ районы)|Ибраһим]] ауылынан.
* [[Түлибаев Насирйән Сәйфулла улы]] (1937), механизатор. 1970 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр» совхозы тракторсыһы, 1984—1997 йылдарҙа — 1-се бүлексә бригадирының техника буйынса ярҙамсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1981). [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984) һәм 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1979) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] [[Ҡаҙырша]] ауылынан.
* [[Яҡупов Рамазан Зәйнәғәбдин улы]] (1937), Хәйбулла районы «Хәйбулла» совхозының элекке механизаторы. 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры (1976). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районының хәҙер бөткән [[Юлалы |Юлалы руднигы ҡасабаһынан]].
* [[Ғүмәрова Роза Шәриф ҡыҙы]] (1952), [[мәғариф]], профсоюз органдары һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1971 йылдан [[Бөрйән районы]] мәғариф хеҙмәткәре; 1999 йылдан район хакимиәтенең эштәр идарасыһы, 2004—2008 йылдарҙа — район хакимиәте башлығы урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре (1999), Рәсәйҙең мәғариф отличнигы (1985).
* [[Малышев Борис Сергеевич]] (1952), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]. 1975 йылдан [[Күмертау авиация производство предприятиеһы]]ның яуаплы хеҙмәткәре, 1987—2007 йылдарҙа — генераль директоры. Халыҡ-ара мәғлүмәтләштерү академияһы академигы, техник фәндәр кандидаты (2002), доцент. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған машина эшләүсеһе (1999). Башҡортостан Республикаһының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе һәм Халыҡтар дуҫлығы ордены кавалеры (2012). Күмертау ҡалаһының почётлы гражданы (2021). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Белорет районы Туҡан ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>9jvquvadsr48u7af6wb3rtw82ki4ky2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149020</id>
      <parentid>1149019</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:36:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20327" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), икенсе дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы]] (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1975). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың [[Ибраһим (Баймаҡ районы)|Ибраһим]] ауылынан.
* [[Түлибаев Насирйән Сәйфулла улы]] (1937), механизатор. 1970 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр» совхозы тракторсыһы, 1984—1997 йылдарҙа — 1-се бүлексә бригадирының техника буйынса ярҙамсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1981). [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984) һәм 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1979) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] [[Ҡаҙырша]] ауылынан.
* [[Яҡупов Рамазан Зәйнәғәбдин улы]] (1937), Хәйбулла районы «Хәйбулла» совхозының элекке механизаторы. 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры (1976). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районының хәҙер бөткән [[Юлалы |Юлалы руднигы ҡасабаһынан]].
* [[Ғүмәрова Роза Шәриф ҡыҙы]] (1952), [[мәғариф]], профсоюз органдары һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1971 йылдан [[Бөрйән районы]] мәғариф хеҙмәткәре; 1999 йылдан район хакимиәтенең эштәр идарасыһы, 2004—2008 йылдарҙа — район хакимиәте башлығы урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре (1999), Рәсәйҙең мәғариф отличнигы (1985).
* [[Малышев Борис Сергеевич]] (1952), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]. 1975 йылдан [[Күмертау авиация производство предприятиеһы]]ның яуаплы хеҙмәткәре, 1987—2007 йылдарҙа — генераль директоры. Халыҡ-ара мәғлүмәтләштерү академияһы академигы, техник фәндәр кандидаты (2002), доцент. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған машина эшләүсеһе (1999). Башҡортостан Республикаһының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе һәм Халыҡтар дуҫлығы ордены кавалеры (2012). [[Күмертау]] ҡалаһының почётлы гражданы (2021). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Белорет районы]] [[Туҡан (Белорет районы)|Туҡан]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>mtdalx5pj51edahor1k748mj17ic0qm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149024</id>
      <parentid>1149020</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:40:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20326" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), икенсе дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы]] (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). Өсөнсө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1975). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың [[Ибраһим (Баймаҡ районы)|Ибраһим]] ауылынан.
* [[Түлибаев Насирйән Сәйфулла улы]] (1937), механизатор. 1970 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр» совхозы тракторсыһы, 1984—1997 йылдарҙа — бүлексә бригадирының техника буйынса ярҙамсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1981). [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984) һәм 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1979) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] [[Ҡаҙырша]] ауылынан.
* [[Яҡупов Рамазан Зәйнәғәбдин улы]] (1937), Хәйбулла районы «Хәйбулла» совхозының элекке механизаторы. 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры (1976). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районының хәҙер бөткән [[Юлалы |Юлалы руднигы ҡасабаһынан]].
* [[Ғүмәрова Роза Шәриф ҡыҙы]] (1952), [[мәғариф]], профсоюз органдары һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1971 йылдан [[Бөрйән районы]] мәғариф хеҙмәткәре; 1999 йылдан район хакимиәтенең эштәр идарасыһы, 2004—2008 йылдарҙа — район хакимиәте башлығы урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре (1999), Рәсәйҙең мәғариф отличнигы (1985).
* [[Малышев Борис Сергеевич]] (1952), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]. 1975 йылдан [[Күмертау авиация производство предприятиеһы]]ның яуаплы хеҙмәткәре, 1987—2007 йылдарҙа — генераль директоры. Халыҡ-ара мәғлүмәтләштерү академияһы академигы, техник фәндәр кандидаты (2002), доцент. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған машина эшләүсеһе (1999). Башҡортостан Республикаһының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе һәм Халыҡтар дуҫлығы ордены кавалеры (2012). [[Күмертау]] ҡалаһының почётлы гражданы (2021). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Белорет районы]] [[Туҡан (Белорет районы)|Туҡан]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>beyscg7r4eiulg8kie1t9jsd1tdjrnn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149043</id>
      <parentid>1149024</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T04:01:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* {{Ваҡиғалар}} */ яңы мәғлүмәт</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20561" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''11 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 223-сө ([[кәбисә йыл]]ында 224-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 142 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Ул һәм ҡыҙҙар көнө.
* {{Флагификация|Зимбабве}}: Милли батырҙар көнө.
* {{Флагификация|Пакистан}}: Флаг көнө.
* {{Флагификация|Чад}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{Флагификация|Армения}}: Милли оҡшашлыҡ көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Туркменистан}}: Ил сиге һаҡсылары көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 

== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1845]]: [[Санкт-Петербург]]та [[Рәсәй империяһы]]ндағы тәүге магистраль паровоз эшләнә. 
* [[1901]]: [[Өфө]]лә түләүһеҙ амбулатор күҙ дауаханаһы асыла.
* [[1902]]: Хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Яңы Мөслим (Мәсетле районы)|Яңы Мөслим]] ауылында мәктәп асыла.
* [[1906]]: [[Англия]]ла тауышлы киноға [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1919]]: [[Башҡортостан]]дың дәүләт архив хеҙмәте ойошторола.
* [[1959]]: [[Мәскәү]]ҙә «Шереметьево» халыҡ-ара аэропорты эш башлай.
* [[1992]]: [[Жуковский (ҡала)|Жуковскийҙа]] беренсе халыҡ-ара авиасалон асыла.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Блюменталь Юлий Юлиевич]] (1870—1944), рәссам, йәмәғәт эшмәкәре. 1907—1912 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]нан [[Рәсәй империяһы]]ның 3‑сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. 1926—1935 йылдарҙа хәҙерге [[М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы]] директоры, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]] (хәҙерге [[Өфө сәнғәт училищеһы]]) уҡытыусыһы.
* [[Потапов Александр Григорьевич]] (1940), [[фән|ғалим]]-тау инженеры. 1963—1995 йылдарҙа [[Волгоград]] Нефть сәнәғәте ғилми тикшеренеү һәм проект институтының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1987 йылдан — генераль директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1990—1994 йылдарҙа  Волгоград университеты уҡытыусыһы. 1995 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғи газ һәм газ технологиялары ғилми тикшеренеү институтының бүлек начальнигы, 2003 йылдан — Тәбиғи газ ятҡылыҡтарын үҙләштереү, файҙаланыу һәм скважиналар быраулау үҙәгенең директор урынбаҫары. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]] Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), Рәсәй Федерацияһының почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (2008). «[[Газпром]]» йәмғиәте премияһы лауреаты (2010). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Стәрлебаш районы]] Потаповка ауылынан.
* [[Романченко Анатолий Фёдорович]] (1945), ғалим-инженер-электромеханик. Техник фәндәр докторы (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2001), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). 1975 йылдан [[Өфө авиация институты]], 1982 йылдан — [[Өфө дәүләт иҡтисад һәм сервис университеты]]ның өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1991 йылға тиклем сервис техникаһы факультеты деканы, 1993—1999 йылдарҙа көнкүреш тәғәйенләнешендәге машиналар һәм аппараттар кафедраһы, 2002—2013 йылдарҙа —автоматлаштырылған проектлау системалары һәм графика кафедраһы мөдире. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Фёдоров Александр Александрович]] (1945—13.07.2022), ғалим-[[Филология|филолог]]. 1977 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2000—2013 йылдарҙа [[Рус теле|рус]] филологияһы факультеты деканы, бер үк ваҡытта 1990—2013 йылдарҙа сит ил әҙәбиәте һәм художество мәҙәниәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2011). Сығышы менән [[Ставрополь]] ҡалаһынан.
* [[Шамратова Валентина Ғосман ҡыҙы]] (1950), ғалим-[[Физиология|физиолог]]. 1977 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2004). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән [[Ашхабад]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мойся Владимир Николаевич]] (1941—30.07.1995), хеҙмәт алдынғыһы. 1965—1995 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] {{comment|йылылыҡ-электр үҙәге|ТЭЦ—теплоэлектроцентраль}} электрослесары. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған энергетигы (1982). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]] [[Гавриловка (Фёдоровка ауыл советы, Фёдоровка районы)|Гавриловка]] ауылынан. 
* [[Попов Владимир Георгиевич]] (1941—5.01.2017), [[фән|ғалим]]-гидрогеолог. 1964 йылдан Башҡортостан территориаль геология идаралығының Көнбайыш Башҡортостан комплекслы геология экспедицияһының өлкән гидрогеологы; 1973 йылдан [[СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалы]]ның [[Геология институты]] хеҙмәткәре, 1977 йылдан нефть һәм газ геологияһы лабораторияһының өлкән, 1987 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта гидрогеология кабинеты мөдире. 1989 йылдан хәҙерге М. И. Платов исемендәге Көньяҡ Рәсәй политехник университеты  ([[Новочеркасск]]) уҡытыусыһы. Геология минералогия фәндәре докторы (1987), профессор (1990). Сығышы менән Новочеркасск ҡалаһынан.
* [[Сарапулов Владимир Семёнович]] (1951), хеҙмәт ветераны. [[Балаҡатай]] юл төҙәтеү-төҙөү участкаһының элекке начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2001). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Балаҡатай районы]] [[Яңы Балаҡатай]] ауылынан.  
* [[Ханов Олег Закир улы]] (1951), [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1979 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1973 йылдан хәҙерге [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы, 2012—2019 йылдарҙа театрҙың художество етәксеһе. 1984—1997 йылдарҙа Башҡортостан Театр эшмәкәрҙәре союзы идараһы рәйесе. Петрбург фән һәм сәнғәт академияһының ағза-корреспонденты (2005), профессор. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1987) һәм Башҡорт АССР-ының халыҡ (1984) артисы. [[Төрки телле халыҡтар|Төрки телле]] театрҙарҙың «Туғанлыҡ» халыҡ-ара фестивале лауреаты (1991, 2017). Станиславский исемендәге халыҡ-ара премия лауреаты (2014). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт премияһы (1996), Башҡорт АССР-ының [[Салауат Юлаев исемендәге премия]]һы (1981) лауреаты. [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры  (2016). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Анатолий Ерошин]] (1927—28.07.1970), хәрби хеҙмәткәр, [[Журналистика|журналист]] һәм [[яҙыусы]]. 1939—1940 йылдарҙағы [[Совет-фин һуғышы (1939—1940)|совет-фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан]] һуғыштарында ҡатнашыусы. Полковник. 1948 йылдан [[Мәскәү]]ҙәге Ф. Э. Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһы уҡытыусыһы, 1954 йылдан — [[Ленинград]]тағы Хәрби артиллерия командирҙар академияһының халыҡ демократияһы илдәре факультетының начальник урынбаҫары; 1957—1960 йылдарҙа Ленинград һәм [[Өфө]]нөң киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәре. 1962 йылдан [[СССР]]-ҙың Журналистар һәм 1969 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы|Яҙыусылар]] союздары ағзаһы. Ике [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Ҡыҙыл Байраҡ]] (1943, 1956), икенсе дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] (1943) һәм ике [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] (1940, 1951) ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Өфө ҡалаһы]]нан.
* [[Сөләймәнов Рәшит Сафиулла улы]] (1937), механизатор. 1954—1997 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] «Йылайыр» совхоз-техникумы тракторсыһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996). Өсөнсө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны ордены]] кавалеры (1975). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1989). Сығышы менән ошо райондың [[Ибраһим (Баймаҡ районы)|Ибраһим]] ауылынан.
* [[Түлибаев Насирйән Сәйфулла улы]] (1937), механизатор. 1970 йылдан [[Хәйбулла районы]] «Аҡъяр» совхозы тракторсыһы, 1984—1997 йылдарҙа — бүлексә бригадирының техника буйынса ярҙамсыһы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1981). [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1984) һәм 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1979) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йылайыр районы]] [[Ҡаҙырша]] ауылынан.
* [[Яҡупов Рамазан Зәйнәғәбдин улы]] (1937), Хәйбулла районы «Хәйбулла» совхозының элекке механизаторы. 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны ордены кавалеры (1976). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районының хәҙер бөткән [[Юлалы |Юлалы руднигы ҡасабаһынан]].
* [[Ғүмәрова Роза Шәриф ҡыҙы]] (1952), [[мәғариф]], профсоюз органдары һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 1971 йылдан [[Бөрйән районы]] мәғариф хеҙмәткәре; 1999 йылдан район хакимиәтенең эштәр идарасыһы, 2004—2008 йылдарҙа — район хакимиәте башлығы урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре (1999), Рәсәйҙең мәғариф отличнигы (1985).
* [[Малышев Борис Сергеевич]] (1952), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]. 1975 йылдан [[Күмертау авиация производство предприятиеһы]]ның яуаплы хеҙмәткәре, 1987—2007 йылдарҙа — генераль директоры. Халыҡ-ара мәғлүмәтләштерү академияһы академигы, техник фәндәр кандидаты (2002), доцент. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған машина эшләүсеһе (1999). Башҡортостан Республикаһының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе һәм Халыҡтар дуҫлығы ордены кавалеры (2012). [[Күмертау]] ҡалаһының почётлы гражданы (2021). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Белорет районы]] [[Туҡан (Белорет районы)|Туҡан]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Барыкин Николай Петрович]] (1938), [[фән|ғалим]]-[[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Металлургия|металлург]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1973—1988 йылдарҙа [[Өфө авиация институты]]ның кафедра мөдире. Техник фәндәр докторы (1992), профессор (1996). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1988). Сығышы менән хәҙерге [[Волгоград]] ҡалаһынан. 
* [[Игнатьев Владимир Леонтьевич]] (1938), [[Педагогика|педагог]], тыуған яҡты өйрәнеүсе. [[Ишембай тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы]]н ойоштороусы һәм уның алмашһыҙ директоры. Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған уҡытыусыһы. [[Ишембай районы]] һәм [[Ишембай]] ҡалаһының почётлы гражданы. Сығышы менән хәҙерге [[Свердловск өлкәһе]]нең [[Рәүҙе]] ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1795]]: Иван Спасский, [[Рәсәй империяһы]] табибы, [[Александр Пушкин]]дың ғаилә табибы, шағирҙың һуңғы көндәре хаҡындағы яҙмалар авторы.
* [[1885]]: София Парнок, Рәсәй империяһы һәм [[СССР]] [[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, әҙәби тәнҡитсе.
* [[1900]]: Александр Мосолов, СССР композиторы, пианист.
* [[1910]]: Филипп Агостини, [[Франция]] кинооператоры, кинорежиссёр.
* [[1910]]: Джордж Хоманс, [[АҠШ]] [[Социология|социологы]].
* [[1920]]: Яков Слободкин, СССР һәм [[Рәсәй]] [[музыка]]нты, виолончелист һәм [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы (1973).
* [[1950]]: Эрик Бранн, АҠШ музыканты, «Iron Butterfly» рок төркөмө [[Гитара|гитарисы]].
* [[1950]]: Стив Возняк, АҠШ [[Программалау|программисы]], «Apple» фирмаһын ойоштороусыларҙың береһе.
* [[1950]]: Геннадий Никонов, СССР һәм Рәсәйҙең [[ҡорал]] конструкторы, АН-94 «Абакан» автоматын уйлап сығарып яһаусы.
* [[1955]]: Сергей Мавроди, Рәсәй йүнселе, «МММ» финанс пирамидаһын ойоштороусы.
* [[1960]]: Зөлфәт Хәким, СССР һәм Рәсәй [[Драма (жанр)|драматургы]], композитор, [[йыр]]сы һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Татарстан Республикаһы]]ның халыҡ яҙыусыһы (2020).
* [[1955]]: Виола Дэвис, АҠШ актрисаһы, «[[Оскар]]», «[[Алтын глобус]]» кинопремиялары һәм башҡа бүләктәр эйәһе.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:11 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[2014]]: [[Робин Уильямс]], [[АҠШ]] актёры.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З11]]
[[Категория:11 август]]</text>
      <sha1>1teb0sdrx7wxz81mbd1xea5aed238yb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>12 август</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71752</id>
    <revision>
      <id>1149044</id>
      <parentid>1051695</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T04:02:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17461" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''12 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 224-се ([[кәбисә йыл]]ында 225-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 141 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* {{БМО флагы}} [[БМО]]: Бөтә донъя йәштәр көнө.
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Бөтә донъя [[каллиграфия]] көнө.
** Бөтә донъя филдәр көнө.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|АҠШ}}: Шәхсән компьютер көнө.
* {{Флагификация|Бразилия}}: Атайҙар көнө.
* {{Флагификация|Таиланд}}: Әсәйҙәр көнө.
* {{Флагификация|Индия}}: Китапханалар көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|АҠШ}}: Йөк машинаһы водителдәре көнө.
* {{Флагификация|Кыргызстан}}: Енәйәт язаһын башҡарыу системаһы хеҙмәткәрҙәре көнө.
* {{Флагификация|Россия}}: Хәрби-Һауа көстәре көнө. 
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1851]]: [[АҠШ]]-та тегеү машинаһына [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1877]]: [[Марс]]тың юлдашы — [[Деймос]] асыла.
* [[1928]]: [[Мәскәү]]ҙә хәҙерге М. Горький исемендәге мәҙәниәт һәм ял паркы асыла. 
* [[1953]]: [[СССР]]-ҙа донъялағы беренсе [[водород]] бомбаһын һынау үткәрелә.
* [[1959]]: СССР-ҙа «оҙайлы ҡулланылыш» тауарҙарын [[кредит]]ҡа һатыу рөхсәт ителә. 
* [[1980]]: [[Өфө]]лә миллионынсы кеше теркәлә.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Сутягин Александр Васильевич]] (1915—10.01.1991), [[СССР]] [[йыр]]сыһы. 1941—1957 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]] солисы, бер үк ваҡытта [[Бөйөк Ватан һуғышы]] йылдарында [[БАССР Халыҡ Комиссарҙары Советы]] ҡарамағындағы Республика радиолаштырыу комитеты дикторы. [[РСФСР]]-ҙың (1955) һәм [[Башҡорт АССР-ы]]ның (1949) халыҡ артисы.  
* [[Фәрхетдинов Мирғәй Әхмәй улы]] (1915—28.03.1944), Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған яугир, пулемёт ротаһы командиры, өлкән лейтенант.1939—1940 йылдарҙағы совет-фин һуғышында ҡатнашыусы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1944). 
* [[Мортазина Бәһиә Ниғәмәтйән ҡыҙы]] (1930—2008), [[Педагогика|педагог]], 1953—1975 йылдарҙа [[Борай районы]] [[Иҫке Бикмәт]] урта мәктәбе уҡытыусыһы, РСФСР-ҙың атҡаҙанған уҡытыусыһы.  
* [[Бикембетов Сыңғыҙ Шәйәхмәт улы]] (1945), хеҙмәт ветераны, нефтехимик. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған химигы (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Һөләймән (Мәсетле районы)|Һөләймән]] ауылынан. 
* [[Бадиков Юрий Владимирович]] (1950), [[фән|ғалим]]-[[Химик технология|химик-технолог]]. 1982—1989  һәм 1998—2010 йылдарҙа Гербицидтар һәм үҫемлектәрҙең үҫеүен көйләгестәр ғилми-тикшеренеү технология институтының лаборатория мөдире, бер үк ваҡытта 2007 йылдан — [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (2002). Сығышы менән [[Могилёв]] ҡалаһынан.
* [[Камалов Атлас Закир улы]] (1950), хужалыҡ һәм [[КПСС|партия]] органдары ветераны, ғалим-[[Агрономия|агроном]]. 1991—1995 йылдарҙа [[Мәсетле районы|Мәсетле район]] хакимиәте башлығы. [[Ауыл хужалығы]] фәндәре кандидаты (2005). Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш (1990—1993) [[БАССР Юғары Советы|Юғары Советы]] депутаты. 
* [[Рогожникова Татьяна Михайловна]] (1960), [[Тел ғилеме|тел белгесе]]. 1982 йылдан [[Өфө авиация институты]] һәм [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1991―2006 йылдарҙа сит телдәр,  2006 йылдан тел коммуникацияһы һәм психолингвистика кафедраһы мөдире, бер үк ваҡытта 2015 йылдан ― ректорат советнигы. Филология фәндәре докторы (2000), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2002), [[Рәсәй Федерацияһы]]ның почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Бөрйән районы]] [[Иҫке Собханғол (Бөрйән районы)|Иҫке Собханғол]] ауылынан.
* [[Сәхибгәрәева Мәүлиҙә Фән ҡыҙы]] (1960), табип-терапевт, [[Өфө]]нөң 13-сө ҡала клиник дауаханаһының бүлек етәксеһе, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Алтынбаев Сәмиғулла Ғиләж улы]] (1916 — ?), [[Бөйөк Ватан һуғышы]] яугиры. [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]]ның 58-се кавалерия полкы кавалерисы, гвардия кесе сержанты. II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены]] кавалеры (1985). 
* [[Әхмәтшин Мирйән Иҙиәтулла улы]] (1931—10.01.2013), хужалыҡ эшмәкәре, йәмәғәтсе. 1954—1991 йылдарҙа [[Ленин ордены|Ленин орденлы]] [[Өфө нефть эшкәртеү заводы]]ның яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән баш инженеры, директоры, директорҙың иҡтисад буйынса урынбаҫары. [[СССР]]-ҙың 10-сы саҡырылыш (1979—1984) Юғары Советы депутаты. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған рационализаторы (1974), СССР Нефть химияһы һәм нефть эшкәртеү министрлығы отличнигы (1967). [[Октябрь Революцияһы ордены|Октябрь Революцияһы]] (1975), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1971) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1966) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Туймазы районы]] [[Үрмәкәй]] ауылынан.
* [[Борзенко Валентин Иванович]] (1936—26.02.2013), хужалыҡ эшмәкәре, йәмәғәтсе. 1954—1997 йылдарҙа [[«Салауатнефтеоргсинтез» берекмәһе]]нең яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1980 йылдан — Химия заводы директоры. [[Башҡорт АССР-ы]]ның 12-се саҡырылыш (1990—1995) Юғары Советы, 1997—1999 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] ҡала Советы  депутаты. [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1992). Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1986), СССР-ҙың уйлап табыусыһы (1991). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Федоровка районы|Федоровка районы]] [[Златоустовка (Фёдоровка районы)|Златоустовка]] ауылынан.
* [[Цаплин Юрий Матвеевич]] (1946), хеҙмәт ветераны, [[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Химик технология|химик-технолог]]. 1964—2006 йылдарҙа «Салауатнефтеоргсинтез» берекмәһенең яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1989 йылдан Нефтехимик производстволар заводы директоры; 1994 йылдан — техник бүлек начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы (2004). Сығышы менән [[Ишембай]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Цыбин Иван Максимович]] (1922—26.07.1996), [[Советтар Союзы Геройы]] (1944). [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. Һуғыштан һуң [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]]нда йәшәй һәм эшләй. Сығышы менән [[Ырымбур өлкәһе]]нең [[Шарлыҡ районы]] Новофедоровка ауылынан.
* Түләкова Нәғимә Ибраһим ҡыҙы (1927—18.12.2005), малсы. 1944 йылдан Баймаҡ районы «Баймаҡ» совхозы һауынсыһы, 1961—1982 йылдарҙа — быҙау ҡараусы. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1973), коммунистик хеҙмәт ударнигы (1970). Сығышы менән ошо райондың Ҡыуат ауылынан.
* [[Авдиенко Виктор Николаевич]] (1947), «[[Газпром Нефтехим Салауат]]» (2011 йылға тиклем [[Газпром Нефтехим Салауат|«Салауатнефтеоргсинтез»]]) берекмәһе «Мономер» заводының элекке ҡоролма начальнигы. [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған химигы.   
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Наркевич Иван Иосифович]] (1938), [[нефть]] һәм [[газ]] сығарыу объектарын төҙөүҙә ҡатнашҡан хеҙмәт ветераны, 1968—1998 йылдарҙа «Востокнефтепроводстрой» ойошмаһы бульдозерсыһы, 1970 йылдан — таҙартыу машинаһы машинисы. СССР Нефть‑газ төҙөлөшө министрлығының почётлы хеҙмәткәре (1988). [[Хеҙмәт Даны ордены]]ның тулы кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Беларусь Республикаһы]]ның Витебск өлкәһе Пуховка ауылынан.
* [[Хаматшин Фәнзир Хаматхан улы]] (1938), [[ауыл хужалығы]] ветераны, 1960—1995 йылдарҙа [[Кушнаренко районы]]ның Ленин исемендәге колхоз механизаторы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1981).  
* [[Кәримов Роберт Юнир улы]] (1958), [[Педагогика|педагог]], мәғариф һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Стәрлетамаҡ]] тармаҡ-ара колледжы директоры, 2000—2016 йылдарҙа [[Стәрлетамаҡ районы|Стәрлетамаҡ район]] мәғариф бүлеге етәксеһе. IV саҡырылыш район Советы депутаты. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған уҡытыусыһы һәм халыҡ мәғарифы отличнигы.
* [[Мәхмүтов Салауат Мансур улы]] (1958), рәссам, [[Стәрлетамаҡ]]тың 1-се сәнғәт мәктәбе уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2015). Сығышы менән Стәрлетамаҡ ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Ямалеева Анна Александровна]] (1944), [[фән|ғалим]]-[[Биохимия|биохимик]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2002). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2006). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Баҡалы районы]] [[Бозор]] ауылынан.
* [[Чернов Николай Васильевич]] (1949), ғалим-табип, юғары мәктәп уҡытыусһыһы. 1986 йылдан Башҡортостан Һаулыҡ һаҡлау министрлығының Суд-медицина экспертизаһы бюроһы етәксеһе. Медицина фәндәре кандидаты (1999). Юғары категориялы суд-медицина эксперты. СССР-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1985). РСФСР-ҙың атҡаҙанған табибы (1990). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:12 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1820]]: Авдотья Панаева, [[Рәсәй империяһы]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[мемуар]]сы.
* [[1920]]: Валентин Филатов, цирк артисы, дрессировщик, [[СССР]]-ҙың халыҡ артисы (1969).
* [[1930]]: Джордж Сорос, [[АҠШ]] финансисы һәм йәмәғәт эшмәкәре, сығышы менән [[Венгрия]]нан.
* [[1950]]: Рон Маел, «Sparks» [[Рок|поп-рок]] төркөмө [[музыка]]нты һәм [[йыр]] текстары авторы.
* [[1950]]: Александр Сидельников, СССР [[хоккей]]сыһы, ҡапҡасы, [[олимпия]] һәм ике тапҡыр [[Ер|донъя]] һәм [[Европа]] чемпионы.
* [[1960]]: Лоран Финьон, [[Франция]] [[спорт]]сыһы, [[велосипед]]та уҙышыусы, «Тур-де-Франс» (1983, 1984) һәм «Джиро д’Италия» (1989) ярыштары еңеүсеһе.
* [[1980]]: Доминик Суэйн, АҠШ актрисаһы, «Лолита» (1997) фильмында төп ролде башҡарыусы.
* [[1990]]: Марио Балотелли, [[Италия]] [[футбол]]сыһы, [[Европа]]ның 2012 йылғы чемпионатының көмөш призёры.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:12 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1952]]: [[Давид Бергельсон]], [[СССР]] яҙыусыһы.
* [[1922]]: [[Әминев Миңлетдин Ғилметдин улы]], [[Советтар Союзы Геройы]] (1943).
* [[1991]]: [[Ғайсин Хәсән Назар улы]], Советтар Союзы Геройы (1945).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З12]]
[[Категория:12 август]]</text>
      <sha1>dypme6nyco36l1t4fwy7yo26idchxdr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149045</id>
      <parentid>1149044</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T04:05:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17552" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''12 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 224-се ([[кәбисә йыл]]ында 225-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 141 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* {{БМО флагы}} [[БМО]]: Бөтә донъя йәштәр көнө.
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Бөтә донъя [[каллиграфия]] көнө.
** Бөтә донъя филдәр көнө.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|АҠШ}}: Шәхсән компьютер көнө.
* {{Флагификация|Бразилия}}: Атайҙар көнө.
* {{Флагификация|Таиланд}}: Әсәйҙәр көнө.
* {{Флагификация|Индия}}: Китапханалар көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|АҠШ}}: Йөк машинаһы водителдәре көнө.
* {{Флагификация|Кыргызстан}}: Енәйәт язаһын башҡарыу системаһы хеҙмәткәрҙәре көнө.
* {{Флагификация|Россия}}: Хәрби-Һауа көстәре көнө. 
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1851]]: [[АҠШ]]-та тегеү машинаһына [[Патент хоҡуғы|патент]] алына.
* [[1877]]: [[Марс]]тың юлдашы — [[Деймос]] асыла.
* [[1928]]: [[Мәскәү]]ҙә хәҙерге М. Горький исемендәге мәҙәниәт һәм ял паркы асыла. 
* [[1953]]: [[СССР]]-ҙа донъялағы беренсе [[водород]] бомбаһын һынау үткәрелә.
* [[1959]]: СССР-ҙа «оҙайлы ҡулланылыш» тауарҙарын [[кредит]]ҡа һатыу рөхсәт ителә. 
* [[1980]]: [[Өфө]]лә миллионынсы кеше теркәлә.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Сутягин Александр Васильевич]] (1915—10.01.1991), [[СССР]] [[йыр]]сыһы. 1941—1957 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]] солисы, бер үк ваҡытта [[Бөйөк Ватан һуғышы]] йылдарында [[БАССР Халыҡ Комиссарҙары Советы]] ҡарамағындағы Республика радиолаштырыу комитеты дикторы. [[РСФСР]]-ҙың (1955) һәм [[Башҡорт АССР-ы]]ның (1949) халыҡ артисы.  
* [[Фәрхетдинов Мирғәй Әхмәй улы]] (1915—28.03.1944), Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған яугир, пулемёт ротаһы командиры, өлкән лейтенант.1939—1940 йылдарҙағы совет-фин һуғышында ҡатнашыусы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1944). 
* [[Мортазина Бәһиә Ниғәмәтйән ҡыҙы]] (1930—2008), [[Педагогика|педагог]], 1953—1975 йылдарҙа [[Борай районы]] [[Иҫке Бикмәт]] урта мәктәбе уҡытыусыһы, РСФСР-ҙың атҡаҙанған уҡытыусыһы.  
* [[Бикембетов Сыңғыҙ Шәйәхмәт улы]] (1945), хеҙмәт ветераны, нефтехимик. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған химигы (1981). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Һөләймән (Мәсетле районы)|Һөләймән]] ауылынан. 
* [[Бадиков Юрий Владимирович]] (1950), [[фән|ғалим]]-[[Химик технология|химик-технолог]]. 1982—1989  һәм 1998—2010 йылдарҙа Гербицидтар һәм үҫемлектәрҙең үҫеүен көйләгестәр ғилми-тикшеренеү технология институтының лаборатория мөдире, бер үк ваҡытта 2007 йылдан — [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (2002). Сығышы менән [[Могилёв]] ҡалаһынан.
* [[Камалов Атлас Закир улы]] (1950), хужалыҡ һәм [[КПСС|партия]] органдары ветераны, ғалим-[[Агрономия|агроном]]. 1991—1995 йылдарҙа [[Мәсетле районы|Мәсетле район]] хакимиәте башлығы. [[Ауыл хужалығы]] фәндәре кандидаты (2005). Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш (1990—1993) [[БАССР Юғары Советы|Юғары Советы]] депутаты. 
* [[Рогожникова Татьяна Михайловна]] (1960), [[Тел ғилеме|тел белгесе]]. 1982 йылдан [[Өфө авиация институты]] һәм [[Өфө дәүләт авиация техник университеты]] уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1991―2006 йылдарҙа сит телдәр,  2006 йылдан тел коммуникацияһы һәм психолингвистика кафедраһы мөдире, бер үк ваҡытта 2015 йылдан ― ректорат советнигы. Филология фәндәре докторы (2000), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2002), [[Рәсәй Федерацияһы]]ның почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2009). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Бөрйән районы]] [[Иҫке Собханғол (Бөрйән районы)|Иҫке Собханғол]] ауылынан.
* [[Сәхибгәрәева Мәүлиҙә Фән ҡыҙы]] (1960), табип-терапевт, [[Өфө]]нөң 13-сө ҡала клиник дауаханаһының бүлек етәксеһе, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Алтынбаев Сәмиғулла Ғиләж улы]] (1916 — ?), [[Бөйөк Ватан һуғышы]] яугиры. [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]]ның 58-се кавалерия полкы кавалерисы, гвардия кесе сержанты. II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены]] кавалеры (1985). 
* [[Әхмәтшин Мирйән Иҙиәтулла улы]] (1931—10.01.2013), хужалыҡ эшмәкәре, йәмәғәтсе. 1954—1991 йылдарҙа [[Ленин ордены|Ленин орденлы]] [[Өфө нефть эшкәртеү заводы]]ның яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән баш инженеры, директоры, директорҙың иҡтисад буйынса урынбаҫары. [[СССР]]-ҙың 10-сы саҡырылыш (1979—1984) Юғары Советы депутаты. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған рационализаторы (1974), СССР Нефть химияһы һәм нефть эшкәртеү министрлығы отличнигы (1967). [[Октябрь Революцияһы ордены|Октябрь Революцияһы]] (1975), [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1971) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1966) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Туймазы районы]] [[Үрмәкәй]] ауылынан.
* [[Борзенко Валентин Иванович]] (1936—26.02.2013), хужалыҡ эшмәкәре, йәмәғәтсе. 1954—1997 йылдарҙа [[«Салауатнефтеоргсинтез» берекмәһе]]нең яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1980 йылдан — Химия заводы директоры. [[Башҡорт АССР-ы]]ның 12-се саҡырылыш (1990—1995) Юғары Советы, 1997—1999 йылдарҙа [[Салауат (ҡала)|Салауат]] ҡала Советы  депутаты. [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1992). Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1986), СССР-ҙың уйлап табыусыһы (1991). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Федоровка районы|Федоровка районы]] [[Златоустовка (Фёдоровка районы)|Златоустовка]] ауылынан.
* [[Цаплин Юрий Матвеевич]] (1946), хеҙмәт ветераны, [[Инженерлыҡ эше|инженер]]-[[Химик технология|химик-технолог]]. 1964—2006 йылдарҙа «Салауатнефтеоргсинтез» берекмәһенең яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1989 йылдан Нефтехимик производстволар заводы директоры; 1994 йылдан — техник бүлек начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған химигы (2004). Сығышы менән [[Ишембай]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Цыбин Иван Максимович]] (1922—26.07.1996), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. [[Советтар Союзы Геройы]] (1944). Сығышы менән [[Ырымбур өлкәһе]]нең [[Шарлыҡ районы]] Новофедоровка ауылынан. Һуғыштан һуң хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Федоровка районы]]нда йәшәй һәм эшләй.
* [[Түләкова Нәғимә Ибраһим ҡыҙы]] (1927—18.12.2005), [[Малсылыҡ|малсы]]. 1944 йылдан [[Баймаҡ районы]] «Баймаҡ» совхозы һауынсыһы, 1961—1982 йылдарҙа — быҙау ҡараусы. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры (1973), коммунистик хеҙмәт ударнигы (1970). Сығышы менән ошо райондың [[Ҡыуат (Баймаҡ районы)|Ҡыуат]] ауылынан.
* [[Авдиенко Виктор Николаевич]] (1947), «[[Газпром Нефтехим Салауат]]» (2011 йылға тиклем [[Газпром Нефтехим Салауат|«Салауатнефтеоргсинтез»]]) берекмәһе «Мономер» заводының элекке ҡоролма начальнигы. [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған химигы.   
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Наркевич Иван Иосифович]] (1938), [[нефть]] һәм [[газ]] сығарыу объектарын төҙөүҙә ҡатнашҡан хеҙмәт ветераны, 1968—1998 йылдарҙа «Востокнефтепроводстрой» ойошмаһы бульдозерсыһы, 1970 йылдан — таҙартыу машинаһы машинисы. СССР Нефть‑газ төҙөлөшө министрлығының почётлы хеҙмәткәре (1988). [[Хеҙмәт Даны ордены]]ның тулы кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Беларусь Республикаһы]]ның Витебск өлкәһе Пуховка ауылынан.
* [[Хаматшин Фәнзир Хаматхан улы]] (1938), [[ауыл хужалығы]] ветераны, 1960—1995 йылдарҙа [[Кушнаренко районы]]ның Ленин исемендәге колхоз механизаторы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған механизаторы (1981).  
* [[Кәримов Роберт Юнир улы]] (1958), [[Педагогика|педагог]], мәғариф һәм йәмәғәт эшмәкәре. [[Стәрлетамаҡ]] тармаҡ-ара колледжы директоры, 2000—2016 йылдарҙа [[Стәрлетамаҡ районы|Стәрлетамаҡ район]] мәғариф бүлеге етәксеһе. IV саҡырылыш район Советы депутаты. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған уҡытыусыһы һәм халыҡ мәғарифы отличнигы.
* [[Мәхмүтов Салауат Мансур улы]] (1958), рәссам, [[Стәрлетамаҡ]]тың 1-се сәнғәт мәктәбе уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2015). Сығышы менән Стәрлетамаҡ ҡалаһынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Ямалеева Анна Александровна]] (1944), [[фән|ғалим]]-[[Биохимия|биохимик]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. Биология фәндәре докторы (2002), профессор (2002). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2006). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Баҡалы районы]] [[Бозор]] ауылынан.
* [[Чернов Николай Васильевич]] (1949), ғалим-табип, юғары мәктәп уҡытыусһыһы. 1986 йылдан Башҡортостан Һаулыҡ һаҡлау министрлығының Суд-медицина экспертизаһы бюроһы етәксеһе. Медицина фәндәре кандидаты (1999). Юғары категориялы суд-медицина эксперты. СССР-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1985). РСФСР-ҙың атҡаҙанған табибы (1990). 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:12 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1820]]: Авдотья Панаева, [[Рәсәй империяһы]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], [[мемуар]]сы.
* [[1920]]: Валентин Филатов, цирк артисы, дрессировщик, [[СССР]]-ҙың халыҡ артисы (1969).
* [[1930]]: Джордж Сорос, [[АҠШ]] финансисы һәм йәмәғәт эшмәкәре, сығышы менән [[Венгрия]]нан.
* [[1950]]: Рон Маел, «Sparks» [[Рок|поп-рок]] төркөмө [[музыка]]нты һәм [[йыр]] текстары авторы.
* [[1950]]: Александр Сидельников, СССР [[хоккей]]сыһы, ҡапҡасы, [[олимпия]] һәм ике тапҡыр [[Ер|донъя]] һәм [[Европа]] чемпионы.
* [[1960]]: Лоран Финьон, [[Франция]] [[спорт]]сыһы, [[велосипед]]та уҙышыусы, «Тур-де-Франс» (1983, 1984) һәм «Джиро д’Италия» (1989) ярыштары еңеүсеһе.
* [[1980]]: Доминик Суэйн, АҠШ актрисаһы, «Лолита» (1997) фильмында төп ролде башҡарыусы.
* [[1990]]: Марио Балотелли, [[Италия]] [[футбол]]сыһы, [[Европа]]ның 2012 йылғы чемпионатының көмөш призёры.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:12 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1952]]: [[Давид Бергельсон]], [[СССР]] яҙыусыһы.
* [[1922]]: [[Әминев Миңлетдин Ғилметдин улы]], [[Советтар Союзы Геройы]] (1943).
* [[1991]]: [[Ғайсин Хәсән Назар улы]], Советтар Союзы Геройы (1945).

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З12]]
[[Категория:12 август]]</text>
      <sha1>hoiql3pqztqxfxyus813ombrmx2fsk6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 сентябрь</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71940</id>
    <revision>
      <id>1148991</id>
      <parentid>1069994</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:17:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10041" xml:space="preserve">'''8 сентябрь''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 251-се ([[кәбисә йыл]]ында 252-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 114 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-09-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара
* {{БМО флагы}} [[БМО]]: [[Журналистика|Журналистарҙың]] халыҡ-ара теләктәшлек көнө.
** Наҙанлыҡты бөтөрөү көнө.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Андорра}}: Милли көн.
* {{Флагификация|Испания}}: Ирекмән (волонтёр) көнө.
* {{Флагификация|Македония}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{RUS}}: Хәрби дан көнө: [[Рәсәй империяһы]] армияһының [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]ндағы Бородино алышында француздарҙы ҡыйратыуы.
** [[Ленинград]]ты һаҡлаусыларҙы иҫкә алыу көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{RUS}}: Финансистар көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1930]]: [[АҠШ]]-тың «МММ» химия компанияһы хеҙмәткәре Ричард Дрю йәбешкәк таҫма — скотч уйлап таба.
* [[1970]]: [[СССР]]-ҙа урта мәктәп уставы раҫлана.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Калинина Людмила Ивановна]] (1915—24.06.2014), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] хәрби хеҙмәткәре, [[Бөйөк Ватан һуғышы]] йылдарында — танк ғәскәрҙәренең ремонт-тергеҙеү полкы командиры; инженер-полковник.
* [[Сафин Хәниф Усман улы]] (1935), хеҙмәт ветераны, 1955—1995 йылдарҙа [[Кушнаренко районы]]ның «Алға» хужалығы механизаторы, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы механизаторы (1981).
* [[Конашова Светлана Ивановна]] (1950), [[фән|ғалим]]-урман белгесе. 1983 йылдан [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт аграр университеты]] уҡытыусыһы. Ауыл хужалығы фәндәре  докторы (2001), профессор (2003). Сығышы менән хәҙерге [[Воронеж өлкәһе]]нең Расстрижено ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Хәзиәхмәтов Шамил Сафуан улы]] (1941—22.12.2012), [[Инженерлыҡ эше|инженер]], [[Журналистика|журналист]], [[Проза|яҙыусы]], [[тәржемә]]се. 1982 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. 2005—2012 йылдарҙа [[Өфө]]лә үҙе ойошторған «Скиф» нәшриәтенең баш мөхәррире. 
* [[Дауытов Гәрәй Дәүләтбай улы]] (1946—6.12.2008), [[уҡытыусы]], комсомол, [[КПСС|партия]] һәм [[мәғариф]] органдары хеҙмәткәре, журналист. 1990 йылдан [[Бөрйән районы]]ның [[Таң (гәзит)|«Таң» гәзите]] хәбәрсеһе. Сығышы менән ошо райондың [[Иҫке Собханғол (Бөрйән районы)|Иҫке Собханғол]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Əхәтов Ғабделхәй Хурам улы]] (1927—25.11.1986), [[фән|ғалим]]-тел белгесе, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1958—1980 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның кафедра мөдире. Филология фәндәре докторы (1965), профессор (1970).
* [[Майстренко Валерий Николаевич]] (1947), ғалим-химик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. [[Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы]]ның ағза-корреспонденты (2006), химия фәндәре докторы (1990), профессор (1992), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2001). 
* [[Әхмәҙиев Әлим Әхәт улы]] (1952—8.08.2022), ғалим-[[Социология|социолог]], [[Политология|политолог]]. 1981 йылдан [[Бөрө дәүләт педагогия институты]] уҡытыусыһы; 1994 йылдан [[Башҡортостан Республикаһы Министрҙар Кабинеты]]ның бүлек мөдире урынбаҫары, 1995 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай|Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышының]] Закондар сығарыу палатаһы рәйесе  урынбаҫары, 1999 йылдан — Закондар сығарыу палатаһының власть мәсьәләләре, милләттәр, йәмәғәт һәм дини берекмәләр эштәре буйынса комитеты рәйесе урынбаҫары, 2003 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте]] аппаратында бүлек мөдире урынбаҫары, 2007 йылдан — Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығының Республика балалар (үҫмерҙәр) ижады үҙәге директоры. Философия фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2012), [[Башҡортостан комсомолы]] премияһы лауреаты (1985). Сығышы менән [[Күгәрсен районы]]ның [[Йомағужа (Күгәрсен районы)|Йомағужа]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;
=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:8 сентябрҙә тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1830]]: Фредерик Мистраль, [[Франция]] [[шиғриәт|шағиры]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1904).
* [[1841]]: [[Антонин Дворжак]], [[Чехия]] композиторы.
* [[1910]]: Жан-Луи Барро, Францияның [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр.
* [[1920]]: Александр Граве, [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең театр һәм кино актёры, [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы.
* [[1923]]: [[Рәсүл Ғамзатов]], СССР шағиры, [[әҙәбиәт|яҙыусы]], публицист, йәмәғәт эшмәкәре, [[Дағстан]]дың халыҡ шағиры, [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1974).
* [[1923]]: Иван Земнухов, [[Бөйөк Ватан һуғышы]] йылдарында Краснодонда «Йәш гвардия» йәшерен ойошмаһын ойоштороусыларҙың береһе,  [[Советтар Союзы Геройы]] (1943, үлгәндән һуң).
* [[1924]]: Любовь Шевцова, «Йәш гвардия» йәшерен ойошмаһы ағзаларының береһе, Советтар Союзы Геройы (1943, үлгәндән һуң).
* [[1925]]: [[Питер Селлерс]] (төп исеме Ричард Генри Селлерс), [[Британия]] киноактёры, «[[Алтын глобус]]» премияһы лауреаты.
* [[1930]]: Марио Адорф, [[Германия]]ның театр һәм кино актёры.
* [[1945]]: Владимир Фокин, СССР һәм Рәсәй кинорежиссёры, сценарист һәм актёр, [[Рәсәй Федерацияһы]]ның халыҡ артисы (2008).
* [[1960]]: Ия Нинидзе, СССР, [[Грузия]] һәм Рәсәйҙең театр һәм кино актрисаһы, [[йыр]]сы.
* [[1975]]: Елена Лиховцева, Рәсәй [[теннис]]сыһы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:8 сентябрҙә вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1811]]: [[Петер Симон Паллас]], [[Германия]] һәм [[Рәсәй империяһы]]ның энциклопедист-ғалимы.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|И08]]
[[Категория:8 сентябрь]]</text>
      <sha1>ksy8g3sz2zuy3au7hk8eyckpsuwxoes</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Оранж</title>
    <ns>0</ns>
    <id>100172</id>
    <revision>
      <id>1149042</id>
      <parentid>579371</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:46:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryanag</username>
        <id>5488</id>
      </contributor>
      <comment>/* География */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3733" xml:space="preserve">{{Река
 |Название                = Хәнәүәт
  |Национальное название  = en/Orange/af/Oranjerivier
 |Изображение             = OrangeRiverRafting.jpg
  |Подпись изображения =  
 |Длина                   = 2200
 |Площадь бассейна        = 973000
 |Бассейн                 = [[Атлантик океан]]
 |Расход воды             = 800
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = 
  |Местоположение истока  = [[Лесото]] һәм [[КАР]] сигендә
  |Высота истока          = 
  |Координаты истока      = 28/53/47.8/S/29/1/4.6/E
 |Устье                   = Атлантик океан
  |Местоположение устья   = Александер-Бей
  |Высота устья           = 
  |Координаты устья       = 28/37/51/S/16/27/0/E
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = Лесото/КАР/Намибия
  |Регион                 = 
   |Район                 = 
 |Позиционная карта       = 
}}

'''Оранж'''&lt;ref&gt;{{Книга:СГНЗС|267}}&lt;/ref&gt; ({{lang-ru|Оранжевая река}}; {{lang-en|Orange River}}; {{lang-af|Oranjerivier}}, ''Ораньерифир''&lt;ref&gt;Инструкция по передаче на картах географических названий Южно-Африканской Республики (с языка африкаанс). — М., 1968. — С. 22.&lt;/ref&gt;) — Көньяҡ [[Африка]]лағы [[йылға]]. [[Лесото]]ла [[Аждаһа тауҙары]]нда башлана. Артабан башлыса [[Көньяҡ Африка Республикаһы]] территорияһы буйлап аға, түбәнге ағымында [[Намибия]] менән тәбиғи сик барлыҡҡа килтерә һәм [[Атлантик океан]]ға ҡоя.

== География ==
[[Файл:Orange watershed topo.png|thumb|left|Йылға бассейны]]
Оҙонлоғо 2200 км (был күрһәткес буйынса ҡитғала етенсе урында), бассейн майҙаны 973 мең км². Иң ҙур ҡушылдығы — Вааль йылғаһы&lt;ref name=&quot;Викитека ЭСБЕ Вааль&quot;&gt;{{ВТ-ЭСБЕ|Вааль}}&lt;/ref&gt;.

Йылғалағы билдәле Ауграбис шарлауығының (Көньяҡ Африка Республикаһы территорияһында) бейеклеге 146 метр.

Оранж буйында Аливал-Норт, Приска, Апингтон ҡалалары, ә тамағының көньяҡ ярында Александр-Бей ҡала-порты урынлашҡан.

Йылға [[Голландия]] экспедицияһында ҡатнашҡан [[шотландтар|шотланд]] Р. Дж. Гордон тарафынан Голландия хакимы — принц Вильгельм V Оранский һәм Оранж династияһы хөрмәтенә аталған.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{ВТ-ЭСБЕ|Оранжевая река}}

== Һылтанмалар ==
* {{БСЭ3}}

[[Файл:Orange River Panorama.jpg|thumb|350px|left|Түбәнән йылға панорамаһы]]

{{africa-geo-stub}}

[[Категория:Лесото йылғалары]]
[[Категория:Көньяҡ Африка Республикаһы йылғалары]]
[[Категория:Намибия йылғалары]]
[[Категория:Сик буйы йылғалары]]</text>
      <sha1>eelt4j1ozw72fwkayutx1k89coz9y2n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кәнфит</title>
    <ns>0</ns>
    <id>114135</id>
    <revision>
      <id>1149046</id>
      <parentid>649486</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T04:34:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MR973</username>
        <id>26610</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3590" xml:space="preserve">[[Файл:Pralines cut.jpg|thumb|Шоколад кәнфиттәр]]
'''Кәнфит''' (от {{lang-la|confectum}}, «эшләнгән») — төрлө-төрлө, шәкәрле йәки шоколадлы кондитер изделиеһы. Уға шәкәрләнгән емештәр, пралине инә. Ҡағиҙә булараҡ, кәнфиттәрҙең составында 60-75 % шәкәр була. Улар глазурле (глазурь менән ҡапланған), глазурһеҙ һәм шоколад эслеге булған кәнфиттәргә бүленә&lt;ref&gt;Конфеты // Большой Энциклопедический словарь. 2000.&lt;/ref&gt;.
«Кәнфит» термины — аптекала эшләүселәрҙең профессиональ жаргонынан килеп сыҡҡан. [[XVI быуат]]та был термин, дауаланыу маҡсатында файҙаланылған һәм шәкәрләнгән йәки ҡайнатма итеп эшкәртелгән емеш-еләкте аңлата. Тора-бара ул төрлө ингредиенттарҙан торған кондитер изделиеларының киңерәк теҙмәһен аңлата.

== Кондитер продукцияларының төрҙәре ==
[[Файл:Candy in Damascus.jpg|thumb|250px|[[Сүриә]]нең баш ҡалаһы [[Дамаск]] баҙарында кәнфиттәр]]
* Карамель
* Ирис (кәнфит)
* Шоколад кәнфиттәр
* Лакрица кәнфиттәр
* Трюфелдәр
* марципан — мәҫәлән, моцарткугель
* Пралин
* Помадка кәнфиттәр
* Емеш-еләкле
* Ҡаймаҡлы
* Ликерлы
* Вафля нигеҙендә эшләнгән
* Күп ҡатлы
* Кремлы
* Батончиктар
* Сәтләүекле, шул иҫәптә грильяж да
* Салмиаклы кәнфиттәр
* Желе кәнфиттәр
* Цукаттар
* Имә (һура) торған кәнфиттәр
* Туңдырманан кәнфиттәр
Был кондитер изделиеларының бөтәһе лә составы һәм стурктуралы-механик үҙенсәлектәре буйынса айырыла. Улар төрлө массанан эшләнә һәм уларға төрлө алымдар менән формалар бирелә.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Изображение:Ferrero Rocher ak.jpg
Изображение:Szaloncukor2.jpg|Венгерские рождественские конфеты салонцукор
Изображение:Whoppers.jpg
File:Chocolat Bonnat. 100%.jpg|Был шоколадҡа шәкәр ҡушылмай
File: HardCandy.jpg|Төрлө емеш-еләк формаһындағы карамель
File:300x300 choc rose cake.jpg|Шоколадтан яһалған сәскәләр
&lt;/gallery&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{commonscat|Sweet food}}
* Компэйто
* Конфетти — боронғо карнавал традицияларына ярашлы, ысын кәнфиттәр урынына ташлау өсөн эшләнгән ялған кәнфиттәр
* Көнсығыш тәм-томо
* Мармелад
* Грильяж

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ВТ-ЭСБЕ|Конфеты}}
* {{БСЭ3|заглавие=Конфеты}}


[[Категория:Ашау]]
[[Категория:Кәнфиттәр]]</text>
      <sha1>7fhwsi33drruj42ddy60fcqccg4ydpi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эскәре шәһәр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>128176</id>
    <revision>
      <id>1149002</id>
      <parentid>1148989</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:59:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Рәсем сәнғәтендә */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72861" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Эскәре шәһәр''' ({{lang-az|İçərişəhər — ''Эскәрешәһәр''}}), халыҡ телендә — '''ҡала'''&lt;ref&gt;{{книга
 |автор         = Е. И. Тамм.
 |заглавие      = Энциклопедия туриста
 |ссылка        = 
 |ответственный = 
 |место         = 
 |издательство  = Большая Российская энциклопедия
 |год           = 1993 
 |том           = 
 |страниц       = 607
 |страницы      = 174
 |isbn          = 
}} &lt;blockquote&gt;Баҡының боронғо өлөшө — Эске  ҡалаһы (ҡәлғәһе)…&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt; ({{lang-az|Qala}}), йәки '''«иҫке» ҡала'''&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана401&quot;/&gt; — боронғо мәхәллә — [[Баҡы]]лағы тарихи-архитектура ҡурсаулығы  [[Әзербайжан]]) . Яҡшы һаҡланған ҡәлғә диуарҙары менән аймап алынған иң боронғо өлөшө &lt;ref&gt;{{книга
 |автор         = Леонид Семенович Бретаницкий.
 |заглавие      = Зодчество Азербайджана XII-XV вв. и его место в архитектуре Переднего Востока
 |ссылка        = 
 |ответственный = Главная редакция восточной литературы
 |место         = 
 |издательство  = Наука
 |год           = 1966.
 |том           = 
 |страниц       = 556
 |страницы      = 215
 |isbn          = 
}}&lt;/ref&gt; һәм ҡаланың күренекле урыны. 221 мең м² майҙанлы, унда 1300-ләп ғаилә йәшәй.&lt;ref name=&quot;Неделя&quot;/&gt;.

Ҡурсаулыҡҡа ингән биләмәлә  [[бронза быуаты]]нда уҡ йәшәй башлағандар&lt;ref name=&quot;Неделя&quot;/&gt;. Археологик эҙләнеүҙәр Эскәре шәһәр ерендә   [[VIII быуат|VIII]]—[[XI быуат|XI]]бб. уҡ тығыҙ урынлашып йәшәй башлаған булғандар, сауҙа, төрлө кәсептәр үҫешкән булған.&lt;ref&gt;{{книга
 |автор         = Сара Ашурбейли.
 |заглавие      = Государство Ширваншахов
 |ссылка        = 
 |ответственный = Главная редакция восточной литературы
 |место         = 
 |издательство  = Элм
 |год           = 1983.
 |том           = 
 |страниц       = 341
 |страницы      = 111
 |isbn          = 
}} &lt;blockquote&gt;Ҡаҙыныу эштәре Эскәре шәһәрҙә Баҡыла  VIII — ХI бб. уҡ күпләп йәшәгәндәрен, сауҙа һәм кәсептәр менән шөғөлләнгәнлектәрен асыҡлаған.&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;. [[XV быуат]]та Ширваншаһ үҙенең резиденцияһын Шемаханан  Баҡыға күсергән, был  Эскәре шәһәрҙең үҫешенә килтергән.&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана401&quot;&gt;{{книга
 |автор         = Леонид Семенович Бретаницкий.
 |заглавие      = Зодчество Азербайджана XII-XV вв. и его место в архитектуре Переднего Востока
 |ссылка        = 
 |ответственный = Главная редакция восточной литературы
 |место         = 
 |издательство  = Наука
 |год           = 1966.
 |том           = 
 |страниц       = 556
 |страницы      = 401
 |isbn          = 
}} &lt;blockquote&gt;В более выгодном положении находился только Баку. Перенесение в него в XV в. из [[Шамахи]] резиденции ширваншаха способствовало «кристаллизации» его основного ядра — «старого» города, так называемого Ичери-шехер или «Крепости»&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;.  [[1747 йыл|1747]]дан [[1806 йыл]]ға тиклем  Баҡы нигеҙҙә Эскәре шәһәр сиктәрендә генә  төйәкләнгән, Баҡы ханлығы баш ҡалаһы булған. 1806 йылда Баҡыны урыҫтар алғас, бигерәк тә  нефть сығарыу артып киткәс ( XIX б.уртаһы —  XX б.башы), Баҡы ҡәлғә тышына барып сыҡҡан.

Эскәре шәһәрҙең иң күренекле  архитектура ҡомартҡыларынан -  Ҡыҙ ҡәлғәһе (Ҡыҙ башняһы) һәм Ширваншаһтар һарайы&lt;ref name=&quot;unesco&quot;&gt;{{cite web| url        =http://whc.unesco.org/en/list/958| title        =Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower| author        =| date        =2000| work        =| publisher        =Официальный сайт [[ЮНЕСКО]].| accessdate        =| lang        =| archiveurl        =https://www.webcitation.org/66LOy9fX7?url=http://whc.unesco.org/en/list/958| archivedate        =2012-03-22}}&lt;/ref&gt;. Уларҙан тыш биләмәлә тиҫтәләрсә тарихи ҡомартҡылар һаҡлана - мәсеттәр, каруанһарайҙар, мунсалар, торлаҡ йорттар, музейҙар, вәкиллектәр, ҡунаҡханалар, сауҙа йорттары,  кафе һәм ресторандар.

[[1977 йыл]]да Эскәре шәһәр тарихи-архитектура ҡурсаулығы тип иғлан ителгән.&lt;ref name=&quot;Неделя&quot;&gt;{{статья
 |автор    = Тимур Ханагаоглы.
 |заглавие = Какие новинки ждут нас в Ичери Шехер?
 |ссылка   = http://www.nedelya.az/article.php?mat_id=1943&amp;id=12
 |язык     = 
 |издание  = газета
 |тип      = [[Неделя (газета)|Неделя]]
 |год      = 4 августа 2011
 |том      = 
 |номер    = 
 |страницы = 
 |doi      = 
 |issn     = 
}}&lt;/ref&gt;,  [[2000 йыл]]да Ширваншаһтар һарайы менән Ҡыҙ ҡәлғәһен индереп, Эскәре шәһәр   [[ЮНЕСКО]] исемлегенә индерелгән.

== Урынлашыуы ==
[[Файл:Ichery Sheher in Baku.png|thumb|360px|[[Баҡы]] картаһында Эскәре шәһәр]]
«Эскәре шәһәр» тарихи-архитектура ҡурсаулығы  [[Баҡы]] ҡалаһының Сабаил районынында, Каспий диңгеҙе ярында, бейек булмаған убала урынлашҡан.Эскәре шәһәр  диуар бейеклеге  8-10 метрға, ҡалынлығы— 3,5 метрға еткән ҡәлғә менән уратып алынған.

== Тарихы ==

=== Баштағы тарихы ===
Баҡы ҡәлғә һәм ур (әйләнә соҡор) менән уратылған боронғо ҡалаларға оҡшаш булып барлыҡҡа килгән.  Археологик йәһәттән ныҡлы өйрәнелмәгәнгә кңрә, ҡаланың килеп сығыу ваҡытын теүәл әйтеп булмай. Нефть, диңгеҙ буйында яйлы урын, тәбиғи   гавань үҙенә ылыҡтырғандыр.  Б.э.т. III—I быуатҡа ҡараған кувшин, керамика һауыт ярсыҡтары, тимер уҡ башағы, тимер осоро балсыҡ статуэтка, антик осорға ҡараған колонна нигеҙҙәре Баҡының Эскәре шәһәре антик осорға ҡарай тип һығымта яһарға мөмкинлек бирә.  I быуатта  Баҡы уҡ&lt;span&gt; был&lt;/span&gt; ҙур балмаған портлы ҡала булған инде &lt;ref name=&quot;ashurbeyli&quot; &gt;{{книга
 |автор         = Ашурбейли С. А.
 |часть         = 
 |заглавие      = История города Баку
 |оригинал      = 
 |ссылка        = 
 |издание       = 
 |ответственный = 
 |место         = Б.
 |издательство  = Азернешр
 |год           = 1992
 |том           = 
 |страницы      = 
 |страниц       = 5408
 |isbn          = 5-552-00479-5
}}
&lt;/ref&gt;.

=== Урта быуаттар башында ===
Сәсәниҙәр осронда Баҡыла үҙәге булған  Апшерон   Ширван тигән айырым провинция булып торған. Ғәрәптәр яулап алғандан һуң Ширван шаһлығы барлыҡҡа килгән, уның башлығы Ширваншаһ тип аталған. Баҡының  VII—X бб. осоро тураһында  мәғлүмәттәр өҙөк-өҙөк кенә. Ҡалаға төньяҡтан  төркиҙәр һәм [[урыҫ]]тар һөжүм итеп торған. Мәҫәлән, 914 йылда Баҡы ярҙарынан урыҫтар һөжүм иткән.  Масуди һүҙҙәренсә, урыҫтар Ширваншаһ батшалығының  нефтле яры   Баҡыға килеп еткән. Ширваншаһ Али ибн Хайсамдың  Каспийҙа флоты булмаған, ғәскәрен баркаларҙа, сауҙа кәмәләрендә ебәргән. Был яуҙа мдәрсә мосолман һәләк булған.  Баҡы менән  Апшеронға артабан да һөжүмдәр булып торған &lt;ref name=&quot;ashurbeyli&quot; /&gt;.

Әл-Мүҡәддәси X быуаттағы Баҡы тураһында төбәктең берҙән-бер диңгеҙ гаване тип телгә ала.   VIII —  IX быуаттарҙа ла   Баҡы ҡеүәтле сауҙа үҙәге булып һаналмаған.   X быуат ахырына ғәрәптәр ҡаланы инде әһәмиәтле порт тип телгә ала. Ҡала убала ҡәлғә менән уратып алынған булған. арабские авторы отмечали город, как уже значительный порт. Сам расположенный на холме город был окружён крепостной стеной. Слой средневекового города, выявленный у юго-восточного фасада дворца Ширваншаһтар һарайы янында табылған урта быуат ҡатламы VIII быуатҡа ҡарай. Эскәре шәһәрҙең төрлө урындарындағы табылдыҡтар VIII быуаттан алда ла йәшәүҙәрен күрһәтә. Ер өҫтөндә иһә  ул осорға ҡараған архитектура ҡомартҡылары һаҡланмаған &lt;ref name=&quot;ashurbeyli&quot; /&gt;.

===  Ширваншаһтар осоро ===
X—XI бб. Ғәрәп хәлифәте тарҡалғас, ҡайһы бер шаһтар үҙаллы идара итә башлаған. Баҡы менән  Шамахи был осорҙа бай ҡалалар  булып әүерелгән, сит илдәр баҫышыуы йыш булған. 1030 йылда Баҡыла  урыҫтар менән   ширваншаһ Минучихр I ибн Йәзид ғәскәре һуғышҡан. Урыҫтар еңгәс,  [[Аракс]] буйлап Байлаҡанға йүнәлгән. Бер йылдан урыҫтар Баҡы аша  Ширванға һөжүм иткән,  әммә Арран шаһы Муса ибн Фадл ғәскәре улар менән көрәшеп, илдән ҡыуып сығарған.

[[Файл:Bogolyubov. Baku view.jpg|thumb|left|300px|Ҡыҙ ҡәлғәһе.  Алексей  Боголюбов һүрәте]]
1040-сы йылдарҙа  ширваншаһтар  [[уғыҙ]]ҙар һөжүменән һаҡланыр өсөн ҡалалар тирәләй ҡәлғәләр төҙөй башлаған. Уларҙың ябырыла башлауҙары шул ваҡытҡа тура килә.  XI быуатта сәлжүктәр, уғыҙҙарҙың бер тармағы, көслө империя булдыра һәм Алғы Азия илдәренә янай башлай. 1066 йылда уғыҙҙар   Ҡара-Тәкин  ҡулы аҫтында  Ширван менән  Баҡыға һөжүм итә. Ширванға башҡа сәлжүктәр ҙә яу тота. Әммә ширваншаһтар әлегә үҙаллы идара итә.   Ираҡ—Ғәрәп һәм Фарсы илдәренә Сау-Тегин идара итә башлағас, Фарибуз ширваншаһ сәлжүктәргә вассал булып китә. XII быуатта Илдегиз тотош Ширванды,Баҡыны ла ҡушып, яулап ала. XII быуатта  Ширваншаһтар бойондороҡһоҙ һаналһа ла ғәмәлдә  Илдегизиҙар ҡулы аҫтында ҡала.

1191 йылда Шамахиҙа ер тетрәп, ныҡ емерелгәндән һуң  ширваншаһ Ахситан I   резиденцияһын  Баҡыға күсергән тип һанайҙар.  Ширваншаһтар ҡаланы ҡоролмалар төҙөп матурлайҙар, нығыталар. XII урталарында ҡалаға ҡәлғә төҙөйҙәр,   фортификация эштәре үткәрәләр. Һаҡланыу системаһына Ҡыҙ ҡәлғәһе (башняһы) ла инә. Ширваншаһтар сәлжүктәргә ҡаршы грузин хакимдары менән берләшәләр. Грузин йылъяҙмаһынан күренеүенсә, 1222 йылда  Баҡыла туйҙа ҡатнашырға   грузин батшаһы Георгий IV Лаша килә. Ҡаланың әһәмиәте арта бара. Фарсы шағиры  Хағани Ширвани ширваншаһ Ахситан ибн Минучихрҙы маҡтап ҡасида яҙа, Баҡыны яулап булмаҫ ҡәлғә тип атай һәм  Хорасандың иң нығытылған ҡалаһы Бестам менән сағыштыра&lt;ref name=&quot;ashurbeyli&quot; /&gt;.

1220 йылда  Ширванға  [[монголдар]] бәреп инә. Сераб менән  Байлаҡанды баҫып алып, улар Шемахины баҫып алаһәм   Дербент тарлауығы аша үтеп китә. Икенсе тапҡыр улар 1231 йылда килә. Гәнжә, Барда, Байлаҡан, Шабран кеүек эре ҡалалар уларҙың яуынан һуң оҙаҡ төҙәлеп китә алмай. Ғәрәп  географы  Әбд әр-Рәшид әл-Баҡыуи яҙыуынса, монголдар Баҡыны оҙаҡ буйһондора алмай, тик тотош ил еңелгәс кенә Баҡы баш һала.

[[Файл:Bakukhanpalace.jpeg|thumb|180px|Баҡы ханы һарайы.  Григорий  Гагарин һүрәте]]
1258 йылда [[Сыңғыҙхан]] ейәне Хулагухан  [[Бағдад]]ты яулап ала, шул рәүешле  [[Аббасидтар хәлифәте]] тарҡала,   Хулагиҙар династияһы башлана. Ильхандар Кавказ аръяғын баҫып ала, сөнки улар [[Алтын Урҙа]]ны танырға теләмәй, ике арала быуат самаһы бәрәлештәр булып тора. Был осорҙа дәүләттәр араһындағы сик берсә Дербент,берсә  Баҡы эргәһенән үтә. Ширваншаһтар был ваҡытта үҙ биләмәләрендә монгол вассалдары булараҡ идара итә, илхан батшалары өсөн яуға бара.  Илхандар осоронда  Баҡы  монгол хандарының ҡыш үткәреү урыны була. 1297 йылда Баҡыға ҡышлауға Һазан-хан килә. Одорико Порденоне ''«Бында (Солтаниәлә) хан йәй үткәрә, ҡышҡыһын Бакук (Bacuc) тигән ҡалаға китә&quot;, - тип яҙған»''&lt;ref name=&quot;ashurbeyli&quot; /&gt;.

Урҙа тарҡалғас,  [[XIV быуат]]та Ширваншаһтар бында тамырланып өлгөргән  Илхан Чобаниҙар,ә шунан  Йылайырҙар менән көрәшә.  Ширванға шулай уҡ  Туҡтамыш хан да и [[Аҡһаҡ Тимер]] ҙә һөжүм итә, уның бында  булыуы тураһында  XIV быуатта һуғылған тәңкә һөйләй. Аҡһаҡ Тимер үлгәс,  Ширван бойондороҡһоҙлоҡ ала.

[[XV быуат]] башынан [[XVI быуат]]ҡа тиклем ил мит ил илбаҫарҙарынан арына һәм йөҙ йыл эсендә   Ширван бойондороҡһоҙ дәүләткә әйләнә. 1465 йылға тиклем идара иткән  Хәлилуллаһ Уллаһ I  бойондороҡһоҙлоҡ тота, Аҡһаҡ Тимерҙең бүләсәре менән никахлана, уларҙы яҡлаша. Хәлилуллаһ Уллаһ  Ширван ҡалаларында, бигерәк тә баш ҡалаға әйләнгән  Баҡыла бик күп төҙөттөрә.  Уның заманында  Ширваншаһтар һарайы, каруанһарайҙар һәм күперҙәр төҙөлә&lt;ref name=&quot;ashurbeyli&quot; /&gt;.

{{панорама|Baku Gippius.jpg|1300px|Баҡы ҡалаһы панорамаһы. Кавказдағы Наместник баш идаралығының архитекторы Карл Густавович Гиппиус һүрәте, акварель, 1865 йыл самаһы. Уртала — Баҡы ҡәлғәһе. Һулдан уңға мәсет манаралары: Баҡы һарайы мәсете (уңда — [[ Ширваншаһтар һарайы]]), Сыныгкала мәсете, Йома мәсете. Уңда Ҡыҙ ҡәлғәһе }}

== Архитектура ҡомартҡылары ==
{{ПозКарта+|Азербайджан Ичери-Шехер|width=430|float=right|caption=
Карта расположения архитектурных памятников Ичери-шехер. &lt;br&gt;бани: 4 — 7; &lt;br&gt;караван-сараи: 8 — 11; &lt;br&gt;мечети: 12 — 27

 |places=
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.366219|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.837375|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Девичья башня (Баку)|'''1''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.368745|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836243|lon_min=|lon_sec=|position=bottom|background= |label= [[Шамахинские ворота|'''2''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.366256|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.833461|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Дворец Ширваншахов|'''3''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.366295|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836602|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Баня Гаджи Гаиба|'''4''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.366109|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.832568|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Бани Ширваншахов|'''5''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.365087|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.8358|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Ханский караван-сарай (Баку)|'''8''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.366844|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.837235|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Караван-сарай Мултани|'''9''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.364394|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.832796|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Баня Ага Микаила|'''6''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.363773|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834169|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Баня Касум-бека|'''7''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.366865|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836994|lon_min=|lon_sec=|position=left|background= |label= [[Бухарский караван-сарай (Баку)|'''10''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.365743|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.83665|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Караван-сарай Касум-бека|'''11''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.366074|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.832992|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Дворцовая мечеть в Баку|'''12''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.365393|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834617|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Мечеть Мухаммеда в Баку|'''13''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.364713|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.835309|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Мечеть Сеид Яхья|'''14''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.366184|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836787|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Мечеть Баба Кухи Бакуви|'''15''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.364727|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834333|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Мечеть шейха Ибрагима|'''16''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.366188|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834443|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Бегляр-мечеть|'''17''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.366951|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.833528|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Мечеть Гаджи Бани|'''18''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.365422|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.835612|lon_min=|lon_sec=|position=bottom|background= |label= [[Джума мечеть (Баку)|'''19''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.365577|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836195|lon_min=|lon_sec=|position=left|background= |label= [[Лезги-мечеть|'''20''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.366011|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836449|lon_min=|lon_sec=|position=bottom|background= |label= [[Мектеб-мечеть (Баку)|'''21''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.364788|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.832844|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Гилек-мечеть|'''22''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.365933|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.832346|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Чин-мечеть|'''23''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.367351|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.833325|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Мечеть Гаджи Эйбата|'''24''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.367592|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.835588|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Молла Ахмед-мечеть|'''25''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.367184|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.835814|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Мирза Ахмед-мечеть|'''26''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.365007|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834078|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Хыдыр-мечеть|'''27''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.366454|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836747|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Базарная площадь (Ичери-Шехер)|'''28''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.368115|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836693|lon_min=|lon_sec=|position=bottom|background= |label= [[Дворцовый комплекс бакинских ханов|'''29''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.36591|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.833518|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Мавзолей Сейида Йахья Бакуви|'''30''']]|mark=blank.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=1|lat_deg=40.368185|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834041|lon_min=|lon_sec=|position=bottom|background= |label= [[Донжон|'''31''']]|mark=blank.svg}}
}}

=== Ҡәлғә ҡоролмалары ===
# '''Ҡыҙ ҡәлғәһе''' ({{lang-az|Qız qalası}}). &lt;br&gt;Ҡыҙ ҡәлғәһе   Баҡы ҡәлғәһенең көньяҡ-көнсығыш өлөшөндә урынлашҡан. Ҡәлғә XII быуатта [[Ислам]]ға тиклем төҙөлгән боронғо ҡоролма урынына һалынған &lt;ref&gt;''Л. С. Бретеницкий, Б. В. Веймарн.'' Искусство Азербайджана IV—XVIII веков. — М., 1976. Стр. 64.&lt;/ref&gt; Ҡайһы бер тикшеренеүселәр уны утҡа табыныусылар төҙөгәндер тип һанай һәм б.э.т. VIII-VII быуатҡа ҡайтарып ҡалдыра&lt;ref name=&quot;icherisheher33&quot;&gt;{{cite web
 |url         = http://www.icherisheher.gov.az/static,33/lang,ru/
 |title         = Музеи.
 |author         = Управление государственного историко-архитектурного заповедника Ичери-Шехер.
 |date         = 
 |work         = 
 |publisher         = 
 |accessdate         = 
 |lang         = 
 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160310181525/http://www.icherisheher.gov.az/static,33/lang,ru |date=2016-03-10 }}&lt;/ref&gt;. Ҡәлғә Ширваншаһтарҙың   һаҡланыу комплексына ингән тип иҫбатлайҙар. 1907 йылға тиклем Ҡыҙ ҡәлғәһе  маяк булып хеҙмәт иткән&lt;ref name=&quot;Эхо планеты&quot;&gt;{{статья
 |автор    = 
 |заглавие = Туристическая Мекка посреди Каспия.
 |ссылка   = 
 |язык     = 
 |издание  = журнал
 |тип      = [[Эхо планеты]]
 |год      = 2009
 |том      = 
 |номер    = 25
 |страницы = 32-33
 |doi      = 
 |issn     = 
}}&lt;/ref&gt;. Ҡәлғә 1960 йылда реставрациялана һәм  1964 йылдан музей булып хеҙмәт итә. Ҡәлғә  8 ҡатлы.
# '''Шамахи ҡапҡалары''' ({{lang-az|Şamaxı qapıları}}). &lt;br&gt;Шамахи ҡапҡалары шулай уҡ  «парлы ҡәлғә ҡапҡалары» тип тә атала({{lang-az|Qoşa qala qapısı}}), Эскәре шәһәргә инә торған төп ҡапҡалар. XIX быуатҡа тиклем  Шамахи ҡапҡаһы ҡәлғәнең берҙән-бер ҡапҡаһы була.   1868 йылда Баҡының хәрби  губернаторы  Кавказ Хәрби Округына ҡаланы төҙөкләндереү өсөн ҡәлғә диуарҙарын һүттерергә рөхсәт һорай. Ике йылдан тышҡы ярусты һүтергә рөхсәт алына.  1886 йылда был мәсьәлә Рәсәй Думаһында йәнә күтәрелә &lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;&gt;{{cite web
 |url         = http://www.icherisheher.gov.az/static,20/lang,ru/
 |title         = Памятники Национального значения.
 |author         = Управление государственного историко-архитектурного заповедника Ичери-Шехер.
 |date         = 
 |work         = 
 |publisher         = 
 |accessdate         = 
 |lang         = 
 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120101142611/http://www.icherisheher.gov.az/static,20/lang,ru/ |date=2012-01-01 }}&lt;/ref&gt; һәм икенсе ярус та һүтеп алына. Уның ҡапҡаһын Шамахи ҡапҡаһы янына күсерәләр һәм шул рәүешле &quot;парлы ҡапҡа&quot; барлыҡҡа килә&lt;ref name=&quot;icherisheher32&quot;&gt;{{cite web
 |url         = http://www.icherisheher.gov.az/static,32/lang,ru/
 |title         = Туристические маршруты.
 |author         = Управление государственного историко-архитектурного заповедника Ичери-Шехер.
 |date         = 
 |work         = 
 |publisher         = 
 |accessdate         = 
 |lang         = 
 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150926183356/http://www.icherisheher.gov.az/static,32/lang,ru/ |date=2015-09-26 }}&lt;/ref&gt;.
# '''Дүрт мөйөшлө ҡәлғә (башня)'''. &lt;br&gt;Ул XIV быуатта  &lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;/&gt; ҡәлғәне һаҡлау һәм оборона системаһын нығытыу өсөн төҙөлгән. Урта быуат мәғлүмәттәренә ҡарағанда  Баҡыла 70 ярымҡәлғә һәм бер дүрт мөйөшлө ҡәлғә булған. Улар шулай уҡ ҡорал һаҡлар өсөн дә файҙаланылған. Төп донжон тирәләй зооморф уникаль архитектура ысулы ҡулланылған, был мосолмандарҙағы  металл әйберҙәргә хас.&lt;ref&gt;Grove Encyclopedia of Islamic Art &amp; Architecture: Three-Volume Set — p.198 Oxford University Press ISBN 019530991X, 9780195309911{{oq|en|It is hard to reconcile a single directed iconography with the often haphazard nature and placement of these images. Many of these representations may have been inspired by the Armenian tradition of stone sculpture, for they share high relief, haphazard distribution over the exterior and emblematic significance. The unique architectural example of zoomorphic script, found around the main keep of the fortress at Baku on the Caspian Sea (1234–5), may also have been derived from Armenian manuscripts, although it was commonly used on Islamic metal work}}&lt;/ref&gt;.

=== Һарай комплекстары ===
# '''Баҡы хандары  өйө''' ({{lang-az|Bakı xanlarının evi}}). &lt;br&gt;Баҡы хандары   Шамахи ҡапҡаларынан һулда йәшәгән. 1806 йылда Рәсәй буйһондорғандан һуң һарайҙа рәсәй хәрби гарнизоны урынлашҡан булған. Әле күптән түгелгәсә бында хәрби комендатура торған. Ҡасандыр ихатала бассейнлы, сәскәгә күмелгән баҡса булған. Беҙҙең көндәргәсә һарай ҡоролмаларынан  портал һәм реставрацияланған бәләкәй мәсет һаҡланған.   1985—1986 йй. һарайҙың бер өлөшөндә һыу үткәргес, ер аҫты ҡоролмалары, күп һанда матди мәҙәниәт ҡомартҡылары табылған. Төрлө ваҡытта бында йәшәгән хандар:
## 1747—1765 — Мырҙа  Мөхәммәт хан I;
## 1765—1784 — Мәлик Мөхәммәт хан;
## 1784—1791 — Мырҙа Мөхәммәт хан II;
## 1791—1792 — Мөхәммәт Ҡули хан;
## 1792—1806 — Һөсәйен Ҡули хан.[[Файл:Palace of the Shirvanshahs IAA1173.jpg|справа|thumb|300px| Ширваншаһтар һарайы комплексы. XII - XV бауаттар]]
# '''Ширваншаһтар һарайы''' ({{lang-az|Şirvanşahlar sarayı}}). &lt;br&gt;Урта быуат комплексы. XII быуатта һалына башлаған,XV быуатта тамамланған.  Һарай һәм  Фаррух Йасар Ширваншаһ [[төрбә]]һе ( Ширваншаһтар Диванханаһы тип тә атала) -  үрге ихатала. Түбәнге ихатала мәсет    Ширваншаһтар [[төрбә]]һе. Ул Ширваншаһ Хәлилуллаһ I тарафынан улына һәм әсәһенә бағышлап һалынған. Тағы ла түбәнерәк урында  - [[һамам]] (мунса) һәм  биналы ҡоҙоҡ  (овдан). Өс һарай ҙа бер ҡәлғә эсенә төҙөлгән һәм бөтәүле комплекс булып тора. Бында  XVI быуаттың берҙән-бер ҡомартҡыһы «Морат ҡапҡаһы», ундағы яҙма ҡапҡаның һижри 994 йылда(1585-86 йй.) Солтан Морад III иҫтәлегенә төҙөлгәнен иҫбатлай&lt;ref name=&quot;icherisheher33&quot;/&gt;.

=== [[һамам]]дар (Мунсалар) ===
[[Файл:Banya haji gaiba.JPG|thumb|250px|Һәжи Ғәиб һамамы. XV быуат]]
# '''Һажи Ғәиб [[һамам]]ы''' ({{lang-az|Hacı Qayib hamamı}}). &lt;br&gt;XV быуат аҙағында һалынған&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;/&gt; 1964 йылда ҡаҙыныу эштәре ваҡытында табылған&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;.
# '''Ширваншаһтар Һарайының шаһ [[һамам]]ы''' ({{lang-az|Şirvanşahlar Sarayının Şah hamamı}}). &lt;br&gt; XV быуат ҡоролмаһы,  Ширваншаһтар һарайы комплексына ингән. 
# '''Аға Микаил [[һамам]]ы''' ({{lang-az|Ağa Mikayıl hamamı}}). &lt;br&gt;XVIII быуатта һалынған&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;&gt;{{книга
 |автор         = Леонид Семенович Бретаницкий.
 |заглавие      = Зодчество Азербайджана XII-XV вв. и его место в архитектуре Переднего Востока
 |ссылка        = 
 |ответственный = Главная редакция восточной литературы
 |место         = 
 |издательство  = Наука
 |год           = 1966.
 |том           = 
 |страниц       = 556
 |страницы      = 400
 |isbn          = 
}}&lt;/ref&gt; Кесе ҡала урамында&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;.
# '''Ҡасим бәк [[һамам]]ы''' ({{lang-az|Qasım bəy hamamı}}). &lt;br&gt;XVII быуатта төҙөлгән&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;/&gt; Халыҡта  «Татлы [[һамам]]» тип йөрөтәлгән, сөнки сәйгә татлы бирә торған булғандар&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;.[[Файл:Small karavansaray -Old City Baku Azerbaijan 17th century-2.jpg|thumb|left|250px|[[Ханский караван-сарай]]. [[XII век]]]]
# '''Аға Зәйнәл [[һамам]]ы''' ({{lang-az|Ağa Zeynal hamamı}}) XIX быуатта төҙөлгән.

=== Каруанһарайҙар===
# '''Ханский каруанһарайы''' ({{lang-az|Xan karvansarayı}}). &lt;br&gt; XII быуатта һалынған.&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;.
# ''' Мултани каруанһарайы''' ({{lang-az|Multani karvansarayı}}). &lt;br&gt;Һинд каруанһарайы, XV быуатта һалынған&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;/&gt;.
# '''Бохара каруанһарайы''' ({{lang-az|Buxara karvansarayı}}). &lt;br&gt; XV быуатта һалынған&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;/&gt;.
# ''' Ҡасым бәк каруанһарайы]]''' ({{lang-az|Qasım bəy karvansarayı}}). &lt;br&gt; XVII  быуатта һалынған.&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;.

=== Мәсеттәр===
# '''Һарай мәсете''' ({{lang-az|Saray məscidi}}). &lt;br&gt; XV быуат мәсете.[[Файл:Muhammad Mosque, Baku, 2006.jpg|thumb|200px|Баҡыла Мөхәммәт мәсете — Әзербайжанда Ислам менән бәйле иң боронғо ҡоролма. 1078 год]]
# '''Мөхәммәт мәсете'''  ({{lang-az|Məhəmməd məscidi}}) -шулай уҡ  мәсеттең манараһы атамаһы менән Һыныҡҡала (Сыныгкала) тип йөрөтәләр({{lang-az|Sınıq qala}}. Атама   1723 йылда  рәсәй хәрби  эскадраһы Баҡы баш һалмаған өсөн ҡалаға туптар аттыра башлай һәм бер туп мәсет манараһына тейеп уны  һындыра.  Шунан алып XIX быуат уртаһына тиклем манара төҙәтелмәгән.
# '''Сәйед Яхъя мәсете''' ({{lang-az|Seyid Yəhya məscidi}}). &lt;br&gt;[XVII быуатта төҙөлгән.&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;.
# '''Баба Кухи Баҡыуи мәсете''' ({{lang-az|Baba Kuxi Bakuvi məscidi}}). &lt;br&gt;IX быуатта төҙөлгән, емереклектәре  1990—1993 йй.  археологик ҡаҙыныуҙар ваҡытында табылған.&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;.
# '''Шәйех Ибраһим мәсете]''' ({{lang-az|Şeyx İbrahim məscidi}}). &lt;br&gt;1415 йылда төҙөлгән&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;/&gt;.
# '''Бәктәр мәсете''' ({{lang-az|Bəylər məscidi}}). &lt;br&gt;XIX быуатта төҙөлгән &lt;ref name=&quot;icherisheher21&quot;&gt;{{cite web
 |url         = http://www.icherisheher.gov.az/static,21/lang,ru/
 |title         = Памятники местного значения.
 |author         = Управление государственного историко-архитектурного заповедника Ичери-Шехер.
 |date         = 
 |work         = 
 |publisher         = 
 |accessdate         = 
 |lang         = 
 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180121051844/http://www.icherisheher.gov.az/static,21/lang,ru |date=2018-01-21 }}&lt;/ref&gt;.
# '''Һажи Бани мәсете''' ({{lang-az|Hacı Bani məscidi}}). &lt;br&gt;XVI быуатта төҙөлгән. Ҡатындар яғы булған.&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;.[[Файл:Juma Mosque, Baku, 2010.jpg|thumb|left|170px|Баҡыла Йома мәсете манараһы. XV век]]
# '''Йома мәсете''' ({{lang-az|Cümə məscidi}}). &lt;br&gt;[XII быуаттан эшләп килә, назарат мәсете тип тә атала.&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;.
# '''Ләзгин мәсете''' ({{lang-az|Ləzgi məscidi}}). &lt;br&gt;XIX быуатта нефть бумы башланғас эшкә килгән ләзгиндәргә ғибәҙәттәр үткәрергә бирелә.&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;.
# '''Мәктәп мәсет''' ({{lang-az|Məktəb məscidi}}). &lt;br&gt; Бер үк ваҡытта мәсет тә, мәктәп тә булып хеҙмәт иткән.1646 йылда төҙөлгән&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;/&gt;.&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;.
# '''Гиләнле мәсете''' ({{lang-az|Gileyli məscid}}). &lt;br&gt;1309 йылда&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;/&gt;  Ширваншаһтар осоронда һалынған&lt;ref&gt;{{книга
 |автор         = М. С. Нейматова.
 |заглавие      = Корпус эпиграфических памâтников Азербайджана: Арабо-персо-тюркоязычные надписи Баку и Апшерона, XI-начала XX века
 |ссылка        = 
 |ответственный = 
 |место         = Институт истории (Академия наук Азербайджанской ССР). Сектор археологии и этнографии.
 |издательство  = Элм
 |год           = 1991.
 |том           = 2
 |страниц       = 176
 |страницы      = 212
 |isbn          = 
}} &lt;blockquote&gt;Гилән ҡалаһынан ебәк һатырға килгән кешеләр йәшәгән мәхәлләлә булғанға шундай атама бирелгән&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;. С&lt;ref&gt;{{книга
 |автор         = Сара Ашурбейли.
 |заглавие      = Очерк истории средневекового Баку, VIII — начало XIX вв
 |ссылка        = 
 |ответственный = 
 |место         = 
 |издательство  = Издательство Академии наук Азербайджанской СССР
 |год           = 1964.
 |том           = 2
 |страниц       = 333
 |страницы      = 105
 |isbn          = 
}} &lt;blockquote&gt;Гилек-мечеть — от квартала гилянцев, торговцев шелком;…&lt;/blockquote&gt;&lt;/ref&gt;.
# '''Чин мәсете''' ({{lang-az|Çin məscidi}}). &lt;br&gt;Ҡабырғаһындағы яҙма мәсет һижрәнең 777 йылында, йәғни миләди 1375 йылда төҙөлгәнен күрһәтә. Теләктәр ысынға (чин) сыға тип һаналған мәсет&lt;ref name=&quot;icherisheher20&quot;/&gt;.
# '''Һәйбәт Һажи мәсете''' ({{lang-az|Hacı Heybət məscidi}}). &lt;br&gt;1791 йылда төҙөлгән&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;/&gt; Намаҙ залының бер мөйөшөндә архитекторы Һәйбәт Һажи һәм ҡатынының ҡәбере.&lt;ref name=&quot;icherisheher21&quot;/&gt;.
# '''Мулла Әхмәд мәсете''' ({{lang-az|Molla Əhməd məscidi}}). &lt;br&gt;XIVбыуатта төҙөлгән&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;/&gt;. 
# '''Мирза Әхмәд мәсете''' ({{lang-az|Mirzə Əhməd məscidi}}). &lt;br&gt;1345 йылда төҙөлгән&lt;ref name=&quot;icherisheher21&quot;/&gt;.
# '''Хыҙыр мәсете''' ({{lang-az|Xıdır məscidi}}). &lt;br&gt;1301 йылда төҙөлгән&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;/&gt;

=== Төрбәләр ===
# '''Сәйед Яхъя Баҡыуи төрбәһе''' ({{lang-az|Seyid Yəhya Bakuvinin türbəsi}}). &lt;br&gt; 1457—1463 йылдарҙа төҙөлгән. Ширваншаһатар һарайының урта комплексы үҙәгендә һалынған. Халыҡта «дәрүиш төрбәһе» булараҡ билдәле һәм һарай  күрәҙәһе исеме менән аталған.

===Нәсрани ғибәҙәтханалар ===
# '''Әрмән апостол сиркәүе'''({{lang-hy|Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի}}) —  XVIII—XIX бб. һалынған&lt;ref name=&quot;Зодчество Азербайджана&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Томас Деваал / чёрный сад /[http://news.bbc.co.uk/hi/russian/in_depth/newsid_4664000/4664931.stm Глава 7. Баку. Богатая событиями история] {{oq|ru|Единственное напоминание о них - армянская церковь Григория Просветителя недалеко от Площади Фонтанов в центре Баку, построенная в 60-х годах девятнадцатого века. Одиннадцать лет назад церковь подожгли, и с тех пор она стоит заброшенная. С колокольни давно сняли крест, и я обнаружил там зал для игры в бильярд. На том месте, где раньше в тени Девичьей башни в Старом городе стояла старинная часовенка Девы Марии, теперь пустырь. Один дипломат, который работал в Баку в 1992 году, в самый разгар карабахской войны, рассказывал, как на его глазах крушили эту часовню восемнадцатого века.}}&lt;/ref&gt;. Ҡыңғыраулығының аҫҡы өлөшө һаҡланған.
# '''Изге Николай Сиркәүе''' — 1858 йылда төҙөлгән. Аҫҡы өлөшө генә һаҡланған&lt;ref name=&quot;icherisheher21&quot;/&gt;.
# '''Апостола Варфоломей часовняһы''' —1892 йылда төҙөлгән&lt;ref&gt;{{книга
 | автор         = Заплетин Г., Ширин-заде Г.
 | заглавие      = Русские в истории Азербайджана
 | место         = Б.
 | издательство  = Ганун
 | год           = 2008
 | страниц       = 366
}}&lt;/ref&gt;.

&lt;center&gt;
&lt;gallery caption=&quot;Галерея&quot; widths=&quot;200px&quot; heights=&quot;150px&quot;&gt;
Файл:Baku Maiden Tower 2010.jpg|Баҡы. Ҡыҙ ҡәлғәһе XII быуат.
Файл:Ichari Shahar1.jpg|Шамахи ҡапҡаһы. XVII быуат
Файл:BakuGate.jpg|Көнсығыш ҡапҡаһы. Эскәре шәһәр.  XII - XV быуат.
Файл:Icheri sheher.jpg|Сальян ҡапҡаһы. XII—XV быуат
Файл:Azerbaigian-baku3.jpg| Ширваншаһтар һарайы. XII—XV быуат.
Файл:Shirvanshah Palace 001.JPG|Баҡы һарай мәсете. XV быуат
Файл:Baku(azerbaijan) old city2 Key Gubad Mosque2.jpg| Сәид Яхья Баҡыуи төрбәһе. XV быуат.
Файл:Divan-khane.jpg|Диван-ханә. XV быуат
Файл:Icherisheher bath.jpg| Ширваншаһтар һамамы
Файл:Ichari Shahar3.jpg|Мултани каруанһарайы. XV быуат.
Файл:Sheikh ibrahim mosque -Old City Baku Azerbaijan built in 1415.jpg| Шәйх Ибраһим мәсете. 1415 йыл.
Файл:Small mosque -Old City Baku Azerbaijan 18th century.jpg|Мечеть Сеид Яхья. XVII быуат.
&lt;/gallery&gt;
&lt;/center&gt;

&lt;center&gt;
&lt;gallery caption=&quot;Юғалтылған ҡомартҡылар&quot; widths=&quot;200px&quot; heights=&quot;150px&quot;&gt;
Файл:St Nicolas church in Baku.png| 1858 йылғы Әрмән сиркәүе
Файл:Church in Ichery Sheher (1987).jpg|Баҡы. Әрмән Мәрйәм Инә сиркәүе. 1797 йыл
Saint Bartholomew church in Baku.jpg|Урыҫ Апостол Варфоломей часовняһы. 1892 йыл
&lt;/gallery&gt;
&lt;/center&gt;

=== Майҙандар ===
[[Файл:Ichari Shahar7.jpg|thumb|300px|Аркалар менән уратылған баҙар майҙанында тәкә һынындағы ҡәбер таштары ]]
Баҙар майҙаны 1964 йылда Ҡыҙ ҡәлғәһенән (башняһынан) төньяҡтараҡ табылған. Ҡомартҡы бар яҡтан да балкондар һәм колонналы аркалар менән уратып алынған,  [[Мәккә]]не хәтерләтә. Археологик тикшеренеүҙәр барышында бында   52 ҡәбер табылған, ҡайһы берҙәрендә икешәр тапҡыр ерләнгәндәр. Ҡәбер таштары һарыҡ, стела, шулай уҡ һырлы таштар рәүешендә. Хәҙер бында асыҡ һауала музей ойошторолған.

==Эскәре шәһәр урамдары ==
Ҡәлғәләге мәхәлләләрҙең халыҡ телендәге ҡушаматтары булған -  агшалварлылар ( аҡ салбар кейеп йөрөгән диңгеҙселәр тоҡомонан), гямичиляр («кәмәселәр»), арабачылар («күсерҙәр»), хамамчылар («мунсасылар»), сеидляр (Мөхәммәт (Пәйғәмбәр) тоҡомдары), джухуд-зейналлылар (йәһүд зейналлыар) һәм башҡалар.

Урамдар тарау-торау урынлашҡанлыҡтан ел үтә бәреп тормай.

Бөгөн дә, урта быуаттарҙағы кеүек үк, Эскәре шәһәрҙең төп өс урамы бар — Бөйөк Ҡәлғә, Кесе Ҡәлғә (халыҡта - Һарай юлы) һәм  Асаф- Зейналлы- (халыҡта Манаралы йәки Каруан юлы )&lt;ref name=&quot;Мамедов&quot;&gt;{{статья
 |автор    = Сеймур Мамедов.
 |заглавие = Какую тайну таят в себе улицы Ичеришехер?
 |ссылка   = http://news.day.az/society/277330.html
 |язык     = 
 |издание  = 
 |тип      = Интервью с заведующим сектором Управления Государственного историко-архитектурного заповедника «Ичери-шехер» Камилем Ибрагимовым.
 |год      = 2011
 |том      = 
 |номер    = 
 |страницы = 
 |doi      = 
 |issn     = 
}}&lt;/ref&gt;.

Бынан тыш Эскәре шәһәрҙә бик күп бәләкәй урамдар, тыҡрыҡтар һәм тупиктар һаҡланған.

1840-сы йылдарҙа Баҡыла булып киткән  И. Березин: «урамдар шул тиклем тар һәм буталсыҡ, Баҡыла бер ай йәшәгәндән һуң да берәй урамға барып инһәм унан кире сыға алырыма ышанмай инем», - тип яҙған.

1850-се йылдарҙа Баҡыла булып киткән А. Ф. Писемский, урамдар шул тиклем бысраҡ, ике яҡтан тәҙрәһеҙ диуарҙар, баш осонда күк йөҙөнөң тар ғына таҫмаһы, аяҡ аҫты - тиҙәк, тип иҫкә алған.

=== Төп урамдар ===
&lt;center&gt;
{| 
|+ ''''''
|- style=&quot;font-size:90%;&quot;
! Исеме &lt;br&gt;(урындағы исеме)
!   Бёюк Гала урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Böyük Qala küçəsi}})
!  Кичик Гала урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Kiçik Qala küçəsi}})
! Асеф Зейналла урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Asəf Zeynallı küçəsi}})
! Башня урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Qüllə küçəsi}})
! Ғәскәр урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Hərb küçəsi}})
!  Хагигат Рзаева урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Həqiqət Rzayeva küçəsi}})
! Нефтселәр проспекты  &lt;br&gt;({{lang-az|Neftçilər prospekti}})
|- style=&quot;font-size:90%;&quot;
! Фото
| [[Файл:Boyuk Gala Street.jpg|center|110px]]
| [[Файл:İçərişəhər 1.jpg|center|140px]]
| [[Файл:Old and new Baku.JPG|center|140px]]
| [[Файл:Tower Street.jpg|center|80px]]
| [[Файл:Military Street.jpg|center|100px]]
| [[Файл:Mugam 561.jpg|center|150px]]
| [[Файл:Baku Maiden Tower &amp; Neftchiler Avenue 2010.jpg|center|150px]]
|}

{| 
|- style=&quot;font-size:90%;&quot;
! Исеме &lt;br&gt;(урындағы исеме)
!  Вели Мамедов урамы &lt;br&gt;({{lang-az|V. Məmmədov küçəsi}})
! Вагиф Мустафазаде урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Vagif Mustafazadə küçəsi}})
!  Азиз Алиев урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Əziz Əliyev küçəsi}})
! Ҡази Мухаммед урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Qazı Məhəmməd küçəsi}})
! Муслим Магомаев урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Müslim Maqomayev küçəsi}})
! Мирза Мансур урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Mirzə Mansur küçəsi}})
! Һарай урамыа &lt;br&gt;({{lang-az|Qəsr küçəsi}})
|- style=&quot;font-size:90%;&quot;
! Фото
| [[Файл:Vali Mammadov Street.jpg|center|100px]]
| [[Файл:Vagif Mustafazade Street.jpg|center|100px]]
| [[Файл:Aziz Aliyev St.JPG|center|120px]]
| [[Файл:Qazı Məhəmməd küçəsi.JPG|center|130px]]
| [[Файл:Muslim Magomayev Street.jpg|center|100px]]
| [[Файл:Baku Mahammad Mosque.jpg|center|120px]]
| [[Файл:Castle Street.jpg|center|100px]]
|}

{| 
|- style=&quot;font-size:90%;&quot;
! Исеме &lt;br&gt;(урындағы исеме)
!  Мамедьяров урамы &lt;br&gt;({{lang-az|M. Məmmədyarov küçəsi}})
! Мирза Шафи урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Mirzə Şəfi küçəsi}})
!  Сафтар  Кулиев урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Səftər Quliyev küçəsi}})
!Тельман Багиров урамы &lt;br&gt;({{lang-az|T. Bağırov küçəsi}})
! Сабир урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Sabir küçəsi}})
!  Фирдоуси урамы &lt;br&gt;({{lang-az|Firdovsi küçəsi}})
! ИльясЭфендиев урамы &lt;br&gt;({{lang-az|İlyas Əfəndiyev küçəsi}})
|- style=&quot;font-size:90%;&quot;
! Фото
| [[Файл:Mamedyarov Street.jpg|center|100px]]
| [[Файл:Mirzə Şəfi küçəsi.JPG|center|130px]]
| [[Файл:Safar Quliyev Street.jpg|center|130px]]
| [[Файл:Telman Bagirov Street.jpg|center|120px]]
| [[Файл:Sabir Street.jpg|center|100px]]
| [[Файл:Firdovsi Street.jpg|center|100px]]
| [[Файл:Ilyas Efendiyev Street.jpg|center|100px]]
|}&lt;/center&gt;

== Йәмәғәт урындары ==
{{ПозКарта+|Азербайджан Ичери-Шехер|width=500|float=right|caption=
Карта расположения общественных объектов Ичери-шехер. &lt;br&gt;музеи: 1 — 6; &lt;br&gt;посольства: 7 — 10; &lt;br&gt;гостиницы: 11 — 25; &lt;br&gt;рестораны: 26 — 31

 |places=
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.366219|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.837375|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Девичья башня (Баку)|'''1''']]|mark=Unesco Cultural Heritage logo.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.366276|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.833367|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Дворец Ширваншахов|'''2''']]|mark=Unesco Cultural Heritage logo.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.367631|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836559|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Музей Археологии и Этнографии Азербайджана|'''3''']]|mark=Unesco Cultural Heritage logo.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.366444|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.832627|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Бакинский музей миниатюрных книг|'''4''']]|mark=Unesco Cultural Heritage logo.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.366881|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.835213|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Дом-музей Вагифа Мустафазаде|'''5''']]|mark=Unesco Cultural Heritage logo.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.367325|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.837085|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Дом-музей Камиля Алиева|'''6''']]|mark=Unesco Cultural Heritage logo.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.366983|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.833062|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Посольство Греции в Азербайджане|'''7''']]|mark=Flag of Greece.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.366031|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.832413|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Посольство Италии в Азербайджане|'''8''']]|mark=Flag of Italy.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.363906|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.833673|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Посольство Польши в Азербайджане|'''9''']]|mark=Flag of Poland.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=16|lat_deg=40.365263|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.832472|lon_min=|lon_sec=|position=left|background= |label= [[Посольство Швейцарии в Азербайджане|'''10''']]|mark=Flag of Switzerland.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.366264|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836318|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Sultan Inn (гостиница)|'''11''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.364705|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834929|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Meridian (гостиница)|'''12''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.366552|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836693|lon_min=|lon_sec=|position=left|background= |label= [[Muzeum Inn (гостиница)|'''13''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.364496|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.832716|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Old City Inn (гостиница)|'''14''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.365575|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.832901|lon_min=|lon_sec=|position=left|background= |label= [[Altstadt (гостиница)|'''15''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.367314|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834891|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Atropat (гостиница)|'''16''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.365218|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.832911|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Ноев ковчег (гостиница)|'''17''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.368565|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.83723|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Boutique Palace (гостиница)|'''18''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.365827|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834633|lon_min=|lon_sec=|position=left|background= |label= [[Boyuk Gala (гостиница)|'''19''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.365618|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.835384|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Giz Galasi (гостиница)|'''20''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.366276|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.83433|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Icheri Sheher (гостиница)|'''21''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.367891|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834151|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Kichik Gala Boutique (гостиница)|'''22''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.366585|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.83675|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[King Palace (гостиница)|'''23''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.365485|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834336|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[The Horizon (гостиница)|'''25''']]|mark=Aiga hotelinformation.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.364304|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.83454|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Köhnə Şəhər (ресторан)|'''26''']]|mark=Aiga restaurant 2.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.367147|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836146|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Karvansaray (ресторан)|'''27''']]|mark=Aiga restaurant 2.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.365645|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836801|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Muğam Klubu (ресторан)|'''28''']]|mark=Aiga restaurant 2.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.36599|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834151|lon_min=|lon_sec=|position=left|background= |label= [[Chocolate (ресторан)|'''29''']]|mark=Aiga restaurant 2.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.365211|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.836624|lon_min=|lon_sec=|position=left|background= |label= [[Kill Bill (ресторан)|'''30''']]|mark=Aiga restaurant 2.svg}}
{{ПозКарта~|Азербайджан Баку Ичери-Шехер|marksize=18|lat_deg=40.365966|lat_min=|lat_sec=||lon_deg=49.834963|lon_min=|lon_sec=|position=right|background= |label= [[Terrace Garden (ресторан)|'''30''']]|mark=Aiga restaurant 2.svg}}
}}

=== Музейҙар ===

{| class=&quot;standard&quot;
 !Фото
 !Название
 !Адрес
 |-
|[[Файл:Baku Maiden Tower 2010.jpg|130px]] &lt;br&gt;[[Файл:Баку Девичья Башня вид изнутри.jpg|130px]]||1. Ҡыҙ ҡәлғәһе||Проспект Нефтяников
|-
|[[Файл:The interior of the Palace of Shirvanshahs.jpg|130px]]||2.  Ширваншаһтар һарайы||ул. Малая Крепостная, 46/11
|-
|[[Файл:Ichari Shahar4.jpg|130px]]||3. Баҡы  Археология һәм  Этнография музейы||ул. Большая Крепостная, 42
|-
|[[Файл:Музей миниатюрной книги в Баку.jpg|130px]]||4. Баҡы  Миниатюра Китап Музей||ул. Замковая, 67
|-
|[[Файл:Вагиф Мустафазаде доска.jpg|130px]]||5. Вагиф Мустафазадә йорт-музейы ||ул. Вагифа Мустафазаде, 4
|-
|[[Файл:House-museum of Kamil Aliyev.JPG|130px]]||6.  Камил Әлиев йорт-музейы||ул. Башенная, 18
|-
|[[Файл:3-cü Əfəndiyev 1 (1).JPG|130px]]||7.  Таир Сәләхов  йорт-музейы||ул. Эфендиева, 1
|}

=== Илселектәр ===
{| class=&quot;standard&quot;
 !Атамалар
 !Адрес
 |-
|7. Греция илселеге||ул. Малая Крепостная, 86/88
|-
|8. Италия илселеге|| ул. Малая Крепостная, 44
|-
|9. Польша илселеге||ул. Малая Крепостная, 2
|-
|10. Швейцария илселеге||ул. Большая Крепостная, 9
|-
|11. Венгрия илселеге||ул. Мирзы Мансура, 72
|-
|}

=== Ҡунаҡханалар ===
{| class=&quot;standard&quot;
 !Название
 !Адрес
 |-
|11. Sultan Inn||ул. Большая Крепостная, 20
|-
|12. Meridian||ул. A. Зейналлы, 39
|-
|13. Muzeum Inn||ул. Кази Мухамеда, 3
|-
|14. Old City Inn||ул. Азиза Алиева, 9
|-
|15. Altstadt|| ул. Мамедьярова, 3/2 а
|-
|16. Atropat||ул. M. Магомаева, 11
|-
|17. Ноев ковчег (Noah’s Ark)||ул. И. Эфендиева
|-
|18. Boutique Palace||ул. Азиза Алиева, 9
|-
|19. Boyuk Gala||ул. Мирзы Мансура, 68
|-
|20. Giz Galasi||ул. Мирзы Мансура, 34
|-
|21. Icheri Sheher||ул. Мамедьярова 1/34
|-
|22. Kichik Gala Boutique||ул. Малая Крепостная, 98
|-
|23. King Palace||ул. Муслима Магомаева, 56/37
|-
|24. Old Gates||ул. Малая Крепостная, 8/1
|-
|25. The Horizon||ул. Мирзы Мансура, 62
|-
|}

== Эскәре шәһәр мәҙәниәттә ==

=== Музыкала ===
2014 йылда Сати Казанованың һәм Арсениумдың «До рассвета» йырына  клип төшөрөлгән&lt;ref&gt;[http://7days.ru/news/premera-klipa-sati-kazanova-i-arsenium-do-rassveta.htm Премьера клипа: Сати Казанова и Arsenium &quot;До рассвета …]&lt;/ref&gt;

=== Кинола ===
Эскәре шәһәрҙә танылған  әзербайжан һәм совет фильмдары өлөшләтә  төшөрөлгән. Улар араһында «Бриллиантовая рука»&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=NRfgOgce2v4 «Черт побери» спустя полвека в проекте «Экскурсии по Городу ветров» Sputnik Азербайджан]&lt;/ref&gt;, «Человек-амфибия (фильм, 1961)|Человек-Амфибия», «Айболит-66», «Тегеран-43», «Не бойся, я с тобой (фильм)|Не бойся, я с тобой», «День прошёл» һәм башҡалар&lt;ref&gt;[http://www.zerkalo.az/2010-05-04/culture «Блатной бакинец» и Юрий Никулин]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://195.226.218.66/index/brilliantovaya-ruka-1969/ Бриллиантовая рука (1969)]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.

=== Һынлы сәнғәттә ===
Эскәре шәһәр атаҡлы  күп рәссәмдәр әҫәрҙәрендә сағылдырылған.  Улар араһында  Кемпфер Энгельберт, Алексей Боголюбова, Григорий Гагарина, Василий Верещагин, Александр Куприн Әзим Әзимзадә,  Таир Сәләхов һәм башҡалар бар.

Баҡы Рәсәйгә буйһондоролғас, XIX быуатта ҡалаға ҡыҙыҡһыныу рәссамдар араһында ла арта. Эскәре шәһәр планы 10 манатлыҡтың артҡы яғына ла төшөрөлгән.

&lt;center&gt;
&lt;gallery caption=&quot;На картинах&quot; widths=&quot;200px&quot; heights=&quot;200px&quot;&gt;
Файл:Sergeev. Baku view.jpg|Баку. Г. Сергеев. 1796 год
Файл:Jean Pierre Moynet. Baku.jpg|Жан Пьер Моне. Баку. 1830-е
Файл:П. Верещагин. Вид Баку. 1872 год.jpg|Верещагин, Пётр Петрович|Пётр Верещагин. «Вид Баку с моря». 1872 год
Файл:Port de Bakou et Cap Bail Bourni.jpg|Т.Тейлор. Порт Баку и мыс Баилов. Рисунок. 1880-1881 гг.
Файл:Grigory Gagarin. Abcheron. Palais du khan de Bakou.jpg|Гагарин, Григорий Григорьевич|Григорий Гагарин. Дворец хана в Баку. 1847 год.
Файл:Баку. Улица в полдень. 1861.jpg|Боголюбов, Алексей Петрович|Алексей Боголюбов. Баку. Улица в полдень. 1861 год
&lt;/gallery&gt;
&lt;/center&gt;

=== Әҙәбиәттә ===
Ҡорбан Сәидтең   тәүге тапҡыр 1937 йылда  [[Вена]]ла   немец телендә сыҡҡан «Али һәм Нино» тигән романында «иҫке шәһәр» ентекле һүрәтләп бирелә, романдың төп геройы  Али хан Ширваншир шунда йәшәгән була&lt;ref name=&quot;Перевод Гусейнзаде&quot;&gt;Перевод Мирзы Гусейнзаде, 1990 год&lt;/ref&gt;

== Филателияла ==
Иҫке шәһәр ҡомартҡылары һүрәте бик күп  почта маркаларына төшөрөлгән.

&lt;center&gt;
&lt;gallery caption=&quot;На почтовых марках (Азербайджанская Демократическая Республика|АДР)&quot; widths=&quot;200px&quot; heights=&quot;200px&quot;&gt;
Файл:Azerbaijan Democratic Republic Postage Stamp, 1920-2rub.jpg|
Файл:Azerbaijan Democratic Republic Postage Stamp, 1920-5rub.jpg|
Файл:Stamps of Azerbaijan, 1919 n8.jpg|
&lt;/gallery&gt;
&lt;/center&gt;

&lt;center&gt;
&lt;gallery caption=&quot;На почтовых марках СССР 1990 года&quot; widths=&quot;200px&quot; heights=&quot;200px&quot;&gt;
Файл:The Soviet Union 1990 CPA 6231 stamp (Palace of the Shirvanshahs. Baku, Azerbaijan).jpg|
Файл:The Soviet Union 1990 CPA 6172 stamp (Maiden Tower and Divankhana (Shirvanshah's Palace), Baku, Azerbaijan).jpg.jpg|
&lt;/gallery&gt;
&lt;/center&gt;

&lt;center&gt;
&lt;gallery caption=&quot;На почтовых марках Азербайджана 2010 года&quot; widths=&quot;200px&quot; heights=&quot;200px&quot;&gt;
Файл:Stamps of Azerbaijan, 2010-is2.jpg|
Файл:Stamps of Azerbaijan, 2010-is1.jpg|
Файл:Stamps of Azerbaijan, 2010-is3.jpg|
&lt;/gallery&gt;
&lt;/center&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания|2}}

== Әҙәбиәт==
* Л. С. Бретаницкий. «Баку. Архитектурно художественные памятники», 1956 г.

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* {{cite web
 |url         = http://www.icherisheher.gov.az
 |title       = Официальный сайт заповедника Ичери-шехер
 |author      = 
 |date        = 
 |work        = 
 |publisher   = 
 |accessdate  = 
 |lang        = 
}}
* {{cite web| url        =http://whc.unesco.org/en/list/958| title        =Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower| author        =| date        =2000| work        =| publisher        =Официальный сайт [[ЮНЕСКО]].| accessdate        =| lang        =| archiveurl        =https://www.webcitation.org/66LOy9fX7?url=http://whc.unesco.org/en/list/958| archivedate        =2012-03-22}}

[[Категория:Баҡы архитектураһы]]</text>
      <sha1>nvxtoi3pfyv7ju5int56lmrll17dafb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ляшко Вениамин Иванович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143636</id>
    <revision>
      <id>1149001</id>
      <parentid>1049791</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:21:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* Сығанаҡтар */ өҫтәмә мәғлүмәт</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5574" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Ляшко Вениамин Иванович''' ([[10 август]] [[1925 йыл]] — [[18 июль]] [[1980 йыл]]) — [[СССР]]-ҙың хәрби эшмәкәре, генерал-лейтенант. 1972—1980 йылдарҙа Киев Юғары дөйөм ғәскәри команда училищеһы начальнигы.

== Биографияһы ==
Ляшко Вениамин Иванович 1925 йылдың 10 авгусында [[Маҡан (Хәйбулла районы)|Маҡан]] ауылында (хәҙер [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Хәйбулла районы]]) крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. [[Украиндар|Украин]]. [[1943 йыл]]дың ғинуар айынан [[Ҡыҙыл Армия]]ла. Армияға хеҙмәткә [[Иркутск өлкәһе]]нең Черемховский районы хәрби комиссариаты тарафынан саҡырыла&lt;ref name=&quot;ПН&quot;&gt;[//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B8%D0%B2) База данных «Подвиг народа»](рус.&lt;/ref&gt;. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда 1-се Балтик Буйы һәм Ленинград фронттары ғәскәрҙәре составында, миномет ротаһының миномет взводы командиры вазифаһында ҡатнаша. [[1944 йыл]]дан ВКП(б) ағзаһы.

Һуғыш бөткәндән һуң һәм М. В. Фрунзе исемендәге Хәрби академияла уҡыуҙы тамамлағас, полк һәм П. И. Чапаев исемендәге гвардия мотоуҡсылар дивизияһы командиры булып хеҙмәт итә. [[1972 йыл|1972]] - [[1980 йыл]]дарҙа — Н. В. Фрунзе исемендәге ике тапҡыр Ҡыҙыл Байраҡлы Киев юғары дөйөм ғәскәри команда училищеһы начальнигы. Ижтимағи-сәйәси тормошта әүҙем ҡатнаша. КПСС-тың XXIV съезына, [[Украина]] коммунистар партияһының XXV съезына делегат итеп һайлана, партияның [[Киев]] ҡала комитеты ағзаһы була, күп тапҡыр халыҡ депутаттарының урындағы советтарына депутат итеп һайлана&lt;sup style=&quot;white-space: nowrap&quot; class=&quot;&quot;&gt;&amp;#x5B;''асыҡлыҡ''&amp;#x5D;&lt;/sup&gt;.

[[1980 йыл]]дың 18 июлендә ауырыуҙан вафат була. [[Киев]] ҡалаһында Лукьяновский хәрби зыяратында ерләнгән.

== Наградалары ==
* [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены]],
* II һәм I дәрәжә Ватан һуғышы ордены,
* [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены]],
* III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәте өсөн» ордены,
* миҙалдар
* Украина ССР-ы Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* [http://www.kvoku.org/images/kvoku/chiefs/lyashko/lyashko.htm Сайт выпускников КВОКУ](рус.)

[[Категория:Фрунзе исемендәге Хәрби академияны тамамлаусылар]]
[[Категория:Генерал-лейтенанттар (СССР)]]
[[Категория:Башҡортостан генералдары]]
[[Категория:КПСС-тың XXVI съезы делегаттары]]
[[Категория:СССР депутаттары]]
[[Категория:III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәт иткәне өсөн» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ҡыҙыл Йондоҙ ордены кавалерҙары]]
[[Категория:1-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалерҙары]]
[[Категория:«Ветеран Вооружённых Сил СССР» миҙалы менән бүләкләнгәндәр]]
[[Категория:I дәрәжә «За безупречную службу» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:II дәрәжә «За безупречную службу» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:«Хәрби хеҙмәттәре өсөн» миҙалы менән бүләкләнгәндәр]]
[[Категория:«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:10 августа тыуғандар]]
[[Категория:1925 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Хәйбулла районында тыуғандар]]
[[Категория:18 июлдә вафат булғандар]]
[[Категория:1980 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Киевта вафат булғандар]]</text>
      <sha1>4bn2v8972rw1t8i1mme8iy0e1bop41a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хөснуллин Марат Шакирйән улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>182227</id>
    <revision>
      <id>1148990</id>
      <parentid>1148987</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:11:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50820" xml:space="preserve">{{Государственный деятель
| имя = Марат Шакирйән улы Хөснуллин
| оригинал имени = 
| изображение = Marat Khusnullin (2020-02-05).jpg
| ширина = 200px
| описание изображения = 
| должность = Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәт Рәйесе урынбаҫары
| флаг = Government.ru logo.svg
| флаг2 = Flag of Russia.svg
| периодначало = 2020 йылдың 21 ғинуары
| периодконец = 
| премьер = [[Мишустин, Михаил Владимирович|Михаил Мишустин]]&lt;br&gt;[[Белоусов, Андрей Рэмович|Андрей Белоусов]] &lt;small&gt;({{и. о.}})&lt;/small&gt;&lt;br&gt;[[Мишустин, Михаил Владимирович|Михаил Мишустин]]
| президент = [[Путин, Владимир Владимирович|Владимир Путин]]
| должность_2 = Мәскәү ҡалаһы мэрының ҡала төҙөлөшө сәйәсәте һәм төҙөлөш мәсьәләләре буйынса урынбаҫары
| флаг_2 = Coat of Arms of Moscow.svg
| флаг2_2 = Flag of Moscow.svg
| периодначало_2 = 2 декабрь 2010 
| периодконец_2 = 21 ғинуар 2020
| губернатор_2 = [[Сергей Собянин]]
| предшественник_2 = [[Владимир Ресин]]
| преемник_2 = Андрей Бочкарёв
| место рождения = {{МР|Ҡазан}}, [[Татарская Автономная Советская Социалистическая Республика|Татар АССР-ы]], [[Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика|РСФСР]], [[Союз Советских Социалистических Республик|СССР]]
| дата смерти = 
| место смерти = 
| партия = 
| образование =  Ҡазан дәүләт финанс-иҡтисад институты, Асыҡ университет (Бөйөк Британия)]]
| профессия = {{экономист|России|XX века|XXI века}}
| учёная степень = {{Учёная степень|кандидат|экономических наук}}
| отец = 
| мать = 
| дети = 
| награды = {{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{Орден Почёта}}
{{!}}} 
{{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{Медаль ордена «За заслуги перед Отечеством» II степени}} {{!!}} {{Медаль За заслуги в проведении Всероссийской переписи населения}} {{!!}}{{Медаль В память 1000-летия Казани}}{{!}}{{!}}{{Медаль 100 лет профсоюзам России}}
{{!}}-
{{!}} {{Орден За заслуги перед Республикой Татарстан}} 
{{!}}} 
{{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{Заслуженный строитель РФ|2013}} {{!!}} {{Почётный строитель России|2004}} {{!!}} {{Заслуженный работник Республики Татарстан|тип=строитель}}
{{!}}}
| автограф = 
| сайт = 
}}

'''Хөснуллин Марат Шакирйән улы''' ({{Lang-tt|Марат Шакирҗан улы Хөснуллин}} [[9 август]] [[1966 йыл]]) — Рәсәйҙең дәүләт эшмәкәре, Татар АССР-ынының баш ҡалаһы Ҡазанда тыуған. 2020 йылдың 21 ғинуарынан Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәт Рәйесе урынбаҫары. [[:ru:Южный федеральный округ|Көньяҡ федераль округы]] кураторы. Иҡтисад фәндәре кандидаты&lt;ref&gt;[http://government.ru/gov/persons/620/events/ Марат Шакирзянович Хуснуллин. Заместитель Председателя Правительства Российской Федерации]&lt;/ref&gt;.

1983 йылда Ҡазан дәүләт финанс-иҡтисад институтына (КГФЭИ) уҡырға инә, ләкин бер йылдан армияға алына (ул саҡта күп кенә юғары уҡыу йорттарында хәрби хеҙмәтте кисектереү бөтөрөлгән була). 1990 йылда институтты «иҡтисад» һөнәре буйынса тамамлай&lt;ref name=&quot;Био&quot; &gt;{{Cite web |url=http://photo.mos.ru/person/646/show |title=Хуснуллин Марат Шакирзянович |accessdate=2013-09-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130130111321/http://photo.mos.ru/person/646/show |archivedate=2013-01-30 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

2000 йылда Бөйөк Британияның Асыҡ университетында «Профессиональ менеджмент» һөнәре буйынса ҡайтанан әҙерлек үтә&lt;ref&gt;{{Статья|ссылка=https://www.kommersant.ru/doc/2416664|заглавие=Marat Khusnullin|издание=Коммерсантъ}}&lt;/ref&gt;.

2006 йылдан — иҡтисад фәндәре кандидаты&lt;ref&gt;[http://www.evening-kazan.ru/articles/za-husnullinym-prishel-doctor.html За Хуснуллиным пришел doctor | [[Вечерняя Казань]]]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.kasparov.ru/material.php?id=5230350A36226&amp;section_id=50A6C962A3D7C За Хуснуллиным пришел doctor. Каспаров. Ru]&lt;/ref&gt;.

Урыҫ, татар һәм инглиз телдәрен белә&lt;ref&gt;[http://www.rg.ru/2010/05/28/chinovniki.html Поймали за язык]&lt;/ref&gt;.

== Хеҙмәт юлы ==

=== Татарстанда ===
[[Файл:Marat Khusnullin2007.jpg|thumb|right|250px|Марат Хөснуллин [[Путин Владимир Владимирович]] һәм [[Шәймиев Минтимер Шәрип улы|Минтимер Шәймиев]] менән [[Казань|Ҡазанда]]. 2007 йылдың 20 ғинуары]]
1983—1984 йылдарҙа — Ҡазан дәүләт финанс-иҡтисад институтында (КГФЭИ) тәжрибә ҡулайламаларын хеҙмәтләндереү лаборанты (уҡыуы менән бергә эшләй).

1984—1986 йылдарҙа — Совет Армияһы сафында хеҙмәт итә&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.mos.ru/authority/vice/9/|title=Хуснуллин Марат Шакирзянович — Биография|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130807021022/http://www.mos.ru/authority/vice/9/|archivedate=2013-08-07|accessdate=2013-09-04|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;.

1986—1987 йылдар — Ҡазан дәүләт финанс-иҡтисад институты лаборанты.

1987—1995 йылдар — баш бухгалтер, Ҡазан ҡалаһының «Темп» төҙөлөш кооперативы рәйесе&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

1995—1997 йылдар — «Интерпластсервис» ЯСЙ-нең генераль директоры&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

1997—2000 йылдар — Ҡазан ҡалаһындағы «Аҡ Барс» Төҙөлөш-сәнәғәт фирмаһы ЯСЙ-ның генераль директоры&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

1999—2001 йылдар — Кама буйы округынан Татарстан Республикаһы Дәүләт Советы депутаты. Татарстан Республикаһының Төҙөлөш, архитектура һәм торлаҡ-коммуналь хужалыҡ министрлығына хеҙмәткә күскәс, халыҡ депутаты вазифаһынан баш тартты.

2000—2001 йылдар — «Татэнерго» ПЭО дәүләт унитар предприятиеһының матди-техник ресурстары, инвестициялар һәм төҙөлөш буйынса генераль директор урынбаҫары — директоры&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

2001 йылдың 11 майынан — 2010 йылдың 18 ноябренә тиклем — Татарстан Республикаһының төҙөлөш, архитектура һәм торлаҡ-коммуналь хужалыҡ министры&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

Ул етәкселек иткән осорҙа республикаға, тәү сиратта Татарстанда торлаҡ төҙөлөшөн үҫтереү комплекслы программаһына, федераль инвестицияларҙың ҙур күләме йәлеп ителде. Программа берҙәм ҡала төҙөлөшө ҡарарҙарында республиканың ҙур ҡалаларының — Ҡазандың, Яр Саллының, Түбәнге Каманың, Алабуғаның, Әлмәттең агломерация биләмәләрен үҙләштереүгә йүнәлтелде, был уларҙы коммуналь, юл-транспорт һәм социаль инфраструктура менән тәьмин итеү мөмкинлеген бирҙе&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;[http://www.s-nip.ru/publikacii/novosti/2010/09/28/news_3967.html Портал строителей города — про жильё]&lt;/ref&gt;.

Хөснуллин инициативаһы буйынса бюджет ресурстарын экономиялау маҡсатында торлаҡ, юл, социаль өлкә объекттары төҙөлөшөнөң типовой проекттары билдәләнде. Бынан тыш, «Электрон Рәсәй» программаһы сиктәрендә Татарстанда электрон һатып алыуҙар системаһы, төҙөлөшкә рөхсәт биреү һәм дәүләт ведомствонан тыш экспертиза һығымталарын алыу яйға һалынды, был төҙөлөшкә сығымдарҙы ярайһы уҡ кәметте&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;.

Хөснуллин ҡатнашлығында 2013 йылғы Универсиадала йәлеп ителгән спорт объекттары төҙөлә башланы. 2010 йылдың майына Татарстан баш ҡалаһында 26 спорт ҡоролмаһы: «Аҡ Барыҫ» ҡара-ҡаршы көрәш һарайы, «Олимпиясы» олимпия резервы үҙәге Ҡазан училищеһы «Төзүче», «Форвард», «Мираҫ», «Итиль» спорт комплекстары, Татар Дәүләт Гуманитар педагогия университеты ҡарамағындағы «Мәскәү», «Аҡ Бүре», Ватан&quot;, «Татнефтьарена» Боҙ Һарайы, «Толпар», «Бостан», «Зилант», «Триумф» — боҙ аренаһы һәм «Триумф» универсаль спорт комплексы — бассейндар һәм баскетбол майҙансыҡтары менән, шулай уҡ Стенд атыу комплексы, «Аҡсарлаҡ» ябыҡ бассейны, Теннис академияһы, «КАИ Олимп» мәҙәни-спорт комплексы, «Санкт-Петербург» волейбол үҙәге, Бокс һәм өҫтәл теннисы үҙәге, баскетбол менән, «Бүревестник» ябыҡ йөҙөү бассейны, Үлән өҫтөндәге хоккей үҙәге, Баскет-холл баскетбол спорт ҡоролмаһы, Универсиада ауылы файҙаланыуға тапшырылды&lt;ref name=autogenerated1&gt;[http://ria.ru/infografika/20130705/947903049.html Спортивные объекты Универсиады в Казани]&lt;/ref&gt;.

Тағы дүрт объектты — Һыу спорт төрҙәре һарайын, Гимнастика үҙәген, 45 мең урынлыҡ стадион һәм Ишкәкле спорт төрҙәре үҙәген — 2010 йылдан һуң Хөснуллин ТР төҙөлөш, архитектура һәм торлаҡ-коммуналь хужалыҡ министры вазифаһынан киткәндән һуң, уның вариҫтары төҙөнө&lt;ref name=autogenerated1 /&gt;.

Ошо уҡ ваҡытта Хөснуллин [[Ҡазан дәүләт архитектура-төҙөлөш университеты]]ның «Экономика и предпринимательство в строительстве» «Төҙөлөштә иҡтисад һәм эшҡыуарлыҡ» кафедраһы доценты була&lt;ref&gt;[http://www.kgasu.ru/sved/personold/3767 Казанский государственный архитектурно-строительный университет]&lt;/ref&gt;.

=== Мәскәүҙә ===
[[Файл:Sobyanin Husnullin Men.jpg|thumb|right|300px|Михаил Александрович Мень, Сергей Семёнович Собянин һәм Марат Хөснуллин Ҡала төҙөлөшө сәйәсәте комплексы коллегияһы ултырышында. 2014 йылдың 8 авгусы]]
[[Файл:Marat Khusnullin work meeting1.jpg|thumb|right|300px|Марат Хөснуллин Төҙөлөш министрлығында тәүге эш кәңәшмәһен үткәрә. 2020 йылдың 22 ғинуары]]
[[Файл:Marat Khusnullin and Vladimir Putin3.jpg|thumb|right|300px|Марат Хөснуллин һәм Владимир Владимирович Путин, 2020 йылдың 3 марты]]

18 ноября 2010 года Хуснуллин был назначен руководителем Департамента городского строительства города Москвы&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

2010 йылдың 2 декабрендә — ҡала төҙөлөшө сәйәсәте һәм төҙөлөш мәсьәләләре буйынса мэр урынбаҫары&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

2011 йылдың мартында Мәскәү ҡалаһының ҡала төҙөлөшө сәйәсәте һәм төҙөлөш мәсьәләләре буйынса коллегия рәйесе итеп тәғәйенләнә&lt;ref name=&quot;Коммерсант&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.kommersant.ru/factbook/408520 |title=Ъ-Справочник |accessdate=2013-09-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130906172119/http://kommersant.ru/factbook/408520 |archivedate=2013-09-06 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;. Шул уҡ йылда үҙ белдеге менән башланған төҙөлөштәрҙе туҡтатыу буйынса ҡала комиссияһын етәкләй&lt;ref&gt;[http://centerregionproject.ru/news/projecting/2539/ Хуснуллин возглавил комиссию по пресечению незаконного строительства вместо Ресина]&lt;/ref&gt;.

2012 йылдың ғинуар-июль айҙарында ҡала заказы объекттары буйынса проект документацияһына экспертиза үткәреү өсөн яуаплы булған, һөҙөмтәлә бюджеттың ҡайһы бер статьяларын ҡыҫҡартыуға өлгәшелә: төҙөлөш хаҡы 20 %-ҡа, йәки 18,8 миллиард һумға кәмегән. Шулай уҡ ҡала объекттары подрядсыларын билдәләүгә сауҙа үткәреү һөҙөмтәләре буйынса башланғыс хаҡтарҙы 9 %-ҡа, йәғни 8,4 миллиард һумға кәметеүгә өлгәшелде&lt;ref&gt;[http://socgrad.ru/org/mos_gov/blog/1387.html М.Хуснуллин подвел итоги деятельности Стройкомплекса Москвы за семь месяцев 2012 года]&lt;/ref&gt;.

Хөснуллин ҡатнашлығында шулай уҡ төҙөлөштөң бейеклек сикләү схемалары һәм Бульвар ҡулсаһы эсендәге ерҙәрҙе файҙаланыу режимдары раҫлана&lt;ref&gt;[http://moskva.bezformata.ru/listnews/politiki-i-stroitelstva-goroda-moskvi/9407586 Заседание коллегии Комплекса градостроительной политики и строительства города Москвы]&lt;/ref&gt;.

2012 йылдан алып Хөснуллин мэрия аппараты идаралығы менән берлектә төҙөлөш өлкәһендә документтар алыу процедураһын ябайлаштырыу маҡсатында электрон документтар әйләнеше системаһын индереү проекты өсөн яуап бирә башланы. Был ер участкаларының ҡала төҙөлөшө пландарын, архитектура-ҡала төҙөлөшө ҡарарҙарын, экспертиза һығымталарын, төҙөлөшкә рөхсәт ҡағыҙҙарын электрон төрҙә алыуҙы күҙ уңында тота&lt;ref name=mos.ru&gt;[http://www.mos.ru/press-center/transcripts/index.php?id_4=26125&amp;tag_4=1253 Заседание Правительства Москвы]&lt;/ref&gt;.

2012 йылдың мартынан Хөснуллин «Мәскәү-Сити» Мәскәү халыҡ-ара эшлекле үҙәген (ММДЦ) төҙөү һәм мәсьәләләрен хәл итеү буйынса штабҡа етәкселек итте&lt;ref name=&quot;Коммерсант&quot; /&gt; (2008 йылғы финанс көрсөгө арҡаһында инвесторҙар, кредит ресурстары булмау сәбәпле)&lt;ref name=&quot;Время&quot;&gt;[http://www.vremya.ru/2010/195/12/263244.html Первая развязка]&lt;/ref&gt; һәм «Рәсәй»&lt;ref&gt;http://echo.msk.ru/news/555339-echo.html Строительство башни «Россия» в деловом центре Москва-Сити заморожено&lt;/ref&gt; һәм «Сити Пэлас» комплексы: («Федерация» бик бейек йорттар комплекслы төҙөү эштәрен туҡтатты йәки проекттан сыҡты). Объекттарҙы тапшырыу планы ҡайтанан ҡаралды&lt;ref name=&quot;stroi.mos&quot;&gt;[http://stroi.mos.ru/articles/luzhniki-moskva-siti-i-drugie-perestroiki-moskvy «Лужники», «[[Москва-Сити]]» и другие перестройки Москвы]&lt;/ref&gt;. Уның урынына Мәскәү халыҡ-ара эшлекле үҙәге районындағы урамдарҙың бер өлөшөн яңыртып төҙөргә (реконструировать), атап әйткәндә, Яңы транспорт сиселешен (яҡынса 2,5 километр оҙонлоҡтағы ете өҫтәмә күп һыҙатлы автомобиль сиселешен төҙөү 2012 йылдың көҙөндә тамамланды) төҙөргә ҡарар ителде&lt;ref name=&quot;metroblog&quot;&gt;[http://metroblog.ru/post/3663/ «[[Москва-Сити]]» ищет выезд]&lt;/ref&gt;.

2012 йылдың апреленән Хөснуллин — Мәскәү тимер юл узелы территорияһының, тимер юл транспорты инфраструктураһы объекттарының һәм уларҙың эргәһендәге ер участкаларының ҡала төҙөлөшө үҫеше проблемалары буйынса Советы рәйестәше&lt;ref&gt;Совет занимается разработкой решений для органов исполнительной власти Москвы и подразделений [[Российские железные дороги|РЖД]] по повышению эффективности использования территорий [[Московской железной дороги|МЖД]], объектов инфраструктуры и прилегающих к ним участков, реализации на них инвестиционных проектов&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.regnum.ru/news/realestate/1519526.html Градостроительным развитием территорий железной дороги в Москве займется специальный совет]&lt;/ref&gt;.

2012 йылдың 1 июленән, Мәскәү өлкәһе территорияһының бер өлөшөн ҡушҡандан алып, Хөснуллин шулай уҡ «Яңы Мәскәү»ҙә төҙөлөш сәйәсәте өсөн яуаплы&lt;ref&gt;[http://www.1rre.ru/news/doc/70403/ Недвижимость-2013: обращение заместителя Мэра Москвы Марата Хуснуллина]&lt;/ref&gt;.

2013 йылдың ғинуарында яңы булдырылған, ҡалала берҙәм ҡала төҙөлөшө һәм архитектура сәйәсәтен ғәмәлгә ашырыуҙы контролдә тоторға тейешле Архитектура советын етәкләне. Хөснуллин менән килешеү буйынса советҡа Рәсәй һәм сит ил эксперттары инде&lt;ref&gt;[http://www.interfax.ru/realty/realtyinf.asp?id=286703&amp;sec=1461 Архитектурный совет Москвы возглавил Кузнецов]&lt;/ref&gt;. Эре һәм әһәмиәтле территорияларҙа ҡала төҙөлөшө үҫеше концепцияларын әҙерләүгә конкурстар үткәреү тәжрибәһе барлыҡҡа килде&lt;ref name=&quot;mos.ru&quot; /&gt;.

=== Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәтенең вице-премьеры ===
2020 йылдың 21 ғинуарында Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәте вице-премьеры итеп тәғәйенләнгән&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.rbc.ru/politics/21/01/2020/5e20346e9a79474028fe8a83|title=Новый состав правительства. Полный список|publisher=РБК|accessdate=2020-01-21}}&lt;/ref&gt;.

2020 йылдың 29 ғинуарынан Хөснуллин Ҡырым һәм Севастополь буйынса куратор итеп һайланды.

== Санкция йөгө ==
2022 йылдың февраль аҙағында, Рәсәй үҙҙәрен иғлан иткән Донецк һәм Луганск халыҡ республикаларын танығандан һуң, «Украинаның территориаль бөтөнлөгөн, суверенитетын һәм бойондороҡһоҙлоғон ҡаҡшатыусы» кеше булараҡ Евросоюз санкцияларына эләкте&lt;ref&gt;[https://www.currenttime.tv/a/sanktsii-protiv-rossiyskih-deputatov/31718438.html Рада рекомендовала СНБО Украины ввести санкции против всех российских депутатов, которые голосовали за признание «ДНР» и «ЛНР»], 23 февраля 2022&lt;/ref&gt;.

== Төҙөлөш сәйәсәте өлкәһендәге иң мөһим проекттары ==

=== [[Мәскәү метрополитены]] үҫеше ===
[[Файл:Вице-мэр Москвы Марат Хуснуллин.jpeg|thumb|left|Хөснуллин 2017 йылдың 16 декабрендә «Рязанская» транспорт-күсеп ултырыу үҙәгенең (ТПУ) төҙөлөш майҙансығында]]
2011 йылдан Хөснуллин ҡатнашлығында 101 саҡрым метро линияһы, шул иҫәптән 54 саҡрым Мәскәү үҙәк ҡулсаһы төҙөлгән. Шул уҡ ваҡытта метрополитен төҙөүҙең хаҡы, шул иҫәптән проектлауҙың Европа стандарттарына күсеү һәм ваҡ һалынған станциялар төҙөлөшө файҙаһына тәрән һалыныу станциялары проекттарынан баш тартыу иҫәбенә, кәмендә 25 %-ҡа кәмегән.
&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.interfax.ru/realty/realtyinf.asp?id=312780&amp;sec=1461 |title=Стоимость строительства метро в Москве снизили на 25 % |accessdate=2013-09-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130618171302/http://interfax.ru/realty/realtyinf.asp?id=312780&amp;sec=1461 |archivedate=2013-06-18 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;. Метро төҙөү ваҡыты уртаса 30 %-ҡа кәмегән.

=== Ҡала төҙөлөшө сәйәсәте ===
2012 йылдан Хөснуллин «Рубль за метр» программаһын тормошҡа ашырыуҙа ҡатнаша, уның сиктәрендә Мәскәү Хөкүмәте, биш йылда юғары сифатлы фәнни реставрация яһау шарты менән, шәхси инвесторҙарға мәҙәни мираҫ объекттарын 49 йылға льготалы ҡуртымға бирә. 2012 йылдың авгусы аҙағына программа сиктәрендә биш Мәскәү усадьбаһы: XVIII быуат аҙағы — XIX быуат башында нигеҙ һалынған Морозовтар усадьбаһы һәм Николоямский урамындағы Н. П. Баулиндың торлаҡ йорто (нигеҙҙә — XVIII быуат палаталары); Подсосенский тыҡрығындағы архитектор Константин Буссеның XVIII—XIX быуат ҡала усадьбаһы; Таганка майҙанындағы Колесников-Шаргин-Сапатиналар усадьбаһы; Печатников тыҡрығында урынлашҡан крәҫтиән Сысоевтың йорто (билдәле «кариатидлы йорт»). 2013 йыл аҙағынаса йәнә 50 мәҙәни мираҫ объекты, тарихи күренештәрен артабанғы тергеҙеү бурысы менән, льготалы ҡортомға тапшырылды&lt;ref&gt;[http://stroi.mos.ru/news/do-konca-goda-v-lgotnuu-arendu-mozhet-byt-sdano-okolo-50-obektov-kulturnogo-naslediya До конца года в льготную аренду может быть сдано около 50 объектов культурного наследия]&lt;/ref&gt;.

2013 йылдан Хөснуллин контроле аҫтында 2035 йылға тиклем, уға яңы ҡушылған территорияларҙы ла иҫәпкә алып, Мәскәүҙе үҫтереүҙең генераль планы эшләнә&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://tv.mk.ru/video/5020-marat-husnullin-v-moskve-budet-postroeno-300-gostinits.html |title=Марат Хуснуллин: «В Москве будет построено 300 гостиниц» |accessdate=2013-09-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130718234605/http://tv.mk.ru/video/5020-marat-husnullin-v-moskve-budet-postroeno-300-gostinits.html |archivedate=2013-07-18 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

2014 йылдан Хөснуллин «Лужники» спорт комплексын һәм уның эргәһендәге инфраструктураны реконструкциялау буйынса проектҡа ла етәкселек итә. 2017 йылдың июнендә «Лужники» Ҙур спорт аренаһын реконструкциялау алдан билдәләнгән ваҡыттан ярты йылға алдараҡ тамамланды. 2018 йылда «Лужники» спорт комплексында футбол буйынса Донъя чемпионаты уҙғарыла&lt;ref&gt;[http://www.itar-tass.com/c20/814025.html Марат Хуснуллин: Реконструкцию «Лужников» можно начать лишь в мае 2014 года]&lt;/ref&gt;.

Шул уҡ йылда баш ҡаланың төҙөлөш комплексы Мәскәү йылғаһын үҫтереү концепцияһын эшләүгә халыҡ-ара конкурс үткәрә. Проектҡа инвестициялар, шул иҫәптән, яр буйын төҙөкләндереүҙе һәм йәмәғәт урындарына әйләндереүҙе индереп, 100 миллиард һумдан ашыу тәшкил итәсәк&lt;ref&gt;[http://stroi.mos.ru/news/buduschee-moskvy-reki-opredelitsya-na-mezhdunarodnom-konkurse Будущее Москвы-реки определится на международном конкурсе]&lt;/ref&gt;{{Аффилированный источник|4|12|2017}}.

2018 йылда Хөснуллин етәкселегендә «Рәсәй» ҡунаҡханаһы урынлашҡан Мәскәү үҙәгендә Зарядье паркы проекты ғәмәлгә ашырылды. «Рәсәй» ҡунаҡханаһын һүтеү 2006 йылдың февралендә башланды һәм 2010 йылдың башына тамамланды. 2012 йылда Зарядьены үҫтереү концепцияһын әҙерләүгә халыҡ-ара ижади конкурс үткәрелде, унда теләгән һәр кем ҡатнаша алды. Территорияларҙы үҙләштереү буйынса үҙ проекттарын бөтә донъянан 240 команда тәҡдим итә. Конкурс йомғаҡтары буйынса «халыҡ эше» әҙерләнде, унда ер өҫтө төҙөлөшөн кәметергә һәм ер аҫты киңлеген әүҙем файҙаланырға, шулай уҡ ҡаланың тарихи үҙәгендә мәҙәни киңлектең бөтөнлөгөнә зыян килтергән планлаштырыу ҡарарҙарынан баш тартырға тәҡдим ителде&lt;ref name=autogenerated4&gt;[http://riarealty.ru/news/20130329/400031510.html Первая очередь парка «Зарядье» была завершена в 2017 году, торжественное открытие парка состоялось 9 сентября 2017 года, в день празднования 870-летия Москвы. 4 ландшафтные зоны, павильоны, парковка, музеи, выставочные залы, парящий мост через Москву-реку — все это открыто для посетителей. Уникальный концертный зал — филармонию — планируют завершить и открыть в 2018 году.]&lt;/ref&gt;.

=== Транспорт сәйәсәте ===
2011 йылда Хөснуллин проекттың хаҡы юғары булыу сәбәпле, 60 километр оҙонлоғондағы Дүртенсе транспорт ҡулсаһын төҙөүҙән баш тартҡан. Ул Мәскәү ҡулса автомобиль юлына (МКАД) һәм Өсөнсө транспорт ҡулсаһына төшкән ауырлыҡты кәметергә Мәскәү ҡалаһының район-ара бәйләнештәрен яҡшыртырға тейеш булған. Проект Төньяҡ-Көнбайыш, Төньяҡ-Көнсығыш хордтары һәм Көньяҡ рокада ойоштороу маҡсатында үҙгәртелә&lt;ref&gt;[http://www.m24.ru/articles/22024 Более 230 км дорог реконструируют в Москве за три года — Хуснуллин]&lt;/ref&gt;.

== Тәнҡит ==
Мәскәү хөкүмәтенең ҡала төҙөлөшө буйынса комиссияһы рәйесе булараҡ, Хөснуллин Садовническая урамындағы (вл. 9) Мәскәүҙең тарихи-мәҙәни мираҫының мөһим өлөшө — Привалов йорттарын һүтеүгә булышлыҡ итә&lt;ref&gt;[http://www.archnadzor.ru/2014/12/25/dve-pravdyi-pravitelstva-moskvyi/ К. Михайлов. Две правды Правительства Москвы]&lt;/ref&gt;. 2015 йылдың 15 ғинуарында комиссия ултырышында, ҡануниәт положениеларына ҡарамаҫтан, биналарҙы һүтеү өсөн тауыш бирә&lt;ref&gt;[http://www.archnadzor.ru/2015/01/18/oni-golosovali-za-snos-domov-privalova Они голосовали за снос домов Привалова] // «Архнадзор», 18 января 2015.&lt;/ref&gt;.

Төҙөүсе икенсе көнөндә үк емереү эштәренә тотона, «Яблоко» партияһы Хөснуллиндың отставкаһы өсөн ҡултамғалар йыйыу тәҡдимен индерә&lt;ref name=&quot;Век&quot;&gt;[http://wek.ru/sneset-li-xusnullin-kreml Снесет ли Хуснуллин Кремль?] // «Век», 22 января 2015.&lt;/ref&gt; — ике аҙна самаһы ваҡыт эсендә 5 мең самаһы мәскәүле ҙәр үҙ фекерен белдерә.

2011 йылдың авгусында Transparency International ришүәтселеккә ҡаршы көрәш хөкүмәттеке булмаған халыҡ-ара ойошмаһының Рәсәй бүлексәһе тикшереүенә ярашлы, Марат Хөснуллин Мәскәүҙең төньяғындағы «Дубки» паркы менән йәнәш участкала халыҡтың ризаһыҙлығына алып килгән торлаҡ комплексын төҙөү менән бәйле ғауғаға ҡатнашлығы булыуы мөмкин. 2015 йылдың сентябрендә чиновник етәкселегендәге ҡала мөлкәте департаменты «На Ивановской» торлаҡ комплексын төҙөүсегә балалар баҡсаһы ҡалҡып ығырға тейешле участканы капиталь төҙөлөшкә биреп, ер биреү маҡсатын үҙгәртеү рөхсәтен бирҙе, ошоноң һөҙөмтәһендә ерҙең кадастр хаҡы 145 миллиондан 517 миллион һумға тиклем артты. Процедура офшорҙы ойоштороусылар — Nordnet Holdings Limited, «Центроград» ЯСЙ (был яуаплылығы сикләнгән йәмғиәттең генераль директоры һәм берҙән-бер хужаһы Маҡсат Шәммәдов Хөснуллиндың күп йыллыҡ бизнес-партнёры менән бәйле) һәм Любовь Цветкова («Мәскәү ҡалаһының инвесторҙар ассоциацияһы» коммерцияға ҡарамаған ойошмаһын етәкләй) — составына ингәндән һуң булды&lt;ref&gt;[http://realty.newsru.com/article/11aug2016/transhusnullin Заместителя Собянина заподозрили в конфликте интересов: позволил рубить парк «Дубки» ради ЖК, связанного с бизнес-партнёром семьи] «[[NEWSru.com]]», 11.08.2016&lt;/ref&gt;.

2016 йылдың ноябрендә баҫылып сыҡҡан Transparency International коррупцияға ҡаршы көрәш буйынса хөкүмәттеке булмаған халыҡ-ара ойошманың Рәсәй бүлексәһе тикшереүенә ярашлы, Хөснуллин Татарстандың төҙөлөш, архитектура һәм торлаҡ-коммуналь хужалыҡ министры булған сағында әсәһе ҡарамағында булған фирмалар менән эшләгән — был мәнфәғәттәр конфликты тигәнде аңлата һәм «Коррупцияға ҡаршы эш итеү тураһында»ғы федераль законға ҡаршы килә. 2006 йылдан 2011 йылға тиклем эшләгән «Авердикс» компанияһы, Transparency International мәғлүмәттәренә ярашлы, лондон Averdo Property Management Limited һәм виргин британ утрауҙарындағы Averdix Business Corp офшорына ҡараған, Татарстандың ҙур төҙөлөш һәм коммуналь ойошмаларының контроль пакетын һатып алған. 2005 йылдан 2010 йылға тиклем М. Ш. Хөснуллиндың йортонда теркәлгән Бөйөк Британия гражданы Роза Хөснуллина фирманың директоры булған&lt;ref&gt;[http://www.newsru.com/russia/19nov2016/husnullin.html Transparency International узнала о госконтрактах, которые заммэра Москвы Хуснуллин выдавал фирмам своей матери] «[[NEWSru.com]]», 19.11.2016&lt;/ref&gt;.

2016 йылдың декабрендә «Ведомости» гәзитенә биргән интервьюһында Хөснуллин эшмәкәрлегенә бәйле Transparency International ғәйепләүҙәрен кире ҡаҡты һәм, әсәһенең бер ҡасан да Британия гражданлығына эйә булмауын, ә үҙенең һуңғы 15 йылда даими рәүештә тикшереүҙәр үтеүен, мөлкәт тураһында отчёт биреүен, бөтә килеме декларацияла сағылыш тапҡанын аңлатып бирҙе&lt;ref&gt;{{Cite news|title=«Люди должны как можно меньше ездить»|last=Ведомости|url=http://www.vedomosti.ru/realty/characters/2016/12/15/669659-lyudi-menshe-ezdit|date=2016-12-14|accessdate=2016-12-26}}&lt;/ref&gt;.

2020 йылдың декабрендә ғауғалы «Филатов луг» торлаҡ комплексына өлөшсөләрҙе күсереү мәсьәләһен хәл итеүҙә ярҙам кәрәклеге мөрәжәғәте менән сығыш яһаны. Был проблеманы 2021 йылдың башында хәл итергә тейештәр ине&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://realty.interfax.ru/ru/news/articles/124008/|title=Хуснуллин пообещал решить проблему ЖК &quot;Филатов луг&quot; в начале 2021 года|website=realty.interfax.ru|access-date=2021-09-24}}&lt;/ref&gt;, һуңынан мөҙҙәт бер нисә тапҡыр күсерелде: тәүҙә 2021 йылдың йәй уртаһына&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://www.mskagency.ru/materials/3084759|title=Хуснуллин поручил ускорить решение проблемы с ЖК «Филатов луг» и обеспечить заселение жителей летом|website=www.mskagency.ru|access-date=2021-09-24}}&lt;/ref&gt; һәм һуңынан 2021 йылдың аҙағына&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://realty.ria.ru/20210724/filatov_lug-1742723153.html|title=Хуснуллин: проблему с ЖК &quot;Филатов луг&quot; постараются решить до конца года|website=Недвижимость РИА Новости|date=20210724T1911|access-date=2021-09-24}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://filatovlug.ru/smi/tpost/o6rmimo9h1-husnullin-problemu-s-zhk-filatov-lug-pos|title=Хуснуллин: проблему с ЖК &quot;Филатов луг&quot; постараются решить до конца года|website=filatovlug.ru|access-date=2021-09-26}}&lt;/ref&gt;. Аныҡ ваҡыт әлегә тиклем билдәләнмәгән.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
[[Файл:Муф 2018 пресс.jpg|альт=|мини|300x300пкс|Марат Хөснуллин 8-се Мәскәү урбанистика форумында. 2018 йылдың 18 июле]]
* «Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыуҙы үткәреүҙәге хеҙмәттәре өсөн» миҙалы (2002)
* Рәсәй Төҙөлөш һәм архитектура буйынса дәүләт комитетының Почёт грамотаһы (2003)
* Рәсәй Федерацияһы Төҙөлөш һәм торлаҡ-коммуналь комплексы дәүләт комитетының Почёт грамотаһы (2003)
* «Рәсәйҙең почётлы төҙөүсеһе» почётлы исеме (2004)
* «Татарстан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе» почётлы исеме (2005)
* «Ҡазандың 1000 йыллығы иҫтәлегенә» миҙалы (2005)
* «Рәсәй профсоюздарына 100 йыл» миҙалы (2005)
* Татарстан Республикаһы Министрҙар Кабинетының Рәхмәт хаты (2007)
* Татарстан Республикаһы Президентының Рәхмәт хаты (2008) (2010)
* II дәрәжә «Ватан алдындағы ҡаҙаныштары өсөн» орденының миҙалы (2008)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20160809130553/http://www.old.mos.ru/en/authority/vice/9/|title=Deputy Mayor for Urban Development and Construction / Marat Khusnullin / The official website of the Mayor and the Government of Moscow|website=web.archive.org|date=2016-08-09|access-date=2022-03-01}}&lt;/ref&gt;
* «Татарстан Республикаһы алдындағы ҡаҙаныштары өсөн» ордены (2010)
* «Рәсәй торлаҡ-коммуналь хужалығының почётлы хеҙмәткәре» почётлы исеме (2010)
* Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2013 йылдың 21 декабрендә) тигән маҡтаулы исем — ''төҙөлөш өлкәһендәге ҡаҙаныштары һәм күп йыллыҡ намыҫлы хеҙмәте өсөн''&lt;ref&gt;[[s:Указ Президента РФ от 21.12.2013 № 929|Указ Президента Российской Федерации от 21 декабря 2013 г. № 929 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»]]&lt;/ref&gt;
* Рәсәй Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығының «Тырышлыҡ өсөн» миҙалы (2016)
* IV дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» ордены (2016)
* «Татарстан Республикаһы алдындағы ҡаҙаныштары өсөн» орденының миҙалы (2016)
* Рәсәй Федерацияһы Төҙөлөш һәм торлаҡ-коммуналь хужалыҡ министрлығының Почёт билдәһе (2016)
* «Татарстандың почётлы төҙөүсеһе» күкрәккә таға торған билдә (2016)
* 2-се дәрәжә «„Рәсәй тимер юлдары“ ААЙ-н үҫтереүҙә ҡаҙаныштары өсөн» (2016)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.gudok.ru/newspaper/?ID=1358139&amp;archive=2016.12.06|title=Фотофакт|publisher=www.gudok.ru|accessdate=2016-12-20}}&lt;/ref&gt;
* «Тәбиғәтте һаҡлауҙың почётлы хеҙмәткәре» билдәһе (2016)
* «Мәскәү ҡалаһының почётлы төҙөүсеһе» тигән маҡтаулы исем (2017)
* Рәсәй Федерацияһы Именлек Советының «Милли именлекте тәьмин итеүҙәге хеҙмәттәре өсөн» миҙалы (2017)
* Рәсәй Федерацияһы Президентының Рәхмәт хаты (2017)
* Почёт ордены (2018)&lt;ref&gt;[http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201812310008?index=23&amp;rangeSize=1 Указ Президента Российской Федерации от 27 декабря 2018 года № 756 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»]&lt;/ref&gt;
* «Мәскәү алдындағы ҡаҙаныштары өсөн» айырма билдәһе (2020)

== Ғаиләһе ==
Өйләнгән, өс бала атаһы: улы һәм ике ҡыҙы.

== Мөлкәте ==
2011 йылда Хөснуллин Мәскәү ҡалаһы милкендә булған Кремлдән алыҫ түгел майҙаны 186,7 м² булған фатир һатып ала. 2016 йылда фатирҙы ҡыҙы Мәликәгә бүләк итә. Znak.com 2020 йылда фатирҙың хаҡын 200 миллион һумға баһаланы&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Соседи — губернатор, бывший охранник Путина и генпродюсер «Первого канала».
Вице-премьер РФ Марат Хуснуллин подарил дочке квартиру в 500 метрах от Кремля|author=Мария Плюснина|url=https://www.znak.com/2020-01-27/vice_premer_rf_marat_husnullin_podaril_dochke_kvartiru_v_500_metrah_ot_kremlya|website=Znak.com|date=27.01.2020}}&lt;/ref&gt;.

2020 йылда Хөснуллиндың үҙ исеменә яҙылмаған Мәскәүҙәге «Серебряный Бор»ҙа баҙар хаҡы яҡынса 1 миллиард һумлыҡ һарайҙа йәшәүе билдәле булды. Baza баҫмаһы тикшереүенә ярашлы, дәүләт хеҙмәткәренең «аҡ» килеме бындай күсемһеҙ милекте һатып алырлыҡ түгел&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://husnullin.baza.io/ |title=Как друзья Марата Хуснуллина помогли ему спрятать дом за миллиард |author=Светлана Башарова |website=Как друзья Марата Хуснуллина помогли ему спрятать дом за миллиард |access-date=2021-04-26}}&lt;/ref&gt;. Тикшереү һөҙөмтәһе баҫылып сыҡҡандан һуң, Хөснуллин ошо күсемһеҙ милекте килем тураһында декларацияһында теркәгән, әммә һалым декларацияһын боҙғаны өсөн бер ниндәй ҙә яуаплылыҡҡа йәлеп ителмәгән&lt;ref&gt;{{Cite web |lang=ru |url=https://og.ru/ru/news/119104 |title=Вице-премьер Марат Хуснуллин задекларировал дом в Серебряном бору из антикоррупционного расследования |website=[[Общая Газета]] |date=2021-04-20 |access-date=2021-04-26}}&lt;/ref&gt;.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* [http://government.ru/gov/persons/620/events/ Марат Шакирзянович Хуснуллин. Заместитель Председателя Правительства Российской Федерации]
* [https://web.archive.org/web/20171118202743/https://www.mos.ru/authority/structure/11491090/person/19157093/ Биография на официальном сайте Правительства Москвы]
* [https://tatcenter.ru/person/husnullin-marat-shakirzyanovich/ Хуснуллин Марат Шакирзянович]
* [http://www.old.mos.ru/authority/vice/9/ Биография Марата Хуснуллина]
* [http://transparency.org.ru/special/marat-husnullin/ «Миньоны Хуснуллина» — антикоррупционное расследование «Трансперенси Интернешнл — Р»]

{{ВС}}
{{Действующее Правительство Российской Федерации}}

[[Категория:Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәте рәйесенең урынбаҫары]]
[[Категория:Мишустин Хөкүмәте]]
[[Категория:Ҡазан юғары уҡыу йорттарын тамамлаусылар]]
[[Категория:Мәскәү мэры урынбаҫарҙары]]
[[Категория:Ҡала департаменттары етәкселәре]]
[[Категория:Рәсәйҙең почётлы төҙөүселәре]]
[[Категория:Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған төҙөүселәре]]
[[Категория:«Татарстан Республикаһы алдындағы хеҙмәттәре өсөн» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Татарстан Республикаһы Дәүләт Советы депутаттары]]
[[Категория:Татарстан министрҙары]]
[[Категория:«Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу буйынса күрһәткән ҡаҙаныштары өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүселәр]]
[[Категория:II дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» ордены миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:Почёт ордены кавалерҙары]]
[[Категория:XXI быуат иҡтисадсылары]]
[[Категория:XX быуат иҡтисадсылары]]
[[Категория:Рәсәй иҡтисадсылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса иҡтисадсылар]]
[[Категория:Алфавит буйынса ғалимдар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Иҡтисад фәндәре кандидаттары]]
[[Категория:Ҡазанда тыуғандар]]
[[Категория:Википедия:Замандаштар биографияһы]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:1966 йылда тыуғандар]]
[[Категория:9 августа тыуғандар]]</text>
      <sha1>ctolj6rw5d8wmvz0294ej9ujbprm2ta</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уңайлылыҡ никахы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184521</id>
    <revision>
      <id>1149025</id>
      <parentid>1148921</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:40:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kuzgaul</username>
        <id>34242</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1802" xml:space="preserve">'''Уңайлылыҡ никахы''' ''(иҫәпләү буйынса никах)'' — [[мөхәббәт]] һәм йөкләмәләр менән бәйле булмаған сәбәптәр буйынса төҙөлгән [[Никахлашыу|никах]].

Бының урынына бындай никах кемдеңдер шәхси файҙаһы өсөн төҙөлә&lt;ref&gt;{{ВТ-ЭСБЕ|Гавалевич, Мариан}}&lt;/ref&gt;, мәҫәлән, сәйәсәт&lt;ref&gt;{{ВТ-ЭСБЕ|Шарлотта Савойская}}&lt;/ref&gt;, ата-әсәләрҙең (ғаилә капиталын берләштереү), үҙ гомосексуаллеген йәшереү йәки ниндәй ҙә булһа башҡа стратегик маҡсат, мәҫәлән, «сәйәси никах». Ҡайһы бер осраҡтарҙа никахта тороусылар ирле-ҡатынлы булып бергә йәшәргә йыйынмайҙар, һәм, ғәҙәттә, уларҙың береһе дәүләттә йәки илдә йәшәү хоҡуғын алһын өсөн генә өйләнешәләр, был «табышлы никах» тигәнде аңлата.

Күп мәҙәниәттәрҙә ата-әсәләр, ғәҙәттә, өлкән балалары менән никахлашыу тураһында ҡарар ҡабул итә; был «килешеү никах» тип атала. Мутлашыу маҡсатында төҙөлгән фиктив (ялған) никах та, көс ҡулланыу (мәжбүри) менән бәйле булмаһа ла законға ҡаршы түгел.

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Ғаилә хоҡуғы]]
[[Категория:Никах формалары]]</text>
      <sha1>7sdfr94v9y3m1krcn03y03p2q4xe5ae</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149047</id>
      <parentid>1149025</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:42:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sherbn</username>
        <id>17935</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1802" xml:space="preserve">'''Уңайлылыҡ никахы''' ''(иҫәпкә ҡоролған никах)'' — [[мөхәббәт]] һәм йөкләмәләр менән бәйле булмаған сәбәптәр буйынса төҙөлгән [[Никахлашыу|никах]].

Бының урынына бындай никах кемдеңдер шәхси файҙаһы өсөн төҙөлә&lt;ref&gt;{{ВТ-ЭСБЕ|Гавалевич, Мариан}}&lt;/ref&gt;, мәҫәлән, сәйәсәт&lt;ref&gt;{{ВТ-ЭСБЕ|Шарлотта Савойская}}&lt;/ref&gt;, ата-әсәләрҙең (ғаилә капиталын берләштереү), үҙ гомосексуаллеген йәшереү йәки ниндәй ҙә булһа башҡа стратегик маҡсат, мәҫәлән, «сәйәси никах». Ҡайһы бер осраҡтарҙа никахта тороусылар ирле-ҡатынлы булып бергә йәшәргә йыйынмайҙар, һәм, ғәҙәттә, уларҙың береһе дәүләттә йәки илдә йәшәү хоҡуғын алһын өсөн генә өйләнешәләр, был «табышлы никах» тигәнде аңлата.

Күп мәҙәниәттәрҙә ата-әсәләр, ғәҙәттә, өлкән балалары менән никахлашыу тураһында ҡарар ҡабул итә; был «килешеү никах» тип атала. Мутлашыу маҡсатында төҙөлгән фиктив (ялған) никах та, көс ҡулланыу (мәжбүри) менән бәйле булмаһа ла законға ҡаршы түгел.

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Ғаилә хоҡуғы]]
[[Категория:Никах формалары]]</text>
      <sha1>n0r21x145fvn8uhptvwrt9vp6w93yva</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡалып:Медаль За заслуги в проведении Всероссийской переписи населения</title>
    <ns>10</ns>
    <id>184531</id>
    <revision>
      <id>1148994</id>
      <timestamp>2022-08-08T14:14:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <comment>күсерелгән ru  Шаблон:Медаль За заслуги в проведении Всероссийской переписи населения</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="670" xml:space="preserve">[[Файл:RUS Medal For Merit in the Conduct of the All-Russian Population Census ribbon.svg|40px|link=Медаль «За заслуги в проведении Всероссийской переписи населения»]]{{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Категория:Награждённые медалью «За заслуги в проведении Всероссийской переписи населения»]]}}&lt;noinclude&gt;{{doc}}[[Категория:Шаблоны:Государственные награды России|За заслуги в проведении Всероссийской переписи населения]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6xiykp6fwq1mfpjc5haj8sf1hrz65fo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148995</id>
      <parentid>1148994</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:15:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="666" xml:space="preserve">[[Файл:RUS Medal For Merit in the Conduct of the All-Russian Population Census ribbon.svg|40px|link=Медаль «За заслуги в проведении Всероссийской переписи населения»]]{{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Категория:Награждённые медалью «За заслуги в проведении Всероссийской переписи населения»]]}}&lt;noinclude&gt;{{doc}}[[Категория:Ҡалыптар:Рәсәйҙең дәүләт наградалары|За заслуги в проведении Всероссийской переписи населения]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>et82uowjjglawq9ol2h4f1m3u3r4kdt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡалып:Медаль В память 1000-летия Казани</title>
    <ns>10</ns>
    <id>184532</id>
    <revision>
      <id>1148996</id>
      <timestamp>2022-08-08T14:17:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <comment>күсерелгән ru Шаблон:Медаль В память 1000-летия Казани</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="508" xml:space="preserve">[[Файл:RUS Medal In Commemoration of the 1000th Anniversary of Kazan ribbon.svg|40px|link=Медаль «В память 1000-летия Казани»]]{{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Категория:Награждённые медалью «В память 1000-летия Казани»]]}}&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
[[Категория:Ҡалыптар:Рәсәйҙең дәүләт наградалары|1000-летия Казани]]
[[Категория:Өалыптар:Ҡазан]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1vhxrsm99ecll7z24u36pyerbldt3at</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡалып:Заслуженный строитель РФ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>184533</id>
    <revision>
      <id>1148997</id>
      <timestamp>2022-08-08T14:20:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <comment>күсерелгән ru  Шаблон:Заслуженный строитель РФ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="567" xml:space="preserve">[[Файл:Honored Builder of the Russian Federation (badge).png|20px|link=Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған төҙөүсеһе|Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған төҙөүсеһе{{#if: {{{1|}}}| — {{{1}}}}}]]{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған төҙөүселәре]]}}&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
[[Категория:Ҡалыптар:Награды:Рәсәйҙең почетлы исемдәре|Атҡаҙанған төҙөүсе]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6nci1lmrdsp9j590jwhf8b96wwz99ln</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡалып:Почётный строитель России</title>
    <ns>10</ns>
    <id>184534</id>
    <redirect title="Ҡалып:Рәсәйҙең почётлы төҙөүсеһе" />
    <revision>
      <id>1148998</id>
      <timestamp>2022-08-08T14:23:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <comment>күсерелгән ru  Шаблон:Почётный строитель России</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="682" xml:space="preserve">[[Файл:Знак &quot;Почетный строитель России&quot;.png|21px|link=Федеральное агентство по строительству и жилищно-коммунальному хозяйству#Нагрудный знак «Почётный строитель России»|Почетный строитель России {{#if: {{{1|}}}| — {{{1}}}}}]]{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Рәсәйҙең почетлы төҙөүселәре]]}}&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
[[Категория:Ҡалыптар:Наградалар:Рәсәйҙең почетлы исемдәре|Рәсәйҙең почетли төҙөүселәре]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0wkxniqi03z36mu7wyj7tk5qz3bzfm2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1148999</id>
      <parentid>1148998</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:24:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <comment>[[Ҡалып:Рәсәйҙең почётлы төҙөүсеһе]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="75" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Ҡалып:Рәсәйҙең почётлы төҙөүсеһе]]</text>
      <sha1>j307q75n50er0fyhv06lt9q69rfc47s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡалып:Заслуженный работник Республики Татарстан</title>
    <ns>10</ns>
    <id>184535</id>
    <revision>
      <id>1149000</id>
      <timestamp>2022-08-08T14:26:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ZUFAr</username>
        <id>191</id>
      </contributor>
      <comment>күсерелгән ru  Шаблон:Годы в СССР</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4737" xml:space="preserve">[[Файл:Honored Worker of the Republic of Tatarstan.png|22px|link={{#switch: {{{тип|}}}
|артист = Заслуженный артист Республики Татарстан
|деятель искусств = Заслуженный деятель искусств Республики Татарстан
|#default = Почётные звания Республики Татарстан}}|{{#switch: {{{тип|}}}
| сотрудник органов внутренних дел = Заслуженный сотрудник органов внутренних дел по Республике Татарстан
| #default = Заслуженный {{{тип|работник}}} Республики Татарстан}}{{#if: {{{1|}}}|&amp;nbsp;— {{{1}}}}}]]{{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Категория:Заслуженные {{#switch: {{{тип|}}}
| сотрудник органов внутренних дел = сотрудники органов внутренних дел по Республике Татарстан
| #default = {{#switch: {{{тип|}}}
 | агроном = агрономы
 | артист = артисты
 | архитектор = архитекторы
 | ветеринарный врач = ветеринарные врачи
 | врач = врачи
 | газовик = газовики
 | геолог = геологи
 | деятель искусств = деятели искусств
 | деятель науки = деятели науки
 | деятель науки и техники = деятели науки и техники
 | животновод = животноводы
 | землеустроитель = землеустроители
 | зоотехник = зоотехники
 | изобретатель = изобретатели
 | лесовод = лесоводы
 | машиностроитель = машиностроители
 | мелиоратор = мелиораторы
 | механизатор сельского хозяйства = механизаторы сельского хозяйства
 | нефтяник = нефтяники
 | работник высшей школы = работники высшей школы
 | работник жилищно-коммунального хозяйства = работники жилищно-коммунального хозяйства
 | работник здравоохранения = работники здравоохранения
 | работник культуры = работники культуры
 | работник лёгкой промышленности = работники лёгкой промышленности
 | работник легкой промышленности = работники лёгкой промышленности
 | работник печати и массовых коммуникаций = работники печати и массовых коммуникаций
 | работник пищевой промышленности = работники пищевой промышленности
 | работник информатизации и связи = работники информатизации и связи
 | работник сельского хозяйства = работники сельского хозяйства
 | работник социальной защиты населения = работники социальной защиты населения
 | работник сферы молодёжной политики = работники сферы молодёжной политики
 | работник сферы обслуживания населения = работники сферы обслуживания населения
 | работник транспорта = работники транспорта
 | работник физической культуры = работники физической культуры
 | рационализатор = рационализаторы
 | спасатель = спасатели
 | строитель = строители
 | тренер = тренеры
 | учитель = учителя
 | химик = химики
 | эколог = экологи
 | экономист = экономисты
 | энергетик = энергетики
 | юрист = юристы
 | #default = работники}} Республики Татарстан}}]]}}&lt;noinclude&gt;{{doc}}[[Категория:Ҡалыптар:Исемдәр|Татарстан Республикаһының атҡаҙанған исемдәре]][[Категория:Ҡалыптар:Наградалар:Татарстан|Атҡаҙанған исеме]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hw7efetpze9l4p18btw0x6qd5j945qn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Диярбаҡыр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184536</id>
    <revision>
      <id>1149016</id>
      <timestamp>2022-08-08T17:49:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:ru:Special:Redirect/revision/123714909|Диярбакыр]]&quot; битен тәржемә итеп төҙөлгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16611" xml:space="preserve">
'''Диярбаҡыр''' (тур. &lt;span lang=&quot;tr&quot; style=&quot;font-style:italic;&quot;&gt;Diyarbakır&lt;/span&gt;, [[Курд телдәре|курдтар]]. Amed, {{Lang-hy|Տիգրանակերտ}}) —[[Төркиә|Төркиәнең]] көньяҡ-көнсығышында [[Тигр]] йылғаһы буйында урынлашҡан ҡалаһы һәм районы. Диярбәкир [[Төркиәнең административ бүленеше|иленең]] (провинция) административ үҙәге. Төньяҡ Курдистандың һәм дөйөм алғанда барлыҡ Курдистандың рәсми булмаған баш ҡалаһы. Боронғо Амида урынында Тигран II үҙ резиденцияһы сифатында төҙөгән Бөйөк Әрмәнстандың тарихи баш ҡалаһы &lt;ref&gt;{{Мәҡәлә|ссылка=https://www.academia.edu/29851388/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_1_|автор=Ruben Hakobyan (Tarumian)|заглавие=Локализация Тигранакерта и Тигранакертское сражение 6 октября 69 г. до н. э. (часть 1)|издание=|archivedate=2022-03-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220319181046/https://www.academia.edu/29851388/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_1_}}&lt;/ref&gt;.

== Тарихы ==
Б. э. т. яҡынса 1100 йылда Тиглатпаласар I батшалыҡ итә башлаған заманда, Мушка (Изге Яҙма (Тәүрат) буйынса, Мешех) күтәргән фетнәлә ҡатнашҡан  Кадмуху ғәйепле һаналған. Ул Британия музейында бөгөнгө көндә  һаҡланған балсыҡ призмалағы һүрәттә еңеүе менән маҡтанған Ассирия батшаһының аяуһыҙ баҫтырыуы менән тамамланған:

«Мин етәкселек итә башлағас, Мушка еренән егерме мең кеше, һәм уларҙың биш батшаһы...  минең әфәндем Ашшур ярҙамында һәм үҙ көсөнә ышанып, Кутмуха ерен баҫып алған, мин үҙемдең хәрби арбаларымды һәм ғәскәремде йыйҙым. Мин егерме мең яугир һәм биш  батшаһы менән  Кутмухала  уларҙы ҡыйраттым. Мин уларҙы Сторм алла кеүек ҡырып һалдым. Уларҙың ҡанын үҙәндәрҙә һәм тау түбәләрендә түктем. Мин  уларҙың ҡырҡылған баштарын иген өйөмө кеүек ҡалалры диуарҙары янында ҡалдырҙым. Иҫәпһеҙ-һанһыҙ ғәнимәт —байлығын һәм милеген сығарҙым. Мин алты мең кешене— ғәскәренән ҡалғанын әсир иттем, улар минең алдымдан йүгереп, ҡоралымлды үпте, һәм уларҙы еремдә йәшәргә тейешлеләр тип  һананым».

«Шул уҡ ваҡытта мин, Кутмуха, Ашшурға, минең илаһыма, яһаҡ һәм йыйымдар түләмәгән Кутмуха ерен сиктән сигенә тиклем яуланым. Табыш — байлыҡ һәм әйберҙәрен алып ҡайттым. Уларҙың ҡалаларын яндырҙым, бөлгөнлөккә төшөрҙөм, юҡ иттем. Кутмуха халҡының тере ҡалғаны Тигр йылғаһының алыҫ ярҙарында, '''''ШЕРЕШЕ''''' (хәҙерге Диярбакир районында торған ҡала) ерендә йәшеренде, һәм был ҡаланы  ҡәлғәгә әйләндерҙе. Текә тауҙарҙа бронза кәйләләр ярҙамында хәрби арбаларыбыҙға һәм яугирҙәребеҙгә һуҡмаҡтар ярҙыҡ. Мин Тигрҙы аша кистем һәм Шерешены, уларҙың цитаделен, баҫып алдым. Яугирҙәренең көлөн тауҙарға тараттым һәм уларҙың ҡанын тау түбәләренә бөрктөм, Тигр йылғаһы  ҡыҙарҙы». 

Был боронғо ҡаланың тарихи атамаһы— Амида. Б. э. т. 77 йылда боронғо әрмән батшаһы Тигран был урында яңы баш ҡала — Тигранакерт ҡалаһын төҙөргә ҡарар иткән. Ул Яңы Әрмәнстандың яңы зиннәтле символы булыр тип күҙаллаған. Тигран ниәте буйынса, ҡала әрмән мәҙәниәте һәм цивилизацияһы үҙәге булырға тейеш була. Шулай уҡ ҡала Тиграндың бөйөклөгө һәм данлы еңеүҙәре символы булырға тейеш булған. Әммә б. э. т. 69 йылдың 6 октябрендәге ҡамау һәм Тигранакерт алышы һөҙөмтәһендә ҡала Лукулл етәкләгән рим ғәскәрҙәре тарафынан баҫып алынған&lt;ref&gt;{{Мәҡәлә|ссылка=https://www.academia.edu/30681339/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_2_|автор=Ruben Hakobyan (Tarumian)|заглавие=Локализация Тигранакерта и Тигранакертское сражение 6 октября 69 г. до н. э. (часть 2)|издание=|archivedate=2022-03-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220319181047/https://www.academia.edu/30681339/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_2_}}&lt;/ref&gt;. 

IV выуатта император Констанций II ҡушыуы буйынса, уның тирәләй [[базальт]] таштарҙы юнып эшләнгән ҡала диуары төҙөлгән. 359 йылда Тигранакерт ҡалаһын Иран шаһы Шапур яулаған. Һуңынан ҡаланы Юстиниан I кире ҡайтарған һәм өҫтәмә фортификация эштәре үткәргән. Тигранакерт һуңынан йәнә ирандар ҡулына күскән. 640 йылда ғәрәптәр яулап алғандан һуң, Тигранакерт ҡалаһы Диярбакир исемен ала. 
Диярбакир Бөйөк ебәк юлы пункттарының береһе була. 958 йылда византийҙар ҡаланы контролдә тотоуҙы кире ҡайтарған. 1001 йылда Диярбакир Мәрүәнидтәр курд династияһы резиденцияһы булып ҡала. 1085 йылда ҡала [[төркмәндәр]] ҡулына күсә. 1534 йылда солтан [[Сөләймән I|Сөләймән I Ҡануни]] яулағандан һуң, Диярбакир Ғосман империяһы составына инә. Византия ҡәлғәһе Ичҡала исемен ала. XVII быуат ғосман сәйәхәтсеһе [[Әүлиә Челеби]]  Диярбакирҙы ''«Төркмәнстан һәм Курдистан»'' тип атаған&lt;ref&gt;M. Van Bruinessen, H. Boeschoten, «Evliya Çelebi in Diyarbekir», p. 158&lt;/ref&gt;.

1847 йылдың 14 декабрендә, курд юлбашсыһы Бедрхан бей ихтилалы баҫтырылғандан һуң, Диярбакир «Курдистан провинцияһы» үҙәге булған&lt;ref&gt;Emir Bedirhan Lütfi Ahmad Ramiz bgst 2007 p.113 (translation of [[Takvim-i Vekayi]])&lt;/ref&gt;. Әммә провинция территорияһында башлыса әрмәндәр йәшәгән. Диярбакирҙа 7 әрмән мәктәбе булған. 1864 йылда Курдистан провинцияһы Диярбакир виләйәте тип үҙгәртелгән.  XIX—XX быуаттарҙа ғосман властары Диярбакир төрмәләренә йыш ҡына болгар һәм  македон милли-азатлыҡ хәрәкәте (шул иҫәптән 300 ашыу ВМОРО&lt;ref&gt;Старо-болгарская транскрипция имени города — «Диаръ-Бекиръ»; старо-русская транскрипция — «Діарбекиръ».&lt;/ref&gt; ағзаһы) эшмәкәрҙәрен япҡан. .

1895 йылдың 1-3 ноябрендә, [[Әбделхәмит II]] солтан дәүерендә ҡалала төрөктәр әрмәндәр һәм ассирийҙар һуйышын ойошторған&lt;ref&gt;{{Китап|заглавие=The Kurdish Predicament in Iraq: A Political Analysis|страницы=8|ссылка=https://books.google.com/books?id=fToRZfDdt4IC&amp;pg=PA8&amp;lpg=PA8&amp;dq=diyarbakir+armenians+1895&amp;source=bl&amp;ots=-CwIEwEty7&amp;sig=HDNlRoFdHgyr3KTgaNTFXnK7xq4&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=0vRRUOPSHIj40gHQ5oCIAQ&amp;ved=0CEAQ6AEwAw#v=onepage&amp;q=diyarbakir%20armenians%201895&amp;f=false|автор=Gunter, Michael}}&lt;/ref&gt;. Үлтереүҙәрҙә һәм талауҙарҙа полиция һәм аскерҙар әүҙем ҡатнашҡан. 3000 кеше һәләк булған, 1500 кеше яраланған. Ҡала янындағы 2 әрмән ауылы нигеҙенә тиклем емертелгән. Әрмәндәрҙең бер өлөшө, һаҡланыу сараларын ойоштороп, фанатик мосолмандар төркөмөн ырғыта алған. Бер нисә мең кеше француз консуллығында &lt;ref&gt;Благодаря великодушию и смелости консула Г. Мейрье.&lt;/ref&gt;, католик сиркәүҙәрҙә йәшеренгән. Ассирийлылар үҙ ҡорамдарын тейелгеһеҙ яҡлауға өлгәшкән, һәм уларҙа ассирийҙар ҙа, әрмәндәр ҙә ҡасып ҡалған.

1908-1909 йылдарҙа власҡа килгән «Берләшеү һәм прогресс» партияһының Диярбакир бүлексәһен урындағы төркмән Зия Гөкальп — эске эштәр министры Талаат-пашаның буласаҡ урынбаҫары етәкләй. 

1915 йылда ҡалала һәм яҡын-тирәләге ауылдарҙа 296 000 кеше, шуларҙан [[әрмәндәр]] — 105 000 (35,5 %&lt;ref name=&quot;autogenerated2&quot;&gt;{{Китап|заглавие=Cities of The Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia|страницы=130|ссылка=https://books.google.com/books?id=3SapTk5iGDkC&amp;pg=PA130&amp;lpg=PA130&amp;dq=diyarbakir+armenians+1895&amp;source=bl&amp;ots=8sXKc2Wc5p&amp;sig=0WLIwdNhekhfZjD71t5BAy_6pkI&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=0vRRUOPSHIj40gHQ5oCIAQ&amp;ved=0CDIQ6AEwAQ#v=onepage&amp;q=diyarbakir%20armenians%201895&amp;f=false|автор=Dumper, Michael}}&lt;/ref&gt;), [[курдтар]] (езидтарҙы индереп)— 59 000 (20 %), [[төрөктәр]] — 45 000 (15,2 %), башҡа халыҡтар (ассирий, [[ғәрәптәр]], черкестар һ. б.) − 87 000 (29,3 %) йәшәгән. Ҡала халҡының 50 %-тан ашыуын христиандар тәшкил иткән. [[Ғосман империяһы]] (иң беренсе — Талаат һәм Гөкальп) властары ойошторған геноцид һөҙөмтәһендә бөтә христиан халҡы юҡ ителгән йәки көсләп күсерелгән (депортация)&lt;ref name=&quot;autogenerated2&quot; /&gt;. 1915 йылдың июнендә әрмән общинаһының иң абруйлы ойошма вәкилдәрен юҡ итеп,  төрөк властары шул уҡ йылдың октябрендә Рас-ул-Айнға урындағы әрмәндәрҙең күпселеген ҡыуып алып киткән һәм шунда ҡырған.

1923 йылда Диярбәкирҙә кәмалсылар контроль урынлаштыра. 1937 йылда сираттағы низағтан һуң ҡалаға [[Мостафа Кәмал Ататөрк|Ататөрк]] килә һәм курдтар араһында популяр булған Диярбәкир исемен әйтелеше буйынса оҡшаш Диярбаҡыр (төрөк һүҙе «bakır» — «баҡыр») атамаһына алмаштырырға бойорған.

1966 йылда Диярбаҡырҙа Анкара университеты филиалына нигеҙ һалынған, 1973 йылдан ул  бойондороҡһоҙ Тигрис университеты.

Диярбаҡыр 1981-2002 йылдарҙа, Диярбаҡыр, төрөк армияһы һәм Курд эшсе партияһы (КРП) отрядтары араһында хәрби хәрәкәттәр барғанлыҡтан, ябыҡ ҡала булып ҡала.

== Халҡы ==
[[Әрмәндәрҙе юҡ итеү сәйәсәте|1915 йылғы фажиғәле ваҡиғаларға]] тиклем ҡаланың  күпселек халҡын әрмәндәр тәшкил иткән.
1878 йылда Берлин конгресында баҫылған Константинополь патриархаты йәниҫәбе буйынса, Диярбакирҙа һәм уға яҡын ауылдарҙа 362 300 кеше йәшәгән, шуларҙан&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.aniarc.am/2015/04/04/the-pre-1895-censuses-in-ottoman-empire/|title=The Pre-1895 Censuses in Ottoman Empire {{!}} Aniarc&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;|access-date=2019-11-20|archive-date=2019-11-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20191119104749/http://www.aniarc.am/2015/04/04/the-pre-1895-censuses-in-ottoman-empire/|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;:

* [[әрмәндәр]] — 180 000 (49,7 %)
* [[төрөктәр]] — 130 000 (35,9 %)
* [[курдтар]] — 44 300 (12,2 %)
* [[халдейҙар]] — 8 000 (2,2 %)

XX быуаттың беренсе яртыһында, [[Әрмәндәрҙе юҡ итеү сәйәсәте|әрмәндәр геноциды]] осоронда - әрмән халҡын депортациялау һәм юҡ итеү барышында әрмән халҡы тулыһынса тиерлек юҡ ителгән.

Хәҙерге ҡалала 203 66 кеше йәшәй, тбашлыса[[курдтар]] (2013). БКурдтарҙан бшҡа ҡалаллрй [[төрөктәр]], [[ғәрәптәр]], [[әрмәндәр]], ассирий.ҙар 

йәшәй. 

== Климаты ==

== Архитектура ҡомартҡылары ==

== Мәҙәниәт ==

== Дине ==

=== Сурб Киракос ===

== Иҫкәрмәләр ==

== Һылтанмалар ==

[[Категория:Төркиә ҡалалары]]
[[Категория:Төркиә Курдистаны]]</text>
      <sha1>ld5nczce9zsvlwmyeh9m8evn0h2pcbw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149017</id>
      <parentid>1149016</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:01:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28309" xml:space="preserve">{{значения|Диярбакыр (значения){{!}}Диярбакыр}}
{{НП-Турция
 |статус                  = Город
 |русское название        = Диярбакыр
 |оригинальное название   = Diyarbakır
 |изображение              = City of Diyarbakır.jpg
 |ил        = Диярбакыр (ил){{!}}Диярбакыр
 |район                   = 
 |вид района              = 
 |район в таблице         = 
 |община                  = 
 |вид общины              = 
 |община в таблице        = 
 |lat_deg= 37
|lon_deg= 40
|lat_min= 54
|lat_sec=39
 |lon_min= 14
|lon_sec=12
 |CoordScale              = 
 |внутреннее деление      =
 |глава                   = 
 |вид главы               = 
 |дата основания          =
 |первое упоминание       =
 |прежние имена           = [[Амида (город)|Амида]], [[Тигранакерт (Сильван)|Тигранакерт]]
 |статус с                =
 |площадь                 = 685
 |климат                  = 
 |официальный язык        = 
 |население               = {{рост}} 920&amp;nbsp;366&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot;&gt;{{cite web|title=Turkey: Major cities and provinces|url=http://citypopulation.de/Turkey-C20.html|publisher=citypopulation.de|accessdate=2015-02-08|archive-date=2015-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20150224193933/http://www.citypopulation.de/Turkey-C20.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt; 
 |год переписи            = 2013
 |плотность               = 
 |агломерация             = 
 |национальный состав     =курды
 |конфессиональный состав =мусульмане-сунниты, мусульмане-шииты, алавиты, езиды
 |этнохороним             = 
 |часовой пояс            = 
 |DST                     = 
 |телефонный код          = &lt;small&gt;+90&lt;/small&gt; 412
 |почтовый индекс         = 21000
 |почтовые индексы        =
 |автомобильный код       = 
 |цифровой идентификатор  = 
 |вид идентификатора      = 
 |сайт                    = https://web.archive.org/web/20060512040802/http://www.diyarbakir-bld.gov.tr/
 }}

'''Диярбаҡыр''' (тур. &lt;span lang=&quot;tr&quot; style=&quot;font-style:italic;&quot;&gt;Diyarbakır&lt;/span&gt;, [[Курд телдәре|курдтар]]. Amed, {{Lang-hy|Տիգրանակերտ}}) —[[Төркиә|Төркиәнең]] көньяҡ-көнсығышында [[Тигр]] йылғаһы буйында урынлашҡан ҡалаһы һәм районы. Диярбәкир [[Төркиәнең административ бүленеше|иленең]] (провинция) административ үҙәге. Төньяҡ Курдистандың һәм дөйөм алғанда барлыҡ Курдистандың рәсми булмаған баш ҡалаһы. Боронғо Амида урынында Тигран II үҙ резиденцияһы сифатында төҙөгән Бөйөк Әрмәнстандың тарихи баш ҡалаһы &lt;ref&gt;{{Мәҡәлә|ссылка=https://www.academia.edu/29851388/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_1_|автор=Ruben Hakobyan (Tarumian)|заглавие=Локализация Тигранакерта и Тигранакертское сражение 6 октября 69 г. до н. э. (часть 1)|издание=|archivedate=2022-03-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220319181046/https://www.academia.edu/29851388/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_1_}}&lt;/ref&gt;.

== Тарихы ==
Б. э. т. яҡынса 1100 йылда Тиглатпаласар I батшалыҡ итә башлаған заманда, Мушка (Изге Яҙма (Тәүрат) буйынса, Мешех) күтәргән фетнәлә ҡатнашҡан  Кадмуху ғәйепле һаналған. Ул Британия музейында бөгөнгө көндә  һаҡланған балсыҡ призмалағы һүрәттә еңеүе менән маҡтанған Ассирия батшаһының аяуһыҙ баҫтырыуы менән тамамланған:

«Мин етәкселек итә башлағас, Мушка еренән егерме мең кеше, һәм уларҙың биш батшаһы...  минең әфәндем Ашшур ярҙамында һәм үҙ көсөнә ышанып, Кутмуха ерен баҫып алған, мин үҙемдең хәрби арбаларымды һәм ғәскәремде йыйҙым. Мин егерме мең яугир һәм биш  батшаһы менән  Кутмухала  уларҙы ҡыйраттым. Мин уларҙы Сторм алла кеүек ҡырып һалдым. Уларҙың ҡанын үҙәндәрҙә һәм тау түбәләрендә түктем. Мин  уларҙың ҡырҡылған баштарын иген өйөмө кеүек ҡалалры диуарҙары янында ҡалдырҙым. Иҫәпһеҙ-һанһыҙ ғәнимәт —байлығын һәм милеген сығарҙым. Мин алты мең кешене— ғәскәренән ҡалғанын әсир иттем, улар минең алдымдан йүгереп, ҡоралымлды үпте, һәм уларҙы еремдә йәшәргә тейешлеләр тип  һананым».

«Шул уҡ ваҡытта мин, Кутмуха, Ашшурға, минең илаһыма, яһаҡ һәм йыйымдар түләмәгән Кутмуха ерен сиктән сигенә тиклем яуланым. Табыш — байлыҡ һәм әйберҙәрен алып ҡайттым. Уларҙың ҡалаларын яндырҙым, бөлгөнлөккә төшөрҙөм, юҡ иттем. Кутмуха халҡының тере ҡалғаны Тигр йылғаһының алыҫ ярҙарында, '''''ШЕРЕШЕ''''' (хәҙерге Диярбакир районында торған ҡала) ерендә йәшеренде, һәм был ҡаланы  ҡәлғәгә әйләндерҙе. Текә тауҙарҙа бронза кәйләләр ярҙамында хәрби арбаларыбыҙға һәм яугирҙәребеҙгә һуҡмаҡтар ярҙыҡ. Мин Тигрҙы аша кистем һәм Шерешены, уларҙың цитаделен, баҫып алдым. Яугирҙәренең көлөн тауҙарға тараттым һәм уларҙың ҡанын тау түбәләренә бөрктөм, Тигр йылғаһы  ҡыҙарҙы». 

Был боронғо ҡаланың тарихи атамаһы— Амида. Б. э. т. 77 йылда боронғо әрмән батшаһы Тигран был урында яңы баш ҡала — Тигранакерт ҡалаһын төҙөргә ҡарар иткән. Ул Яңы Әрмәнстандың яңы зиннәтле символы булыр тип күҙаллаған. Тигран ниәте буйынса, ҡала әрмән мәҙәниәте һәм цивилизацияһы үҙәге булырға тейеш була. Шулай уҡ ҡала Тиграндың бөйөклөгө һәм данлы еңеүҙәре символы булырға тейеш булған. Әммә б. э. т. 69 йылдың 6 октябрендәге ҡамау һәм Тигранакерт алышы һөҙөмтәһендә ҡала Лукулл етәкләгән рим ғәскәрҙәре тарафынан баҫып алынған&lt;ref&gt;{{Мәҡәлә|ссылка=https://www.academia.edu/30681339/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_2_|автор=Ruben Hakobyan (Tarumian)|заглавие=Локализация Тигранакерта и Тигранакертское сражение 6 октября 69 г. до н. э. (часть 2)|издание=|archivedate=2022-03-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220319181047/https://www.academia.edu/30681339/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_2_}}&lt;/ref&gt;. 

IV выуатта император Констанций II ҡушыуы буйынса, уның тирәләй [[базальт]] таштарҙы юнып эшләнгән ҡала диуары төҙөлгән. 359 йылда Тигранакерт ҡалаһын Иран шаһы Шапур яулаған. Һуңынан ҡаланы Юстиниан I кире ҡайтарған һәм өҫтәмә фортификация эштәре үткәргән. Тигранакерт һуңынан йәнә ирандар ҡулына күскән. 640 йылда ғәрәптәр яулап алғандан һуң, Тигранакерт ҡалаһы Диярбакир исемен ала. 
Диярбакир Бөйөк ебәк юлы пункттарының береһе була. 958 йылда византийҙар ҡаланы контролдә тотоуҙы кире ҡайтарған. 1001 йылда Диярбакир Мәрүәнидтәр курд династияһы резиденцияһы булып ҡала. 1085 йылда ҡала [[төркмәндәр]] ҡулына күсә. 1534 йылда солтан [[Сөләймән I|Сөләймән I Ҡануни]] яулағандан һуң, Диярбакир Ғосман империяһы составына инә. Византия ҡәлғәһе Ичҡала исемен ала. XVII быуат ғосман сәйәхәтсеһе [[Әүлиә Челеби]]  Диярбакирҙы ''«Төркмәнстан һәм Курдистан»'' тип атаған&lt;ref&gt;M. Van Bruinessen, H. Boeschoten, «Evliya Çelebi in Diyarbekir», p. 158&lt;/ref&gt;.

1847 йылдың 14 декабрендә, курд юлбашсыһы Бедрхан бей ихтилалы баҫтырылғандан һуң, Диярбакир «Курдистан провинцияһы» үҙәге булған&lt;ref&gt;Emir Bedirhan Lütfi Ahmad Ramiz bgst 2007 p.113 (translation of [[Takvim-i Vekayi]])&lt;/ref&gt;. Әммә провинция территорияһында башлыса әрмәндәр йәшәгән. Диярбакирҙа 7 әрмән мәктәбе булған. 1864 йылда Курдистан провинцияһы Диярбакир виләйәте тип үҙгәртелгән.  XIX—XX быуаттарҙа ғосман властары Диярбакир төрмәләренә йыш ҡына болгар һәм  македон милли-азатлыҡ хәрәкәте (шул иҫәптән 300 ашыу ВМОРО&lt;ref&gt;Старо-болгарская транскрипция имени города — «Диаръ-Бекиръ»; старо-русская транскрипция — «Діарбекиръ».&lt;/ref&gt; ағзаһы) эшмәкәрҙәрен япҡан. .

1895 йылдың 1-3 ноябрендә, [[Әбделхәмит II]] солтан дәүерендә ҡалала төрөктәр әрмәндәр һәм ассирийҙар һуйышын ойошторған&lt;ref&gt;{{Китап|заглавие=The Kurdish Predicament in Iraq: A Political Analysis|страницы=8|ссылка=https://books.google.com/books?id=fToRZfDdt4IC&amp;pg=PA8&amp;lpg=PA8&amp;dq=diyarbakir+armenians+1895&amp;source=bl&amp;ots=-CwIEwEty7&amp;sig=HDNlRoFdHgyr3KTgaNTFXnK7xq4&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=0vRRUOPSHIj40gHQ5oCIAQ&amp;ved=0CEAQ6AEwAw#v=onepage&amp;q=diyarbakir%20armenians%201895&amp;f=false|автор=Gunter, Michael}}&lt;/ref&gt;. Үлтереүҙәрҙә һәм талауҙарҙа полиция һәм аскерҙар әүҙем ҡатнашҡан. 3000 кеше һәләк булған, 1500 кеше яраланған. Ҡала янындағы 2 әрмән ауылы нигеҙенә тиклем емертелгән. Әрмәндәрҙең бер өлөшө, һаҡланыу сараларын ойоштороп, фанатик мосолмандар төркөмөн ырғыта алған. Бер нисә мең кеше француз консуллығында &lt;ref&gt;Благодаря великодушию и смелости консула Г. Мейрье.&lt;/ref&gt;, католик сиркәүҙәрҙә йәшеренгән. Ассирийлылар үҙ ҡорамдарын тейелгеһеҙ яҡлауға өлгәшкән, һәм уларҙа ассирийҙар ҙа, әрмәндәр ҙә ҡасып ҡалған.

1908-1909 йылдарҙа власҡа килгән «Берләшеү һәм прогресс» партияһының Диярбакир бүлексәһен урындағы төркмән Зия Гөкальп — эске эштәр министры Талаат-пашаның буласаҡ урынбаҫары етәкләй. 

1915 йылда ҡалала һәм яҡын-тирәләге ауылдарҙа 296 000 кеше, шуларҙан [[әрмәндәр]] — 105 000 (35,5 %&lt;ref name=&quot;autogenerated2&quot;&gt;{{Китап|заглавие=Cities of The Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia|страницы=130|ссылка=https://books.google.com/books?id=3SapTk5iGDkC&amp;pg=PA130&amp;lpg=PA130&amp;dq=diyarbakir+armenians+1895&amp;source=bl&amp;ots=8sXKc2Wc5p&amp;sig=0WLIwdNhekhfZjD71t5BAy_6pkI&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=0vRRUOPSHIj40gHQ5oCIAQ&amp;ved=0CDIQ6AEwAQ#v=onepage&amp;q=diyarbakir%20armenians%201895&amp;f=false|автор=Dumper, Michael}}&lt;/ref&gt;), [[курдтар]] (езидтарҙы индереп)— 59 000 (20 %), [[төрөктәр]] — 45 000 (15,2 %), башҡа халыҡтар (ассирий, [[ғәрәптәр]], черкестар һ. б.) − 87 000 (29,3 %) йәшәгән. Ҡала халҡының 50 %-тан ашыуын христиандар тәшкил иткән. [[Ғосман империяһы]] (иң беренсе — Талаат һәм Гөкальп) властары ойошторған геноцид һөҙөмтәһендә бөтә христиан халҡы юҡ ителгән йәки көсләп күсерелгән (депортация)&lt;ref name=&quot;autogenerated2&quot; /&gt;. 1915 йылдың июнендә әрмән общинаһының иң абруйлы ойошма вәкилдәрен юҡ итеп,  төрөк властары шул уҡ йылдың октябрендә Рас-ул-Айнға урындағы әрмәндәрҙең күпселеген ҡыуып алып киткән һәм шунда ҡырған.

1923 йылда Диярбәкирҙә кәмалсылар контроль урынлаштыра. 1937 йылда сираттағы низағтан һуң ҡалаға [[Мостафа Кәмал Ататөрк|Ататөрк]] килә һәм курдтар араһында популяр булған Диярбәкир исемен әйтелеше буйынса оҡшаш Диярбаҡыр (төрөк һүҙе «bakır» — «баҡыр») атамаһына алмаштырырға бойорған.

1966 йылда Диярбаҡырҙа Анкара университеты филиалына нигеҙ һалынған, 1973 йылдан ул  бойондороҡһоҙ Тигрис университеты.

Диярбаҡыр 1981-2002 йылдарҙа, Диярбаҡыр, төрөк армияһы һәм Курд эшсе партияһы (КРП) отрядтары араһында хәрби хәрәкәттәр барғанлыҡтан, ябыҡ ҡала булып ҡала.

== Халҡы ==
[[Әрмәндәрҙе юҡ итеү сәйәсәте|1915 йылғы фажиғәле ваҡиғаларға]] тиклем ҡаланың  күпселек халҡын әрмәндәр тәшкил иткән.
1878 йылда Берлин конгресында баҫылған Константинополь патриархаты йәниҫәбе буйынса, Диярбакирҙа һәм уға яҡын ауылдарҙа 362 300 кеше йәшәгән, шуларҙан&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.aniarc.am/2015/04/04/the-pre-1895-censuses-in-ottoman-empire/|title=The Pre-1895 Censuses in Ottoman Empire {{!}} Aniarc&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;|access-date=2019-11-20|archive-date=2019-11-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20191119104749/http://www.aniarc.am/2015/04/04/the-pre-1895-censuses-in-ottoman-empire/|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;:

* [[әрмәндәр]] — 180 000 (49,7 %)
* [[төрөктәр]] — 130 000 (35,9 %)
* [[курдтар]] — 44 300 (12,2 %)
* [[халдейҙар]] — 8 000 (2,2 %)

XX быуаттың беренсе яртыһында, [[Әрмәндәрҙе юҡ итеү сәйәсәте|әрмәндәр геноциды]] осоронда - әрмән халҡын депортациялау һәм юҡ итеү барышында әрмән халҡы тулыһынса тиерлек юҡ ителгән.

Хәҙерге ҡалала 203 66 кеше йәшәй, тбашлыса[[курдтар]] (2013). БКурдтарҙан бшҡа ҡалаллрй [[төрөктәр]], [[ғәрәптәр]], [[әрмәндәр]], ассирий.ҙар 

йәшәй. 

== Климаты ==
Диярбаҡырҙа эҫе Урта диңгеҙ климаты: йәй эҫе һәм ҡоро, ҡыш һалҡын, дымлы. Иң һыуыҡ ай - ғинуарҙа - — 1,7 °C, иң эҫеһе - июлдә  — 31,1 °C. 
Бер йылда уртаса 406 миллиметр яуым-төшөм булып, шуларҙың тик 2 %үы ғына йәйен яуа.
Һауа ҡоро булғанға күрә, йәйге юғары температура дымлы һауалы төбәктәргә ҡарағанда еңелерәк кисерелә.

{{Ҡала климаты
|Город_род=Диярбаҡыр
| Янв_ср=1.7         | Янв_ср_осад=69.0	
| Фев_ср=3.6         | Фев_ср_осад=67.7
| Мар_ср=8.4         | Мар_ср_осад=69.1
| Апр_ср=13.8        | Апр_ср_осад=68.4
| Май_ср=19.2        | Май_ср_осад=44.4
| Июн_ср=26.2        | Июн_ср_осад=8.8
| Июл_ср=31.1        | Июл_ср_осад=0.5	
| Авг_ср=30.4        | Авг_ср_осад=0.4
| Сен_ср=24.9        | Сен_ср_осад=4.2
| Окт_ср=17.2        | Окт_ср_осад=33.0	
| Ноя_ср=9.3         | Ноя_ср_осад=52.8
| Дек_ср=3.9	     | Дек_ср_осад=71.8
| Год_ср=15.8        | Год_ср_осад=490.1              
| Янв_ср_мин=−2.3     | Янв_ср_макс=6.7
| Фев_ср_мин=−1.1     | Фев_ср_макс=9.1	
| Мар_ср_мин=2.7      | Мар_ср_макс=14.5	
| Апр_ср_мин=7.2      | Апр_ср_макс=20.4	
| Май_ср_мин=11.3     | Май_ср_макс=26.5
| Июн_ср_мин=16.9     | Июн_ср_макс=33.6
| Июл_ср_мин=21.8     | Июл_ср_макс=38.5
| Авг_ср_мин=21.1     | Авг_ср_макс=38.2
| Сен_ср_мин=16.2     | Сен_ср_макс=33.3
| Окт_ср_мин=10.2     | Окт_ср_макс=25.3
| Ноя_ср_мин=4.0      | Ноя_ср_макс=16.1
| Дек_ср_мин=−0.2     | Дек_ср_макс=9.1
| Год_ср_мин=8.9      | Год_ср_макс=22.6
| Янв_а_макс=16.9     | Янв_а_мин=−22.1
| Фев_а_макс=21.3     | Фев_а_мин=−21
| Мар_а_макс=28.3     | Мар_а_мин=−14
| Апр_а_макс=35.3     | Апр_а_мин=−6.1
| Май_а_макс=38.1     | Май_а_мин=0.8
| Июн_а_макс=42.0     | Июн_а_мин=6.0
| Июл_а_макс=45.0     | Июл_а_мин=11.0
| Авг_а_макс=45.9     | Авг_а_мин=13.8	
| Сен_а_макс=42.0     | Сен_а_мин=5.2
| Окт_а_макс=35.7     | Окт_а_мин=−1.2
| Ноя_а_макс=27.2     | Ноя_а_мин=−12.9	
| Дек_а_макс=22.5     | Дек_а_мин=−23.4	
| Год_а_макс=45.9     | Год_а_мин=−23.4
|}}

== Архитектура ҡомартҡылары ==
&lt;!-- Проведенные археологические раскопки констатируют факт существования в данной зоне в VII веке до н. э., цивилизации протянувшейся на тысячелетия. До современников дошли только построенные в IV в., по повелению Констанция II, [[городские стены]] из [[базальт]]овых тёсанных камней. Сверху, с неба они напоминают рыбу. Это единственное значительное дошедшее до нас средневековое здание. Углы улиц имеют форму закругленного четырёхугольника. В северо-южном направлении их длина достигает 1300 метров, а в восточно-западном направлении 1700 метров. Ширина крепостных стен от 3 до 5 метров, высота от 10 до 12 метров. Имеет четверо ворот: на севере Тарнут, на востоке Ну, на юге Мардин, на западе Урфа. Вдоль крепостных стен на всем их протяжении расположено около 80 башен.

Наиболее известным историческим памятником в Диярбакире является [[Улу Джами]] (Великая мечеть): в VII в. она была перестроена господствовавшими здесь арабами из старой церкви. Так, исходя из того, что [[сунниты|суннитский]] [[ислам]] состоит из 4 [[мазхаб]]ов — ханафитского, ханбалитского, маликитского и шафиитского, то для совершения намаза (молитвы) было предусмотрено выделение каждому из них специального помещения, что привело к образованию строения, сочетающего в себе синтез разнообразных архитектурных стилей. Кроме этого памятника, в XII в. здесь появилось [[Зинджирли Медресе]]; имеются мечеть XV в., [[Пейхамбяр Джами]] (Мечеть пророка), а также мечети Паша-хана и Бахрам-паши.
--&gt;
== Мәҙәниәт ==
&lt;!-- 
Крепость Д. (4 в. н. э.; крупнейшая в стране; в юго-восточной части города; включена в список Всемирного наследия),

Археологический музей (1934; в современном здании с 1985),

[[Библиотека литературного музея Ахмета Арифа|Литературный музей им. Ахмеда Арифа]] (2011; в его составе — библиотека).

В городе расположены дома-музеи: турецкого писателя и поэта Зии Гёкальпа (1956), турецкого поэта и писателя Джахита Сыткы Таранджы (1973).

В 2002 году открыт Центр искусства, в структуре организации «Anadolu Kültür». Работает молодёжный культурный центр и фотостудия им. Мехмета Сена.
--&gt;
== Дине ==
&lt;!-- 
Большинство населения города исповедует ислам [[Сунниты|суннитского]] толка. Также проживают мусульмане-[[алавиты]] (курды-заза), курды-[[езиды]] и христиане.
--&gt;
=== Сурб Киракос ===
&lt;!-- 
До [[Геноцид армян|геноцида армян]] в Тигранакертской равнине насчитывалось 11 действующих [[Армянская Апостольская церковь|армянских церквей]], последняя из которых была закрыта в 1915 году. 

К XXI веку в городе осталось только одно армянское храмовое здание: церковь [[Сурб Киракос]]. На её торжественном переосвящении 30 ноября 2012 г. присутствовал Католикос Великого Дома Киликии [[Арам I]]. Католикос призвал верующих к межконфессиональному миру и терпимости&lt;ref&gt;[http://www.fotex.biz/news/479/ В Диярбакыре восстановлена армянская церковь] {{Wayback|url=http://www.fotex.biz/news/479/ |date=20150614185953 }}.&lt;/ref&gt;.

Через 3 года богослужения в церкви прекратились из-за боевых действий и лишь в 7 мая 2022 года её вновь открыли после реставрации? проведённой на деньги правительства Турции. В церемонии принял участие [[Константинопольский патриархат Армянской апостольской церкви|армянский патриарх Константинополя]] [[Саак II (Машалян)]]&lt;ref&gt;[http://www.blagovest-info.ru/index.php?ss=2&amp;s=3&amp;id=99799 Самая большая армянская церковь Ближнего Востока вновь открылась в турецком Диярбакыре].{{v|22|5|12}}.&lt;/ref&gt;.
--&gt;
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* [http://za7gorami.ru/f/diyarbakyr Об облике и жизни Диярбакыра]
* [https://web.archive.org/web/20100410195459/http://www.diyarbakirspor.org/ Diyarbakır]
* [http://www.fotex.biz/countries/turkey/diyarbakir/ Новости и фото о Диярбакыре]

{{rq|source}}
{{ВС}}
{{Диярбакыр}}
{{Города Турции}}

[[Категория:Төркиә ҡалалары]]
[[Категория:Төркиә Курдистаны]]
[[Категория:Диярбаҡыр|*]]
[[Категория:Бөйөк Әрмәнстан ҡалалары]]
[[Категория:Диярбаҡыр райондары]]</text>
      <sha1>hhe104hcbwr25p41bjrr982t8au6qcp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149029</id>
      <parentid>1149017</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:07:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28247" xml:space="preserve">{{БМ Диярбаҡыр){{!}}Диярбаҡыр}}
{{НП-Турция
 |статус                  = Ҡала
 |русское название        = Диярбакыр
 |оригинальное название   = Diyarbakır
 |изображение              = City of Diyarbakır.jpg
 |ил        = Диярбаҡыр (ил){{!}}Диярбаҡыр
 |район                   = 
 |вид района              = 
 |район в таблице         = 
 |община                  = 
 |вид общины              = 
 |община в таблице        = 
 |lat_deg= 37
|lon_deg= 40
|lat_min= 54
|lat_sec=39
 |lon_min= 14
|lon_sec=12
 |CoordScale              = 
 |внутреннее деление      =
 |глава                   = 
 |вид главы               = 
 |дата основания          =
 |первое упоминание       =
 |прежние имена           = Амида, Тигранакерт (Сильван)
 |статус с                =
 |площадь                 = 685
 |климат                  = 
 |официальный язык        = 
 |население               = {{рост}} 920&amp;nbsp;366&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot;&gt;{{cite web|title=Turkey: Major cities and provinces|url=http://citypopulation.de/Turkey-C20.html|publisher=citypopulation.de|accessdate=2015-02-08|archive-date=2015-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20150224193933/http://www.citypopulation.de/Turkey-C20.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt; 
 |год переписи            = 2013
 |плотность               = 
 |агломерация             = 
 |национальный состав     =курдтар
 |конфессиональный состав =мосолман-сөнниҙәр, мосолман-шиғыйҙар, алавиттар, езидтар
 |этнохороним             = 
 |часовой пояс            = 
 |DST                     = 
 |телефонный код          = &lt;small&gt;+90&lt;/small&gt; 412
 |почтовый индекс         = 21000
 |почтовые индексы        =
 |автомобильный код       = 
 |цифровой идентификатор  = 
 |вид идентификатора      = 
 |сайт                    = https://web.archive.org/web/20060512040802/http://www.diyarbakir-bld.gov.tr/
 }}

'''Диярбаҡыр''' (тур. &lt;span lang=&quot;tr&quot; style=&quot;font-style:italic;&quot;&gt;Diyarbakır&lt;/span&gt;, [[Курд телдәре|курдтар]]. Amed, {{Lang-hy|Տիգրանակերտ}}) —[[Төркиә|Төркиәнең]] көньяҡ-көнсығышында [[Тигр]] йылғаһы буйында урынлашҡан ҡалаһы һәм районы. Диярбаҡыр [[Төркиәнең административ бүленеше|иленең]] (провинция) административ үҙәге. Төньяҡ Курдистандың һәм дөйөм алғанда барлыҡ Курдистандың рәсми булмаған баш ҡалаһы. Боронғо Амида урынында Тигран II үҙ резиденцияһы сифатында төҙөгән Бөйөк Әрмәнстандың тарихи баш ҡалаһы&lt;ref&gt;{{Мәҡәлә|ссылка=https://www.academia.edu/29851388/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_1_|автор=Ruben Hakobyan (Tarumian)|заглавие=Локализация Тигранакерта и Тигранакертское сражение 6 октября 69 г. до н. э. (часть 1)|издание=|archivedate=2022-03-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220319181046/https://www.academia.edu/29851388/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_1_}}&lt;/ref&gt;.

== Тарихы ==
Б. э. т. яҡынса 1100 йылда Тиглатпалассар I батшалыҡ итә башлаған заманда, Мушка (Изге Яҙма (Тәүрат) буйынса, Мешех) күтәргән фетнәлә ҡатнашҡан Кадмуху ғәйепле һаналған. Ул Британия музейында бөгөнгө көндә һаҡланған балсыҡ призмалағы һүрәттә еңеүе менән маҡтанған Ассирия батшаһының аяуһыҙ баҫтырыуы менән тамамланған:

«Мин етәкселек итә башлағас, Мушка еренән егерме мең кеше, һәм уларҙың биш батшаһы… минең әфәндем Ашшур ярҙамында һәм үҙ көсөнә ышанып, Кутмуха ерен баҫып алған, мин үҙемдең хәрби арбаларымды һәм ғәскәремде йыйҙым. Мин егерме мең яугир һәм биш батшаһы менән Кутмухала уларҙы ҡыйраттым. Мин уларҙы Сторм алла кеүек ҡырып һалдым. Уларҙың ҡанын үҙәндәрҙә һәм тау түбәләрендә түктем. Мин уларҙың ҡырҡылған баштарын иген өйөмө кеүек ҡалалры диуарҙары янында ҡалдырҙым. Иҫәпһеҙ-һанһыҙ ғәнимәт —байлығын һәм милеген сығарҙым. Мин алты мең кешене— ғәскәренән ҡалғанын әсир иттем, улар минең алдымдан йүгереп, ҡоралымлды үпте, һәм уларҙы еремдә йәшәргә тейешлеләр тип һананым».

«Шул уҡ ваҡытта мин, Кутмуха, Ашшурға, минең илаһыма, яһаҡ һәм йыйымдар түләмәгән Кутмуха ерен сиктән сигенә тиклем яуланым. Табыш — байлыҡ һәм әйберҙәрен алып ҡайттым. Уларҙың ҡалаларын яндырҙым, бөлгөнлөккә төшөрҙөм, юҡ иттем. Кутмуха халҡының тере ҡалғаны Тигр йылғаһының алыҫ ярҙарында, '''''ШЕРЕШЕ''''' (хәҙерге Диярбакир районында торған ҡала) ерендә йәшеренде, һәм был ҡаланы ҡәлғәгә әйләндерҙе. Текә тауҙарҙа бронза кәйләләр ярҙамында хәрби арбаларыбыҙға һәм яугирҙәребеҙгә һуҡмаҡтар ярҙыҡ. Мин Тигрҙы аша кистем һәм Шерешены, уларҙың цитаделен, баҫып алдым. Яугирҙәренең көлөн тауҙарға тараттым һәм уларҙың ҡанын тау түбәләренә бөрктөм, Тигр йылғаһы ҡыҙарҙы».

Был боронғо ҡаланың тарихи атамаһы — Амида. Б. э. т. 77 йылда боронғо әрмән батшаһы Тигран был урында яңы баш ҡала — Тигранакерт ҡалаһын төҙөргә ҡарар иткән. Ул Яңы Әрмәнстандың яңы зиннәтле символы булыр тип күҙаллаған. Тигран ниәте буйынса, ҡала әрмән мәҙәниәте һәм цивилизацияһы үҙәге булырға тейеш була. Шулай уҡ ҡала Тиграндың бөйөклөгө һәм данлы еңеүҙәре символы булырға тейеш булған. Әммә б. э. т. 69 йылдың 6 октябрендәге ҡамау һәм Тигранакерт алышы һөҙөмтәһендә ҡала Лукулл етәкләгән рим ғәскәрҙәре тарафынан баҫып алынған&lt;ref&gt;{{Мәҡәлә|ссылка=https://www.academia.edu/30681339/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_2_|автор=Ruben Hakobyan (Tarumian)|заглавие=Локализация Тигранакерта и Тигранакертское сражение 6 октября 69 г. до н. э. (часть 2)|издание=|archivedate=2022-03-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220319181047/https://www.academia.edu/30681339/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_2_}}&lt;/ref&gt;.

IV выуатта император Констанций II ҡушыуы буйынса, уның тирәләй [[базальт]] таштарҙы юнып эшләнгән ҡала диуары төҙөлгән. 359 йылда Тигранакерт ҡалаһын Иран шаһы Шапур яулаған. Һуңынан ҡаланы Юстиниан I кире ҡайтарған һәм өҫтәмә фортификация эштәре үткәргән. Тигранакерт һуңынан йәнә ирандар ҡулына күскән. 640 йылда ғәрәптәр яулап алғандан һуң, Тигранакерт ҡалаһы Диярбакир исемен ала.
Диярбакир Бөйөк ебәк юлы пункттарының береһе була. 958 йылда византийҙар ҡаланы контролдә тотоуҙы кире ҡайтарған. 1001 йылда Диярбакир Мәрүәнидтәр курд династияһы резиденцияһы булып ҡала. 1085 йылда ҡала [[төркмәндәр]] ҡулына күсә. 1534 йылда солтан [[Сөләймән I|Сөләймән I Ҡануни]] яулағандан һуң, Диярбакир Ғосман империяһы составына инә. Византия ҡәлғәһе Ичҡала исемен ала. XVII быуат ғосман сәйәхәтсеһе [[Әүлиә Челеби]] Диярбакирҙы ''«Төркмәнстан һәм Курдистан»'' тип атаған&lt;ref&gt;M. Van Bruinessen, H. Boeschoten, «Evliya Çelebi in Diyarbekir», p. 158&lt;/ref&gt;.

1847 йылдың 14 декабрендә, курд юлбашсыһы Бедрхан бей ихтилалы баҫтырылғандан һуң, Диярбакир «Курдистан провинцияһы» үҙәге булған&lt;ref&gt;Emir Bedirhan Lütfi Ahmad Ramiz bgst 2007 p.113 (translation of [[Takvim-i Vekayi]])&lt;/ref&gt;. Әммә провинция территорияһында башлыса әрмәндәр йәшәгән. Диярбакирҙа 7 әрмән мәктәбе булған. 1864 йылда Курдистан провинцияһы Диярбакир виләйәте тип үҙгәртелгән. XIX—XX быуаттарҙа ғосман властары Диярбакир төрмәләренә йыш ҡына болгар һәм македон милли-азатлыҡ хәрәкәте (шул иҫәптән 300 ашыу ВМОРО&lt;ref&gt;Старо-болгарская транскрипция имени города — «Диаръ-Бекиръ»; старо-русская транскрипция — «Діарбекиръ».&lt;/ref&gt; ағзаһы) эшмәкәрҙәрен япҡан. .

1895 йылдың 1-3 ноябрендә, [[Әбделхәмит II]] солтан дәүерендә ҡалала төрөктәр әрмәндәр һәм ассирийҙар һуйышын ойошторған&lt;ref&gt;{{Китап|заглавие=The Kurdish Predicament in Iraq: A Political Analysis|страницы=8|ссылка=https://books.google.com/books?id=fToRZfDdt4IC&amp;pg=PA8&amp;lpg=PA8&amp;dq=diyarbakir+armenians+1895&amp;source=bl&amp;ots=-CwIEwEty7&amp;sig=HDNlRoFdHgyr3KTgaNTFXnK7xq4&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=0vRRUOPSHIj40gHQ5oCIAQ&amp;ved=0CEAQ6AEwAw#v=onepage&amp;q=diyarbakir%20armenians%201895&amp;f=false|автор=Gunter, Michael}}&lt;/ref&gt;. Үлтереүҙәрҙә һәм талауҙарҙа полиция һәм аскерҙар әүҙем ҡатнашҡан. 3000 кеше һәләк булған, 1500 кеше яраланған. Ҡала янындағы 2 әрмән ауылы нигеҙенә тиклем емертелгән. Әрмәндәрҙең бер өлөшө, һаҡланыу сараларын ойоштороп, фанатик мосолмандар төркөмөн ырғыта алған. Бер нисә мең кеше француз консуллығында&lt;ref&gt;Благодаря великодушию и смелости консула Г. Мейрье.&lt;/ref&gt;, католик сиркәүҙәрҙә йәшеренгән. Ассирийлылар үҙ ҡорамдарын тейелгеһеҙ яҡлауға өлгәшкән, һәм уларҙа ассирийҙар ҙа, әрмәндәр ҙә ҡасып ҡалған.

1908—1909 йылдарҙа власҡа килгән «Берләшеү һәм прогресс» партияһының Диярбакир бүлексәһен урындағы төркмән Зия Гөкальп — эске эштәр министры Талаат-пашаның буласаҡ урынбаҫары етәкләй.

1915 йылда ҡалала һәм яҡын-тирәләге ауылдарҙа 296 000 кеше, шуларҙан [[әрмәндәр]] — 105 000 (35,5 %&lt;ref name=&quot;autogenerated2&quot;&gt;{{Китап|заглавие=Cities of The Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia|страницы=130|ссылка=https://books.google.com/books?id=3SapTk5iGDkC&amp;pg=PA130&amp;lpg=PA130&amp;dq=diyarbakir+armenians+1895&amp;source=bl&amp;ots=8sXKc2Wc5p&amp;sig=0WLIwdNhekhfZjD71t5BAy_6pkI&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=0vRRUOPSHIj40gHQ5oCIAQ&amp;ved=0CDIQ6AEwAQ#v=onepage&amp;q=diyarbakir%20armenians%201895&amp;f=false|автор=Dumper, Michael}}&lt;/ref&gt;), [[курдтар]] (езидтарҙы индереп)— 59 000 (20 %), [[төрөктәр]] — 45 000 (15,2 %), башҡа халыҡтар (ассирий, [[ғәрәптәр]], черкестар һ. б.) − 87 000 (29,3 %) йәшәгән. Ҡала халҡының 50%-тан ашыуын христиандар тәшкил иткән. [[Ғосман империяһы]] (иң беренсе — Талаат һәм Гөкальп) властары ойошторған геноцид һөҙөмтәһендә бөтә христиан халҡы юҡ ителгән йәки көсләп күсерелгән (депортация)&lt;ref name=&quot;autogenerated2&quot; /&gt;. 1915 йылдың июнендә әрмән общинаһының иң абруйлы ойошма вәкилдәрен юҡ итеп, төрөк властары шул уҡ йылдың октябрендә Рас-ул-Айнға урындағы әрмәндәрҙең күпселеген ҡыуып алып киткән һәм шунда ҡырған.

1923 йылда Диярбәкирҙә кәмалсылар контроль урынлаштыра. 1937 йылда сираттағы низағтан һуң ҡалаға [[Мостафа Кәмал Ататөрк|Ататөрк]] килә һәм курдтар араһында популяр булған Диярбәкир исемен әйтелеше буйынса оҡшаш Диярбаҡыр (төрөк һүҙе «bakır» — «баҡыр») атамаһына алмаштырырға бойорған.

1966 йылда Диярбаҡырҙа Анкара университеты филиалына нигеҙ һалынған, 1973 йылдан ул бойондороҡһоҙ Тигрис университеты.

Диярбаҡыр 1981—2002 йылдарҙа, Диярбаҡыр, төрөк армияһы һәм Курд эшсе партияһы (КРП) отрядтары араһында хәрби хәрәкәттәр барғанлыҡтан, ябыҡ ҡала булып ҡала.

== Халҡы ==
[[Әрмәндәрҙе юҡ итеү сәйәсәте|1915 йылғы фажиғәле ваҡиғаларға]] тиклем ҡаланың күпселек халҡын әрмәндәр тәшкил иткән.
1878 йылда Берлин конгресында баҫылған Константинополь патриархаты йәниҫәбе буйынса, Диярбакирҙа һәм уға яҡын ауылдарҙа 362 300 кеше йәшәгән, шуларҙан&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.aniarc.am/2015/04/04/the-pre-1895-censuses-in-ottoman-empire/|title=The Pre-1895 Censuses in Ottoman Empire {{!}} Aniarc&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;|access-date=2019-11-20|archive-date=2019-11-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20191119104749/http://www.aniarc.am/2015/04/04/the-pre-1895-censuses-in-ottoman-empire/|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;:

* [[әрмәндәр]] — 180 000 (49,7 %)
* [[төрөктәр]] — 130 000 (35,9 %)
* [[курдтар]] — 44 300 (12,2 %)
* [[халдейҙар]] — 8 000 (2,2 %)

XX быуаттың беренсе яртыһында, [[Әрмәндәрҙе юҡ итеү сәйәсәте|әрмәндәр геноциды]] осоронда — әрмән халҡын депортациялау һәм юҡ итеү барышында әрмән халҡы тулыһынса тиерлек юҡ ителгән.

Хәҙерге ҡалала 203 66 кеше йәшәй, тбашлыса[[курдтар]] (2013). БКурдтарҙан бшҡа ҡалаллрй [[төрөктәр]], [[ғәрәптәр]], [[әрмәндәр]], ассирий.ҙар

йәшәй.

== Климаты ==
Диярбаҡырҙа эҫе Урта диңгеҙ климаты: йәй эҫе һәм ҡоро, ҡыш һалҡын, дымлы. Иң һыуыҡ ай — ғинуарҙа — — 1,7 °C, иң эҫеһе — июлдә — 31,1 °C.
Бер йылда уртаса 406 миллиметр яуым-төшөм булып, шуларҙың тик 2 %үы ғына йәйен яуа.
Һауа ҡоро булғанға күрә, йәйге юғары температура дымлы һауалы төбәктәргә ҡарағанда еңелерәк кисерелә.

{{Ҡала климаты
|Город_род=Диярбаҡыр
| Янв_ср=1.7         | Янв_ср_осад=69.0	
| Фев_ср=3.6         | Фев_ср_осад=67.7
| Мар_ср=8.4         | Мар_ср_осад=69.1
| Апр_ср=13.8        | Апр_ср_осад=68.4
| Май_ср=19.2        | Май_ср_осад=44.4
| Июн_ср=26.2        | Июн_ср_осад=8.8
| Июл_ср=31.1        | Июл_ср_осад=0.5	
| Авг_ср=30.4        | Авг_ср_осад=0.4
| Сен_ср=24.9        | Сен_ср_осад=4.2
| Окт_ср=17.2        | Окт_ср_осад=33.0	
| Ноя_ср=9.3         | Ноя_ср_осад=52.8
| Дек_ср=3.9	     | Дек_ср_осад=71.8
| Год_ср=15.8        | Год_ср_осад=490.1              
| Янв_ср_мин=−2.3     | Янв_ср_макс=6.7
| Фев_ср_мин=−1.1     | Фев_ср_макс=9.1	
| Мар_ср_мин=2.7      | Мар_ср_макс=14.5	
| Апр_ср_мин=7.2      | Апр_ср_макс=20.4	
| Май_ср_мин=11.3     | Май_ср_макс=26.5
| Июн_ср_мин=16.9     | Июн_ср_макс=33.6
| Июл_ср_мин=21.8     | Июл_ср_макс=38.5
| Авг_ср_мин=21.1     | Авг_ср_макс=38.2
| Сен_ср_мин=16.2     | Сен_ср_макс=33.3
| Окт_ср_мин=10.2     | Окт_ср_макс=25.3
| Ноя_ср_мин=4.0      | Ноя_ср_макс=16.1
| Дек_ср_мин=−0.2     | Дек_ср_макс=9.1
| Год_ср_мин=8.9      | Год_ср_макс=22.6
| Янв_а_макс=16.9     | Янв_а_мин=−22.1
| Фев_а_макс=21.3     | Фев_а_мин=−21
| Мар_а_макс=28.3     | Мар_а_мин=−14
| Апр_а_макс=35.3     | Апр_а_мин=−6.1
| Май_а_макс=38.1     | Май_а_мин=0.8
| Июн_а_макс=42.0     | Июн_а_мин=6.0
| Июл_а_макс=45.0     | Июл_а_мин=11.0
| Авг_а_макс=45.9     | Авг_а_мин=13.8	
| Сен_а_макс=42.0     | Сен_а_мин=5.2
| Окт_а_макс=35.7     | Окт_а_мин=−1.2
| Ноя_а_макс=27.2     | Ноя_а_мин=−12.9	
| Дек_а_макс=22.5     | Дек_а_мин=−23.4	
| Год_а_макс=45.9     | Год_а_мин=−23.4
|}}

== Архитектура ҡомартҡылары ==
&lt;!-- Проведенные археологические раскопки констатируют факт существования в данной зоне в VII веке до н. э., цивилизации протянувшейся на тысячелетия. До современников дошли только построенные в IV в., по повелению Констанция II, [[городские стены]] из [[базальт]]овых тёсанных камней. Сверху, с неба они напоминают рыбу. Это единственное значительное дошедшее до нас средневековое здание. Углы улиц имеют форму закругленного четырёхугольника. В северо-южном направлении их длина достигает 1300 метров, а в восточно-западном направлении 1700 метров. Ширина крепостных стен от 3 до 5 метров, высота от 10 до 12 метров. Имеет четверо ворот: на севере Тарнут, на востоке Ну, на юге Мардин, на западе Урфа. Вдоль крепостных стен на всем их протяжении расположено около 80 башен.

Наиболее известным историческим памятником в Диярбакире является [[Улу Джами]] (Великая мечеть): в VII в. она была перестроена господствовавшими здесь арабами из старой церкви. Так, исходя из того, что [[сунниты|суннитский]] [[ислам]] состоит из 4 [[мазхаб]]ов — ханафитского, ханбалитского, маликитского и шафиитского, то для совершения намаза (молитвы) было предусмотрено выделение каждому из них специального помещения, что привело к образованию строения, сочетающего в себе синтез разнообразных архитектурных стилей. Кроме этого памятника, в XII в. здесь появилось [[Зинджирли Медресе]]; имеются мечеть XV в., [[Пейхамбяр Джами]] (Мечеть пророка), а также мечети Паша-хана и Бахрам-паши.
--&gt;

== Мәҙәниәт ==
&lt;!--
Крепость Д. (4 в. н. э.; крупнейшая в стране; в юго-восточной части города; включена в список Всемирного наследия),

Археологический музей (1934; в современном здании с 1985),

[[Библиотека литературного музея Ахмета Арифа|Литературный музей им. Ахмеда Арифа]] (2011; в его составе — библиотека).

В городе расположены дома-музеи: турецкого писателя и поэта Зии Гёкальпа (1956), турецкого поэта и писателя Джахита Сыткы Таранджы (1973).

В 2002 году открыт Центр искусства, в структуре организации «Anadolu Kültür». Работает молодёжный культурный центр и фотостудия им. Мехмета Сена.
--&gt;

== Дине ==
&lt;!--
Большинство населения города исповедует ислам [[Сунниты|суннитского]] толка. Также проживают мусульмане-[[алавиты]] (курды-заза), курды-[[езиды]] и христиане.
--&gt;

=== Сурб Киракос ===
&lt;!--
До [[Геноцид армян|геноцида армян]] в Тигранакертской равнине насчитывалось 11 действующих [[Армянская Апостольская церковь|армянских церквей]], последняя из которых была закрыта в 1915 году.

К XXI веку в городе осталось только одно армянское храмовое здание: церковь [[Сурб Киракос]]. На её торжественном переосвящении 30 ноября 2012 г. присутствовал Католикос Великого Дома Киликии [[Арам I]]. Католикос призвал верующих к межконфессиональному миру и терпимости&lt;ref&gt;[http://www.fotex.biz/news/479/ В Диярбакыре восстановлена армянская церковь] {{Wayback|url=http://www.fotex.biz/news/479/ |date=20150614185953 }}.&lt;/ref&gt;.

Через 3 года богослужения в церкви прекратились из-за боевых действий и лишь в 7 мая 2022 года её вновь открыли после реставрации? проведённой на деньги правительства Турции. В церемонии принял участие [[Константинопольский патриархат Армянской апостольской церкви|армянский патриарх Константинополя]] [[Саак II (Машалян)]]&lt;ref&gt;[http://www.blagovest-info.ru/index.php?ss=2&amp;s=3&amp;id=99799 Самая большая армянская церковь Ближнего Востока вновь открылась в турецком Диярбакыре].{{v|22|5|12}}.&lt;/ref&gt;.
--&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* [http://za7gorami.ru/f/diyarbakyr Об облике и жизни Диярбакыра]
* [https://web.archive.org/web/20100410195459/http://www.diyarbakirspor.org/ Diyarbakır]
* [http://www.fotex.biz/countries/turkey/diyarbakir/ Новости и фото о Диярбакыре]

{{rq|source}}
{{ВС}}
{{Диярбакыр}}
{{Города Турции}}

[[Категория:Төркиә ҡалалары]]
[[Категория:Төркиә Курдистаны]]
[[Категория:Диярбаҡыр|*]]
[[Категория:Бөйөк Әрмәнстан ҡалалары]]
[[Категория:Диярбаҡыр райондары]]</text>
      <sha1>2s297a7yj04tk6vfxdkswf1lttj20vh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149039</id>
      <parentid>1149029</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:37:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Архитектура ҡомартҡылары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28257" xml:space="preserve">{{БМ Диярбаҡыр){{!}}Диярбаҡыр}}
{{НП-Турция
 |статус                  = Ҡала
 |русское название        = Диярбакыр
 |оригинальное название   = Diyarbakır
 |изображение              = City of Diyarbakır.jpg
 |ил        = Диярбаҡыр (ил){{!}}Диярбаҡыр
 |район                   = 
 |вид района              = 
 |район в таблице         = 
 |община                  = 
 |вид общины              = 
 |община в таблице        = 
 |lat_deg= 37
|lon_deg= 40
|lat_min= 54
|lat_sec=39
 |lon_min= 14
|lon_sec=12
 |CoordScale              = 
 |внутреннее деление      =
 |глава                   = 
 |вид главы               = 
 |дата основания          =
 |первое упоминание       =
 |прежние имена           = Амида, Тигранакерт (Сильван)
 |статус с                =
 |площадь                 = 685
 |климат                  = 
 |официальный язык        = 
 |население               = {{рост}} 920&amp;nbsp;366&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot;&gt;{{cite web|title=Turkey: Major cities and provinces|url=http://citypopulation.de/Turkey-C20.html|publisher=citypopulation.de|accessdate=2015-02-08|archive-date=2015-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20150224193933/http://www.citypopulation.de/Turkey-C20.html|deadlink=no}}&lt;/ref&gt; 
 |год переписи            = 2013
 |плотность               = 
 |агломерация             = 
 |национальный состав     =курдтар
 |конфессиональный состав =мосолман-сөнниҙәр, мосолман-шиғыйҙар, алавиттар, езидтар
 |этнохороним             = 
 |часовой пояс            = 
 |DST                     = 
 |телефонный код          = &lt;small&gt;+90&lt;/small&gt; 412
 |почтовый индекс         = 21000
 |почтовые индексы        =
 |автомобильный код       = 
 |цифровой идентификатор  = 
 |вид идентификатора      = 
 |сайт                    = https://web.archive.org/web/20060512040802/http://www.diyarbakir-bld.gov.tr/
 }}

'''Диярбаҡыр''' (тур. &lt;span lang=&quot;tr&quot; style=&quot;font-style:italic;&quot;&gt;Diyarbakır&lt;/span&gt;, [[Курд телдәре|курдтар]]. Amed, {{Lang-hy|Տիգրանակերտ}}) —[[Төркиә|Төркиәнең]] көньяҡ-көнсығышында [[Тигр]] йылғаһы буйында урынлашҡан ҡалаһы һәм районы. Диярбаҡыр [[Төркиәнең административ бүленеше|иленең]] (провинция) административ үҙәге. Төньяҡ Курдистандың һәм дөйөм алғанда барлыҡ Курдистандың рәсми булмаған баш ҡалаһы. Боронғо Амида урынында Тигран II үҙ резиденцияһы сифатында төҙөгән Бөйөк Әрмәнстандың тарихи баш ҡалаһы&lt;ref&gt;{{Мәҡәлә|ссылка=https://www.academia.edu/29851388/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_1_|автор=Ruben Hakobyan (Tarumian)|заглавие=Локализация Тигранакерта и Тигранакертское сражение 6 октября 69 г. до н. э. (часть 1)|издание=|archivedate=2022-03-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220319181046/https://www.academia.edu/29851388/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_1_}}&lt;/ref&gt;.

== Тарихы ==
Б. э. т. яҡынса 1100 йылда Тиглатпалассар I батшалыҡ итә башлаған заманда, Мушка (Изге Яҙма (Тәүрат) буйынса, Мешех) күтәргән фетнәлә ҡатнашҡан Кадмуху ғәйепле һаналған. Ул Британия музейында бөгөнгө көндә һаҡланған балсыҡ призмалағы һүрәттә еңеүе менән маҡтанған Ассирия батшаһының аяуһыҙ баҫтырыуы менән тамамланған:

«Мин етәкселек итә башлағас, Мушка еренән егерме мең кеше, һәм уларҙың биш батшаһы… минең әфәндем Ашшур ярҙамында һәм үҙ көсөнә ышанып, Кутмуха ерен баҫып алған, мин үҙемдең хәрби арбаларымды һәм ғәскәремде йыйҙым. Мин егерме мең яугир һәм биш батшаһы менән Кутмухала уларҙы ҡыйраттым. Мин уларҙы Сторм алла кеүек ҡырып һалдым. Уларҙың ҡанын үҙәндәрҙә һәм тау түбәләрендә түктем. Мин уларҙың ҡырҡылған баштарын иген өйөмө кеүек ҡалалры диуарҙары янында ҡалдырҙым. Иҫәпһеҙ-һанһыҙ ғәнимәт —байлығын һәм милеген сығарҙым. Мин алты мең кешене— ғәскәренән ҡалғанын әсир иттем, улар минең алдымдан йүгереп, ҡоралымлды үпте, һәм уларҙы еремдә йәшәргә тейешлеләр тип һананым».

«Шул уҡ ваҡытта мин, Кутмуха, Ашшурға, минең илаһыма, яһаҡ һәм йыйымдар түләмәгән Кутмуха ерен сиктән сигенә тиклем яуланым. Табыш — байлыҡ һәм әйберҙәрен алып ҡайттым. Уларҙың ҡалаларын яндырҙым, бөлгөнлөккә төшөрҙөм, юҡ иттем. Кутмуха халҡының тере ҡалғаны Тигр йылғаһының алыҫ ярҙарында, '''''ШЕРЕШЕ''''' (хәҙерге Диярбакир районында торған ҡала) ерендә йәшеренде, һәм был ҡаланы ҡәлғәгә әйләндерҙе. Текә тауҙарҙа бронза кәйләләр ярҙамында хәрби арбаларыбыҙға һәм яугирҙәребеҙгә һуҡмаҡтар ярҙыҡ. Мин Тигрҙы аша кистем һәм Шерешены, уларҙың цитаделен, баҫып алдым. Яугирҙәренең көлөн тауҙарға тараттым һәм уларҙың ҡанын тау түбәләренә бөрктөм, Тигр йылғаһы ҡыҙарҙы».

Был боронғо ҡаланың тарихи атамаһы — Амида. Б. э. т. 77 йылда боронғо әрмән батшаһы Тигран был урында яңы баш ҡала — Тигранакерт ҡалаһын төҙөргә ҡарар иткән. Ул Яңы Әрмәнстандың яңы зиннәтле символы булыр тип күҙаллаған. Тигран ниәте буйынса, ҡала әрмән мәҙәниәте һәм цивилизацияһы үҙәге булырға тейеш була. Шулай уҡ ҡала Тиграндың бөйөклөгө һәм данлы еңеүҙәре символы булырға тейеш булған. Әммә б. э. т. 69 йылдың 6 октябрендәге ҡамау һәм Тигранакерт алышы һөҙөмтәһендә ҡала Лукулл етәкләгән рим ғәскәрҙәре тарафынан баҫып алынған&lt;ref&gt;{{Мәҡәлә|ссылка=https://www.academia.edu/30681339/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_2_|автор=Ruben Hakobyan (Tarumian)|заглавие=Локализация Тигранакерта и Тигранакертское сражение 6 октября 69 г. до н. э. (часть 2)|издание=|archivedate=2022-03-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220319181047/https://www.academia.edu/30681339/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_6_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_69_%D0%B3_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD_%D1%8D_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C_2_}}&lt;/ref&gt;.

IV выуатта император Констанций II ҡушыуы буйынса, уның тирәләй [[базальт]] таштарҙы юнып эшләнгән ҡала диуары төҙөлгән. 359 йылда Тигранакерт ҡалаһын Иран шаһы Шапур яулаған. Һуңынан ҡаланы Юстиниан I кире ҡайтарған һәм өҫтәмә фортификация эштәре үткәргән. Тигранакерт һуңынан йәнә ирандар ҡулына күскән. 640 йылда ғәрәптәр яулап алғандан һуң, Тигранакерт ҡалаһы Диярбакир исемен ала.
Диярбакир Бөйөк ебәк юлы пункттарының береһе була. 958 йылда византийҙар ҡаланы контролдә тотоуҙы кире ҡайтарған. 1001 йылда Диярбакир Мәрүәнидтәр курд династияһы резиденцияһы булып ҡала. 1085 йылда ҡала [[төркмәндәр]] ҡулына күсә. 1534 йылда солтан [[Сөләймән I|Сөләймән I Ҡануни]] яулағандан һуң, Диярбакир Ғосман империяһы составына инә. Византия ҡәлғәһе Ичҡала исемен ала. XVII быуат ғосман сәйәхәтсеһе [[Әүлиә Челеби]] Диярбакирҙы ''«Төркмәнстан һәм Курдистан»'' тип атаған&lt;ref&gt;M. Van Bruinessen, H. Boeschoten, «Evliya Çelebi in Diyarbekir», p. 158&lt;/ref&gt;.

1847 йылдың 14 декабрендә, курд юлбашсыһы Бедрхан бей ихтилалы баҫтырылғандан һуң, Диярбакир «Курдистан провинцияһы» үҙәге булған&lt;ref&gt;Emir Bedirhan Lütfi Ahmad Ramiz bgst 2007 p.113 (translation of [[Takvim-i Vekayi]])&lt;/ref&gt;. Әммә провинция территорияһында башлыса әрмәндәр йәшәгән. Диярбакирҙа 7 әрмән мәктәбе булған. 1864 йылда Курдистан провинцияһы Диярбакир виләйәте тип үҙгәртелгән. XIX—XX быуаттарҙа ғосман властары Диярбакир төрмәләренә йыш ҡына болгар һәм македон милли-азатлыҡ хәрәкәте (шул иҫәптән 300 ашыу ВМОРО&lt;ref&gt;Старо-болгарская транскрипция имени города — «Диаръ-Бекиръ»; старо-русская транскрипция — «Діарбекиръ».&lt;/ref&gt; ағзаһы) эшмәкәрҙәрен япҡан. .

1895 йылдың 1-3 ноябрендә, [[Әбделхәмит II]] солтан дәүерендә ҡалала төрөктәр әрмәндәр һәм ассирийҙар һуйышын ойошторған&lt;ref&gt;{{Китап|заглавие=The Kurdish Predicament in Iraq: A Political Analysis|страницы=8|ссылка=https://books.google.com/books?id=fToRZfDdt4IC&amp;pg=PA8&amp;lpg=PA8&amp;dq=diyarbakir+armenians+1895&amp;source=bl&amp;ots=-CwIEwEty7&amp;sig=HDNlRoFdHgyr3KTgaNTFXnK7xq4&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=0vRRUOPSHIj40gHQ5oCIAQ&amp;ved=0CEAQ6AEwAw#v=onepage&amp;q=diyarbakir%20armenians%201895&amp;f=false|автор=Gunter, Michael}}&lt;/ref&gt;. Үлтереүҙәрҙә һәм талауҙарҙа полиция һәм аскерҙар әүҙем ҡатнашҡан. 3000 кеше һәләк булған, 1500 кеше яраланған. Ҡала янындағы 2 әрмән ауылы нигеҙенә тиклем емертелгән. Әрмәндәрҙең бер өлөшө, һаҡланыу сараларын ойоштороп, фанатик мосолмандар төркөмөн ырғыта алған. Бер нисә мең кеше француз консуллығында&lt;ref&gt;Благодаря великодушию и смелости консула Г. Мейрье.&lt;/ref&gt;, католик сиркәүҙәрҙә йәшеренгән. Ассирийлылар үҙ ҡорамдарын тейелгеһеҙ яҡлауға өлгәшкән, һәм уларҙа ассирийҙар ҙа, әрмәндәр ҙә ҡасып ҡалған.

1908—1909 йылдарҙа власҡа килгән «Берләшеү һәм прогресс» партияһының Диярбакир бүлексәһен урындағы төркмән Зия Гөкальп — эске эштәр министры Талаат-пашаның буласаҡ урынбаҫары етәкләй.

1915 йылда ҡалала һәм яҡын-тирәләге ауылдарҙа 296 000 кеше, шуларҙан [[әрмәндәр]] — 105 000 (35,5 %&lt;ref name=&quot;autogenerated2&quot;&gt;{{Китап|заглавие=Cities of The Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia|страницы=130|ссылка=https://books.google.com/books?id=3SapTk5iGDkC&amp;pg=PA130&amp;lpg=PA130&amp;dq=diyarbakir+armenians+1895&amp;source=bl&amp;ots=8sXKc2Wc5p&amp;sig=0WLIwdNhekhfZjD71t5BAy_6pkI&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=0vRRUOPSHIj40gHQ5oCIAQ&amp;ved=0CDIQ6AEwAQ#v=onepage&amp;q=diyarbakir%20armenians%201895&amp;f=false|автор=Dumper, Michael}}&lt;/ref&gt;), [[курдтар]] (езидтарҙы индереп)— 59 000 (20 %), [[төрөктәр]] — 45 000 (15,2 %), башҡа халыҡтар (ассирий, [[ғәрәптәр]], черкестар һ. б.) − 87 000 (29,3 %) йәшәгән. Ҡала халҡының 50%-тан ашыуын христиандар тәшкил иткән. [[Ғосман империяһы]] (иң беренсе — Талаат һәм Гөкальп) властары ойошторған геноцид һөҙөмтәһендә бөтә христиан халҡы юҡ ителгән йәки көсләп күсерелгән (депортация)&lt;ref name=&quot;autogenerated2&quot; /&gt;. 1915 йылдың июнендә әрмән общинаһының иң абруйлы ойошма вәкилдәрен юҡ итеп, төрөк властары шул уҡ йылдың октябрендә Рас-ул-Айнға урындағы әрмәндәрҙең күпселеген ҡыуып алып киткән һәм шунда ҡырған.

1923 йылда Диярбәкирҙә кәмалсылар контроль урынлаштыра. 1937 йылда сираттағы низағтан һуң ҡалаға [[Мостафа Кәмал Ататөрк|Ататөрк]] килә һәм курдтар араһында популяр булған Диярбәкир исемен әйтелеше буйынса оҡшаш Диярбаҡыр (төрөк һүҙе «bakır» — «баҡыр») атамаһына алмаштырырға бойорған.

1966 йылда Диярбаҡырҙа Анкара университеты филиалына нигеҙ һалынған, 1973 йылдан ул бойондороҡһоҙ Тигрис университеты.

Диярбаҡыр 1981—2002 йылдарҙа, Диярбаҡыр, төрөк армияһы һәм Курд эшсе партияһы (КРП) отрядтары араһында хәрби хәрәкәттәр барғанлыҡтан, ябыҡ ҡала булып ҡала.

== Халҡы ==
[[Әрмәндәрҙе юҡ итеү сәйәсәте|1915 йылғы фажиғәле ваҡиғаларға]] тиклем ҡаланың күпселек халҡын әрмәндәр тәшкил иткән.
1878 йылда Берлин конгресында баҫылған Константинополь патриархаты йәниҫәбе буйынса, Диярбакирҙа һәм уға яҡын ауылдарҙа 362 300 кеше йәшәгән, шуларҙан&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.aniarc.am/2015/04/04/the-pre-1895-censuses-in-ottoman-empire/|title=The Pre-1895 Censuses in Ottoman Empire {{!}} Aniarc&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;|access-date=2019-11-20|archive-date=2019-11-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20191119104749/http://www.aniarc.am/2015/04/04/the-pre-1895-censuses-in-ottoman-empire/|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;:

* [[әрмәндәр]] — 180 000 (49,7 %)
* [[төрөктәр]] — 130 000 (35,9 %)
* [[курдтар]] — 44 300 (12,2 %)
* [[халдейҙар]] — 8 000 (2,2 %)

XX быуаттың беренсе яртыһында, [[Әрмәндәрҙе юҡ итеү сәйәсәте|әрмәндәр геноциды]] осоронда — әрмән халҡын депортациялау һәм юҡ итеү барышында әрмән халҡы тулыһынса тиерлек юҡ ителгән.

Хәҙерге ҡалала 203 66 кеше йәшәй, тбашлыса[[курдтар]] (2013). БКурдтарҙан бшҡа ҡалаллрй [[төрөктәр]], [[ғәрәптәр]], [[әрмәндәр]], ассирий.ҙар

йәшәй.

== Климаты ==
Диярбаҡырҙа эҫе Урта диңгеҙ климаты: йәй эҫе һәм ҡоро, ҡыш һалҡын, дымлы. Иң һыуыҡ ай — ғинуарҙа — — 1,7 °C, иң эҫеһе — июлдә — 31,1 °C.
Бер йылда уртаса 406 миллиметр яуым-төшөм булып, шуларҙың тик 2 %үы ғына йәйен яуа.
Һауа ҡоро булғанға күрә, йәйге юғары температура дымлы һауалы төбәктәргә ҡарағанда еңелерәк кисерелә.

{{Ҡала климаты
|Город_род=Диярбаҡыр
| Янв_ср=1.7         | Янв_ср_осад=69.0	
| Фев_ср=3.6         | Фев_ср_осад=67.7
| Мар_ср=8.4         | Мар_ср_осад=69.1
| Апр_ср=13.8        | Апр_ср_осад=68.4
| Май_ср=19.2        | Май_ср_осад=44.4
| Июн_ср=26.2        | Июн_ср_осад=8.8
| Июл_ср=31.1        | Июл_ср_осад=0.5	
| Авг_ср=30.4        | Авг_ср_осад=0.4
| Сен_ср=24.9        | Сен_ср_осад=4.2
| Окт_ср=17.2        | Окт_ср_осад=33.0	
| Ноя_ср=9.3         | Ноя_ср_осад=52.8
| Дек_ср=3.9	     | Дек_ср_осад=71.8
| Год_ср=15.8        | Год_ср_осад=490.1              
| Янв_ср_мин=−2.3     | Янв_ср_макс=6.7
| Фев_ср_мин=−1.1     | Фев_ср_макс=9.1	
| Мар_ср_мин=2.7      | Мар_ср_макс=14.5	
| Апр_ср_мин=7.2      | Апр_ср_макс=20.4	
| Май_ср_мин=11.3     | Май_ср_макс=26.5
| Июн_ср_мин=16.9     | Июн_ср_макс=33.6
| Июл_ср_мин=21.8     | Июл_ср_макс=38.5
| Авг_ср_мин=21.1     | Авг_ср_макс=38.2
| Сен_ср_мин=16.2     | Сен_ср_макс=33.3
| Окт_ср_мин=10.2     | Окт_ср_макс=25.3
| Ноя_ср_мин=4.0      | Ноя_ср_макс=16.1
| Дек_ср_мин=−0.2     | Дек_ср_макс=9.1
| Год_ср_мин=8.9      | Год_ср_макс=22.6
| Янв_а_макс=16.9     | Янв_а_мин=−22.1
| Фев_а_макс=21.3     | Фев_а_мин=−21
| Мар_а_макс=28.3     | Мар_а_мин=−14
| Апр_а_макс=35.3     | Апр_а_мин=−6.1
| Май_а_макс=38.1     | Май_а_мин=0.8
| Июн_а_макс=42.0     | Июн_а_мин=6.0
| Июл_а_макс=45.0     | Июл_а_мин=11.0
| Авг_а_макс=45.9     | Авг_а_мин=13.8	
| Сен_а_макс=42.0     | Сен_а_мин=5.2
| Окт_а_макс=35.7     | Окт_а_мин=−1.2
| Ноя_а_макс=27.2     | Ноя_а_мин=−12.9	
| Дек_а_макс=22.5     | Дек_а_мин=−23.4	
| Год_а_макс=45.9     | Год_а_мин=−23.4
|}}

== Архитектура ҡомартҡылары ==
Уҙғарылған археологик ҡаҙыныу эштәре был зонала б. э. т. VII быуатта меңәр йылдар дауамында йәшәп килгән цивилизация булыуы фактын раҫлай. Замандаштарға бары Констанций II ҡушыуы буйынса IV быуатта базальт тёсанных таштарҙан төҙөлгән ҡала диуарҙары ғына килеп еткән. Юғарынан, күктән ҡарағанда, улар балыҡҡа оҡшаш. Был беҙҙең көндәргә тиклем килеп еткән берҙән-бер әһәмиәтле урта быуат бинаһы. Урамдарҙың мөйөштәре түңәрәкләнгән дүртмөйөш формаһында ҡоролған. Төньяҡ-көньяҡ йүнәлештә уларҙың оҙонлоғо 1300 метрға етһә, көнсығыш-көнбайыш йүнәлешендә — 1700 метр. Ҡәлғә диуарҙарының киңлеге 3 метрҙан 5 метрға тиклем, бейеклеге 10 метрҙан 12 метрға тиклем. Дүрт ҡапҡаһы бар: төньяҡта — Тарнут, көнсығышта — Ну, көньяҡта — Мардин, көнбайышта — Урфа. Ҡәлғә диаурҙары буйлап бөтә оҙонлоғо дауамында 80-гә яҡын башня урынлашҡан.

Диярбаҡырҙың иң билдәле тарихи һәйкәле булып Улу Джами (Бөйөк Мәсет) тора: VII быуаттауны ғәрәптәр иҫке сиркәүҙән эшләгән. Так, исходя из того, что [[сунниты|суннитский]] [[ислам]] состоит из 4 [[мазхаб]]ов — ханафитского, ханбалитского, маликитского и шафиитского, то для совершения намаза (молитвы) было предусмотрено выделение каждому из них специального помещения, что привело к образованию строения, сочетающего в себе синтез разнообразных архитектурных стилей. Кроме этого памятника, в XII в. здесь появилось [[Зинджирли Медресе]]; имеются мечеть XV в., [[Пейхамбяр Джами]] (Мечеть пророка), а также мечети Паша-хана и Бахрам-паши.

== Мәҙәниәт ==
&lt;!--
Крепость Д. (4 в. н. э.; крупнейшая в стране; в юго-восточной части города; включена в список Всемирного наследия),

Археологический музей (1934; в современном здании с 1985),

[[Библиотека литературного музея Ахмета Арифа|Литературный музей им. Ахмеда Арифа]] (2011; в его составе — библиотека).

В городе расположены дома-музеи: турецкого писателя и поэта Зии Гёкальпа (1956), турецкого поэта и писателя Джахита Сыткы Таранджы (1973).

В 2002 году открыт Центр искусства, в структуре организации «Anadolu Kültür». Работает молодёжный культурный центр и фотостудия им. Мехмета Сена.
--&gt;

== Дине ==
&lt;!--
Большинство населения города исповедует ислам [[Сунниты|суннитского]] толка. Также проживают мусульмане-[[алавиты]] (курды-заза), курды-[[езиды]] и христиане.
--&gt;

=== Сурб Киракос ===
&lt;!--
До [[Геноцид армян|геноцида армян]] в Тигранакертской равнине насчитывалось 11 действующих [[Армянская Апостольская церковь|армянских церквей]], последняя из которых была закрыта в 1915 году.

К XXI веку в городе осталось только одно армянское храмовое здание: церковь [[Сурб Киракос]]. На её торжественном переосвящении 30 ноября 2012 г. присутствовал Католикос Великого Дома Киликии [[Арам I]]. Католикос призвал верующих к межконфессиональному миру и терпимости&lt;ref&gt;[http://www.fotex.biz/news/479/ В Диярбакыре восстановлена армянская церковь] {{Wayback|url=http://www.fotex.biz/news/479/ |date=20150614185953 }}.&lt;/ref&gt;.

Через 3 года богослужения в церкви прекратились из-за боевых действий и лишь в 7 мая 2022 года её вновь открыли после реставрации? проведённой на деньги правительства Турции. В церемонии принял участие [[Константинопольский патриархат Армянской апостольской церкви|армянский патриарх Константинополя]] [[Саак II (Машалян)]]&lt;ref&gt;[http://www.blagovest-info.ru/index.php?ss=2&amp;s=3&amp;id=99799 Самая большая армянская церковь Ближнего Востока вновь открылась в турецком Диярбакыре].{{v|22|5|12}}.&lt;/ref&gt;.
--&gt;

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* [http://za7gorami.ru/f/diyarbakyr Об облике и жизни Диярбакыра]
* [https://web.archive.org/web/20100410195459/http://www.diyarbakirspor.org/ Diyarbakır]
* [http://www.fotex.biz/countries/turkey/diyarbakir/ Новости и фото о Диярбакыре]

{{rq|source}}
{{ВС}}
{{Диярбакыр}}
{{Города Турции}}

[[Категория:Төркиә ҡалалары]]
[[Категория:Төркиә Курдистаны]]
[[Категория:Диярбаҡыр|*]]
[[Категория:Бөйөк Әрмәнстан ҡалалары]]
[[Категория:Диярбаҡыр райондары]]</text>
      <sha1>k7pyeahrqofr0cpf6zghl2w82gbqzch</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡалып:Lang-en-GB</title>
    <ns>10</ns>
    <id>184538</id>
    <revision>
      <id>1149035</id>
      <timestamp>2022-08-09T03:32:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryanag</username>
        <id>5488</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[Инглиз теленең британ варианты|брит. ингл.]]&amp;nbsp;{{langi-en2|{{{1}}}}}&lt;noinclude&gt;  == Шулай уҡ ҡарағыҙ == * {{tl|lang-en-US}} * {{tl|lang-en}}  [[Категория:lang-x ҡалыптары|en-gb]] &lt;/noinclude&gt;&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="263" xml:space="preserve">[[Инглиз теленең британ варианты|брит. ингл.]]&amp;nbsp;{{langi-en2|{{{1}}}}}&lt;noinclude&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* {{tl|lang-en-US}}
* {{tl|lang-en}}

[[Категория:lang-x ҡалыптары|en-gb]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d30e6fk7h6eoxutptvb4mzq91op9hqb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1149036</id>
      <parentid>1149035</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:32:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryanag</username>
        <id>5488</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="261" xml:space="preserve">[[Инглиз теленең британ варианты|брит. ингл.]]&amp;nbsp;{{langi-en2|{{{1}}}}}&lt;noinclude&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* {{tl|lang-en-US}}
* {{tl|lang-en}}

[[Категория:Ҡалыптар lang-x|en-gb]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7kowv7g5leww4sescok7qt2v47eszav</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡалып:Langi-en2</title>
    <ns>10</ns>
    <id>184539</id>
    <redirect title="Ҡалып:Lang-en2" />
    <revision>
      <id>1149037</id>
      <timestamp>2022-08-09T03:34:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryanag</username>
        <id>5488</id>
      </contributor>
      <comment>[[Ҡалып:Lang-en2]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Ҡалып:Lang-en2]]</text>
      <sha1>g8tpsjzmdo1g94sl7czj45gvpbkw05y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡалып:Lang-en-US</title>
    <ns>10</ns>
    <id>184540</id>
    <revision>
      <id>1149038</id>
      <timestamp>2022-08-09T03:35:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryanag</username>
        <id>5488</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[Инглиз теленең америка варианты|амер. ингл.]]&amp;nbsp;{{langi-en2|{{{1}}}}}&lt;noinclude&gt;{{doc|Lang/doc}}&lt;/noinclude&gt;&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="149" xml:space="preserve">[[Инглиз теленең америка варианты|амер. ингл.]]&amp;nbsp;{{langi-en2|{{{1}}}}}&lt;noinclude&gt;{{doc|Lang/doc}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>misbth6nxwnkoeprtju8rqi87t4ip2m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡалып:Lang-en-gb</title>
    <ns>10</ns>
    <id>184541</id>
    <redirect title="Ҡалып:Lang-en-GB" />
    <revision>
      <id>1149040</id>
      <timestamp>2022-08-09T03:37:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryanag</username>
        <id>5488</id>
      </contributor>
      <comment>[[Ҡалып:Lang-en-GB]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Ҡалып:Lang-en-GB]]</text>
      <sha1>s6fw6v0741qyqfokgf81huhz6e9nhys</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡалып:Lang-en-us</title>
    <ns>10</ns>
    <id>184542</id>
    <redirect title="Ҡалып:Lang-en-US" />
    <revision>
      <id>1149041</id>
      <timestamp>2022-08-09T03:37:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryanag</username>
        <id>5488</id>
      </contributor>
      <comment>[[Ҡалып:Lang-en-US]] битенә йүнәлтелгән</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Ҡалып:Lang-en-US]]</text>
      <sha1>tsc4o10ls5vhyzobsegq8jubtvdj44t</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>