Википедия
bawiki
https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82
MediaWiki 1.39.0-wmf.23
first-letter
Медиа
Махсус
Фекерләшеү
Ҡатнашыусы
Ҡатнашыусы менән һөйләшеү
Википедия
Википедия буйынса фекерләшеү
Файл
Файл буйынса фекерләшеү
MediaWiki
MediaWiki буйынса фекерләшеү
Ҡалып
Ҡалып буйынса фекерләшеү
Белешмә
Белешмә буйынса фекерләшеү
Категория
Категория буйынса фекерләшеү
Портал
Портал буйынса фекерләшеү
Проект
Проект буйынса фекерләшеү
TimedText
TimedText talk
Модуль
Модуль буйынса фекерләшеү
Гаджет
Гаджет буйынса фекерләшеү
Гаджет билдәһе
Гаджет билдәһе буйынса фекерләшеү
Википедия:Башҡортнамә
4
5240
1149673
1147324
2022-08-16T05:54:48Z
Ryanag
5488
/* Мәҙәниәт */
wikitext
text/x-wiki
'''Башҡортнамә''' — Башҡортостан һәм башҡорттар менән бәйле темаларға мәҡәләләр исемлектәре. Был исемлектәргә ингән мәҡәләләр Башҡорт Википедияһында булырға тейеш.
== Башҡорт теле һәм әҙәбиәте ==
=== Башҡорт теле ===
{{Төп мәҡәлә|Башҡорт теле}}
{{Төп мәҡәлә|Исемлек:Башҡорт теле}}
: [[:Категория:Башҡорт теле]]
* [[:Категория:Башҡорт теле һөйләштәре]]
* [[:Категория:Башҡорт теленең аңлатмалы һүҙлеге]]
* [[:Категория:Башҡорт теленә тәржемә итеүселәр]]
* [[:Категория:Башҡорт теле белгестәре]]
* [[:Категория:Башҡорт теленең грамматикаһы]]
* [[:Категория:Башҡорт теле ҡағиҙәләре]]
=== Башҡорт әҙәбиәте ===
{{Төп мәҡәлә|Башҡорт әҙәбиәте}}
{{Төп мәҡәлә|Исемлек:Башҡорт әҙәбиәте}}
: [[:Категория:Башҡорт әҙәбиәте]]
* [[Портал:Башҡорт әҙәбиәте]]
* [[Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы ағзалары]] — яҙыусылар тураһында яҙылған һәм яҙылырға тейеш мәҡәләләр исемлеге
* [[:Категория:Башҡорт драматургтары]]
* [[:Категория:Башҡорт шағирҙары]] — шағирҙар тураһында яҙылған мәҡәләләр исемлеге
* [[:Категория:Башҡорт яҙыусылары]] — яҙыусылар тураһында яҙылған мәҡәләләр исемлеге
* [[:Категория:Башҡорт әҙәбиәте]] — башҡорт әҙәбиәте темаһына яҙылған мәҡәләләр исемлеге
* [[Проект:Башҡортостан әҙәбиәте/Ағиҙел (журнал)]] — [[Ағиҙел (журнал)|«Ағиҙел» журналы]] менән бәйле мәҡәләләр исемлеге.
== Рәсәй империяһы дәүләт думаһы ағзалары ==
{{Өфө губернаһынан Рәсәй империяһы Дәүләт думаһы депутаттары}}
== Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай, Башҡорт АССР-ы Юғары Советы ==
;[[Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай]] депутаттары
* [[Башҡортостан Республикаһының 6-сы саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаттары|6-сы саҡырылыш депутаттары]]
* [[Башҡортостан Республикаһының 5-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаттары|5-се саҡырылыш депутаттары]]
* [[Башҡортостан Республикаһының 4-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаттары|4-се саҡырылыш депутаттары]]
* [[Башҡортостан Республикаһының 3-сө саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаттары|3-сө саҡырылыш депутаттары]]
* [[Башҡортостан Республикаһының 2-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаттары|2-се саҡырылыш депутаттары]]
* [[Башҡортостан Республикаһының 1-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаттары|1-се саҡырылыш депутаттары]]
;[[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы]] депутаттары
* [[БАССР-ҙың 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|12-се саҡырылыш депутаттары]]
* [[БАССР-ҙың 11-се саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|11-се саҡырылыш депутаттары]]
* [[БАССР-ҙың 10-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|10-сы саҡырылыш депутаттары]]
* [[БАССР-ҙың 9-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|9-сы саҡырылыш депутаттары]]
* [[БАССР-ҙың 8-се саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|8-се саҡырылыш депутаттары]]
* [[БАССР-ҙың 7-се саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|7-се саҡырылыш депутаттары]]
* [[БАССР-ҙың 6-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|6-сы саҡырылыш депутаттары]]
* [[БАССР-ҙың 5-се саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|5-се саҡырылыш депутаттары]]
* [[БАССР-ҙың 4-се саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|4-се саҡырылыш депутаттары]]
* [[БАССР-ҙың 3-сө саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|3-сө саҡырылыш депутаттары]]
* [[БАССР-ҙың 2-се саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|2-се саҡырылыш депутаттары]]
* [[БАССР-ҙың 1-се саҡырылыш Юғары Советы депутаттары исемлеге|1-се саҡырылыш депутаттары]]
== Башҡорт Энциклопедияһы ==
[[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы]]
{| class="wikitable"
|-
| [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/А|А]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Б|Б]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/В|В]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Г|Г]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ғ|Ғ]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Д|Д]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ҙ|Ҙ]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Е|Е]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ё|Ё]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ж|Ж]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/З|З]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/И|И]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Й|Й]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/К|К]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ҡ|Ҡ]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Л|Л]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/М|М]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Н|Н]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/О|О]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ө|Ө]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/П|П]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Р|Р]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/С|С]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Т|Т]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/У|У]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ү|Ү]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ф|Ф]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Х|Х]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Һ|Һ]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ц|Ц]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ч|Ч]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ш|Ш]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Щ|Щ]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ы|Ы]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Э|Э]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ә|Ә]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Ю|Ю]] || [[Википедия:Проект:Исемлектәр/Башҡорт Энциклопедияһы/Я|Я]]
|}
== Шәхестәр ==
=== Алфавит буйынса ===
{| class="wikitable"
|-
| [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/А|А]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Б|Б]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/В|В]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Г|Г]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ғ|Ғ]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Д|Д]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ҙ|Ҙ]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Е|Е]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ё|Ё]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ж|Ж]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/З|З]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/И|И]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Й|Й]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/К|К]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ҡ|Ҡ]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Л|Л]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/М|М]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Н|Н]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ң|Ң]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/О|О]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ө|Ө]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/П|П]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Р|Р]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/С|С]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ҫ|Ҫ]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Т|Т]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/У|У]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ү|Ү]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ф|Ф]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Х|Х]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Һ|Һ]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ц|Ц]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ч|Ч]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ш|Ш]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Щ|Щ]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ъ|Ъ]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ы|Ы]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ь|Ь]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Э|Э]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ә|Ә]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Ю|Ю]] || [[Портал:Башҡортостан шәхестәре/Я|Я]]
|}
=== [[Башҡортостан Республикаһының дәүләт наградалары]] ===
=== [[Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы]] лауреаттары ===
=== [[Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы ағзалары]] ===
=== [[Советтар Союзы Геройҙары (Башҡортостан)]] ===
=== [[Проект:Юбилярға Википедия бүләге]] ===
=== [[Башҡортостан Республикаһының Шәйехзада Бабич исемендәге йәштәр дәүләт премияһы]] ===
=== [[Проект:112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугирҙары]] ===
=== Һылтанмалар ===
# [[Резяпов Виктор Семенович]], [http://www.bashinform.ru/news/1100398-v-ufe-vyshla-kniga-o-rukovoditele-pedagoge-politike-i-obshchestvennike-viktore-rezyapove/ Виктор Семенович Резяпов] — педагог.
# [[Харрасов Шәйхи Фәтҡулла улы]], [[ru:Харрасов, Шайхий Фаткуллович]]
== Тарих ==
{{Башҡортостан тарихы}}
# [[Башҡортостан Республикаһының Милли архивы]] ([[:ru:Национальный архив Республики Башкортостан]])
# [[Башҡортостан автономияһының административ-территориаль бүленеше]] ([[:ru:Административно-территориальное деление Башкурдистана]])
# [[Иҙел (гидроним)]] ([[:ru:Итиль (название Волги)]])
# [[Башҡортостан мәсеттәре исемлеге]] ([[:ru:Список мечетей Башкортостана]])
# [[Каруанһарай]] (тулыраҡ мәҡәлә [[:ru:Караван-сарай (Оренбург)]])
== Мәҙәниәт ==
# [[Дәрүишхан]] ([[:ru:Дервиш-хан (группа)]])
=== [[Проект:Башҡортостан мәҙәниәте/Башҡорт халыҡ йырҙары]] ===
=== [[Проект:Башҡортостан мәҙәниәте/Театр]] ===
=== [[Проект:Башҡортостан мәҙәниәте/Музейҙар]] ===
=== [[Проект:Башҡортостан мәҙәниәте/Халыҡ артистары]] ===
{{Башҡортостандың халыҡ сәсәндәре}}
{{Башҡортостандың халыҡ шағирҙары}}
{{Башҡортостандың халыҡ яҙыусылары}}
== Спорт ==
# [[Биатлон буйынса Европа чемпионаты 2009]] ([[:ru:Чемпионат Европы по биатлону 2009]])
# [[Йәштәр командалары араһында шайбалы хоккей буйынса донъя чемпионаты 2013]] ([[:ru:Чемпионат мира по хоккею с шайбой среди молодёжных команд 2013]])
== Күп мәғәнәле исемлектәр ==
* '''Фамилиялаштар''' — бер төрлө фамилиялы кешеләр исемлеге. [[:Категория:Фамилиялаштар исемлеге булған биттәр|Фамилиялаштар исемлеге булған биттәр]] (категория), [[Категория буйынса фекерләшеү:Фамилиялаштар исемлеге булған биттәр|Фамилиялаштар исемлеге булмаған биттәр]] (категорияның ФА бите)
* '''Аҙаштар''' — бер төрлө исемле кешеләр исемлеге. [[:Категория:Аҙаштар исемлеге булған биттәр|Аҙаштар исемлеге булған биттәр]] (ктегория). [[Проект:Исемең матур]] — күп йыллыҡ проект.
[[Категория:Проект:1000 әһәмиәтле мәҡәлә]]
[[Категория:Исемлектәр]]
lbiv7nxvqjgmec403lc0jycuygyxo0k
Тыва Республикаһы
0
5934
1149671
1027628
2022-08-15T18:35:03Z
MR973
26610
wikitext
text/x-wiki
{{Рәсәй төбәктәре буйынса мәғлүмәт
|RuNm= Тыва Республикаһы
|RuPostfix=
|OfNm1= {{lang-tyv|Тыва Республика}}
|OfNm2 =
|FSFlag = [[Файл:Flag of Tuva.svg|165px|Тыва флагы]]
|FSCoA = [[Файл:Coat of arms of Tuva.svg|110px|Тыва Гербы]]
|FlagLnk = Тыва Флагы
|CoALnk = Тыва Гербы
|FSMap = [[Файл:Map of Russia - Tuva.svg|300px]]
|Название гимна = Тооруктуг долгай тандым
|FSMapName =
|FSCtrWhat = Баш ҡала
|FSCtrNm = [[Ҡыҙыл (ҡала)| Ҡыҙыл]]
|AreaRnk = 21-се
|TotArea = 168 600
|WaterPrcnt = 0,5
|PopRnk = 77-се
|PopQty = {{Үҫә}} 316 968 кеше<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/2010/popul10-Pr.xls Росстат. Предварительная оценка численности постоянного населения субъектов Российской Федерации]</ref> |PopCtDate = 2010
|PopDens = 1,88 кеше
|FedDistrNm = [[Себер Федераль округы]]
|EcRegNm = [[Көнсығыш-Себер Иҡтисади районы|Көнсығыш-Себер]]
|CadNo = 17
|LangLangs =
|OfLangs = [[урыҫ теле]], [[тыва теле]]
|HeadTtl =
|HeadNm =
|ViceTtl = Хөкүмәт башлығы
|ViceNm = Владислав Ховалыг (ваҡытлыса башҡарыусы)
|LegislTtl = Бөйөк Хурал закон сығарыу палатаһы рәйесе
|LegislNm = [[Даваа, Кан-оол Тимурович|Кан-оол Даваа]]
|FSAnthem =
|MSKS= +4
}}
{{Внешние медиафайлы
|audio1 = [[Тыва Республикаһы гимны]] (тыва телендә) [[File:Mentyvamenvocal.ogg]]}}
'''Тыва Республикаһы''' (''Тыва́'', ''Тува́'', {{lang-tyv|Тыва Республика}}) — [[Рәсәй|Рәсәй Федерацияһы]] составындағы [[Себер федераль округы]]на ҡараған республика. РСФСР составында [[1944 йыл]]дың [[11 октябрь|11 октябрендә]] ойошторола.
[[Файл:Город Кызыл с Хем-Белдири.jpg|thumb|250px|Тыва Республикаһы баш ҡалаһы - [[Ҡыҙыл (ҡала)|Ҡыҙыл]] ҡалаһы]]
[[Себер федераль округы]]на инә, Көнсығыш-Себер иҡтисад районы бер өлөшө булып тора.
РСФСР составына Тыва автономиялы өлкә булараҡ [[1944 йыл]]дың [[11 октябрь|11 октябрендә]] инә (1961 йылдан — Тыва Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы), һуңынан 1991 йылдың 24 майында республика булараҡ үҙгәртелде.
Дəүлəт телҙере — урыҫ теле, тыва теле. Тожу кожуунында тыва теленең тожу диалекты таралған.
== Дәүләт ҡоролошо ==
Тыва Республикаһы Конституцияға ярашлы дәүләт власы суд, башҡарма һәм закондар сығарыу йүнәлештәренә бүленә.
=== Башҡарма власть ===
{{articlereference| Тыва Республикаһы Хөкүмәте}}
{{articlereference| Тыва Республикаһы Башлығы}}
[[Тыва Республикаһы Башлығы]] — Тыва Республикаһы иң юғары вазифалы кешеһе. [[Тыва Республикаһы Хөкүмәте]] етәксеһе.
Тыва Республикаһы Хөкүмәте статусы һәм хоҡуғы Тыва Республикаһы Конституцияғы менән билдәләнгән.
=== Суд власы ===
Тыва Республикаһы суд системаһы составында:
# [[Тыва Республикаһы юғары суды]], [[Рәсәйҙен юғары суды]]ның түбәнге инстанция суды
# [[Тыва Республикаһы арбитраж суды]] , [[Рәсәйҙен юғары суды]]ның түбәнге инстанция суды
=== Закондар сығарыу власы ===
{{articlereference| Тыва Республикаһы Юғары Хуралы}}
Тыва Республикаһы Парламенты — [[Тыва Республикаһы Юғары Хурал|Юғары Хуралы]].
== Гимн ==
{{Articlereference|Тыва Республикаһы гимны}}
{{Articlereference|Тыва Республикаһы гимны (1993—2011)}}
1993 йылдан 2011 йылғаса ғәмәлдә булған гимндын исеме — «Тооруктуг „Долгай“ таңдым» ({{lang-ba|Урман эрбет сәтләүекләр менән тулы (Эрбетле минен тайгам «Долгай»)}}). Халыҡ йыры. Эшкәртеү авторы — Аяна Самияй ҡыҙы Монгуш.
{| cellpadding=6
! 1993—2011 йылғы гимндың тыва телендә һүҙҙәре
|- style="vertical-align:top; white-space:nowrap;"
| Тооруктуг долгай таңдым<br />
Долганзымза тодар-ла мен<br />
Тос-ла чүзүн малымайны<br />
Доруктурза байыыр-ла мен<br />
Эзириктиг ээр-ле таңдым<br />
Эргилзимзе тодар-ла мен<br />
Эрээн-шокар малымайны<br />
Азыраза байыыр-ла мен<br />
|}
2011 йылдың 11 Август (Урағай) көнөндә Тыва Республикаһы Дәүләт гимны тураһында закон үҙгәртелде. Яңы гимны исеме — ''Мен тыва мен'' ({{lang-ba|Мин тывамын}}).
== География ==
Көньяҡтан һәм көнсығыштан [[Монголия]], төньяҡтан [[Красноярск крайы]], төньяҡ-көнбайыштан [[Хакас Республикаһы]], төньяҡ-көнсығыштан [[Бүрәт Республикаһы]] һәм [[Иркутск өлкәһе]], көнбайыштан [[Алтай Республикаһы]] менән сиктәш.
== Халҡы ==
Халыҡ һаны — 313 940 кеше ([[2009]]), халыҡ тығыҙлығы — 1,86 кеше/ км² ([[2009]]). Ҡала халҡы 51,22 % ([[2009]]) тәшкил итә.
1959—2002 йылдарҙа Тыва Республикаһының милли составы:
{| class="standard"
!Халыҡ
![[1959 йыл]]<ref>http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_59.php?reg=66</ref>
![[1970 йыл]]<ref>http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_70.php?reg=78</ref>
![[1979 йыл]]<ref>http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_79.php?reg=78</ref>
![[1989 йыл]]<ref>http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_89.php?reg=67</ref>
![[2002 йыл]]<ref>http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_02.php?reg=66</ref>
|-
|[[Тыва]]
| align="right" | 57,0 %
| align="right" | 58,6 %
| align="right" | 60,5 %
| align="right" | 64,3 %
| align="right" | 77,0 %
|-
|[[Урыҫ]]
| align="right" | 40,1 %
| align="right" | 38,3 %
| align="right" | 36,2 %
| align="right" | 32,0 %
| align="right" | 20,1 %
|-
|[[Хакас]]
| align="right" | 1,0 %
| align="right" | …
| align="right" | …
| align="right" | …
| align="right" | …
|}
== Административ бүленеше ==
[[Файл:Admin-map-Tyva-region.gif|495 px|thumb|left|Тыва Республикаһының административ бүленеше]]
# [[Бай-тайга кожуун]]
# [[Барыын-Хемчик кожуун]]
# [[Чөөн-Хемчик кожуун]]
# [[Каа-Хем кожуун]]
# [[Кызыл кожуун]]
# [[Монгун-Тайга кожуун]]
# [[Өвүр кожуун]]
# [[Бий-Хем кожуун]]
# [[Сүт-Хөл кожуун]]
# [[Таңды кожуун]]
# [[Тере-Хөл кожуун]]
# [[Тес-Хем кожуун]]
# [[Тожу кожуун]]
# [[Улуг-Хем кожуун]]
# [[Чаа-Хөл кожуун]]
# [[Чеди-Хөл кожуун]]
# [[Эрзин кожуун]]
== Иҫкәрмәләр ==
<references />
{{Рәсәйҙең федератив төҙөлөшө}}
{{ТӨРКСОЙ}}
[[Категория:Рәсәй Федерацияһы республикалары]]
[[Категория:Тыва]]
mero2o5aiww7ocxogrqiahu2hss2mci
Биишева Зәйнәб Абдулла ҡыҙы
0
8085
1149664
1051211
2022-08-15T13:15:41Z
Баныу
28584
/* Хәтер */
wikitext
text/x-wiki
[[File:Zajnab biisheva.jpg|235px|thumb|upright|Зәйнәб Биишева]]
{{Ук}}
{{ФШ|Биишева}}
[[Рәсем:Zajnab1.jpg |thumb|right|Зәйнәб Биишева беренсе Президент [[Рәхимов Мортаҙа Ғөбәйҙулла улы|Мортаза Рәхимов]] менән]]
'''Биишева Зәйнәб Абдулла ҡыҙы''' ([[2 ғинуар]] [[1908 йыл]] — [[24 август]] [[1996 йыл]]) — [[башҡорт әҙәбиәте|башҡорт прозаигы]], [[Шиғриәт|шағир]], [[драма (жанр)|драматург]] һәм [[тәржемә]]се. 1949 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. [[Башҡортостандың халыҡ яҙыусылары|Башҡорт АССР-ның халыҡ яҙыусыһы]] (1990), [[Салауат Юлаев исемендәге премия]] лауреаты (1968), өс [[«Почёт Билдәһе» ордены]] (1960, 1968, 1976) кавалеры.
== Биографияһы ==
Зәйнәб Абдулла ҡыҙы Биишева 1908 йылдың 2 ғинуарында Ырымбур губернаһының Ырымбур өйәҙе<ref>хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Күгәрсен районы]]</ref> [[Туйөмбәт]] ауылында ярлы крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Ата-әсәһенән бик йәшләй етем ҡала.
[[Ырымбур башҡорт педагогия техникумы]]н тамамлай. 1929—1931 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] Темәс ауылында уҡытыусы булып эшләй.
Уҡытыусылар квалификацияһын күтәреү курстарын тамамлағас (1931) — [[«Китап» нәшриәте|Башҡортостан китап нәшриәтенең]] һәм [[Аманат (журнал)|«Пионер»]] журналының мөхәррире. Был журналда уның беренсе хикәйәһе баҫылып сыға.
«Партизан малай» исемле беренсе китабы 1942 йылда баҫыла.
1941 йылдан КПСС, 1949 йылдан — [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы.
1951 йылдан алып профессиональ яҙыусы.
1996 йылдың 24 авгусында [[Өфө]] ҡалаһында вафат була.
== Ижады ==
Беренсе яҙған хикәйәһе 1930 йылда "Гөрләүектәр араһында"исеме менән "Октябрь" журналында сығарыла.
1942 йылда "Партизан малай" повесын баҫтыра.
60-лап китабы [[Рәсәй]]ҙең һәм донъяның төрлө телдәрендә нәшер ителә. 1968 йылда «Кәмһетелгәндәр», «Оло Эйек буйында» романдары өсөн [[Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы]]на лайыҡ була.
Башта ул балалар яҙыусыһы булараҡ таныла. Балалар өсөн хикәйәттәр, шиғырҙар, әкиәттәр ижад итә. «Дуҫ булайыҡ», "Ҡояш нимә тине", "Башаҡ",«Көнһылыу», «Гөльямал», «Сәйер кеше», "Өмөт бөрөләре", «Уйҙар, уйҙар…» һымаҡ заман өсөн бик тә актуаль повестар яҙа. «Мөхәбәт һәм нәфрәт», «Нәҙер», «Тылсымлы ҡурай» исемле сәхнә әҫәрҙәре яҙа.
"Салауат монологы", "Имән" поэмалары авторы.
=== «Яҡтыға» трилогияһы ===
«Яҡтыға» трилогияһы — тарихи-революцион әҫәр. Өс китап-романдан тора: «Кәмһетелгәндәр», «Оло Эйек буйында», «Емеш». Ваҡиғалар төп героиня Гөлйемеш-Емеш исемле ҡыҙ тарафынан һөйләнелә.
Емештең әсәһе Сәғүрә үлеп ҡалғас, ҡыҙҙың ике апаһы — Бибеш, Йәнеш һәм ағаһы Иштуған өсөн яңы тормош, бер үк ваҡытта ауырлыҡтар башлана. Атаһы Байгилде күрше ауылдан Сәрбиямал исемле, үҙенең балалары булмаған уҫал, үҙ һүҙле ҡатынды балаларына үгәй әсәй итеп алып ҡайта. Сәрбиямал үҙе әсә булып ҡарамаған, был тойғоно татымаған кеше — балаларға артыҡ уҫал, талапсан була. Үҫмерлектән яңы сығып килгән Бибеште күрше ауылға оло ғына кешегә, Хөснөлхаҡҡа кейәүгә, уҫал ҡәйнә янына көсләп бирәләр. Өйҙә ҡалған өс балаға ла «көн» булмай. Аҙаҡ үгәй әсә, Байгилдене өгөтләп, ғаиләһе менән үҙ ауылына күсереп алып ҡайтыуға өлгәшә. Бына ошондағы кәмһетелеүҙәр (бигерәк тә, бай балалары тарафынан), «килмешәк» тип атауҙарын кескәй Емеш ауыр кисерә һәм беренсе китаптың да исемен тап «Кәмһетелгәндәр» тип аталыуы осраҡлы түгел. Бында шулай уҡ үгәй әсәнең Әхмәтша исемле ҡомһоҙ бер бай менән атаһына хыянат итеүе, Иштуғандың Айһылыу исемле ҡыҙҙы урлап китеүен, апаһы Йәнеш менән Сәрбиямал тарафынан ҡыйырһытылыуҙары хаҡында ла һүҙ бара.
Икенсе китап «Оло Эйек буйында» — был Емештәрҙең йәшәгән ауылы, исеменән үк күренеүенсә Оло Эйек исемле йылға буйында йәшәүҙәре хаҡында һүҙ бара. Китаптың башында уҡ, аҡтар тарафынан Йәнешкә снаряд ярсығы тейеп үлә, атаһы ла үлеп ҡала. Уларҙың артынса уҡ ағаһы менән еңгәһе Ҡыҙыл армияһы сафында ҡайтып төшәләр һәм Емеш Бибештәрҙә ваҡытлыса йәшәй башлай. Апаһы менән йәшәгән осорҙа Емеш ҡоҙағыйы Таибә әбейҙең оло йөрәкле, ҡыйыу, тормош ауырлыҡтарына баҙап ҡалмаған, уңған кеше-әсә икәнен аңлай.
Өсөнсө китап — «Емеш» — төп героиняның балалыҡ осоронан сығып, тормошҡа яңыса бағыуы, ауылда ағаһы Иштуғандар тарафынан асылған мәктәптә уҡыуы, һуңынан Ырымбурға китеп педучилищела уҡыуы, унда яңы дуҫтар табыуы, Байрас менән беренсе мөхәббәт тарихы ла яҙыла.
=== Башҡа әҫәрҙәре ===
* «Кәмһетелгәндәр» романы
* «Оло Эйек буйында» романы
* «Емеш» романы
* «Уйҙар, уйҙар» повесы
* «Дуҫ булайыҡ» повесы
== Бүләктәре һәм маҡтаулы исемдәре==
* [[Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы]]
* БАССР Юғары Советы Президиумының Почёт Грамотаһы.
* өс [[«Почёт Билдәһе» ордены]].
* Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы (1990).
== Хәтер ==
2016 йылдың 14 октябрендә Өфөлә Октябрь проспектындағы аллеяла Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы Зәйнәб Биишеваға һәйкәл асылды<ref>[http://www.bashinform.ru/bash/908703/ Өфөлә Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы Зәйнәб Биишеваға тантаналы рәүештә һәйкәл асылды. {{Башинформ}}, 2016, 14 октябрь]{{V|14|10|2016}}</ref>.
[[1992]] йылда «Башҡортостан» киностудияһы тарафынан «Зәйнәб Биишева», [[2008]] йылда яҙыусының 100 йыллығына ҡарата «Беҙҙең Зәйнәб» исемле документаль фильмдар төшөрөлә (режиссёр, сценарий авторы Ә. Абдразаҡов).
Зәйнәб Биишева исемен йөрөтәләр:
* [[«Китап» нәшриәте]];
* [[Өфө]]лә урам;
* Стәрлетамаҡ дәүләт педагогия академияһы. 2012 йылда [[Башҡорт дәүләт университеты|БДУ]] [[Стәрлетамаҡ]] филиалына үҙгәртелгән.
* [[Мораҡ (Күгәрсен районы)|Мораҡ]] ауылында дөйөм белем биреү мәктәбе.
* [[Зәйнәб Биишева исемендәге премия|Әҙәби премия]] — Күгәрсен районы хакимиәте һәм [[Башҡортостан Яҙыусылар союзы]]ның 1999 йылда берлектә булдырған премияһы.
* Күгәрсен районы Туйөмбәт ауылында яҙыусының йорт-музейы эшләй.
* «[[Башинформ]]» мәғлүмәт агентлығы хәбәр итеүенсә, Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы Зәйнәб Биишева төрки донъяһының бөйөк ҡатын-ҡыҙҙары исемлегенә индерелгән<ref>{{cite web |url=http://www.bashinform.ru/bash/733696/|title=''Аралбаева Ләйлә.'' Башҡорт яҙыусыһы төрки донъяһының бөйөк ҡатын-ҡыҙҙары исемлегенә индерелгән|date=2015-05-28|publisher=[[Башинформ|«Башинформ»]]|accessdate=2015-05-29}}</ref>.
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Әминев Тельман Ғәзиз улы]];
* [[Әминев Юлай Ғәзиз улы]]
== Әҙәбиәт ==
* Юрий Узиков. Исторические памятники Уфы. [https://search.rsl.ru/ru/record/01000613584] (на рус.яз.) «Китап» нәшриәте, 1999, 121-122 с. ISBN 5-295-02294-3.
''Дом, в котором жила Биишева З. А. Коммунистическая улица, 71''.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Сығанаҡтар ==
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Гайнуллин М. Ф.]], [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хусаинов Г. Б.]] Писатели Советской Башкирии. Биобиблиографический справочник / Оформление А. Королевского. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1977. — 416 стр.{{ref-ru}}
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Ғәйнуллин М. Ф.]], [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хөсәйенов Ғ. Б.]] Совет Башҡортостаны яҙыусылары. Биобиблиографик белешмә. Тулыландырылған, төҙәтелгән икенсе баҫма. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1988. — 400 бит.
* Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с.{{ref-ru}}
* {{БЭ2013|index.php/read/8-statya/2232-biisheva-z-jn-b-abdulla-y-y}}
* Вахитов Ә. Башҡортостандың беренсе халыҡ яҙыусыһы // Ағиҙел, 2013, 1-се һан.
== Һылтанмалар ==
;[[Башҡортостан Республикаһының Әхмәтзәки Вәлиди исемендәге Милли китапханаһы]]ның электрон бүлегендә
* [http://ebook.bashnl.ru/dsweb/View/ResourceCollection-3410 башҡорт телендәге әҫәрҙәре]
* [http://ebook.bashnl.ru/dsweb/View/ResourceCollection-3411 рус телендәге әҫәрҙәре]
* [http://ebook.bashnl.ru/dsweb/View/ResourceCollection-3413 башҡа телдәрҙәге әҫәрҙәре]
; башҡа сығанаҡтар
* [http://www.yeshlek-gazeta.ru/2008/02/07/b1257jj1257k-z1241jjn1241b-biisheva.html Бөйөк Зәйнәб Биишева. Саимә FИЗЗӘТУЛЛИНА. Йәшлек гәзите. 7 февраля 2008.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150322000545/http://www.yeshlek-gazeta.ru/2008/02/07/b1257jj1257k-z1241jjn1241b-biisheva.html |date=2015-03-22 }}
* [http://bashqort.com/home/172-dus-bulajyk «Дуҫ булайыҡ» — Повесть — Зәйнәб Биишева. Башҡорт. Com сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305103256/http://bashqort.com/home/172-dus-bulajyk |date=2016-03-05 }}
* [http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/7383-utly-telle-izhad.html Һутлы телле ижад. Марат ЗӘЙНУЛЛИН. «Башҡортостан» гәзите, 25.02.2013.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306200243/http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/7383-utly-telle-izhad.html |date=2016-03-06 }}
* [http://vk.com/albums-50598475#/club50598475 «Бәйләнештә» селтәрендә «Зәйнәб Биишева-Зайнаб Биишева» берләшмәһе]
{{Башҡортостандың халыҡ яҙыусылары}}
{{Башҡортостандың халыҡ шағирҙары}}
{{Башҡортостандың халыҡ сәсәндәре}}
{{навигация}}
{{библиоинформация}}
<!-- [[Категория:Башҡорт яҙыусылары]]
-->
[[Категория:Башҡорт шағирҙары]]
[[Категория:Башҡорт драматургтары]]
[[Категория:Башҡорт АССР-ының халыҡ яҙыусылары]]
[[Категория:Өфө мосолман зыяратында ерләнгән шәхестәр]]
[[Категория:СССР Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]
[[Категория:Зәйнәб Биишева]]
[[Категория:«Китап» нәшриәте хеҙмәткәрҙәре]]
[[Категория:«Аманат» журналы баш мөхәррирҙәре]]
[[Категория:Ырымбур башҡорт педагогия техникумын тамамлаусылар]]
[[Категория:Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙары]]
2snh6y5igpvkcathujtwe31u0g03f09
1149665
1149664
2022-08-15T13:20:15Z
Баныу
28584
/* Һылтанмалар */
wikitext
text/x-wiki
[[File:Zajnab biisheva.jpg|235px|thumb|upright|Зәйнәб Биишева]]
{{Ук}}
{{ФШ|Биишева}}
[[Рәсем:Zajnab1.jpg |thumb|right|Зәйнәб Биишева беренсе Президент [[Рәхимов Мортаҙа Ғөбәйҙулла улы|Мортаза Рәхимов]] менән]]
'''Биишева Зәйнәб Абдулла ҡыҙы''' ([[2 ғинуар]] [[1908 йыл]] — [[24 август]] [[1996 йыл]]) — [[башҡорт әҙәбиәте|башҡорт прозаигы]], [[Шиғриәт|шағир]], [[драма (жанр)|драматург]] һәм [[тәржемә]]се. 1949 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. [[Башҡортостандың халыҡ яҙыусылары|Башҡорт АССР-ның халыҡ яҙыусыһы]] (1990), [[Салауат Юлаев исемендәге премия]] лауреаты (1968), өс [[«Почёт Билдәһе» ордены]] (1960, 1968, 1976) кавалеры.
== Биографияһы ==
Зәйнәб Абдулла ҡыҙы Биишева 1908 йылдың 2 ғинуарында Ырымбур губернаһының Ырымбур өйәҙе<ref>хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Күгәрсен районы]]</ref> [[Туйөмбәт]] ауылында ярлы крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Ата-әсәһенән бик йәшләй етем ҡала.
[[Ырымбур башҡорт педагогия техникумы]]н тамамлай. 1929—1931 йылдарҙа [[Баймаҡ районы]] Темәс ауылында уҡытыусы булып эшләй.
Уҡытыусылар квалификацияһын күтәреү курстарын тамамлағас (1931) — [[«Китап» нәшриәте|Башҡортостан китап нәшриәтенең]] һәм [[Аманат (журнал)|«Пионер»]] журналының мөхәррире. Был журналда уның беренсе хикәйәһе баҫылып сыға.
«Партизан малай» исемле беренсе китабы 1942 йылда баҫыла.
1941 йылдан КПСС, 1949 йылдан — [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы.
1951 йылдан алып профессиональ яҙыусы.
1996 йылдың 24 авгусында [[Өфө]] ҡалаһында вафат була.
== Ижады ==
Беренсе яҙған хикәйәһе 1930 йылда "Гөрләүектәр араһында"исеме менән "Октябрь" журналында сығарыла.
1942 йылда "Партизан малай" повесын баҫтыра.
60-лап китабы [[Рәсәй]]ҙең һәм донъяның төрлө телдәрендә нәшер ителә. 1968 йылда «Кәмһетелгәндәр», «Оло Эйек буйында» романдары өсөн [[Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы]]на лайыҡ була.
Башта ул балалар яҙыусыһы булараҡ таныла. Балалар өсөн хикәйәттәр, шиғырҙар, әкиәттәр ижад итә. «Дуҫ булайыҡ», "Ҡояш нимә тине", "Башаҡ",«Көнһылыу», «Гөльямал», «Сәйер кеше», "Өмөт бөрөләре", «Уйҙар, уйҙар…» һымаҡ заман өсөн бик тә актуаль повестар яҙа. «Мөхәбәт һәм нәфрәт», «Нәҙер», «Тылсымлы ҡурай» исемле сәхнә әҫәрҙәре яҙа.
"Салауат монологы", "Имән" поэмалары авторы.
=== «Яҡтыға» трилогияһы ===
«Яҡтыға» трилогияһы — тарихи-революцион әҫәр. Өс китап-романдан тора: «Кәмһетелгәндәр», «Оло Эйек буйында», «Емеш». Ваҡиғалар төп героиня Гөлйемеш-Емеш исемле ҡыҙ тарафынан һөйләнелә.
Емештең әсәһе Сәғүрә үлеп ҡалғас, ҡыҙҙың ике апаһы — Бибеш, Йәнеш һәм ағаһы Иштуған өсөн яңы тормош, бер үк ваҡытта ауырлыҡтар башлана. Атаһы Байгилде күрше ауылдан Сәрбиямал исемле, үҙенең балалары булмаған уҫал, үҙ һүҙле ҡатынды балаларына үгәй әсәй итеп алып ҡайта. Сәрбиямал үҙе әсә булып ҡарамаған, был тойғоно татымаған кеше — балаларға артыҡ уҫал, талапсан була. Үҫмерлектән яңы сығып килгән Бибеште күрше ауылға оло ғына кешегә, Хөснөлхаҡҡа кейәүгә, уҫал ҡәйнә янына көсләп бирәләр. Өйҙә ҡалған өс балаға ла «көн» булмай. Аҙаҡ үгәй әсә, Байгилдене өгөтләп, ғаиләһе менән үҙ ауылына күсереп алып ҡайтыуға өлгәшә. Бына ошондағы кәмһетелеүҙәр (бигерәк тә, бай балалары тарафынан), «килмешәк» тип атауҙарын кескәй Емеш ауыр кисерә һәм беренсе китаптың да исемен тап «Кәмһетелгәндәр» тип аталыуы осраҡлы түгел. Бында шулай уҡ үгәй әсәнең Әхмәтша исемле ҡомһоҙ бер бай менән атаһына хыянат итеүе, Иштуғандың Айһылыу исемле ҡыҙҙы урлап китеүен, апаһы Йәнеш менән Сәрбиямал тарафынан ҡыйырһытылыуҙары хаҡында ла һүҙ бара.
Икенсе китап «Оло Эйек буйында» — был Емештәрҙең йәшәгән ауылы, исеменән үк күренеүенсә Оло Эйек исемле йылға буйында йәшәүҙәре хаҡында һүҙ бара. Китаптың башында уҡ, аҡтар тарафынан Йәнешкә снаряд ярсығы тейеп үлә, атаһы ла үлеп ҡала. Уларҙың артынса уҡ ағаһы менән еңгәһе Ҡыҙыл армияһы сафында ҡайтып төшәләр һәм Емеш Бибештәрҙә ваҡытлыса йәшәй башлай. Апаһы менән йәшәгән осорҙа Емеш ҡоҙағыйы Таибә әбейҙең оло йөрәкле, ҡыйыу, тормош ауырлыҡтарына баҙап ҡалмаған, уңған кеше-әсә икәнен аңлай.
Өсөнсө китап — «Емеш» — төп героиняның балалыҡ осоронан сығып, тормошҡа яңыса бағыуы, ауылда ағаһы Иштуғандар тарафынан асылған мәктәптә уҡыуы, һуңынан Ырымбурға китеп педучилищела уҡыуы, унда яңы дуҫтар табыуы, Байрас менән беренсе мөхәббәт тарихы ла яҙыла.
=== Башҡа әҫәрҙәре ===
* «Кәмһетелгәндәр» романы
* «Оло Эйек буйында» романы
* «Емеш» романы
* «Уйҙар, уйҙар» повесы
* «Дуҫ булайыҡ» повесы
== Бүләктәре һәм маҡтаулы исемдәре==
* [[Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы]]
* БАССР Юғары Советы Президиумының Почёт Грамотаһы.
* өс [[«Почёт Билдәһе» ордены]].
* Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы (1990).
== Хәтер ==
2016 йылдың 14 октябрендә Өфөлә Октябрь проспектындағы аллеяла Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы Зәйнәб Биишеваға һәйкәл асылды<ref>[http://www.bashinform.ru/bash/908703/ Өфөлә Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы Зәйнәб Биишеваға тантаналы рәүештә һәйкәл асылды. {{Башинформ}}, 2016, 14 октябрь]{{V|14|10|2016}}</ref>.
[[1992]] йылда «Башҡортостан» киностудияһы тарафынан «Зәйнәб Биишева», [[2008]] йылда яҙыусының 100 йыллығына ҡарата «Беҙҙең Зәйнәб» исемле документаль фильмдар төшөрөлә (режиссёр, сценарий авторы Ә. Абдразаҡов).
Зәйнәб Биишева исемен йөрөтәләр:
* [[«Китап» нәшриәте]];
* [[Өфө]]лә урам;
* Стәрлетамаҡ дәүләт педагогия академияһы. 2012 йылда [[Башҡорт дәүләт университеты|БДУ]] [[Стәрлетамаҡ]] филиалына үҙгәртелгән.
* [[Мораҡ (Күгәрсен районы)|Мораҡ]] ауылында дөйөм белем биреү мәктәбе.
* [[Зәйнәб Биишева исемендәге премия|Әҙәби премия]] — Күгәрсен районы хакимиәте һәм [[Башҡортостан Яҙыусылар союзы]]ның 1999 йылда берлектә булдырған премияһы.
* Күгәрсен районы Туйөмбәт ауылында яҙыусының йорт-музейы эшләй.
* «[[Башинформ]]» мәғлүмәт агентлығы хәбәр итеүенсә, Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы Зәйнәб Биишева төрки донъяһының бөйөк ҡатын-ҡыҙҙары исемлегенә индерелгән<ref>{{cite web |url=http://www.bashinform.ru/bash/733696/|title=''Аралбаева Ләйлә.'' Башҡорт яҙыусыһы төрки донъяһының бөйөк ҡатын-ҡыҙҙары исемлегенә индерелгән|date=2015-05-28|publisher=[[Башинформ|«Башинформ»]]|accessdate=2015-05-29}}</ref>.
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Әминев Тельман Ғәзиз улы]];
* [[Әминев Юлай Ғәзиз улы]]
== Әҙәбиәт ==
* Юрий Узиков. Исторические памятники Уфы. [https://search.rsl.ru/ru/record/01000613584] (на рус.яз.) «Китап» нәшриәте, 1999, 121-122 с. ISBN 5-295-02294-3.
''Дом, в котором жила Биишева З. А. Коммунистическая улица, 71''.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Сығанаҡтар ==
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Гайнуллин М. Ф.]], [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хусаинов Г. Б.]] Писатели Советской Башкирии. Биобиблиографический справочник / Оформление А. Королевского. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1977. — 416 стр.{{ref-ru}}
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Ғәйнуллин М. Ф.]], [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хөсәйенов Ғ. Б.]] Совет Башҡортостаны яҙыусылары. Биобиблиографик белешмә. Тулыландырылған, төҙәтелгән икенсе баҫма. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1988. — 400 бит.
* Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с.{{ref-ru}}
* {{БЭ2013|index.php/read/8-statya/2232-biisheva-z-jn-b-abdulla-y-y}}
* Вахитов Ә. Башҡортостандың беренсе халыҡ яҙыусыһы // Ағиҙел, 2013, 1-се һан.
== Һылтанмалар ==
;[[Башҡортостан Республикаһының Әхмәтзәки Вәлиди исемендәге Милли китапханаһы]]ның электрон бүлегендә
* {{БЭ2013|/82599}}{{V|15|08|2022}}
* [http://ebook.bashnl.ru/dsweb/View/ResourceCollection-3410 башҡорт телендәге әҫәрҙәре]
* [http://ebook.bashnl.ru/dsweb/View/ResourceCollection-3411 рус телендәге әҫәрҙәре]
* [http://ebook.bashnl.ru/dsweb/View/ResourceCollection-3413 башҡа телдәрҙәге әҫәрҙәре]
; башҡа сығанаҡтар
* [http://www.yeshlek-gazeta.ru/2008/02/07/b1257jj1257k-z1241jjn1241b-biisheva.html Бөйөк Зәйнәб Биишева. Саимә FИЗЗӘТУЛЛИНА. Йәшлек гәзите. 7 февраля 2008.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150322000545/http://www.yeshlek-gazeta.ru/2008/02/07/b1257jj1257k-z1241jjn1241b-biisheva.html |date=2015-03-22 }}
* [http://bashqort.com/home/172-dus-bulajyk «Дуҫ булайыҡ» — Повесть — Зәйнәб Биишева. Башҡорт. Com сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305103256/http://bashqort.com/home/172-dus-bulajyk |date=2016-03-05 }}
* [http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/7383-utly-telle-izhad.html Һутлы телле ижад. Марат ЗӘЙНУЛЛИН. «Башҡортостан» гәзите, 25.02.2013.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306200243/http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/7383-utly-telle-izhad.html |date=2016-03-06 }}
* [http://vk.com/albums-50598475#/club50598475 «Бәйләнештә» селтәрендә «Зәйнәб Биишева-Зайнаб Биишева» берләшмәһе]
{{Башҡортостандың халыҡ яҙыусылары}}
{{Башҡортостандың халыҡ шағирҙары}}
{{Башҡортостандың халыҡ сәсәндәре}}
{{навигация}}
{{библиоинформация}}
<!-- [[Категория:Башҡорт яҙыусылары]]
-->
[[Категория:Башҡорт шағирҙары]]
[[Категория:Башҡорт драматургтары]]
[[Категория:Башҡорт АССР-ының халыҡ яҙыусылары]]
[[Категория:Өфө мосолман зыяратында ерләнгән шәхестәр]]
[[Категория:СССР Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]
[[Категория:Зәйнәб Биишева]]
[[Категория:«Китап» нәшриәте хеҙмәткәрҙәре]]
[[Категория:«Аманат» журналы баш мөхәррирҙәре]]
[[Категория:Ырымбур башҡорт педагогия техникумын тамамлаусылар]]
[[Категория:Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙары]]
t18uctdxac1ihpm4yeahlnfx3nj4mlp
Иҫке Ибрай
0
10213
1149688
1143835
2022-08-16T11:38:13Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
{{Башҡа мәғәнәләре|Ибрай}}
{{ТП-Рәсәй|Иҫке Ибрай
|статус = ауыл
|башҡортса исеме = Иҫке Ибрай
|төп исеме =
|ил =
|герб =
|флаг =
|герб киңлеге =
|флаг киңлеге =
|lat_deg = 54 | lat_min = 7 | lat_sec = 40
|lon_deg = 56 | lon_min = 2 | lon_sec = 40
|CoordAddon =
|CoordScale =
|ил картаһы =
|регион картаһы =
|район картаһы =
|ил картаһының дәүмәле =
|регион картаһының дәүмәле =
|район картаһының дәүмәле =
|регион төрө = төбәк
|регион = Башҡортостан
|теҙмәләге регион =
|район төрө = район
|район = Ауырғазы районы
|теҙмәләге район =
|вид поселения = ауыл советы
|поселение = Ибрай ауыл Советы (Ауырғазы районы){{!}}Ибрай
|теҙмәләге урынлашыу =
|эске бүленеү =
|милли состав = [[башҡорттар]], [[типтәрҙәр]]
|башлыҡ =
|нигеҙ һалыныу =
|беренсе телгә алыу =
|элекке исемдәре =
|статус (башлап) =
|майҙан =
|ТП үҙәгенең бейеклеге =
|климат =
|рәсми тел =
|рәсми тел-ref =
|халыҡ = 234
|иҫәп алыу йылы = 2010
|тығыҙлыҡ =
|агломерация =
|конфессия составы =
|этнохороним =
|ваҡыт бүлкәте = +5
|DST =
|почта индексы = 453486
|почта индекстары =
|телефон коды =34745
|автомобиль коды = 02, 102
|танымлаусы төрө =
|һансал танымлаусы = 80205819002
|Commons-тағы категория =
|сайт =
|сайт теле =
}}
'''Иҫке Ибрай''' ({{lang-ru|Старое Ибраево}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Ауырғазы районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 234 кеше<ref>{{2010. Башҡортостан ауылдары}}</ref>.
Почта индексы — 453486, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80205819002.
== Тарихы ==
Ауылға 18 быуаттың 2‑се яртыһында Нуғай даруғаһы Меркет‑Мең улусы башҡорттарының аҫаба ерҙәрендә шул уҡ даруғаның Ләкәнде ауылы типтәрҙәре Ибрай (тәүге төпләнеүсе Ибрай Теребаев исеменән) исеме менән нигеҙ һала. Шулай уҡ Оло Ибрай булараҡ теркәлгән. [[1795 йыл]]да 28 кеше иҫәпкә алынған, [[1865 йыл]]да 80 йортта — 607 кеше. Игенселек, малсылыҡ, урман кәсептәре менән шөғөлләнгәндәр. Мәсет, училище булған. [[1906 йыл]]да мәсет, мәктәп, 2 бакалея кибете, мөгәзәй теркәлгән. 20‑се йылдарҙан хәҙерге исемен йөрөтә<ref>{{БЭ2013|77675}}</ref>.
== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class="wikitable " style="text-align:center"
| style="background:#f0f0f0;"|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Бөтә халыҡ'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||234||110||124||47,0||53,0
|-
|}
;Милли составы
2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт — башҡорттар (45 %), типтәрҙәр (туған татар теле менән) (34 %)<ref name="справочник">Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochni.. Excel форматында ҡушымта] {{ref-ru}}</ref>.
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
== Географик урыны ==
Өйәҙән йылғаһы (Өршәк йылғаһы ҡушылдығы) буйында урынлашҡан.
* Район үҙәгенә тиклем ([[Талбазы (Ауырғазы районы)|Талбазы]]): 16 км
* Ауыл советы үҙәгенә тиклем ([[Кесе Ибрай]]): 2 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы ([[Аҡкүл (Ғафури районы)|Аҡкүл]]): 31 км<ref name = "ATU">{{АТУ РБ}}</ref>
== Билдәле кешеләре ==
[[Ғөзәйеров Ғарифулла Вәли улы]] [[14 август]] [[1911]] — [[2 ноябрь]] [[1991]]) — журналист. Журналистар союзы ағзаһы (1958)<ref name="Башкирская энциклопедия">{{БЭ2013|84873}}</ref>. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры (1949).
== Урамдары ==
* 7 Ноябрь урамы ({{lang-ru|улица 7 Ноября}})
* Ленин урамы ({{lang-ru|улица Ленина}})
* Үҙәк урам ({{lang-ru|Центральная улица}})<ref>[https://www.gosspravka.ru/02/005/000015.html Госсправка сайтында урамдар исеме]</ref>
== Видеояҙмаларҙа ==
* {{YouTube|sKH96mUisKE|logo=1}}дер. Старое Ибраево, Аургазинский район, Башкортостан
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* {{БЭ|77675}}
* {{YouTube|sKH96mUisKE|logo=1}}дер. Старое Ибраево, Аургазинский район, Башкортостан
== Әҙәбиәт ==
{{Навигация1
|Портал = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь =
|Викиучебник =
|Викицитатник =
|Викитека = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды =
|Викиновости =
|Викисклад =
|Метавики =
|Проект = Башҡортостан ауылдары
}}
{{Ауырғазы районы ауылдары}}
[[Категория:Ауырғазы районы ауылдары]]
ic63ssnftdgtw83fj1fnrproweptsfk
Алағуз
0
12501
1149679
1149586
2022-08-16T08:50:25Z
Зуфар Тагиров
32434
/* Бөйөк Ватан һуғышынан ҡайтҡан яугирҙар */
wikitext
text/x-wiki
{{НП-Россия
| статус = ауыл
| русское название = Алағуз
| оригинальное название = {{lang-ru|Алагузово}}
| изображение =
| герб =
| флаг =
| lat_deg = 55.5881
| lon_deg = 58.78
| CoordAddon =
| CoordScale =
| регион = Башҡортостан
| регион в таблице = Башҡортостан
| вид района =
| район = Ҡыйғы районы{{!}}Ҡыйғы
| район в таблице =
| вид поселения = Ауыл советы
| поселение = Абзай ауыл Советы (Ҡыйғы районы){{!}}Абзай
| поселение в таблице =
| внутреннее деление =
| глава =
| дата основания =
| первое упоминание =
| прежние имена =
| статус с =
| площадь =
| высота центра НП =
| население = {{ Население | Алагузово | тс }}
| год переписи = {{ Население | Алагузово | г }}
| плотность =
| агломерация =
| национальный состав =
| конфессиональный состав =
| этнохороним =
| почтовый индекс = 452505
| почтовые индексы =
| телефонный код =
| цифровой идентификатор = 80236805002
| категория в Commons =
| сайт =
}}
'''[[Алағуз]]''' (Баҡын; {{lang-ru|Алагузово}}) — [[Башҡортостан]] Республикаһы [[Ҡыйғы районы]]ндағы ауыл. [[Абзай ауыл Советы (Ҡыйғы районы)|Абзай ауыл Советы]]на ҡарай, ауыл Советы үҙәге. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 554 кеше<ref name="ВПН2010.Ҡыйғы районы.">Численность и возрастно-половой состав населения по итогам Всероссийской переписи населения 2010 года. Муниципальный район Кигинскийский район Республики Башкортостан: статистический бюллетень. — Уфа: Башкортостанстат, 2012. — 103 с., табл.</ref>. Почта индексы — 452505[[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80236805002.
== Хәҙерге торошо ==
Алағуз ауылы Ҡыйғы йылғаһы ҡушылдығы Кесейек йылғаһы буйында урынлашҡан<ref>{{БЭ2013|80569}}</ref>. Урамдары ҡырсынташлы, газ үткәрелмәгән. Ауылда мәҙәниәт йорто, китапхана, фельдшер-акушерлыҡ пункты, ике сауҙа йорто, урта мәктәбе һәм балалар баҡсаһы бар. Мәсет 2007 йылда төҙөлде. Ыҡ ауыл хужалығы етештереү предприятиеһы бар<ref>{{БЭ2013|80569}}</ref>.
== Географик урыны ==
* Координаталары 55°35′17″ так как, 58°46′48″ к. о.
* [[Башҡортостан Республикаһы]]ның баш ҡалаһы [[Өфө]]гә 267 км.
* Район үҙәгенә тиклем ([[Үрге Ҡыйғы]]): 39 км
* Яҡындағы тимер юл станциялары: [[Һилейә (ҡасаба)|Һилейә]] ([[Силәбе өлкәһе]]) — 82 км.
== Тарихы ==
[[1736 йыл]]ғы документар буйынса ауылдың боронғо исеме Баҡын (Бакин) булған. Алағуз ауылына [[Дыуан]] ырыуына ҡараған [[башҡорттар]] үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һалған. 1736—1745 йылдарҙа Дыуан улусы старшинаһы Баҡын Кейексин булған. Ауылдың атамаһы уның улы улус старшинаһы Алағуз Баҡынов исеме менән бәйле. Ауылға [[1735—1740 йылдарҙағы башҡорт ихтилалдары]]нан алда нигеҙ һалынған. Алағуз (Баҡын) ауылы тураһында 1735—1740 йылдарҙағы башҡорт ихтилалдары тураһындағы рапорттарҙа беренсе тапҡыр телгә алына<ref>Башҡортостан тарихы китабы(6-сы том Демидова Н. Ф.)</ref> Ауылдың икенсе исеме Ҡабыл Алағузин исеменә бәйле<ref>{{БЭ2013|80569}}</ref>. [[Алағузин Ҡабыл]] (1734—1815) — Дыуан улусы старшинаһы Алағуз Баҡыновтың улы, баш күтәреүсе. [[1774 йыл|1774]] йылдың ноябрендә [[Юлай Аҙналин]] отряды сафтарында [[Силәбе]] ҡәлғәһен алыуҙа ҡатнашҡан. 1776—1815 йылдарҙа Троицк өйәҙенең 4-се башҡорт кантонында Дыуан улусының 3-сө йорт старшинаһы булып хеҙмәт итә.
[[Алағуз Баҡынов]] — 1710 йылда Баҡын (Алағуз) ауылында тыуған Дыуан улусы старшинаһы. [[1764 йыл]]да Ырымбур сик һыҙатында [[Башҡорттар|башҡорт]]-[[Мишәрҙәр|мишәр]] отряды командиры була. Уның командаһы 1771—1773 йылдарҙағы Поляк походыңда ҡатнашҡан. [[1773 йыл]]да Баҡынов командаһында 148 хужалыҡ иҫәпләнгән, һәм бөтә ауыл халҡы Крәҫтиәәндәр һуғышына ҡушылған. [[Салауат Юлаев]]тың көрәштәше. 1773 йылдың декабрендә Салауат Юлаев отрядына ҡушыла. [[1774 йыл]]дың [[12 ғинуар|12 ғинуары]]нда Салауат Юлаев менән [[Красноуфимск]] ҡалаһын яулай, һәм, моғайын, 18—23 ғинуарҙа [[Көңгөр]]ҙө ҡамауҙа ҡатнаша. Март айында [[Өфө]]нө ҡамаған И. Н. Зарубин армияһына отрядындағы ир-егеттәрҙе ярҙамға ебәрә. Өфө провинциаль канцелярияһы мәғлүмәттәрендә билдәләнгәнсә, ноябрь айына ҡарата [[Себер даруғаһы]]ның «һаман баш һалмаған» старшиналары рәтендә була. Артабанғы яҙмышы билдәһеҙ<ref>(Салауат Таймасов) китабы.</ref>
Ҡабылов Мөхәмәтрәхим (1784-) [[1815 йыл]]дан ауылда старшина булған, ә [[1859 йыл]]да 3-сө йорт старшинаһы зауряд-хорунжий [[Мөхәмәтйәнов Мөхәмәтсәлих Мөхәмәтйән улы]] булған. Ҡабылов Мөхәмәтрәхимдең улдары — Йыһанша, Мөхәмәтша, Ҡармыш.
Алағуз Баҡыновтың, Ҡабылдан башҡа, Йәғәфәр (1750-1833) һәм Ғүмәр (1755-1829) тигән улдары булған. Ҡабылдың ейәндәре, Ҡармыштың улдары — Мөхәмәтйән (1793-), зауряд-есаул һәм урядник Мәтәй (1799-) Ҡабыловтар.
[[1795 йыл]]да Алағуз ауылындағы 27 йортта 156 кеше, [[1865 йыл]]да 50 йортта — 363, [[1834 йыл]]да — 229, [[1859 йыл]]да — 345 йәшәгән. [[Малсылыҡ]], [[игенселек]] менән шөғөлләнгән. [[Мәсет]], училище, һыу тирмәне булған<ref>{{ИСДБ|страницы=537}}</ref>.
[[1842 йыл]]да Алағуз ауылында 229 кешегә 135 сирек ужым һәм 465 сирек яҙғы ашлыҡ сәселгән. Ерҙәр [[XVIII быуат]] аҙағынан башлап һөрөлгән. [[XIX быуат]] аҙағына өс баҫыулы сәсеү әйләнеше билдәләнә. 5-әр һуҡҡыс һәм елгәргес була. Баҡсала йәшелсә үҫтергәндәр. [[XIX быуат]]тың 40-сы йылдарына 42 йортҡа 350 ат, 250 һыйыр, 208 һарыҡ, 68 кәзә малы аҫыралған.
[[1895 йыл]]да 2 кибет иҫәпкә алынған.
[[1920 йыл]]да 140 йортта — 382 ир-егет һәм 441 ҡатын-ҡыҙ йәшәгән<ref>{{ИСДБ|страницы=537}}</ref><ref> {{БЭ2013|80569}}</ref>.
<!-- Про участников о [[Польском походе]] 1771—1773 годах о команде старшине Дуванский волости [[Алагузя Бакынова]] есть компьютере.
Участники 4-го кантона в [[Отечественной войне 1812 - 1815 гг]]. Казак [[Балапан Ибрагимов]] д. Алагуз. Казак [[Ишмурза Байкаев]] д. Абзай.
-->
== 1816 йылда хәрбиҙәр ==
{{колонки|2}}
* Ҡабылов Мөхәмәтрәхим — йорт старшинаһы
* Ҡармышев Мөхәмәтйән — зауряд есаул
* Төлкөбаев Ҡотлобай — зауряд сотник (йөҙбашы)
* Ташбулатов Бикуа — поход старшинаһы.
* Ғүмәров Ильяс — зауряд хорунжий.
* Сәлиев Ниғмәтулла — зауряд сотник (йөҙбашы)
{{колонки|конец}}
== 1859 йылда хәрбиҙәр ==
{{колонки|2}}
* Мөхәмәтйәнов Мөхәмәтсәлих — зауряд-хорунжий.
*Мөхәмәтйәнов Мөхәмәтғәле — урядник, Хиуа сигендә тәржемәсе, 1853 йылдан хәрби хеҙмәттә.
* Ташбулатов Тимеркүтән — зауряд-хорунжий.
* Иралин Мөхәмәтшәриф — зауряд-хорунжий.
{{колонки|конец}}
[[1905 йыл]]да урыҫ-башҡорт мәктәбе асырға уҡытыусы килгән. Ауылда береһе лә йәшәргә урын бирмәгән. Быны муллалар урыҫса уҡытыу гонаһ була, тип аңлатҡандар. Мәктәп ауыл үҫешенә күп ыңғай йоғонто яһар ине («Ватандаш» журналы, 2008 йыл, 8-се һан).
Ырымбур мосолман ойошмаһының архив документтарында ауыл мәсете ? йылда төҙөлөүе тураһында мәғлүмәт бар.
== Граждандар һуғышы ==
1919 йылдың 3 июлендә 243-сө Петроград полкы Алағуз ауылы эргәһендә аҡ армияның 25-се Екатеринбург полкын ҡыйрата. 400 һалдатын әсирлеккә ала, 2 пулемётын һәм Яңы Балаҡатайҙы биләй.
== 1930 йылдарҙа ауылда колхоз төҙөлгән ==
{{колонки|2}}
* Хәмзә Шиһапов — Фрунзе исемендәге колхоздың беренсе рәйесе.
* Ғилманов Дилмөхәмәт — Фрунзе исемендәге колхоздың икенсе рәйесе.
* Ғәлимйән Баймөхәмәтов — Фрунзе исемендәге колхоздың өсөнсө рәйесе.
* Сибәғәт Хәбибуллин — Фрунзе исемендәге колхоздың дүртенсе рәйесе.
* Кифая Фәйезханова — 1938—1939 йылдарҙа [[Совет Социалистик Республикалар Союзы|СССР]] [[Халыҡ хужалығы ҡаҙаныштары күргәҙмәһе|ауыл хужалығы ҡаҙаныштары күргәҙмәһе]]ндә (ВДНХ) ҡатнашҡан.
{{колонки|конец}}
== 1957 йыл ==
1957 йылдың апрель айында Фрунзе колхозын Әбдрәзәҡ совхозына ҡушалар. Алағуз булексәһе идарасылары, «Ыҡ» ауыл хужалығы идараһы рәйестәре.
Байышев Әсләм Б. (7.04.1957 — 20.07.1958)
Садиҡов Рәхмәтулла Таһир улы (1958 — 05.1965)
Ғилманов Сәлимхан Уйылдан улы (1965 −1969)
Байрамғолов Зекерйә Хажи улы (1969—1984)
Ғимаҙиев Ринат Сәмиғулла улы (1984 −199
Шәйехов Фәнүр Фәрит улы
Ҡарипов Урал Хәким улы
== Биләмә берәмектәренә инеүе ==<!-- {| class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed" style="width:100 %;margin:0;" --><!-- Төрөлөп ҡуйыла торған таблица башы -->
{| class="wikitable"
|-
! Теркәү йылы !! Улус, ауыл Советы !! Өйәҙ, кантон, район !! Губерна, Республика !! Дәүләт
|-
| [[1795]] ||Дыуан улусы || Себер даруғаһы || Өфө өйәҙе ||Рәсәй Империяһы ||
|-
| [[1816]] ||2-се йорт || 4-се башҡорт кантоны || Троицк өйәҙе Ырымбур губернаһы || Рәсәй Империяһы ||
|-
| [[1859]] ||3-се йорт || 8-се башҡорт кантоны || Троицк өйәҙе Ырымбур губернаһы|| Рәсәй Империяһы ||
|-
| [[1917]] || улусы || Златоуст өйәҙе || Өфө губернаһы || Рәсәй Империяһы ||
|-
| [[1926]] ||Абзай ауыл ауыл Советы ||Дыуан-Мәсетле өйәҙе || [[БАССР]] || РСФСР, СССР||
|-
| [[1960]] ||Абзай ауыл ауыл Советы || Ҡыйғы районы || БАССР || РСФСР , СССР ||
|-
| [[1962]] ||Абзай ауыл Советы ||Ҡыйғы районы || БАССР || РСФСР , СССР ||
|-
| [[1992]] ||Абзай ауыл Советы ||Ҡыйғы районы ||[[Башҡортостан|Башҡортостан Республикаһы]] || Рәсәй Федерацияһы
|-
|}
== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class="wikitable " style="text-align:center"
| style="background:#f0f0f0;"|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Бөтә халыҡ'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style="background:#f0f0f0;"|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1795 йыл 1ғинуар ||156||||||||
|-
| 1816 йыл ||180||87||93||||
|-
| 1834 йыл ||229||||||||
|-
| 1859 йыл ||345 ||177||168||||
|-
| 1865 йыл ||365||||||||
|-
| 1897 йыл 26 ғинуар||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||823||382||441||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||903||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||793||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||677||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||484||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||521||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||554||||||||
|-
|}
[[1920 йыл]]да 8 кешенән торған ике урыҫ ғаиләһе йәшәгән. [[1926 йыл]]да 6 урыҫ ғаиләһе (32 кеше) булған.
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
== Билдәле шәхестәр ==
{{Hider|title = ''Билдәле шәхестәр исемлеге''|title-style = text-align: left; color: black; background-color: lavender; font-weight: bold; |content-style = color: black; background-color: ghostwhite; text-align: left; |hidden=1 |content =
'''Алағуз ауылында тыуғандар'''
[[Әхмәтов Сафа Әхмәт улы]] (11 ғинуар 1935). Инженер-технолог, техник фәндәр докторы (1976), профессор (1977). БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1978), РФ юғары мәктәбенең атҡаҙанған хеҙмәткәре (2011), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы(1977). И. М. Губкин исемендәге Мәскәү нефть институтын тамамлаған (1958). 1967 йылдан алып Өфө нефть институтының Салауат ҡалаһындағы киске факультетында эшләй (1977 йылдан — химия‑технология процестары кафедраһы мөдире). 1979 йылдан башлап БДУ‑ның аналитик химия һәм дөйөм химик технология кафедраһы мөдире. 1981 йылдан алып ӨДНТУ‑ла эшләй (1991 йылға тиклем нефть һәм газ технологияһы кафедраһы мөдире), бер үк ваҡытта, 1981—91 йылдарҙа, СССР Нефтехимия һәм нефть эшкәртеү сәнәғәте министрлығының тармаҡ лабораторияһы (Өфө) ғилми етәксеһе.Салауат Юлаев ордены менән бүләкләнгән.
[[Әхмәтов Мөхәмәтхәй Әхмәт улы]] (25 ғинуар 1942, БАССР‑ҙың Ҡыйғы районы Алағуз ауылы — 17.11.1995, Өфө), БДУ. Тел белгесе, филология фәндәре кандиданты. (1970). БДУ‑ны тамамлаған (1964). 1965—67 йыдарҙа Ҡыйғы р‑ны Алағуз урта мәктәбенең уҡыу‑уҡытыу бүлеге мөдире. 1970 йылдан алып БДУ‑ла уҡыта. «Орхон-Йәнәсәй яҙма телендә ҡылым һәм башҡорт теленә мөнәсәбәте» исемле рус телендә монография сығарҙы. Ул Волга буйы һәм Урал регионында [[Орхон-Йәнәсәй]] тамға яҙыуы буйынса берҙән-бер уникаль белгес булды.
[[Таһиров Ҡәйүм Ҡәүи улы]] (10.09.1957). БДУ тамамлаған — ғалим, педогогия фәндәре кандиданты. 1979-1981 - уҡытыусы, мәктәп директоры, 1981-1986 Ҡыйғы РК ВЛКСМ 1-се сәркәтибе; 1986-1989 - Мәктәп директоры. 1989-1992 - Өфө ҡалаһы Киров районы советы һәм профком рәйесе мәғариф һәм фән хеҙмәткәрҙәре. 1992-1998 - баш белгес, БР министрҙар кабинетында. 1999-2002 - баш белгес, БР Фән буйынса дәүләт комитетының бүлек начальнигы. 2002-2007 БР хеҙмәт һәм социаль яҡлау министрлығы ҡарамағындағы халыҡ мәшғүллеге дәүләт хеҙмәте идаралығы бүлеге начальнигы. 2007-2008 - Өфө ҡалаһы Орджоникидзе районы хакимиәте башлығының йәмәғәтселек менән бәйләнеш һәм халыҡ менән эшләү буйынса урынбаҫары.
[[Баймөхәмәтов Эдуард Миржан улы]] (8.03.1954) — БДМИ — юғары категориялы хирург, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы. Ҡыйғы районының почётлы гражданы. Ҡыйғы районы дауаханаһының баш табибы (1986 - 2007).
[[Фәтихов Рәфил Рафаил улы]] (1955—2011) — Өфө сәнғәт институтын тамамлаған, һөнәре буйынса «рәсем сәнғәте». 1994 йылдың майынан алып — июль 2011 йылдың июленә тиклем Ҡасим Дәүләткилдеев исемендәге Республика художество гимназия-интернаты директоры, педагогия фәндәре кандидаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы. Рәсәй Федерацияһының почётлы мағариф хеҙмәткәре.
[[Һаҙыева(Әхмәтова) Фәризә Сөләймән ҡыҙы]] (1950) — Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы (1989)
[[Әхмәтова(Солтанова) Фәнзирә Әхмәфулла ҡыҙы]] (1958) — Рәсәй федерацияһының почетлы мағариф хеҙмәткәре.(2006)
[[Ғарипова(Магафурова) Эльза Миндехан ҡыҙы]].1957. Рәсәй халыҡ мәғарифы алдынғыһы.(1996)
[[Мирхәйева Ғәйникамал Акрам ҡыҙы]] (10.02.1927 — 08.2017) — БДУ 1947. Уҡытыусы, крайҙы өйрәнеүсе. Башҡорт АССР-ының 1-се уҡытыусылар съезы делегаты (1955). Мәсетле районының Рәшит Әхтәри исемендәге премияһы лауреаты (2016). 1947—1980 йылдарҙа Дыуан-Мәсетле урта мәктәбендә география уҡытыусыһы булып эшләгән.
[[Хафизова (Таһирова) Зөһрә Ҡаүи ҡыҙы]] (1951) — БДУ. Өфө ҡалаһы депутаты. (1971 - 1974). Стәрлетамаҡ ҡалаһы *Белем* йәмғиәте рәйесе. (1984 - 1994). 8-се Рәсәй «Белем» йәмғиәте съезы делегаты.
[[Аҡлаева (Хәлилова) Мәнзүмә Хәбибулла ҡыҙы]] — Башҡорт дәүләт медицина институты (1969) Рәсәйҙең һаулыҡ һаҡлау эштәре отличниғы.
[[Фазлыева (Әхмәтйәнова) Зөлфиә Сабирйән ҡыҙы]] — БДПИ (1984). Рәсәй Федерацияһы дөйөм белем биреү почётлы хеҙмәткәре (2007).
[[Исламова Таңсулпан Муллахмет ҡыҙы]] — Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы (2007).
[[Баҡтимеров Әхмәт Якуп улы]] (1915 - ) — [[Ҡыҙыл Йондоҙ ]]ордены (27.02.1944), 3-сө дәрәжә [[ Дан ордены]] (23.09.1944), [[«Батырлыҡ өсөн» миҙалы]] (27.04.1945), «Кавказды обороналаған өсөн» миҙалы (01.05.1944). Һуғыштан һуң Өфө ҡалаһында эске эштәр органдарында эшләгән.
[[Хәбибуллин Сибәғәт Хәбибула улы]] (1902 — 1976) — [[Ҡыҙыл Йондоҙ Ордены]], 3-сө дәрәжә [[ Дан ордены]], [[«Батырлыҡ өсөн» миҙалы]], «Хәрби хеҙмәттәре өсөн» миҙалы (27.02.1944).
[[Исламов Миңдебай Ислам улы]] (1909 — 1951) — 3-сө дәрәжә [[Дан ордены]] (22.01.1944), [[«Батырлыҡ өсөн» миҙалы]] (15.08.1944).[[«Батырлыҡ өсөн» миҙалы]] (28.11.1943).
[[Сайфутдинов Мавлют Сайфутдин улы]].(1913 — 1971). капитан. [[Ҡыҙыл Йондоҙ Ордены]]. Миҙал хәрби хеҙмәттәре өсөн.
[[Ахмедьяров Ахмадулла Ахмедьяр улы]].(1916 — 1968). Өлкән лейтенат. [[Ҡыҙыл йондоҙ ордены]] . Японияны еңгән Өсөн Миҙалы.
[[Галямов Имам Галям улы]]. (1922 - ). 3-сө [[ Дан ордены.]] (1944) .[[Батырлыҡ өсөн миҙалы]].(1943).
[[Абдуллин Хаймулла (Хатмулла)]]. (1908 —07.1975). 3-сө дәрәжә [[Дан ордены]] (02.05.1945) Батырлыҡ көнө Берлинде алғанда. Хатмулла бабай һөйләгәндәре дөрөҙ.
[[Рахимов Мандагалей(Миндеғали)]]. (1910 − 15.02.1945). 3-сө дәрәжә [[Дан ордены]]. (06.03.1945).[[«Батырлыҡ өсөн» миҙалы]]1944. «Миҙал Хәрби хеҙмәттәре өсөн».
[[Рамазанов Файздрахман Рамазан улы]].(1925 — 1944). 3-сө дәрәжә [[Дан ордены]]. (09.09.1944).
[[Гимадеев Казый Гимаде улы]] (1910 - 1978). [[Ҡыҙыл йондоҙ ордены]] (08.06.1967.)
[[Ахатов Алексей Шаги улы]]. (1924-19). 3-сө дәрәжә [[Дан ордены]].(1945). За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 медале.(09.05.1945).
[[Закиров Габидулак]]. (1922 - ). Сержант. [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены]]. (.09.10.1943) . Миҙал [[Батырлыҡ өсөн]] 18.02.1944. Миҙалдар «за победу над германией в великой отечественной войне 1941-1945 гг.» (09.05.1945).
[[Минибаев Әхмәт]]. (1909 - ). Сержант, Хеҙмәт урыны: 183 72 сд. 3-сө дәрәжә [[Дан ордены]]. Документ 02.07.1944.
[[Ханипов Фазулла Хатмулла улы]]. (1932 — 2018). Башҡортостан республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
[[Валеева(Сабирова) Венера Мәүлит ҡыҙы]]. 1947. Башҡортостан республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Балаҡатай районында йәшәй һәм эшләй.
[[Фатихов Раил Ғәлимйән улы]]. (1931 - 2005). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны]] ордены кавалеры.
[[Ғилманов Борис Сәлимхан улы]]. (1946 — 2020). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны]] ордены кавалеры .1988 .Көнбайыш себер нефть һәм газ комплекстары ер аҫтында үҙләштереү һәм өсөн миҙалы.
[[Миндийәров Искән Әсмән улы]]. (1948 -1920). 3-сө дәрәжә [[Хеҙмәт Даны]] ордены кавалеры.
[[Фәтихов Сәлимйән Ғәлимйән улы]].(1946 — 2020). "Башҡортостан республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
[[Сахаутдинов Газизьян Таһир улы]]. 1937. БСХИ. 1968. Альмухамет элеваторы директоры.(1974—1983). Сулея межрайбазһының директоры.
[[Фәсхутдинов Мөхәмәтнур Миңдиғәли улы]].(1932 — 2009). Свердловск юридик институтын тамамлаған. БАССР юғары суды судьяһы .
[[Таһирова Зөлфирә Самат ҡыҙы]]. Йәш сәсәндәрҙең [[«Урал батыр»]] республика конкурсының 11-се Гран при еңеусеһе.
[[Тавабилова(Әхмәтова) Рәмзия Сөләймән ҡыҙы]]. 1947. Совет потребитель кооперацияһы алдынғыһы.(1989). [[Хеҙмәт ҡыйыулығы]] өсөн миҙалы . (1981).
[[Әхмәтова Лилия Сөләймән ҡыҙы]]. (1952 - 06.06.2002). Алағуз мәктәбе директоры (1991.й - 2000.й). Башҡортостадың мағариф отличниге. (1995).
[[Ҡускарова(Мирхайдарова) Зиля Рахимьян ҡыҙы]]. 1958. БДУ. Башҡортостадың мағариф отличниге. (1998). Рәсәй федерацияһының почетлы мағариф хеҙмәткәре. (2012)
[[Валеева (Хизбуллина) Гөлсөм Хизбулла ҡыҙы]]. (1913 - 2000). Уҡытыусы. Алағуз ауылынан беренсе 1929 -1930 йылдарҙа Ҡазан Көнсығыш - педагогия инстутының физика - математика факультетына уҡырға инә. Балалары [[Валеев Фрат Фәрит улы]] (1946 - 2004). Рәсәйҙең атҡаҙанған металлургы. (2002). Валеев Юнер Фәрит улы. 1932. Башҡортостан республикаһының атҡаҙанған табибы.
[[Миндиахметов Урал Валиахмет улы]]. (1942 -2007). Алағуз мәктәбе директоры. (1988 -1991). Яңы мәктәп һалыуға һәм урта мәктәп асыуға күп эштәр башҡарған.
[[Зарипова(Миндиахметова) Гөльнәзирә Валиахмет ҡыҙы]]. 1954. БДУ. Ҡыйғы районы мәҙәниәт идаралығы начальнигы. (1995 - 2000). Рәсәйҙең иң яҡшы уҡытыусылар гранты еңеүсеһе. (2008).
'''Алағуз ауылында йәшәгәндәр'''
[[Ганиева(Магафурова) Рәйсә Хатмулла ҡыҙы]]. (1928 — 2012). БДУ. Башҡорт теле уҡытыусыһы Алағуз мәктәбендә 1960 й.— 1987 й. Рәсәй халыҡ мәғарифы алдынғыһы.(1963).
}}
== Урамдары ==
{{Колонки|2}}
* Гагарин урамы ({{lang-ru|}} Гагарина (улица)
* Хәмзә урамы ({{lang-ru|}} Хамзы (улица)
* Йәштәр урамы ({{lang-ru|}} Молодёжная (улица)
* Ҡайынҡай урамы ({{lang-ru|}} Берёзка (улица)<ref>[https://mapdata.ru/bashkortostan/kiginskiy-rayon/derevnya-alaguzovo/ Карта д. Алагузово. Улицы]</ref>{{Колонки|конец}}
== Тирә—яҡ мөхит ==
{{колонки|4}}
* [[Ыҡ ]] — йылға.
* [[Ҡатҡанды]] йылға — Ыҡ йылғаһы ҡушылдығы, ауылды ике өлөшкә бүлеп ауыл аша аға.
* Аҡ-тау
* Һарыҡ тау
* Ҡарауыл тау
* Имән түбә
* Сисәнбай кисеүе
* Тирмән шишмәһе Һыуыҡ тәмле һыулы шишмә
* Әхмәт күле
* Киҙҙәү шишмәһе
* Павел тирмәне — Ауылдың тубәнге яғында Ҡыҙыл яр эргәһендә.
* Ҡыҙыл яр
* Дауыт ҡул
* Ауылдың үрге осонда ике ҡәберлек бар. Мосафир ике кеше үлеп ҡалған һәм шул урында ерләнгән.
* Өс ҡайын — элек һалдатҡа алынғандарҙы оҙатҡан урын. 70-се йыдарҙа 100 яҡын ауылдаштар оҙата килә ине.
* Ылай буйы
* Ҡумыҙҙы буйы
{{колонки|конец}}
== Бөйөк Ватан һуғышынан ҡайтмаған яугирҙар ==
{{Hider|title = ''Исемлек''|title-style = text-align: left; color: black; background-color: lavender; font-weight: bold; |content-style = color: black; background-color: ghostwhite; text-align: left; |hidden=1 |content =
# Абдуллин Гибадулл . Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Абдуллин Атмулла Абдул улы. (1908 - 26.11.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: 381 сд. Һәләк булған. Ерләнгән. Калинин өлк., Великолук р-ны, Ряднево ауылы.
# Абдуллин Фаткулла. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Ахметьянов Ахтарьян А.(1912 -).Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Ахмадьянов Рахим. (1913 - ).Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. 61 орабба. : в/ч 1316.
# Ахметьянов Закир Ахмет улы. (1923 — 24.07.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. 214 сд. Сталинград,Тормосино ауылы. ерләнгән.
# Ахметов Халмат(Хамат) Ахмет улы. (1903 — 10.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Ахунов Сабирйән Ахун улы.(1919 — 11.1941). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Байрамгулов Хаким Байрамгул улы.(1925 — 02.02.1945). Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Баймухаметов Барый. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Баймухаметов Мухамет Хакимьян улы.(1905 — 23.11.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Һәләк булған. Ерләнгән Латвия.
# Биктимиров Миндибай Б. (1914 -). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Вакилев Шакирьян Вакил улы. (1918 — 12.1941). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Валиев Саид Миндигали улы .( — 05.04.1944). Ефрейтор, Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.Хеҙмәт урыны: в/ч п/п 51452. Полтава Ленинград, Псков р-н, а.. Стремутка. Миҙал [[хәрби ҡаҙаныштары өсөн]] (12.02.1944). Ленинградты обороналау өсөн "миҙалы(1943).
# Галямов Имам Галям улы.(1922 —). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. 35 гв. ап 1 гв. сд 1 ПрибФ.[[Iii дәрәжә дан ордены]] (21.02.1944). Миҙал [[«батырлыҡ өсөн».]](19.01.1944).
# Гарипов Галимхап.(1923 — 08.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны,Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Гарипов Рахим Гарип улы.(1919 — 13.07.1944).Өл.сержант. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, а.Алағуз. 207 сд. Ерләнгән Тверь, Калинин өлк. Полтава р-ны, Заверняйк ауылы.
# Гарипов Хаким Гарип улы. (1912 — 12.1942). Кс. сержант. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Гибадуллин Жигангали. (1901 -03.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны,Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Гильманов Исмагил Гильман улы. (1904 — 12.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Гимадеев Абдрашит Гимадей улы. (1904), Сержант. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Миномет батареяһы расчеты командиры булып хеҙмәт иткән 275-се кавалерия полкы. 112-се кавалерия дивизияһы. Миҙалы [Батырлыҡ өсөн]] (1942).
# Деникеев Абдулла П. (1897 — 16.03.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. ВПП и ЗП 196 азсп.
# Закиров Карамат Байсар улы.(-- -27.07.1942) . Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: 788. Юғалтыу тураһында белдермәне. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Закиров Гасим Захарович(Закир улы). (1917 - 26.02.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: штаб 18 гв. сд. Орлов өлк., Людинов р-ны. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Закиров Барый . Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Закиров Загир Закир улы. (1910 — 11.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. 788 сп. Хәбәрһеҙ юғалған.
# ЗАКИРОВ Закир Закир улы. (1909 - .05.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз . Хәбәрһеҙ юғалған.
# Закиров Мухамет. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз
# Закиров Хатмулла. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Закиров Шакир Закир улы. (1905 - 1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: 355 зсп.
# Закиров Шакирьян Закир улы.. (1905 - 1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз .Хәбәрһеҙ юғалған. Хәрби часть . 61 орабб.
# Зинуров Гиндулла Зинур улы.(19 — 14.12.1943). Сержант. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Хәрби часть: 19 гв. тбр.
# Исламов Абдулхак Саммат улы.(1924 —.02.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.202 гв. сп. п/п 03101-э.
# Латыпов Иури(Нури) Мухамет улы. (1907 −19.08.1942). Өл. сержант. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Ҡәбер урыны: Смоленск өл, Карман р-ны. Ҡарман ауылы.
# Латыпов Хабибулла Хабибула улы. (1914 — 07.03.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз , Ҡәбер урыны : Украина ССР-ы Полтава өлк , Криворог р-ны, х. Алексеенко.. Хәрби часть . в/ч 19346 .
# Лукьянов Гавриил Михайл улы (1926 — 1945). Сержант, Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хәрби часть п/п 3570-«д»
# Каримов Кабир. (02.1943). Рядовой. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хәбәрһеҙ юғалған.
# Карипов Ахтамьян Карип улы (1921 — 08.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз .Табылған: Украина, Полтава , Медвин ауылы. Ерләнгән : 22.6.2009 й. Башҡортостан республикаһы, Ҡыйғы р-ны, тыуған ауылында.
# Касымов Миндибай Касим улы. (1910 — 05.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз .Хәбәрһеҙ юғалған .
# Котдосов Каюм. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Кулахмедов Ишпиради Котлехмет улы (1922 — 04.05.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз.
# Магафуров Салим Магофур улы.(1903 − 04.01.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. 275 ап. Ҡәбер урыны. Ростов өлк, Морозовск р-ны, Быстрый ауылы.
# Магафуров Шаһикамал Магафур улы.(1907 -194 ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз.
# Мандихманов(Миндиахметов) Кулахмат. (1908 - 21.11.44). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хәрби комиссариат исеме: Ҡуҫа РВК. Отср 641. Эстонияның Таллин ҡалаһындағы.
# Мирсаяпов Зайнетдин. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Мирхайдаров Акрам Мирхайдар улы. (1902— 1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хәрби часть: 252 сд. Ҡәбер урыны. Калинин өлк., Хлыстово ауылы.
# Мирхаев Мирсаят. (1913 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. 24.07.1941. Хәрби частар: орабба 61.
# Муталлипов Зайнутдин ( — 26.11.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. в/ч 24. Ҡәбер урыны: Смоленск өлк, Бельск р-ны, Черена ауылы.
# Мухаметгалин Сафа Мухаметгали улы. (1903 -30.12.1942). Сержант. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз .
# Морозов Данил Петр улы (1905 − 14.05.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз , Хәрби частар: 174 сд,7. Беларусь, Витебск өлк., Дубров р-ны, Россасно ауылы.
# Нажипов Вагап. (1897 — 04.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хәбәрһеҙ юғалған.
# Нафиков Сабирьян Нафик улы (1900 — 09.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хәбәрһеҙ юғалған.
# Нафиков Шафик Нафик улы. (1903 — 11.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хәбәрһеҙ юғалған.
# Нигматуллин Ахмет Нигматулла улы.(1912 — 13.03.1945). Рядовой. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хәбәрһеҙ юғалған. Хәрби частар: 633 сп. Калининград өлк, Багратион р-ны, Чехово ауылы.
# Нигаметьянов Ахметьян. ( -26.05.1945). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Сәбәп: Һәләк булған.Архивтан мәғлүмәт+.
# Низамутдинов Фазлый Низамутдин улы (1921 - 08.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз.
# Низамов Якуб Низам улы .(1905 — 13.01.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хәрби часть : 200 сд. Ҡәбер урыны. Калининск өлк, Невельск р-ны, Иватино ауылы. Миҙалы [Батырлыҡ өсөн]]. 08.12.1943.
# Носратуллин Киньябай. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз
# Нурыев Каюм. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз
# Рамазанов Абделгази. (1920 — 12.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хәрби часть : п/п 876. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Рамазанов Салим Рамазанович.(1905 −28.03.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Ерләнгән : Орлов өлк, Ливны ҡалаһы.
# Рамазанов Файздрахман (1925 — 01.08.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: 1104 сп 331 сд 3 БелФ.[[Iii дәрәжә дан ордены]]. 24.06.1944.
# Рамазанов Харис(Хариза) (1915—1945). Өл. сержант, Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Лужский уҡсылар дивизияһы сд 46 ЛенФ 176. Миҙал [[«батырлыҡ өсөн»]] документтың датаһы: 25.09.1944.
# Рамазанов Хайдар Рамазан улы. (1915— 07.05.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . 507 сд.148 сд. Курск өлк. Малоархангельск р-ны.
# Рахимов Ахун Рахим улы.(1903 — 25.10.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: 226 сд . Сталинград өлк.
# Рахимов Муллагалей. (1913 - 08.06.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: 61 орабб.
# Рахимов Мандагалей(Миндагали). (1910 — 15.02.1945). Гв.ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны : 163 гв. сп 54 гв. сд 3 гв. ск 28 А 3 БелФ. [[Iii дәрәжә дан ордены]] (06.03.1945). Миҙал [[«батырлыҡ өсөн»]] . 01.07.1944.
# Рахимов Миннигали Рахим улы. (1910 — 12.1941). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хеҙмәт урыны : п/п 06658. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Рахимов Рахматулла Рахим улы.(1918 — 09.03.1943). Сержант .Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Ҡәбер урыны: Курск өлк, Светлый Луч ауылы.
# Рахимов Сафа Рахим улы. (1923 — 27.07.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз, 214 уҡсылар дивизияһы. Сталинград өлк, Нижне-Чирский р-ны.
# Рахматуллин Салим (1913 — 04.12.1943). Гв. ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз , Хеҙмәт урыны: 59 гв. кп. Ерләнгән. Гомель өлк. Автюхи ауылы.
# Русинов Степан Павл улы.(1903 — 27.07.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны : 314 сд .Ленинград өлк.
# Сабиров Хадый Сабир улы. (1904 - 05.09.1941). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз .375сд. Курск өлк., Ивнянск р-ны. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Сабирьянов Милдихан. (1925 — 11.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хәбәрһеҙ юғалған.
# Сайфитов Гимал. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Сайфуллин Зайнулла.(1906 — 24.08.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Ҡәбер урыны. Украин ССР, Харьков өлк. Изюмск р-ны, Каменка ауылы.
# Сайфулин Байдула Савел улы.(1922 — 27.07.1942). Ҡыҙылармеец.Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: 214 сд. Сталинград., Нижне-Чирский р-ны.
# Салахов Асон(Асян) . (1918 — 21.08.1943). Гв.ҡыҙылармеец.Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны : в/ч 47898.Украина, Харьков өлк, Люботин р-ны, Люботин ауылы. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Саляхов Садретдин (1923 - 20.08.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . 214 сд. Сталинград өлк. Паншино ауылы.
# Самигуллин Хабибулла Самигулла улы.(1924 - 23.03.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. "Фрунзе" колхозы, Хеҙмәт урыны: 74 гв. сд. Ҡәбер урыны. Украина ССР, Николаев өлк, Ново-Одесса р-ны, Новая Одесса ауылы.
# Султанов Мингалей .(1913 - 19). Разведчик. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Миҙал [[«батырлыҡ өсөн»]] (26.07.1944).241 минп 25 минбр 21 артд 1 ПрибФ.
# Сисенбаев Ахмадей Зарип улы. (1924 — 08.03.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хеҙмәт урыны: штаб 68 гв. сд. : Ҡәбер урыны. Украина ССР, Каменец-Подольская өлк, Старо-Константинов р-ны, Попивци ауылы.
# Тагиров Загир Тагир улы. (1917 — .03.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз.
# Умутбаев Галимьян Фахретдин улы. (1923 — 30.01.1943). Кс.сержант. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз.172 сд. Ҡәбер урыны. Воронеж өлк., В. Дубановка ауылы.
# Фазилов Гилимхан Фазил улы.(1925 — 15.10.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: 336 сд.Хәбәрһеҙ юғалған. Белорус ССР, Полесск өлк., Галки ауылы.
# Фархитов Камал Фархит улы. (1913 — 15.09.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: 157 сд,633 сп 157 сд. Ҡәбер урыны. Смоленск өлк., Ельнин р-ны, Кукуев ауылы.
# Фархатов Ямалетдин Фархат улы.(1912 — 1941). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: 61 ораб.
# Фатахов Барис П. (1917 - 24.08.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны : штаб 146 осбр. Ҡәбер урыны Ленинград өлк , Лычков р-ны, Муры ауылы. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Фаттахов Камиль Фаттах улы.(1917 — 12.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз .16 сп. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Фатыков(Фатыхов) Камел Фатых улы.(1916 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хеҙмәт урыны: 424 сп. ВПП и ЗП
# Фатихов Хужаян. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Фаттахов Нагим Фаттах улы. (1908 — 12.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз.Хәбәрһеҙ юғалған.
# Фахретдинов Мухамет Фахретдин улы. (1906 — 02.42). Сержант .Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. в/ч 28097. 371 сапер батальоны 202 моторизованной дивизии, 202 уҡсы дивизия.Хәбәрһеҙ юғалған.
# Фехардимов Камал.(1913 - 30.01.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Саҡырылыу ваҡыты: Нижне-Салдинск РВК, Свердловск өлк., .Хеҙмәт урыны: 178 сд. Хәбәрһеҙ юғалған. Калинин өлк., Молодотуд р-ны, Рогово ауылы.
# Хабибуллин Лутфрахмат .(1914 - 12.06.1943). Кс сержант. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: 15 гв. омор сбр. Калинин өлк., Великолук р-ны, Бор Болонев ауылы. Яраларынан вафат булған.
# Хадыев Валиахмет Хадый улы. (1921 — 02.01.1943). Сержант. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны: ппс 1983 в/ч 377. Ҡәбер урыны. Калинин өлк., Торопец р-ны, Торопец ҡалаһы. Яраларынан вафат булған.
# Хадыев Алфадий(Аухади). (1911 - 23.10.1941). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз :Саҡырылыу урыны. Молдава ССР, Кайнарский р-ны. Хеҙмәт урыны: 331 сп. Яраларынан вафат булған . Ҡәбер урыны Куйбышев өлк., Сызран р-ны, Сызрань ҡалаһы.
# Хажеев Мавлют Фазул улы. (1924 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны. 424 сп 18 сд. ВПП и ЗП.
# Хажиев Жиангали Хажи улы. (1905 — 08.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Хажиев Тагир Хажи улы. (1907 —22.08.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны. 479 отд. минп РГК 48 А 1 БелФ. Ҡәбер урыны. Белосток өлк.,Залуски-Лапнево ауылы. Миҙал [[«хәрби хеҙмәттәре өсөн»]] 20.07.1944.
# Хайрутдинов Курбан Хайретдин улы. (1924 — 12.11.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны : 245 сд. Ҡәбер урыны. Калинин өлк., Пустошкин р-ны.
# Хакимов Муртаза Хаким улы. (1904 — 11.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хәбәрһеҙ юғалған.
# Хакимов Хайдар (1914 — 19.12.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны : 61 орабб. Ҡәбер урыны. Беларусь, Могилев өлк ., Прудок ауылы.
# Хатимов Муртаза Хатим улы. (1906 — 08.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз .Хеҙмәт урыны : п/п 18577-ж. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Халилов Хабибулла. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Халимов Газим Халим улы.(1915 — 03.11.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны : 370 сд,35 оиаб. Ҡәбер урыны. Ленинград өлк., Полав р-ны, Стрелнцы ауылы. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Ханов Миндихан Ханович. (1926 — .08.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны : 417 сд 1 прибф, Хәбәрһеҙ юғалған.
# Ханипов Зайнулла. (1918 — 04.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Канипов Зайнулла Канип улы.(1922 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз.
# Ханипов (Хатиула)Хатмула. (1907 - 08.03.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны : 222 сп 49 сд . Ҡәбер урыны. Орлов өлк., Жиздрин р-ны, Верхнее Ашково ауылы.
# Хасанов Ихсан Х.. (--21.01.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны : 987 сп.
# Хафизов Карим Хафиз улы. (1895 — 03.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны. ппс 1440. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Хизбуллин Хамит. (1901 — 03.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Хисматов Муллабай Ишбулды улы. (18.03.1925 — 16.03.1944). Гв. ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз; 65 гвардия уҡсы полк 22 гвардия уҡсы дивизияһы. Ҡәбер урыны. Калинин өлк., Пустошкин р-ны, Кряково ауылы.
# Хужиахметов Салимгарей(Салимчарей) Валиахмет улы.(1919 - 24.03.1945). Младший лейтенант, фельдшер. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. 417 минп. Ҡәбер урыны. Польша, Бзе Замецкое ауылы.
# Шаихов Аслям Шаих улы. (1918 — 02.08.1943). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хеҙмәт урыны: 46 гв. сп. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Шаихов Асман Шаих улы. (1910 - 02.03.1943). Гв.ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хеҙмәт урыны : 46 гв. кп. Ҡәбер урыны. Украина ССР, Харьков өлк., Ново-Водолаж р-ны, Лозовая ауылы.
# Шайхлисламов Искандар Шайхлислам улы. (1901 — 22.8.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хеҙмәт урыны. кавалерист 294-го кавалер полкы , 112-се кавалерия дивизияһы. Ҡәбер урыны. Приклоновка ауылы Липецк өлк. Яраларынан вафат булған.
# ШАКИРОВ Аскат Шакир улы. (1918 - 22.08.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. 104 сп. Яраларынан вафат булған.
# Шакиров Гаптельян Шакир улы. (1909 - 12.09.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Ҡәбер урыны. Смоленск өлк., Ильин р-ны,Гряда ауылы.
# Шакиров Галимьян Шакир улы. (1914 - 12.09.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Госпиталь: ППГ 661.
# Шакиров Хакимьян. (1908 — 07.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. 373сд. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Шакиров Хабир Шакир улы.(1904 - ).Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз.
# Шакиров Тагир Шакир улы.(1910 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз.
# Шарипов Мухометгали. (1911 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . 384 зсп.
# Шарипов Саидигали (Саидельгали) Шарип улы. (1915 — 09.1941). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Шафиков Шабан/ (1912 - 11.1942). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. п/п 234 п/я 30. Хәбәрһеҙ юғалған. Ҡайҙан киткән : 23.06.1941 Сатка РВК, Челябе өлк., Сатка р-ны.
# Шаяхметов Ахат Шаяхет улы. (--- 21.07.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хәбәрһеҙ юғалған.
# Шаяхметов Габделхай. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Юмагужин Калимулла. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Юмаденов(Юмадилов)Сафар (1905 - 09.02.1944). Ҡыҙылармеец. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз. Хеҙмәт урыны. 624 сп. Ҡәбер урыны. Белорус ССР, Перин р-ны, Великий Бор ауылы.
}}<ref>Память. Башкортостан. Книга 13</ref>
== Бөйөк Ватан һуғышынан ҡайтҡан яугирҙар ==
{{Hider|title = ''Исемлек''|title-style = text-align: left; color: black; background-color: lavender; font-weight: bold; |content-style = color: black; background-color: ghostwhite; text-align: left; |hidden=1 |content =
# Абдулин Хаймула(Хатмулла). (1908 — 07.1975 ). Гвардия ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. [[3-сө дәрәжә Дан ордены]]. (29.05.1945).
# Аминов Саберьян Әмин улы.(1918 - 1961). Сержант. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз, саҡырған урыны: Чернигов РВК,Уссурийский Полтава, Чернигов р-н хәрби частар: 41 гвардия. сд. Бүләк исеме: Миҙалы [[«Батырлыҡ өсөн»]]. Бойороҡ подразделениелары: 23.02.1944. I дәрәжә Ватан һуғышы ордены. Бойороҡ бүлексәһе.№: 2/н була: 05.01.1945.
# Аслямов Саитгаян. (1925 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. ВПП и ЗП
# Ахатов Абдулхай Ахатович . (1923 —). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. Ii дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Ахатов Алексей Шаги улы.(1924— ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз, хеҙмәт урыны: 59 отд 60 исапбр . Ордены [[111 Дан]] дәрәжәһе.(14.06.1945). Миҙал Бөйөк ватан һуғышында германияны еңгән өсөн 1941-1945 йй. (09.05.1945).
# Әхмәтйәнов Сабирьян Ғәлим улы.(11.11.1916 — 29.12.1989). Сержант. Медаль Бөйөк ватан һуғышында германияны еңгән өсөн 1941-1945.
# Ахмедьяров Ахмадулла Әхмәтйән улы .(1916 - 1968).Өл. лейтенант. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз . 22 сд. Документтың датаһы: наградалар 20.08.1945 исеме: Ордены [[Ҡыҙыл йондоҙ]]. Миҙал «Японияны еңгән өсөн». Документтың датаһы: 30.09.1945.
# Ахмедьяров Мәхмүт Ахмедьяр улы.(1896 -). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-нЫ, Алағуз.
# Ахмедяров Хатим Ахмедяр улы.(10.02.1910 - 24.12.1989). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-нЫ, Алағуз.
# Ахтаров Гарифьян Мәхмүт улы .(1925 — 29.11.2011). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-нЫ, Алағуз. 157 сд Белфа 633. Миҙал [[«Батырлыҡ өсөн»]]: баш:20.05.1945. Миҙал [[«Хәрби хеҙмәттәре өсөн»]] документтың датаһы: 24.08.1945. Ii дәрәжә Ватан һуғышы ордены.
# Ахметов Сөләймән Кутуй улы .(1918 — .01.2002). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н Алағуз. Миҙал: [[Хәрби ҡаҙаныштары өсөн]], (21.05.1945) Миҙал: «за победу над германией в великой отечественной войне 1941-1945 гг.».(09.05.1954). Миҙал «Сталинградты обороналаған өсөн». Бойороҡ 17.06.1943.
# Баймухаметов Вакиль Закир улы.(1894 - ).Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н Алағуз.
# Бактемиров Ахмед Яҡуб улы.(1915 -). Гвардия. сержант Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. 5-се гвардия айырым истребитель-танкыға ҡаршы дивизионында 5-се гвардия кавалерия корпусы. Наградалары [[Ҡыҙыл Йондоҙ Ордены]]. Миҙал [[«Батырлыҡ өсөн»]].3-сө [[дәрәжә Дан ордены]]. Обороналау өсөн «миҙалдары менән Кавказ».
# Байрамгулов Валиахмет Байрамғул улы .(1907 —). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Исемен наградалары: ii дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Байрамгулов Зекер Хажи улы. (01.10.1926 — 12.05.2003). Ҡыҙылармеец. АБашҡорт асср-ның. Ҡыйғы районы,Алағуз. Ii дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Баширов Мамлет(Маулит) Башир улы. (1918 — 1991). Сержант. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, . Алағуз. Бүләк исеме: Миҙалы [[«Хәрби хеҙмәттәре өсөн»]].Документтың датаһы: 22.02.1943. 1I дәрәжә ватан һуғышы ордены.1985.
# Биктимеров Мавлетбай Биктимер улы. (1908 -) Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ның. Ҡыйғы районы,Алағуз.
# Биктимеров Якуп Биктимер улы. (1895 -) Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Вәлиев Хайрула Мухамәт улы .(1911 − 1999). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Миҙал [[«Хәрби хеҙмәттәре өсөн»]](08.08.1945). Ii дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Вахитов Хайрулла Абдулла улы. (20.09.1924 — 04.01.1995). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Исемен наградалары: ii дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Гайнуллин Гайфулла .(1914 -). Өлкән сержант. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз.
# Гайнуллин Хайрулла. (1910 - 03.06.1993 г. Сатка.). Ҡыҙылармеец.Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Наградалары: ii дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Гибатов Нутфулла. Ҡыҙылармеец.Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Гильманов Салимхан Ульдан улы. (1918 — 28.12.1991). Өлкән сержант, Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. Ii дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Гимадеев Казый Гимадей улы.(1910 - 1978). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. Награда документында. Ссср юғары советы президиумы: [[Ҡыҙыл йондоҙ ордены]]. Документтың датаһы: 08.06.1967.
# Гимадиев Самигулла Галлям улы.(1922 — 14.12.2004). Младший сержант,Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. Ii дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Закиров Габидулак. (1922 - ). Сержант, Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. [[Ҡыҙыл Йондоҙ Ордены]]. (.09.10.1943) . Миҙал) «Батырлыҡ өсөн» 18.02.1944. Миҙалдар «за победу над германией в великой отечественной войне 1941-1945 гг.» 09.05.1945.
# Закиров Ғәлим Закир улы . (1914 —). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. Миҙалдар «за победу над Германией в великой отечественной войне 1941-1945 гг.» документтың датаһы: (09.05.1945). Еңгән өсөн "миҙалы . I дәрәжә ватан һуғышы ордены. Документтың датаһы: 06.04.1985.
# Закиров Рахим Закирович. (1907 —). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. I дәрәжә Ватан һуғышы ордены.
# Закиров Хикмат Закирович. (1912- ).Старшина. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз.
# Исламов Миндебай Ислам улы. (1909—1951). Ефрейтор. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алагуз. 186-сы уҡсылар дивизияһының саперҙар батальонында хәрби частарҙы айырым 164. Миҙал [[«Батырлыҡ өсөн»]] (15.08.1943). [[3-сө дәрәжә Дан ордены]]. 22.01.1944. Миҙал [[«Батырлыҡ өсөн»]](28.11.1943)
# Ишмухаметов Рамазан. (1907 -). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Каримов Саитгарей Карим улы (1926 —). Лейтенант. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алагуз. Ii дәрәжә ватан һуғышы ордены. , Миҙал «Японияны еңгән өсөн».
# Каримов Мирсаит Карим улы. (1908 -).Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Каримов Хабир. Ҡыҙылармеец.Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Лукманов Мавлютьян Лукман улы. (1914 − 12.01.1988). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. I дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Магафуров Гильман Магафур улы.(1903 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Магафуров Гайнан Магафур улы. (1898 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Махмутов Михаил(Миндеахмет) Махмут улы.(1925-). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы районы , Алағуз. I дәрәжә ватан һуғышы ордены. Документтың датаһы: 01.08.1986.
# Мингажев Хаяз Мингаж улы. ( - 1986). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Минибаев Ахмет. (1909( - ). Сержант. Башҡорт ССР-ы, Ҡыйғы ра-ны, Алағуз . Хәрби часть: 183 сп 72 сд. 111 дәрәжә [[дәрәжә Дан ордены]] документ: 02.07.1944.
# Миндиахметов Валиахмет Миндияхмет улы. (09.05.1903 — --). Ефрейтор. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы районы , Алағуз. 112 Башҡорт кавалерия дивизияһы, 58 гвардейский полк.
# Мухамадеев Габделхай Абдулхаким улы.(1924 — 01.02.2004). Ҡыҙылармеец . Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы районы , Алағуз. За победу над германией в великой отечественной войне 1941-1945 г.
# Нажипов Рафаэль Хаммат улы. (1926 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Нажипов Хаммат Мухаметназир улы. (1902 − 22.06.1988). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. I дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Нуриев Абделгалим.Ҡыҙылармеец.Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Рахимов Минжап Рахим улы. (1910 -). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз.
# Рахимов Федият Хан улы . (1922 —). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. I1 дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Сабиров Хози Сабир улы.(1904 —). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны. Алағуз. 91-се гвардия. 2 Белфа сд. Батырлыҡ : 20.03.1945. миҙал [[Батырлыҡ өсөн]]. За победу над германией в великой отечественной войне 1941-1945 г. (28.03.1950). Һуғыштан һуң Златоуст ҡалаһында йәшәй.
# Сабиров Мавлетбай Сабир улы (1908 — 08.03.2002). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. I дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Сабирьянов Хабирьян.(1923 -) Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз.
# Салахов Фассах Салах улы. (1912 — 1966). Гв. ҡыҙылармеец, Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алагуз. 86 гвардия. [[Миҙал «Батырлыҡ өсөн»]]. Документтың датаһы: 12.08.1943. Миҙал «за победу над германией в великой отечественной войне 1941-1945 гг.» документтың датаһы: 09.05.1945.
# Сайфутдинов Мавлют Сайфутдин улы.(05.03.1913 — 1971). Капитан инт. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. 3102 ВГ.Наградалары [[Ҡыҙыл Йондоҙ]] ордене. Миҙал [[«Хәрби хеҙмәттәр өсөн».]] Миҙал «Сталинградты обороналаған Өсөн», «Миҙалы Японияны еңгән өсөн», «Миҙал бөйөк ватан һуғышында германияны еңгән өсөн 1941-1945 йй.»
# Сайфитдинов Жалал Шамсетдин улы. (1908 — 02.05.1997). Ҡыҙылармеец , Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. I дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Сафин Насыр Хафиз улы. (1908 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы районы, Алағуз. Саҡырылған урыны: ГВК Златоуст ҡалаһы. 596 осапб. Хәрби частарҙың береһендә 01.10.1941. Яралана.
# Султанов Ахмадулла Хикмат улы (12.03.1926 - 29.10.1997). Ефрейтор. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. I1 дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Султанов Миргалей. (1917 —). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, а. Алағуз. I1 дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Султанов Хурмат А. (1925 -). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, а. Алағуз.
# Тагиров Сабит Ситдик улы. (1925 ---). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. I1 дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Тагиров Фазулла. (1926 -). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз.
# Фасхитдинов Миндигалей Фасхит улы. (1911 - 195 ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. Хәрби часть 61 орабб.
# Фатыхов Ахмед Фатых улы.(1915- ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. I1 дәрәжә ватан һуғышы ордены. Белорусияла йәшәгән 1945 йылдан.
# Фатыхов Гарей Фатых улы.(1922— ). Лейтенант, Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз. 25 А.
# Фатихов Галимьян Фатих улы. (1902 - 04.11.1969) . Гв. ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. 2-се гвардия мотоуҡсы дивизияның. 4-се гвардия мотоуҡсылар полкы.
# Фатыхов Каниф Фатих улы (1924 — 15.09.2004). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 г(1985).
# Фатыхов(ФАТИКОВ) Карип Фатых улы.(1912— 04.08.2000). Гв. ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. I дәрәжә ватан һуғышы ордены.[[Миҙалдары: «батырлыҡ өсөн»]] сд 1046 урын 399. тикшерергә кәрәк.
# Фахретдинов Габделхай. Ҡыҙылармеец Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-н, Алағуз.
# Хабибуллин Габид Шарифула улы. (1922 —). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз . Орден Отечественной войны II степени.
# Хабибуллин Загит Хабибулла улы.(1897 -). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз . Призыв ваҡыты: 19.08.1942.
# Хабибуллин Сибагат Хабибулла улы. (1902 — 1975). Өлкән сержант. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. 449 хәрби часть истребителдәр-танка ҡаршы артиллерия полкы. Орден [[Ҡыҙыл Йондоҙ]]. [[3-сө дәрәжә Дан ордены]]. Миҙал [[«батырлыҡ өсөн»]]. "Миҙал хәрби хеҙмәттәре өсөн.
# Хажиев Акрам Хажи улы. (1914 -). Ефрейтор. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз . Ефрейтор.303 аэродромный хәрби частарҙы айырым- техник рота миҙалдар менән наградалана [[«хәрби хеҙмәттәре өсөн»]] Миҙал «сталинградты обороналаған Өсөн» 30.06.1944
# Хажиев Аухади.Ҡыҙылармеец.Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Хажиев Вакиль. (1918 -).Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз .Призыв ваҡыты. 25.09.1942.
# Хажиев Мухаррам Хажи улы. (1911 — 23.03.1990). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. I дәрәжә ватан һуғышы ордене.
# Хакимов Миндихан.Ҡыҙылармеец.Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Хакимов Салим Хаким улы.(1910 —). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз .935 381-се уҡсылар дивизияһының артиллерия полкы хәрби частар.61 орабба. Миҙал менән наградалар [[«хәрби хеҙмәттәре өсөн» ]].
# Ханов Михаил Хаким улы. (1926 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз , Һуңғы хеҙмәт урыны: омср 248. 25.12.1945.
# Ханов Загир Хан улы. (1906 -). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.часть: 2 аиб 1 Уд. А
# Хафизов Гарей Карим улы. (5.09.1925 — 16.12.2005). Гв. ҡыҙылармеец.Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. 179 гв. сп 59 гв. сд 46 А Миҙал бүләк: [[«Хәрби хеҙмәттәре өсөн»]], Миҙалдары: «за победу над германией в великой отечественной войне 1941-1945 гг.».
# Хизбуллин Миндегалим. (1903-). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.Призыв ваҡыты: 13.07.1943.
# Хисаметдинов Фассах.
# Хужахметов Ахмет Гарей Валиахмет улы. (1915 - ). Сержант. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Һуңғы хеҙмәт урыны: п/п36376жн. ОСОУ-Мәскәү.
# Хуснуллин Зекерьян Хизбулла улы. (1918 - 1980).Ст.сержант. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны. Алағуз.
# Шагиев Габдельхай.Ҡыҙылармеец.Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Шагиев Имаметдин.Ҡыҙылармеец.Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Шарипов Габдрахман.Ҡыҙылармеец.Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Юмагужин Саит Хуббей улы. (1926 —). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны. Алағуз , Наградалары: ii дәрәжә ватан һуғышы ордены.Документтың датаһы: 22.07.1987.
# Юмадылов Жамиль Шаяхмет улы. (1899 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз . Миҙалдар «за победу над германией в великой отечественной войне 1941-1945 гг.».(09.05.1945). Миҙал [[«Батырлыҡ өсөн»]] (02.06.1945)
# Юсупов Рахим Гимал улы. (1922 - 1997). Өл. лейтенант. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Бүләк исеме: i дәрәжә ватан һуғышы ордены.
# Якупов Сагадей Якуп улы. (1924 - ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз.
# Ядурин Миндигалим Я.(1917- ). Ҡыҙылармеец. Башҡорт асср-ы, Ҡыйғы р-ны, Алағуз. Призыв ваҡыты. 14.11.1942.
}}<ref>Мәғлүмәт сығанаҡтары.
# Хәтер китабында районы яугирҙары
# Һуғышта хәбәрһеҙ юғалғандар исемлеге</ref>
== Һылтанмалар ==
{{колонки|2}}
* {{БЭ2013|80569}}
* {{ИСДБ|страницы=537}}
* [http://www.asmo-rb.ru Совет муниципальных образований Республики Башкортостан].
* [http://ufagen.ru/places//l Генеалогия һәм архивтар сайтында мәҡәлә (урыҫса)]
* [http://militera.lib.ru/memo/russian/kuchkin_ap/02.html ]
{{колонки|конец}}
== Әҙәбиәт ==
{{колонки|2}}
* Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7.{{ref-ru}}
* Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4{{ref-ru}}
* [[Кузеев Рәил Ғүмәр улы|Кузеев Р. Ғ.]] Очерки исторической этнографии Башкир. ч. 1. — Уфа,1957.
* Кигинский район Республики Башкортостан. Краткая энциклопедия. — Уфа, 2000.
* Дыуан ырыуы ауылдары. — Өфө,
* Гвоздикова И. М. Башкортостан накануне и в годы Крестьянской войны под предводительством Е. И. Пугачёва. Уфа, 1999.
* Алағуз // Башҡорт энциклопедияһы — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
Ведомость Уфимской провинциальной канцелярии, присланная в Оренбургскую губернскую канцелярию, об участии нерусского населения Уфимской провинции в восстании //Крестьянская война 1773—1775 гг. на территории Башкирии. C.257]
* Крестьянская война 1773—1775 гг. на территории Башкирии: Сборник документов. Уфа, 1975.
Челябинский портал. Дуван (род)
* Гвоздикова И. М. Башкортостан накануне и в годы Крестьянской войны под предводительством Е. И. Пугачёва. Уфа, 1999.
{{колонки|конец}}
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
Алағуз
Баҡын (исем)
== Сығанаҡтар ==
— ЦГИА РБ. Ф.1, оп.1, д.3380, л.60—63
— Документы ставки Е. И. Пугачёва, повстанческих властей и учреждений: 1773—1774 гг. М., 1975
— Крестьянская война 1773—1775 гг. на территории Башкирии: Сборник документов. Уфа, 1975.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}
{{Навигация1
|Портал = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь =
|Викиучебник =
|Викицитатник =
|Викитека = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды =
|Викиновости =
|Викисклад =
|Метавики =
|Проект = Башҡортостан ауылдары
}}
{{Ҡыйғы районы ауылдары}}
[[Категория:Ҡыйғы районы ауылдары]]
fs5rxihroztuljhzsajgwkbtk1258sz
Башҡортостан Республикаһының Шәйехзада Бабич исемендәге йәштәр дәүләт премияһы
0
68926
1149681
1104799
2022-08-16T09:59:15Z
Akkashka
14326
/* Шәйехзада Бабич исемендәге премия лауреаттары */
wikitext
text/x-wiki
{{Карточка награды
|Название = Башҡортостан Республикаһының Шәйехзада Бабич исемендәге йәштәр дәүләт премияһы
|Изображение =
|Размер изображения =
|OriginalName =
|Страна = {{Флагификация|Российская Федерация}}, {{Флагификация|Башкортостан}}
|Тип = маҡтаулы исем
|КомуВручается =
|ОснованияНаграждения = [[Әҙәбиәт]], [[сәнғәт]] һәм [[архитектура]] өлкәһендәге ҡаҙаныштар өсөн
|Статус = ғәмәлдә (тапшырыла)
|Параметры =
|ДатаУчреждения = 1995
|ПервоеНаграждение = 1995
|ПоследнееНаграждение =
|Количество =
|СтаршаяНаграда =
|МладшаяНаграда =
|Соответствует =
}}
'''Башҡортостан Республикаһының Шәйехзада Бабич исемендәге йәштәр дәүләт премияһы''' — [[1995]] йылда әҙиптең тыуыуына 100 йыл тулыу айҡанлы һәм уның исемен мәңгеләштереү маҡсатында [[Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте]] тарафынан өмөтлө йәш ижадсыларҙы дәртләндереү өсөн булдырылған. [[Әҙәбиәт]], [[сәнғәт]] һәм [[архитектура]] өлкәһендә эшләүселәргә юғары ижади ҡаҙаныштары өсөн бирелә.
Күренекле [[башҡорт]] шағиры [[Шәйехзада Бабич]] исеме менән аталған был премия, дөйөм алғанда, [[Башҡортостан]] комсомолының [[1967]] йылдан [[1990]] йылғаса тапшырылып килгән [[Ғәлимов Сәләм исемендәге премия]]һын алмаштыра.
Премияның төп маҡсаты: [[Башҡортостан Республикаһы]]ның төрлө яҡлы үҫешенә мөһим өлөш индергән йәш яҙыусыларҙы, рәссамдарҙы һәм архитекторҙарҙы, артистарҙы, музыканттарҙы һәм режиссёрҙарҙы дәртләндереү. 1995 йылда булдырылғандан һуң премия йыл һайын тапшырылып килһә, 2011 йылдан уның лауреаттары ике йылға бер билдәләнә башланы<ref name="ММП">[http://mmpsrb.ru/molodezhnaya-politika/talantlivaya-molodezh-respubliki-bashkortostan/gosudarstvennye-respublikanskie-molodezhnye-premii-imeni-shajhzady-babicha-v-oblasti-literatury-iskusstva-i-arhitektury Государственные республиканские молодежные премии имени Шайхзады Бабича в области литературы, искусства и архитектуры — Официальный сайт Министерства молодежной политики и спорта Республики Башкортостан] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305110330/http://mmpsrb.ru/molodezhnaya-politika/talantlivaya-molodezh-respubliki-bashkortostan/gosudarstvennye-respublikanskie-molodezhnye-premii-imeni-shajhzady-babicha-v-oblasti-literatury-iskusstva-i-arhitektury |date=2016-03-05 }}{{ref-ru}}</ref>. 2015 йылдан уның аҡсалата күләме 150 мең һум тәшкил итә.
Шәйехзада Бабич исемендәге республика йәштәр премияһы бер үк ваҡытта өс өлкәлә — [[әҙәбиәт]]тә, [[сәнғәт]]тә һәм [[архитектура]]ла ҙур ҡаҙаныштарға өлгәшкән өсөн бирелә. Премия ҡағиҙәһенә ярашлы, был күрһәткестәргә түбәндәгеләр инә<ref name="ММП" />:
* [[нәфис әҙәбиәт|нәфис әҙәбиәт өлкәһендә]] — барлыҡ төрҙәге һәм жанрҙағы (проза, шиғриәт, драматургия, балалар әҙәбиәте, әҙәбиәт белеме һәм тәнҡит, әҙәби тәржемә) әҙәби әҫәрҙәр һәм ижад материалдары өсөн;
* [[һынлы сәнғәт|һынлы сәнғәт өлкәһендә]] — рәсем һәм һынлы сәнғәт, скульптура, графика һәм биҙәү-ғәмәли сәнғәт әҫәрҙәре өсөн;
* [[театр]], [[музыка]], эстрада, цирк сәнғәте һәм [[хореография]] өлкәһендә — йәш композитор, режисссёр, дирижёр, балетмейстер, хормейстер, артист һәм рәссамдарҙың, сәхнәселәрҙең музыкаль-драматик постановкаларҙағы, үҙенсәлекле композицияларҙағы, балалар өсөн постановкаларҙағы, эстрада, цирк һәм дөйөм тамашаларҙағы эштәре, шулай уҡ театр, музыка, страда, цирк сәнғәте һәм хореография буйынса тикшеренеүҙәре өсөн;
* кинематография өлкәһендә — сценарий авторҙарының, режиссёр, рәссам, оператор һәм артистарҙың нәфис, документаль һәм анимацион фильмдарҙағы эштәре, шулай уҡ кино сәнғәтен өйрәнеп-тикшереү өсөн;
* [[архитектура|архитектура өлкәһендә]] — айырыуса һәләтле, яңылыҡ һәм үҙенсәлек менән айырылып тороп, йәмәғәт танылыуы алған һәм Башҡортостан Республикаһы мәҙәниәтен үҫтереүгә һиҙелерлек өлөш индергән архитектура әҫәрҙәре өсөн.
== Шәйехзада Бабич исемендәге премия лауреаттары ==
{| class="wide"
!Йыл
!width=30%|Лауреаттың исем-шәрифе
!width=55%|Бүләкләнеү нигеҙе
|-
|rowspan="3"| 2019—2020<ref>[https://bash.bashinform.ru/news/culture/2021-12-28/f-l-sh-yehzada-babich-isemend-ge-respublika-y-sht-r-premiya-y-tapshyryldy-2637215 Баш ҡалала Шәйехзада Бабич исемендәге республика йәштәр премияһы тапшырылды. «Башинформ» мәғлүәмәт агентлығы, 28 декабрь 2021 йыл]{{V|28|12|2021}}</ref>
|Фәйзи Ғәскәров исемендәге дәүләт халыҡ бейеүҙәре ансамбле артисы Айбулат Баһауетдинов
|Марат Кәримовтың «Салауат» хореография спектаклендә эшләгән һәм хореография сәнғәтен популярлаштырған өсөн
|-
|Актёр Азат Вәлитов
|Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры спектаклдәрендә ролдәрҙе юғары һөнәри кимәлдә башҡарғаны өсөн
|-
|Шағир Александр Хватков
|Әҙәбиәт өлкәһендәге юғары ижади ҡаҙаныштары, Башҡортостан әҙәбиәтен үҫтереүгә һәм йәштәрҙе рухи яҡтан тәрбиәләүгә ҙур өлөш индергән өсөн
|-
|rowspan="3"| 2017—2018<ref>[http://www.bashinform.ru/news/1365296-molodye-deyateli-kultury-bashkirii-segodnya-poluchili-gospremii-imeni-shaykhzady-babicha-/ Молодые деятели культуры Башкирии сегодня получили госпремии имени Шайхзады Бабича. ИА «Башинформ», 11 октября 2019]</ref>
|Линар Дәүләтбаев, Шәүрә Сәғитова, Екатерина Хәйбуллина һәм Лиана Ниғәмәтйәнова
|Башҡорт легендалары мотивтары буйынса ижад ителгән «Ҡоштар ни йырлай» музыкаль әкиәте өсөн
|-
|«Арғымаҡ» этно-рок төркөмө (Ринат Рамазанов, Алик һәм Эмиль Гәрәевтар, Радмир Исмәғилев, Айрат Нәзиров)
|Башҡорт халҡының мәҙәни мираҫын һәм милли музыка ҡоралдарын тергеҙгәне һәм уларҙы популярлаштырғаны өсөн
|-
|Актёрҙар [[Илгиз Таһиров]] (Шәйехзада Бабич роле), Рәмзил Сәлмәнов (Зәки Вәлиди) һәм Радмир Абдуллин (Ғәбделхай Иркәбаев)
|тулы метражлы әҙәби тарихи [[Бабич (фильм)|«Бабич» фильмында]] уйнаған ролдәрҙе юғары башҡарыу оҫталығы өсөн
|-
|rowspan="3"| 2015—2016
|Алмас Шаммасов, шағир
|«Өй түбәмдә күгәрсендәр» китабы өсөн
|-
|[[Башҡорт дәүләт академия драма театры]]ның Илсур Ҡаҙаҡбаев, Урал Әминев, Ринат Баймырҙин, Артур Кәбиров һәм Фәнис Рәхмәтовтарҙан торған ижади төркөмө
|«Хыялға ҡаршы» спектаклен (А. Баймөхәмәтовтың "Ҡалдырма, әсәй!" повесы буйынса) юғары художество кимәлендә сәхнәләштергән һәм башҡорт театр сәнғәтен пропагандалаған өсөн
|-
|Алһыу Хәсбиуллина, музыкант, хор дирижёры
|хор сәнғәте өлкәһендәге ҡаҙаныштары өсөн
|-
|rowspan="3"| 2013—2014<ref>[http://mmpsrb.ru/assets/files/mol.polit/konkursi/2015/proekt-postanovleniya.pdf ПРАВИТЕЛЬСТВО РЕСПУБЛИКИ БАШКОРТОСТАН ПОСТАНОВЛЕНИЕ О присуждении Государственных республиканских молодежных премий им. Шайхзады Бабича в области литературы, искусства и архитектуры за 2013, 2014 годы — Официальный сайт Министерства молодежной политики и спорта Республики Башкортостан] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170708201150/http://mmpsrb.ru/assets/files/mol.polit/konkursi/2015/proekt-postanovleniya.pdf |date=2017-07-08 }}</ref><ref>[http://www.bashinform.ru/bash/764870/ Өфөлә Шәйехзада Бабич исемендәге дәүләт премияһы лауреаттары билдәле булды — «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 18 сентябрь 2015 йыл]</ref><ref>[http://www.bashinform.ru/bash/771878/ Бөгөн Башҡортостан Хөкүмәте йортонда 2013-2014 йылдар өсөн әҙәбиәт, сәнғәт һәм архитектура өлкәһендә Шәйехзада Бабич исемендәге йәштәр премияһын тапшырыу тантанаһы булды. — «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 2015 йыл, 9 октябрь]</ref>
|[[Айгиз Баймөхәмәтов]], журналист һәм яҙыусы
|«Ҡалдырма, әсәй!» китабы өсөн
|-
|[[Вера Фролова]]<br/>[[Ишбирҙина Айгөл Фәрит ҡыҙы|Айгөл Ишбирҙина]]
|һынлы сәнғәт өлкәһендәге «Тыуған төйәктә ҡулға-ҡул тотоношоп» ижади проекттары өсөн
|-
|[[Нәзиуллин Артур Искәндәр улы|Артур Нәзиуллин]], кларнетсы, [[Мәскәү]] филармонияһы артисы
|донъяла [[Башҡортостан]] мәҙәниәтенең абруйын күтәреүгә индергән өлөшө өсөн
|-
|rowspan="3"| 2011—2012
|[[Сөләймәнов Рөстәм Сәлих улы|Рөстәм Сөләймәнов]], дирижер
|[[Башҡортостан Республикаһы]] композиторҙарының симфоник музыка әҫәрҙәрен пропагандалағаны өсөн
|-
|[[Савельев Игорь Викторович|Игорь Савельев]], яҙыусы
|«Терешкова летит на Марс» романы өсөн
|-
|[[Асҡаров Айнур Юлай улы|Айнур Асҡаров]], режиссёр
|«Еңмеш» нәфис фильмы өсөн
|-
|rowspan="3"| 2010
|[[Ҡунаҡбаев Артур Рауил улы|Артур Ҡунакбаев]], театр актёры
|[[Әхмәтзәки Вәлиди]] ролен башҡарғаны өсөн
|-
|[[Күскилдина Зөлфиә Мансур ҡыҙы|Зөлфиә Күскилдина]], балалар яҙыусыһы
|«Тәмле Яңы йыл» исемле әкиәттәр һәм хикәйәләр йыйынтығы өсөн
|-
|[[Ғафаров Искәндәр Алмас улы|Искәндәр Ғафаров]], музыкант
|юғары башҡарыу оҫталығы өсөн
|-
|rowspan="3"| 2009
|[[Андрей Ганичев]], театр актёры
|Колька Кузмин (А. Приставкин «Ночевала тучка золотая») ролен башҡарған өсөн
|-
|[[Ниғмәтуллин Руслан Рауил улы|Руслан Ниғмәтуллин]], скульптор, художник
|скульптура сәнғәтен үҫтереүгә индергән өлөшө өсөн
|-
|[[Рөстәм Ямалетдинов]]<br/>[[Павел Мазин]]
|сәнғәт гимназия—интернатын яңыртыу проекты өсөн
|-
|rowspan="3"| 2008
|[[Светлана Ғиниәтуллина]], театр актёры
|Агафья Тихоновна, Любовь, Турандот ролдәрен башҡарған өсөн
|-
|[[Вәлиев Илһам Фәһим улы|Илһам Вәлиев]], опера йырсыһы
|Операларҙа Һөйөндөк, Салауат, Ленский, Пинкертон, Альфред, Фауст партияларын башҡарған өсөн
|-
|[[Бураҡаева Зөһрә Диҡҡәт ҡыҙы|Зөһрә Бураҡаева]], яҙыусы
|милли әҙәбиәтте үҫтереүҙә һәм пропагандалауҙағы өлөшө һәм тәржемә өлкәһендәге хеҙмәттәре өсөн
|-
|rowspan="3"| 2007
|[[Лариса Абдуллина]], шағир, журналист
|«Еләк тәме» шиғырҙар һәм публицистик әҫәрҙәр йыйынтығы өсөн
|-
|[[Мөхәмәтйәрова Гүзәл Тимербәк ҡыҙы|Гүзәл Мөхәмәтйәрова]]
|«Аҡ тирмә» кейеҙ коллекцияһын йыйғаны өсөн
|-
|[[Руслан Девятов]]<br/> [[Тәнзилә Дулатова]]<br/>[[Дмитрий Мавродиев]]<br/>[[Андрей Мануилов]]<br/>[[Руслан Йәнбәков]]
|«[[Өфө-Арена]]» боҙ һарайы проекты өсөн
|-
|rowspan="3"| [[2006]]
|[[Гөлназ Ҡотоева]], шағир
|«Йәнем томбойығы» шиғырҙар йыйынтығы өсөн
|-
|[[Сәғәҙиева Зилә Ғәлимйән ҡыҙы]]
|«И стонет курай, и ликует курай» телевизион фильмы һәм очерктары өсөн
|-
|[[Рөстәм Хәкимов]], режиссёр
|«Урал батыр» ([[Ғәзим Шафиҡов]] әҫәре буйынса) спектаклен ҡуйғаны өсөн
|-
|rowspan="3"| 2005
|[[Илдар Ибраһимов]]
|[[Күгәрсен районы]] [[Мораҡ]] мәҙәниәт йортон яңыртыу проекты өсөн
|-
|[[Хәсән Усманов]], йырсы
|«Искәндәр һәм Ләйлә музыкаль комедияһында төп ролде башҡарғаны өсөн
|-
|[[Әминә Шафиҡова]], уҡытыусы—музыкант
|юғары башҡарыу оҫталығы өсөн
|-
|rowspan="3"| 2004
|[[Күлбаев Мөсәлим Георгий улы|Мөсәлим Күлбаев]], режиссёр
|«Тиль» (Г. Горин), «Беҙҙең өйҙөң йәме» ([[Мостай Кәрим]]) спектаклдәрен ҡуйғаны өсөн
|-
|[[Шәйхетдинов Рөстәм Рәжәп улы|Рөстәм Шәйхетдинов]], музыкант
|юғары башҡарыу оҫталығы өсөн
|-
|[[Сәлмән Ярмуллин]], журналист
|«Ахыр заман — аяҡ аҫтында» исемле әҙәби — публицистик әҫәрҙәр йыйынтығы өсөн
|-
|rowspan="3"| 2003<ref>[http://www.bashinform.ru/news/114561-v-dome-respubliki-nagradili-trekh-laureatov-premii-imeni-shaykhzady-babicha/ Республика йортонда Шәйехзада Бабич исемендәге өс премия лауреатын наградланылар]{{ref-ru}}</ref>
|[[Миңлеғәфүр Зәйнетдинов]], ҡумыҙсы
|төрлө музыкаль фестиваль һәм конкурстарҙағы еңеүҙәре һәм халҡыбыҙҙың боронғо уйын ҡоралы [[ҡумыҙ]]ҙы пропагандалауҙағы хеҙмәттәре өсөн
|-
|[[Роберт Юлдашев]], ҡурайсы
|юғары башҡарыу оҫталығы, [[ҡурай]]ҙа уйнаүҙың классик традицияларын байытҡаны һәм [[башҡорт]] халҡының был музыка ҡоралын үҫтереүгә индергән өлөшө өсөн
|-
|[[Зөлфиә Ханнанова]], шағир
|«Килен тәңкәһе» шиғырҙар йыйынтығы өсөн
|-
|rowspan="3"| 2002
|[[Алмас Әмиров]], актёр
|Жүси, Ҡотош, Морис Ляппен ролдәрен башҡарғаны өсөн
|-
|[[Ғарипов Тимур Мөхәммәт улы|Тимур Ғарипов]], артист
|Георг IV, Петя, Әбүләй ролдәрен башҡарған өсөн
|-
|[[Ибраһимов Ғәйнислам Дәүләтбай улы|Ғәйнислам Ибраһимов]], ғалим, тәржемәсе
|[[Урал батыр|«Урал батыр»]], [[Аҡбуҙат (эпос)|«Аҡбуҙат»]] һәм башҡа эпик әҫәрҙәрҙе [[төрөк теле]]нә тәржемә иткәне өсөн
|-
|rowspan="3"| 2001
|[[Искәндәр Бикташов]]
|Красноусольский санаторийы корпусын яңыртыу һәм башҡа проекттары өсөн
|-
|[[Ишҡыуатова Гөлдәр Йәдкәр ҡыҙы|Гөлдәр Ишҡыуатова]], йырсы, телережиссёр
|йәш быуынды рухи-әхләҡи яҡтан тәрбиәләүҙәге хеҙмәте өсөн
|-
|[[Антон Павловский]], музыкант
|виолончелда юғары башҡарыу оҫталығы өсөн
|-
|rowspan="3"| 2000
|[[Сулпан Билалова]], рәссам
|[[Аманат (журнал)|«Аманат»]] балалар журналын биҙәү буйынса хеҙмәттәре өсөн
|-
|[[Иҙелбаев Урал Мирас улы|Урал Иҙелбаев]], композитор
|«Айгөл иле», «Шайморатов генерал» һәм башҡа театр спектаклдәре өсөн яҙған музыкаһы өсөн
|-
|[[Хәлилов Азамат Самат улы|Азамат Хәлилов]], артист
|Ҡаһым түрә, кенәз Тереғол һәм Шәкүр ролдәрен башҡарған өсөн
|-
|rowspan="4"| 1999
|[[Низаметдинов Рәйес Йәүҙәт улы|Рәйес Низаметдинов]], хореограф
|халыҡ ижадын үҫтереүгә индергән өлөшө һәм «[[Ҡарас сәсән]]», «Бөркөт ояһы», «Мираҫ», «Сура батыр» бейеүҙәрен ҡуйғаны өсөн
|-
|[[Сөләймәнова Гүзәл Наил ҡыҙы|Гүзәл Сөләйманова]], балет артисы
|[[Чайковский Пётр Ильич|П.И. Чайковскийҙың]] «Щелкунчик» балетында Мари, Жюль Массненың «Дон Кихот»ында Китри һәм Л. Степановтың «Сыңрау торна»һында — Зәйтүнгөл партияларын башҡарған өсөн.
|-
|[[Юлай Үҙәнбаев]], композитор
|«Тылсымлы ҡурай» ([[Биишева Зәйнәб Абдулла ҡыҙы|Зәйнәп Биишева]]), «Төштәге йыр» ([[Ғарипова Таңсулпан Хизбулла ҡыҙы|Таңсулпан Ғарипова]]), «Ҡыңғырау сәскә» ([[Асанбаев Николай Васильевич|Нәжиб Асанбаев]]) һәм «Һуңғы аҡсарлаҡ» (Буранбай Исҡужин) спектаклдәрен музыкаль яҡтан биҙәгәне һәм «Аҡ болоттар», «Устарыма һал йөрәгеңде» йырҙары өсөн.
|-
|[[Земфира]], йырсы
|хәҙерге заман музыка сәнғәтен үҫтереүгә индергән өлөшө һәм юғары башҡарыу оҫталығы өсөн
|-
|rowspan="3"| 1998
|[[Гөлназ Ҡолһарина]],
|«Ете ҡыҙ», «Торналар», «Ғәҙәти булмаған балыҡ тотоу», «Болан мөгөҙҙәре» видеофильмдары өсөн
|-
|[[Хызыров Вәхит Ғәлибай улы|Вәхит Хызыров]], опера йырсыһы
|«Ave Maria»ны, сит ил композиторҙарының боронғо музыка концерттарын һәм [[Хөсәйен Әхмәтов]]тың «Ҡояшҡа гимн»нын башҡарғаны өсөн
|-
|[[Илдар Ғафаров]]<br/>[[Юлдаш Ураҡсин]]<br/>[[Ғафаров Алмас Айрат улы|Алмас Ғафаров]]<br/>[[Рәмил Ихсанов]]<br/>[[Руслан Ниғмәтов]]
|«Аманат» студияһында милли музыканы үҫтереүгә индергән хеҙмәттәре өсөн
|-
|rowspan="3"| 1997
|[[Тәнзилә Дәүләтбирҙина]], шағир
|«Мин кем?» йыйынтығы өсөн
|-
|[[Әмир Мәжитов]]<br/>[[Йәлил Сөләймәнов]]
|«Сикһеҙ юл» күргәҙмә проекты өсөн
|-
|[[Ринат Миңлебаев]], рәссам-график
|«Урман аллалары», «Гипербореялар» график рәсемдәре өсөн
|-
|rowspan="3"| 1996
|[[Рәхмәтуллина Ләйсән Зөфәр ҡыҙы|Ләйсән Рәхмәтуллина]], рәссам
|«Флюидлар» триптихы, «Байкал буйлап» исемле рәсеме өсөн
|-
|[[Булат Йосопов]]<br/>[[Айҙар Аҡманов]]<br/>[[Исхаҡов Рияз Марат улы|Рияз Исхаҡов]]<br/>[[Владислав Байрамғолов]]
| «Быяла юлсы» (''Стеклянный пассажир'') фильмы өсөн
|-
|[[Ҡарабулатов Рәсүл Рафиҡ улы|Рәсүл Ҡарабулатов]]<br/>[[Йыһаншин Азат Надир улы|Азат Йыһаншин]]<br/>[[Фирҙәт Ғәлиев]]<br/>[[Бабич Рушанна Юрий ҡыҙы|Рушанна Бабич]], театр актёрҙары
|Милли йәштәр театрының «Салауат» спектаклендә ([[Мостай Кәрим]] әҫәре) башҡарған ролдәре өсөн
|-
|rowspan="3"| 1995
|[[Фәрзәнә Аҡбулатова]], яҙыусы
|«Атай икмәге» (1993) исемле хикәйәләр йыйынтығы өсөн
|-
|[[Түләков Рәйес Ғөссәм улы|Рәйес Түләков]], шағир
|«Ҡашмау» һәм «Муйынса» исемле китаптары өсөн
|-
|[[Байбурина Зөһрә Фәнил ҡыҙы|Зөһрә Байбурина]], балет артисы
|Магдалена, Кармен, Ярославна, Яубикә, Көнбикә партияларын башҡарған өсөн
|}
== Сығанаҡтар ==
* [http://mmpsrb.ru/assets/files/123456.pdf КАБИНЕТ МИНИСТРОВ РЕСПУБЛИКИ БАШКОРТОСТАН ПОСТАНОВЛЕНИЕ от 26 июля 1995 г. N 264 О ГОСУДАРСТВЕННЫХ РЕСПУБЛИКАНСКИХ МОЛОДЕЖНЫХ ПРЕМИЯХ ИМ. ШАЙХЗАДЫ БАБИЧА В ОБЛАСТИ ЛИТЕРАТУРЫ, ИСКУССТВА И АРХИТЕКТУРЫ]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}
== Һылтанмалар ==
* [http://www.durtulibibl.ru/index.php/homepage/28-literaturnaya-karta/109-literaturnye-premii Межпоселенческая центральная библиотечная система муниципального района Дюртюлинский район. Официальный сайт. Литературные премии. Литературные премии имени Ш. Бабича] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180123010931/http://www.durtulibibl.ru/index.php/homepage/28-literaturnaya-karta/109-literaturnye-premii |date=2018-01-23 }} {{ref-ru}} {{V|12|02|2018}}
* [http://www.bashinform.ru/news/114561-v-dome-respubliki-nagradili-trekh-laureatov-premii-imeni-shaykhzady-babicha/ В Доме республики наградили трех лауреатов премии имени Шайхзады Бабича] {{ref-ru}}
* [http://bashgazet.ru/obshestvo/19205-premiyaa-kem-d-it.html Премияға кем дәғүә итә? Әҙәбиәт, сәнғәт һәм архитектура өлкәһендәге Шәйехзада Бабич исемендәге республика дәүләт йәштәр премияһына дәғүә иткән һәм конкурста артабан ҡатнашыу өсөн һайлап алынған кандидаттарҙың исемдәре асыҡланды. «Башҡортостан» гәзите, 2015, 22 август] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160309121653/http://bashgazet.ru/obshestvo/19205-premiyaa-kem-d-it.html |date=2016-03-09 }}
[[Категория:Башҡортостан премиялары]]
[[Категория:Сәнғәт өлкәһендә премиялар]]
[[Категория:Шәйехзада Бабич]]
[[Категория:Башҡортостан әҙәбиәте]]
[[Категория:Башҡортостан сәнғәте]]
[[Категория:Башҡортостан архитектураһы]]
easfclcff2ozl93gbu4smpsr417jvtg
Ғөбәйҙуллин
0
82865
1149691
863800
2022-08-16T11:43:16Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
'''Ғөбәйҙуллин''' — — башҡорт фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла бар.
'''Ғөбәйҙуллина''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.
== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ибәтулла Ғөбәйҙуллин]] (1787—?) — хәрби эшмәкәр. Рус-прусс-француз һуғышында, 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм 1813—1814 йылдарҙағы Рус армияһының сит илгә походтарында ҡатнашыусы.
* [[Ғөбәйҙуллин Камил Ғөбәй улы]] (9.11.1949) — график, [[Рәсәй]]ҙең (2004) һәм [[Башҡортостан]]дың (1997) атҡаҙанған рәссамы.
* [[Ғөбәйҙуллин Мансур Садиҡ улы]] (1920—2008) — ғалим-иҡтисады, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре.
* {{МиҙалБ}} [[Ғөбәйҙуллин Миңлеғәли Хәбибулла улы]] (1923—1944) — [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда батырҙарса һәләк булған офицер, [[Советтар Союзы Геройы]] (1944).
* [[Ғөбәйҙуллин Наил Шәғбән улы]] (1928—2011) — музыка белгесе, композитор.
* [[Ғөбәйҙуллин Шәмсетдин Йәрмөхәмәт улы]], [[Шәмсетдин Зәки]] (1822—1865) — [[башҡорт]] мәғрифәтсеһе, философ, шағир, дин белгесе.
----
* [[Ғөбәйҙуллина Гөлназ Радик ҡыҙы]] (14.02.1992) — [[Рәсәй]] спортсыһы, заманса бишалыш буйынса донъя чемпионы (2017).
* [[Ғөбәйҙуллина Фәрзәнә Хәйбулла ҡыҙы]] (14.10.1945) — башҡорт балалар яҙыусыһы, яҙыусы-тәржемәсе һәм педагог-методист.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}
9g3bbngb52fhpc2mn1agapysg3mh2yw
Ғарипов
0
84543
1149692
1091019
2022-08-16T11:45:23Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
'''Ғарипов''' — башҡорт фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла бар.
'''Ғарипова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.
== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғарипов Рәми Йәғәфәр улы]] (1932—1977) — Башҡортостандың халыҡ шағиры (1992).
* [[Ғарипов Талмас Мәғсүм улы]] (1928 т.) — тел белгесе, Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының академигы.
* [[Ғарипов Әхмәтшәриф Хәләф улы]] - Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры, 1949—1984 йылдарҙа Учалы тау-байыҡтырыу комбинатының экскаватор машинисы.
* [[Ғарипов Миңсадиҡ Ғариф улы]] (1946—1998) — Рәсәй рәссамы, график, иллюстратор.
----
* [[Ғарипова Таңсулпан Хизбулла ҡыҙы]] (1947 т.) — прозаик, драматург.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}
e04mqsi0hzjphg1byxu7w1ej6twbh06
Мансуров
0
89035
1149695
662086
2022-08-16T11:56:33Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
'''Мансуров''' — башҡорт фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла бар.
'''Мансурова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.
== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Мөхәмәтғата Мансуров|Мансуров Мөхәмәтғата]] (1834—1924) — дин һәм йәмәғәт эшмәкәре, ишан, мәғрифәтсе, эшҡыуар һәм меценат, башҡорт кенәздәре тоҡомо вәкиле.
* [[Мансуров Фәнил Хәбибулла улы]] (1931—1995) — журналист, яҙыусы.
* [[Мансуров Әхтәм Әхмәт улы]] (1895—1965) — башҡорт тел ғилеме белгесе.
* [[Мансуров Ғизәр Әхтәм улы]] (1930—2013) — селекционер, ауыл хужалығы фәндәре докторы (1999).
----
* [[Мансурова Любовь Ильинична]] ([[13 декабрь]] [[1929 йыл]]) — ғалим-агроном. 1971—1995 йылдарҙа [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт аграр университеты]] уҡытыусыһы. Ауыл хужалығы фәндәре докторы (1991), профессор (1993). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған агрономы (2006).
{{Фамилиялаштар исемлеге}}
dypqauekv5i4iwac05zg8vrq3yl9fit
Лоҡманов
0
99958
1149694
1090647
2022-08-16T11:51:37Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
'''Лоҡманов''' — башҡорт фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла бар.
'''Лоҡманова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.
== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Лоҡманов Илнур Флүр улы]] ([[7 май]] [[1983 йыл]]) — драма артисы, йырсы, [[2005 йыл]]дан [[Башҡортостан Республикаһының Мостай Кәрим исемендәге Милли йәштәр театры|Мостай Кәрим исемендәге йәштәр театры]] актёры. [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы]] ([[2018]])<ref>[https://bash.bashgazet.ru/litiratura/30252-yrgemde-tylap-yshyem.html «Йөрәгемде тыңлап йәшәйем» «Башҡортостан» гәзите, 25.05.2018]</ref>.
* [[Лоҡманов Ғаян Лоғоман улы]] (1923—1988) — [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашҡан [[башҡорт]] яҙыусыһы.
* [[Лоҡманов Жан Лоҡман улы]] (Жан Лоҡман, 1912—1959) — тәүге башҡорт тәнҡитселәренең береһе.
* [[Лоҡманов Хәлил Хәмит улы]] (1959—2018) — СССР боксёры, СССР һәм Рәсәйҙең бокс буйынса тренеры.
----
* [[Лоҡманова Клара Абдулла ҡыҙы]] ([[4 ғинуар]] [[1945]]) — микробиолог, фармаколог. Медицина фәндәре докторы (2000). БАССР‑ҙың атҡаҙанған табибы (1986), СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1980)<ref name="Башҡорт энциклопедияһы">{{БЭ2013|87600}}</ref>.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}
5a5u1jvhdrqv6thpai41ebnd96zdl8x
Ишморатов
0
110566
1149684
914293
2022-08-16T11:14:29Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
'''Ишморатов''' — башҡорт фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла бар.
'''Ишморатова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.
== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ишморатов Мансур Ғәйзулла улы]] ([[1913 йыл]] [[Бөрйән районы]] [[Яңы Монасип]] ауылы - [[1 февраль]] [[1945 йыл]], [[Германия]], Зеяпотен ауылы<ref name="ИШМУРАТОВ Мансур Гайзуллович">[https://veteran1945.jimdofree.com/%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8-%D0%BD%D0%B0-%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82%D0%B5/%D0%B8%D1%88%D0%BC%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2-%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%83%D1%80-%D0%B3%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87/ ИШМУРАТОВ Мансур Гайзуллович]</ref><ref name="ИШМУРАТОВ Мансур">[https://veteran1945.jimdofree.com/%D1%81%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA-%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B1%D1%88%D0%B8%D1%85-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D1%88%D0%B8%D1%85-%D0%B1%D0%B5%D0%B7-%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8-%D1%83%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B8%D1%85-%D0%BE%D1%82-%D1%80%D0%B0%D0%BD-%D0%B8-%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%BD%D0%B8-%D0%B2-%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%83-%D0%B2-%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%8B-%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B9-%D0%BE%D1%82%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9-%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B-1941-1945-%D0%B3%D0%B3-%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85-%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC-%D1%80%D0%B2%D0%BA/%D0%B7-%D0%B8/ ИШМУРАТОВ Мансур]</ref>) — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугиры<ref>[https://vk.com/wall-185644502?offset=20 Шайморатов вариҫтары]</ref>, старшина, орудие командиры<ref name="ИШМУРАТОВ Мансур Гайзуллович" />.
* [[Ишморатов Миңлерәйес Миңлеғәли улы]] ([[25 октябрь]] [[1940 йыл]]) — [[ауыл хужалығы]], [[КПСС|партия]] һәм [[дәүләт]] органдары ветераны, ғалим-[[иҡтисад]]сы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1979 йылдан халыҡ депутаттарының [[Стәрлетамаҡ районы|Стәрлетамаҡ район]] Советы башҡарма комитеты рәйесе, 1983 йылдан КПСС-тың [[Ауырғазы районы|Ауырғазы район]] комитетының беренсе секретары, 1991 йылдан — халыҡ депутаттарының район Советы башҡарма комитеты рәйесе һәм бер уҡ ваҡытта 1992—1995 йылдарҙа район хакимиәте башлығы. Иҡтисад фәндәре докторы (2010), профессор. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1992), ике [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]], [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] һәм [[Халыҡтар дуҫлығы ордены (Башҡортостан)|Халыҡтар дуҫлығы]] ордендары кавалеры. Ауырғазы (2000) һәм Стәрлетамаҡ райондарының (2008) почётлы гражданы.
* [[Ишморатов Хажиәхмәт Вәлиәхмәт улы]] ([[1909 йыл]]<ref name="Ишмуратов Хазиахмет Валиахметович">[https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero75057584/Память народа. Ишмуратов Хазиахмет Валиахметович]</ref><ref name="ИШМУРАТОВ Х. В.">[https://1418museum.ru/heroes/26931566/ ИШМУРАТОВ]</ref> — ?) — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугиры, ҡыҙылармеец, «Батырлыҡ өсөн» миҙалы кавалеры<ref name="Ишмуратов Хазиахмет Валиахметович" /><ref name="ИШМУРАТОВ Х. В." />.
* [[Ишморатов Хәләф Хәлфетдин улы]] ([[2 февраль]] [[1960 йыл]]) — дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре. «Башлеспром» йәмғиәтенең директорҙар Советы рәйесе. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның беренсе, икенсе һәм бишенсе саҡырылыш [[Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай]] депутаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002). [[Салауат Юлаев ордены]] кавалеры (2004).
* [[Ишморатов Ғүмәр Йосоп улы]] (28.09.1951), ғалим-химик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Химия фәндәре докторы (1993), профессор (1997). [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған фән эшмәкәре (2003). А. Н. Несмеянов исемендәге премия лауреаты (1999).
----
* [[Ишморатова Наилә Мәүлитйән ҡыҙы]] (28.09.1954), ғалим-химик. Ауыл хужалығы фәндәре докторы (2007). [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (2010).
* [[Ишморатова Майя Мөнир ҡыҙы]] ([[27 май]] [[1966 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-ботаник. 2007 йылдан [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, физиология һәм дөйөм биология кафедраһы мөдире. Рәсәй Тәбиғәт фәндәре Академияһының мөхбир ағзаһы, биология фәндәре докторы (2004), профессор (2011). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре, Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы.
* [[Ишморатова Светлана Ирек ҡыҙы]] (1972) — биатлонсы, [[Рәсәй]]ҙең атҡаҙанған спорт мастеры. Рәсәй Биатлонсылар союзының идара ағзаһы.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}
[[Категория:Алфавит буйынса күп мәғәнәле төшөнсә биттәре]]
[[Категория:Фамилиялаштар исемлеге булған биттәр]]
kwd54z26p8l4od5rcp33e56hgqrtg4w
Ғарифуллин
0
135841
1149693
1090636
2022-08-16T11:47:00Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
'''Ғарифуллин''' — башҡорт фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла бар.
'''Ғарифуллина''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.
== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Ғарифуллин Артур Сирен улы]] (1986) — Рәсәй мосолман дин әһеле.
* [[Ғарифуллин Илдар Илфат улы]] (27.05.1963) — [[спорт]]сы, [[СССР]]‑ҙың халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1984).
* [[Ғарифуллин Илүс Фәғит улы]] (1960—2016) — хужалыҡ эшмәкәре, инженер-механик, уйлап табыусы.
* [[Ғарифуллин Ҡәҙим Мөғәллим улы]] (22.03.1930) — иҡтисадсы-ғалим, юғары мәктәп уҡытыусыһы.
* [[Ғарифуллин Рим Карам улы]] (24.09.1943) — хор артисы (тенор).
* [[Ғарифуллин Рөстәм Рәфис улы]] (1978—2015) — [[саңғы]]сы, [[Паралимпия уйындары]]нда ҡатнашыусы.
* [[Ғарифуллин Флорит Сәғит улы]] (1948—2010) — СССР һәм Рәсәй тау инженеры. Техник фәндәр докторы (2003).
----
* [[Ғарифуллина Айһылыу Рәжәп ҡыҙы]] (1.01.1968) — уҡытыусы, журналист һәм шағир.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}
[[Категория:Алфавит буйынса күп мәғәнәле төшөнсә биттәре]]
[[Категория:Фамилиялаштар исемлеге булған биттәр]]
hulhl491aw202jrlobkoffxdajxks9l
Шәймөхәмәтова Людмила Николаевна
0
163789
1149686
1092349
2022-08-16T11:31:05Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
{{Ук}}
'''Шәймөхәмәтова Людмила Николаевна''' ([[12 ноябрь]] [[1951 йыл]]) — [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең музыка белгесе, педагог, сәнғәт фәндәре докторы (2001), профессор (2001), Рәсәй Федерацияһының (2007) һәм Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2001). «Проблемы музыкальной науки» һәм «Креативное обучение в Детской музыкальной школе» журналдарының баш мөхәррире<ref name="kreativ">[http://lab-ms.narod.ru/biblioteka/katalog/izdaniya/nauchno-metodicheskii_vestnik_kreativnoe_obuchenie_v_dmsh/ «Креативное обучение в Детской музыкальной школе». Сайт Лаборатории музыкальной семантики.]</ref>, музыкаль семантика фәнни өлкәһендәге йүнәлеште ойштороусыларҙың береһе<ref name="vved">''Холопова В. Н.'' [http://symplex.ru/item.php?id=811 Введение. Июнь 2005.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140107132444/http://symplex.ru/item.php?id=811 |date=2014-01-07 }} // Теория музыкального содержания: Уч. пособие.— 1-е изд.— СПб.: Планета Музыки, 2006.— ISBN 5-8114-0600-2<br>«…Своё направление развито Лабораторией музыкальной семантики под руководством профессора Л. Н. Шаймухаметовой…»</ref><ref>Саввина Л. В. [http://dissercat.com/content/zvukoorganizatsiya-muzyki-xx-veka-kak-obekt-semiotiki Звукоорганизация музыки XX века как объект семиотики]. Диссертация на соискание учёной степени доктора искусствоведения; Саратовская государственная консерватория (академия) имени Л. В. Собинова, 2009.<br>«В настоящее время получает всестороннее развитие одна из составных частей семиотики музыкальная семантика, в частности, данная проблема широко разрабатывается лабораторией музыкальной семантики Уфимского института искусств им. 3. Исмагилова, которым руководит доктор искусствоведения, профессор Л. Шаймухаметова».</ref><ref name="kazanc"/>, Музыкаль семантика лабораторияһы ғилми етәксеһе<ref name="trudi"/><ref name="kazanc">''Казанцева Л. П.'' [http://mvastracons.ru/old/Kamerton_7/kamerton_7_14.html Научные чтения по музыкальному содержанию] // [[Астраханская государственная консерватория]]. Журнал «Камертон», № 7. (автор — доктор искусствоведения, профессор)<br>''«В наше время проблематика музыкального содержания привлекает к себе многих исследователей. Однако, пожалуй, наиболее плодотворно она развивается в трех реально существующих научных школах — Москвы, Уфы (в „Лаборатории музыкальной семантики“) и Астрахани-Волгограда».''</ref>.
== Белеме Һәм профессиональ эшмәкәрлеге ==
Людмила Николаева Шәймөхәмәтова 1951 йылдың 12 ноябрендә Свердловск (хәҙер Екатеринбург) ҡалаһындатыуған. 1976 йылда М. П. Мусоргский Урал дәүләт консерваторияһының тарихи-теоретик бүлеген тамамлай. [[1994 йыл]]да «Мигрирующая интонационная формула и семантический контекст музыкальной темы» темаһы буйынса кандидатлыҡ диссертацияһын яҡлай (Рәсәй сәнғәт институтының музыка бүлегендә диссертация әҙерләнә). Ғилми етәксеһе — сәнғәт фәне докторы, профессор М. Г. Арановский<ref>[http://www.dissercat.com/content/semanticheskie-protsessy-v-muzykalnoi-teme Семантические процессы в музыкальной теме (тема диссертации и автореферата по ВАК 17.00.02, доктор искусствоведения в форме науч. докл. Шаймухаметова, Людмила Николаевна)]</ref>. Докторлыҡ диссертацияһын (темаһы — "«Семантические процессы в музыкальной теме») [[2000 йыл|2000 йылдың]] 23 июнендә Дәүләт Сәнғәт фәне институтында үтә.
[[1978 йыл]]дан ул [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты|Өфө дәүләт сәнғәт институтында]] музыка теорияһы кафедраһында эшләй. 1983 йылдан алып 1990 йылға тиклем Өфө сәнғәт институтының әлеге кафедраһын етәкләй. 1989—1990 йылдарҙа уҡыу-уҡытыу эше буйынса проректор вазифаһын биләй. [[2001 йыл]]дан — музыкаль семантиканың ғилми-тикшеренеү лабораторияһы мөдире.
[[2007 йыл]]да «Музыка фәне проблемалары» Рәсәй махсуслаштырылған журналының баш мөхәррире булып эшләй. [[2008 йыл]]дан Өфө дәүләт сәнғәт академияһы базаһында ойошторолған музыкаль семантика лабораторияһы базаһында<ref name="vved"></ref><ref name="mgk">[http://old.mosconsv.ru/education/programms/teormuzsoder_2009.pdf Теория музыкального содержания] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160605050529/http://old.mosconsv.ru/education/programms/teormuzsoder_2009.pdf |date=2016-06-05 }}. Программа-конспект для историко-теоретико-композиторских факультетов музыкальных вузов / Сост. В. Н. Холопова.— М.: Научно-издательский центр «Московская консерватория», 2009.— 24 с.<br>«В научно-педагогическом плане образовалось три основных центра: в Москве под кураторством В. Н. Холоповой, в Астрахани под руководством Л. П. Казанцевой, в Уфе под эгидой Л. Н. Шаймухаметовой (включая Лабораторию музыкальной семантики при Уфимской академии искусств)».</ref> Л. Н. Шәймөхәмәтова квартал һайын сығарыла торған Музыкаль семантика лабораторияһының «Балалар музыкаль мәктәптәрендә креатив уҡытыу» ғилми-методик баҫмаһын булдыра<ref>[http://ufaart.ru/nauka/zhurnal-problemy-muzykalnoj-nauki/kreativnoe-obuchenie-v-dmsh-prilozhenie-k-zhurnalu/ «Креативное обучение в ДМШ»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140107210631/http://ufaart.ru/nauka/zhurnal-problemy-muzykalnoj-nauki/kreativnoe-obuchenie-v-dmsh-prilozhenie-k-zhurnalu/ |date=2014-01-07 }} — научно-методический Вестник Лаборатории музыкальной семантики Уфимской государственной академии искусств. Ежеквартальное приложение к Российскому специализированному журналу «Проблемы музыкальной науки».</ref> («Музыка фәне проблемалары» математика журналына ҡушымта).
== Ғилми һәм ойоштороу өлөшө ==
[[Файл:Laboratory_of_musical_semantics.jpg|слева|мини|350x350пкс|Мухыкаль семантика лабораторияһы ойошторолған "Фән һәм музыканың музыкаль йөкмәткеһе " исемле III Бөтә Рәсәй Фәнни-ғәмәли конференцияһында ҡатнашыусылар (Өфө, 2004 йылды 26-29 апреле). Һулдан уңға, беренсе рәттә: профессор-белгестәр В. Н. Холопова, Л. Н. Шәймөхәмәтова, Г. Р. Тараева, Л. П. Казанцева; икенсе рәттә — Музыкаль семантика лабораторияһы хеҙмәткәрҙәре: сәнғәт фәне докторҙары һәм кандидаттары Н. М. Кузнецова, Р.. Х. Исламғолов, А И.Әсфәндийәров, П. В. Кириченко, И. В. Алексеева, Н. Ф. Ғарипова.]]
Шәймөхәмәтова Людмила Николаевна — музыкаль педагогика, музыкаль семантика теоретик һәм ғәмәли мәсьәләләре өлкәһендәге бик күп хеҙмәттәр авторы,<ref name="trudi">{{Cite web|url=http://ufaart.ru/nauka/laboratoriya-muzykalnoj-semantiki/|title=Ссылка на страницу Уфимской государственной академии искусств, где перечислены труды Л. Н. Шаймухаметовой|accessdate=2012-12-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131212121823/http://ufaart.ru/nauka/laboratoriya-muzykalnoj-semantiki/|archivedate=2013-12-12}}<ref name="kazanc">''Казанцева Л. П.'' [http://mvastracons.ru/old/Kamerton_7/kamerton_7_14.html Научные чтения по музыкальному содержанию] // [[Астраханская государственная консерватория]]. Журнал «Камертон», № 7. (автор — доктор искусствоведения, профессор)<br>''«В наше время проблематика музыкального содержания привлекает к себе многих исследователей. Однако, пожалуй, наиболее плодотворно она развивается в трех реально существующих научных школах — Москвы, Уфы (в „Лаборатории музыкальной семантики“) и Астрахани-Волгограда».''</ref><ref name="mgk">[http://old.mosconsv.ru/education/programms/teormuzsoder_2009.pdf Теория музыкального содержания]. Программа-конспект для историко-теоретико-композиторских факультетов музыкальных вузов / Сост. В. Н. Холопова.— М.: Научно-издательский центр «Московская консерватория», 2009.— 24 с.<br>«В научно-педагогическом плане образовалось три основных центра: в Москве под кураторством В. Н. Холоповой, в Астрахани под руководством Л. П. Казанцевой, в Уфе под эгидой Л. Н. Шаймухаметовой (включая Лабораторию музыкальной семантики при Уфимской академии искусств)».</ref><ref name="avstr">[http://www.spielstatt.at/Methode.html Ziele und Methoden] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140106023931/http://www.spielstatt.at/Methode.html |date=2014-01-06 }} // Musiklehranstalt SPIELSTATT, Wien. (сайт венской музыкальной школы)</ref>.
Л. Н. Шәймөхәмәтова Музыкаль семантика ғилми-тикшеренеү лабораторияһын етәкләй<ref name="mgk">[http://old.mosconsv.ru/education/programms/teormuzsoder_2009.pdf Теория музыкального содержания]. Программа-конспект для историко-теоретико-композиторских факультетов музыкальных вузов / Сост. В. Н. Холопова.— М.: Научно-издательский центр «Московская консерватория», 2009.— 24 с.<br>«В научно-педагогическом плане образовалось три основных центра: в Москве под кураторством В. Н. Холоповой, в Астрахани под руководством Л. П. Казанцевой, в Уфе под эгидой Л. Н. Шаймухаметовой (включая Лабораторию музыкальной семантики при Уфимской академии искусств)».</ref><ref name="vved"></ref>, уның ғилми етәкселеге аҫтында 12 кандидатлыҡ һәм 3 докторлыҡ диссертацияһы әҙерләнә<ref>См. [http://ufaart.ru/nauka/laboratoriya-muzykalnoj-semantiki/ «Лаборатория музыкальной семантики»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161031155833/http://ufaart.ru/nauka/laboratoriya-muzykalnoj-semantiki/ |date=2016-10-31 }} — ссылка на страницу Уфимской государственной академии искусств, где перечислены труды сотрудников и выпускников лаборатории</ref>, әлеге диссертацияларҙа музыка белеме өлкәһендәге төрлө теоретик һәм практик проблемалары сағылыш таба һәм улар төрлө рәсәй сәнғәт юғары уҡыу йорттары һәм консерваториларындағы диссертацион советтарында яҡлана ([[Мәскәү]], [[Дондағы Ростов]], [[Новосибирск]], [[Һарытау]], [[Магнитогорск]])<ref name="magnit">{{Cite web|url=http://www.magkmusic.com/sostav-dissoveta|title=Состав диссертационного совета Магнитогорской государственной консерватории (академии) им. М. И. Глинки|accessdate=2012-11-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140107134409/http://www.magkmusic.com/sostav-dissoveta|archivedate=2014-01-07}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140107134409/http://www.magkmusic.com/sostav-dissoveta |date=2014-01-07 }}</ref>. Л. Н. Шәймөхәмәтова етәкселегендә<ref name="info_ufa">{{Cite web|url=http://ufaart.ru/nauka/laboratoriya-muzykalnoj-semantiki/|title=Информация на сайте Уфимской государственной академии искусств|accessdate=2012-12-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131212121823/http://ufaart.ru/nauka/laboratoriya-muzykalnoj-semantiki/|archivedate=2013-12-12}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161031155833/http://ufaart.ru/nauka/laboratoriya-muzykalnoj-semantiki/ |date=2016-10-31 }}</ref> 50-нән ашыу уҡыу әсбаптары, методик ҡулланмалар, авторлыҡ программалары; «Балалар музыка мәктәптәрендә креатив уҡытыу» периодик фәнни-методик баҫмаһы сығарыла<ref>[http://www.famous-scientists.ru/gold/1272 Шаймухаметова Людмила Николаевна] // Энциклопедия Учёные стран СНГ и ближнего зарубежья</ref>.
1999 йылдан алып Л. Н. Шәймөхәмәтова төрлө Рәсәй һәм республика семинарҙары авторы булып тора<ref name="info_ufa">{{Cite web|url=http://ufaart.ru/nauka/laboratoriya-muzykalnoj-semantiki/|title=Информация на сайте Уфимской государственной академии искусств|accessdate=2012-12-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131212121823/http://ufaart.ru/nauka/laboratoriya-muzykalnoj-semantiki/|archivedate=2013-12-12}}</ref> .
2003 йылда Л. Н. Шәймөхәмәтова «Креатив уҡытыу — XXI быуат» проектын балалар музыка мәктәптәре уҡытыу процесына индерә<ref>Шаймухаметова Л. Н. и др. [http://ikompozitor.ru/book/981 «О научных разработках проблемной научно-исследовательской Лаборатории музыкальной семантики»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140107134842/http://ikompozitor.ru/book/981 |date=2014-01-07 }}. Сборник статей к 80-летию М. Г. Арановского. Государственный институт искусствознания.— М.: «Композитор», 2009.— ISBN 5-85285-326-7</ref>.
Л. Н. Шәймөхәмәтова ойошторған һәм ҡатнашҡан конференциялар һәм семинарҙар: Бөтә Союз «Искусство, наука, техника: пути сопряжения» фәнни-ғәмәли семинар ([[Өфө]], 1990); III Бөтә Рәсәй «Музыкальное содержание: наука и педагогика» фәнни-ғәмәли конференцияһы (Өфө, 2004); WMA IV халыҡ-ара симпозиумы ([[Берлин]], 2003), Рәсәй семиотик конференциялар ([[Мәскәү]], 2000; [[Дондағы Ростов]], 2006; [[Әстерхан]], 2007). Шулай уҡ Л. Н. Шәймөхәмәтова республика ССУЗ һәм ДМШ уҡытыусылары өсөн методик эштәр конкурстары жюри рәйесе булып һайлана (2000, 2003—2005)
== Төп ғилми хеҙмәттәре ==
; Музыкаль семантика буйынса монографиялар һәм башҡа эштәре
:
* Семантический анализ музыкальной темы. Учебное пособие для вузов искусства и культуры / Л. Н. Шаймухаметова. — М.: Российская академия музыки им. Гнесиных, 1999.
* Мигрирующая интонационная формула и семантический контекст музыкальной темы: Монография. — М.: Государственный институт искусствознания, 1999.
* Семантические процессы в тематизме сонат Д. Скарлатти / Шаймухаметова Л. Н., Селиванец Н. Г., Уфа, 1998.
* Переинтонирование как способ решения элементарных художественных задач в курсе гармонии // Вопросы оптимизации учебного процесса в музыкальном вузе: Сб. тр. — М: РАМ им. Гнесиных, 1993. — Вып. 125.
* Некоторые способы организации напряжения в музыкальном тексте (на примере сочинений И.-С. Баха) // Звук, интонация, процесс: Сб. тр. — М.: РАМ им. Гнесиных, 1998. — Вып. 148.
* Семантика музыкального диалога клавирных произведений западноевропейских композиторов XVII—XVIII вв. // Семантика старинного уртекста: Сб. тр. — Уфа: РИЦ УГИИ, 2002.
* Мигрирующая интонационная формула и семантический контекст музыкальной темы. // Проблемы музыкальной науки, 2011. № 2.
* Семантический анализ в работе музыканта-исполнителя; Театральный диалог в классической музыкальной теме // Музыкальный текст и исполнитель: Сб. тр. — Уфа: РИЦ УГАИ, 2004.
* Музыкальное содержание как проблема практической семантики // Музыкальное содержание: наука и педагогика: Сб. тр. — М. — Уфа: РИЦ УГАИ, 2005;
* Семантический анализ музыкальной темы // Музыкальное содержание: наука и педагогика : Сб. тр. — Уфа: РИЦ УГАИ, 2005.
* Семантический анализ музыкального текста (о разработках проблемной научно-исследовательской Лаборатории музыкальной семантики) // Проблемы музыкальной науки / Российский науч. специализ. журнал. — 2007. № 1.
* Инструктивные сочинения И.-С. Баха для клавира в практике обучения творческому музицированию /Соавт. Г. Юсуфбаева. — Уфа: УГИИ, 1998.
* Ролевые игры в классе фортепиано. Сюжеты музицирования в танцевальных пьесах западноевропейского барокко: Учебное пособие для ДШИ с видеоприложением / Шаймухаметова Л. Н., Трунина Л. С., Большакова Т. С. / Авторский проект Шаймухаметовой Л. Н. — Уфа: Лаборатория музыкальной семантики УГАИ им. З. Исмагилова, 2013.
* Играем вместе с учителем: учебное пособие для начинающих пианистов / Шаймухаметова Л. Н., Царёва Е. Ю. / Авторский проект Шаймухаметовой Л. Н. — Уфа: Лаборатория музыкальной семантики УГАИ им. Загира Исмагилова, 2013.
; Авторлыҡ программалар
:
* Основы музыкального интонирования: Программа для фортепианных отделений вузов. — Изд. 2-е, исправл. и допол. — Уфа: РИЦ УГАИ, 2003 (гриф МК РФ).
* Современные музыкально-педагогические системы: Программа для студ. муз. вузов по специальности «Музыковедение». — Уфа: РИЦ УГАИ, 2003 (гриф МО РБ).
* Ответственный, научный редактор и составитель межвузовских сборников статей и учебников (свыше 5000 п. л.). Некоторые из них:
* Вопросы поэтики и семантики музыкального текста: Межвуз. сб. ст. / РАМ им. Гнесиных. — М., 1998. — Вып. 150; Звук, интонация, процесс: Межвуз. сб. ст. / РАМ им. Гнесиных. — М., 1998. — Вып. 148.
* Историко-теоретические проблемы музыкознания: Межвуз. сб. ст. / РАМ им. Гнесиных. — М., 1999. — Вып. 156.
* Художественный мир музыкального произведения: Сб. ст. / ЛМС. — Уфа: РИЦ УГИИ, 2001.
* Внемузыкальные компоненты композиторского текста: Сб. ст. / ЛМС. — Уфа: РИЦ УГИИ, 2002.
* Семантика старинного уртекста: Сб. ст. / ЛМС. — Уфа: РИЦ УГИИ, 2002.
* Музыкальный текст и исполнитель: Сб. ст. / ЛМС. — Уфа: РИЦ УГАИ, 2004.
* Музыкальное содержание: наука и педагогика. — Уфа: РИЦ УГАИ, 2005.
* Башкирская музыкальная литература: Учебник для средних и старших классов ДМШ / Под общей редакцией проф. Л.Н Шаймухаметовой. — Уфа: РУМЦ, 2005.
* Поэтика и семантика музыкального текста. Программа для музыковедческих отделений музыкальных вузов. Уфа, 2011.
; РФ һәм БР мәҙәниәт министрлығы грифлыуҡыу әсбаптары
:
* Интонационные этюды в классе фортепиано. Ролевые игры и задания по композиции (на материале клавирной музыки западноевропейских композиторов XVII—XVIII вв.): Учебное пособие / Соавт. П. Кириченко / ЛМС. — Уфа: РИЦ УГИИ, 2002.
* Серия «6 тематических учебных тетрадей» / Соавтор. Р. Х. Исламгулова, рисунки Р. Ш. Шаймухаметова: «Звуковые краски музыки», «Звук, ритм и фантазия», «Лесная школа профессора Жирафа», «Динамические превращения звука», «Весёлые интервалы», «Звук и темп, или Кто как двигается». — [Уфим. гос. ин-т искусств], 16 с., [2] л. ил., ноты, Уфа: РИЦ УГИИ, 1997—2004 (гриф МК РФ).
* Колокольчики. Семантика на уроках сольфеджио: Метод. разработки, рисунки Р. Ш. Шаймухаметова; — Уфа: РИЦ УГИИ, 1999—2004. — Вып. 1-4; (гриф МК РФ).
* Музыкальный букварь / Соавт. Р. Х. Исламгулова, рисунки Р. Ш. Шаймухаметова; — Уфа, 2000.
* Учимся по букварю: Метод. рекомендации к учебному пособию «Музыкальный букварь в играх, картинках, загадках» (с поурочной разработкой) для нач. классов ДМШ. — РИЦ УГАИ, 2005.
* Программа по предмету «Сольфеджио» для ДМШ (первый год обучения). — Уфа: РИЦ УГАИ, 2006.
== Ижади ойошмаларҙа ағзалығы һәм эше ==
* «Word and Music» Халыҡ-ара Ассоциация ағзаһы (WMA) (2005).<ref name="WMA">{{Cite web|url=http://wordmusicstudies.org/forum3.htm|title=Людмила Николаевна Шаймухаметова на сайте «The International Association for Word and Music Studies» (WMA).|accessdate=2012-11-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140107132616/http://wordmusicstudies.org/forum3.htm|archivedate=2014-01-07}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140107132616/http://wordmusicstudies.org/forum3.htm |date=2014-01-07 }}</ref>
* Рәсәй музыка белгестәре гильдияһы вце-президенты (2010).
* Башҡортостан Республикаһы Президенты ҡарамағындағы әҙәбиәт һәм сәнғәт өлкәһендәге ике республика дәүләт премияһын тапшырыу буйынса ике комиссия ағзаһы.
* ӨДСИ Редсоветы ғилми мөхәррире.
* Магнитогорск дәүләт консерваторияһы диссертацион советы ағзаһы<ref name="magnit">{{Cite web|url=http://www.magkmusic.com/sostav-dissoveta|title=Состав диссертационного совета Магнитогорской государственной консерватории (академии) им. М. И. Глинки|accessdate=2012-11-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140107134409/http://www.magkmusic.com/sostav-dissoveta|archivedate=2014-01-07}}</ref>
* 2002 йылдан алып Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының мәҙәниәт һәм сәнғәт буйынса советы рәйесе урынбаҫары (гуманитар бүлеге).
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2007).<ref>[http://www.bestpravo.com/rossijskoje/kz-gosudarstvo/u6v.htm Указ Президента РФ от 09.04.2007 N 456 О присвоении почётного звания: «ЗАСЛУЖЕННЫЙ ДЕЯТЕЛЬ ИСКУССТВ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ» Шаймухаметовой Людмиле Николаевне — заведующей лабораторией музыкальной семантики федерального государственного образовательного учреждения высшего профессионального образования «Уфимская государственная академия искусств имени Загира Исмагилова», Республика Башкортостан.]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> — ''Сәнғәт өлкәһендәге ҡаҙаныштары өсөн''
* Башҡортостан республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2001)<ref>{{Cite web|url=http://bashkortostan.news-city.info/docs/sistemsu/dok_peyrrb.htm|title=Указ Президента Республики Башкортостан «О присвоении почетного звания „Заслуженный деятель искусств Республики Башкортостан“ Шаймухаметовой Л. Н.»|accessdate=2012-11-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140107204058/http://bashkortostan.news-city.info/docs/sistemsu/dok_peyrrb.htm|archivedate=2014-01-07}}</ref> — ''музыка сәнғәте өлкәһендәге ҙур ҡаҙаныштары өсөн''
* Рәсәй Федерацияһының мәҙәниәт министрлығы почет грамотаһы (1992).
* Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының почет грамотаһы (1998).
* Рәсәй Фәндәр академияһының почет грамотаһы — «Ватан фәнен үҫтереүгә ҙур өлөш индергәне өсөн» (2002).
* Атҡаҙанған фән һәм мәғариф эшмәкәре (2012).
* Рәсәй тәбиғәт фәне академияһының мөхбир ағзаһы (2012).
* Рәсәй тәбиғәт фәне академияһының «Фәнни мәктәпкә нигеҙ һалыусы» почетлы исеме (2012).<ref>{{Cite web|url=http://ufaart.ru/2012/12/11/l-n-shajmuxametovoj-prisvoeno-pochyotnoe-zvanie-osnovatel-nauchnoj-shkoly/|title=Л. Н. Шаймухаметовой присвоено почетное звание «Основатель научной школы»|accessdate=2012-12-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140107210323/http://ufaart.ru/2012/12/11/l-n-shajmuxametovoj-prisvoeno-pochyotnoe-zvanie-osnovatel-nauchnoj-shkoly/|archivedate=2014-01-07}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140107210323/http://ufaart.ru/2012/12/11/l-n-shajmuxametovoj-prisvoeno-pochyotnoe-zvanie-osnovatel-nauchnoj-shkoly/ |date=2014-01-07 }}</ref>
* Рәсәй тәбиғәт фәне академияһының «Рәсәйҙең алтын кафедраһы» дипломы (2012).
* Европа ғилми-сәнәғәт палатаһы Почетлы дипломы һәм алтын миҙалы (2012).
== Һылтанмалар ==
* {{БЭ|74723}}{{V|10|11|2021}}
* [http://www.famous-scientists.ru/gold/1272 Людмила Николаевна Шаймухаметова на сайте «Учёные России»]
* [http://lab-ms.narod.ru/ Лаборатория музыкальной семантики]
* [http://lab-ms.narod.ru/biblioteka/katalog/izdaniya/nauchno-metodicheskii_vestnik_kreativnoe_obuchenie_v_dmsh/ Ежеквартальное приложение «Креативное обучение в Детской музыкальной школе»]
== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|2}}
[[Категория:Рәсәй ғалимдары]]
[[Категория:СССР ғалимдары]]
[[Категория:Рәсәйҙең академик музыканттары]]
[[Категория:СССР-ҙың академик музыканттары]]
[[Категория:Шәхестәр:Өфө]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәрҙәре]]
[[Категория:Сәнғәт ғилеме докторҙары]]
[[Категория:XX быуат музыка педагогтары]]
[[Категория:СССР музыка педагогтары]]
[[Категория:Рәсәй музыка педагогтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса педагогтар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Екатеринбургта тыуғандар]]
[[Категория:Википедия:Замандаштар биографияһы]]
[[Категория:1951 йылда тыуғандар]]
[[Категория:12 ноябрҙә тыуғандар]]
[[Категория:Урал консерваторияһын тамамлаусылар]]
[[Категория:Өфө дәүләт сәнғәт институты профессорҙары]]
16y7xv6ybtiks15xxe5csh7areyq0tm
Ғөзәйеров Ғарифулла Вәли улы
0
179538
1149689
1148179
2022-08-16T11:40:45Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
{{ФШ|Ғөзәйеров}}
{{Ук}}
'''Ғөзәйеров Ғарифулла Вәли улы''' [[14 август]] [[1911]] — [[2 ноябрь]] [[1991]]) — журналист. Журналистар союзы ағзаһы (1958)<ref name="Башкирская энциклопедия">{{БЭ2013|84873}}</ref>. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры (1949).
== Биографияһы ==
Ғөзәйеров Ғарифулла Вәли улы [[1911 йыл]]дың [[14 август|14 авгус]]ында [[Өфө губернаһы]] [[Стәрлетамаҡ өйәҙе]] [[Иҫке Ибрай]] ауылында (хәҙер [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Ауырғазы районы]]) күп балалы ғаиләлә иң кесе, туғыҙынсы бала булып тыуған. Ошо уҡ йылда атаһы ауырып вафат була, 1921 йылғы ҡот осҡос аслыҡ ваҡытында, балаларҙы етем ҡалдырып, әсәһе вафат булғанда Ғарифуллаға ун йәш тә булмай ҡала. Иртә бала сағынан малай белемгә ынтыла, грамота һәм иҫәпте иртә төшөнә. Хыялы уны Башҡорт педагогия техникумына алып килә, уны 1932 йылда уңышлы тамамлай<ref name="Муниципальный район Аургазинский район Республики Башкортостан">[https://aurgazy.bashkortostan.ru/presscenter/news/104644/ Он был одним из организаторов СМИ Башкортостана (К 105-летию со дня рождения Гарифуллы Гузаирова)]</ref>.
Бүздәктә ауыл йәштәре мәктәбендә йәмғиәт белеме уҡытыусы булып эшләгән йылдарҙа ул район һәм республика гәзиттәре менән әүҙем хеҙмәттәшлек итә башлай. Уға был эштә урыҫ телен белеүе ярҙам итә. Йәш кешене Рәсәй агентлығының башҡорт бүлегенә эшкә алалар, унда Ғарифулла Гөзәйеров беренсе журналистлыҡ тәжрибәһе ала.
Ике йыл Ҡыҙыл Армия сафтарында хеҙмәт иткәндән һуң яуаплы секретарь, «Йәш төҙөүсе» (ҡара: «Йәншишмә») гәзитенең мәхәррир урынбаҫары, мөхәррире булып эшләй<ref name="Муниципальный район Аургазинский район Республики Башкортостан" />.
1937 йылдан — «Пионер» журналын, 1938 йылдан — «Ҡыҙыл Башкортостан» республика гәзитен, 1939 йылдан «Ленинсы» йәштәр гәзитен етәкләй. 1942 йылда Мәскәүҙә ВКП(б) ҮК ҡарамағындағы Юғары партия мәктәбен тамамлай<ref name="Башкирская энциклопедия" />. Шул уҡ йылдың декабренән Ғарифулла Ғөзәйеров Башкорт кавалерия дивизияһының запас частарында хезмәт итә, Өфөлә урынлашҡан Севастополь Зенит училищеһында уҡый. 1943 йылдан ВЛКСМ‑дың Башҡортостан өлкә комитетыты секретары, 1944 йылда — «Правда» («Хәҡиҡәт») гәзитенең үҙ хәбәрсеһе була<ref name="Башкирская энциклопедия" />.
1948 йылдан Ғарифулла Вәли улы «Ҡыҙыл таң» гәзитенең яуаплы секретары. Шул уҡ йылда Мәскәүгә уҡырға киткән мөхәррир урынына эште алып ҡала. 1950 йылда — Башҡортостан дәүләт нәшриәте хеҙмәткәре, 1955 йылда — БАССР Мәҙәниәт министрлығының бүлек начальнигы. 1958 йылдан алып БАССР Министрҙар Советы ҡарамағындағы Телевидение һәм радиотапшырыуҙар комитетыты рәйесе, 1965—70 йылдарҙа рәйес урынбаҫары (1949).
1955 йылдан алып республиканың Мәҙәниәт министрлығында бүлек мөдире булып эшләй. 1957 йылда республика радиокомитеты Башҡорт АССР-ы Министрҙар Советы ҡарамағындағы радиотапшырыуҙар һәм телевидение комитеты итеп үҙгәртелә. 1957 йылдың 10 декабрендә Ғарифулла Ғөзәйеровты комитет рәйесе итеп раҫлайҙар. Уны 1965 йылға тиклем етәкләй, һуңынан хаҡлы ялға киткәнгә тиклем 1970 йылда рәйес урынбаҫары булып эшләй. Был уның тормошоноң иң һөҙөмтәле йылдары була. Нәҡ бына шул осорҙа Башҡортостанда телевидение нигеҙҙәре һалына, яңа техника һәм технологияләр әүҙем индерелә<ref name="Муниципальный район Аургазинский район Республики Башкортостан" />.
Ғөзәйеров Ғарифулла Вәли улы 1993 йылдың 2 ноябрендә вафат була, [[Өфө]]лә ерләнә.
== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]]
== Хәтер ==
Ғөзәйеров Ғарифулла Вәли улының тормошо һәм ижадына «Башҡорт энциклопедияһының» икенсе томында һәм «Ҡыҙыл таң» гәзитенең ҡыҫҡа энциклопедияһында мәҡәләләр арналған<ref name="Муниципальный район Аургазинский район Республики Башкортостан" />.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|84873}}
* [https://aurgazy.bashkortostan.ru/presscenter/news/104644/ Он был одним из организаторов СМИ Башкортостана (К 105-летию со дня рождения Гарифуллы Гузаирова)]
{{Портал|Шәхестәр}}
{{Башҡорттар}}
[[Категория:Башҡорттар]]
[[Категория:Журналистар]]
mklqys05rdci0fs9j4whjdlrwumpsgc
1149690
1149689
2022-08-16T11:41:00Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
{{ФШ|Ғөзәйеров}}
{{Ук}}
'''Ғөзәйеров Ғарифулла Вәли улы''' [[14 август]] [[1911]] — [[2 ноябрь]] [[1991]]) — журналист. Журналистар союзы ағзаһы (1958)<ref name="Башкирская энциклопедия">{{БЭ2013|84873}}</ref>. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры (1949).
== Биографияһы ==
Ғөзәйеров Ғарифулла Вәли улы 1911 йылдың 14 авгусында Өфө губернаһы Стәрлетамаҡ өйәҙе Иҫке Ибрай ауылында (хәҙер Башҡортостан Республикаһының Ауырғазы районы) күп балалы ғаиләлә иң кесе, туғыҙынсы бала булып тыуған. Ошо уҡ йылда атаһы ауырып вафат була, 1921 йылғы ҡот осҡос аслыҡ ваҡытында, балаларҙы етем ҡалдырып, әсәһе вафат булғанда Ғарифуллаға ун йәш тә булмай ҡала. Иртә бала сағынан малай белемгә ынтыла, грамота һәм иҫәпте иртә төшөнә. Хыялы уны Башҡорт педагогия техникумына алып килә, уны 1932 йылда уңышлы тамамлай<ref name="Муниципальный район Аургазинский район Республики Башкортостан">[https://aurgazy.bashkortostan.ru/presscenter/news/104644/ Он был одним из организаторов СМИ Башкортостана (К 105-летию со дня рождения Гарифуллы Гузаирова)]</ref>.
Бүздәктә ауыл йәштәре мәктәбендә йәмғиәт белеме уҡытыусы булып эшләгән йылдарҙа ул район һәм республика гәзиттәре менән әүҙем хеҙмәттәшлек итә башлай. Уға был эштә урыҫ телен белеүе ярҙам итә. Йәш кешене Рәсәй агентлығының башҡорт бүлегенә эшкә алалар, унда Ғарифулла Гөзәйеров беренсе журналистлыҡ тәжрибәһе ала.
Ике йыл Ҡыҙыл Армия сафтарында хеҙмәт иткәндән һуң яуаплы секретарь, «Йәш төҙөүсе» (ҡара: «Йәншишмә») гәзитенең мәхәррир урынбаҫары, мөхәррире булып эшләй<ref name="Муниципальный район Аургазинский район Республики Башкортостан" />.
1937 йылдан — «Пионер» журналын, 1938 йылдан — «Ҡыҙыл Башкортостан» республика гәзитен, 1939 йылдан «Ленинсы» йәштәр гәзитен етәкләй. 1942 йылда Мәскәүҙә ВКП(б) ҮК ҡарамағындағы Юғары партия мәктәбен тамамлай<ref name="Башкирская энциклопедия" />. Шул уҡ йылдың декабренән Ғарифулла Ғөзәйеров Башкорт кавалерия дивизияһының запас частарында хезмәт итә, Өфөлә урынлашҡан Севастополь Зенит училищеһында уҡый. 1943 йылдан ВЛКСМ‑дың Башҡортостан өлкә комитетыты секретары, 1944 йылда — «Правда» («Хәҡиҡәт») гәзитенең үҙ хәбәрсеһе була<ref name="Башкирская энциклопедия" />.
1948 йылдан Ғарифулла Вәли улы «Ҡыҙыл таң» гәзитенең яуаплы секретары. Шул уҡ йылда Мәскәүгә уҡырға киткән мөхәррир урынына эште алып ҡала. 1950 йылда — Башҡортостан дәүләт нәшриәте хеҙмәткәре, 1955 йылда — БАССР Мәҙәниәт министрлығының бүлек начальнигы. 1958 йылдан алып БАССР Министрҙар Советы ҡарамағындағы Телевидение һәм радиотапшырыуҙар комитетыты рәйесе, 1965—70 йылдарҙа рәйес урынбаҫары (1949).
1955 йылдан алып республиканың Мәҙәниәт министрлығында бүлек мөдире булып эшләй. 1957 йылда республика радиокомитеты Башҡорт АССР-ы Министрҙар Советы ҡарамағындағы радиотапшырыуҙар һәм телевидение комитеты итеп үҙгәртелә. 1957 йылдың 10 декабрендә Ғарифулла Ғөзәйеровты комитет рәйесе итеп раҫлайҙар. Уны 1965 йылға тиклем етәкләй, һуңынан хаҡлы ялға киткәнгә тиклем 1970 йылда рәйес урынбаҫары булып эшләй. Был уның тормошоноң иң һөҙөмтәле йылдары була. Нәҡ бына шул осорҙа Башҡортостанда телевидение нигеҙҙәре һалына, яңа техника һәм технологияләр әүҙем индерелә<ref name="Муниципальный район Аургазинский район Республики Башкортостан" />.
Ғөзәйеров Ғарифулла Вәли улы 1993 йылдың 2 ноябрендә вафат була, [[Өфө]]лә ерләнә.
== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]]
== Хәтер ==
Ғөзәйеров Ғарифулла Вәли улының тормошо һәм ижадына «Башҡорт энциклопедияһының» икенсе томында һәм «Ҡыҙыл таң» гәзитенең ҡыҫҡа энциклопедияһында мәҡәләләр арналған<ref name="Муниципальный район Аургазинский район Республики Башкортостан" />.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|84873}}
* [https://aurgazy.bashkortostan.ru/presscenter/news/104644/ Он был одним из организаторов СМИ Башкортостана (К 105-летию со дня рождения Гарифуллы Гузаирова)]
{{Портал|Шәхестәр}}
{{Башҡорттар}}
[[Категория:Башҡорттар]]
[[Категория:Журналистар]]
9m20zwdmdmtzgzia8mip6wia1r6q1sm
Әминев Юлай Ғәзиз улы
0
184654
1149659
1149647
2022-08-15T12:19:22Z
Баныу
28584
/* Тәржемәләре */
wikitext
text/x-wiki
{{Мөхәррирләү|Баныу|15.08.2022}}
{{Ук}}
{{фш|Әминев}}
'''Әминев Юлай Ғәзиз улы''' ([[15 август]] [[1937 йыл]] —[[2012 йыл]]) — яҙыусы, тәржемәсе, 1990 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты (2012).
== Биографияһы ==
Юлай Ғәзиз улы Әминев 1937 йылдың 15 авгусында хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Салауат районы]]ны Иҫке Ҡаратаулы<ref>хәҙер [[Малаяҙ]] ауылы составында</ref> ауылында тыуған. Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы [[Зәйнәб Биишева]]ның улы.
1953 йылда Өфөлә урта мәктәпте, һуңынан [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның механика-математика факультетын тамамлай. Мәскәү дәүләт университетының Механика институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй, артабан башҡа ғилми-тикшеренеү институттарында эшләй, ғилми тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә, үҙен һәләтле ғалим итеп күрһәтә. Техника өлкәһендә асыштар өсөн ундан ашыу авторлыҡ танытмаһына эйә була. Уның ғилми асыштарының күбеһе производствоға индерелә.
Бынан тыш башҡорт яҙыусыларының әҫәрҙәрен рус теленә тәржемә итеү менән шөғөлләнә. Башҡорт телен, башҡорт халҡының тормошон, көнкүрешен, фольклорын яҡшы белә. Зәйнәб Биишеваның бөтә халыҡтың яратҡан романдарын юғары профессиональ кимәлдә урыҫ теленә тәржемә итә, уларҙы Союз уҡыусыһына еткерә. Зәйнәб Абдулла ҡыҙының әҫәрҙәренән тыш, Яныбай Хамматов, Булат Рафиҡов, Роберт Байымов һәм Мәрйәм Бураҡаеваның әҫәрҙәрен урыҫ теленә тәржемә итә<ref>[https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]</ref>.
== Тәржемәләре ==
* Зәйнәб Биишева «Яҡтыға» трилогияһы («К свету»)
* [[Булат Рафиҡов]] «Ҡараһаҡал» романы («Карасакал»);
* [[Роберт Байымов]] «Сыбар шоңҡар» романы («Кречет мятежный»);
* [[Мәрйәм Бураҡаева]] «Шишмә» («Родник»);
* [[Ҡәҙим Аралбаев]] «Тау эйәһе: замана әкиәте» («Хозяин горы»).
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]
[[Категория:15 августа тыуғандар]]
[[Категория:1937 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Салауат районында тыуғандар]]
[[Категория:2012 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәүҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:тәржемәселәр]]
[[Категория:Зәйнәб Биишева премияһы лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
skdsuf9pi5pu94wny4zj2rmd82tyn45
1149660
1149659
2022-08-15T12:22:50Z
Баныу
28584
/* Тәржемәләре */
wikitext
text/x-wiki
{{Мөхәррирләү|Баныу|15.08.2022}}
{{Ук}}
{{фш|Әминев}}
'''Әминев Юлай Ғәзиз улы''' ([[15 август]] [[1937 йыл]] —[[2012 йыл]]) — яҙыусы, тәржемәсе, 1990 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты (2012).
== Биографияһы ==
Юлай Ғәзиз улы Әминев 1937 йылдың 15 авгусында хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Салауат районы]]ны Иҫке Ҡаратаулы<ref>хәҙер [[Малаяҙ]] ауылы составында</ref> ауылында тыуған. Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы [[Зәйнәб Биишева]]ның улы.
1953 йылда Өфөлә урта мәктәпте, һуңынан [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның механика-математика факультетын тамамлай. Мәскәү дәүләт университетының Механика институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй, артабан башҡа ғилми-тикшеренеү институттарында эшләй, ғилми тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә, үҙен һәләтле ғалим итеп күрһәтә. Техника өлкәһендә асыштар өсөн ундан ашыу авторлыҡ танытмаһына эйә була. Уның ғилми асыштарының күбеһе производствоға индерелә.
Бынан тыш башҡорт яҙыусыларының әҫәрҙәрен рус теленә тәржемә итеү менән шөғөлләнә. Башҡорт телен, башҡорт халҡының тормошон, көнкүрешен, фольклорын яҡшы белә. Зәйнәб Биишеваның бөтә халыҡтың яратҡан романдарын юғары профессиональ кимәлдә урыҫ теленә тәржемә итә, уларҙы Союз уҡыусыһына еткерә. Зәйнәб Абдулла ҡыҙының әҫәрҙәренән тыш, Яныбай Хамматов, Булат Рафиҡов, Роберт Байымов һәм Мәрйәм Бураҡаеваның әҫәрҙәрен урыҫ теленә тәржемә итә<ref>[https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]</ref>.
== Тәржемәләре ==
* Зәйнәб Биишева «Яҡтыға» трилогияһы («К свету»)
* [[Булат Рафиҡов]] «Ҡараһаҡал» романы («Карасакал»);
* [[Роберт Байымов]] «Сыбар шоңҡар» романы («Кречет мятежный»);
* [[Мәрйәм Бураҡаева]] «Шишмә» повесы («Родник»);
* [[Ҡәҙим Аралбаев]] «Тау эйәһе: замана әкиәте» («Хозяин горы»).
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]
[[Категория:15 августа тыуғандар]]
[[Категория:1937 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Салауат районында тыуғандар]]
[[Категория:2012 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәүҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:тәржемәселәр]]
[[Категория:Зәйнәб Биишева премияһы лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
omo4pcqq8t9ijvrj2g3kp1fj586djsj
1149661
1149660
2022-08-15T12:26:00Z
Баныу
28584
/* Тәржемәләре */
wikitext
text/x-wiki
{{Мөхәррирләү|Баныу|15.08.2022}}
{{Ук}}
{{фш|Әминев}}
'''Әминев Юлай Ғәзиз улы''' ([[15 август]] [[1937 йыл]] —[[2012 йыл]]) — яҙыусы, тәржемәсе, 1990 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты (2012).
== Биографияһы ==
Юлай Ғәзиз улы Әминев 1937 йылдың 15 авгусында хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Салауат районы]]ны Иҫке Ҡаратаулы<ref>хәҙер [[Малаяҙ]] ауылы составында</ref> ауылында тыуған. Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы [[Зәйнәб Биишева]]ның улы.
1953 йылда Өфөлә урта мәктәпте, һуңынан [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның механика-математика факультетын тамамлай. Мәскәү дәүләт университетының Механика институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй, артабан башҡа ғилми-тикшеренеү институттарында эшләй, ғилми тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә, үҙен һәләтле ғалим итеп күрһәтә. Техника өлкәһендә асыштар өсөн ундан ашыу авторлыҡ танытмаһына эйә була. Уның ғилми асыштарының күбеһе производствоға индерелә.
Бынан тыш башҡорт яҙыусыларының әҫәрҙәрен рус теленә тәржемә итеү менән шөғөлләнә. Башҡорт телен, башҡорт халҡының тормошон, көнкүрешен, фольклорын яҡшы белә. Зәйнәб Биишеваның бөтә халыҡтың яратҡан романдарын юғары профессиональ кимәлдә урыҫ теленә тәржемә итә, уларҙы Союз уҡыусыһына еткерә. Зәйнәб Абдулла ҡыҙының әҫәрҙәренән тыш, Яныбай Хамматов, Булат Рафиҡов, Роберт Байымов һәм Мәрйәм Бураҡаеваның әҫәрҙәрен урыҫ теленә тәржемә итә<ref>[https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]</ref>.
== Тәржемәләре ==
* Зәйнәб Биишева «Яҡтыға» трилогияһы («К свету»)
* [[Булат Рафиҡов]] «Ҡараһаҡал» романы («Карасакал»);
* [[Роберт Байымов]] «Сыбар шоңҡар» романы («Кречет мятежный»);
* [[Мәрйәм Бураҡаева]] «Шишмә» повесы («Родник»);
* [[Ҡәҙим Аралбаев]] «Тау эйәһе: замана әкиәте» («Хозяин горы»).
* [[Шакир Янбаев]] «Хикәйәләр» («Рассказы»)
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]
[[Категория:15 августа тыуғандар]]
[[Категория:1937 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Салауат районында тыуғандар]]
[[Категория:2012 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәүҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:тәржемәселәр]]
[[Категория:Зәйнәб Биишева премияһы лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
rfq8yed720sdowdp66qzi20xcdsdfxh
1149662
1149661
2022-08-15T12:28:17Z
Баныу
28584
/* Биографияһы */
wikitext
text/x-wiki
{{Мөхәррирләү|Баныу|15.08.2022}}
{{Ук}}
{{фш|Әминев}}
'''Әминев Юлай Ғәзиз улы''' ([[15 август]] [[1937 йыл]] —[[2012 йыл]]) — яҙыусы, тәржемәсе, 1990 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты (2012).
== Биографияһы ==
Юлай Ғәзиз улы Әминев 1937 йылдың 15 авгусында хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Салауат районы]]ны Иҫке Ҡаратаулы<ref>хәҙер [[Малаяҙ]] ауылы составында</ref> ауылында тыуған. Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы [[Зәйнәб Биишева]]ның улы.
1953 йылда Өфөлә урта мәктәпте, һуңынан [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның механика-математика факультетын тамамлай. Мәскәү дәүләт университетының Механика институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй, артабан башҡа ғилми-тикшеренеү институттарында эшләй, ғилми тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә, үҙен һәләтле ғалим итеп күрһәтә. Техника өлкәһендә асыштар өсөн ундан ашыу авторлыҡ танытмаһына эйә була. Уның ғилми асыштарының күбеһе производствоға индерелә.
Бынан тыш башҡорт яҙыусыларының әҫәрҙәрен рус теленә тәржемә итеү менән шөғөлләнә. Башҡорт телен, башҡорт халҡының тормошон, көнкүрешен, фольклорын яҡшы белә. Зәйнәб Биишеваның халыҡтың яратҡан романдарын юғары профессиональ кимәлдә урыҫ теленә тәржемәләй, уларҙы Союз уҡыусыһына еткерә. Зәйнәб Абдулла ҡыҙының әҫәрҙәренән тыш, Яныбай Хамматов, Булат Рафиҡов, Роберт Байымов, Шакир Янбаев һәм Мәрйәм Бураҡаеваның әҫәрҙәрен урыҫ теленә тәржемә итә<ref>[https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]</ref>.
== Тәржемәләре ==
* Зәйнәб Биишева «Яҡтыға» трилогияһы («К свету»)
* [[Булат Рафиҡов]] «Ҡараһаҡал» романы («Карасакал»);
* [[Роберт Байымов]] «Сыбар шоңҡар» романы («Кречет мятежный»);
* [[Мәрйәм Бураҡаева]] «Шишмә» повесы («Родник»);
* [[Ҡәҙим Аралбаев]] «Тау эйәһе: замана әкиәте» («Хозяин горы»).
* [[Шакир Янбаев]] «Хикәйәләр» («Рассказы»)
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]
[[Категория:15 августа тыуғандар]]
[[Категория:1937 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Салауат районында тыуғандар]]
[[Категория:2012 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәүҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:тәржемәселәр]]
[[Категория:Зәйнәб Биишева премияһы лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
kr85qgq3m9oe44gwty7f3srhp22jyti
1149663
1149662
2022-08-15T13:06:41Z
Баныу
28584
/* Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре */
wikitext
text/x-wiki
{{Мөхәррирләү|Баныу|15.08.2022}}
{{Ук}}
{{фш|Әминев}}
'''Әминев Юлай Ғәзиз улы''' ([[15 август]] [[1937 йыл]] —[[2012 йыл]]) — яҙыусы, тәржемәсе, 1990 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты (2012).
== Биографияһы ==
Юлай Ғәзиз улы Әминев 1937 йылдың 15 авгусында хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Салауат районы]]ны Иҫке Ҡаратаулы<ref>хәҙер [[Малаяҙ]] ауылы составында</ref> ауылында тыуған. Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы [[Зәйнәб Биишева]]ның улы.
1953 йылда Өфөлә урта мәктәпте, һуңынан [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның механика-математика факультетын тамамлай. Мәскәү дәүләт университетының Механика институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй, артабан башҡа ғилми-тикшеренеү институттарында эшләй, ғилми тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә, үҙен һәләтле ғалим итеп күрһәтә. Техника өлкәһендә асыштар өсөн ундан ашыу авторлыҡ танытмаһына эйә була. Уның ғилми асыштарының күбеһе производствоға индерелә.
Бынан тыш башҡорт яҙыусыларының әҫәрҙәрен рус теленә тәржемә итеү менән шөғөлләнә. Башҡорт телен, башҡорт халҡының тормошон, көнкүрешен, фольклорын яҡшы белә. Зәйнәб Биишеваның халыҡтың яратҡан романдарын юғары профессиональ кимәлдә урыҫ теленә тәржемәләй, уларҙы Союз уҡыусыһына еткерә. Зәйнәб Абдулла ҡыҙының әҫәрҙәренән тыш, Яныбай Хамматов, Булат Рафиҡов, Роберт Байымов, Шакир Янбаев һәм Мәрйәм Бураҡаеваның әҫәрҙәрен урыҫ теленә тәржемә итә<ref>[https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]</ref>.
== Тәржемәләре ==
* Зәйнәб Биишева «Яҡтыға» трилогияһы («К свету»)
* [[Булат Рафиҡов]] «Ҡараһаҡал» романы («Карасакал»);
* [[Роберт Байымов]] «Сыбар шоңҡар» романы («Кречет мятежный»);
* [[Мәрйәм Бураҡаева]] «Шишмә» повесы («Родник»);
* [[Ҡәҙим Аралбаев]] «Тау эйәһе: замана әкиәте» («Хозяин горы»).
* [[Шакир Янбаев]] «Хикәйәләр» («Рассказы»)
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты.
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Әминев Тельман Ғәзиз улы]]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]
[[Категория:15 августа тыуғандар]]
[[Категория:1937 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Салауат районында тыуғандар]]
[[Категория:2012 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәүҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:тәржемәселәр]]
[[Категория:Зәйнәб Биишева премияһы лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
k85zlz69l0zwd9nk8so3jmm5lnjgnn2
1149666
1149663
2022-08-15T13:42:04Z
37.122.126.217
/* Һылтанмалар */
wikitext
text/x-wiki
{{Мөхәррирләү|Баныу|15.08.2022}}
{{Ук}}
{{фш|Әминев}}
'''Әминев Юлай Ғәзиз улы''' ([[15 август]] [[1937 йыл]] —[[2012 йыл]]) — яҙыусы, тәржемәсе, 1990 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты (2012).
== Биографияһы ==
Юлай Ғәзиз улы Әминев 1937 йылдың 15 авгусында хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Салауат районы]]ны Иҫке Ҡаратаулы<ref>хәҙер [[Малаяҙ]] ауылы составында</ref> ауылында тыуған. Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы [[Зәйнәб Биишева]]ның улы.
1953 йылда Өфөлә урта мәктәпте, һуңынан [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның механика-математика факультетын тамамлай. Мәскәү дәүләт университетының Механика институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй, артабан башҡа ғилми-тикшеренеү институттарында эшләй, ғилми тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә, үҙен һәләтле ғалим итеп күрһәтә. Техника өлкәһендә асыштар өсөн ундан ашыу авторлыҡ танытмаһына эйә була. Уның ғилми асыштарының күбеһе производствоға индерелә.
Бынан тыш башҡорт яҙыусыларының әҫәрҙәрен рус теленә тәржемә итеү менән шөғөлләнә. Башҡорт телен, башҡорт халҡының тормошон, көнкүрешен, фольклорын яҡшы белә. Зәйнәб Биишеваның халыҡтың яратҡан романдарын юғары профессиональ кимәлдә урыҫ теленә тәржемәләй, уларҙы Союз уҡыусыһына еткерә. Зәйнәб Абдулла ҡыҙының әҫәрҙәренән тыш, Яныбай Хамматов, Булат Рафиҡов, Роберт Байымов, Шакир Янбаев һәм Мәрйәм Бураҡаеваның әҫәрҙәрен урыҫ теленә тәржемә итә<ref>[https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]</ref>.
== Тәржемәләре ==
* Зәйнәб Биишева «Яҡтыға» трилогияһы («К свету»)
* [[Булат Рафиҡов]] «Ҡараһаҡал» романы («Карасакал»);
* [[Роберт Байымов]] «Сыбар шоңҡар» романы («Кречет мятежный»);
* [[Мәрйәм Бураҡаева]] «Шишмә» повесы («Родник»);
* [[Ҡәҙим Аралбаев]] «Тау эйәһе: замана әкиәте» («Хозяин горы»).
* [[Шакир Янбаев]] «Хикәйәләр» («Рассказы»)
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты.
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Әминев Тельман Ғәзиз улы]]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]
[[Категория:15 августа тыуғандар]]
[[Категория:1937 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Салауат районында тыуғандар]]
[[Категория:2012 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәүҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:тәржемәселәр]]
[[Категория:Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
ru860kb41m21wsxb4d7uffw99gsqnlf
1149667
1149666
2022-08-15T13:43:34Z
Баныу
28584
wikitext
text/x-wiki
{{Ук}}
{{фш|Әминев}}
'''Әминев Юлай Ғәзиз улы''' ([[15 август]] [[1937 йыл]] —[[2012 йыл]]) — яҙыусы, тәржемәсе, 1990 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты (2012).
== Биографияһы ==
Юлай Ғәзиз улы Әминев 1937 йылдың 15 авгусында хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Салауат районы]]ны Иҫке Ҡаратаулы<ref>хәҙер [[Малаяҙ]] ауылы составында</ref> ауылында тыуған. Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы [[Зәйнәб Биишева]]ның улы.
1953 йылда Өфөлә урта мәктәпте, һуңынан [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның механика-математика факультетын тамамлай. Мәскәү дәүләт университетының Механика институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй, артабан башҡа ғилми-тикшеренеү институттарында эшләй, ғилми тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә, үҙен һәләтле ғалим итеп күрһәтә. Техника өлкәһендә асыштар өсөн ундан ашыу авторлыҡ танытмаһына эйә була. Уның ғилми асыштарының күбеһе производствоға индерелә.
Бынан тыш башҡорт яҙыусыларының әҫәрҙәрен рус теленә тәржемә итеү менән шөғөлләнә. Башҡорт телен, башҡорт халҡының тормошон, көнкүрешен, фольклорын яҡшы белә. Зәйнәб Биишеваның халыҡтың яратҡан романдарын юғары профессиональ кимәлдә урыҫ теленә тәржемәләй, уларҙы Союз уҡыусыһына еткерә. Зәйнәб Абдулла ҡыҙының әҫәрҙәренән тыш, Яныбай Хамматов, Булат Рафиҡов, Роберт Байымов, Шакир Янбаев һәм Мәрйәм Бураҡаеваның әҫәрҙәрен урыҫ теленә тәржемә итә<ref>[https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]</ref>.
== Тәржемәләре ==
* Зәйнәб Биишева «Яҡтыға» трилогияһы («К свету»)
* [[Булат Рафиҡов]] «Ҡараһаҡал» романы («Карасакал»);
* [[Роберт Байымов]] «Сыбар шоңҡар» романы («Кречет мятежный»);
* [[Мәрйәм Бураҡаева]] «Шишмә» повесы («Родник»);
* [[Ҡәҙим Аралбаев]] «Тау эйәһе: замана әкиәте» («Хозяин горы»).
* [[Шакир Янбаев]] «Хикәйәләр» («Рассказы»)
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты.
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Әминев Тельман Ғәзиз улы]]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]
[[Категория:15 августа тыуғандар]]
[[Категория:1937 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Салауат районында тыуғандар]]
[[Категория:2012 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәүҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:тәржемәселәр]]
[[Категория:Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
tbbhbezlvc8xie20dse8ma0832yh5kz
1149669
1149667
2022-08-15T14:08:10Z
Баныу
28584
wikitext
text/x-wiki
{{Ук}}
{{фш|Әминев}}
'''Әминев Юлай Ғәзиз улы''' ([[15 август]] [[1937 йыл]] —[[2012 йыл]]) — яҙыусы, тәржемәсе, 1990 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, [[Зәйнәб Биишева исемендәге премия]] лауреаты (2012).
== Биографияһы ==
Юлай Ғәзиз улы Әминев 1937 йылдың 15 авгусында хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Салауат районы]]ны Иҫке Ҡаратаулы<ref>хәҙер [[Малаяҙ]] ауылы составында</ref> ауылында тыуған. Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы [[Зәйнәб Биишева]]ның улы.
1953 йылда Өфөлә урта мәктәпте, һуңынан [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның механика-математика факультетын тамамлай. Мәскәү дәүләт университетының Механика институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй, артабан башҡа ғилми-тикшеренеү институттарында эшләй, ғилми тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә, үҙен һәләтле ғалим итеп күрһәтә. Техника өлкәһендә асыштар өсөн ундан ашыу авторлыҡ танытмаһына эйә була. Уның ғилми асыштарының күбеһе производствоға индерелә.
Бынан тыш башҡорт яҙыусыларының әҫәрҙәрен рус теленә тәржемә итеү менән шөғөлләнә. Башҡорт телен, башҡорт халҡының тормошон, көнкүрешен, фольклорын яҡшы белә. Зәйнәб Биишеваның халыҡтың яратҡан романдарын юғары профессиональ кимәлдә урыҫ теленә тәржемәләй, уларҙы Союз уҡыусыһына еткерә. Зәйнәб Абдулла ҡыҙының әҫәрҙәренән тыш, Яныбай Хамматов, Булат Рафиҡов, Роберт Байымов, Шакир Янбаев һәм Мәрйәм Бураҡаеваның әҫәрҙәрен урыҫ теленә тәржемә итә<ref>[https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]</ref>.
== Тәржемәләре ==
* Зәйнәб Биишева «Яҡтыға» трилогияһы («К свету»)
* [[Булат Рафиҡов]] «Ҡараһаҡал» романы («Карасакал»);
* [[Роберт Байымов]] «Сыбар шоңҡар» романы («Кречет мятежный»);
* [[Мәрйәм Бураҡаева]] «Шишмә» повесы («Родник»);
* [[Ҡәҙим Аралбаев]] «Тау эйәһе: замана әкиәте» («Хозяин горы»).
* [[Шакир Янбаев]] «Хикәйәләр» («Рассказы»)
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты.
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Әминев Тельман Ғәзиз улы]]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]
[[Категория:15 августа тыуғандар]]
[[Категория:1937 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Салауат районында тыуғандар]]
[[Категория:2012 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәүҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:тәржемәселәр]]
[[Категория:Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
8k4k0c21kir5fnqy3ha5iviuh0hdx0r
1149670
1149669
2022-08-15T14:09:46Z
Баныу
28584
/* Биографияһы */
wikitext
text/x-wiki
{{Ук}}
{{фш|Әминев}}
'''Әминев Юлай Ғәзиз улы''' ([[15 август]] [[1937 йыл]] —[[2012 йыл]]) — яҙыусы, тәржемәсе, 1990 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, [[Зәйнәб Биишева исемендәге премия]] лауреаты (2012).
== Биографияһы ==
Юлай Ғәзиз улы Әминев 1937 йылдың 15 авгусында хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Салауат районы]]ны Иҫке Ҡаратаулы<ref>хәҙер [[Малаяҙ]] ауылы составында</ref> ауылында тыуған. Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы [[Зәйнәб Биишева]]ның улы.
1953 йылда Өфөлә урта мәктәпте, һуңынан [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның механика-математика факультетын тамамлай. Мәскәү дәүләт университетының Механика институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй, артабан башҡа ғилми-тикшеренеү институттарында эшләй, ғилми тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә, үҙен һәләтле ғалим итеп күрһәтә. Техника өлкәһендә асыштар өсөн ундан ашыу авторлыҡ танытмаһына эйә була. Уның ғилми асыштарының күбеһе производствоға индерелә.
Бынан тыш башҡорт яҙыусыларының әҫәрҙәрен рус теленә тәржемә итеү менән шөғөлләнә. Башҡорт телен, башҡорт халҡының тормошон, көнкүрешен, фольклорын яҡшы белә. Зәйнәб Биишеваның халыҡ яратҡан романдарын юғары профессиональ кимәлдә урыҫ теленә тәржемәләй, уларҙы Союз уҡыусыһына еткерә. Зәйнәб Абдулла ҡыҙының әҫәрҙәренән тыш, Яныбай Хамматов, Булат Рафиҡов, Роберт Байымов, Шакир Янбаев һәм Мәрйәм Бураҡаеваның әҫәрҙәрен урыҫ теленә тәржемә итә<ref>[https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]</ref>.
== Тәржемәләре ==
* Зәйнәб Биишева «Яҡтыға» трилогияһы («К свету»)
* [[Булат Рафиҡов]] «Ҡараһаҡал» романы («Карасакал»);
* [[Роберт Байымов]] «Сыбар шоңҡар» романы («Кречет мятежный»);
* [[Мәрйәм Бураҡаева]] «Шишмә» повесы («Родник»);
* [[Ҡәҙим Аралбаев]] «Тау эйәһе: замана әкиәте» («Хозяин горы»).
* [[Шакир Янбаев]] «Хикәйәләр» («Рассказы»)
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты.
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Әминев Тельман Ғәзиз улы]]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]
[[Категория:15 августа тыуғандар]]
[[Категория:1937 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Салауат районында тыуғандар]]
[[Категория:2012 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәүҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:тәржемәселәр]]
[[Категория:Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
1q9t9yyf0st1o7lagso7dp4m7o1ipjl
1149672
1149670
2022-08-16T05:15:14Z
Айсар
10823
сығанаҡтар
wikitext
text/x-wiki
{{Ук}}
{{фш|Әминев}}
'''Әминев Юлай Ғәзиз улы''' ([[15 август]] [[1937 йыл]] —[[2012 йыл]]) — яҙыусы, тәржемәсе, 1990 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, [[Зәйнәб Биишева исемендәге премия]] лауреаты (2012).
== Биографияһы ==
Юлай Ғәзиз улы Әминев 1937 йылдың 15 авгусында хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Салауат районы]]ны Иҫке Ҡаратаулы<ref>хәҙер [[Малаяҙ]] ауылы составында</ref> ауылында тыуған. Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы [[Зәйнәб Биишева]]ның улы.
1953 йылда Өфөлә урта мәктәпте, һуңынан [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның механика-математика факультетын тамамлай. Мәскәү дәүләт университетының Механика институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй, артабан башҡа ғилми-тикшеренеү институттарында эшләй, ғилми тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә, үҙен һәләтле ғалим итеп күрһәтә. Техника өлкәһендә асыштар өсөн ундан ашыу авторлыҡ танытмаһына эйә була. Уның ғилми асыштарының күбеһе производствоға индерелә.
Бынан тыш башҡорт яҙыусыларының әҫәрҙәрен рус теленә тәржемә итеү менән шөғөлләнә. Башҡорт телен, башҡорт халҡының тормошон, көнкүрешен, фольклорын яҡшы белә. Зәйнәб Биишеваның халыҡ яратҡан романдарын юғары профессиональ кимәлдә урыҫ теленә тәржемәләй, уларҙы Союз уҡыусыһына еткерә. Зәйнәб Абдулла ҡыҙының әҫәрҙәренән тыш, Яныбай Хамматов, Булат Рафиҡов, Роберт Байымов, Шакир Янбаев һәм Мәрйәм Бураҡаеваның әҫәрҙәрен урыҫ теленә тәржемә итә<ref>[https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]</ref>.
== Тәржемәләре ==
* Зәйнәб Биишева «Яҡтыға» трилогияһы («К свету»)
* [[Булат Рафиҡов]] «Ҡараһаҡал» романы («Карасакал»);
* [[Роберт Байымов]] «Сыбар шоңҡар» романы («Кречет мятежный»);
* [[Мәрйәм Бураҡаева]] «Шишмә» повесы («Родник»);
* [[Ҡәҙим Аралбаев]] «Тау эйәһе: замана әкиәте» («Хозяин горы»).
* [[Шакир Янбаев]] «Хикәйәләр» («Рассказы»)
== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаты.
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Әминев Тельман Ғәзиз улы]]
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Сығанаҡтар ==
* Писатели земли башкирской. Справочник / (сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина). Переработанное и дополненное второе издание. — Уфа: Китап, 2015. — 672 с. ISBN 978-5-295-06338-1{{ref-ru}}{{V|16|08|2022}}
* Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с.{{ref-ru}}{{V|16|08|2022}}
== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-66773949_1000 Национальный литературный музей РБ / Әминев Юлай Ғәзиз улына — 80 йәш ]
[[Категория:15 августа тыуғандар]]
[[Категория:1937 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Салауат районында тыуғандар]]
[[Категория:2012 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәүҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:тәржемәселәр]]
[[Категория:Зәйнәб Биишева исемендәге премия лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
rwnidsbak6s3dwd4lbgwmoihniavz5w
Винокуров-Чағылған Илья Дорофеевич
0
184660
1149668
1149657
2022-08-15T13:52:18Z
Баныу
28584
wikitext
text/x-wiki
{{Ук}}
'''Илья Дорофеевич Винокуров-Чагылган''' (псевдонимы {{Lang-sah|Чаҕылҕан}}; 31.7.1914 — 9.9.1952) — [[Сахалар|саха]] совет шағиры.
[[Шевченко Тарас Григорьевич|Шевченко]] шиғырҙарын [[Саха теле|саха теленә]] тәржемә иткән: «Һәр кемдең үҙ яҙмышы», «Васыят» (икеһе лә [[1939 йыл|1939]]) һәм «Ут яна, музыка уйнай» ([[1951 йыл|1951]]) һәм баҫтырған.
«Төш», «Кавказ», «Петрусь» поэмаларының тәржемәһе һәм «Хотя лежачего не бьют» шиғыры «Нәфис әҙәбиәт» саха альманахында баҫылған(2-се китап, [[Яҡутск|Якутск]], [[1939 йыл|1939]]).
«Причинная» йырының инеш өлөшө — «Ревет и стонет Днепр широкий», Шевченко әҫәрҙәренең башҡа тәржемәләре менән бергә, «Украина яҙыусылары» йыйынтығына ингән (Якутск, [[1954 йыл|1954]]).
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Әҙәбиәт ==
* Шевченковский словарь: В двух томах / Институт литературы имени Т. Г. Шевченко Академии Наук УССР. — Киев : Главная редакция УСЭ, 1978.
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:1952 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:9 сентябрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:1914 йылда тыуғандар]]
[[Категория:31 июлдә тыуғандар]]
pdu44cvstzw7jtj2tsehjawhlnukx4d
Исламда уң һәм һул яҡ
0
184662
1149674
2022-08-16T07:01:02Z
Guram52
5505
"[[:tt:Special:Redirect/revision/3529091|Исламда уң һәм сул як]]" битен тәржемә итеп төҙөлгән
wikitext
text/x-wiki
[[Ислам|Исламда]] кеше тәне '''яғына''' айырыуса иғтибар бирелә. "Таҙа" әйберҙәр эшләгәндә (ашау, эсеү, кейенеү) өҫтөнлөк уң яғына бирелә, һәм "бысраҡ" эштәрҙе эшләгәндә (истинжә, танау һемгереү, кейенеү) - һул яҡҡа.
== Уң яҡ ==
[[Файл:Eating_uzbek_'Parmuda'_samsah_01.jpg|ссылка=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Eating_uzbek_%27Parmuda%27_samsah_01.jpg/230px-Eating_uzbek_%27Parmuda%27_samsah_01.jpg|мини|307x307пкс| Уң ҡул менән ризыҡ ашарға кәрәк.]]
Ғәрәп һүҙе йә''мин'' тура мәғәнәлә "уң ҡул" тигәнде аңлата, ләкин йыш ҡына образлы рәүештә "ант", "вәғәҙә" һәм "килешеүҙәр" мәғәнәһендә ҡулланыла. Йәмин һүҙе ғәрәп йәмғиәтендә контракт төҙөгәндә уң ҡулды ҡыҫыу ғәҙәте булған өсөн ''антҡа'' ҡарата ҡулланыла{{Sfn|Encyclopaedia of Islam|2002|p=280}} .
Кеше тормошонда уң яҡ йыш ҡына көстө һәм эш башлау һәләтен символлаштыра. ''Йәмин'' һүҙе "далан" һәм "бәрәкәт" тигәнде аңлата ала.Йәм''ин'' термины ҡулғаҡарата ("уң ҡул") киң семантик диапазонды үҙ эсенә ала: көс, ярҙам, ҡеүәт, етешлек, эш итеү һәләте һ.б. Уң яҡ культ мәғәнәһенә лә эйә булырға мөмкин {{Sfn|Encyclopaedia of Islam|2002|p=280}} .
== Сөннәт ғәмәлдәр ==
Риүәйәттәр буйынса, [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт]] пәйғәмбәр уң кулын ашау, эсеү, тәһәрәт алыу алыу, кейенеү һ.б., һул ҡулын истинжә һәм башҡа "йәпһеҙ эштәр" өсөн ҡулланған. Мосолмандарға кейенеү, [[Мәсет|мәсеткә]] инеү, тырнаҡ һәм мыйыҡ ҡырҡыу, сәсте тарау, ҡултыҡ аҫтын ҡырыу, [[Намаҙ|доғанан]] һуң, сәләмләү, бәҙрәфтән сығыу, ҡул ҡыҫыу, [[Ҡара таш|Ҡара ташҡа]] ҡағылыу һәм башҡаларҙы уң ҡул менән башларға кәңәш ителә . Туалетҡа инеү, мәсеттән сығыу, танау һемгереү, истинжә, өҫ һәм аяҡ кейемен сисеү кеүек ғәмәлдәрҙе һул ҡул менән йәки һул аяҡтан башҡарырға кәңәш ителә {{Sfn|Ислам Сегодня, 2014}} .
Мосолмандар шулай уҡ әйберҙәрҙе уң ҡулы менән бирергә, алырға һәм уң яғына ятып йоҡларға кәңәш ителә. Туалетта, ванна бүлмәһендә, рибалы килешеүҙәр төҙөлгән урындарҙа, спиртлы эсемлектәр, музыка тауыштары булғанда, һул аяҡ менән кереп, уң менән сығыу кәңәш ителә. {{Sfn|Annisa Today, 2014}} .
[[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт]] пәйғәмбәрҙең иң яҡын [[Сәхәбәләр|сәхәбәләренән]] [[Ғүмәр ибн әл-Хәттаб|Ғөмәр ибн әл-Хаттаб]] һүҙҙәре буйынса, " Шайтан һул ҡулы менән ашай һәм уның менән эсә."Ислам уң ҡулда кәртәләр булһа (мәҫәлән, ауырыу йә йәрәхәттәр) һул ҡулды ҡулланырға рөхсәт итә . Яҙғанда һул ҡулды ҡулланырға рөхсәт ителә {{Sfn|Ислам Сегодня, 2014}} .
== Ғәмәл дәфтәре ==
Ислам эсхатологияһы буйынса, барлыҡ кешеләргә [[Яуап көнө|Ҡиәмәт көнөндә]] Ғәмәл дәфтәре биреләсәк. [[Аллаһ|Аллаһҡа]] ышанған, уға хеҙмәт иткән һәм яҡшы ғәмәлдәр ҡылған дин тотҡан кешеләр Дәфтәрҙе уң яҡтан алырҙар . Был кешеләр ''әсхәб әл-йәмин'' икенсе төрлө әйткәндә ''әсхәб әл-мәймүнә'' тип атала <ref>{{ИЭС2007|Асхаб аль-Йамин|95}}</ref> .
Ҡиәмәт көнөндә гөнаһлыларға һәм иманһыҙҙарға Ғәмәл китабы һул яҡтан биреләсәк . Был кешеләр ''әсхәб аш-шимәл'' икенсе төрлө әйткәндә ''әсхәб әл-мәшәмә'' тип атала <ref>{{ИЭС2007|Асхаб аш-Шимал|106}}</ref> .
Риүәйәттәр буйынса, һәр кешене ике фәрештә оҙатып йөрөй, уларҙың береһе кешенең уң яғында (Рәҡиб), икенсеһе (Атид) урынлаша. Уң яҡтағы фәрештә кешенең яҡшы эштәрен яҙа, һул яҡтағыһы гөнаһтарҙы теркәй {{Sfn|Annisa Today, 2014}} .
== Иҫкәрмәләр ==
== Әҙәбиәт ==
* {{ИЭС2007|всё}}
* Yamīn // Encyclopaedia of Islam. 2 ed : [англ.] : in 12 vol. / edited by P. Bearman; Th. Bianquis; C. E. Bosworth; E. van Donzel & W.P. Heinrichs. — Leiden : E.J. Brill, 2002. — Vol. 11. — P. 280. (платн.)
* Isaac Hasson. Left Hand and Right Hand // Encyclopaedia of the Qurʾān / General Editor: Jane Dammen McAuliffe. — Georgetown University, Washington DC. Brill Online.
== Һылтанмалар ==
* Следуем Сунне: начинайте все дела с правой стороны (неопр.). Ислам Сегодня (14 ноября 2014). Дата обращения: 1 июня 2015. Архивировано 14 мая 2015 года.
* Важность применения правой руки в повседневной жизни (неопр.) (недоступная ссылка). annisa-today.ru (23 декабря 2014). Дата обращения: 1 июня 2015. Архивировано 14 июня 2015 года.
*
[[Категория:Ислам]]
3ctfd6cxyirh3slbh51pra58s4lokr6
1149675
1149674
2022-08-16T07:02:04Z
Guram52
5505
wikitext
text/x-wiki
{{Ук}}[[Ислам]]да кеше тәне '''яғына''' айырыуса иғтибар бирелә. «Таҙа» әйберҙәр эшләгәндә (ашау, эсеү, кейенеү) өҫтөнлөк уң яғына бирелә, һәм «бысраҡ» эштәрҙе эшләгәндә (истинжә, танау һемгереү, кейенеү) — һул яҡҡа.
== Уң яҡ ==
[[Файл:Eating_uzbek_'Parmuda'_samsah_01.jpg|ссылка=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Eating_uzbek_%27Parmuda%27_samsah_01.jpg/230px-Eating_uzbek_%27Parmuda%27_samsah_01.jpg|мини|307x307пкс| Уң ҡул менән ризыҡ ашарға кәрәк.]]
Ғәрәп һүҙе йә''мин'' тура мәғәнәлә «уң ҡул» тигәнде аңлата, ләкин йыш ҡына образлы рәүештә «ант», «вәғәҙә» һәм «килешеүҙәр» мәғәнәһендә ҡулланыла. Йәмин һүҙе ғәрәп йәмғиәтендә контракт төҙөгәндә уң ҡулды ҡыҫыу ғәҙәте булған өсөн ''антҡа'' ҡарата ҡулланыла{{Sfn|Encyclopaedia of Islam|2002|p=280}} .
Кеше тормошонда уң яҡ йыш ҡына көстө һәм эш башлау һәләтен символлаштыра. ''Йәмин'' һүҙе «далан» һәм «бәрәкәт» тигәнде аңлата ала. Йәм''ин'' термины ҡулғаҡарата («уң ҡул») киң семантик диапазонды үҙ эсенә ала: көс, ярҙам, ҡеүәт, етешлек, эш итеү һәләте һ.б. Уң яҡ культ мәғәнәһенә лә эйә булырға мөмкин {{Sfn|Encyclopaedia of Islam|2002|p=280}} .
== Сөннәт ғәмәлдәр ==
Риүәйәттәр буйынса, [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт]] пәйғәмбәр уң кулын ашау, эсеү, тәһәрәт алыу алыу, кейенеү һ.б., һул ҡулын истинжә һәм башҡа «йәпһеҙ эштәр» өсөн ҡулланған. Мосолмандарға кейенеү, [[Мәсет|мәсеткә]] инеү, тырнаҡ һәм мыйыҡ ҡырҡыу, сәсте тарау, ҡултыҡ аҫтын ҡырыу, [[Намаҙ|доғанан]] һуң, сәләмләү, бәҙрәфтән сығыу, ҡул ҡыҫыу, [[Ҡара таш|Ҡара ташҡа]] ҡағылыу һәм башҡаларҙы уң ҡул менән башларға кәңәш ителә . Туалетҡа инеү, мәсеттән сығыу, танау һемгереү, истинжә, өҫ һәм аяҡ кейемен сисеү кеүек ғәмәлдәрҙе һул ҡул менән йәки һул аяҡтан башҡарырға кәңәш ителә {{Sfn|Ислам Сегодня, 2014}} .
Мосолмандар шулай уҡ әйберҙәрҙе уң ҡулы менән бирергә, алырға һәм уң яғына ятып йоҡларға кәңәш ителә. Туалетта, ванна бүлмәһендә, рибалы килешеүҙәр төҙөлгән урындарҙа, спиртлы эсемлектәр, музыка тауыштары булғанда, һул аяҡ менән кереп, уң менән сығыу кәңәш ителә. {{Sfn|Annisa Today, 2014}} .
[[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт]] пәйғәмбәрҙең иң яҡын [[Сәхәбәләр|сәхәбәләренән]] [[Ғүмәр ибн әл-Хәттаб|Ғөмәр ибн әл-Хаттаб]] һүҙҙәре буйынса, " Шайтан һул ҡулы менән ашай һәм уның менән эсә."Ислам уң ҡулда кәртәләр булһа (мәҫәлән, ауырыу йә йәрәхәттәр) һул ҡулды ҡулланырға рөхсәт итә . Яҙғанда һул ҡулды ҡулланырға рөхсәт ителә {{Sfn|Ислам Сегодня, 2014}} .
== Ғәмәл дәфтәре ==
Ислам эсхатологияһы буйынса, барлыҡ кешеләргә [[Яуап көнө|Ҡиәмәт көнөндә]] Ғәмәл дәфтәре биреләсәк. [[Аллаһ|Аллаһҡа]] ышанған, уға хеҙмәт иткән һәм яҡшы ғәмәлдәр ҡылған дин тотҡан кешеләр Дәфтәрҙе уң яҡтан алырҙар . Был кешеләр ''әсхәб әл-йәмин'' икенсе төрлө әйткәндә ''әсхәб әл-мәймүнә'' тип атала<ref>{{ИЭС2007|Асхаб аль-Йамин|95}}</ref> .
Ҡиәмәт көнөндә гөнаһлыларға һәм иманһыҙҙарға Ғәмәл китабы һул яҡтан биреләсәк . Был кешеләр ''әсхәб аш-шимәл'' икенсе төрлө әйткәндә ''әсхәб әл-мәшәмә'' тип атала<ref>{{ИЭС2007|Асхаб аш-Шимал|106}}</ref> .
Риүәйәттәр буйынса, һәр кешене ике фәрештә оҙатып йөрөй, уларҙың береһе кешенең уң яғында (Рәҡиб), икенсеһе (Атид) урынлаша. Уң яҡтағы фәрештә кешенең яҡшы эштәрен яҙа, һул яҡтағыһы гөнаһтарҙы теркәй {{Sfn|Annisa Today, 2014}} .
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Әҙәбиәт ==
* {{ИЭС2007|всё}}
* Yamīn // Encyclopaedia of Islam. 2 ed : [англ.] : in 12 vol. / edited by P. Bearman; Th. Bianquis; C. E. Bosworth; E. van Donzel & W.P. Heinrichs. — Leiden : E.J. Brill, 2002. — Vol. 11. — P. 280. (платн.)
* Isaac Hasson. Left Hand and Right Hand // Encyclopaedia of the Qurʾān / General Editor: Jane Dammen McAuliffe. — Georgetown University, Washington DC. Brill Online.
== Һылтанмалар ==
* Следуем Сунне: начинайте все дела с правой стороны (неопр.). Ислам Сегодня (14 ноября 2014). Дата обращения: 1 июня 2015. Архивировано 14 мая 2015 года.
* Важность применения правой руки в повседневной жизни (неопр.) (недоступная ссылка). annisa-today.ru (23 декабря 2014). Дата обращения: 1 июня 2015. Архивировано 14 июня 2015 года.
[[Категория:Ислам]]
scpkyiypdl2xgb1igzv7qfsle72bapa
1149680
1149675
2022-08-16T09:06:37Z
Guram52
5505
wikitext
text/x-wiki
{{Ук}}{{Ислам}}[[Ислам]]да кеше тәне '''яғына''' айырыуса иғтибар бирелә. «Таҙа» әйберҙәр эшләгәндә (ашау, эсеү, кейенеү) өҫтөнлөк уң яғына бирелә, һәм «бысраҡ» эштәрҙе эшләгәндә (истинжә, танау һемгереү, кейенеү) — һул яҡҡа.
== Уң яҡ ==
[[Файл:Eating_uzbek_'Parmuda'_samsah_01.jpg|ссылка=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Eating_uzbek_%27Parmuda%27_samsah_01.jpg/230px-Eating_uzbek_%27Parmuda%27_samsah_01.jpg|мини|307x307пкс| Уң ҡул менән ризыҡ ашарға кәрәк.]]
Ғәрәп һүҙе йә''мин'' тура мәғәнәлә «уң ҡул» тигәнде аңлата, ләкин йыш ҡына образлы рәүештә «ант», «вәғәҙә» һәм «килешеүҙәр» мәғәнәһендә ҡулланыла. Йәмин һүҙе ғәрәп йәмғиәтендә контракт төҙөгәндә уң ҡулды ҡыҫыу ғәҙәте булған өсөн ''антҡа'' ҡарата ҡулланыла{{Sfn|Encyclopaedia of Islam|2002|p=280}} .
Кеше тормошонда уң яҡ йыш ҡына көстө һәм эш башлау һәләтен символлаштыра. ''Йәмин'' һүҙе «далан» һәм «бәрәкәт» тигәнде аңлата ала. Йәм''ин'' термины ҡулғаҡарата («уң ҡул») киң семантик диапазонды үҙ эсенә ала: көс, ярҙам, ҡеүәт, етешлек, эш итеү һәләте һ.б. Уң яҡ культ мәғәнәһенә лә эйә булырға мөмкин {{Sfn|Encyclopaedia of Islam|2002|p=280}} .
== Сөннәт ғәмәлдәр ==
Риүәйәттәр буйынса, [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт]] пәйғәмбәр уң кулын ашау, эсеү, тәһәрәт алыу алыу, кейенеү һ.б., һул ҡулын истинжә һәм башҡа «йәпһеҙ эштәр» өсөн ҡулланған. Мосолмандарға кейенеү, [[Мәсет|мәсеткә]] инеү, тырнаҡ һәм мыйыҡ ҡырҡыу, сәсте тарау, ҡултыҡ аҫтын ҡырыу, [[Намаҙ|доғанан]] һуң, сәләмләү, бәҙрәфтән сығыу, ҡул ҡыҫыу, [[Ҡара таш|Ҡара ташҡа]] ҡағылыу һәм башҡаларҙы уң ҡул менән башларға кәңәш ителә . Туалетҡа инеү, мәсеттән сығыу, танау һемгереү, истинжә, өҫ һәм аяҡ кейемен сисеү кеүек ғәмәлдәрҙе һул ҡул менән йәки һул аяҡтан башҡарырға кәңәш ителә {{Sfn|Ислам Сегодня, 2014}} .
Мосолмандар шулай уҡ әйберҙәрҙе уң ҡулы менән бирергә, алырға һәм уң яғына ятып йоҡларға кәңәш ителә. Туалетта, ванна бүлмәһендә, рибалы килешеүҙәр төҙөлгән урындарҙа, спиртлы эсемлектәр, музыка тауыштары булғанда, һул аяҡ менән кереп, уң менән сығыу кәңәш ителә. {{Sfn|Annisa Today, 2014}} .
[[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт]] пәйғәмбәрҙең иң яҡын [[Сәхәбәләр|сәхәбәләренән]] [[Ғүмәр ибн әл-Хәттаб|Ғөмәр ибн әл-Хаттаб]] һүҙҙәре буйынса, " Шайтан һул ҡулы менән ашай һәм уның менән эсә."Ислам уң ҡулда кәртәләр булһа (мәҫәлән, ауырыу йә йәрәхәттәр) һул ҡулды ҡулланырға рөхсәт итә . Яҙғанда һул ҡулды ҡулланырға рөхсәт ителә {{Sfn|Ислам Сегодня, 2014}} .
== Ғәмәл дәфтәре ==
Ислам эсхатологияһы буйынса, барлыҡ кешеләргә [[Яуап көнө|Ҡиәмәт көнөндә]] Ғәмәл дәфтәре биреләсәк. [[Аллаһ|Аллаһҡа]] ышанған, уға хеҙмәт иткән һәм яҡшы ғәмәлдәр ҡылған дин тотҡан кешеләр Дәфтәрҙе уң яҡтан алырҙар . Был кешеләр ''әсхәб әл-йәмин'' икенсе төрлө әйткәндә ''әсхәб әл-мәймүнә'' тип атала<ref>{{ИЭС2007|Асхаб аль-Йамин|95}}</ref> .
Ҡиәмәт көнөндә гөнаһлыларға һәм иманһыҙҙарға Ғәмәл китабы һул яҡтан биреләсәк . Был кешеләр ''әсхәб аш-шимәл'' икенсе төрлө әйткәндә ''әсхәб әл-мәшәмә'' тип атала<ref>{{ИЭС2007|Асхаб аш-Шимал|106}}</ref> .
Риүәйәттәр буйынса, һәр кешене ике фәрештә оҙатып йөрөй, уларҙың береһе кешенең уң яғында (Рәҡиб), икенсеһе (Атид) урынлаша. Уң яҡтағы фәрештә кешенең яҡшы эштәрен яҙа, һул яҡтағыһы гөнаһтарҙы теркәй {{Sfn|Annisa Today, 2014}} .
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Әҙәбиәт ==
* {{ИЭС2007|всё}}
* Yamīn // Encyclopaedia of Islam. 2 ed : [англ.] : in 12 vol. / edited by P. Bearman; Th. Bianquis; C. E. Bosworth; E. van Donzel & W.P. Heinrichs. — Leiden : E.J. Brill, 2002. — Vol. 11. — P. 280. (платн.)
* Isaac Hasson. Left Hand and Right Hand // Encyclopaedia of the Qurʾān / General Editor: Jane Dammen McAuliffe. — Georgetown University, Washington DC. Brill Online.
== Һылтанмалар ==
* Следуем Сунне: начинайте все дела с правой стороны (неопр.). Ислам Сегодня (14 ноября 2014). Дата обращения: 1 июня 2015. Архивировано 14 мая 2015 года.
* Важность применения правой руки в повседневной жизни (неопр.) (недоступная ссылка). annisa-today.ru (23 декабря 2014). Дата обращения: 1 июня 2015. Архивировано 14 июня 2015 года.
[[Категория:Ислам]]
p6ljt36ug3w3hreba3ke4yix1apfjs5
Гоголев Иван Михайлович
0
184663
1149676
2022-08-16T07:08:35Z
Akkashka
14326
"[[:ru:Special:Redirect/revision/114438593|Гоголев, Иван Михайлович]]" битен тәржемә итеп төҙөлгән
wikitext
text/x-wiki
'''Гоголев Иван Михайлович''' ([[18 ғинуар]] [[1930 йыл|1930]], [[Вилюйск]] — [[22 ноябрь]] [[1998 йыл|1998]], [[Покровск (Саха)|Покровск]]) — [[Саха Республикаһы|саха]] яҙыусыһы, шағиры һәм драматургы. Саха АССР-ының халыҡ шағиры<ref name="НП">О присвоении почётного звания «Народный поэт Якутской АССР» Гоголеву И. М. : указ Президиума Верхов. Совета Якут. АССР от 17 янв. 1990 г. // Соц. Якутия. — 1990. — 18 янв.</ref>.
== Биографияһы ==
Уҡытыусы ғаиләһендә тыуған. 1954 йылда [[Мәскәү|Мәскәүҙә]] А. М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институтын тамамлай. Саха китап нәшриәтенең мөхәррире һәм урта мәктәптә саха теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы булып эшләй.
1960 йылдан КПСС ағзаһы.
Яҡут АССР-ы Юғары Советы депутаты итеп һайлана.
=== Ғаиләһе ===
* Ҡатыны — Мария Алексеевна Черткова, агроном.
** Балалары: Елена, Анна<ref>{{Cite web|archiveurl=yes}}</ref>.
== Ижады ==
1948 йылда әҫәрҙәрен баҫтыра башлай. 1952 йылда «Ыңырар уоттар» (''Зовущие огни'') беренсе шиғырҙар йыйынтығы сыға. 1957 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. Проза әҫәрҙәре китап уҡыусылар араһында танылыу алды: роман-трилогияһы «Хара кыталык» (''Чёрный стерх-Ҡара'' ''аҡ'' ''торна''), «Иэйэхсити кэлэтии», «Олорор мутуккун кэрдимэ» повесы.
Ул «Аҡ торналар үҙәне» музыкаль әкиәт-пьесаһын, «Хотугу сибэкки» (''Төньяҡ сәскәһе-Цветок Севера'') беренсе саха опереттаһы өсөн либретто яҙа. Уның популяр «Ыам ыйын халлаана» (''Майское небо-''Майҙың к''үк йөҙө''), «Таас таба» (''Таш болан-Каменный олень''), «Наара суох», «Өлүөнэ сарсыардата» (''Утро Лены-Лена'' ''иртәһе''), «''Сердце солдата-''Саллаат сүрэҕэ» (''Һалдат йөрәге'') һ. б. популяр драмалары бар.
Гоголев әҫәрҙәре урыҫ теленә тәржемә ителгән һәм Мәскәүҙә баҫылған.
== Һайланма әҫәрҙәре ==
== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Саха АССР-Ы халыҡ шағиры (1990)<ref name="НП">О присвоении почётного звания «Народный поэт Якутской АССР» Гоголеву И. М. : указ Президиума Верхов. Совета Якут. АССР от 17 янв. 1990 г. // Соц. Якутия. — 1990. — 18 янв.</ref>
* Рәсәй федерацияһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998)<ref>О присвоении почётного звания «Заслуженный работник культуры РФ» И. М. Гоголеву : указ Президента РФ от 4 марта 1998 г. № 250 // Собр. законодательства Рос. Федерации. — 1998. — № 10. — Ст. 1186.</ref>
* Саха АССР-ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре
* Саха комсомолы премияһы
* Рәсәй һәм Яҡутстан-Саха Яҙыусылар союздарының әҙәби премиялары
* [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт билдәһе» ордены]] (17.01.1980)<ref>Указ Президиума Верховного Совета СССР от 17 января 1980 года № 1439—Х «О награждении писателя Гоголева И. М. орденом «Знак Почёта»» // «Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик». — № 4 (2026) от 23 января 1980 года. — Ст.78.</ref>
* Миҙал [ни [[Категория:Википедия:Статьи, требующие конкретизации]] ндәй?<sup class="" style="white-space: nowrap">]</sup>
* Вилюй улусының<ref>{{Cite web|archiveurl=no}}</ref>Почётлы гражданы
== Иҫкәрмәләр ==
== Әҙәбиәт ==
* {{Китап|автор=Ноева С. Е.|заглавие=Поэтика времени и пространства в романах И. М. Гоголева|место=Новосибирск|издательство=Наука|год=2009|страниц=117|тираж=300|isbn=978-5-02-032179-3}}
== Һылтанмалар ==
* Гоголев Иван Михайлович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
*
*
*
[[Категория:СССР Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]
[[Категория:М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институтын тамамлаусылар]]
[[Категория:Википедия:Статьи, требующие конкретизации]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Рәсәй драматургтары]]
[[Категория:СССР драматургтары]]
[[Категория:XX быуат драматургтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса драматургтар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Рәсәйҙең XX быуат шағирҙары]]
[[Категория:СССР шағирҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шағирҙар]]
[[Категория:XX быуат Рәсәй яҙыусылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса Рәсәй яҙыусылары]]
[[Категория:СССР яҙыусылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса яҙыусылар]]
[[Категория:1998 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:22 ноябрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:1930 йылда тыуғандар]]
[[Категория:18 ғинуарҙа тыуғандар]]
no1mika7f8e9ql1yzhrirs7goyppo4w
1149677
1149676
2022-08-16T07:10:32Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
{{Ук}}
'''Гоголев Иван Михайлович''' ([[18 ғинуар]] [[1930 йыл|1930]], [[Вилюйск]] — [[22 ноябрь]] [[1998 йыл|1998]], [[Покровск (Саха)|Покровск]]) — [[Саха Республикаһы|саха]] яҙыусыһы, шағиры һәм драматургы. Саха АССР-ының халыҡ шағиры<ref name="НП">О присвоении почётного звания «Народный поэт Якутской АССР» Гоголеву И. М. : указ Президиума Верхов. Совета Якут. АССР от 17 янв. 1990 г. // Соц. Якутия. — 1990. — 18 янв.</ref>.
== Биографияһы ==
Уҡытыусы ғаиләһендә тыуған. 1954 йылда [[Мәскәү|Мәскәүҙә]] А. М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институтын тамамлай. Саха китап нәшриәтенең мөхәррире һәм урта мәктәптә саха теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы булып эшләй.
1960 йылдан КПСС ағзаһы.
Яҡут АССР-ы Юғары Советы депутаты итеп һайлана.
=== Ғаиләһе ===
* Ҡатыны — Мария Алексеевна Черткова, агроном.
** Балалары: Елена, Анна<ref>{{Cite web|archiveurl=yes}}</ref>.
== Ижады ==
1948 йылда әҫәрҙәрен баҫтыра башлай. 1952 йылда «Ыңырар уоттар» (''Зовущие огни'') беренсе шиғырҙар йыйынтығы сыға. 1957 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. Проза әҫәрҙәре китап уҡыусылар араһында танылыу алды: роман-трилогияһы «Хара кыталык» (''Чёрный стерх-Ҡара'' ''аҡ'' ''торна''), «Иэйэхсити кэлэтии», «Олорор мутуккун кэрдимэ» повесы.
Ул «Аҡ торналар үҙәне» музыкаль әкиәт-пьесаһын, «Хотугу сибэкки» (''Төньяҡ сәскәһе-Цветок Севера'') беренсе саха опереттаһы өсөн либретто яҙа. Уның популяр «Ыам ыйын халлаана» (''Майское небо-''Майҙың к''үк йөҙө''), «Таас таба» (''Таш болан-Каменный олень''), «Наара суох», «Өлүөнэ сарсыардата» (''Утро Лены-Лена'' ''иртәһе''), «''Сердце солдата-''Саллаат сүрэҕэ» (''Һалдат йөрәге'') һ. б. популяр драмалары бар.
Гоголев әҫәрҙәре урыҫ теленә тәржемә ителгән һәм Мәскәүҙә баҫылған.
== Һайланма әҫәрҙәре ==
== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Саха АССР-Ы халыҡ шағиры (1990)<ref name="НП">О присвоении почётного звания «Народный поэт Якутской АССР» Гоголеву И. М. : указ Президиума Верхов. Совета Якут. АССР от 17 янв. 1990 г. // Соц. Якутия. — 1990. — 18 янв.</ref>
* Рәсәй федерацияһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998)<ref>О присвоении почётного звания «Заслуженный работник культуры РФ» И. М. Гоголеву : указ Президента РФ от 4 марта 1998 г. № 250 // Собр. законодательства Рос. Федерации. — 1998. — № 10. — Ст. 1186.</ref>
* Саха АССР-ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре
* Саха комсомолы премияһы
* Рәсәй һәм Яҡутстан-Саха Яҙыусылар союздарының әҙәби премиялары
* [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт билдәһе» ордены]] (17.01.1980)<ref>Указ Президиума Верховного Совета СССР от 17 января 1980 года № 1439—Х «О награждении писателя Гоголева И. М. орденом „Знак Почёта“» // «Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик». — № 4 (2026) от 23 января 1980 года. — Ст.78.</ref>
* Миҙал [ни [[Категория:Википедия:Статьи, требующие конкретизации]] ндәй?<sup class="" style="white-space: nowrap">]</sup>
* Вилюй улусының<ref>{{Cite web|archiveurl=no}}</ref>Почётлы гражданы
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Әҙәбиәт ==
* {{Китап|автор=Ноева С. Е.|заглавие=Поэтика времени и пространства в романах И. М. Гоголева|место=Новосибирск|издательство=Наука|год=2009|страниц=117|тираж=300|isbn=978-5-02-032179-3}}
== Һылтанмалар ==
* Гоголев Иван Михайлович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
[[Категория:СССР Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]
[[Категория:М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институтын тамамлаусылар]]
[[Категория:Википедия:Статьи, требующие конкретизации]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Рәсәй драматургтары]]
[[Категория:СССР драматургтары]]
[[Категория:XX быуат драматургтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса драматургтар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Рәсәйҙең XX быуат шағирҙары]]
[[Категория:СССР шағирҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шағирҙар]]
[[Категория:XX быуат Рәсәй яҙыусылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса Рәсәй яҙыусылары]]
[[Категория:СССР яҙыусылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса яҙыусылар]]
[[Категория:1998 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:22 ноябрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:1930 йылда тыуғандар]]
[[Категория:18 ғинуарҙа тыуғандар]]
nxd6v9sidxpw92mhb7zbnel1iq5xzxy
1149678
1149677
2022-08-16T07:22:09Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
{{Ук}}
'''Гоголев Иван Михайлович''' ([[18 ғинуар]] [[1930 йыл|1930]], [[Вилюйск]] — [[22 ноябрь]] [[1998 йыл|1998]], [[Покровск (Саха)|Покровск]]) — [[Саха Республикаһы|саха]] яҙыусыһы, шағиры һәм драматургы. Саха АССР-ының халыҡ шағиры<ref name="НП">О присвоении почётного звания «Народный поэт Якутской АССР» Гоголеву И. М. : указ Президиума Верхов. Совета Якут. АССР от 17 янв. 1990 г. // Соц. Якутия. — 1990. — 18 янв.</ref>.
== Биографияһы ==
Уҡытыусы ғаиләһендә тыуған. 1954 йылда [[Мәскәү|Мәскәүҙә]] А. М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институтын тамамлай. Саха китап нәшриәтенең мөхәррире һәм урта мәктәптә саха теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы булып эшләй.
1960 йылдан КПСС ағзаһы.
Яҡут АССР-ы Юғары Советы депутаты итеп һайлана.
=== Ғаиләһе ===
* Ҡатыны — Мария Алексеевна Черткова, агроном.
** Балалары: Елена, Анна<ref>{{cite web|url=http://www.belinka-lib.ru/kraeved/gogolev.pdf|title=Здравствуйте, дорогие гости!|publisher=МКУ Централизованная библиотечная система ГО город Якутск|accessdate=2012-11-16|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CO8oTeKv?url=http://www.belinka-lib.ru/kraeved/gogolev.pdf|archivedate=2012-11-23|deadlink=yes}}</ref>.
== Ижады ==
1948 йылда әҫәрҙәрен баҫтыра башлай. 1952 йылда «Ыңырар уоттар» (''Зовущие огни'') беренсе шиғырҙар йыйынтығы сыға. 1957 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. Проза әҫәрҙәре китап уҡыусылар араһында танылыу алды: роман-трилогияһы «Хара кыталык» (''Чёрный стерх-Ҡара'' ''аҡ'' ''торна''), «Иэйэхсити кэлэтии», «Олорор мутуккун кэрдимэ» повесы.
Ул «Аҡ торналар үҙәне» музыкаль әкиәт-пьесаһын, «Хотугу сибэкки» (''Төньяҡ сәскәһе-Цветок Севера'') беренсе саха опереттаһы өсөн либретто яҙа. Уның популяр «Ыам ыйын халлаана» (''Майское небо-''Майҙың к''үк йөҙө''), «Таас таба» (''Таш болан-Каменный олень''), «Наара суох», «Өлүөнэ сарсыардата» (''Утро Лены-Лена'' ''иртәһе''), «''Сердце солдата-''Саллаат сүрэҕэ» (''Һалдат йөрәге'') һ. б. популяр драмалары бар.
Гоголев әҫәрҙәре урыҫ теленә тәржемә ителгән һәм Мәскәүҙә баҫылған.
== Һайланма әҫәрҙәре ==
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Дарю северное сияние : избранные стихи|место=Якутск|издательство=Бичик|год=2007|страниц=110|серия=Писатели земли Олонхо|тираж=2000|isbn=978-5-7696-2803-0}}
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Манчаары : роман|место=Дьокуускай|издательство=Бичик|год=2008|страниц=350|тираж=1050|серия=Уран тыл уустара|isbn=978-5-7696-2948-8}} ''(якут. яз.)''
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Месть шамана ; Последнее камлание : Романы|ответственный=Пер. с якут. А. Ленской|место=М.|издательство=Сов. писатель|год=1992|страниц=413|серия=Продолж. романа «Черный стерх»|тираж=30000|isbn=5-265-02057-8}}
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Наара Суох — трижды воскресший : Нар. комедия в 3 д., 5 карт|ответственный=Пер. с якут. Я. Апушкина|место=М.|издательство=ВААП-Информ|год=1979|страниц=68|тираж=60}}
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Священный огонь : Поэмы|ответственный=Пер. с якут|место=М.|издательство=Современник|год=1981|страниц=144|тираж=10000|серия=Содерж.: Письмена на бивне мамонта; Песнь о Лене; Мать-земля}}
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Серебряное стремя : Стихи|ответственный=Пер. с якут|место=М.|издательство=Сов. Россия|год=1979|страниц=207|тираж=10000}}
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Солнечная гора : роман в стихах|ответственный=Пер. с якут. Н. Малышева|место=Якутск|издательство=Бичик|год=2010|страниц=173|тираж=1500|isbn=978-5-7696-3239-6}}
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Стихотворения и поэмы|ответственный=Пер. с якут|место=М.|издательство=Современник|год=1990|страниц=204|серия=Библиотека поэзии «Россия»; Содерж.: Стихотворения; Поэмы: Письмена на бивне мамонта; Спасите небо!; Слово древа Аал Луук; Колокол добра|тираж=7000|isbn=5-270-00605-7}}
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Таптал чуумпу тыллара : [хоhооннор]|место=Дьокуускай|издательство=Бичик|год=2011|страниц=909|тираж=100|серия=Саха саарыннара ; Быыкаа кинигэ тумэлэ|isbn=978-5-7696-3625-7}} ''(якут. яз.)''
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Хара кыталык : роман|место=Дьокуускай|издательство=Бичик|год=2008|страниц=909|тираж=1000+2050|серия=Уран тыл уустара|isbn=978-5-7696-2907-5}} ''(якут. яз.)''
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Чайки над Леной : Книга стихотворений|ответственный=Пер. с якут. О. Шестинского|место=М.|издательство=Сов. писатель|год=1977|страниц=102|тираж=9200}}
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Черный стерх : Роман|ответственный=Пер. с якут. Д. Чупрыни|место=М.|издательство=Современник|год=1984|страниц=272|тираж=50000|серия=Новинки «Современника»}}
** {{книга|заглавие=|место=М.|издательство=Сов. Россия|год=1990|страниц=270|тираж=50000|isbn=5-268-00181-7}}
* {{книга|автор=Гоголев И. М.|заглавие=Шалун-шалунишка : Муз. пьеса-сказка для детей мл. и сред. возраста в 2 д., 5 карт|ответственный=Пер. с якут. Я. Апушкина ; Бюро распространения драм. произведений и информ.-реклам. материалов ВААП|место=М.|издательство=Б. и.|год=1977|страниц=45|тираж=100}}
== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Саха АССР-Ы халыҡ шағиры (1990)<ref name="НП">О присвоении почётного звания «Народный поэт Якутской АССР» Гоголеву И. М. : указ Президиума Верхов. Совета Якут. АССР от 17 янв. 1990 г. // Соц. Якутия. — 1990. — 18 янв.</ref>
* Рәсәй федерацияһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998)<ref>О присвоении почётного звания «Заслуженный работник культуры РФ» И. М. Гоголеву : указ Президента РФ от 4 марта 1998 г. № 250 // Собр. законодательства Рос. Федерации. — 1998. — № 10. — Ст. 1186.</ref>
* Саха АССР-ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре
* Саха комсомолы премияһы
* Рәсәй һәм Яҡутстан-Саха Яҙыусылар союздарының әҙәби премиялары
* [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт билдәһе» ордены]] (17.01.1980)<ref>Указ Президиума Верховного Совета СССР от 17 января 1980 года № 1439—Х «О награждении писателя Гоголева И. М. орденом «Знак Почёта»» // «Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик». — № 4 (2026) от 23 января 1980 года. — Ст.78.</ref>
* Бүлүү (Вилюйск) улусының Почётлы гражданы<ref>{{Cite web|archiveurl=no}}</ref>
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Әҙәбиәт ==
* {{Китап|автор=Ноева С. Е.|заглавие=Поэтика времени и пространства в романах И. М. Гоголева|место=Новосибирск|издательство=Наука|год=2009|страниц=117|тираж=300|isbn=978-5-02-032179-3}}
== Һылтанмалар ==
* Гоголев Иван Михайлович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
[[Категория:СССР Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]
[[Категория:М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институтын тамамлаусылар]]
[[Категория:Википедия:Статьи, требующие конкретизации]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Рәсәй драматургтары]]
[[Категория:СССР драматургтары]]
[[Категория:XX быуат драматургтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса драматургтар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Рәсәйҙең XX быуат шағирҙары]]
[[Категория:СССР шағирҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шағирҙар]]
[[Категория:XX быуат Рәсәй яҙыусылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса Рәсәй яҙыусылары]]
[[Категория:СССР яҙыусылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса яҙыусылар]]
[[Категория:1998 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:22 ноябрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:1930 йылда тыуғандар]]
[[Категория:18 ғинуарҙа тыуғандар]]
s2o61lzh0802an2l0sbwa20b1spevxk
Шайморатов
0
184664
1149682
2022-08-16T10:19:47Z
Akkashka
14326
"'''Шайморатов''' — башҡорт фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла бар. '''Шайморатова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. == Билдәле йөрөтөүселәр == * [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы]] ([[27 август|15 (27) август]] [[1899 йыл]] — [[23 февраль]] [[1943 йыл]]) — хәрби хеҙм..." исемле яңы бит булдырылған
wikitext
text/x-wiki
'''Шайморатов''' — башҡорт фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла бар.
'''Шайморатова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.
== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы]] ([[27 август|15 (27) август]] [[1899 йыл]] — [[23 февраль]] [[1943 йыл]]) — хәрби хеҙмәткәр, генерал-майор. [[Рәсәйҙә Граждандар һуғышы|Граждандар]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы|112-се (һуңынан 16-сы Чернигов гвардия дивизияһы) Башҡорт кавалерия дивизияһы]]н ойоштороусы һәм 1941 йылдың декабренән 1943 йылдың февраленә тиклем уның командиры. [[Рәсәй Федерацияһы Геройы]] (2020, үлгәндән һуң).
* [[Шайморатова Әсмә Сабир ҡыҙы]] ([[9 декабрь]] [[1910 йыл]] — [[11 ғинуар]] [[1992 йыл]]) — йырсы (лирик-колоратура сопрано). 1942 йылдан [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]], 1948 йылдан — Татар филармонияһы (Ҡазан), 1950—1960 йылдан [[Башҡорт дәүләт филармонияһы]] солисы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы (1950).
----
* [[Генерал Шайморатов ордены]] — [[Башҡортостан Республикаһы]]ның дәүләт наградаһы (бүләге).
brr32rlfqugjjr8qmvtqt6ndwz80dm5
1149685
1149682
2022-08-16T11:18:10Z
Akkashka
14326
wikitext
text/x-wiki
'''Шайморатов''' — башҡорт фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла бар.
'''Шайморатова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.
== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы]] ([[27 август|15 (27) август]] [[1899 йыл]] — [[23 февраль]] [[1943 йыл]]) — хәрби хеҙмәткәр, генерал-майор. [[Рәсәйҙә Граждандар һуғышы|Граждандар]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы|112-се (һуңынан 16-сы Чернигов гвардия дивизияһы) Башҡорт кавалерия дивизияһы]]н ойоштороусы һәм 1941 йылдың декабренән 1943 йылдың февраленә тиклем уның командиры. [[Рәсәй Федерацияһы Геройы]] (2020, үлгәндән һуң).
* [[Шайморатова Әсмә Сабир ҡыҙы]] ([[9 декабрь]] [[1910 йыл]] — [[11 ғинуар]] [[1992 йыл]]) — йырсы (лирик-колоратура сопрано). 1942 йылдан [[Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры]], 1948 йылдан — Татар филармонияһы (Ҡазан), 1950—1960 йылдан [[Башҡорт дәүләт филармонияһы]] солисы. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған артисы (1950).
----
* [[Генерал Шайморатов ордены]] — [[Башҡортостан Республикаһы]]ның дәүләт наградаһы (бүләге).
{{Фамилиялаштар исемлеге}}
atkqpx38urpj0qbjq8pqkts1pk5cuki
Шаймөхәмәтов
0
184666
1149687
2022-08-16T11:31:46Z
Akkashka
14326
"'''Шаймөхәмәтов''' — башҡорт фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла бар. '''Шаймөхәмәтова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы. == Билдәле йөрөтөүселәр == * [[Шәймөхәмәтов Хажмөхәмәт Баймөхәмәт улы]] ([[1902 йыл]] — ?) — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугиры, гв..." исемле яңы бит булдырылған
wikitext
text/x-wiki
'''Шаймөхәмәтов''' — башҡорт фамилияһы. Башҡа төрки халыҡтарҙа ла бар.
'''Шаймөхәмәтова''' — ҡатын-ҡыҙ фамилияһы.
== Билдәле йөрөтөүселәр ==
* [[Шәймөхәмәтов Хажмөхәмәт Баймөхәмәт улы]] ([[1902 йыл]] — ?) — [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугиры, гвардия [[рядовой]]ы<ref name="Шаймухаметов Х. Б.">[https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero50841442/ Память народа. Шаймухаметов Хазимухамет Баймухаметович]</ref>, гвардия ҡыҙылармеецы<ref name="ШАЙМУХАМЕТОВ">[http://112bkd.ru/index.php/component/content/article/33-lichnyj-sostav-divizii/bukva-sh/2146-shajmukhametov-khazimukhamet-bajmukhametovich?Itemid=104 Шаймуратовцы. ШАЙМУХАМЕТОВ Хазимухамет Баймухаметович]</ref>.
* [[Шәймөхәмәтов Мөфтәхетдин Бәҙретдин улы]] ([[27 июль]] [[1911 йыл]] — [[14 сентябрь]] [[1979 йыл]]) — хеҙмәт алдынғыһы, 1937—1963 йылдарҙа [[Өфө нефть эшкәртеү заводы]] операторы. [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1959).
* [[Шаймөхәмәтов Фәнил Сафуан улы]] ([[21 март]] [[1957 йыл]]) — педагог, рәссам-график. Республика балалар сәнғәт мәктәптәренең элекке уҡытыусыһы. 1991 йылдан Рәсәй Рәссамдар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған рәссамы (2015).
----
* [[Шәймөхәмәтова Гөлнара Зиннәтнур ҡыҙы]] (ижади псевдонимы ''Гөл Мирһаҙый'' — ''Гуль Мирхади'' — ''Гөл Мирһади''; [[23 апрель]] [[1971 йыл]]) — [[мәҙәниәт]] хеҙмәткәре, [[уҡытыусы]], [[Журналистика|журналист]], [[әҙәбиәт|яҙыусы]]. 2010 йылдан «Балтач таңнары» район гәзите хәбәрсеһе, 2017 йылдан — район мәҙәниәт һарайы директоры. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның Журналистар һәм 2011 йылдан Яҙыусылар союздары ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы.
* [[Шәймөхәмәтова Людмила Николаевна]] ([[12 ноябрь]] [[1951 йыл]]) — [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең музыка белгесе, педагог, сәнғәт фәндәре докторы (2001), профессор (2001), Рәсәй Федерацияһының (2007) һәм Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2001). «Проблемы музыкальной науки» һәм «Креативное обучение в Детской музыкальной школе» журналдарының баш мөхәррире<ref name="kreativ">[http://lab-ms.narod.ru/biblioteka/katalog/izdaniya/nauchno-metodicheskii_vestnik_kreativnoe_obuchenie_v_dmsh/ «Креативное обучение в Детской музыкальной школе». Сайт Лаборатории музыкальной семантики.]</ref>, музыкаль семантика фәнни өлкәһендәге йүнәлеште ойштороусыларҙың береһе<ref name="vved">''Холопова В. Н.'' [http://symplex.ru/item.php?id=811 Введение. Июнь 2005.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140107132444/http://symplex.ru/item.php?id=811 |date=2014-01-07 }} // Теория музыкального содержания: Уч. пособие.— 1-е изд.— СПб.: Планета Музыки, 2006.— ISBN 5-8114-0600-2<br>«…Своё направление развито Лабораторией музыкальной семантики под руководством профессора Л. Н. Шаймухаметовой…»</ref><ref>Саввина Л. В. [http://dissercat.com/content/zvukoorganizatsiya-muzyki-xx-veka-kak-obekt-semiotiki Звукоорганизация музыки XX века как объект семиотики]. Диссертация на соискание учёной степени доктора искусствоведения; Саратовская государственная консерватория (академия) имени Л. В. Собинова, 2009.<br>«В настоящее время получает всестороннее развитие одна из составных частей семиотики музыкальная семантика, в частности, данная проблема широко разрабатывается лабораторией музыкальной семантики Уфимского института искусств им. 3. Исмагилова, которым руководит доктор искусствоведения, профессор Л. Шаймухаметова».</ref><ref name="kazanc"/>, Музыкаль семантика лабораторияһы ғилми етәксеһе<ref name="trudi"/><ref name="kazanc">''Казанцева Л. П.'' [http://mvastracons.ru/old/Kamerton_7/kamerton_7_14.html Научные чтения по музыкальному содержанию] // [[Астраханская государственная консерватория]]. Журнал «Камертон», № 7. (автор — доктор искусствоведения, профессор)<br>''«В наше время проблематика музыкального содержания привлекает к себе многих исследователей. Однако, пожалуй, наиболее плодотворно она развивается в трех реально существующих научных школах — Москвы, Уфы (в „Лаборатории музыкальной семантики“) и Астрахани-Волгограда».''</ref>.
{{Фамилиялаштар исемлеге}}
hlsf8364exx606km0yxg7hwol8ixopp