Википедия:Һәр тел бүлегендә булырға тейеш мәҡәләләр исемлеге

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="ba">
  <siteinfo>
    <sitename>Википедия</sitename>
    <dbname>bawiki</dbname>
    <base>https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.25</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Медиа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Махсус</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Ҡатнашыусы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Ҡатнашыусы менән һөйләшеү</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Википедия</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Википедия буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Файл буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Ҡалып</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Ҡалып буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Белешмә</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Белешмә буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Категория</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Категория буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Портал буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Проект</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Проект буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Модуль буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Гаджет</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Гаджет буйынса фекерләшеү</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Гаджет билдәһе</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Гаджет билдәһе буйынса фекерләшеү</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Википедия:Һәр тел бүлегендә булырға тейеш мәҡәләләр исемлеге</title>
    <ns>4</ns>
    <id>3252</id>
    <revision>
      <id>1150361</id>
      <parentid>1100248</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T08:35:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pacha Tchernof</username>
        <id>29871</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>png → svg</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40731" xml:space="preserve">{{shortcut|[[ВП:1000]]}}
&lt;center&gt;&lt;div style=&quot;border:1px solid gray; background:#F5F5F5; padding:5px; text-align:center; width:80%&quot;&gt;
Был бит [[m:List of articles every Wikipedia should have|List of articles every Wikipedia should have]] биттең күсермәһе булырға тейеш. Үҙгәртеүе [[m:Talk:List of articles every Wikipedia should have|Метавикила]] фекерләшелә.&lt;/div&gt;&lt;/center&gt;

== Бүлектә булырға тейешле мәҡәләләр ==
&lt;div style=&quot;margin: 0 0 1em 1em; border: solid #aaa 1px; width:250px; background: #f9f9f9; padding: 1ex; font-size: 90%;&quot; class=&quot;tright portal portal-box&quot; id=&quot;portal-box;&quot;&gt;
{| style=&quot;background: transparent; &quot;
[[Файл:1000.png|link=Проект:1000 әһәмиәтле мәҡәлә|left|55px]]&lt;center&gt;Википедияла &lt;/br&gt;'''«[[Проект:1000 әһәмиәтле мәҡәлә|1000 әһәмиәтле мәҡәлә]]»''' проект бар.&lt;/center&gt;
|}&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin: 0 0 1em 1em; border: solid #aaa 1px;  width:250px; background: #f9f9f9; padding: 1ex; font-size: 90%;&quot; class=&quot;tright portal portal-box&quot; id=&quot;portal-box&quot;&gt;
{| style=&quot;background: transparent; &quot;
[[Файл:Myriada A Gold.svg|link=Проект:Мириада|left|50px]]&lt;center&gt;Википедияла &lt;/br&gt;'''«[[Проект:Мириада|10 000 әһәмиәтле мәҡәлә]]»''' проект бар.&lt;/center&gt;
|}&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin: 0 0 1em 1em; border: solid #aaa 1px;  width:250px; background: #f9f9f9; padding: 1ex; font-size: 90%;&quot; class=&quot;tright portal portal-box&quot; id=&quot;portal-box&quot;&gt;
{| style=&quot;background: transparent; &quot;
[[File:Coat of Arms of Bashkortostan.svg|link=Википедия:Башҡорт Википедияһында булырға тейеш мәҡәләләр|left|55px]]&lt;center&gt;Википедияла &lt;/br&gt;'''«[[Википедия:Башҡорт Википедияһында булырға тейеш мәҡәләләр|Башҡорт Википедияһында булырға тейеш мәҡәләләр]]»''' исемлек бар.&lt;/center&gt;
|}&lt;/div&gt;

Һәр телдә үҙ бүлеге булған Википедияларҙың ҡайһы берҙәре ҙур, ҡайһылары бик бәләкәй. Был проект бәләкәй булған Википедияларҙы үҫтереү маҡсаты менән башланды. Шул уҡ ваҡытта, һәр бер тел бүлегендә булырға тейешле мәҡәләләрҙең исемлеген төҙөү файҙалы булыр, тип уйланыҡ. Был исемлек [[m:List of articles all languages should have|List of articles all languages should have]] битендә тәҡдим ителгән. Һәр тел бүлегендә мәҡәләләр исемлеге әйтеп үтелгән биттең күсермәһе булырға тейеш. Зинһар, исемлекте үҙгәртмәгеҙ.

Был исемлектә булған мәҡәләләрҙе яҙыу мотлаҡ түгел, әммә Башҡорт Википедияһына яҙышырға теләгән мөхәррирҙәргә башланғысында йүнәлеш була ала. Исемлектәге мәҡәләләр араһынан '''ҡалын хәреф''' менән яҙылғандарҙы тәүҙә яҙыу тәҡдим ителә. Мәҡәләләрҙең ябай рәүештә яҙылып, төп мәғлүмәттәргә эйә булыуы етә.

Мәҡәләне яҙғас, фекер алышыу битенә ошо ҡалыпты ҡуйығыҙ: {{tlx|Булырға тейешле мәҡәлә}}.

{{Проект:1000 әһәмиәтле мәҡәлә/Статистика}}
{{TOCright}}

Ҡалыптар:
* &lt;nowiki&gt;{{Һайланған йондоҙ}}&lt;/nowiki&gt; — {{Һайланған йондоҙ}}
* &lt;nowiki&gt;{{Яҡшы йондоҙ}}&lt;/nowiki&gt; — {{Яҡшы йондоҙ}}
* &lt;nowiki&gt;{{Эш өҫтөндә|Ҡатнашыусы}}&lt;/nowiki&gt; — {{Эш өҫтөндә|Ҡатнашыусы}}

&lt;big&gt;Ҙурлығы буйынса мәҡәләләр [[Проект:1000 әһәмиәтле мәҡәлә/Мәҡәләләр|'''БЫНДА''']].&lt;/big&gt;

== Шәхестәр ==
=== Актёрҙар, бейеүселәр һәм моделдәр ===
{|
|-
| 
# [[Сара Бернар]]
# [[Чарли Чаплин]]
# [[Марлен Дитрих]]
# [[Мэрилин Монро]]
|}

=== Рәссамдар һәм архитекторҙар ===
{|
|-
| 
# [[Ле Корбюзье]]
# [[Сальвадор Дали]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Альбрехт Дюрер]]
# '''[[Винсент Ван Гог]]'''
# [[Франсиско Гойя]]
# [[Кацусика Хокусай]]
# [[Фрида Кало]]
# '''[[Леонардо да Винчи]]'''
# [[Анри Матисс]]
# '''[[Микеланджело]]'''
# '''[[Пабло Пикассо]]'''
# [[Рафаэль Санти]]
# '''[[Рембрандт]]'''
# [[Питер Пауль Рубенс]]
# [[Синан]]
# [[Диего Веласкес]]
# [[Энди Уорхол]]
# [[Фрэнк Ллойд Райт]]
|}

=== Яҙыусылар һәм шағирҙар ===
# [[Абу Нувас]]
# [[Ханс Кристиан Андерсен]]
# [[Мацуо Басё]]
# [[Хорхе Луис Борхес]]
# [[Джордж Гордон Байрон]]
# '''[[Мигель де Сервантес]] 
# [[Чосер Джеффри|Джеффри Чосер]]
# [[Антон Чехов]]
# '''[[Данте Алигьери]]''' 
# '''[[Чарльз Диккенс]]''' 
# '''[[Достоевский Фёдор Михайлович]]'''
# '''[[Габриэль Гарсиа Маркес‎|Габриэль Гарсиа Маркес]]'''
# '''[[Гёте, Иоганн Вольфганг фон|Иоганн Гёте]]'''
# [[Хафиз Ширази]]
# '''[[Гомер]]''' {{Яҡшы йондоҙ}}
# '''[[Гюго Виктор|Виктор Гюго]]'''
# [[Джеймс Джойс]]
# [[Кафка, Франц|Франц Кафка]]
# [[Калидаса]]
# [[Ли Бо]] 
# [[Нәғиб Мәхфрүз]]
# [[Мольер]]
# [[Публий Овидий Назон|Овидий]]
# [[Пруст Марсель]]
# [[Пушкин Александр Сергеевич|Александр Пушкин]]
# '''[[Шекспир, Уильям|Уильям Шекспир]]'''
# [[Софокл]]
# [[Рабиндранат Тагор]]
# '''[[Толстой Лев Николаевич|Лев Толстой]]'''
# [[Марк Твен]]
# [[Вергилий]]

&lt;div style=&quot;float:right; margin-left:1em; font-size:90%;&quot;&gt;
{{Проект:1000 әһәмиәтле мәҡәлә/Башвики анонстары}}
&lt;/div&gt;

=== Композиторҙар һәм музыканттар ===
# [[Армстронг, Луи|Луи Армстронг]]
# '''[[Йоһанн Себастьян Бах]]'''
# [[The Beatles]]
# [[Йозеф Гайдн]] 
# '''[[Людвиг ван Бетховен]]'''
# [[Йоһаннес Брамс]]
# [[Фредерик Шопен]]
# [[Антонин Дворжак]]
# [[Гендель, Георг Фридрих|Һендель, Георг Фридрих]] 
# [[Густав Малер]]
# '''[[Вольфганг Амадей Моцарт]]'''
# [[Эдит Пиаф]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Джакомо Пуччини]]
# [[Элвис Пресли]]
# [[Франц Петер Шуберт|Франц Шуберт]]
# [[Стравинский Игорь Фёдорович|Игорь Стравинский]]
# '''[[Чайковский Пётр Ильич|Пётр Чайковский]]'''
# '''[[Джузеппе Верди]]'''
# [[Антонио Вивальди]]
# [[Джованни Пьерлуиджи Палестрина]] 
# [[Рихард Вагнер]]

=== Данлыҡлы сәйәхәтселәр ===
# [[Руаль Амундсен]]
# [[Нил Армстронг]]
# [[Жак Картье]]
# '''[[Христофор Колумб]]'''
# [[Джеймс Кук]]
# [[Эрнан Кортес]]
# '''[[Гагарин Юрий Алексеевич|Юрий Гагарин]]'''
# [[Васко да Гама]]
# [[Ибн Баттута]]
# '''[[Фернан Магеллан]]''' {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Марко Поло]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Чжэн Хэ]]

=== Режиссёрҙар һәм сценаристар ===
# [[Бергман Ингмар|Ингмар Бергман]]
# [[Уолт Дисней]]
# [[Эйзенштейн Сергей Михайлович|Сергей Эйзенштейн]]
# [[Федерико Феллини]]
# [[Альфред Хичкок]]
# [[Стэнли Кубрик]]
# [[Акира Куросава]]
# [[Сатьяджит Рай]]
# [[Стивен Спилберг]]

=== Ғалимдар, уйлап табыусылар һәм математиктар ===
# '''[[Архимед]]'''
# [[Әбүғәлисина]]
# [[Тим Бернерс-Ли]]
# '''[[Николай Коперник]]'''
# [[Склодовская-Кюри, Мария|Мария Кюри]]
# '''[[Чарльз Дарвин]]'''
# '''[[Эдисон Томас Алва|Томас Эдисон]]'''
# '''[[Эйнштейн, Альберт|Альберт Эйнштейн]]'''
# '''[[Евклид]]'''
# [[Леонард Эйлер]]
# [[Майкл Фарадей]]
# [[Энрико Ферми]]
# [[Брахмагупта]] 
# '''[[Генри Форд]]'''
# [[Давид Гильберт]] 
# [[Клавдий Гален]]
# '''[[Галилео Галилей]]''' {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Карл Фридрих Гаусс]]
# '''[[Йоһанн Гутенберг]]'''
# [[Джеймс Прескотт Джоуль]]
# [[Йоһанн Кеплер]]
# [[Әл-Хәрәзми]]
# [[Готфрид Лейбниц]]
# [[Карл Линней]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Джеймс Максвелл]]
# [[Дмитрий Иванович Менделеев]]
# '''[[Исаак Ньютон]]'''
# '''[[Луи Пастер]]'''
# [[Макс Планк]]
# [[Эрнест Резерфорд]]
# [[Эрвин Шрёдингер]]
# [[Никола Тесла]]
# [[Алан Тьюринг]]
# '''[[Джеймс Уатт]]''' {{Яҡшы йондоҙ}}

=== Философтар һәм гуманитарийҙар ===
# '''[[Аристотель]]'''
# [[Симона де Бовуар]]
# [[Чанакья]]
# [[Ноам Хомский]]
# '''[[Конфуций]]'''
# '''[[Рене Декарт]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# '''[[Зигмунд Фрейд]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Георг Гегель]]
# [[Ибн Хальдун]]
# '''[[Иммануил Кант]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Джон Мейнард Кейнс]]
# '''[[Лао-цзы]]'''
# '''[[Джон Локк]]'''
# [[Никколо Макиавелли]]
# '''[[Карл Маркс]]'''
# '''[[Фридрих Ницше]]'''
# '''[[Платон]]'''
# [[Жан-Жак Руссо]]
# [[Жан-Поль Сартр]]
# [[Сыма Цянь]]
# [[Адам Смит]]
# [[Сократ]]
# [[Вольтер]]
# [[Макс Вебер]]
# [[Людвиг Витгенштейн]]
# [[Чжу Си]]

=== Сәйәси лидерҙар ===
# [[Бөйөк Акбар]]
# '''[[Искәндәр Зөлҡәрнәй]]''' {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Ашока]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Мостафа Кәмал Ататөрк]]
# '''[[Октавиан Август]]'''
# [[Отто фон Бисмарк]]
# [[Симон Боливар]]
# '''[[Наполеон I Бонапарт]]'''
# [[Юлий Цезарь]]
# [[Бөйөк Карл]]
# [[Уинстон Черчилль]]
# [[Бөйөк Константин I]]
# [[Бөйөк Кир II]]
# [[Шарль де Голль]]
# [[Елизавета I]]
# [[Махатма Ганди]]
# '''[[Сыңғыҙхан]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Че Гевара]]
# '''[[Адольф Гитлер]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Жанна д’Арк]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Мартин Лютер Кинг]]
# '''[[Ленин Владимир Ильич]]'''
# [[Авраам Линкольн]]
# [[Людовик XIV]]
# [[Роза Люксембург]]
# [[Нельсон Мандела]]
# [[Мао Цзэдун]]
# [[Джавахарлал Неру]]
# [[Кваме Нкрума]]
# [[Пётр I]]
# '''[[Цинь Ши Хуан]]'''
# [[Франклин Делано Рузвельт]]
# [[Сәләх әд-Дин]]
# [[Сталин Иосиф Виссарионович]]
# [[Сөләймән I]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Сунь Ятсен]]
# [[Тамерлан]]
# [[Ғүмәр ибн Хәттаб]]
# '''[[Джордж Вашингтон]]''' {{Һайланған йондоҙ}}

=== Дини шәхестәр ===
# [[Ибраһим]]
# [[Фома Аквинский]]
# [[Аврелий Августин]]
# [[Гаутама Будда]] 
# [[Әбү Хәмит Әл-Ғазали]]
# '''[[Ғайса (пәйғәмбәр)]]'''
# [[Мартин Лютер]]
# '''[[Муса (пәйғәмбәр)]]'''
# '''[[Мөхәммәд (пәйғәмбәр)]]'''
# [[Апостол Павел]]
# [[Нагарджуна]]

== Фәлсәфә һәм психология ==
=== Фәлсәфә ===
# [[Матурлыҡ]] 
# [[Диалектика]] 
# [[Этика]]
# [[Эпистемология]]
# [[Феминизм]]
# [[Ихтыяр азатлығы]]
# [[Белем]]
# [[Логика]]
# [[Аҡыл]]
# [[Фәлсәфә]]
# [[Ихтималлыҡ]] 
# [[Ысынбарлыҡ]] 
# [[Хәҡиҡәт]]

=== Психология ===
# '''[[Ҡылыҡ]]'''
# '''[[Эмоция]]''' 
# [[Мөхәббәт]]
# [[Психология]]
# '''[[Фекерләү (психология)]]'''

== Дин ==

=== Донъяға ҡараш һәм дин ===
* '''[[Алла (теизм)]]''' 
* '''[[Мифология]]'''
* Донъяға ҡараш фәлсәфәләре
** [[Атеизм]]
** [[Фундаментализм]]
** [[Материализм]]
** [[Монотеизм]]
** [[Политеизм]]
* '''[[Йән]]'''
* '''[[Дин]]'''
* Айырым диндәр
** '''[[Буддизм]]'''
** '''[[Христианлыҡ]]'''
*** [[Католик сиркәүе]]
** [[Конфуцианлыҡ]]
** '''[[Индуизм]]'''
*** [[Тримурти]]
** '''[[Ислам]]'''
*** [[Шиғыйҙар]] {{Яҡшы йондоҙ}}
** [[Джайнизм]]
** '''[[Иудаизм]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
** [[Сикхизм]] 
** [[Даосизм]]
** [[Зороастризм]] 
* Рухи практикалар
** [[Суфыйсылыҡ]]
** [[Йога]]
** [[Дзэн]]

== Йәмғиәтте өйрәнеү ==
# '''[[Йәмғиәт]]'''
# [[Цивилизация]]
# '''[[Мәғариф]]'''

=== Ғаилә һәм мөнәсәбәттәр ===
# '''[[Ғаилә]]'''
# '''[[Бала]]'''
# [[Ир]]
# '''[[Никах килешеүе]]'''
# [[Ҡатын]]

=== Сәйәсәт ===
# '''[[Сәйәсәт]]'''
# [[Анархизм]]
# [[Колониализм]]
# [[Коммунизм]] 
# [[Консерватизм]]
# [[Демократия]]
# [[Диктатура]]
# [[Дипломатия]] 
# [[Фашизм]] 
# [[Глобалләшеү]] {{Һайланған йондоҙ}}
# '''[[Хөкүмәт]]''' 
# [[Идеология]]
# [[Империализм]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Либерализм]] 
# [[Марксизм]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Монархия]] 
# [[Милләтселек]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Республика]] 
# [[Социализм]] 
# '''[[Дәүләт]]'''  
# [[Сәйәси фирҡә]] 
# [[Пропаганда]]
# [[Терроризм]]

=== Эшҡыуарлыҡ һәм иҡтисад ===
# '''[[Иҡтисад (фән)]]'''
# [[Капитал]]
# [[Капитализм]] 
# [[Валюта]]
## [[Евро]]
## [[Япон иенаһы]] {{Һайланған йондоҙ}}
## [[АҠШ доллары]]
# [[Сәнәғәт]]
# '''[[Аҡса]]'''
# [[Һалым]]

=== Хоҡуҡ ===
{|
|-
| 
# '''[[Хоҡуҡ]]'''
# [[Конституция]]
|}

=== Халыҡ-ара ойошмалар ===
# [[Африка союзы]]
# [[Ғәрәп илдәре лигаһы]]
# [[Көньяҡ-Көнсығыш Азия дәүләттәре берләшмәһе]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Бойондороҡһоҙ Дәүләттәр Берләшмәһе]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Милләттәр Берләшмәһе]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Европа Союзы]]
# '''[[Ҡыҙыл Тәре һәм Ҡыҙыл Ярым Ай халыҡ-ара ойошмаһы]]'''
# [[НАТО]]
# [[Нобель премияһы]]
# [[Нефть экспортлаусы илдәр ойошмаһы]]
# '''[[Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы]]'''
## [[БМО-ның Халыҡ-ара суды]] {{Һайланған йондоҙ}}
## [[Халыҡ-ара валюта фонды]] 
## [[ЮНЕСКО]]
## [[Кеше хоҡуҡтарының дөйөм декларацияһы]] 
## [[Бөтә донъя һаулыҡ һаҡлау ойошмаһы]]
# [[Донъя банкы]]
# [[Бөтә донъя сауҙа ойошмаһы]]

=== Һуғыш һәм ҡораллы көстәр ===
# [[Граждандар һуғышы]]
# '''[[Хәрби эш]]''' 
# '''[[Тыныслыҡ]]'''
# '''[[Һуғыш]]'''
# [[Ҡораллы көстәр]]

=== Социаль ҡаршылыҡтар ===
# [[Аборт]]
# '''[[Үлем язаһы]]''' 
# '''[[Кеше хоҡуҡтары]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Расизм]]
# '''[[Ҡоллоҡ]]'''

=== Тел һәм әҙәбиәт ===
# [[Тел (лингвистика)]]
# Айырым телдәр
## [[Ғәрәп теле]] {{Яҡшы йондоҙ}}
## [[Бенгали]]
## [[Ҡытай теле]]
## [[Инглиз теле]]
## [[Эсперанто]]
## [[Француз теле]]
## [[Немец теле]]
## [[Грек теле]]
## [[Иврит]]
## [[Һиндостани]]
## [[Япон теле]]
## [[Латин теле]]
## [[Фарсы теле]]
## [[Португал теле]]
## [[Урыҫ теле]]
## [[Санскрит]]
## [[Испан теле]]
## [[Суахили]]
## [[Төрөк теле]]
# [[Лингвистика]]
# [[Грамматика]]
# '''[[Һүҙ]]'''
## [[Фонема]] 
## [[Ижек]]
# '''[[Яҙмалар]]'''
## [[Ғәрәп алфавиты]]
## [[Ҡытай яҙыуы]] 
## [[Кирил әлифбаһы]]
## [[Грек алфавиты]]
## [[Хангыль]] (корей яҙыуы)
## [[Латин әлифбаһы]]
# [[Уҡый-яҙа белеү]] 
# '''[[Тәржемә]]'''
# '''[[Әҙәбиәт]]'''
## [[Проза]]
## [[Һуғыш сәнғәте ]] 
## [[Нәфис әҙәбиәт]]
### [[Мең дә бер кисә]]
## [[Роман]] 
### [[Ҡыҙыл бүлмәләге төш]]  
### [[Гэндзи тураһында хикәйә]] 
## [[Шиғриәт]]
### [[Гилгәмеш эпосы]]
### [[Илиада]] 
### [[Махабхарата]] 
### [[Шаһнамә]]

== Фән ==
# [[Фән]]
# [[Тәбиғәт]]

=== Астрономия ===
# [[Астрономия]]
# [[Астероид]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# '''[[Ҙур шартлау]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Ҡара упҡын]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Комета]]
# [[Галактика]]
## [[Ҡош Юлы]]
# [[Ай]]
# [[Планета]]
## [[Ер (планета)]]
## [[Юпитер (планета)]]
## [[Марс (планета)]]
## [[Меркурий (планета)]]
## [[Нептун (планета)]]
## [[Сатурн (планета)]]
## [[Уран (планета)]]
## [[Венера (планета)]]
# [[Ҡояш системаһы]]
# [[Йыһанға осоу]] 
# [[Йондоҙ]]
## [[Ҡояш]]
# [[Ғаләм]] {{Яҡшы йондоҙ}}

=== Биология ===
# [[Биология]]
# Биологик материалдар
## '''[[ДНК]]'''
## [[Ферменттар]]
## [[Аҡһымдар]]
# [[Ботаника]]
# [[Үлем]]
## [[Үҙ-үҙеңә ҡул һалыу]]
# [[Экология]]
## [[Юҡҡа сығып барған төрҙәр]] 
# [[Йортлаштырыу]]
# [[Тормош]]
# [[Органик донъя системаһы]] 
## [[Төр (биология)]]

==== Биологик процестар ====
# '''[[Метаболизм]]'''
## [[Аш һеңдереү]] 
## '''[[Фотосинтез]]'''
## [[Һулыш]]
# '''[[Эволюция]]''' 
# '''[[Үрсеү]]'''
## [[Кешенең йөклөлөгө]]
## [[Енес (биология)]]

==== Анатомия ====
# '''[[Анатомия]]'''
# [[Ҡатын-ҡыҙ түше]]
# '''[[Күҙәнәк]]''' {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Ҡан әйләнеше]]
## [[Ҡан]]
## [[Йөрәк]]
# [[Эндокрин система]] 
# [[Кешенең аш һеңдереү системаһы]]
## [[Йыуан эсәк]] 
## [[Нәҙек эсәк]] 
## [[Бауыр]]
# [[Мускулдар]] 
# [[Нервы системаһы]]
## [[Баш мейеһе]]
## [[Сенсор системаһы]]
### [[Ҡолаҡ]]
### [[Танау]] 
### [[Күҙ]]
# [[Репродуктив система]]
# [[Һулыш алыу системаһы]]
## [[Нерв]] 
# [[Һөлдә]]
# [[Тире]]

==== Медицина ====
{|
|-
| 
# '''[[Медицина]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Аддикция]]
# [[Альцгеймер ауырыуы]]
# '''[[Яман шеш]]''' 
# [[Гастроэнтерит]]
# [[Назофарингит]] 
# [[Стоматология]]
# [[Зәғифлек]]
## [[Һуҡырлыҡ]]
## [[Ишетеү һәләтенең боҙолоуы]]
## [[Психик ҡаҡшау]] 
# '''[[Ауырыу]]''' 
# [[Дауа саралары]]
# [[Этанол]]
# [[Эпилепсия]]
## [[Тәмәке (сеймал)]]
# '''[[Һаулыҡ]]''' 
# [[Баш ауыртыуы]]
# [[Иммунитет системаһы]]
# [[Миокард инфаркты]]
# '''[[Малярия]]'''
# [[Ашап еткермәү]]
# [[Менструация (Күрем)]]
# [[Һимереү]]
# [[Пандемия]]
# [[Антибиотиктар]]
## [[Хроник обструктив үпкә ауырыуы]]
# [[Пневмония]]
# [[Полиомиелит]]
# [[Венерик ауырыуҙар]]
## '''[[ВИЧ-инфекция]]'''
# [[Инсульт]]
# [[Туберкулёз]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Шәкәр диабеты]]
# '''[[Вирустар]]'''
## [[Грипп]]
## [[Ҡара сәсәк]]
# [[Вакцина]]
|| 
|}

==== Организм ====
# [[Организм]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Хайуандар]]
## [[Быуынтыҡ аяҡлылар]]
### [[Бөжәктәр]]
#### [[Ҡырмыҫҡалар]]
#### [[Бал ҡорттары]]
#### [[Серәкәйҙәр]] {{Яҡшы йондоҙ}}
### [[Үрмәкселәр]]
## [[Моллюскылар]]
### [[Ер-һыу хайуандары]]
#### [[Нематодалар]]
### [[Ҡоштар]]
#### [[Тауыҡ]]
#### [[Күгәрсендәр]] 
### [[Балыҡтар]] {{Яҡшы йондоҙ}}
#### [[Акула]]
### [[Һөтимәрҙәр]]
#### [[Дөйә]]
#### [[Бесәй]]
#### [[Һыйыр]]
#### [[Эт]]
#### [[Фил]]
#### [[Йылҡы]]
#### [[Һарыҡ]]
#### [[Кимереүселәр]]
#### [[Йорт сусҡаһы]]
#### [[Приматтар]]
##### [[Кеше]] 
#### [[Диңгеҙ һөтимәрҙәре]]
#### [[Кит һымаҡтар]]
### [[Һөйрәлеүселәр]]
#### [[Динозаврҙар]] {{Яҡшы йондоҙ}}
#### [[Йыландар]]
## [[Архейҙар]]
## [[Бактериялар]]
## [[Бәшмәктәр]]
## [[Үҫемлектәр]] 
### [[Сәскә]] 
### [[Ағас]] {{Яҡшы йондоҙ}}
## [[Протистар]]

=== Химия ===
# [[Химия]]
# [[Органик булмаған химия]]  
# [[Биохимия]] 
# [[Химик ҡушылмалар]]
## [[Кислоталар]] 
## [[Нигеҙ (химия)]]
## [[Тоҙҙар]]
# [[Химик элемент]]
## [[Химик элементтарҙың периодик системаһы]]
## [[Алюмин]]
## [[Углерод]]
## [[Баҡыр]]
## [[Алтын]]
## [[Водород]]
## [[Тимер]]
## [[Азот]]
## [[Кислород]]
## [[Көмөш]]
## [[Аҡ ҡурғаш]] 
# [[Органик химия]] 
## [[Спирттар]] 
## [[Углеводтар]] 
## [[Гормондар]] 
## [[Липидтар]] 
# '''[[Молекула]]'''
# [[Аналитик химия]] 
# [[Физик химия]]

=== Климат һәм геология ===
# [[Ҡар ишелмәһе]]
# [[Климат]]
## [[Эль-Ниньо]] {{Һайланған йондоҙ}}
## [[Глобаль йылыныу]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Ер тетрәү]]
# [[Геология]]
## [[Минерал]] 
### [[Алмас (минерал)]]
## [[Плиталар тектоникаһы]] 
## [[Тау тоҡомо]]
# [[Тәбиғи афәт]] 
## [[Һыу баҫыу]] 
## [[Цунами]]
# [[Вулкан]]
# [[Һауа торошо]] 
## [[Болот]]
## [[Ямғыр]]
## [[Ҡар]]
## [[Ҡойон]] 
## [[Тропик циклон]]
## [[Ел]]

=== Математика ===
# [[Математика]]
# [[Алгебра]]
## [[Логарифм]]
## [[Һыҙыҡлы алгебра]]
# [[Арифметика]]
# [[Координаталар системаһы]]
# [[Анализ (математиканың  бүлеге)]]
## [[Дифференциаль тигеҙләмә]]
## [[Иҫәпләү математикаһы]]
# [[Тигеҙләмә]]
# [[Функция (математика)]]
# [[Геометрия]]
## [[Мөйөш]]
## [[Майҙан]]
## [[Пи]]
## [[Пифагор теоремаһы]]
# [[Математик иҫбатлау]]
# [[Һан]]
## [[Һандар теорияһы]]
# [[Сикһеҙлек]]
# [[Күмәклектәр теорияһы]]
# [[Статистика]]
# [[Симметрия]]
# [[Тригонометрия]]

=== Физика ===
{|
|-
| 
# [[Физика]]
# [[Тиҙләнеш]]
# [[Атом]]
# [[Энергия]]
## [[Энергия һаҡланыу законы]]
# [[Электромагнит нурланыш]]
## [[Инфраҡыҙыл нурланыш]]
## [[Ультрафиолет нурланыш]]
## [[Яҡтылыҡ]] 
### [[Төҫ]]
# [[Классик механика]]
# [[Көс]]
## [[Электромагнит тәьҫир итешеүе]]
### [[Магнит ҡыры]]
## [[Гравитация]]
## [[Көслө үҙ-ара тәьҫир итешеү]] 
## [[Көсһөҙ үҙ-ара тәьҫир итешеү]] 
# [[Магнит]]
# [[Масса]]
# [[Металдар]] 
## [[Ҡорос]]
# [[Ядро бүленеше]]
# '''[[Агрегат хәл]]
## [[Газ]]
## [[Шыйыҡса]]
## [[Плазма]]
## [[Ҡаты есем]]
# [[Квант механикаһы]]
# [[Радиоактив тарҡалыу]]
# [[Дөйөм сағыштырмалыҡ теорияһы]] 
# [[Махсус сағыштырмалыҡ теорияһы]] 
# [[Ярым үткәргес]]
# [[Тауыш]]
# [[Тиҙлек]]
## [[Яҡтылыҡ тиҙлеге]]
# [[Температура]]
# [[Ваҡыт]]
# [[Термодинамика]]
# [[Вакуум]]
|| 
|}

=== Үлсәү берәмектәре ===
# '''[[Үлсәү]]''' 
# [[Килограмм]]
# [[Литр]]
# [[Метр]]
# [[Халыҡ-ара берәмектәр системаһы]]
# [[Секунд]]

=== Ваҡыт ===
# '''[[Календарь]]'''
## [[Григориан календары]]
# [[Сәғәт (прибор)|Сәғәт]]
# '''[[Тәүлек]]'''
# [[Сәғәт бүлкәте]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# '''[[Йыл]]'''

=== Аҙыҡ-түлек ===
# [[Аҙыҡ]] 
# [[Икмәк]]
# [[Иген культуралары]]
## [[Арпа]]
## [[Шәкәр кукурузы]] {{Яҡшы йондоҙ}}
## [[Һоло]]
## [[Дөгө (ризыҡ төрө)]] 
## [[Арыш]]
## [[Сорго]]
## [[Бойҙай]]
# [[Сыр]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Шоколад]]
# [[Бал]]
# [[Емеш]]
## [[Алма]]  
## [[Банан]] 
## [[Йөҙөм (еләк)]]
## [[Соя]]
## [[Лимон]] {{Яҡшы йондоҙ}}
## [[Сәтләүек]]
# [[Ит]] 
# [[Шәкәр]]
# [[Йәшелсә]]
## [[Бәрәңге]] {{Яҡшы йондоҙ}}

=== Эсемлектәр ===
# [[Һыра]] 
# [[Ҡәһүә]] 
# [[Һут]] 
# '''[[Һөт]]''' 
# [[Сәй]] 
# '''[[Һыу]]''' 
# [[Шарап]]

== Технология ==
# '''[[Технология]]'''
# [[Биотехнология]]
# [[Кейем]] 
## [[Мамыҡ]]
# [[Инженерлыҡ эше]] 
## [[Машина]]
## [[Робот]]
## [[Винт]]
## [[Тәгәрмәс]]
# '''[[Ауыл хужалығы]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Һуғарыу]] 
## [[Һабан]]
# [[Металлургия]]
# [[Нанотехнология]]

=== Аралашыу ===
# '''[[Аралашыу]]''' 
# [[Китап]]
# '''[[Мәғлүмәт]]''' 
## [[Энциклопедия]]
# [[Журналистика]]
## [[Гәзит]] {{Яҡшы йондоҙ}}
## [[Киң мәғлүмәт саралары]]
# [[Китап баҫыу]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Телефон]]

=== Электроника ===
# [[Электроника]]
## [[Электр тогы]]
## [[Йышлыҡ]]
## [[Электр конденсаторы]]
## [[Индукция кәтүге]]
## [[Транзистор]]
## [[Диод]] 
## [[Резистор]] 
## [[Трансформатор]]

==== Компьютер һәм интернет ====
# [[Компьютер]]
## [[Ҡаты диск]]
## [[Процессор]]
# [[Яһалма интеллект]]
# [[Мәғлүмәт технологиялары]]
## [[Алгоритм]]
# [[Интернет]] {{Һайланған йондоҙ}}
## [[Электрон почта]]
## [[Бөтә Донъя Селтәре]]
# [[Операцион система]]
# [[Программалау теле]]
# [[Программа менән тәьмин итеү]]

=== Материалдар һәм энергия ===
# [[Тулыланыусы энергия]]
# '''[[Электр]]''' 
## [[Ядро энергетикаһы]] 
# [[Ҡаҙылма яғыулыҡ]] 
# [[Эске яныулы двигатель]]
# [[Пар машинаһы]]
# [[Ут]]

=== Материалдар ===
# [[Быяла]]
# [[Ҡағыҙ]]
# [[Пластмасса]]
# [[Үҙағас]]

=== Транспорт ===
# [[Транспорт]]
# [[Һауа судноһы]]
# [[Автомобиль]]
# [[Велосипед]]
# [[Һыу аҫты кәмәһе]]
# [[Судно]]
# [[Поезд]]

=== Ҡорал ===
# [[Ҡорал]]
## [[Ҡылыс]] 
## [[Атыу ҡоралы]]
### [[Пулемёт]] 
## [[Ядро ҡоралы]] 
# [[Танк]]
# [[Шартлаусы матдәләр]] 
## [[Төтөнлө дары]]

== Сәнғәт һәм ял итеү ==
# '''[[Мәҙәниәт]]'''
# '''[[Сәнғәт]]'''
## [[Комикс]] 
## [[Живопись]] 
## [[Фотография]] 
## [[Скульптура]]
## [[Көршәк яһау]] 
# [[Бейеү]]
# [[Мода]]
# [[Театр]]
# [[Каллиграфия]] 

=== Архитектура ===
# '''[[Архитектура]]'''
# [[Арка]]
# [[Күпер]]
# [[Һыу каналы]]
# [[Быуа]]
# [[Көмбәҙ]] 
# '''[[Торлаҡ]]'''
# Ҡоролоштар
## [[Ангкор-Ват]]
## [[Колизей]] {{Яҡшы йондоҙ}}
## [[Бөйөк Ҡытай диуары]]
## [[Эйфель башняһы]]
## [[Эмпайр-стейт-билдинг]] 
## [[Айя София]]
## [[Парфенон]]
## [[Гиза некрополе]] 
## [[Изге Пётр соборы]] 
## [[Азатлыҡ статуяһы]]
## [[Тадж Махал]]
## [[Өс тарлауыҡ ГЭС-ы]]
# [[Пирамида (архитектура)]]
# [[Башня]]

=== Кинематограф, радио, телевидение ===
# '''[[Фильм]]''' 
## [[Мультипликация]]
### [[Аниме]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# '''[[Радио]]'''
# '''[[Телевидение]]'''

=== Музыка ===
# '''[[Музыка]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Йыр]]
# Жанрҙар
## [[Блюз]]
## [[Классик музыка]]
### [[Опера]]
### [[Симфония]]
## [[Электрон музыка]]
## [[Фламенко]] 
## [[Хип-хоп (музыка жанры)]] 
## [[Джаз]]
## [[Регги]] 
## [[Рок-музыка]]
## [[Самба (музыка жанры)]] 
# Ҡоралдар
## [[Дөңгөр]]
## [[Флейта]] 
## [[Гитара]]
## [[Фортепиано]] 
## [[Торба (музыка ҡоралы)]] 
## [[Скрипка]] {{Һайланған йондоҙ}}

=== Ял итеү ===
# '''[[Уйын]]'''
## [[Ҡыҫҡа нарды]]
## [[Шахмат]]
## [[Го]]  
# [[Ҡомарлы уйын]]
# [[Яугирлыҡ сәнғәте]] 
## [[Карате]] 
## [[Дзюдо]] 
# [[Олимпия уйындары]]
# '''[[Спорт]]'''
## [[Еңел атлетика]]
## [[Автоспорт]]
## [[Бейсбол]] 
## [[Баскетбол]]
## [[Крикет]]
## [[Футбол]] {{Яҡшы йондоҙ}}
## [[Гольф]] 
## [[Регби-футбол]] 
## [[Теннис]]
# '''[[Уйынсыҡ]]'''

== Тарих һәм география ==

=== Тарих ===

# '''[[Тарих]]'''

=== Боронғо һәм антик тарих ===
# [[Тәүтормош йәмғиәте]]
# [[Таш быуат]]
# [[Бронза быуат]]
# [[Тимер быуат]]
# [[Месопотамия]]
# [[Боронғо Мысыр]] 
# [[Боронғо Греция]]
# [[Рим империяһы]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Хань (династия)]] 
# [[Гупттар дәүләте]]

=== Урта быуаттар һәм яңы ваҡыт ===
# [[Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Мәғрифәтлек дәүере]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Ацтектар]]
# [[Византия империяһы]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Тәре яуҙары]]
# [[Изге Рим империяһы]]
# [[Йөҙ йыллыҡ һуғыш]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Урта быуаттар]]
# [[Монгол империяһы]]
# [[Мин империяһы]] 
# [[Ғосман империяһы]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Реформация]]
# [[Утыҙ йыллыҡ һуғыш]]
# [[Яңырыу]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Тан (династия)]]
# [[Викингтар]] 
# [[Мали империяһы]] 
# [[Инка империяһы]]

=== Яңы тарих === 
# [[Ғәрәп-израиль конфликты]] 
# [[АҠШ-тағы граждандар һуғышы]]
# [[Апартеид]]  
# [[Британия империяһы]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# '''[[Һалҡын һуғыш]]'''
# [[Ҡытайҙағы мәҙәни инҡилап]] {{Һайланған йондоҙ}} 
# [[Бөйөк француз инҡилабы]] 
# [[Бөйөк депрессия]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Холокост]] {{Һайланған йондоҙ}}
# '''[[Сәнәғәт инҡилабы]]''' 
# [[Өсөнсө рейх]] 
# [[Мэйдзи реставрацияһы]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Урыҫ революцияһы]]
# [[Цин империяһы]]
# [[Версаль тыныслыҡ килешеүе]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Вьетнам һуғышы]]
# '''[[Беренсе донъя һуғышы]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# '''[[Икенсе донъя һуғышы]]'''

== География ==
# '''[[География]]'''
# '''[[Ҡала]]'''
# '''[[Континент]]'''
# [[Тау]]
# [[Сүл]]
# [[Төньяҡ ҡотоп]]
# '''[[Океан]]'''
# [[Урман]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Йылға]]
# '''[[Диңгеҙ]]'''
# [[Көньяҡ ҡотоп]] {{Яҡшы йондоҙ}}

=== Ҡитғалар һәм төбәктәр ===
# '''[[Африка]]'''
# '''[[Антарктида]]'''
# '''[[Азия]]''' {{Яҡшы йондоҙ}}
# '''[[Европа]]'''
# '''[[Урта Көнсығыш]]'''
# '''[[Төньяҡ Америка]]'''
# '''[[Океания]]'''
# '''[[Көньяҡ Америка]]'''

=== Илдәр ===
# [[Афғанстан]]
# [[Алжир]]
# [[Аргентина]]
# '''[[Австралия]]'''
# [[Австрия]]
# [[Бангладеш]]
# '''[[Бразилия]]'''
# '''[[Канада]]'''
# '''[[Ҡытай]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Конго Демократик Республикаһы]]
# [[Куба]]
# [[Мысыр]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Эфиопия]]
# '''[[Франция]]'''
# '''[[Германия]]'''
# '''[[Һиндостан]]'''
# '''[[Индонезия]]'''
# [[Иран]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Ираҡ]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# '''[[Израиль]]'''
# '''[[Италия]]'''
# '''[[Япония]]'''
# [[Мексика]]
# [[Нидерландтар]]
# [[Яңы Зеландия]]
# [[Нигерия]]
# '''[[Пакистан]]'''
# [[Польша]]
# [[Португалия]]
# '''[[Рәсәй]]'''
# [[Сәғүд Ғәрәбстаны]]
# [[Сингапур]]
# [[Көньяҡ Африка Республикаһы]]
# [[Көньяҡ Корея]]
# [[Испания]]
# [[Судан]]
# [[Швейцария]]
# [[Танзания]]
# [[Таиланд]]
# [[Төркиә]]
# [[Украина]]
# '''[[Бөйөк Британия]]'''
# '''[[Америка Ҡушма Штаттары]]'''
# [[Ватикан]]
# [[Венесуэла]]
# [[Вьетнам]]

=== Ҡалалар ===
# [[Амстердам]]
# [[Афиндар]]
# [[Бағдад]]
# [[Бангкок]]
# '''[[Пекин]]'''
# '''[[Берлин]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Богота]]
# [[Брюссель баш ҡала регионы]]
# [[Буэнос-Айрес]]
# [[Каир]]
# [[Кейптаун]]
# [[Дамаск]]
# [[Дели]]
# [[Дакка]]
# [[Дубай (ҡала)|Дубай]]
# [[Гонконг]]
# [[Истанбул]]
# [[Джакарта]]
# '''[[Иерусалим]]'''
# [[Карачи]]
# [[Киншаса]]
# [[Калькутта]]
# [[Лагос]]
# '''[[Лондон]]'''
# [[Лос-Анджелес]]
# [[Мадрид]]
# [[Мәккә]]
# [[Мехико]]
# '''[[Мәскәү]]'''
# [[Мумбай]]
# [[Найроби]]
# '''[[Нью-Йорк]]'''
# '''[[Париж]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Рио-де-Жанейро]]
# '''[[Рим]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# '''[[Санкт-Петербург]]'''
# [[Сан-Паулу]]
# [[Сеул]]
# [[Шанхай]]
# [[Сидней]]
# [[Тегеран]]
# '''[[Токио]]''' {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Вена]]
# [[Вашингтон (Колумбия федераль округы)|Вашингтон]]

=== Һыу ятҡылыҡтары һәм ағар һыуҙар ===
# '''[[Амазонка]]'''
# [[Төньяҡ Боҙло океан]]
# '''[[Атлантик океан]]'''
# [[Балтик диңгеҙе]]
# [[Ҡара диңгеҙ]]
# [[Кариб диңгеҙе]]
# [[Каспий диңгеҙе]] 
# [[Конго (йылға)|Конго]]
# [[Дунай]]
# [[Ганг]] 
# [[Оло Барьерлы риф]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Бөйөк күлдәр]] 
# '''[[Һинд океаны]]'''
# [[Һинд]]
# [[Байкал]] {{Һайланған йондоҙ}}
# [[Танганьика]] {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Виктория күле]] 
# [[Урта диңгеҙ]]
# [[Миссисипи (йылға)|Миссисипи]]
# [[Нигер (йылға)|Нигер]] 
# '''[[Нил]]''' {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Төньяҡ диңгеҙ]]
# '''[[Тымыҡ океан]]''' {{Яҡшы йондоҙ}}
# [[Панама каналы]]
# [[Рейн]] 
# [[Суэц каналы]]
# [[Көньяҡ океан]]
# [[Волга]]
# [[Янцзы]]
# [[Хуанхэ]]

=== Тауҙар һәм сүлдәр ===
# [[Альп тауҙары]]
# [[Анд тауҙары]]
# '''[[Гималай тауҙары]]'''
## [[Джомолунгма]]
# [[Килиманджаро]]
# [[Ҡаялы тауҙар]]
# '''[[Сахара сүллеге]]'''

[[Категория:Исемлектәр]]
[[Категория:Проект:1000 әһәмиәтле мәҡәлә]]
[[Категория:Википедия:Тәржемә]]</text>
      <sha1>k8fmn2ntyn0x1kj3kzne6n98zipqk8u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кәлтәү</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13488</id>
    <revision>
      <id>1150357</id>
      <parentid>1133108</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T06:28:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Almaz Nuri</username>
        <id>27538</id>
      </contributor>
      <comment>/* top */Баҫылған хата төҙәтелде</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8546" xml:space="preserve">{{ТП-Рәсәй| Ҡәлтәү
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Ҡәлтәү
 |төп исеме             =
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 56 | lat_min = 16 | lat_sec = 39
  |lon_deg = 55 | lon_min = 56 | lon_sec = 54
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Тәтешле районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 573
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 452834
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           =34778 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80250835001
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Ҡәлтәү''' ({{lang-ru|Кальтяево}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Тәтешле районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 573 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 452834, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80250835001.

== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||573||276||297||48,2||51,8
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
[[Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002)]] мәғлүмәте буйынса — күпселек [[башҡорттар]] (86 %) йәшәй&lt;ref name=&quot;справочник&quot;&gt;Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochni.. Excel форматында ҡушымта] {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Тәтешле]]): 5 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы (Көйәҙе): 31 км

== Тарихы ==
Кәлтәй ауылы шул исемдәге йылға буйында урынлашҡан. Ҡырғыҙ-Танып улусының Ҡайпан түбәһендә булған. [[1795 йыл]]да ауылда 22 ир-ат һәм 38 ҡатын-ҡыҙ теркәлгән. Барыһы ла [[аҫаба]] булған. Улар күптән түгел килеп урынлашҡан.  «Был ауылға башҡорттары  төрлө ерҙәрҙән килгән» тигән документ һаҡланған. Әммә барыһы ла Ҡайпан түбәһенә ҡараған. Тимәк, был яңы ауылды төрлө ауылдан килгән ҡайпандар нигеҙләгән. 1811 йылда 62 ир-ат теркәлгән, 1816 йылда — 67 ир-ат, 1834 — 185, 1859 йылда — 236, 1870 — 287, 1920 йылда — барлығы 766 башҡорт йәшәгән. Был ауылдан [[Түбәнге Кәлтәй]] ауылы бүленеп сыҡҡан. Был ауыл Үрге Кәлтәй тип атала башлаған. [[1925 йыл]]да Түбәнге Кәлтәйҙә 18 хужалыҡ булған.&lt;ref name=&quot;асф&quot;&gt;{{Китап:История сёл и деревень Башкортостана}} стр.318&lt;/ref&gt;

2002 йылға торошло, ауылда урта мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер-акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто (“Науруз” татар халыҡ ансамбле), китапхана, мәсет бар.&lt;ref&gt;{{БЭ|87383}}&lt;/ref&gt;

== Билдәле шәхестәр == 
* [[Закиров Ринат Закир улы]]  (7.07.1947) — хужалыҡ һәм партия эшмәкәре, банкир. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты, доцент. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. II дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орденының миҙалы, Халыҡтар Дуҫлығы&lt;ref&gt;[http://www.bashinform.ru/news/1022857-rustem-khamitov-vruchil-gosudarstvennye-nagrady-rossiyskoy-federatsii-i-respubliki-bashkortostan/ Рустэм Хамитов вручил государственные награды Российской Федерации и Республики Башкортостан. {{Башинформ}}, 2017, 13 июля]{{ref-ru}}{{V|16|07|2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://glavarb.ru/upload/iblock/Список%20награжденных%20(2017.07.13).pdf СПИСОК награждённых государственными наградами Российской Федерации и Республики Башкортостан]{{ref-ru}}{{V|16|07|2017}}&lt;/ref&gt;, II дәрәжә Бөйөк Петр, [[Хаҡас Республикаһы]]ның «Хаҡасия алдындағы хеҙмәттәре өсөн» һәм «Изге эштәре өсөн» ордендары кавалеры&lt;ref&gt;[http://personarb.ru/index.php?categoryid=15&amp;nomer=957465 Кто есть кто в РБ  →  Карточка персоны. Закиров Ринат Закирович]{{ref-ru}}{{V|3|07|2017}}&lt;/ref&gt;.
* [[Нуғаев Азамат Ҡотләхмәт улы]] (1898—1938) — хужалыҡ һәм партия етәксеһе.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

{{Навигация1
|Портал       = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь  = 
|Викиучебник  = 
|Викицитатник = 
|Викитека     = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды     = 
|Викиновости  = 
|Викисклад    = 
|Метавики     = 
|Проект       = Башҡортостан ауылдары
}}

{{Тәтешле районы ауылдары}}

[[Категория:Тәтешле районы ауылдары]]</text>
      <sha1>ljt8f2k7c46tebpmbpl14rym25f1vu7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150358</id>
      <parentid>1150357</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T06:33:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Almaz Nuri</username>
        <id>27538</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */ Баҫылған хата төҙәтелде</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8546" xml:space="preserve">{{ТП-Рәсәй| Ҡәлтәү
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Ҡәлтәү
 |төп исеме             =
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 56 | lat_min = 16 | lat_sec = 39
  |lon_deg = 55 | lon_min = 56 | lon_sec = 54
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Тәтешле районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 573
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 452834
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           =34778 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80250835001
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Ҡәлтәү''' ({{lang-ru|Кальтяево}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Тәтешле районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 573 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 452834, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80250835001.

== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||573||276||297||48,2||51,8
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
[[Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002)]] мәғлүмәте буйынса — күпселек [[башҡорттар]] (86 %) йәшәй&lt;ref name=&quot;справочник&quot;&gt;Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochni.. Excel форматында ҡушымта] {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Тәтешле]]): 5 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы (Көйәҙе): 31 км

== Тарихы ==
Ҡәлтәү ауылы шул исемдәге йылға буйында урынлашҡан. Ҡырғыҙ-Танып улусының Ҡайпан түбәһендә булған. [[1795 йыл]]да ауылда 22 ир-ат һәм 38 ҡатын-ҡыҙ теркәлгән. Барыһы ла [[аҫаба]] булған. Улар күптән түгел килеп урынлашҡан.  «Был ауылға башҡорттары  төрлө ерҙәрҙән килгән» тигән документ һаҡланған. Әммә барыһы ла Ҡайпан түбәһенә ҡараған. Тимәк, был яңы ауылды төрлө ауылдан килгән ҡайпандар нигеҙләгән. 1811 йылда 62 ир-ат теркәлгән, 1816 йылда — 67 ир-ат, 1834 — 185, 1859 йылда — 236, 1870 — 287, 1920 йылда — барлығы 766 башҡорт йәшәгән. Был ауылдан [[Түбәнге Ҡәлтәү]] ауылы бүленеп сыҡҡан. Был ауыл Үрге Ҡәлтәү тип атала башлаған. [[1925 йыл]]да Түбәнге Ҡәлтәүҙә 18 хужалыҡ булған.&lt;ref name=&quot;асф&quot;&gt;{{Китап:История сёл и деревень Башкортостана}} стр.318&lt;/ref&gt;

2002 йылға торошло, ауылда урта мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер-акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто (“Науруз” татар халыҡ ансамбле), китапхана, мәсет бар.&lt;ref&gt;{{БЭ|87383}}&lt;/ref&gt;

== Билдәле шәхестәр == 
* [[Закиров Ринат Закир улы]]  (7.07.1947) — хужалыҡ һәм партия эшмәкәре, банкир. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты, доцент. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. II дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орденының миҙалы, Халыҡтар Дуҫлығы&lt;ref&gt;[http://www.bashinform.ru/news/1022857-rustem-khamitov-vruchil-gosudarstvennye-nagrady-rossiyskoy-federatsii-i-respubliki-bashkortostan/ Рустэм Хамитов вручил государственные награды Российской Федерации и Республики Башкортостан. {{Башинформ}}, 2017, 13 июля]{{ref-ru}}{{V|16|07|2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://glavarb.ru/upload/iblock/Список%20награжденных%20(2017.07.13).pdf СПИСОК награждённых государственными наградами Российской Федерации и Республики Башкортостан]{{ref-ru}}{{V|16|07|2017}}&lt;/ref&gt;, II дәрәжә Бөйөк Петр, [[Хаҡас Республикаһы]]ның «Хаҡасия алдындағы хеҙмәттәре өсөн» һәм «Изге эштәре өсөн» ордендары кавалеры&lt;ref&gt;[http://personarb.ru/index.php?categoryid=15&amp;nomer=957465 Кто есть кто в РБ  →  Карточка персоны. Закиров Ринат Закирович]{{ref-ru}}{{V|3|07|2017}}&lt;/ref&gt;.
* [[Нуғаев Азамат Ҡотләхмәт улы]] (1898—1938) — хужалыҡ һәм партия етәксеһе.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

{{Навигация1
|Портал       = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь  = 
|Викиучебник  = 
|Викицитатник = 
|Викитека     = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды     = 
|Викиновости  = 
|Викисклад    = 
|Метавики     = 
|Проект       = Башҡортостан ауылдары
}}

{{Тәтешле районы ауылдары}}

[[Категория:Тәтешле районы ауылдары]]</text>
      <sha1>d1a8abej13beqd1v1wcd4p0neuwiqme</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150360</id>
      <parentid>1150358</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T07:13:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Иҫкәрмәләр */ өҫтәмә мәғлүмәт</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8611" xml:space="preserve">{{ТП-Рәсәй| Ҡәлтәү
 |статус                = ауыл
 |башҡортса исеме       = Ҡәлтәү
 |төп исеме             =
 |ил                    =
 |герб                  = 
 |флаг                  = 
 |герб киңлеге          = 
 |флаг киңлеге          = 
  |lat_deg = 56 | lat_min = 16 | lat_sec = 39
  |lon_deg = 55 | lon_min = 56 | lon_sec = 54
 |CoordAddon            =  
 |CoordScale            = 
 |ил картаһы            = 
 |регион картаһы        = 
 |район картаһы         = 
 |ил картаһының дәүмәле = 
 |регион картаһының дәүмәле = 
 |район картаһының дәүмәле = 
 |регион төрө           = төбәк
 |регион                = Башҡортостан
 |теҙмәләге регион      = 
 |район төрө            = район
 |район                 = Тәтешле районы
 |теҙмәләге район       = 
 |урынлашыу төрө        = ауыл советы
 |урынлашыу             = 
 |теҙмәләге урынлашыу   = 
 |эске бүленеү          = 
 |башлыҡ төрө           = 
 |башлыҡ                = 
 |нигеҙ һалыныу         = 
 |беренсе телгә алыу    = 
 |элекке исемдәре       = 
 |статус (башлап)       = 
 |майҙан                = 
 |ТП үҙәгенең бейеклеге = 
 |климат                = 
 |рәсми тел             = 
 |рәсми тел-ref         = 
  |халыҡ                = 573
  |иҫәп алыу йылы       = 2010
  |тығыҙлыҡ             = 
  |агломерация          = 
  |конфессия составы    = 
  |этнохороним          = 
 |ваҡыт бүлкәте          = +5
 |DST                    =
 |почта индексы          = 452834
 |почта индекстары       = 
 |телефон коды           =34778 
 |автомобиль коды        = 02, 102
 |танымлаусы төрө        = 
 |һансал танымлаусы      = 80250835001
 |Commons-тағы категория = 
 |сайт                   = 
 |сайт теле              = 
}}

'''Ҡәлтәү''' ({{lang-ru|Кальтяево}}) — [[Башҡортостан]]дың [[Тәтешле районы]]ндағы ауыл. [[2010]] йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 573 кеше&lt;ref&gt;{{2010. Башҡортостан ауылдары}}&lt;/ref&gt;.
Почта индексы — 452834, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80250835001.

== Халыҡ һаны ==
'''Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)'''
{| class=&quot;wikitable &quot; style=&quot;text-align:center&quot;
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Иҫәп алыу йылы һәм көнө'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Бөтә халыҡ'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ир-егеттәр өлөшө (%)'''
| style=&quot;background:#f0f0f0;&quot;|'''Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)'''
|-
| 1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)||||||||||
|-
| 1920 йыл 26 август||||||||||
|-
| 1926 йыл 17 декабрь||||||||||
|-
| 1939 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1959 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1970 йыл 15 ғинуар||||||||||
|-
| 1979 йыл 17 ғинуар||||||||||
|-
| 1989 йыл 12 ғинуар||||||||||
|-
| 2002 йыл 9 октябрь||||||||||
|-
| 2010 йыл 14 октябрь||573||276||297||48,2||51,8
|-
|}
{{Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар}}
[[Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002)]] мәғлүмәте буйынса — күпселек [[башҡорттар]] (86 %) йәшәй&lt;ref name=&quot;справочник&quot;&gt;Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochni.. Excel форматында ҡушымта] {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Географик урыны ==
* Район үҙәгенә тиклем ([[Тәтешле]]): 5 км
* Яҡындағы тимер юл станцияһы (Көйәҙе): 31 км

== Тарихы ==
Ҡәлтәү ауылы шул исемдәге йылға буйында урынлашҡан. Ҡырғыҙ-Танып улусының Ҡайпан түбәһендә булған. [[1795 йыл]]да ауылда 22 ир-ат һәм 38 ҡатын-ҡыҙ теркәлгән. Барыһы ла [[аҫаба]] булған. Улар күптән түгел килеп урынлашҡан.  «Был ауылға башҡорттары  төрлө ерҙәрҙән килгән» тигән документ һаҡланған. Әммә барыһы ла Ҡайпан түбәһенә ҡараған. Тимәк, был яңы ауылды төрлө ауылдан килгән ҡайпандар нигеҙләгән. 1811 йылда 62 ир-ат теркәлгән, 1816 йылда — 67 ир-ат, 1834 — 185, 1859 йылда — 236, 1870 — 287, 1920 йылда — барлығы 766 башҡорт йәшәгән. Был ауылдан [[Түбәнге Ҡәлтәү]] ауылы бүленеп сыҡҡан. Был ауыл Үрге Ҡәлтәү тип атала башлаған. [[1925 йыл]]да Түбәнге Ҡәлтәүҙә 18 хужалыҡ булған.&lt;ref name=&quot;асф&quot;&gt;{{Китап:История сёл и деревень Башкортостана}} стр.318&lt;/ref&gt;

2002 йылға торошло, ауылда урта мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер-акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто (“Науруз” татар халыҡ ансамбле), китапхана, мәсет бар.&lt;ref&gt;{{БЭ|87383}}&lt;/ref&gt;

== Билдәле шәхестәр == 
* [[Закиров Ринат Закир улы]]  (7.07.1947) — хужалыҡ һәм партия эшмәкәре, банкир. Ауыл хужалығы фәндәре кандидаты, доцент. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. II дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орденының миҙалы, Халыҡтар Дуҫлығы&lt;ref&gt;[http://www.bashinform.ru/news/1022857-rustem-khamitov-vruchil-gosudarstvennye-nagrady-rossiyskoy-federatsii-i-respubliki-bashkortostan/ Рустэм Хамитов вручил государственные награды Российской Федерации и Республики Башкортостан. {{Башинформ}}, 2017, 13 июля]{{ref-ru}}{{V|16|07|2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://glavarb.ru/upload/iblock/Список%20награжденных%20(2017.07.13).pdf СПИСОК награждённых государственными наградами Российской Федерации и Республики Башкортостан]{{ref-ru}}{{V|16|07|2017}}&lt;/ref&gt;, II дәрәжә Бөйөк Петр, [[Хаҡас Республикаһы]]ның «Хаҡасия алдындағы хеҙмәттәре өсөн» һәм «Изге эштәре өсөн» ордендары кавалеры&lt;ref&gt;[http://personarb.ru/index.php?categoryid=15&amp;nomer=957465 Кто есть кто в РБ  →  Карточка персоны. Закиров Ринат Закирович]{{ref-ru}}{{V|3|07|2017}}&lt;/ref&gt;.
* [[Нуғаев Азамат Ҡотләхмәт улы]] (1898—1938) — хужалыҡ һәм партия етәксеһе.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}
== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|87383}}{{V|21|08|2022}}
{{Навигация1
|Портал       = Башҡортостан ауылдары
|Викисловарь  = 
|Викиучебник  = 
|Викицитатник = 
|Викитека     = Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.)
|Викивиды     = 
|Викиновости  = 
|Викисклад    = 
|Метавики     = 
|Проект       = Башҡортостан ауылдары
}}

{{Тәтешле районы ауылдары}}

[[Категория:Тәтешле районы ауылдары]]</text>
      <sha1>6z4h278crn04gzr2d5016xczxsb0g80</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фекерләшеү:Кәлтәү</title>
    <ns>1</ns>
    <id>56531</id>
    <revision>
      <id>1150359</id>
      <parentid>1041434</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T06:42:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Almaz Nuri</username>
        <id>27538</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауылдың дөрөҫ исеменә үҙгәртеү */ яңы бүлек</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1193" xml:space="preserve">{{Проект — Башҡортостан ауылдары}}
* Кәлтәй түгел, Кәлтәү тип аңлаталар бит әле был атаманы. Шайморатовсы Абзалетдинов Мөхәмәтзаһир Абзалетдин улы шул ауылда тыуып үҫкән. [[Ҡатнашыусы:Akkashka|Akkashka]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Akkashka|әңгәмә]]) 16:03, 11 июнь 2021 (UTC)

== Ауылдың дөрөҫ исеменә үҙгәртеү ==

Был ауылдың ысын исеме Кәлтәй булмай. Төп тороусылар уны &quot;Ҡәлтәү&quot; тип атай. Русс мәҡәләһендә лә башҡорт теленә тәржемәһендә &quot;Ҡәлтәү&quot; тигән атама бирелгән. Шуның өсөн мәҡәләнең исемен һәм был ауылған бәйләнгән мәҡәләләрҙә ҡулланған &quot;Кәлтәй&quot; атамаһын &quot;Ҡәлтәү&quot; гә үҙгәртмәк кәрәк. [[Ҡатнашыусы:Almaz Nuri|Almaz Nuri]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Almaz Nuri|әңгәмә]]) 06:42, 21 август 2022 (UTC)</text>
      <sha1>d5gycd2wkjxajs12ncxenzpndvlxu3z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>21 август</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71760</id>
    <revision>
      <id>1150342</id>
      <parentid>1150240</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T19:12:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңыртыу (мәғлүмәттәрҙе)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11967" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''21 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 233-сө ([[кәбисә йыл]]ында 234-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 132 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* Терроризм ҡорбандарын иҫкә алыу көнө.
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Макияшһыҙ һәм косметикаһыҙ көн.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Оло йәштәгеләр көнө.
* {{Флагификация|Филиппины}}: Ниной Акина көнө. 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Флагификация|Россия}}: Ҡырағай үләндәр йыйыу көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Флагификация|Россия}}: Офицерҙар көнө.
** Шағирҙар көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1919]]: [[Башревком]] эвакуациянан ҡайта һәм [[Стәрлетамаҡ]]та урынлаша.
* [[1992]]: [[Башҡортостан Республикаһы мосолмандары Диниә назараты]] ойошторола.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Вяткин Михаил Порфирьевич]] (1895—7.12.1967), [[фән|ғалим]]-[[тарих]]сы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1934 йылдан СССР Фәндәр академияһы Тарих институты Ленинград бүлексәһенең өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1957—1967 йылдарҙа директоры; 1945—1957 йылдарҙа Ленинград педагогия институтының СССР тарихы кафедраһы мөдире. Ҡырғыҙ ССР-ы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (1954), тарих фәндәре докторы (1944), профессор (1945). [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1965). Фәнни хеҙмәттәре күсмә халыҡтар тарихына һәм [[Рәсәй империяһы]]ның социаль-иҡтисади тарихына, шул иҫәптән 20-се быуат башында [[Урал иҡтисади районы|Уралдағы]] тау сәнәғәте үҫешенә арналған. Сталин премияһы лауреаты (1948). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Ырымбур]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мөхәмәтсәлим Өмөтбаев]] (1841—28.06.1907), [[башҡорттар|башҡорт]] мəғрифəтсе-[[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, [[Филология|филолог]], [[тарих]]сы, этнограф, йəмəғəт эшмəкəре, публицист.
* [[Ғатауллин Шакирйән Нурый улы]] (1936—16.12.2002), [[уҡытыусы]], [[еңел атлетика]] һәм [[саңғы|саңғы спорты]] буйынса тренер. [[РСФСР]]-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1980). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Ләмәҙтамаҡ]] ауылынан.
* [[Козлов Анатолий Александрович]] (1946—3.11.2004), [[Журналистика|журналист]]. 1969 йылдан [[СССР]] Журналистар союзы ағзаһы. 1967—2004 йылдарҙа [[«Советская Башкирия» гәзите|«Советская Башкирия»]] һәм [[«Республика Башкортостан» гәзите|«Республика Башкортостан»]] гәзиттәре хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1982 йылдан — бүлек мөдире. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1982), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия|Башҡортостан Журналистар союзының Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премияһы]] лауреаты (1989). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йәрмәкәй районы]] [[Васильевка (Йәрмәкәй районы)|Васильевка]] ауылынан.
* [[Сәлихов Әмир Әғләм улы]] (1961), хеҙмәт алдынғыһы. 2002—2017 йылдарҙа [[Күмертау]]ҙағы «Акрополь» йәмғиәте эшсеһе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2011). Сығышы менән хәҙерге [[Ҡаҙағстан]]дың [[Павлодар өлкәһе]] Экибастуз ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]] (1942—2.11.2019), педагог, комсомол, мәғариф һәм партия органдары, матбуғат хеҙмәткәре. 1965 йылдан ВЛКСМ-дың Белорет район комитеты секретары; 1969 йылдан Белорет район мәғариф бүлеге мөдире; 1978 йылдан КПСС-тың Ҡыйғы район комитеты секретары; 1980 йылдан КПСС-тың Учалы ҡала комитеты инструкторы; 1991—1999 йылдарҙа [[Учалы районы]]ның «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1981), [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1982). 
* [[Клюев Александр Владимирович]] (1952), [[фән|ғалим]]-юрист, [[ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитеты|комсомол]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре.  2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005). Сығышы менән хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһынан.
* [[Хөснийәров Ирек Вәғиз улы]] (1972), [[спорт]]сы, тренер. [[Олимпия уйындары|Олимпия]] резервының [[Октябрьский (ҡала)|Октябрьский]] ҡалаһындағы 3-сө спорт мәктәбенең спорт ориентирләшеүе буйынса тренеры. [[Рәсәй]]ҙең спорт мастеры. 
* [[Мәғсүмов Илшат Илдар улы]] (1987), хужалыҡ хеҙмәткәре. 2011 йылдан [[Дүртөйлө]] ҡалаһындағы тротуар плиткаһы эшләүсе «Мир камня» предприятиеһы директоры. Йәштәрҙең бизнес-проекты республика конкурсы Грантын яулаусы (2011). Сығышы менән ошо ҡаланан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Паширов Валентин Дмитриевич]] (1924—6.11.1943), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда батырҙарса һәләк булған яугир, танк полкының взвод командиры, гвардия лейтенанты. [[Советтар Союзы Геройы]] (1944, үлгәндән һуң).
* [[Пономарев Владимир Матвеевич]] (1939—26.07.2017), хеҙмәт алдынғыһы, йәмәғәтсе. 1974–2004 йылдарҙа «[[Салауатнефтеоргсинтез]]» берекмәһе бригадиры. [[СССР]]-ҙың халыҡ депутаты (1989–1990). [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған химигы. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. [[Салауат (ҡала)|Салауат]]  ҡалаһының почётлы гражданы (2001). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]] [[Әлшәй районы]] [[Раевка (Әлшәй районы)|Раевка]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:21 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1660]]: Анри Готье, [[Франция]] [[фән|ғалимы]], [[Геология|геолог]], [[күпер]]ҙәр һәм юлдар проектлаусы.
* [[1735]]: Тобиас Фюрно, [[Англия]]ның [[диңгеҙ]] [[сәйәхәтсе]]һе, офицер.
* [[1805]]: Август Бурнонвиль, [[Дания]] [[балет]]мейстеры, [[Хореография|хореограф]] һәм [[Педагогика|педагог]].
* [[1935]]: Анатолий Гладилин, [[СССР]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], диссидент.
* [[1935]]: Владимир Туриянский, СССР [[Шиғриәт|шағиры]], композитор, бард.
* [[1955]]: Сергей Сельянов, СССР һәм [[Рәсәй]] кинорежиссёры, сценарист һәм продюсер.
* [[1975]]: Алисия Уитт, [[АҠШ]] актрисаһы, [[йыр]]сы.
* [[1986]]: [[Усэйн Болт]], [[Ямайка]] [[Еңел атлетика|еңел атлеты]]. Һигеҙ тапҡыр [[олимпия]], 11 тапҡыр [[Ер|донъя]] чемпионы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:21 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1940]]: [[Троцкий Лев Давидович]], [[Совет Рәсәйе]] һәм [[СССР]]-ҙың сәйәси эшмәкәре, революционер.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З21]]
[[Категория:21 август]]</text>
      <sha1>4skfrfpbx214o89z7djw5ijsc6r53wi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150344</id>
      <parentid>1150342</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T19:15:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ яңыртыу (мәғлүмәттәрҙе)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12114" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''21 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 233-сө ([[кәбисә йыл]]ында 234-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 132 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* Терроризм ҡорбандарын иҫкә алыу көнө.
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Макияшһыҙ һәм косметикаһыҙ көн.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Оло йәштәгеләр көнө.
* {{Флагификация|Филиппины}}: Ниной Акина көнө. 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Флагификация|Россия}}: Ҡырағай үләндәр йыйыу көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Флагификация|Россия}}: Офицерҙар көнө.
** Шағирҙар көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1919]]: [[Башревком]] эвакуациянан ҡайта һәм [[Стәрлетамаҡ]]та урынлаша.
* [[1992]]: [[Башҡортостан Республикаһы мосолмандары Диниә назараты]] ойошторола.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Вяткин Михаил Порфирьевич]] (1895—7.12.1967), [[фән|ғалим]]-[[тарих]]сы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1934 йылдан СССР Фәндәр академияһы Тарих институты Ленинград бүлексәһенең өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1957—1967 йылдарҙа директоры; 1945—1957 йылдарҙа Ленинград педагогия институтының СССР тарихы кафедраһы мөдире. Ҡырғыҙ ССР-ы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (1954), тарих фәндәре докторы (1944), профессор (1945). [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1965). Фәнни хеҙмәттәре күсмә халыҡтар тарихына һәм [[Рәсәй империяһы]]ның социаль-иҡтисади тарихына, шул иҫәптән 20-се быуат башында [[Урал иҡтисади районы|Уралдағы]] тау сәнәғәте үҫешенә арналған. Сталин премияһы лауреаты (1948). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Ырымбур]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мөхәмәтсәлим Өмөтбаев]] (1841—28.06.1907), [[башҡорттар|башҡорт]] мəғрифəтсе-[[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, [[Филология|филолог]], [[тарих]]сы, этнограф, йəмəғəт эшмəкəре, публицист.
* [[Ғатауллин Шакирйән Нурый улы]] (1936—16.12.2002), [[уҡытыусы]], [[еңел атлетика]] һәм [[саңғы|саңғы спорты]] буйынса тренер. [[РСФСР]]-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1980). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Ләмәҙтамаҡ]] ауылынан.
* [[Козлов Анатолий Александрович]] (1946—3.11.2004), [[Журналистика|журналист]]. 1969 йылдан [[СССР]] Журналистар союзы ағзаһы. 1967—2004 йылдарҙа [[«Советская Башкирия» гәзите|«Советская Башкирия»]] һәм [[«Республика Башкортостан» гәзите|«Республика Башкортостан»]] гәзиттәре хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1982 йылдан — бүлек мөдире. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1982), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия|Башҡортостан Журналистар союзының Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премияһы]] лауреаты (1989). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йәрмәкәй районы]] [[Васильевка (Йәрмәкәй районы)|Васильевка]] ауылынан.
* [[Сәлихов Әмир Әғләм улы]] (1961), хеҙмәт алдынғыһы. 2002—2017 йылдарҙа [[Күмертау]]ҙағы «Акрополь» йәмғиәте эшсеһе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2011). Сығышы менән хәҙерге [[Ҡаҙағстан]]дың [[Павлодар өлкәһе]] Экибастуз ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]] (1942—2.11.2019), [[Педагогика|педагог]], [[ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитеты|комсомол]], [[мәғариф]] һәм [[КПСС|партия]] органдары, матбуғат хеҙмәткәре. 1965 йылдан ВЛКСМ-дың [[Белорет районы|Белорет район]] комитеты секретары; 1969 йылдан Белорет район мәғариф бүлеге мөдире; 1978 йылдан [[КПСС]]-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары; 1980 йылдан КПСС-тың [[Учалы]] ҡала комитеты инструкторы; 1991—1999 йылдарҙа [[Учалы районы]]ның «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. [БАССР Юғары Советы|Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының] Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1981), [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1982). 
* [[Клюев Александр Владимирович]] (1952), [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре.  2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005). Сығышы менән хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһынан.
* [[Хөснийәров Ирек Вәғиз улы]] (1972), [[спорт]]сы, тренер. [[Олимпия уйындары|Олимпия]] резервының [[Октябрьский (ҡала)|Октябрьский]] ҡалаһындағы 3-сө спорт мәктәбенең спорт ориентирләшеүе буйынса тренеры. [[Рәсәй]]ҙең спорт мастеры. 
* [[Мәғсүмов Илшат Илдар улы]] (1987), хужалыҡ хеҙмәткәре. 2011 йылдан [[Дүртөйлө]] ҡалаһындағы тротуар плиткаһы эшләүсе «Мир камня» предприятиеһы директоры. Йәштәрҙең бизнес-проекты республика конкурсы Грантын яулаусы (2011). Сығышы менән ошо ҡаланан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Паширов Валентин Дмитриевич]] (1924—6.11.1943), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда батырҙарса һәләк булған яугир, танк полкының взвод командиры, гвардия лейтенанты. [[Советтар Союзы Геройы]] (1944, үлгәндән һуң).
* [[Пономарев Владимир Матвеевич]] (1939—26.07.2017), хеҙмәт алдынғыһы, йәмәғәтсе. 1974–2004 йылдарҙа «[[Салауатнефтеоргсинтез]]» берекмәһе бригадиры. [[СССР]]-ҙың халыҡ депутаты (1989–1990). [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған химигы. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. [[Салауат (ҡала)|Салауат]]  ҡалаһының почётлы гражданы (2001). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]] [[Әлшәй районы]] [[Раевка (Әлшәй районы)|Раевка]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:21 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1660]]: Анри Готье, [[Франция]] [[фән|ғалимы]], [[Геология|геолог]], [[күпер]]ҙәр һәм юлдар проектлаусы.
* [[1735]]: Тобиас Фюрно, [[Англия]]ның [[диңгеҙ]] [[сәйәхәтсе]]һе, офицер.
* [[1805]]: Август Бурнонвиль, [[Дания]] [[балет]]мейстеры, [[Хореография|хореограф]] һәм [[Педагогика|педагог]].
* [[1935]]: Анатолий Гладилин, [[СССР]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], диссидент.
* [[1935]]: Владимир Туриянский, СССР [[Шиғриәт|шағиры]], композитор, бард.
* [[1955]]: Сергей Сельянов, СССР һәм [[Рәсәй]] кинорежиссёры, сценарист һәм продюсер.
* [[1975]]: Алисия Уитт, [[АҠШ]] актрисаһы, [[йыр]]сы.
* [[1986]]: [[Усэйн Болт]], [[Ямайка]] [[Еңел атлетика|еңел атлеты]]. Һигеҙ тапҡыр [[олимпия]], 11 тапҡыр [[Ер|донъя]] чемпионы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:21 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1940]]: [[Троцкий Лев Давидович]], [[Совет Рәсәйе]] һәм [[СССР]]-ҙың сәйәси эшмәкәре, революционер.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З21]]
[[Категория:21 август]]</text>
      <sha1>kc4z78ptcwgqjfo9yyxztxch7aftc0k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150345</id>
      <parentid>1150344</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T19:17:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ аныҡлаштырыу</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12115" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''21 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 233-сө ([[кәбисә йыл]]ында 234-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 132 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* Терроризм ҡорбандарын иҫкә алыу көнө.
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Макияшһыҙ һәм косметикаһыҙ көн.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Оло йәштәгеләр көнө.
* {{Флагификация|Филиппины}}: Ниной Акина көнө. 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Флагификация|Россия}}: Ҡырағай үләндәр йыйыу көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Флагификация|Россия}}: Офицерҙар көнө.
** Шағирҙар көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1919]]: [[Башревком]] эвакуациянан ҡайта һәм [[Стәрлетамаҡ]]та урынлаша.
* [[1992]]: [[Башҡортостан Республикаһы мосолмандары Диниә назараты]] ойошторола.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Вяткин Михаил Порфирьевич]] (1895—7.12.1967), [[фән|ғалим]]-[[тарих]]сы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1934 йылдан СССР Фәндәр академияһы Тарих институты Ленинград бүлексәһенең өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1957—1967 йылдарҙа директоры; 1945—1957 йылдарҙа Ленинград педагогия институтының СССР тарихы кафедраһы мөдире. Ҡырғыҙ ССР-ы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (1954), тарих фәндәре докторы (1944), профессор (1945). [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1965). Фәнни хеҙмәттәре күсмә халыҡтар тарихына һәм [[Рәсәй империяһы]]ның социаль-иҡтисади тарихына, шул иҫәптән 20-се быуат башында [[Урал иҡтисади районы|Уралдағы]] тау сәнәғәте үҫешенә арналған. Сталин премияһы лауреаты (1948). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Ырымбур]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мөхәмәтсәлим Өмөтбаев]] (1841—28.06.1907), [[башҡорттар|башҡорт]] мəғрифəтсе-[[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, [[Филология|филолог]], [[тарих]]сы, этнограф, йəмəғəт эшмəкəре, публицист.
* [[Ғатауллин Шакирйән Нурый улы]] (1936—16.12.2002), [[уҡытыусы]], [[еңел атлетика]] һәм [[саңғы|саңғы спорты]] буйынса тренер. [[РСФСР]]-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1980). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Ләмәҙтамаҡ]] ауылынан.
* [[Козлов Анатолий Александрович]] (1946—3.11.2004), [[Журналистика|журналист]]. 1969 йылдан [[СССР]] Журналистар союзы ағзаһы. 1967—2004 йылдарҙа [[«Советская Башкирия» гәзите|«Советская Башкирия»]] һәм [[«Республика Башкортостан» гәзите|«Республика Башкортостан»]] гәзиттәре хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1982 йылдан — бүлек мөдире. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1982), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия|Башҡортостан Журналистар союзының Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премияһы]] лауреаты (1989). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йәрмәкәй районы]] [[Васильевка (Йәрмәкәй районы)|Васильевка]] ауылынан.
* [[Сәлихов Әмир Әғләм улы]] (1961), хеҙмәт алдынғыһы. 2002—2017 йылдарҙа [[Күмертау]]ҙағы «Акрополь» йәмғиәте эшсеһе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2011). Сығышы менән хәҙерге [[Ҡаҙағстан]]дың [[Павлодар өлкәһе]] Экибастуз ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]] (1942—2.11.2019), [[Педагогика|педагог]], [[ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитеты|комсомол]], [[мәғариф]] һәм [[КПСС|партия]] органдары, матбуғат хеҙмәткәре. 1965 йылдан ВЛКСМ-дың [[Белорет районы|Белорет район]] комитеты секретары; 1969 йылдан Белорет район мәғариф бүлеге мөдире; 1978 йылдан [[КПСС]]-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары; 1980 йылдан КПСС-тың [[Учалы]] ҡала комитеты инструкторы; 1991—1999 йылдарҙа [[Учалы районы]]ның «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. [БАССР Юғары Советы|Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының]] Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1981), [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1982). 
* [[Клюев Александр Владимирович]] (1952), [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре.  2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005). Сығышы менән хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһынан.
* [[Хөснийәров Ирек Вәғиз улы]] (1972), [[спорт]]сы, тренер. [[Олимпия уйындары|Олимпия]] резервының [[Октябрьский (ҡала)|Октябрьский]] ҡалаһындағы 3-сө спорт мәктәбенең спорт ориентирләшеүе буйынса тренеры. [[Рәсәй]]ҙең спорт мастеры. 
* [[Мәғсүмов Илшат Илдар улы]] (1987), хужалыҡ хеҙмәткәре. 2011 йылдан [[Дүртөйлө]] ҡалаһындағы тротуар плиткаһы эшләүсе «Мир камня» предприятиеһы директоры. Йәштәрҙең бизнес-проекты республика конкурсы Грантын яулаусы (2011). Сығышы менән ошо ҡаланан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Паширов Валентин Дмитриевич]] (1924—6.11.1943), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда батырҙарса һәләк булған яугир, танк полкының взвод командиры, гвардия лейтенанты. [[Советтар Союзы Геройы]] (1944, үлгәндән һуң).
* [[Пономарев Владимир Матвеевич]] (1939—26.07.2017), хеҙмәт алдынғыһы, йәмәғәтсе. 1974–2004 йылдарҙа «[[Салауатнефтеоргсинтез]]» берекмәһе бригадиры. [[СССР]]-ҙың халыҡ депутаты (1989–1990). [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған химигы. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. [[Салауат (ҡала)|Салауат]]  ҡалаһының почётлы гражданы (2001). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]] [[Әлшәй районы]] [[Раевка (Әлшәй районы)|Раевка]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:21 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1660]]: Анри Готье, [[Франция]] [[фән|ғалимы]], [[Геология|геолог]], [[күпер]]ҙәр һәм юлдар проектлаусы.
* [[1735]]: Тобиас Фюрно, [[Англия]]ның [[диңгеҙ]] [[сәйәхәтсе]]һе, офицер.
* [[1805]]: Август Бурнонвиль, [[Дания]] [[балет]]мейстеры, [[Хореография|хореограф]] һәм [[Педагогика|педагог]].
* [[1935]]: Анатолий Гладилин, [[СССР]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], диссидент.
* [[1935]]: Владимир Туриянский, СССР [[Шиғриәт|шағиры]], композитор, бард.
* [[1955]]: Сергей Сельянов, СССР һәм [[Рәсәй]] кинорежиссёры, сценарист һәм продюсер.
* [[1975]]: Алисия Уитт, [[АҠШ]] актрисаһы, [[йыр]]сы.
* [[1986]]: [[Усэйн Болт]], [[Ямайка]] [[Еңел атлетика|еңел атлеты]]. Һигеҙ тапҡыр [[олимпия]], 11 тапҡыр [[Ер|донъя]] чемпионы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:21 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1940]]: [[Троцкий Лев Давидович]], [[Совет Рәсәйе]] һәм [[СССР]]-ҙың сәйәси эшмәкәре, революционер.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З21]]
[[Категория:21 август]]</text>
      <sha1>9gar8i1frkth0zipcgp3i7zzkg0y6gg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150347</id>
      <parentid>1150345</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T19:17:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12116" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''21 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 233-сө ([[кәбисә йыл]]ында 234-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 132 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* Терроризм ҡорбандарын иҫкә алыу көнө.
=== Рәсми булмаған ===
* {{Ер}} [[Ер]]: Макияшһыҙ һәм косметикаһыҙ көн.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Оло йәштәгеләр көнө.
* {{Флагификация|Филиппины}}: Ниной Акина көнө. 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Флагификация|Россия}}: Ҡырағай үләндәр йыйыу көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
=== Рәсми булмаған ===
* {{Флагификация|Россия}}: Офицерҙар көнө.
** Шағирҙар көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1919]]: [[Башревком]] эвакуациянан ҡайта һәм [[Стәрлетамаҡ]]та урынлаша.
* [[1992]]: [[Башҡортостан Республикаһы мосолмандары Диниә назараты]] ойошторола.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Вяткин Михаил Порфирьевич]] (1895—7.12.1967), [[фән|ғалим]]-[[тарих]]сы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1934 йылдан СССР Фәндәр академияһы Тарих институты Ленинград бүлексәһенең өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1957—1967 йылдарҙа директоры; 1945—1957 йылдарҙа Ленинград педагогия институтының СССР тарихы кафедраһы мөдире. Ҡырғыҙ ССР-ы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (1954), тарих фәндәре докторы (1944), профессор (1945). [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1965). Фәнни хеҙмәттәре күсмә халыҡтар тарихына һәм [[Рәсәй империяһы]]ның социаль-иҡтисади тарихына, шул иҫәптән 20-се быуат башында [[Урал иҡтисади районы|Уралдағы]] тау сәнәғәте үҫешенә арналған. Сталин премияһы лауреаты (1948). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Ырымбур]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мөхәмәтсәлим Өмөтбаев]] (1841—28.06.1907), [[башҡорттар|башҡорт]] мəғрифəтсе-[[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, [[Филология|филолог]], [[тарих]]сы, этнограф, йəмəғəт эшмəкəре, публицист.
* [[Ғатауллин Шакирйән Нурый улы]] (1936—16.12.2002), [[уҡытыусы]], [[еңел атлетика]] һәм [[саңғы|саңғы спорты]] буйынса тренер. [[РСФСР]]-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1980). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Ләмәҙтамаҡ]] ауылынан.
* [[Козлов Анатолий Александрович]] (1946—3.11.2004), [[Журналистика|журналист]]. 1969 йылдан [[СССР]] Журналистар союзы ағзаһы. 1967—2004 йылдарҙа [[«Советская Башкирия» гәзите|«Советская Башкирия»]] һәм [[«Республика Башкортостан» гәзите|«Республика Башкортостан»]] гәзиттәре хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1982 йылдан — бүлек мөдире. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1982), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия|Башҡортостан Журналистар союзының Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премияһы]] лауреаты (1989). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йәрмәкәй районы]] [[Васильевка (Йәрмәкәй районы)|Васильевка]] ауылынан.
* [[Сәлихов Әмир Әғләм улы]] (1961), хеҙмәт алдынғыһы. 2002—2017 йылдарҙа [[Күмертау]]ҙағы «Акрополь» йәмғиәте эшсеһе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2011). Сығышы менән хәҙерге [[Ҡаҙағстан]]дың [[Павлодар өлкәһе]] Экибастуз ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]] (1942—2.11.2019), [[Педагогика|педагог]], [[ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитеты|комсомол]], [[мәғариф]] һәм [[КПСС|партия]] органдары, матбуғат хеҙмәткәре. 1965 йылдан ВЛКСМ-дың [[Белорет районы|Белорет район]] комитеты секретары; 1969 йылдан Белорет район мәғариф бүлеге мөдире; 1978 йылдан [[КПСС]]-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары; 1980 йылдан КПСС-тың [[Учалы]] ҡала комитеты инструкторы; 1991—1999 йылдарҙа [[Учалы районы]]ның «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. [[БАССР Юғары Советы|Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының]] Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1981), [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1982). 
* [[Клюев Александр Владимирович]] (1952), [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре.  2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005). Сығышы менән хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһынан.
* [[Хөснийәров Ирек Вәғиз улы]] (1972), [[спорт]]сы, тренер. [[Олимпия уйындары|Олимпия]] резервының [[Октябрьский (ҡала)|Октябрьский]] ҡалаһындағы 3-сө спорт мәктәбенең спорт ориентирләшеүе буйынса тренеры. [[Рәсәй]]ҙең спорт мастеры. 
* [[Мәғсүмов Илшат Илдар улы]] (1987), хужалыҡ хеҙмәткәре. 2011 йылдан [[Дүртөйлө]] ҡалаһындағы тротуар плиткаһы эшләүсе «Мир камня» предприятиеһы директоры. Йәштәрҙең бизнес-проекты республика конкурсы Грантын яулаусы (2011). Сығышы менән ошо ҡаланан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Паширов Валентин Дмитриевич]] (1924—6.11.1943), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда батырҙарса һәләк булған яугир, танк полкының взвод командиры, гвардия лейтенанты. [[Советтар Союзы Геройы]] (1944, үлгәндән һуң).
* [[Пономарев Владимир Матвеевич]] (1939—26.07.2017), хеҙмәт алдынғыһы, йәмәғәтсе. 1974–2004 йылдарҙа «[[Салауатнефтеоргсинтез]]» берекмәһе бригадиры. [[СССР]]-ҙың халыҡ депутаты (1989–1990). [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған химигы. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. [[Салауат (ҡала)|Салауат]]  ҡалаһының почётлы гражданы (2001). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]] [[Әлшәй районы]] [[Раевка (Әлшәй районы)|Раевка]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:21 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1660]]: Анри Готье, [[Франция]] [[фән|ғалимы]], [[Геология|геолог]], [[күпер]]ҙәр һәм юлдар проектлаусы.
* [[1735]]: Тобиас Фюрно, [[Англия]]ның [[диңгеҙ]] [[сәйәхәтсе]]һе, офицер.
* [[1805]]: Август Бурнонвиль, [[Дания]] [[балет]]мейстеры, [[Хореография|хореограф]] һәм [[Педагогика|педагог]].
* [[1935]]: Анатолий Гладилин, [[СССР]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], диссидент.
* [[1935]]: Владимир Туриянский, СССР [[Шиғриәт|шағиры]], композитор, бард.
* [[1955]]: Сергей Сельянов, СССР һәм [[Рәсәй]] кинорежиссёры, сценарист һәм продюсер.
* [[1975]]: Алисия Уитт, [[АҠШ]] актрисаһы, [[йыр]]сы.
* [[1986]]: [[Усэйн Болт]], [[Ямайка]] [[Еңел атлетика|еңел атлеты]]. Һигеҙ тапҡыр [[олимпия]], 11 тапҡыр [[Ер|донъя]] чемпионы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:21 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1940]]: [[Троцкий Лев Давидович]], [[Совет Рәсәйе]] һәм [[СССР]]-ҙың сәйәси эшмәкәре, революционер.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З21]]
[[Категория:21 август]]</text>
      <sha1>o9lr1pniy3lnaj1vtfi960ifbijjnec</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150350</id>
      <parentid>1150347</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T19:25:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>күренеште төҙәтеү</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12041" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''21 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 233-сө ([[кәбисә йыл]]ында 234-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 132 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
* Терроризм ҡорбандарын иҫкә алыу көнө.
* {{Ер}} [[Ер]]: Макияшһыҙ һәм косметикаһыҙ көн.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|США}}: Оло йәштәгеләр көнө.
* {{Флагификация|Россия}}: Ҡырағай үләндәр йыйыу көнө.
* {{Флагификация|Филиппины}}: Ниной Акина көнө. 
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|Россия}}: Һауа флоты көнө.
** Офицерҙар көнө.
** Шағирҙар көнө.
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1919]]: [[Башревком]] эвакуациянан ҡайта һәм [[Стәрлетамаҡ]]та урынлаша.
* [[1992]]: [[Башҡортостан Республикаһы мосолмандары Диниә назараты]] ойошторола.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Вяткин Михаил Порфирьевич]] (1895—7.12.1967), [[фән|ғалим]]-[[тарих]]сы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1934 йылдан СССР Фәндәр академияһы Тарих институты Ленинград бүлексәһенең өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1957—1967 йылдарҙа директоры; 1945—1957 йылдарҙа Ленинград педагогия институтының СССР тарихы кафедраһы мөдире. Ҡырғыҙ ССР-ы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (1954), тарих фәндәре докторы (1944), профессор (1945). [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1965). Фәнни хеҙмәттәре күсмә халыҡтар тарихына һәм [[Рәсәй империяһы]]ның социаль-иҡтисади тарихына, шул иҫәптән 20-се быуат башында [[Урал иҡтисади районы|Уралдағы]] тау сәнәғәте үҫешенә арналған. Сталин премияһы лауреаты (1948). [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] ордендары кавалеры. Сығышы менән [[Ырымбур]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Мөхәмәтсәлим Өмөтбаев]] (1841—28.06.1907), [[башҡорттар|башҡорт]] мəғрифəтсе-[[шиғриәт|шағиры]], [[тәржемә]]се, [[Филология|филолог]], [[тарих]]сы, этнограф, йəмəғəт эшмəкəре, публицист.
* [[Ғатауллин Шакирйән Нурый улы]] (1936—16.12.2002), [[уҡытыусы]], [[еңел атлетика]] һәм [[саңғы|саңғы спорты]] буйынса тренер. [[РСФСР]]-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1980). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мәсетле районы]] [[Ләмәҙтамаҡ]] ауылынан.
* [[Козлов Анатолий Александрович]] (1946—3.11.2004), [[Журналистика|журналист]]. 1969 йылдан [[СССР]] Журналистар союзы ағзаһы. 1967—2004 йылдарҙа [[«Советская Башкирия» гәзите|«Советская Башкирия»]] һәм [[«Республика Башкортостан» гәзите|«Республика Башкортостан»]] гәзиттәре хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1982 йылдан — бүлек мөдире. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1982), [[Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия|Башҡортостан Журналистар союзының Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премияһы]] лауреаты (1989). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Йәрмәкәй районы]] [[Васильевка (Йәрмәкәй районы)|Васильевка]] ауылынан.
* [[Сәлихов Әмир Әғләм улы]] (1961), хеҙмәт алдынғыһы. 2002—2017 йылдарҙа [[Күмертау]]ҙағы «Акрополь» йәмғиәте эшсеһе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2011). Сығышы менән хәҙерге [[Ҡаҙағстан]]дың [[Павлодар өлкәһе]] Экибастуз ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]] (1942—2.11.2019), [[Педагогика|педагог]], [[ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитеты|комсомол]], [[мәғариф]] һәм [[КПСС|партия]] органдары, матбуғат хеҙмәткәре. 1965 йылдан ВЛКСМ-дың [[Белорет районы|Белорет район]] комитеты секретары; 1969 йылдан Белорет район мәғариф бүлеге мөдире; 1978 йылдан [[КПСС]]-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары; 1980 йылдан КПСС-тың [[Учалы]] ҡала комитеты инструкторы; 1991—1999 йылдарҙа [[Учалы районы]]ның «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. [[БАССР Юғары Советы|Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының]] Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1981), [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1982). 
* [[Клюев Александр Владимирович]] (1952), [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре.  2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005). Сығышы менән хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһынан.
* [[Хөснийәров Ирек Вәғиз улы]] (1972), [[спорт]]сы, тренер. [[Олимпия уйындары|Олимпия]] резервының [[Октябрьский (ҡала)|Октябрьский]] ҡалаһындағы 3-сө спорт мәктәбенең спорт ориентирләшеүе буйынса тренеры. [[Рәсәй]]ҙең спорт мастеры. 
* [[Мәғсүмов Илшат Илдар улы]] (1987), хужалыҡ хеҙмәткәре. 2011 йылдан [[Дүртөйлө]] ҡалаһындағы тротуар плиткаһы эшләүсе «Мир камня» предприятиеһы директоры. Йәштәрҙең бизнес-проекты республика конкурсы Грантын яулаусы (2011). Сығышы менән ошо ҡаланан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 

}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Паширов Валентин Дмитриевич]] (1924—6.11.1943), [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда батырҙарса һәләк булған яугир, танк полкының взвод командиры, гвардия лейтенанты. [[Советтар Союзы Геройы]] (1944, үлгәндән һуң).
* [[Пономарев Владимир Матвеевич]] (1939—26.07.2017), хеҙмәт алдынғыһы, йәмәғәтсе. 1974–2004 йылдарҙа «[[Салауатнефтеоргсинтез]]» берекмәһе бригадиры. [[СССР]]-ҙың халыҡ депутаты (1989–1990). [[Башҡортостан]]дың атҡаҙанған химигы. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] кавалеры. [[Салауат (ҡала)|Салауат]]  ҡалаһының почётлы гражданы (2001). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]] [[Әлшәй районы]] [[Раевка (Әлшәй районы)|Раевка]] ауылынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:21 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1660]]: Анри Готье, [[Франция]] [[фән|ғалимы]], [[Геология|геолог]], [[күпер]]ҙәр һәм юлдар проектлаусы.
* [[1735]]: Тобиас Фюрно, [[Англия]]ның [[диңгеҙ]] [[сәйәхәтсе]]һе, офицер.
* [[1805]]: Август Бурнонвиль, [[Дания]] [[балет]]мейстеры, [[Хореография|хореограф]] һәм [[Педагогика|педагог]].
* [[1935]]: Анатолий Гладилин, [[СССР]] [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]], диссидент.
* [[1935]]: Владимир Туриянский, СССР [[Шиғриәт|шағиры]], композитор, бард.
* [[1955]]: Сергей Сельянов, СССР һәм [[Рәсәй]] кинорежиссёры, сценарист һәм продюсер.
* [[1975]]: Алисия Уитт, [[АҠШ]] актрисаһы, [[йыр]]сы.
* [[1986]]: [[Усэйн Болт]], [[Ямайка]] [[Еңел атлетика|еңел атлеты]]. Һигеҙ тапҡыр [[олимпия]], 11 тапҡыр [[Ер|донъя]] чемпионы.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:21 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1940]]: [[Троцкий Лев Давидович]], [[Совет Рәсәйе]] һәм [[СССР]]-ҙың сәйәси эшмәкәре, революционер.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З21]]
[[Категория:21 август]]</text>
      <sha1>qpvhp322jqv297j6r3tzumxbr2w0ekb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>22 август</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71761</id>
    <revision>
      <id>1150349</id>
      <parentid>1063223</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T19:21:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Айсар</username>
        <id>10823</id>
      </contributor>
      <comment>/* 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар */ өҫтәмә мәғлүмәт</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11345" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''22 август''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 234-се ([[кәбисә йыл]]ында 235-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 131 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-08-01}}
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара 
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Россия}}: Дәүләт флагы көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
}}&lt;/onlyinclude&gt; 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1864]]: 1-се Женева конвенцияһына ҡул ҡуйыла.
* [[1865]]: Уильям Шепперд шыйыҡ һабынға патент ала.
* [[1921]]: РСФСР составында Коми (Зырян) автономиялы өлкәһе ойошторола.
* [[1989]]: Ҡаҙаҡ ССР-ында (1991 йылдан [[Ҡаҙағстан Республикаһы]]) [[ҡаҙаҡ теле]] дәүләт теле итеп иғлан ителә.
* [[1990]]: «Эхо Москвы» радиостанцияһы тәүге тапҡыр эфирға сыға.
* [[2012]]: [[Рәсәй]] рәсми нигеҙҙә [[Бөтә донъя сауҙа ойошмаһы]]на инә.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Громаков Владимир Яковлевич]] (1935), [[Инженерлыҡ эше|инженер]]-төҙөүсе, дәүләт, хужалыҡ һәм йәмәғәт эшмәкәре. 1960 йылдан  «[[Салауатстрой]]» тресында мастер, төҙөлөш идаралығы начальнигы, 1967 йылдан трестың баш инженеры, 1971 йылдан — идарасыһы. 1977 йылдан [[Башҡорт АССР-ы]]ның Төҙөлөш буйынса баш идаралығы начальнигы, 1988 йылдан — Башҡорт АССР-ының Төҙөлөш һәм төҙөлөш материалдары сәнәғәте хеҙмәткәрҙәре профсоюзының республика комитеты рәйесе, 2002—2003 йылдарҙа — рәйес урынбаҫары. Башҡорт АССР-ының 10-сы һәм 11-се саҡырылыш [[БАССР Юғары Советы|Юғары Советы]] депутаты. [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған төҙөүсеһе (1985). СССР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1979). [[Ленин ордены|Ленин]] (1981), [[Октябрь Революцияһы ордены|Октябрь Революцияһы]] (1974) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге [[Ростов өлкәһе]]нең [[Новошахтинск]] ҡалаһынан.
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Гәрәев Гәрәй Сәлим улы]] (1916—1989), зоотехник, [[Миәкә районы]]ның элекке хужалыҡ эшмәкәре. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. I һәм II дәрәжә [[Ватан һуғышы ордены|Ватан һуғышы]] һәм [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены|Ҡыҙыл Йондоҙ]] ордендары кавалеры. 
* [[Кәлмәтов Марс Рахматулла улы]] (1946), [[сәнәғәт]], муниципаль һәм дәүләт хеҙмәте ветераны. 1991—1995 йылдарҙа [[Өфө]]ләге «Электроаппарат» заводы директоры; 1995—2003 йылдарҙа [[Өфө ҡалаһы]] [[Киров районы (Өфө)|Киров районы]] хакимиәте башлығы; [[Рәсәй Федерацияһы]]ның дүртенсе саҡырылыш (2003—2007) [[Дәүләт думаһы]], [[Башҡортостан Республикаһы]]ның беренсе (1995—1999) һәм икенсе (1999—2003) саҡырылыш [[Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай]] депутаты. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған машина эшләүсеһе (1990). [[Почёт ордены]] кавалеры. [[Бүздәк районы]]ның почётлы гражданы. Сығышы менән ошо райондың Табанлыкүл ауылынан. 
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} ||
* [[Солтанов Вәсим Хафиз улы]] (1887—06.1977), [[XX быуат]] башы яҙыусыһы, уҡытыусы. Сәйәси золом ҡорбаны.
* [[Хәсәншин Данил Дәүләтша улы]] (1937), композитор, 1973 йылдан [[СССР]] Композиторҙар союзы ағзаһы. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (1998) һәм [[Башҡорт АССР-ы]]ның (1989) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре.  
* [[Кашапова Ләлә Мөхәмәтдин ҡыҙы]] (1952), [[фән|ғалим]]-[[Педагогика|педагог]], юғары мәктәп уҡытыусыһы. Педагогия фәндәре докторы (2007), профессор (2012), Рәсәйҙең Тәбиғи фәндәр академияһы ағза-корреспонденты. Рәсәй Федерацияһының халыҡ мәғарифы (1995) һәм [[Башҡортостан Республикаһы]]ның (2004) мәғариф отличнигы. Сығышы менән Шаҡша станцияһы ҡасабаһынан (хәҙер [[Өфө]] ҡалаһы составында).
* [[Хәкимов Хилғәт Хәким улы]] (1947), педагог, муниципаль хеҙмәткәр. 1998—2005 йылдарҙа Нуриман район хакимиәтенең мәғариф бүлеге начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре. 
* [[Ноғманова Илүзә Ҡаһарман ҡыҙы]] (1972), бейеүсе, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1990—2013 йылдарҙа [[Фәйзи Ғәскәров исемендәге дәүләт академия халыҡ бейеүҙәре ансамбле]] солисы, [[Башҡортостан Республикаһы]]ның халыҡ артисы (2009).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Рим Сыртланов]] (1908—13.09.1979), [[башҡорт]] театр һәм кино актёры, 1928—1972 йылдарҙа [[Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]] артисы. 1955 йылдан [[СССР]] Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[РСФСР]]‑ҙың атҡаҙанған (1955), [[Башҡорт АССР‑ы]]ның халыҡ (1954) артисы. [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1946).
* [[Заһиҙуллина Люциә Нурый ҡыҙы]] (1943), ғалим-биотехнолог. Техник фәндәр докторы (2002).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
&lt;onlyinclude&gt;{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 
* [[Аҡназаров Зәкәриә Шәрәфетдин улы]] (1924—2.04.2000), [[СССР]]-ҙың комсомол, [[КПСС|партия]] һәм дәүләт эшмәкәре. 1962—1986 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] Министрҙар Советы Рәйесе. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. [[СССР]]ҙың 6—9‑сы саҡырылыш Юғары Советы, [[РСФСР]]-ҙың 10-сы һәм 11‑се саҡырылыш Юғары Советы, Башҡорт АССР-ының 4—11‑се саҡырылыш [[БАССР Юғары Советы|Юғары Советы]] депутаты. 1966—1971 йылдарҙа КПСС‑тың Үҙәк ревизия комиссияһы ағзаһы. Ике [[Ленин ордены|Ленин]] (1971, 1984), [[Октябрь Революцияһы ордены|Октябрь Революцияһы]] (1981), ике [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1957, 1966) һәм [[Халыҡтар Дуҫлығы ордены|Халыҡтар дуҫлығы]] (1974) ордендары кавалеры. [[Өфө ҡалаһы]]ның почётлы гражданы.
* [[Шутенко Антонина Петровна]] (1939), [[Стәрлебаш районы]]ның педагогик хеҙмәт ветераны. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған уҡытыусыһы (1987).
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Дөйөм исемлек ===
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:22 августа тыуғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1855]]: Александр Чехов, [[Рәсәй империяһы]] [[проза]]игы, публицист, [[мемуар]]сы, [[Антон Чехов]]тың ағаһы.
* [[1860]]: Пауль Нипков, [[Германия]] [[Инженерлыҡ эше|инженеры]], [[телевидение]] өлкәһендә уйлап сығарыуҙар авторы.
* [[1910]]: Исаак Шмарук, [[СССР]] кинорежиссёры, [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы.
* [[1920]]: [[Рэй Брэдбери]], [[АҠШ]]-тың фантаст [[әҙәбиәт|яҙыусыһы]].
* [[1920]]: Дентон Кули, АҠШ хирургы, ауырыуға беренсе булып [[йөрәк|йөрәк яһалма]] ҡуйыусы (1969).
* [[1950]]: Наталья Егорова, СССР һәм [[Рәсәй]]ҙең [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр һәм [[Педагогика|педагог]], [[Рәсәй Федерацияһы]]ның халыҡ артисы (2002).
* [[1975]]: Родриго Санторо, [[Бразилия]] киноактёры.
* [[1995]]: [[Дуа Липа]], [[Британия]] [[йыр]]сыһы, модель һәм йырҙар авторы, сығышы менән [[Косово]]нан.

== {{Үлем}} == 
''&lt;categorytree depth=&quot;0&quot;&gt;Категория:22 августа вафат булғандар&lt;/categorytree&gt;''
* [[1978]]: [[Ҡорбанғәлиев Мөхәмәтғәбделхәй Ғәбиҙулла улы]], дин әһеле, Башҡорт милли хəрəкəте эшмәкәре.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|З22]]
[[Категория:22 август]]</text>
      <sha1>8ct5xow0psmnidaciatc8er9elk5exz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Проект:Мириада/Инеш</title>
    <ns>102</ns>
    <id>73264</id>
    <revision>
      <id>1150362</id>
      <parentid>955046</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T08:36:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pacha Tchernof</username>
        <id>29871</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>png → svg</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3435" xml:space="preserve">[[File:Myriada A Gold.svg|left|35px]] '''Мириада''' (грек теләндә ''myriás'') — ун мең, һанап бөткөһөҙ күп. 
&lt;div style=&quot;margin: 0 0 1em 1em; border: solid #aaa 1px; width:250px; background: #f9f9f9; padding: 1ex; font-size: 90%;&quot; class=&quot;tright portal portal-box&quot; id=&quot;portal-box;&quot;&gt;
{| style=&quot;background: transparent; &quot;
[[Файл:1000.png|link=Проект:1000 әһәмиәтле мәҡәлә|left|55px]]&lt;center&gt;Википедияла &lt;/br&gt;'''«[[Проект:1000 әһәмиәтле мәҡәлә|1000 әһәмиәтле мәҡәлә]]»''' проект бар.&lt;/center&gt;
|}&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin: 0 0 1em 1em; border: solid #aaa 1px;  width:250px; background: #f9f9f9; padding: 1ex; font-size: 90%;&quot; class=&quot;tright portal portal-box&quot; id=&quot;portal-box&quot;&gt;
{| style=&quot;background: transparent; &quot;
[[Файл:Myriada A Gold.svg|link=Проект:Мириада|left|50px]]&lt;center&gt;Википедияла &lt;/br&gt;'''«[[Проект:Мириада|10 000 әһәмиәтле мәҡәлә]]»''' проект бар.&lt;/center&gt;
|}&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin: 0 0 1em 1em; border: solid #aaa 1px;  width:250px; background: #f9f9f9; padding: 1ex; font-size: 90%;&quot; class=&quot;tright portal portal-box&quot; id=&quot;portal-box&quot;&gt;
{| style=&quot;background: transparent; &quot;
[[File:Coat of Arms of Bashkortostan.svg|link=Википедия:Башҡорт Википедияһында булырға тейеш мәҡәләләр|left|55px]]&lt;center&gt;Википедияла &lt;/br&gt;'''«[[Википедия:Башҡорт Википедияһында булырға тейеш мәҡәләләр|Башҡорт Википедияһында булырға тейеш мәҡәләләр]]»''' исемлек бар.&lt;/center&gt;
|}&lt;/div&gt;  
Проекттың төп маҡсаты — Википедияның [[:m:List of articles every Wikipedia should have/Expanded|10 000 иң әһәмиәтле мәҡәләһен]] яҙыу һәм яҡшыртыу. Проекттың бөтә мәҡәләләре өс категорияға бүленә:  

* &lt;span style=&quot;background-color:#FFFBB3&quot;&gt;ҡыҫҡа (күләме &lt; 8 000 символ)&lt;/span&gt;
* &lt;span style=&quot;background-color:#FFDAB9&quot;&gt;уртаса (8 000 &lt; күләме &lt; 16 000)&lt;/span&gt;
* &lt;span style=&quot;background-color:#E0FFE0&quot;&gt;оҙон (күләме &gt; 16 000)&lt;/span&gt;. 

Википедияның '''10 000 иң әһәмиәтле мәҡәләһе''' исемлегендәге барлыҡ мәҡәләләр ҙә оҙон мәҡәлә күләменә еткерелһә, проект маҡсатына иреште тип иҫәпләнә. Әлеге ваҡытта түбәндәгеләрҙе эшләргә кәрәк:

* [[Проект:Мириада/Рәсәйҙәге бәләкәй бүлектәр|Рәсәйҙәге бәләкәй бүлектәр]] араһында беренсе урынға сығырға. {{Ok}}
* [[Проект:Мириада/Статистика|Төрки телдәрҙәге бүлектәр]] араһында беренсе урынға сығырға.

Ҙурлығы буйынса мәҡәләләр һәм тулы исемлек [[Проект:Мириада/Ҙурлығы|бында]].

Киләһе кимәлгә тиклем 1000 символ етмәгән [[Проект:Мириада/Ҙурлығы/Әҙ генә символдар етмәй|мәҡәләләр]].

&lt;noinclude&gt;
[[Категория:Проект:Мириада]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s99bp5v6na8qohvf9t3mzaqtq4ktxqr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡалып:10000</title>
    <ns>10</ns>
    <id>73461</id>
    <revision>
      <id>1150356</id>
      <parentid>882076</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T23:06:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pacha Tchernof</username>
        <id>29871</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>png → svg</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1199" xml:space="preserve">{{tmbox
| image     = [[Файл:Myriada A Gold.svg|link=Проект:Мириада|60px]]
| text      = &lt;center&gt;&lt;div style=&quot;font-size:105%&quot;&gt;'''«{{PAGENAME}}»''' мәҡәләһе&lt;br/&gt; [[Проект:Мириада/Ҙурлығы|Википедияның бөтә бүлектәрендә булырға тейеш мәҡәләләрҙең киңәйтелгән исемлегенә]] керә.&lt;/div&gt;
----
&lt;div style=&quot;font-size:95%&quot;&gt;''Уның үҫеше [[Башҡорт Википедияһы]]ның төп йүнәлеше. Һеҙ '''[[Проект:Мириада|«Мириада»]]''' проектына ярҙам итә алаһығыҙ.''&lt;/div&gt;&lt;/center&gt;
}}
&lt;includeonly&gt;[[Категория:10 000 мөһим мәҡәлә]]&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc-inline}}
Ҡалып [[Проект:Мириада/Мәҡәләләр|Википедияның бөтә бүлектәрендә булырға тейеш мәҡәләләрҙең киңәйтелгән исемлегенә]] кергән мәҡәләләрҙең фекер алышыу битенә ҡуйыла.
{{doc-end}}

[[Категория:Ҡалыптар:Фекерләшеү биттәре исемдәре]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f2bmqy4xqt781dlpkzcq1ukhoy7x8u1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҡатнашыусы:Box/Проекттында ҡатнашыусы:Мириада</title>
    <ns>2</ns>
    <id>75461</id>
    <revision>
      <id>1150363</id>
      <parentid>593505</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T08:38:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pacha Tchernof</username>
        <id>29871</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>png → svg, and bg color changed accordingly to the new file layout</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="799" xml:space="preserve">{{Userbox
|id       = [[File:Myriada A Gold.svg|55px]]
|id-c     = 
|id-fc    =
|id-s     = 
|id-style = 
|info     = &lt;center&gt;'''[[Проект:Мириада|«Мириада»]]''' &lt;/br&gt; проекттында ҡатнашыусы&lt;/div&gt;&lt;/center&gt;
|info-c   = #ffecac
|info-fc  = 
|info-s   = 10
|info-style = 
|border-c = #BC8F8F
}}&lt;includeonly&gt;{{#ifeq:{{NAMESPACENUMBER}}|2|
[[Категория:Википедия:Проекттында ҡатнашыусылар:Мириада|{{PAGENAME}}]]
|}}&lt;/includeonly&gt;

&lt;noinclude&gt;
{|
|{{doc-inline}}
* Был текст яҙырға кәрәк: 
&lt;pre&gt;&lt;nowiki&gt;{{Ҡатнашыусы:Box/Проекттында ҡатнашыусы:Мириада}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/pre&gt;
{{doc-end}}
|}
[[Категория:Ҡатнашыусы ҡалыптары]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a4dijzxnee8fs8v5smmog6ur7i20x9g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Давид-городок</title>
    <ns>0</ns>
    <id>147945</id>
    <revision>
      <id>1150312</id>
      <parentid>1150211</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T16:44:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14050" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә.  XII—XIII быуаттарҙа - удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[/https://ru.wikipedia.org/wiki/Речь_Посполитая Речь Посполитаяны 1793 йылда] 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда ҙур ауыл местечко халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан баҫып алына оккупация; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]&lt;nowiki/&gt;дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]]&lt;nowiki/&gt;составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 й. ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия Давыд-Һарадокты]] ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.]]

1937—1938 йылдарҙа Давыд-Һарадоктоң үҙәк өлөшөндә детинец ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий ауылы торағы селище, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар. фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, орнаменттар менән циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған ауырсыҡ пряслица табылыуы XI—XII быуаттарҙа Давыд-Һарадоктың ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, ағас түшәлгән юл мостовая ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек табылған. үп әйберҙәрҙе табыу, Ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыт ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» ААЙ (460 хеҙмәткәр; электр йәбештергестәр паяльник етештерелгән, йылытҡыстар, шылтыратҡыс ҡыңғырауҙар, СВЧ-мейестәр өсөн электр күсергестәре привод һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн тулыландырғыстар комплектующие етештерәләр&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ «Берестейский икмәк бешереүсеһе»&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.ААЙ-ының филиалы — икмәк заводы ғәмәлдә.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Шулай уҡ музыкаль һәм балалар-үҫмерҙәр спорт мәктәбе эшләй. Балалар ижады йорто бар.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл|1796 йылдың]] 22 ғинуарында (17435 һанлы закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Давыд-Һарадоктың гербы раҫланды.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы ҡала башҡарма комитетының [[1997 йыл|1997 йылдың]] 28 июнендәге 17-се һанлы ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан менән индерелгән:

&quot;&quot;рус&quot;тың, йәки &quot;француз&quot;дың ҡара ҡырында, ҡалҡан ында Горынь йылғаһы, һәм уның буйында ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судноһы терәлә&quot;.

== Йәһүд общинаһы ==
1521—1551 йй. Давыд-Һарадок польша королеваһы Бона Сфорцаның биләмәһе булған. Уның уңайлы шарттар булдырыуы арҡаһында, Давыд-Һарадок һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килеп йәшәй баш Давыд-Һарадоклаған. Улар сауҙа һәм һөнәрселек менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр, иҡтисади өлкәлә ҙур ташлама менән файҙаланған, үҙидаралыҡтары булған —община ғәмәлдәрен Кагалда йыйылыш хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Давыд-Һарадокта ла шулай булған. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. законлаштырып була. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|1588]] йылғы [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән.ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа Давыд-Һарадоктың йәһүдтәре Үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамы буйынса йәшәгәндәр, улар йорттарынан туранан-тура урамға сыҡҡандар.

Совет власы килгәс, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист оккупацияһы осоронда Давыд-Һарадокта урындағы йәһүдтәр өсөн [[Гетто в Давид-Городке|гетто]] барлыҡҡа килгән, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII б. аҙағы — XVIII б. башы
* Ҡаҙан сиркәүе — 1913 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>l8hecnrgkj9s2pkdykpp4wuaeaykc5v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150314</id>
      <parentid>1150312</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:00:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14003" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» ААЙ (460 хеҙмәткәр; электр йәбештергестәр паяльник етештерелгән, йылытҡыстар, шылтыратҡыс ҡыңғырауҙар, СВЧ-мейестәр өсөн электр күсергестәре привод һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн тулыландырғыстар комплектующие етештерәләр&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ «Берестейский икмәк бешереүсеһе»&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.ААЙ-ының филиалы — икмәк заводы ғәмәлдә.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Шулай уҡ музыкаль һәм балалар-үҫмерҙәр спорт мәктәбе эшләй. Балалар ижады йорто бар.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл|1796 йылдың]] 22 ғинуарында (17435 һанлы закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Давыд-Һарадоктың гербы раҫланды.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы ҡала башҡарма комитетының [[1997 йыл|1997 йылдың]] 28 июнендәге 17-се һанлы ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан менән индерелгән:

&quot;&quot;рус&quot;тың, йәки &quot;француз&quot;дың ҡара ҡырында, ҡалҡан ында Горынь йылғаһы, һәм уның буйында ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судноһы терәлә&quot;.

== Йәһүд общинаһы ==
1521—1551 йй. Давыд-Һарадок польша королеваһы Бона Сфорцаның биләмәһе булған. Уның уңайлы шарттар булдырыуы арҡаһында, Давыд-Һарадок һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килеп йәшәй баш Давыд-Һарадоклаған. Улар сауҙа һәм һөнәрселек менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр, иҡтисади өлкәлә ҙур ташлама менән файҙаланған, үҙидаралыҡтары булған —община ғәмәлдәрен Кагалда йыйылыш хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Давыд-Һарадокта ла шулай булған. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. законлаштырып була. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|1588]] йылғы [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән.ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа Давыд-Һарадоктың йәһүдтәре Үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамы буйынса йәшәгәндәр, улар йорттарынан туранан-тура урамға сыҡҡандар.

Совет власы килгәс, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист оккупацияһы осоронда Давыд-Һарадокта урындағы йәһүдтәр өсөн [[Гетто в Давид-Городке|гетто]] барлыҡҡа килгән, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII б. аҙағы — XVIII б. башы
* Ҡаҙан сиркәүе — 1913 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>8cl9jdjz2roi1e4outn3pj4xvde82j0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150315</id>
      <parentid>1150314</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:30:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Халҡы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17359" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡалсыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» ААЙ (460 хеҙмәткәр; электр йәбештергестәр паяльник етештерелгән, йылытҡыстар, шылтыратҡыс ҡыңғырауҙар, СВЧ-мейестәр өсөн электр күсергестәре привод һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн тулыландырғыстар комплектующие етештерәләр&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ «Берестейский икмәк бешереүсеһе»&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.ААЙ-ының филиалы — икмәк заводы ғәмәлдә.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Шулай уҡ музыкаль һәм балалар-үҫмерҙәр спорт мәктәбе эшләй. Балалар ижады йорто бар.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл|1796 йылдың]] 22 ғинуарында (17435 һанлы закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Давыд-Һарадоктың гербы раҫланды.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы ҡала башҡарма комитетының [[1997 йыл|1997 йылдың]] 28 июнендәге 17-се һанлы ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан менән индерелгән:

&quot;&quot;рус&quot;тың, йәки &quot;француз&quot;дың ҡара ҡырында, ҡалҡан ында Горынь йылғаһы, һәм уның буйында ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судноһы терәлә&quot;.

== Йәһүд общинаһы ==
1521—1551 йй. Давыд-Һарадок польша королеваһы Бона Сфорцаның биләмәһе булған. Уның уңайлы шарттар булдырыуы арҡаһында, Давыд-Һарадок һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килеп йәшәй баш Давыд-Һарадоклаған. Улар сауҙа һәм һөнәрселек менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр, иҡтисади өлкәлә ҙур ташлама менән файҙаланған, үҙидаралыҡтары булған —община ғәмәлдәрен Кагалда йыйылыш хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Давыд-Һарадокта ла шулай булған. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. законлаштырып була. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|1588]] йылғы [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән.ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа Давыд-Һарадоктың йәһүдтәре Үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамы буйынса йәшәгәндәр, улар йорттарынан туранан-тура урамға сыҡҡандар.

Совет власы килгәс, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист оккупацияһы осоронда Давыд-Һарадокта урындағы йәһүдтәр өсөн [[Гетто в Давид-Городке|гетто]] барлыҡҡа килгән, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII б. аҙағы — XVIII б. башы
* Ҡаҙан сиркәүе — 1913 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>dexor47ed8u01k3kng2g4r7npxk7o98</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150319</id>
      <parentid>1150315</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:42:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Халҡы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17361" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» ААЙ (460 хеҙмәткәр; электр йәбештергестәр паяльник етештерелгән, йылытҡыстар, шылтыратҡыс ҡыңғырауҙар, СВЧ-мейестәр өсөн электр күсергестәре привод һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн тулыландырғыстар комплектующие етештерәләр&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ «Берестейский икмәк бешереүсеһе»&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.ААЙ-ының филиалы — икмәк заводы ғәмәлдә.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Шулай уҡ музыкаль һәм балалар-үҫмерҙәр спорт мәктәбе эшләй. Балалар ижады йорто бар.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл|1796 йылдың]] 22 ғинуарында (17435 һанлы закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Давыд-Һарадоктың гербы раҫланды.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы ҡала башҡарма комитетының [[1997 йыл|1997 йылдың]] 28 июнендәге 17-се һанлы ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан менән индерелгән:

&quot;&quot;рус&quot;тың, йәки &quot;француз&quot;дың ҡара ҡырында, ҡалҡан ында Горынь йылғаһы, һәм уның буйында ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судноһы терәлә&quot;.

== Йәһүд общинаһы ==
1521—1551 йй. Давыд-Һарадок польша королеваһы Бона Сфорцаның биләмәһе булған. Уның уңайлы шарттар булдырыуы арҡаһында, Давыд-Һарадок һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килеп йәшәй баш Давыд-Һарадоклаған. Улар сауҙа һәм һөнәрселек менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр, иҡтисади өлкәлә ҙур ташлама менән файҙаланған, үҙидаралыҡтары булған —община ғәмәлдәрен Кагалда йыйылыш хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Давыд-Һарадокта ла шулай булған. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. законлаштырып була. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|1588]] йылғы [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән.ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа Давыд-Һарадоктың йәһүдтәре Үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамы буйынса йәшәгәндәр, улар йорттарынан туранан-тура урамға сыҡҡандар.

Совет власы килгәс, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист оккупацияһы осоронда Давыд-Һарадокта урындағы йәһүдтәр өсөн [[Гетто в Давид-Городке|гетто]] барлыҡҡа килгән, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII б. аҙағы — XVIII б. башы
* Ҡаҙан сиркәүе — 1913 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>kdyi9vywm5cqmg5njcxm6v5gnbvx94a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150329</id>
      <parentid>1150319</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T18:09:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Иҡтисады */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17450" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» «Давид-Городок электромеханика заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр йәбештергестәр паяльник, йылытҡыстар, шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар, СВЧ-мейестәр өсөн электр күсергестәре привод һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн тулыландырғыстар  комплектующие һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы - «Берестей икмәкханаһы» ААЙ филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Шулай уҡ музыкаль һәм балалар-үҫмерҙәр спорт мәктәбе эшләй. Балалар ижады йорто бар.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл|1796 йылдың]] 22 ғинуарында (17435 һанлы закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Давыд-Һарадоктың гербы раҫланды.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы ҡала башҡарма комитетының [[1997 йыл|1997 йылдың]] 28 июнендәге 17-се һанлы ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан менән индерелгән:

&quot;&quot;рус&quot;тың, йәки &quot;француз&quot;дың ҡара ҡырында, ҡалҡан ында Горынь йылғаһы, һәм уның буйында ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судноһы терәлә&quot;.

== Йәһүд общинаһы ==
1521—1551 йй. Давыд-Һарадок польша королеваһы Бона Сфорцаның биләмәһе булған. Уның уңайлы шарттар булдырыуы арҡаһында, Давыд-Һарадок һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килеп йәшәй баш Давыд-Һарадоклаған. Улар сауҙа һәм һөнәрселек менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр, иҡтисади өлкәлә ҙур ташлама менән файҙаланған, үҙидаралыҡтары булған —община ғәмәлдәрен Кагалда йыйылыш хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Давыд-Һарадокта ла шулай булған. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. законлаштырып була. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|1588]] йылғы [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән.ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа Давыд-Һарадоктың йәһүдтәре Үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамы буйынса йәшәгәндәр, улар йорттарынан туранан-тура урамға сыҡҡандар.

Совет власы килгәс, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист оккупацияһы осоронда Давыд-Һарадокта урындағы йәһүдтәр өсөн [[Гетто в Давид-Городке|гетто]] барлыҡҡа килгән, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII б. аҙағы — XVIII б. башы
* Ҡаҙан сиркәүе — 1913 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>brdi6bqqmzybevniznon4j1mimcwe8r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150332</id>
      <parentid>1150329</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T18:26:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Иҡтисады */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17516" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» «Давид-Городок электромеханика заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр {{comment|йәбештергестәр|паяльник}}, йылытҡыстар, {{comment|шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар|звонки}}, СВЧ-мейестәр өсөн электр {{comment|күсергестәре|привод}} һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн {{comment|тулыландырғыстар|комплектующие}} һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Шулай уҡ музыкаль һәм балалар-үҫмерҙәр спорт мәктәбе эшләй. Балалар ижады йорто бар.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл|1796 йылдың]] 22 ғинуарында (17435 һанлы закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Давыд-Һарадоктың гербы раҫланды.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы ҡала башҡарма комитетының [[1997 йыл|1997 йылдың]] 28 июнендәге 17-се һанлы ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан менән индерелгән:

&quot;&quot;рус&quot;тың, йәки &quot;француз&quot;дың ҡара ҡырында, ҡалҡан ында Горынь йылғаһы, һәм уның буйында ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судноһы терәлә&quot;.

== Йәһүд общинаһы ==
1521—1551 йй. Давыд-Һарадок польша королеваһы Бона Сфорцаның биләмәһе булған. Уның уңайлы шарттар булдырыуы арҡаһында, Давыд-Һарадок һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килеп йәшәй баш Давыд-Һарадоклаған. Улар сауҙа һәм һөнәрселек менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр, иҡтисади өлкәлә ҙур ташлама менән файҙаланған, үҙидаралыҡтары булған —община ғәмәлдәрен Кагалда йыйылыш хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Давыд-Һарадокта ла шулай булған. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. законлаштырып була. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|1588]] йылғы [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән.ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа Давыд-Һарадоктың йәһүдтәре Үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамы буйынса йәшәгәндәр, улар йорттарынан туранан-тура урамға сыҡҡандар.

Совет власы килгәс, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист оккупацияһы осоронда Давыд-Һарадокта урындағы йәһүдтәр өсөн [[Гетто в Давид-Городке|гетто]] барлыҡҡа килгән, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII б. аҙағы — XVIII б. башы
* Ҡаҙан сиркәүе — 1913 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>nzeitsa5y09prl1ufwjbi0sb5fzezuk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150333</id>
      <parentid>1150332</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T18:34:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Иҡтисады */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18877" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» «Давид-Городок электромеханика заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр {{comment|йәбештергестәр|паяльник}}, йылытҡыстар, {{comment|шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар|звонки}}, СВЧ-мейестәр өсөн электр {{comment|күсергестәре|привод}} һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн {{comment|тулыландырғыстар|комплектующие}} һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Транспорты ==

=== Велосипедтар хәрәкәте ===
Ҡала властары төп урамдар буйлап веломаршруттар селтәре булдырҙы&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj/|title=Вы удивитесь: в Беларуси найден город с готовой велоинфраструктурой|author=|website=rovar.info|date=2019-12-20|publisher=|accessdate=2020-06-10|archive-date=2020-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610200835/https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

[[2017 йыл]]да транспорт үтеп йөрөгән урында Беларуста [[Полоцк]]тан ҡала икенсе велоһыҙат барлыҡҡа килде.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|title=Развитие_городского_велосипедного_движения_в_Беларуси 2017-2019.pdf|publisher=Google Docs|accessdate=2020-06-08|archive-date=2020-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200606094712/https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Шулай уҡ музыкаль һәм балалар-үҫмерҙәр спорт мәктәбе эшләй. Балалар ижады йорто бар.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл|1796 йылдың]] 22 ғинуарында (17435 һанлы закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Давыд-Һарадоктың гербы раҫланды.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы ҡала башҡарма комитетының [[1997 йыл|1997 йылдың]] 28 июнендәге 17-се һанлы ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан менән индерелгән:

&quot;&quot;рус&quot;тың, йәки &quot;француз&quot;дың ҡара ҡырында, ҡалҡан ында Горынь йылғаһы, һәм уның буйында ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судноһы терәлә&quot;.

== Йәһүд общинаһы ==
1521—1551 йй. Давыд-Һарадок польша королеваһы Бона Сфорцаның биләмәһе булған. Уның уңайлы шарттар булдырыуы арҡаһында, Давыд-Һарадок һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килеп йәшәй баш Давыд-Һарадоклаған. Улар сауҙа һәм һөнәрселек менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр, иҡтисади өлкәлә ҙур ташлама менән файҙаланған, үҙидаралыҡтары булған —община ғәмәлдәрен Кагалда йыйылыш хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Давыд-Һарадокта ла шулай булған. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. законлаштырып була. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|1588]] йылғы [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән.ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа Давыд-Һарадоктың йәһүдтәре Үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамы буйынса йәшәгәндәр, улар йорттарынан туранан-тура урамға сыҡҡандар.

Совет власы килгәс, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист оккупацияһы осоронда Давыд-Һарадокта урындағы йәһүдтәр өсөн [[Гетто в Давид-Городке|гетто]] барлыҡҡа килгән, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII б. аҙағы — XVIII б. башы
* Ҡаҙан сиркәүе — 1913 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>c4bmxohxpmufqqhehyljbdh2wg8oye0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150334</id>
      <parentid>1150333</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T18:38:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Белем биреү */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18879" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» «Давид-Городок электромеханика заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр {{comment|йәбештергестәр|паяльник}}, йылытҡыстар, {{comment|шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар|звонки}}, СВЧ-мейестәр өсөн электр {{comment|күсергестәре|привод}} һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн {{comment|тулыландырғыстар|комплектующие}} һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Транспорты ==

=== Велосипедтар хәрәкәте ===
Ҡала властары төп урамдар буйлап веломаршруттар селтәре булдырҙы&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj/|title=Вы удивитесь: в Беларуси найден город с готовой велоинфраструктурой|author=|website=rovar.info|date=2019-12-20|publisher=|accessdate=2020-06-10|archive-date=2020-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610200835/https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

[[2017 йыл]]да транспорт үтеп йөрөгән урында Беларуста [[Полоцк]]тан ҡала икенсе велоһыҙат барлыҡҡа килде.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|title=Развитие_городского_велосипедного_движения_в_Беларуси 2017-2019.pdf|publisher=Google Docs|accessdate=2020-06-08|archive-date=2020-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200606094712/https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Ике балалар баҡсаһы бар&lt;ref name=&quot;автоссылка4&quot; /&gt;. Ҡалала китапхана бар&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot; /&gt;.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл|1796 йылдың]] 22 ғинуарында (17435 һанлы закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Давыд-Һарадоктың гербы раҫланды.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы ҡала башҡарма комитетының [[1997 йыл|1997 йылдың]] 28 июнендәге 17-се һанлы ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан менән индерелгән:

&quot;&quot;рус&quot;тың, йәки &quot;француз&quot;дың ҡара ҡырында, ҡалҡан ында Горынь йылғаһы, һәм уның буйында ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судноһы терәлә&quot;.

== Йәһүд общинаһы ==
1521—1551 йй. Давыд-Һарадок польша королеваһы Бона Сфорцаның биләмәһе булған. Уның уңайлы шарттар булдырыуы арҡаһында, Давыд-Һарадок һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килеп йәшәй баш Давыд-Һарадоклаған. Улар сауҙа һәм һөнәрселек менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр, иҡтисади өлкәлә ҙур ташлама менән файҙаланған, үҙидаралыҡтары булған —община ғәмәлдәрен Кагалда йыйылыш хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Давыд-Һарадокта ла шулай булған. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. законлаштырып була. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|1588]] йылғы [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән.ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа Давыд-Һарадоктың йәһүдтәре Үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамы буйынса йәшәгәндәр, улар йорттарынан туранан-тура урамға сыҡҡандар.

Совет власы килгәс, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист оккупацияһы осоронда Давыд-Һарадокта урындағы йәһүдтәр өсөн [[Гетто в Давид-Городке|гетто]] барлыҡҡа килгән, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII б. аҙағы — XVIII б. башы
* Ҡаҙан сиркәүе — 1913 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>gj33qs1i8gngi3sewy5c6byk6ygzkwy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150335</id>
      <parentid>1150334</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T18:48:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Геральдикаһы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19102" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» «Давид-Городок электромеханика заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр {{comment|йәбештергестәр|паяльник}}, йылытҡыстар, {{comment|шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар|звонки}}, СВЧ-мейестәр өсөн электр {{comment|күсергестәре|привод}} һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн {{comment|тулыландырғыстар|комплектующие}} һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Транспорты ==

=== Велосипедтар хәрәкәте ===
Ҡала властары төп урамдар буйлап веломаршруттар селтәре булдырҙы&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj/|title=Вы удивитесь: в Беларуси найден город с готовой велоинфраструктурой|author=|website=rovar.info|date=2019-12-20|publisher=|accessdate=2020-06-10|archive-date=2020-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610200835/https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

[[2017 йыл]]да транспорт үтеп йөрөгән урында Беларуста [[Полоцк]]тан ҡала икенсе велоһыҙат барлыҡҡа килде.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|title=Развитие_городского_велосипедного_движения_в_Беларуси 2017-2019.pdf|publisher=Google Docs|accessdate=2020-06-08|archive-date=2020-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200606094712/https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Ике балалар баҡсаһы бар&lt;ref name=&quot;автоссылка4&quot; /&gt;. Ҡалала китапхана бар&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot; /&gt;.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл]]дың 22 ғинуарында (17435-се закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Дауыт ҡаласыҡтың гербы раҫлана.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы [[1997 йыл]]дың 28 июнендә Дауыт ҡала башҡарма комитетының 17-се ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан аҫтында индерелгән:

«Русскийҙың ҡара баҫыуында», йәғни француз ҡалҡанының, ике ҡа ре булға Горынь йылғаһына уртаһында у төрлө тауарҙар һанған алтын судно килеп терәлә.

&quot;&quot;рус&quot;тың, йәки &quot;француз&quot;дың ҡалҡанының ҡара ҡырында, Горынь йылғаһының ярында ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судно терәлә&quot;.

== Йәһүд общинаһы ==
1521—1551 йй. Давыд-Һарадок польша королеваһы Бона Сфорцаның биләмәһе булған. Уның уңайлы шарттар булдырыуы арҡаһында, Давыд-Һарадок һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килеп йәшәй баш Давыд-Һарадоклаған. Улар сауҙа һәм һөнәрселек менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр, иҡтисади өлкәлә ҙур ташлама менән файҙаланған, үҙидаралыҡтары булған —община ғәмәлдәрен Кагалда йыйылыш хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Давыд-Һарадокта ла шулай булған. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. законлаштырып була. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|1588]] йылғы [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән.ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа Давыд-Һарадоктың йәһүдтәре Үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамы буйынса йәшәгәндәр, улар йорттарынан туранан-тура урамға сыҡҡандар.

Совет власы килгәс, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист оккупацияһы осоронда Давыд-Һарадокта урындағы йәһүдтәр өсөн [[Гетто в Давид-Городке|гетто]] барлыҡҡа килгән, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII б. аҙағы — XVIII б. башы
* Ҡаҙан сиркәүе — 1913 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>64pc5idbn9w8t5pluae7tfn2ghpb4hw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150337</id>
      <parentid>1150335</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T18:50:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Геральдикаһы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18828" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» «Давид-Городок электромеханика заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр {{comment|йәбештергестәр|паяльник}}, йылытҡыстар, {{comment|шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар|звонки}}, СВЧ-мейестәр өсөн электр {{comment|күсергестәре|привод}} һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн {{comment|тулыландырғыстар|комплектующие}} һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Транспорты ==

=== Велосипедтар хәрәкәте ===
Ҡала властары төп урамдар буйлап веломаршруттар селтәре булдырҙы&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj/|title=Вы удивитесь: в Беларуси найден город с готовой велоинфраструктурой|author=|website=rovar.info|date=2019-12-20|publisher=|accessdate=2020-06-10|archive-date=2020-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610200835/https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

[[2017 йыл]]да транспорт үтеп йөрөгән урында Беларуста [[Полоцк]]тан ҡала икенсе велоһыҙат барлыҡҡа килде.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|title=Развитие_городского_велосипедного_движения_в_Беларуси 2017-2019.pdf|publisher=Google Docs|accessdate=2020-06-08|archive-date=2020-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200606094712/https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Ике балалар баҡсаһы бар&lt;ref name=&quot;автоссылка4&quot; /&gt;. Ҡалала китапхана бар&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot; /&gt;.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл]]дың 22 ғинуарында (17435-се закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Дауыт ҡаласыҡтың гербы раҫлана.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы [[1997 йыл]]дың 28 июнендә Дауыт ҡала башҡарма комитетының 17-се ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан аҫтында индерелгән:

«рус»тың, йәки «француз» ҡалҡанының ҡара ҡырында, Горынь йылғаһының ярында, ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судно терәлә».

== Йәһүд общинаһы ==
1521—1551 йй. Давыд-Һарадок польша королеваһы Бона Сфорцаның биләмәһе булған. Уның уңайлы шарттар булдырыуы арҡаһында, Давыд-Һарадок һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килеп йәшәй баш Давыд-Һарадоклаған. Улар сауҙа һәм һөнәрселек менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр, иҡтисади өлкәлә ҙур ташлама менән файҙаланған, үҙидаралыҡтары булған —община ғәмәлдәрен Кагалда йыйылыш хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Давыд-Һарадокта ла шулай булған. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. законлаштырып була. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|1588]] йылғы [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән.ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа Давыд-Һарадоктың йәһүдтәре Үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамы буйынса йәшәгәндәр, улар йорттарынан туранан-тура урамға сыҡҡандар.

Совет власы килгәс, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист оккупацияһы осоронда Давыд-Һарадокта урындағы йәһүдтәр өсөн [[Гетто в Давид-Городке|гетто]] барлыҡҡа килгән, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII б. аҙағы — XVIII б. башы
* Ҡаҙан сиркәүе — 1913 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>mzoabuhh6sh4slkqu1zxku4tz7s8tt5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150338</id>
      <parentid>1150337</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T18:52:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Геральдикаһы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18821" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» «Давид-Городок электромеханика заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр {{comment|йәбештергестәр|паяльник}}, йылытҡыстар, {{comment|шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар|звонки}}, СВЧ-мейестәр өсөн электр {{comment|күсергестәре|привод}} һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн {{comment|тулыландырғыстар|комплектующие}} һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Транспорты ==

=== Велосипедтар хәрәкәте ===
Ҡала властары төп урамдар буйлап веломаршруттар селтәре булдырҙы&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj/|title=Вы удивитесь: в Беларуси найден город с готовой велоинфраструктурой|author=|website=rovar.info|date=2019-12-20|publisher=|accessdate=2020-06-10|archive-date=2020-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610200835/https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

[[2017 йыл]]да транспорт үтеп йөрөгән урында Беларуста [[Полоцк]]тан ҡала икенсе велоһыҙат барлыҡҡа килде.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|title=Развитие_городского_велосипедного_движения_в_Беларуси 2017-2019.pdf|publisher=Google Docs|accessdate=2020-06-08|archive-date=2020-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200606094712/https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Ике балалар баҡсаһы бар&lt;ref name=&quot;автоссылка4&quot; /&gt;. Ҡалала китапхана бар&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot; /&gt;.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл]]дың 22 ғинуарында (17435-се закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Дауыт ҡаласыҡтың гербы раҫлана.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы [[1997 йыл]]дың 28 июнендә Дауыт ҡала башҡарма комитетының 17-се ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан аҫтында индерелгән:

«рус» йәки «француз» ҡалҡанының ҡара ҡырында, Горынь йылғаһының ярында, ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судно терәлә».

== Йәһүд общинаһы ==
1521—1551 йй. Давыд-Һарадок польша королеваһы Бона Сфорцаның биләмәһе булған. Уның уңайлы шарттар булдырыуы арҡаһында, Давыд-Һарадок һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килеп йәшәй баш Давыд-Һарадоклаған. Улар сауҙа һәм һөнәрселек менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр, иҡтисади өлкәлә ҙур ташлама менән файҙаланған, үҙидаралыҡтары булған —община ғәмәлдәрен Кагалда йыйылыш хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Давыд-Һарадокта ла шулай булған. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. законлаштырып була. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|1588]] йылғы [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән.ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа Давыд-Һарадоктың йәһүдтәре Үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамы буйынса йәшәгәндәр, улар йорттарынан туранан-тура урамға сыҡҡандар.

Совет власы килгәс, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист оккупацияһы осоронда Давыд-Һарадокта урындағы йәһүдтәр өсөн [[Гетто в Давид-Городке|гетто]] барлыҡҡа килгән, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII б. аҙағы — XVIII б. башы
* Ҡаҙан сиркәүе — 1913 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>i6loxhlby9icm75pwgalkiqj8alky7d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150340</id>
      <parentid>1150338</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T19:08:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Йәһүд общинаһы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18796" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» «Давид-Городок электромеханика заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр {{comment|йәбештергестәр|паяльник}}, йылытҡыстар, {{comment|шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар|звонки}}, СВЧ-мейестәр өсөн электр {{comment|күсергестәре|привод}} һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн {{comment|тулыландырғыстар|комплектующие}} һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Транспорты ==

=== Велосипедтар хәрәкәте ===
Ҡала властары төп урамдар буйлап веломаршруттар селтәре булдырҙы&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj/|title=Вы удивитесь: в Беларуси найден город с готовой велоинфраструктурой|author=|website=rovar.info|date=2019-12-20|publisher=|accessdate=2020-06-10|archive-date=2020-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610200835/https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

[[2017 йыл]]да транспорт үтеп йөрөгән урында Беларуста [[Полоцк]]тан ҡала икенсе велоһыҙат барлыҡҡа килде.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|title=Развитие_городского_велосипедного_движения_в_Беларуси 2017-2019.pdf|publisher=Google Docs|accessdate=2020-06-08|archive-date=2020-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200606094712/https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Ике балалар баҡсаһы бар&lt;ref name=&quot;автоссылка4&quot; /&gt;. Ҡалала китапхана бар&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot; /&gt;.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл]]дың 22 ғинуарында (17435-се закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Дауыт ҡаласыҡтың гербы раҫлана.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы [[1997 йыл]]дың 28 июнендә Дауыт ҡала башҡарма комитетының 17-се ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан аҫтында индерелгән:

«рус» йәки «француз» ҡалҡанының ҡара ҡырында, Горынь йылғаһының ярында, ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судно терәлә».

== Йәһүд общинаһы ==
1521-1551 йылдарҙа Дауыт ҡаласығы Польша королеваһы Бона Сфорцтың биләмәһе булған. Уның ыңғай ризалығы арҡаһында, Дауыт ҡаласығына һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр күсенеп килеп йәшә  Давид-ҡаласыҡҡа һәм эргә-тирәгә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килә һәм күсенә башлай. Улар һөнәрселек һәм сауҙа менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр иҡтисад өлкәһендә ярайһы ҙур ташламалар менән файҙаланған, үҙидаралығы булған - община ғәмәлдәрен Кагал йыйылышында хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Дауыт ҡаласыҡта ла ошо хәл күҙәтелгән. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле 1588 йылғы  [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән ҡанунлаштырылған.

1920-1930 йылдарҙа йәһүдтәр үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамында туранан-тура урамға инеү-сығыу урыны булған йорттарҙа йәшәгән.

Совет власы килгәндән һуң, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист илбаҫарҙары оккупацияһы осоронда Дауыт ҡаласыҡта урындағы йәһүдтәр өсөн [[гетто]] булдырылған, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII б. аҙағы — XVIII б. башы
* Ҡаҙан сиркәүе — 1913 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>e6f5nhak509k3dtlxs7fuk5h57tfh72</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150341</id>
      <parentid>1150340</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T19:10:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Иҫтәлекле урындары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18841" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литвиндарҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, уратып Давыд-Һарадокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» «Давид-Городок электромеханика заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр {{comment|йәбештергестәр|паяльник}}, йылытҡыстар, {{comment|шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар|звонки}}, СВЧ-мейестәр өсөн электр {{comment|күсергестәре|привод}} һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн {{comment|тулыландырғыстар|комплектующие}} һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Транспорты ==

=== Велосипедтар хәрәкәте ===
Ҡала властары төп урамдар буйлап веломаршруттар селтәре булдырҙы&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj/|title=Вы удивитесь: в Беларуси найден город с готовой велоинфраструктурой|author=|website=rovar.info|date=2019-12-20|publisher=|accessdate=2020-06-10|archive-date=2020-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610200835/https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

[[2017 йыл]]да транспорт үтеп йөрөгән урында Беларуста [[Полоцк]]тан ҡала икенсе велоһыҙат барлыҡҡа килде.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|title=Развитие_городского_велосипедного_движения_в_Беларуси 2017-2019.pdf|publisher=Google Docs|accessdate=2020-06-08|archive-date=2020-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200606094712/https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Ике балалар баҡсаһы бар&lt;ref name=&quot;автоссылка4&quot; /&gt;. Ҡалала китапхана бар&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot; /&gt;.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл]]дың 22 ғинуарында (17435-се закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Дауыт ҡаласыҡтың гербы раҫлана.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы [[1997 йыл]]дың 28 июнендә Дауыт ҡала башҡарма комитетының 17-се ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан аҫтында индерелгән:

«рус» йәки «француз» ҡалҡанының ҡара ҡырында, Горынь йылғаһының ярында, ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судно терәлә».

== Йәһүд общинаһы ==
1521-1551 йылдарҙа Дауыт ҡаласығы Польша королеваһы Бона Сфорцтың биләмәһе булған. Уның ыңғай ризалығы арҡаһында, Дауыт ҡаласығына һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр күсенеп килеп йәшә  Давид-ҡаласыҡҡа һәм эргә-тирәгә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килә һәм күсенә башлай. Улар һөнәрселек һәм сауҙа менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр иҡтисад өлкәһендә ярайһы ҙур ташламалар менән файҙаланған, үҙидаралығы булған - община ғәмәлдәрен Кагал йыйылышында хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Дауыт ҡаласыҡта ла ошо хәл күҙәтелгән. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле 1588 йылғы  [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән ҡанунлаштырылған.

1920-1930 йылдарҙа йәһүдтәр үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамында туранан-тура урамға инеү-сығыу урыны булған йорттарҙа йәшәгән.

Совет власы килгәндән һуң, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист илбаҫарҙары оккупацияһы осоронда Дауыт ҡаласыҡта урындағы йәһүдтәр өсөн [[гетто]] булдырылған, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII быуат аҙағы — XVIII быуат башы
* Ҡазан сиркәүе — 1913 йыл
* Костёл — 1936 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>2cpucb5xu67fl439w68gticjqrb7lwh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150346</id>
      <parentid>1150341</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T19:17:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18827" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литваларҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған,  Дауыт ҡаласығын ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» «Давид-Городок электромеханика заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр {{comment|йәбештергестәр|паяльник}}, йылытҡыстар, {{comment|шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар|звонки}}, СВЧ-мейестәр өсөн электр {{comment|күсергестәре|привод}} һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн {{comment|тулыландырғыстар|комплектующие}} һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Транспорты ==

=== Велосипедтар хәрәкәте ===
Ҡала властары төп урамдар буйлап веломаршруттар селтәре булдырҙы&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj/|title=Вы удивитесь: в Беларуси найден город с готовой велоинфраструктурой|author=|website=rovar.info|date=2019-12-20|publisher=|accessdate=2020-06-10|archive-date=2020-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610200835/https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

[[2017 йыл]]да транспорт үтеп йөрөгән урында Беларуста [[Полоцк]]тан ҡала икенсе велоһыҙат барлыҡҡа килде.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|title=Развитие_городского_велосипедного_движения_в_Беларуси 2017-2019.pdf|publisher=Google Docs|accessdate=2020-06-08|archive-date=2020-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200606094712/https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Ике балалар баҡсаһы бар&lt;ref name=&quot;автоссылка4&quot; /&gt;. Ҡалала китапхана бар&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot; /&gt;.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл]]дың 22 ғинуарында (17435-се закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Дауыт ҡаласыҡтың гербы раҫлана.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы [[1997 йыл]]дың 28 июнендә Дауыт ҡала башҡарма комитетының 17-се ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан аҫтында индерелгән:

«рус» йәки «француз» ҡалҡанының ҡара ҡырында, Горынь йылғаһының ярында, ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судно терәлә».

== Йәһүд общинаһы ==
1521-1551 йылдарҙа Дауыт ҡаласығы Польша королеваһы Бона Сфорцтың биләмәһе булған. Уның ыңғай ризалығы арҡаһында, Дауыт ҡаласығына һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр күсенеп килеп йәшә  Давид-ҡаласыҡҡа һәм эргә-тирәгә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килә һәм күсенә башлай. Улар һөнәрселек һәм сауҙа менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр иҡтисад өлкәһендә ярайһы ҙур ташламалар менән файҙаланған, үҙидаралығы булған - община ғәмәлдәрен Кагал йыйылышында хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Дауыт ҡаласыҡта ла ошо хәл күҙәтелгән. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле 1588 йылғы  [[Статут Великого княжества Литовского 1588 года|Конституция]] менән ҡанунлаштырылған.

1920-1930 йылдарҙа йәһүдтәр үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамында туранан-тура урамға инеү-сығыу урыны булған йорттарҙа йәшәгән.

Совет власы килгәндән һуң, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист илбаҫарҙары оккупацияһы осоронда Дауыт ҡаласыҡта урындағы йәһүдтәр өсөн [[гетто]] булдырылған, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII быуат аҙағы — XVIII быуат башы
* Ҡазан сиркәүе — 1913 йыл
* Костёл — 1936 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>h12xfdok5lu09hpsej573il3ma3mkdp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150348</id>
      <parentid>1150346</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T19:18:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>/* Йәһүд общинаһы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18738" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литваларҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған,  Дауыт ҡаласығын ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» «Давид-Городок электромеханика заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр {{comment|йәбештергестәр|паяльник}}, йылытҡыстар, {{comment|шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар|звонки}}, СВЧ-мейестәр өсөн электр {{comment|күсергестәре|привод}} һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн {{comment|тулыландырғыстар|комплектующие}} һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Транспорты ==

=== Велосипедтар хәрәкәте ===
Ҡала властары төп урамдар буйлап веломаршруттар селтәре булдырҙы&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj/|title=Вы удивитесь: в Беларуси найден город с готовой велоинфраструктурой|author=|website=rovar.info|date=2019-12-20|publisher=|accessdate=2020-06-10|archive-date=2020-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610200835/https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

[[2017 йыл]]да транспорт үтеп йөрөгән урында Беларуста [[Полоцк]]тан ҡала икенсе велоһыҙат барлыҡҡа килде.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|title=Развитие_городского_велосипедного_движения_в_Беларуси 2017-2019.pdf|publisher=Google Docs|accessdate=2020-06-08|archive-date=2020-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200606094712/https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Ике балалар баҡсаһы бар&lt;ref name=&quot;автоссылка4&quot; /&gt;. Ҡалала китапхана бар&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot; /&gt;.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл]]дың 22 ғинуарында (17435-се закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Дауыт ҡаласыҡтың гербы раҫлана.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы [[1997 йыл]]дың 28 июнендә Дауыт ҡала башҡарма комитетының 17-се ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан аҫтында индерелгән:

«рус» йәки «француз» ҡалҡанының ҡара ҡырында, Горынь йылғаһының ярында, ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судно терәлә».

== Йәһүд общинаһы ==
1521-1551 йылдарҙа Дауыт ҡаласығы Польша королеваһы Бона Сфорцтың биләмәһе булған. Уның ыңғай ризалығы арҡаһында, Дауыт ҡаласығына һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр күсенеп килеп йәшә  Давид-ҡаласыҡҡа һәм эргә-тирәгә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килә һәм күсенә башлай. Улар һөнәрселек һәм сауҙа менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр иҡтисад өлкәһендә ярайһы ҙур ташламалар менән файҙаланған, үҙидаралығы булған - община ғәмәлдәрен Кагал йыйылышында хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Дауыт ҡаласыҡта ла ошо хәл күҙәтелгән. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле 1588 йылғы Конституция менән ҡанунлаштырылған.

1920-1930 йылдарҙа йәһүдтәр үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамында туранан-тура урамға инеү-сығыу урыны булған йорттарҙа йәшәгән.

Совет власы килгәндән һуң, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист илбаҫарҙары оккупацияһы осоронда Дауыт ҡаласыҡта урындағы йәһүдтәр өсөн [[гетто]] булдырылған, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII быуат аҙағы — XVIII быуат башы
* Ҡазан сиркәүе — 1913 йыл
* Костёл — 1936 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>aszadivg1847tz8wghc5jfs3jlg5j4w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150351</id>
      <parentid>1150348</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T20:59:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Akkashka  [[Дауыт ҡаласығы]] битенең исемен үҙгәртте. Яңы исеме: [[Давид-городок]]: Ҡаласыҡ Волынь  кенәзе Давид Игоревич исеменә бәйле </comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18738" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Дауыт ҡаласығы''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Дауыт ҡаласыҡ һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давыд Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Дауыт-ҡаласыҡ тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынск кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге составына ингән]].

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вилен воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литваларҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған,  Дауыт ҡаласығын ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Дауыт ҡаласығында барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Дауыт ҡаласығында [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Дауыт ҡаласығы — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Дауыт ҡаласығы — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Дауыт ҡаласығын ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Дауыт ҡаласығының {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы| селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851 
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98%
| 438
| 4,75%
| 134
| 1,45%
| 33
| 0,36%
| 25
| 0,27%
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59%
| 163
| 2,48%
| 76
| 1,16%
| 34
| 0,52%
|}

2017 йылда Давид-ҡаласыҡта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты - 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес - 13,4, Брест өлкәһе буйынса - 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса - 10,8), Давид-ҡаласыҡта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле - ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157–159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Дауыт ҡаласығы электромеханик заводы» «Давид-Городок электромеханика заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр {{comment|йәбештергестәр|паяльник}}, йылытҡыстар, {{comment|шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар|звонки}}, СВЧ-мейестәр өсөн электр {{comment|күсергестәре|привод}} һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн {{comment|тулыландырғыстар|комплектующие}} һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Транспорты ==

=== Велосипедтар хәрәкәте ===
Ҡала властары төп урамдар буйлап веломаршруттар селтәре булдырҙы&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj/|title=Вы удивитесь: в Беларуси найден город с готовой велоинфраструктурой|author=|website=rovar.info|date=2019-12-20|publisher=|accessdate=2020-06-10|archive-date=2020-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610200835/https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

[[2017 йыл]]да транспорт үтеп йөрөгән урында Беларуста [[Полоцк]]тан ҡала икенсе велоһыҙат барлыҡҡа килде.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|title=Развитие_городского_велосипедного_движения_в_Беларуси 2017-2019.pdf|publisher=Google Docs|accessdate=2020-06-08|archive-date=2020-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200606094712/https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Ике балалар баҡсаһы бар&lt;ref name=&quot;автоссылка4&quot; /&gt;. Ҡалала китапхана бар&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot; /&gt;.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл]]дың 22 ғинуарында (17435-се закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Дауыт ҡаласыҡтың гербы раҫлана.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы [[1997 йыл]]дың 28 июнендә Дауыт ҡала башҡарма комитетының 17-се ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан аҫтында индерелгән:

«рус» йәки «француз» ҡалҡанының ҡара ҡырында, Горынь йылғаһының ярында, ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судно терәлә».

== Йәһүд общинаһы ==
1521-1551 йылдарҙа Дауыт ҡаласығы Польша королеваһы Бона Сфорцтың биләмәһе булған. Уның ыңғай ризалығы арҡаһында, Дауыт ҡаласығына һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр күсенеп килеп йәшә  Давид-ҡаласыҡҡа һәм эргә-тирәгә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килә һәм күсенә башлай. Улар һөнәрселек һәм сауҙа менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр иҡтисад өлкәһендә ярайһы ҙур ташламалар менән файҙаланған, үҙидаралығы булған - община ғәмәлдәрен Кагал йыйылышында хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Дауыт ҡаласыҡта ла ошо хәл күҙәтелгән. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле 1588 йылғы Конституция менән ҡанунлаштырылған.

1920-1930 йылдарҙа йәһүдтәр үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамында туранан-тура урамға инеү-сығыу урыны булған йорттарҙа йәшәгән.

Совет власы килгәндән һуң, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист илбаҫарҙары оккупацияһы осоронда Дауыт ҡаласыҡта урындағы йәһүдтәр өсөн [[гетто]] булдырылған, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII быуат аҙағы — XVIII быуат башы
* Ҡазан сиркәүе — 1913 йыл
* Костёл — 1936 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Дауыт ҡаласығында гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]</text>
      <sha1>aszadivg1847tz8wghc5jfs3jlg5j4w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150355</id>
      <parentid>1150351</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T21:12:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18678" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Давид-Городок''' ({{Lang-be|Давыд-Гарадок}}) — [[Беларусь|Белоруссияның]] Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. [[1940 йыл]]дан ҡала статусында. [[Горынь (йылға)|Горынь]] йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

== Тарихы ==
Давид-Городок һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған&lt;ref&gt;Лысенко е п. ф. туровский ҡала. Минск. 1974. С.118—142.&lt;/ref&gt;.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давид Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Давид-Городок тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынь кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала [[Бөйөк Литва кенәзлеге]] составында була. 1509 йылда [[Пинское княжество|Пинск кенәзлеге]] составына ингән.

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был {{comment|ҙур ауыл|местечко}} Вильна воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле [[Стефан Баторий|Стефан]] [[Стефан Баторий|Баторий]] раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литваларҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, Давид-Городокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

[[Речь Посполитая]]ны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң [[Рәсәй империяһы|Рәсәйгә]] күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда {{comment|ҙур ауыл|местечко}} халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.
[[Файл:Davyd-Haradok, Łučnikaŭskaja, Božaha Cieła. Давыд-Гарадок, Лучнікаўская, Божага Цела (1936).jpg|альт=Костёл Божьего Тела (1936)|мини|Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)]]
1865 йылға ҡарата Давид-Городокта барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Давид-Городокта [[Советская власть|Совет власы]] 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Давид-Городок — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан {{comment|баҫып алына|оккупация}}; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

[[1939 йыл]]дың сентябрендә ҡала [[Белорус Совет Социалистик Республикаһы|Белорус ССР-ы]] составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Давид-Городок — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны [[Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһы|Ҡыҙыл Армия]] Давид-Городокты ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. [[Белорусская операция (1944)|Белорус стратегик һөжүм операцияһы]] барышында 1944 йылдың 9 июлендә [[1-й Белорусский фронт|1-се Белорус фронты]] ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Давид-Городоктың {{comment| үҙәк өлөшө|детинец}}ндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий {{comment|ауылы торағы|селище}}, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған {{comment|орсоҡбаш|пряслица}} табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, {{comment| ағас түшәлгән юл|мостовая}} ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

== Халҡы ==
{|
|'''Халыҡ һаны'''&lt;ref&gt;Беларуская Савецкая Энцыклапедыя: у 12 т. / гал. рэд. П. У. Броўка. — Т. 12: БССР. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1975. — С. 697.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r: alfabetyczny wykaz miast w Polsce w granicach administracyjnych z dn. 1.V.1933 r: wyniki tymczasowe] {{Wayback|url=http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=14478 |date=20200918203113 }}. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1933. — S. 1-5.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 39-41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Статистический ежегодник Брестской области. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2013. — С. 42-44.&lt;/ref&gt;:
|-
|{{Graph:Chart|width=480|height=200|type=rect|yAxisMin=0
|x=1897,1931,1939,1959,1970,1979,1989,2006,2008,2009,2010,2011,2016,2017,2018,2019,2020,2021
|y=7800,11701,11700,9227,7068,7894,7708,6981,6735,6645,6557,6460,5946,5892,5851,5981,5917,5919
|colors=lightblue|showValues=fontsize:15,fontcolor:black}}
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! йыл
! 1897
! 1931
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2001
! 2011
! 2018
! 2020
|-
! халҡы
| 7800
| 11 701
| 9227
| 7068
| 7894
| 7700
| 7220
| 6460
| 5851
| 5917
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! colspan=11| 1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав&lt;ref&gt;[[Национальный архив Республики Беларусь|НАРБ]]. Ф. 30, оп. 5, д. 7304, л. 24.&lt;/ref&gt;
|-
! всего (1959)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[йәһүдтәр]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[поляктар]]
|-
! 9227
| 8579
| 92,98 %
| 438
| 4,75 %
| 134
| 1,45 %
| 33
| 0,36 %
| 25
| 0,27 %
|-
! colspan=9| 2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
|-
! барлығы (2009)
! colspan=&quot;2&quot;| [[белорустар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[сиғандар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[урыҫтар]]
! colspan=&quot;2&quot;| [[украиндар]]
|-
! 6573
| 6283
| 95,59 %
| 163
| 2,48 %
| 76
| 1,16 %
| 34
| 0,52 %
|}

2017 йылда Давид-Городокта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты — 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес — 13,4, Брест өлкәһе буйынса — 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса — 10,8), Давид-Городокта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле — ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ&lt;ref&gt;Демографический ежегодник Республики Беларусь. — {{Мн.}}: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157—159.&lt;/ref&gt;.

== Иҡтисады ==
Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Давид-Городок электромеханик заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр {{comment|йәбештергестәр|паяльник}}, йылытҡыстар, {{comment|шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар|звонки}}, СВЧ-мейестәр өсөн электр {{comment|күсергестәре|привод}} һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн {{comment|тулыландырғыстар|комплектующие}} һәм башҡа приборҙар) етештерә&lt;ref&gt;[http://www.minprom.gov.by/organizacii?Filter_ID=60&amp;v_id=07537468 Асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең «Дауыт-Городокский электромеханик заводы»]&lt;/ref&gt;). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй&lt;ref&gt;[http://stolin.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=10211&amp;Itemid=668&amp;lang=ru Сәнәғәте]&lt;/ref&gt;.

== Транспорты ==

=== Велосипедтар хәрәкәте ===
Ҡала властары төп урамдар буйлап веломаршруттар селтәре булдырҙы&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj/|title=Вы удивитесь: в Беларуси найден город с готовой велоинфраструктурой|author=|website=rovar.info|date=2019-12-20|publisher=|accessdate=2020-06-10|archive-date=2020-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200610200835/https://rovar.info/vy-udivites-v-belarusi-najden-gorod-s-gotovoj-veloinfrastrukturoj|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

[[2017 йыл]]да транспорт үтеп йөрөгән урында Беларуста [[Полоцк]]тан ҡала икенсе велоһыҙат барлыҡҡа килде.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|title=Развитие_городского_велосипедного_движения_в_Беларуси 2017-2019.pdf|publisher=Google Docs|accessdate=2020-06-08|archive-date=2020-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200606094712/https://drive.google.com/file/d/1E81dRIdl0xQC4XZkBozFWqmY4J8_Uu1u/view?usp=embed_facebook|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

== Белем биреү ==
Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Ике балалар баҡсаһы бар&lt;ref name=&quot;автоссылка4&quot; /&gt;. Ҡалала китапхана бар&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot; /&gt;.

== Геральдикаһы ==
[[1796 йыл]]дың 22 ғинуарында (17435-се закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Дауыт ҡаласыҡтың гербы раҫлана.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы [[1997 йыл]]дың 28 июнендә Дауыт ҡала башҡарма комитетының 17-се ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан аҫтында индерелгән:

«рус» йәки «француз» ҡалҡанының ҡара ҡырында, Горынь йылғаһының ярында, ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судно терәлә&quot;.

== Йәһүд общинаһы ==
1521—1551 йылдарҙа Дауыт ҡаласығы Польша королеваһы Бона Сфорцтың биләмәһе булған. Уның ыңғай ризалығы арҡаһында, Давид-Городокка һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр күсенеп килеп йәшә Давид-ҡаласыҡҡа һәм эргә-тирәгә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килә һәм күсенә башлай. Улар һөнәрселек һәм сауҙа менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр иҡтисад өлкәһендә ярайһы ҙур ташламалар менән файҙаланған, үҙидаралығы булған — община ғәмәлдәрен Кагал йыйылышында хәл иткәндәр, [[Йәһүдилек|иудаизм]] йәһүд динен тотҡандар. Давид-Городокта ла ошо хәл күҙәтелгән. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле 1588 йылғы Конституция менән ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа йәһүдтәр үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамында туранан-тура урамға инеү-сығыу урыны булған йорттарҙа йәшәгән.

Совет власы килгәндән һуң, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист илбаҫарҙары оккупацияһы осоронда Давид-Городокта урындағы йәһүдтәр өсөн [[гетто]] булдырылған, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

== Иҫтәлекле урындары ==
* Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII быуат аҙағы — XVIII быуат башы
* Ҡазан сиркәүе — 1913 йыл
* Костёл — 1936 йыл

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Давид-Городокта гетто

== Иҫкәрмәләр ==
[[Категория:Боронғо Урыҫ ҡалалары]]
[[Категория:Брест өлкәһе ҡалалары]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]</text>
      <sha1>rmmw3yw64ltr02nrakhpuw6056swita</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фекерләшеү:Давид-городок</title>
    <ns>1</ns>
    <id>147946</id>
    <revision>
      <id>1150353</id>
      <parentid>1150212</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T20:59:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Akkashka  [[Фекерләшеү:Дауыт ҡаласығы]] битенең исемен үҙгәртте. Яңы исеме: [[Фекерләшеү:Давид-городок]]: Ҡаласыҡ Волынь  кенәзе Давид Игоревич исеменә бәйле </comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3336" xml:space="preserve">{{ТИМ|ru|Давид-Городок|17 март 2019}}

== Мәҡәлә исеме ==

Мин мәҡәлә исемен '''Дауыт ҡаласығы''' тип атарға тәҡдим итәм.  @[[Ҡатнашыусы:Аҡҡашҡа|Аҡҡашҡа]], @[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]], @[[Ҡатнашыусы:Баныу|Баныу]], һеҙҙең фекер нисек? 

@[[Ҡатнашыусы:ČarnaruskiVoin|&lt;bdi&gt;ČarnaruskiVoin&lt;/bdi&gt;]], в данном случае некорректно приводить в пример название статьи в татарском разделе Википедии. В башкирском языке нет такого слова &quot;Һарадок&quot;. Слово &quot;городок&quot; - переводится как &quot;ҡаласыҡ&quot;. Имя Давид на башкирском языке тоже имеет устойчивой название [[Дауыт]]. Я предлагаю название статьи '''Дауыт ҡаласығы'''. [[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 18:28, 18 август 2022 (UTC)
* Согласен. Здесь никакого вопроса и не должно быть. Вопрос в другом: почему название статьи меняется без обсуждения? --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 00:59, 19 август 2022 (UTC)
* Дауыт ҡаласығы.(В соответствии с общим правилом именования статей: статьи называются так, как это наиболее знакомо носителям языка с учётом академичности/энциклопедичности)--- [[Ҡатнашыусы:Баныу|Баныу]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Баныу|әңгәмә]]) 10:06, 19 август 2022 (UTC)
* Мәҡәлә йөкмәткеһе буйынса «Дауыт ҡаласығы» исеменә тап килә. Башҡорт энциклопедияһында  «Ҡаласыҡ — археологик ҡомартҡы, нығытылған торама» тип тасуирлана [[Ҡатнашыусы:Баныу|Баныу]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Баныу|әңгәмә]]) 17:08, 19 август 2022 (UTC)

== Тупаҫ тәржемә ==

@[[Ҡатнашыусы:Аҡҡашҡа|Аҡҡашҡа]] апай. Мәҡәлә бик тупаҫ тәржемә итәлгән. Преамбуланы һәм Траих бүлегендә беренсе абзацты яңынан яҙҙым. Һеҙ машина тәржемәһенән ҡулдан эшкәртеп бөтмәгәнгә оҡшаған. Иғтибарлылаҡ булығыҙ, мәҡәләгеҙҙе яңынан мөхәррирләп сығығыҙ әле. Күп мәҡәлә урынына сифатлы мәҡәлә яҡшыраҡ булыр. [[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 15:52, 19 август 2022 (UTC)</text>
      <sha1>lwak5mqi3t3q82dqlrp4o3ig5zdk8r0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сура (Волга ҡушылдығы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159075</id>
    <revision>
      <id>1150366</id>
      <parentid>1057575</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T09:49:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.65.113.247</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Топонимика */ https://translate.academic.ru/sura/sa/ru/</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25444" xml:space="preserve">{{Ук}}
[[Файл:Sura_river_03388.jpg|мини|Сурское ҡасабаһы эргәһендә Сура йылғаһы]]
'''Сура́''' (сыуаш. Сăр, тау марийса Шур), {{Lang-myv|Сура лей}})&lt;ref name=&quot;Ручин&quot;&gt;{{Китап|автор=Ручин А. Б., Артаев О. Н., Клевакин А. А. и др.|заглавие=Рыбное население бассейна реки Суры: видовое разнообразие, популяции, распределение, охрана|ссылка=http://web.archive.org/web/20170312064446/http://ashipunov.info/shipunov/school/books/rybn_nasel_bass_reki_sury_2016.pdf|место=Саранск|издательство=Мордов. ун-та|год=2016|страниц=272|isbn=978-5-7103-3217-7}}&lt;/ref&gt; — ҙур йылға, [[Волга]].йылғаһының уң ҡушылдығы. [[Ульяновск өлкәһе|Ульяновск]], [[Пенза өлкәһе|Пенза]] һәм [[Түбәнге Новгород өлкәһе|Түбәнге Новгород]] өлкәләре, [[Мордва Республикаһы|Мордва]], [[Марий Эл]] һәм [[Сыуашстан]] аша аға.

Йылғаның оҙонлоғо — 841 км, һыу йыйыу бассейны майҙаны — 67,5 мең км². Тамағында уртаса һыу сығымы — 260 м³/с.&lt;ref name=&quot;bse&quot;&gt;{{БСЭ3|title=Сура (река)}}&lt;/ref&gt;.
 
Волга буйы ҡалҡыулығынан, Ульяновск өлкәһендәге Сурские Вершины ауылынан башлана һәм тәүҙә көнбайышҡа, һуңынан башлыса төньяҡҡа аға. Түбәнге ағымында һал ағыҙалар һәм суднолар йөрөй. Сәнәғәтте һыу менән тәьмин итеү өсөн ҡулланыла. Сура буйындағы иң ҙур ҡала — [[Пенза]]. Шулай уҡ Сура буйында Сурск, Алатырь, Ядрин, Шумерля ҡалалары, тамағында — Васильсурск пристаны, Курмыш ауылы урынлашҡан. XVI быуатҡа тиклем Сура буйлап Мәскәү кенәзлегенең көнсығыш сиге үтә.

== Топонимика ==
* Сура — бормалы йылға һәм уның йырҙаһы, күп ваҡыт, ҡырҡа боролоштар яһай. Таулы марий телендә «''шур''» шулай уҡ «[[мөгөҙ]]» (хайуан мөгөҙө)&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://dict.komikyv.ru/index.php/term/8,75919.xhtml |deadlink = yes |title = Большой марийско-русский словарь (1990—2005): Марий йылме мутер = Словарь марийского языка в 10 томах. Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 1990—2005 |accessdate = 2014-12-02 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20141209205536/http://dict.komikyv.ru/index.php/term/8,75919.xhtml |archivedate = 2014-12-09 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141209205536/http://dict.komikyv.ru/index.php/term/8,75919.xhtml |date=2014-12-09 }}&lt;/ref&gt; тигәнде аңлата. Этимологияһы ошо һүҙҙән килеп сыҡҡандыр, моғайын.&lt;ref&gt;https://translate.academic.ru/sura/sa/ru/&lt;/ref&gt;
* Икенсе фараз:
{{начало цитаты}}[[Мордва]]ла йылға ''Сура'', ҡайһы саҡта ''Суро'' тип атала, таулы марий телендә ''Шур'', [[Удмуртский язык|удмурт]] телендәге ''шур'' «йылға», сыуаш телендәге ''шор'', ''шур'' «һаҙлыҡ», коми телендәге ''шор'' «инеш, шишмә, гөрләүек» менән сағыштыр. Былар барыһы ла Сура гидронимының Волга буйы үле фин-уғыр телендәге «йылға» терминынан сыҡҡанын фаразлау мөмкинлеген бирә.{{конец цитаты|Географические названия мира: Топонимический словарь. — М: АСТ. Поспелов Е.М. 2001}}
* Өсөнсө фараз:
{{начало цитаты}}Атаманың килеп сығышы тураһында мордва риүәйәте бар: «Борон замандарҙа күп халыҡтар бер урындан икенсе урынға күсеп йөрөгәндәр. Мордва бында килгәндә, Волгала ниндәйҙер бер халыҡ йәшәгән. Мордва Волгаға килә, ләкин алдан килгән кешеләр уларҙы йылға буйлап түбәнгә төшөргә бирмәгәндәр. Мордва ҡабат кире киткән, ләкин үрге яҡтан, Волга яғынан; улай барған, былай барған, йәшәр урын эҙләгән. Һәм икенсе йылға һыуҙарын Волгаға көньяҡтан ҡойған ергә килеп сыҡҡан. Ҡарттар бергәләп кәңәшләшә башлағандар: нишләргә, ҡайҙа барырға? Араларында иң ҡарты әйткән: „Бына был йылға нәҡ бармаҡ кеүек, ҡайҙа барырға икәнен күрһәтә. Беҙгә шул йылға буйлап китергә һәм шунда йәшәргә кәрәк тигән“. Уны тыңап, шул йылға үренә ҡарап атлағандар, унда башҡа халыҡ булмай, бер кем дә йәшәмәгән була. Урын һунар итергә яҡшы, урмандар күп була. Шулай итеп, йәшәргә ҡалғандар. Ә йылғаны Сур тип атағандар — ул, бармаҡ кеүек, уларға йәшәү урынын күрһәткән. Сур мордва телендә — „Бармаҡ“ тигәнде аңлата» («Мордва халҡының ауыҙ-тел ижады», том Х. — Саранск, 1983, 230 бит){{цитата аҙағы|источник=Древности Пензенского края в зеркале топонимики&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = http://inpenza.ru/history/drevnosti.pdf |title = М.С. Полубояров. Древности Пензенского края в зеркале топонимики: Москва, 2010 |lang = ru |website = inpenza.ru |date = |accessdate = 2019-12-06 |deadlink = no}}&lt;/ref&gt;}}
* Дүртенсе фараз: 
{{начало цитаты}}… татар телендә «''соры́''» тигән һүҙ бар (Сураны татарҙар тап шулай атап йөрөтә), сура йылғаһының һыуы ысынлап та һоро йәки соры.&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = http://mishare.narod.ru/books/Ethnic_roots/7.htm |title = Орлов А.М. Нижегородские татары: этнические корни и исторические судьбы. Нижний Новгород, 2001 |lang = ru |website = mishare.narod.ru |date = |accessdate = 2019-12-06 |deadlink = no}}&lt;/ref&gt;}}

== Тасуирламаһы ==
Тулылануыуы, ҡар өҫтөнлөк ала тиер кәрәк, ҡатнаш. [[Ташҡын]] апрель — майҙа. Ноябрь — декабрҙә туңа, март аҙағында — апрелдә боҙҙан әрселә.&lt;ref name=&quot;bse&quot;/&gt;Сура һыуһаҡлағысын ҡорғандан һуң йылға аҡмаһы йәки ағып төшкән һыу күләме көйләнгән.

== Тарихы ==
XVI быуатта Сура йылғаһы сик буйы һыу ағымы була. Рәсәйгә 1517 һәм 1526 йылдарҙа килгән дипломат һәм сәйәхәтсе Сигизмунд фон Герберштейн былай тип яҙа: «Сура йылғаһы Мәскәү һәм Ҡаҙан батшалары биләмәләрен бүлә, ул көньяҡтан аға, көнсығышҡа боролоп, Новгородтан егерме һигеҙ миль түбәнерәк Волгаға ҡоя. Волга һәм Сура ҡушылған ерҙә, уның бер ярында, хаким Василий ҡәлғә төҙөгән һәм үҙ исеме менән Василёвгород (Basilowgorod) тип атаған»&lt;ref&gt;{{Китап|автор=Сигизмунд Герберштейн|заглавие=Записки о Московии, в 2 тт.|ответственный=[[Хорошкевич, Анна Леонидовна|А.Л.Хорошкевич]], пер. А.И.Малеина, А.В.Назаренко|место=М.|издательство=Памятники исторической мысли|год=2008}}&lt;/ref&gt;. Был ҡәлғәне төҙөгәндән һуң урыҫтар нигеҙҙә бөтә йылғаны тиерлек үҙ контроле аҫтына ала.

1557 йылда, [[Иван Грозный|Иван Грозныйҙың]] [[Ҡазан|Ҡаҙан]] походы ваҡытында отряды менән Сураға килгән кенәз А. М. Курбский «бөйөк йылға, бында балығы бик күп»&lt;ref name=&quot;Лебедев&quot;&gt;{{Публикация|статья}}&lt;/ref&gt; ти. XVI быуатта Сурала һәм уның ҡушылдыҡтарында ҡала-ҡәлғәләр: Саранск (1641 йылда), Пенза (1663 йылда) һ. б. төҙөлгән. Сураның [[Ихтиология|ихтиофаунаһы]] тураһында тәүге тапҡыр телгә алыу, моғайын, 1728 й. Геральдик контораға Пенза ҡалаһы тураһында мәғлүмәт биреүҙән башланғандыр: «Был ҡала Пенза һәм Сура йылғалары буйында төҙөлгән. Ә билдәләнгән йылғаларҙа һәм күлдәрҙә: суртан, {{comment|ҡарабалыҡ|линь}}, шамбы, йәйен, {{comment|опто|язь}}, {{comment|сабаҡ| плотва}}, {{comment|һыла|судак}}, {{comment|ҡорман|лещ}}, {{comment|алабуға|окунь}}, {{comment|табан балыҡ|карась}} балыҡтары»&lt;ref name=&quot;Лебедев&quot; /&gt;.

Сура бассейнында тәүге тикшеренеүҙе 1768 йылда [[Пётр Симон Паллас|П. С. Паллас]] экспедицияһы үткәрә. Уның маршруты Түбәнге Новгород һәм Пенза губерналары буйынса үтә.

== Климаты ==
Бассейн һалҡын ҡышы һәм уртаса эҫе йәйе менән айырылып торған уртаса континенталь климатта урынлашҡан. Территория өҫтөнлөк итеүсе көнбайыш елдәр күсергән уртаса киңлек һауа массалары йоғонтоһо аҫтында ята. Иң эҫе айҙың, июлдең, уртаса температураһы — 18-19 °С; иң һыуыҡ айҙың, ғинуарҙың — −11- −12 °С. Уртаса йыллыҡ температура 4 °С тирәһе, дымлылыҡ — 75 %. Ҡар ҡатламы уртаса ноябрҙең 15-20 чилоларында урынлаша һәм 150—160 көн тора&lt;ref&gt;{{Китап|заглавие=Географический атлас Республики Мордовия|ответственный=А.А. Ямашкин, С.М. Вдовин, Н.П. Макаркин и др.|место=Саранск|издательство=Мордов. ун-та|год=2012|страниц=204}}&lt;/ref&gt;.

== Үҫемлектәр һәм хайуандар донъяһы ==
[[Файл:Sura_river_03388.jpg|мини|Сурское ҡасабаһы эргәһендә Сура йылғаһы]]
Сура бассейны хәҙерге осор балыҡ составы төрҙәре 50 [[Биологик таксон|таксон]] тәшкил итә, шуларҙың икенсе йылғанан килгәне 37 төр, интродуцент — 13, хәҙерге ваҡытта үткенсе проходной төрҙәре билдәләнмәй. Төп йүнәлеш төрҙәре осрай Сүрә өлөшөн (42) һәм ҙур ҡушылдыҡтары (34). Сура йылғаһы бассейны һыу ятҡылыҡтарында һәм һыу ағымдарында күпселектә 7 төр балыҡ осрай: суртан, {{comment|ялтырбалыҡ|}}, ябай {{comment|еҙ мыйыҡ|обыкновенный голец}}, көмөш {{comment|табан балыҡ|карась}}, {{comment|сабаҡ|плотва}} һәм {{comment|алабуға|окунь}}. Быуа хужалыҡтарынан {{comment|һаҙан|карп}}дың килеп эләгеүе һыуҙарҙа уның осрауына сәбәпсе була. Фәҡәт Сура йырҙаһында ғына осраусы 5 төрҙө билдәләргә кәрәк: {{comment|диңгеҙ балығы|тюлька}} {{comment|йыланбалыҡ|угорь}}, {{comment|күкйөн йәки күкәнәш|синец}}, {{comment|береш|берш}}. Тик быуа һәм һыуһаҡлағыстарҙа 3 төрө: аҡ амур, буффало һәм һаҙандар ғаиләһенән {{comment|сыбар ташбаш|пёстрый толстолобик}} билдәләнгән. Әммә күп кенә интродуценттар хужалыҡтарҙан «ҡасып» килә, һәм улар йылғалар йырҙаһына эләгә. 2008 йылда ГосНИОРХ государственный научно-исследовательский институт озерного и речного рыбного хозяйства им. Л. С. Берга хеҙмәткәрҙәре Сураның түбәнге ағымында (ағым буйлап 28 км үргә суднола барыу) {{comment|үгеҙбалыҡ ташбаш|бычок-кругляк}} булыуын билдәләгән. Сура бассейны һыуҙарында төбәк Ҡыҙыл китабына индерелгән 37 төрҙөң 29 төрө тереклек итә һәм/йәки тереклек иткән&lt;ref name=&quot;Ручин&quot; /&gt;

[[Һөтимәрҙәр|Һөтимәр хайуандарҙан]]: ябай ҡондоҙ, ондатра, шәшке тереклек итә. Ҡайһы саҡта тирә-яҡ урмандарҙан һыулауға ҡабандар сыға. &lt;br&gt;
[[Ер-һыу хайуандары|Амфибиялар]]: быуа һәм күл тәлмәрйене, әрмәнде һирәк осрай. &lt;br&gt;
[[Һөйрәлеүселәр]]: ябай туҙбаш. &lt;br&gt;
[[Бөжәктәр]]: {{comment|энәғараҡ|стрекозы красотки}} һәм башҡа күп төрҙәр быуа {{comment|һыу ҡандалаһы|водомерка}}. &lt;br&gt;
{{comment|Моллюскылар|әкәм-төкәмдәр}}: {{comment|анодонта-ҡабырсаҡ|беззубка}}, {{comment|йылға ҡабырсағы|перловица}}, {{comment|быуа ҡусҡары| прудовик}}. Ҡыҫалалар осрай.
Сура үҙәнендә Алатырь районы территорияһында «Присурский» ҡурсаулығының төп өлөшө урынлашҡан.

=== Ихтиофаунаһы ===
В конце XIX быуат аҙағында Сембер губернаһының Алатыр, Ҡурмыш, Ардат өйәҙҙәрендә тотолған балыҡ араһында: {{comment|алабуға|окунь}}, {{comment|һыла|судак}}, {{comment|ҡорман|лещ}}, {{comment|ажау|голавль}}, {{comment|уҡбалыҡ|стерлядь}}, {{comment|опто|язь}}, {{comment|һаҙан|сазан}}, {{comment|табан балыҡ|карась}}, {{comment| суртан|щука}}, {{comment|сабаҡ|плотва}}, {{comment|шамбы|налим}}, белуга, {{comment|ҡырпа йәки ҡарабалыҡ|линь}}, {{comment|бикре йәки мәрсен балыҡ|осётр}}, сельдь, {{comment|йәйен|сом}}, {{comment|борош|подуст}}&lt;ref&gt;{{Китап|заглавие=Рыболовство в России в 1900 году: По материалам, полученным от хозяев, состоящих корреспондентами Отдела Сельской Экономии и Сельскохозяйственной Статистики и от учреждений, ведающих дела по рыболовству|место=С. Петербург|год=1901|страниц=122}}&lt;/ref&gt;билдәләнә.

Сура башы ихтиофауна составы буйынса ярайһы уҡ ярлы һәм бында балыҡтың 9 төрө: {{comment|йылға сабағы|гольян}}, {{comment|ялтырбалыҡ|верховка}}, суртан, {{comment|алабуға|окунь}}, {{comment|шамбы|налим}}, {{comment|ябай зөгәй|подкаменщик}}, {{comment|еҙ мыйыҡ|голец}}, себер һәм ябай {{comment|ҡомтөрткө|щиповка}} йөҙә. Һуңғы йылдарҙа йылдарҙа [[Ҡондоҙ|ҡондоҙарҙың]] мөхит үҙгәртеп ҡороу эшмәкәрлеге арҡаһында Үрге Сура гидрорежимы һиҙелерлек үҙгәрҙе. Типик реофиль «инеш» фаунаһы лимнофиль фауна менән алмашына. Әгәр элек тотолған балыҡтың 90%-тан ашыуын {{comment|ер|земля}} йылға сабағы гольян тәшкил итһә, хәҙер бында {{comment|еҙ мыйыҡ|голец}}, алабуға һәм {{comment|ялтырбалыҡ|верховка}} һаны артҡан&lt;ref name=&quot;Ручин&quot; /&gt;.

Явлейка ауылынан алып Чаадаевка ҡасабаһына тиклемге участкала ихтиофауна беленеп торған реофиль «характеры», лимнофиль төрҙәр әлегә күп түгел. Реофил төрҙәр араһында: {{comment|ер|земля}} ажау голавль, {{comment|ер|земля}} бөгәрсә, йоморо сабаҡ елец, быстрянка, {{comment|ер|земля}} борош подуст, {{comment|ер|земля}} бәшкәләк, {{comment|ер|земля}} аҡ сабаҡ уклейка, иҙел {{comment|ер|земля}} пескарь ҡомай, ташбаш. Сабаҡ, алабуға, суртан һаны күп кенә&lt;ref name=&quot;Ручин&quot; /&gt;.

&lt;ref name=&quot;Ручин&quot;&gt;{{Китап|автор=Ручин А. Б., Артаев О. Н., Клевакин А. А. и др.|заглавие=Рыбное население бассейна реки Суры: видовое разнообразие, популяции, распределение, охрана|ссылка=http://web.archive.org/web/20170312064446/http://ashipunov.info/shipunov/school/books/rybn_nasel_bass_reki_sury_2016.pdf|место=Саранск|издательство=Мордов. ун-та|год 2016|страниц=272|isbn=978-5-7103-3217-7}}&lt;/ref&gt;.

Чаадаевка ауылынан [[Колдаис]] ауылына тиклем участкала лимнофиль һыҙаттар күберәк сағыла. Юғары һанлы төрҙәр араһында сабаҡ, аҡ сабаҡ йәки бәшкәләйҙе уклейка, алабуға, ҡорманды айырып ҡарап була. А. В. Янкин ҡынса мәғлүмәттәре буйынса бында яҡынса 28 төр, ә {{comment|иҫке үҙән|старица}}ендәген иҫәпкә алғанда — 31 төр&lt;ref&gt;{{Публикация|книга}}&lt;/ref&gt; йәшәй. Был участка ихтиофаунаһының шундай юғары төрлөлөгө Сура һыуһаҡлағысы быуаһының йоғонтоһо менән аңлатыла&lt;ref name=&quot;Ручин&quot; /&gt;.

Үрге участкала төрҙәр күп түгел, ә йылға тамағына яҡын участка — күп төрлө. Әлеге ваҡытта Сураның үрге ағымында — 33, урта ағымында — 29, түбәнге ағымында — 35 төр иҫәпләнә. Ҡаралған ошо участкаларҙа иң күп үрсегәне һәм киң таралғаны {{comment|ер|земля}} аҡ сабаҡ йә бәшкәләй уклейка һәм {{comment|сабаҡ|плотва}}, ә иң һирәк осрағаны — {{comment|эт балығы йәки һаҡалсан|вьюн}}, һаҙан, {{comment|сөгә|стерлядь}} һәм {{comment|береш|берш}}. Дөйөм алғанда, йылға йырҙаһында 14 балыҡ ғаиләһенә ҡараған 41 балыҡ төрө бар&lt;ref name=&quot;Ручин&quot; /&gt;

Сураның тамағы һәм түбәнге ағымы участкалары промыслала балыҡ тотоу маҡсатында файҙаланыла&lt;ref name=&quot;Ручин&quot; /&gt;.

== Сура ҡушылдыҡтары ==

=== Һул ҡушылдыҡтары ===
{{колонки|4}}
* [[Труёв]]
* [[Сюзюмка]]
* [[Кадада]]
* [[Колдаис]]
* [[Вежняньга]]
* [[Уза (приток Суры)|Уза]]
* [[Пенза (река)|Пенза]]
* [[Пензятка (приток Суры)|Пензятка]]
* [[Шелдоис]]
* [[Колоярка]]
* [[Шукша (приток Суры)|Шукша]]
* [[Кутля]]
* [[Пелетьма]]
* [[Вьяс]]
* [[Репьевка (приток Суры)|Репьевка]]
* [[Умыс]]
* [[Синяш]]
* [[Нерлейка]]
* [[Большая Кша]]
* [[Чермелей]]
* [[Штырма]]
* [[Лаша (река)|Лаша]]
* [[Чеберчинка]]
* [[Промза]]
* [[Большая Сарка]]
* [[Малая Сарка]]
* [[Мокрый (приток Суры)|Мокрый]]
* [[Алатырь (река)|Алатырь]]
* [[Явлейка (река)|Явлейка]]&lt;ref&gt;{{карта|N-38-46-A-a|ГГЦ}}&lt;/ref&gt;
* [[Ичикса]]
* [[Елховка (приток Суры)|Елховка]]
* [[Меня]]
* [[Киша (приток Суры)|Киша]]
* [[Медяна (река)|Медяна]]
* [[Пьяна]]
* [[Курмышка]]
* [[Урга (приток Суры)|Урга]]
* [[Белавка (река)|Белавка]]
* [[Семьянка]]
* [[Огневка (приток Суры)|Огневка]]
* [[Чугунка (приток Суры)|Чугунка]]
{{колонки|конец}}

=== Уң ҡушылдыҡтары ===
{{колонки|4}}
* [[Час (приток Суры)|Час]]
* [[Качимка]]
* [[Метлей (приток Суры)|Метлей]]
* [[Шкудимка (приток Суры)|Шкудимка]]
* [[Тешнярь]]
* [[Катмисс]]
* [[Юловка (приток Суры)|Юловка]]
* [[Ишимка (река)|Ишимка]]
* [[Шнаево (река)|Шнаево]]
* [[Медовка (приток Суры)|Медовка]]
* [[Вядя]]
* [[Иванырс]]
* [[Айва (приток Суры)|Айва]]
* [[Инза (река)|Инза]]
* [[Аргаш]]
* [[Тала (приток Суры)|Тала]]
* [[Беловодье (приток Суры)|Беловодье]]
* [[Барыш (река)|Барыш]]
* [[Иреть (приток Суры)|Иреть]]
* [[Кувалда (река)|Кувалда]]
* [[Бездна (приток Суры)|Бездна]]
* [[Люля (приток Суры)|Люля]]
* [[Атратка]]
* [[Пикшара]]
* [[Сиявка]]
* [[Киря (река)|Киря]]
* [[Алгашка]]
* [[Мыслец]]
* [[Кумашка]]
* [[Кумажана]]
* [[Уревка]]
* [[Выла]]
{{колонки|конец}}

== Галерея ==
&lt;gallery class=&quot;center&quot;&gt;
Sura River in Vasilsursk (July 2010).jpg|Сураның Волгаға ҡушылған урыны. Васильсурск.
Sura River in Penza IMG 2613.JPG|Пенза янындағы Сура.
Sura lej Kacyalaj vaksso.jpg|Сура Качелай ауылы янында
&lt;/gallery&gt;

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Сура оборона рубежы

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Словарь современных географических названий|Сура}}
[[Категория:Марий Эл йылғалары]]
[[Категория:Сыуашстан йылғалары]]
[[Категория:Мордовия йылғалары]]
[[Категория:Пенза өлкәһе йылғалары]]
[[Категория:Түбәнге Новгород өлкәһе йылғалары]]
[[Категория:Ульяновск өлкәһе йылғалары]]</text>
      <sha1>ooxdk904pcz5ygu9gyb5f5p0a8mz8kk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хәкимов Марат Нурый улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184316</id>
    <revision>
      <id>1150336</id>
      <parentid>1149892</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T18:49:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2423" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Хәкимов}}
'''Хәкимов Марат Нурый улы''' ([[10 июль]] [[1952 йыл]]) — педагог, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, подполковник (1996). [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған юрисы (2009). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы|Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының]] Почёт грамотаһы (1977) һәм Рәсәйҙең 2-се дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орденының миҙалы (2000) менән бүләкләнеүсе.


== Биографияһы ==
Марат Нурый улы Хәкимов 1952 йылдың 10 июлендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Ишембай районы]] [[Үрге Этҡол|Этҡол]] ауылында [[Бөйөк Ватан һуғышы]] ветераны ғаиләһендә тыуған.

1959 йылдан урындағы урта мәктәптең беренсе синыфына бара. Уҡыу йылдарында пионер отряды советы рәйесе, мәктәптең комсбюро ағзаһы була. Етенсе синыфты тамамлағандан һуң йәйге айҙарҙа колхозда мал аҙығы әҙерләүҙә даими ҡатнаша. 1969 йылда урта белем алғас, Башҡорт дәүләт университетының физика–математика факультетына уҡырға инә&lt;ref&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/51047/ Хакимов Марат Нурыевич]&lt;/ref&gt;. 

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы (2009)
* Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы (1977)
* 2-се дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орденының миҙалы (2000)

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

[[Категория:СССР офицерҙары]]
[[Категория:Башҡортостандың атҡаҙанған юристары]]</text>
      <sha1>pajebzxgqblnzx4j9n8083qwthpnodf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150339</id>
      <parentid>1150336</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T18:53:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2534" xml:space="preserve">{{Ук}}
{{ФШ|Хәкимов}}
'''Хәкимов Марат Нурый улы''' ([[10 июль]] [[1952 йыл]]) — педагог, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, подполковник (1996). [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған юрисы (2009). [[Башҡорт АССР-ы Юғары Советы|Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының]] Почёт грамотаһы (1977) һәм Рәсәйҙең 2-се дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орденының миҙалы (2000) менән бүләкләнеүсе.


== Биографияһы ==
Марат Нурый улы Хәкимов 1952 йылдың 10 июлендә [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Ишембай районы]] [[Үрге Этҡол|Этҡол]] ауылында [[Бөйөк Ватан һуғышы]] ветераны ғаиләһендә тыуған.

1959 йылдан урындағы урта мәктәптең беренсе синыфына бара. Уҡыу йылдарында пионер отряды советы рәйесе, мәктәптең комсбюро ағзаһы була. Етенсе синыфты тамамлағандан һуң йәйге айҙарҙа колхозда мал аҙығы әҙерләүҙә даими ҡатнаша. 1969 йылда урта белем алғас, Башҡорт дәүләт университетының физика–математика факультетына уҡырға инә&lt;ref&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/51047/ Хакимов Марат Нурыевич]&lt;/ref&gt;. 

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы (2009)
* Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы (1977)
* 2-се дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орденының миҙалы (2000)

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|51047|Хакимов Марат Нурыевич}}{{V|20|08|2022|}}
[[Категория:СССР офицерҙары]]
[[Категория:Башҡортостандың атҡаҙанған юристары]]</text>
      <sha1>funcehewj90mxu9puc5uqd0xadx713k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Александр Доставалов исемендәге батальон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184752</id>
    <revision>
      <id>1150287</id>
      <parentid>1150286</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T12:17:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2351" xml:space="preserve">'''Александр Достовалов исемендәге ирекле батальон'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда ирекле батальон төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай. 

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р.Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә А.Достовалов исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшырҙы. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләне.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнашты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>awskm2hiqlcov7gwzb942sijxdtz1cb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150288</id>
      <parentid>1150287</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T12:18:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2349" xml:space="preserve">'''Александр Достовалов исемендәге ирекле батальон'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда ирекле батальон төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай. 

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р.Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә А.Достовалов исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшырҙы. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләне.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>3m9uuylwlpfvsjp56agv9aij1um2z51</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150289</id>
      <parentid>1150288</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T12:19:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2412" xml:space="preserve">'''Александр Достовалов исемендәге ирекле батальон'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда ирекле батальон төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай. 

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р.Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә [[Доставалов Александр Васильевич|А.Достовалов]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшырҙы. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>hrm4d1kcenwrcftnnt3kvndcfm1hof7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150290</id>
      <parentid>1150289</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T12:20:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2410" xml:space="preserve">'''Александр Достовалов исемендәге ирекле батальон'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда ирекле батальон төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай. 

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р.Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә [[Доставалов Александр Васильевич|А.Достовалов]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшыра. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>psz1z5k4xse1s7n38h9yxrjlyx02tob</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150291</id>
      <parentid>1150290</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T12:22:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2411" xml:space="preserve">'''Александр Достовалов исемендәге ирекле батальон'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда ирекле батальон төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай. 

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р.Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә  [[Доставалов Александр Васильевич|А.Достовалов]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшыра. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>b4kumvrgftkvcqeus4q72tg0jx2iiqb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150292</id>
      <parentid>1150291</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T12:26:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2424" xml:space="preserve">'''Александр Достовалов исемендәге доброволецтар батальон'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда ирекле батальон төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай.

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р. Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә [[Доставалов Александр Васильевич|А.Достовалов]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшыра. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>g10czuph1jk299jl2fdwwhkrey9xig4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150293</id>
      <parentid>1150292</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T12:27:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2426" xml:space="preserve">'''Александр Достовалов исемендәге доброволецтар батальоны'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда ирекле батальон төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай.

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р. Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә [[Доставалов Александр Васильевич|А.Достовалов]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшыра. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>ndqrjqsw3mkjd954mqo99af8abqcjbw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150294</id>
      <parentid>1150293</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T12:29:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2442" xml:space="preserve">'''Александр Достовалов исемендәге доброволецтар батальоны'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда доброволецтар батальоны төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай.

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р. Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә [[Доставалов Александр Васильевич|А.Достовалов]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшыра. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>86op12nk1xisv6hws7b6bgcfcrp503e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150295</id>
      <parentid>1150294</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T12:31:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2453" xml:space="preserve">'''Александр Достовалов исемендәге доброволецтар батальоны'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус хәлби операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда доброволецтар батальоны төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай.

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р. Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә [[Доставалов Александр Васильевич|А.Достовалов]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшыра. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>f4s6mfingojq641hky8d160mzzag301</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150299</id>
      <parentid>1150295</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T13:56:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sherbn</username>
        <id>17935</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2453" xml:space="preserve">'''Александр Доставалов исемендәге доброволецтар батальоны'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус хәлби операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда доброволецтар батальоны төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай.

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р. Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә [[Доставалов Александр Васильевич|А.Достовалов]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшыра. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>tl9bphx1334imedmjckljdo2zlpchrw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150300</id>
      <parentid>1150299</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T13:59:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sherbn</username>
        <id>17935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Sherbn  [[Александр Достовалов исемендәге батальон]] битенең исемен үҙгәртте. Яңы исеме: [[Александр Доставалов исемендәге батальон]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2453" xml:space="preserve">'''Александр Доставалов исемендәге доброволецтар батальоны'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус хәлби операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда доброволецтар батальоны төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай.

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р. Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә [[Доставалов Александр Васильевич|А.Достовалов]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшыра. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>tl9bphx1334imedmjckljdo2zlpchrw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150304</id>
      <parentid>1150300</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T14:07:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sherbn</username>
        <id>17935</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2411" xml:space="preserve">ạ'''Александр Доставалов исемендәге батальон'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус хәлби операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда ирекле батальон төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай.

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р. Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә [[Доставалов Александр Васильевич|А.Достовалов]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшыра. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>rl2v8l26x0or27wpdl61iwyo8rlmhji</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150305</id>
      <parentid>1150304</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T14:24:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2387" xml:space="preserve">ạ'''Александр Доставалов исемендәге батальон'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус хәлби операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда ирекле батальон төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай.

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р. Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә [[Доставалов Александр Васильевич]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшыра. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>fqrxf0zdrs6ma8b7ds9l2r8tl7c5buc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150306</id>
      <parentid>1150305</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T14:47:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2387" xml:space="preserve">ạ'''Александр Доставалов исемендәге батальон'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус хәрби операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда ирекле батальон төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай.

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р. Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә [[Доставалов Александр Васильевич]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшыра. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдеп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>09t2wp6f586h66cb24yed7b1pfxm5m9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150307</id>
      <parentid>1150306</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T14:48:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2391" xml:space="preserve">ạ'''Александр Доставалов исемендәге батальон'''— Рәсәй Федерацияһы Хәрби көстәре составындағы подразделение. 2022 йылдың май аҙағында «Диңгеҙ пехотаһы һәм Хәрби диңгеҙ флоты спецназы ветерандары» ойошмаһы РФ Президенты ҡарарына ярашлы башланған махсус хәрби операцияла ҡатнашыу өсөн Башҡортостанда ирекле батальон төҙөү тәҡдиме менән сығыш яһай.

2022 йылдың 6 июлендә [[Шишмә районы]]нда урынлашҡан «Патриот» паркында Башҡортостан Республикаһы башлығы [[Хәбиров Радий Фәрит улы|Р. Ф.Хәбиров]] [[Шайморатов Миңлеғәле Минһажетдин улы|М.Шайморатов]] исемендәге ирекле батальонға, 14 июлдә [[Доставалов Александр Васильевич]] исемендәге Башҡортостан ирекмәндәре батальонына хәрби байраҡ тапшыра. Ул Башҡортостан яугирҙарының хәрби бурысты уңышлы башҡарыуына ышаныс белдереп, уларҙың тыуған яҡҡа иҫән-һау кире әйләнеп ҡайтыуын теләй.

2022 йылдың 14 июлендә батальон хәрби әҙерлек үтеү өсөн [[Ырымбур өлкәһе]]нә китә, һуңынан Донбассҡа юлланасаҡ&lt;ref name=&quot;Батальон на марше&quot;&gt;[https://rg.ru/2022/07/20/reg-pfo/batalon-na-marshe.html  Батальон на марше]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Батальон имени Достовалова&quot;&gt;[https://prufy.ru/news/society/126883-kto_takoy_dostavalov_batalon_imeni_kotorogo_uezzhaet_s_bashkirii_na_ukrainu/ Батальон имени Достовалова]&lt;/ref&gt;. Күп һанлы йәмәғәт эшмәкәрҙәре, яугирҙарҙың туғандары һәм яҡындары батальонды оҙатыуҙа ҡатнаша.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Хәрби формированиелар]]</text>
      <sha1>d8375k85xvr0zryo700we3b70pcbdw1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фекерләшеү:Александр Доставалов исемендәге батальон</title>
    <ns>1</ns>
    <id>184753</id>
    <revision>
      <id>1150296</id>
      <timestamp>2022-08-20T13:08:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;«Ирекле батальон», «доброволецтар батальоны» ла тип матбуғат  биттәрендә яҙыла. «Башҡортостан» гәзите «доброволецтар батальоны» тип яҙа. «Башҡорт теленең һүҙлегендә»   доброволец һүҙе ингән, шулай уҡ «Русса-башҡортса һүҙллек»тә лә доброво...&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="847" xml:space="preserve">«Ирекле батальон», «доброволецтар батальоны» ла тип матбуғат  биттәрендә яҙыла. «Башҡортостан» гәзите «доброволецтар батальоны» тип яҙа. «Башҡорт теленең һүҙлегендә»   доброволец һүҙе ингән, шулай уҡ «Русса-башҡортса һүҙллек»тә лә доброволец—доброволец тип бирелә.  Доброволец (рус.) — һуғыш ваҡытында  үҙ теләге мнән армияға киткән кеше («Башҡорт теленең һүҙлеге» 283-сө б .)[[Ҡатнашыусы:Баныу|Баныу]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Баныу|әңгәмә]]) 18:10, 20 август 2022 (UTC)</text>
      <sha1>a6r9z3gozcwzsxxvg5sqv6i8zwskw48</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150297</id>
      <parentid>1150296</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T13:09:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="849" xml:space="preserve">«Ирекле батальон», «доброволецтар батальоны» ла тип матбуғат  биттәрендә яҙыла. «Башҡортостан» гәзите «доброволецтар батальоны» тип яҙа. «Башҡорт теленең һүҙлегендә»   доброволец һүҙе ингән, шулай уҡ «Русса-башҡортса һүҙллек»тә лә доброволец—доброволец тип бирелә.  Доброволец (рус.) — һуғыш ваҡытында  үҙ теләге менән армияға киткән кеше («Башҡорт теленең һүҙлеге» 283-сө б .)[[Ҡатнашыусы:Баныу|Баныу]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Баныу|әңгәмә]]) 18:10, 20 август 2022 (UTC)</text>
      <sha1>nr61yfpdro8kzbygfa93s0nosk3bjno</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150298</id>
      <parentid>1150297</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T13:14:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>аныҡлаштырыу</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="864" xml:space="preserve">«Ирекле батальон», «доброволецтар батальоны» ла тип матбуғат биттәрендә яҙыла. «Башҡортостан» гәзите «доброволецтар батальоны» тип яҙа. «Башҡорт теленең һүҙлегендә» доброволец һүҙенә аңлатма бирелә, шулай уҡ &quot;Русса-башҡортса һүҙллек&quot;тә лә доброволец—доброволец тип бирелә. Доброволец (рус.) — һуғыш ваҡытында үҙ теләге менән армияға киткән кеше («Башҡорт теленең һүҙлеге» 283-сө б .)[[Ҡатнашыусы:Баныу|Баныу]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Баныу|әңгәмә]]) 18:10, 20 август 2022 (UTC)</text>
      <sha1>jssz1hd0rclf5luk78ni3xl6khwn7k6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150302</id>
      <parentid>1150298</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T13:59:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sherbn</username>
        <id>17935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Sherbn  [[Фекерләшеү:Александр Достовалов исемендәге батальон]] битенең исемен үҙгәртте. Яңы исеме: [[Фекерләшеү:Александр Доставалов исемендәге батальон]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="864" xml:space="preserve">«Ирекле батальон», «доброволецтар батальоны» ла тип матбуғат биттәрендә яҙыла. «Башҡортостан» гәзите «доброволецтар батальоны» тип яҙа. «Башҡорт теленең һүҙлегендә» доброволец һүҙенә аңлатма бирелә, шулай уҡ &quot;Русса-башҡортса һүҙллек&quot;тә лә доброволец—доброволец тип бирелә. Доброволец (рус.) — һуғыш ваҡытында үҙ теләге менән армияға киткән кеше («Башҡорт теленең һүҙлеге» 283-сө б .)[[Ҡатнашыусы:Баныу|Баныу]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Баныу|әңгәмә]]) 18:10, 20 август 2022 (UTC)</text>
      <sha1>jssz1hd0rclf5luk78ni3xl6khwn7k6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150308</id>
      <parentid>1150302</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T15:05:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Рөстәм Нурыев</username>
        <id>43</id>
      </contributor>
      <comment>/* Яҙылыу стиле һәм ваҡыты */ яңы бүлек</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2288" xml:space="preserve">«Ирекле батальон», «доброволецтар батальоны» ла тип матбуғат биттәрендә яҙыла. «Башҡортостан» гәзите «доброволецтар батальоны» тип яҙа. «Башҡорт теленең һүҙлегендә» доброволец һүҙенә аңлатма бирелә, шулай уҡ &quot;Русса-башҡортса һүҙллек&quot;тә лә доброволец—доброволец тип бирелә. Доброволец (рус.) — һуғыш ваҡытында үҙ теләге менән армияға киткән кеше («Башҡорт теленең һүҙлеге» 283-сө б .)[[Ҡатнашыусы:Баныу|Баныу]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Баныу|әңгәмә]]) 18:10, 20 август 2022 (UTC)

== Яҙылыу стиле һәм ваҡыты ==

Мәҡәләһенең һөйләмдәре энциклопедия мәҡәләһе стилендә түгел, ә публицистика (гәзит-журнал) мәҡәләһе стилендә яҙылған. Мәҡәләлә тасуирланған тема энициклопедия мәҡәләһе өсөн ваҡыт буйынса өлгөрөп етмәгән. Минең уйымса был темаға мәҡәлә яҙыу иртәрәк. Фактологик мәғлүмәт энциклопедик стилдә яҙылған мәҡәләлә өс һөйләмгә генә етә. Публицистика һәм энциклопедистика араһындағы айырма тураһында [[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев/Публицистика &amp; энциклопедистика|бында]] яҙғайным. Иғтибарға алһағыҙ ине. Бөйөк Ватан һуғышы ваҡытында Башҡорт АССР-нда төҙөлгән хәрби частәрҙең күбеһе тураһында БашВикила мәҡәлә юҡ, шуларҙы яҙыу отошло булыр ине. [[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 15:05, 20 август 2022 (UTC)</text>
      <sha1>p618abx7hjhh65gttpfw9h0kb0x9bwy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фазлетдинов Радмир Зиф улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184756</id>
    <revision>
      <id>1150309</id>
      <timestamp>2022-08-20T15:44:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;{{Ук}} '''Фазлетдинов Радмир Зиф улы''' (1962), ғалим-табип. 2002 йылдан Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы. Медицина фәндәре кандидаты (2002), доцент (2002)&lt;ref&gt;[https://enc.durtulicbs.ru/index.php/component/content/article/3556-fazletdinov-radmir-zifovich?catid=116&amp;Itemid=104#:~:text=%D0%A4%D0%90%D0%97%D0%9B%D0%9...&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5525" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Фазлетдинов Радмир Зиф улы''' (1962), ғалим-табип. 2002 йылдан Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы. Медицина фәндәре кандидаты (2002), доцент (2002)&lt;ref&gt;[https://enc.durtulicbs.ru/index.php/component/content/article/3556-fazletdinov-radmir-zifovich?catid=116&amp;Itemid=104#:~:text=%D0%A4%D0%90%D0%97%D0%9B%D0%95%D0%A2%D0%94%D0%98%D0%9D%D0%9E%D0%92%20%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%BC%D0%B8%D1%80%20%D0%97%D0%B8%D1%84%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%20(%D1%80.%2020.8.1962%2C,%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8F%20%D0%91%D0%93%D0%9C%D0%A3%20(%D0%B2%D1%81%D0%B5%20%E2%80%93%20%D0%A3%D1%84%D0%B0) Дюртюлинская энциклопедия. Фазлетдинов Радмир Зифович]&lt;/ref&gt;. 

== Биографияһы ==
Радмир Зиф улы Фазлетдинов 1962 йылдың 20 авгусында БАССР-ҙың Дүртөйлө районы Дүртөйлө ауылында (хәҙер — Дүртөйлө ҡалаһы) тыуған.

1985 йылда Башҡорт дәүләт медицина институтын тамамлаған.

== Тормош һәм хеҙмәт юлы ==
1985 йылда Радмир Фазлетдинов хеҙмәт юлын Ҡыуатов исемендәге Республика клиник дауаханаһында дауалау физкультураһы табибы булып башлай. 

1987 йылдан Башҡорт дәүләт медицина институтының Комсомол комитеты секретары.

1991 йылдан Республика табип-физкультура диспансерында бүлек мөдире, 

2002 йылдан — Башҡорт дәүләт медицина институтының физик тәрбиә, дауалау физкультураһы һәм табип контроле кафедраһы доценты&lt;ref&gt;[https://ddmufa.com/sveden/employees/fazletdinov-radmir-zifovich/ Автономная некоммерческая организация дополнительного профессионального образования
Учебный центр АНО ДПО &quot;ДДМ&quot;  г. Уфа, ул. Достоевского, д. 139/1]&lt;/ref&gt;. 

15 фәнни хеҙмәт авторы&lt;ref&gt;[https://enc.durtulicbs.ru/index.php/component/content/article/3556-fazletdinov-radmir-zifovich?catid=116&amp;Itemid=104#:~:text=%D0%A4%D0%90%D0%97%D0%9B%D0%95%D0%A2%D0%94%D0%98%D0%9D%D0%9E%D0%92%20%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%BC%D0%B8%D1%80%20%D0%97%D0%B8%D1%84%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%20(%D1%80.%2020.8.1962%2C,%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8F%20%D0%91%D0%93%D0%9C%D0%A3%20(%D0%B2%D1%81%D0%B5%20%E2%80%93%20%D0%A3%D1%84%D0%B0) Дюртюлинская энциклопедия. Фазлетдинов Радмир Зифович]&lt;/ref&gt;.

== Хеҙмәттәре ==
* Фазлетдинов Радмир Зифович. Особенности здоровья детей, занимающихся спортом, и пути его улучшения (Диссертация) (2002)
* Фазлетдинов Радмир Зифович. Современные проблемы последипломного профессионального медицинского образования.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Медицина фәндәре кандидаты  (2002)

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Фазлетдинов, Радмир Зифович. Особенности здоровья детей, занимающихся спортом, и пути его улучшения : автореферат диссертации кандидата медицинских наук : 14.00.33 / Башкир. гос. мед. ун-т. - Уфа, 2002. - 22 с.

== Һылтанмалар ==
* [https://enc.durtulicbs.ru/index.php/component/content/article/3556-fazletdinov-radmir-zifovich?catid=116&amp;Itemid=104#:~:text=%D0%A4%D0%90%D0%97%D0%9B%D0%95%D0%A2%D0%94%D0%98%D0%9D%D0%9E%D0%92%20%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%BC%D0%B8%D1%80%20%D0%97%D0%B8%D1%84%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%20(%D1%80.%2020.8.1962%2C,%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8F%20%D0%91%D0%93%D0%9C%D0%A3%20(%D0%B2%D1%81%D0%B5%20%E2%80%93%20%D0%A3%D1%84%D0%B0) Дюртюлинская энциклопедия. Фазлетдинов Радмир Зифович]
* [https://search.rsl.ru/ru/record/01002848629 Фазлетдинов, Радмир Зифович. Особенности здоровья детей, занимающихся спортом, и пути его улучшения (Диссертация)]
* [https://zen.yandex.ru/media/nmo_kurs/sovremennye-problemy-poslediplomnogo-professionalnogo-medicinskogo-obrazovaniia-627d073161d2a01b13f4c873 Современные проблемы последипломного профессионального медицинского образования.]
* [https://ddmufa.com/sveden/employees/fazletdinov-radmir-zifovich/ Автономная некоммерческая организация дополнительного профессионального образования
Учебный центр АНО ДПО &quot;ДДМ&quot;  г. Уфа, ул. Достоевского, д. 139/1]
* [https://ok.ru/profile/823730277 Радмир Фазлетдинов]

{{Тышҡы һылтанмалар}}</text>
      <sha1>sv9hbv3g6e24e5eqy0it7fhkl3omefn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150310</id>
      <parentid>1150309</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T15:51:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5534" xml:space="preserve">{{Ук}}
'''Фазлетдинов Радмир Зиф улы''' (1962) — ғалим-табип. 2002 йылдан Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы. Медицина фәндәре кандидаты (2002), доцент (2002)&lt;ref&gt;[https://enc.durtulicbs.ru/index.php/component/content/article/3556-fazletdinov-radmir-zifovich?catid=116&amp;Itemid=104#:~:text=%D0%A4%D0%90%D0%97%D0%9B%D0%95%D0%A2%D0%94%D0%98%D0%9D%D0%9E%D0%92%20%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%BC%D0%B8%D1%80%20%D0%97%D0%B8%D1%84%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%20(%D1%80.%2020.8.1962%2C,%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8F%20%D0%91%D0%93%D0%9C%D0%A3%20(%D0%B2%D1%81%D0%B5%20%E2%80%93%20%D0%A3%D1%84%D0%B0) Дюртюлинская энциклопедия. Фазлетдинов Радмир Зифович]&lt;/ref&gt;.

== Биографияһы ==
Радмир Зиф улы Фазлетдинов 1962 йылдың 20 авгусында БАССР-ҙың Дүртөйлө районы Дүртөйлө ауылында (хәҙер — Дүртөйлө ҡалаһы) тыуған.

1985 йылда Башҡорт дәүләт медицина институтын тамамлаған.

== Тормош һәм хеҙмәт юлы ==
1985 йылда Радмир Фазлетдинов хеҙмәт юлын Ҡыуатов исемендәге Республика клиник дауаханаһында дауалау физкультураһы табибы булып башлай.

1987 йылдан Башҡорт дәүләт медицина институтының Комсомол комитеты секретары.

1991 йылдан Республика табип-физкультура диспансерында бүлек мөдире,

2002 йылдан — Башҡорт дәүләт медицина институтының физик тәрбиә, дауалау физкультураһы һәм табип контроле кафедраһы доценты&lt;ref&gt;[https://ddmufa.com/sveden/employees/fazletdinov-radmir-zifovich/ Автономная некоммерческая организация дополнительного профессионального образования
Учебный центр АНО ДПО «ДДМ» г. Уфа, ул. Достоевского, д. 139/1]&lt;/ref&gt;.

15 фәнни хеҙмәт авторы&lt;ref&gt;[https://enc.durtulicbs.ru/index.php/component/content/article/3556-fazletdinov-radmir-zifovich?catid=116&amp;Itemid=104#:~:text=%D0%A4%D0%90%D0%97%D0%9B%D0%95%D0%A2%D0%94%D0%98%D0%9D%D0%9E%D0%92%20%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%BC%D0%B8%D1%80%20%D0%97%D0%B8%D1%84%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%20(%D1%80.%2020.8.1962%2C,%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8F%20%D0%91%D0%93%D0%9C%D0%A3%20(%D0%B2%D1%81%D0%B5%20%E2%80%93%20%D0%A3%D1%84%D0%B0) Дюртюлинская энциклопедия. Фазлетдинов Радмир Зифович]&lt;/ref&gt;.

== Хеҙмәттәре ==
* Фазлетдинов Радмир Зифович. Особенности здоровья детей, занимающихся спортом, и пути его улучшения (Диссертация) (2002)
* Фазлетдинов Радмир Зифович. Современные проблемы последипломного профессионального медицинского образования.

== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
* Медицина фәндәре кандидаты (2002)

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Фазлетдинов, Радмир Зифович. Особенности здоровья детей, занимающихся спортом, и пути его улучшения : автореферат диссертации кандидата медицинских наук : 14.00.33 / Башкир. гос. мед. ун-т. — Уфа, 2002. — 22 с.

== Һылтанмалар ==
* [https://enc.durtulicbs.ru/index.php/component/content/article/3556-fazletdinov-radmir-zifovich?catid=116&amp;Itemid=104#:~:text=%D0%A4%D0%90%D0%97%D0%9B%D0%95%D0%A2%D0%94%D0%98%D0%9D%D0%9E%D0%92%20%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%BC%D0%B8%D1%80%20%D0%97%D0%B8%D1%84%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%20(%D1%80.%2020.8.1962%2C,%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8F%20%D0%91%D0%93%D0%9C%D0%A3%20(%D0%B2%D1%81%D0%B5%20%E2%80%93%20%D0%A3%D1%84%D0%B0) Дюртюлинская энциклопедия. Фазлетдинов Радмир Зифович]
* [https://search.rsl.ru/ru/record/01002848629 Фазлетдинов, Радмир Зифович. Особенности здоровья детей, занимающихся спортом, и пути его улучшения (Диссертация)]
* [https://zen.yandex.ru/media/nmo_kurs/sovremennye-problemy-poslediplomnogo-professionalnogo-medicinskogo-obrazovaniia-627d073161d2a01b13f4c873 Современные проблемы последипломного профессионального медицинского образования.]
* [https://ddmufa.com/sveden/employees/fazletdinov-radmir-zifovich/ Автономная некоммерческая организация дополнительного профессионального образования
Учебный центр АНО ДПО «ДДМ» г. Уфа, ул. Достоевского, д. 139/1]
* [https://ok.ru/profile/823730277 Радмир Фазлетдинов]

{{Тышҡы һылтанмалар}}</text>
      <sha1>e7jd874ps4qczuc3hq2o8kqkrsw19ij</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фекерләшеү:Фазлетдинов Радмир Зиф улы</title>
    <ns>1</ns>
    <id>184757</id>
    <revision>
      <id>1150311</id>
      <timestamp>2022-08-20T16:05:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;{{Юбилярға Википедия бүләге|Akkashka}} ~~~~&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="215" xml:space="preserve">{{Юбилярға Википедия бүләге|Akkashka}} [[Ҡатнашыусы:Akkashka|Akkashka]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Akkashka|әңгәмә]]) 16:05, 20 август 2022 (UTC)</text>
      <sha1>67jez21eafwyb76v69qwmn8kzb189mk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лоҡманов Рәсих Сәләх улы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184758</id>
    <revision>
      <id>1150313</id>
      <timestamp>2022-08-20T16:59:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.  == Биографияһы == Рәсих Сәләх улы Лоҡман...&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2468" xml:space="preserve">'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==</text>
      <sha1>nsbjyhf97xggt5uklcr53epnz1044wy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150316</id>
      <parentid>1150313</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:34:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2721" xml:space="preserve">'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премияһы лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==</text>
      <sha1>8psb6vh7uhvd3cdm51subef5t14o1ze</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150317</id>
      <parentid>1150316</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:35:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2717" xml:space="preserve">'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==</text>
      <sha1>301wb6s4057apjqp64ykxqzgevzpw1y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150318</id>
      <parentid>1150317</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:40:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2799" xml:space="preserve">'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. I Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы делегаты. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==</text>
      <sha1>65y6vac6rd99qu2asvynfqhlelhmgz4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150320</id>
      <parentid>1150318</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:44:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3033" xml:space="preserve">'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. I Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы делегаты. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]&lt;/ref&gt;.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]</text>
      <sha1>tasl7mmsrvto2ia5zknpz69l0vowwki</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150321</id>
      <parentid>1150320</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:50:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3187" xml:space="preserve">'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. I Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы делегаты. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]&lt;/ref&gt;.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]
* [https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]</text>
      <sha1>mtkvu640sbksblr0vii52my6yzoqbvm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150322</id>
      <parentid>1150321</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:51:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ижады */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3374" xml:space="preserve">'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. I Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы делегаты. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]&lt;/ref&gt;.
2005 йылда Анкарала нәшер ителгән төрөк әҙәбиәттәре антология­һының 30-сы томына  шиғырҙары индерелгән.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]
* [https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]</text>
      <sha1>7ip4t2ubnp2k4fhr1lcyuc7ngyiy15x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150323</id>
      <parentid>1150322</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:53:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Биографияһы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3657" xml:space="preserve">'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. I Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы делегаты. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]&lt;/ref&gt;.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]&lt;/ref&gt;.
2005 йылда Анкарала нәшер ителгән төрөк әҙәбиәттәре антология­һының 30-сы томына  шиғырҙары индерелгән.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]
* [https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]</text>
      <sha1>72r15li7rriv9d533wdsel18jrnotbz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150324</id>
      <parentid>1150323</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:54:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ижады */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3536" xml:space="preserve">'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. I Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы делегаты. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]&lt;/ref&gt;.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы.
2005 йылда Анкарала нәшер ителгән төрөк әҙәбиәттәре антология­һының 30-сы томына  шиғырҙары индерелгән.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]
* [https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]</text>
      <sha1>sn1hstc74lnj3nse7w951xof8khz3m1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150325</id>
      <parentid>1150324</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:55:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3543" xml:space="preserve">'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. I Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы делегаты (1995), «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]&lt;/ref&gt;.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы.
2005 йылда Анкарала нәшер ителгән төрөк әҙәбиәттәре антология­һының 30-сы томына  шиғырҙары индерелгән.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]
* [https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]</text>
      <sha1>ew92g2ayy9kffemycygpwhllj1ah2rv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150326</id>
      <parentid>1150325</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T17:56:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ижады */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3547" xml:space="preserve">'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. I Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы делегаты (1995), «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]&lt;/ref&gt;.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы.
2005 йылда [[Анкара]]ла нәшер ителгән төрөк әҙәбиәттәре антология­һының 30-сы томына  шиғырҙары индерелгән.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]
* [https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]</text>
      <sha1>ilfhv1ararksv2mkuz9jgcae8go8wxc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150327</id>
      <parentid>1150326</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T18:00:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3571" xml:space="preserve">[фш|Лоҡманов]
'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. I Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы делегаты (1995), «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]&lt;/ref&gt;.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы.
2005 йылда [[Анкара]]ла нәшер ителгән төрөк әҙәбиәттәре антология­һының 30-сы томына  шиғырҙары индерелгән.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]
* [https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]</text>
      <sha1>9c1i1043pr0ilx0ikb5ci3s6r60tywf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150328</id>
      <parentid>1150327</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T18:00:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3574" xml:space="preserve">{{фш|Лоҡманов}}

'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. I Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы делегаты (1995), «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]&lt;/ref&gt;.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы.
2005 йылда [[Анкара]]ла нәшер ителгән төрөк әҙәбиәттәре антология­һының 30-сы томына  шиғырҙары индерелгән.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]
* [https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]</text>
      <sha1>4yjumotrxk1en418bclokodey6wvn7m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150330</id>
      <parentid>1150328</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T18:14:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3582" xml:space="preserve">{{фш|Лоҡманов}}
{{Ук}}
'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. I Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы делегаты (1995), «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]&lt;/ref&gt;.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы.
2005 йылда [[Анкара]]ла нәшер ителгән төрөк әҙәбиәттәре антология­һының 30-сы томына  шиғырҙары индерелгән.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]
* [https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]</text>
      <sha1>n9k4ziyh1bq54cwe4g8mq7v8c5ch4mo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150343</id>
      <parentid>1150330</parentid>
      <timestamp>2022-08-20T19:14:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Һылтанмалар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3891" xml:space="preserve">{{фш|Лоҡманов}}
{{Ук}}
'''Лоҡманов Рәсих Сәләх улы''' ([[21 август]] [[1942 йыл]]—[[2 ноябрь]] [[2019 йыл]]) — журналист, шағир, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1991—1999 йылдарҙа Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире. I Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы делегаты (1995), «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры.

== Биографияһы ==
Рәсих Сәләх улы Лоҡманов 1942 йылдаң 21 авгусында Учалы районының [[Һөйәрғол]] ауылында тыуған. 1959 йылда [[Наурыҙ (Учалы районы)|Наурыҙ]] урта мәктәбен, 1963 йылда Белорет педагогия училищеһын, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның тарих, [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]]ның иҡтисад факультеттарын тамамлай.

Белорет районының [[Абҙаҡ (Белорет районы)|Абҙаҡ]] мәктәбендә, ВЛКСМ-дың Белорет район комитетында бүлек мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәҙәниәт бүлеге мөдире булып эшләй.

1968—1977 йылдарҙа — Белорет районы мәғәриф бүлегендә методик кабинет мөдире, КПСС район комитетының партия мәғарифы кабинеты мөдире, район Советы башҡарма комитетының мәғариф бүлеге мөдире.

1980—1990 йылдарҙа КПСС-тың [[Ҡыйғы районы|Ҡыйғы район]] комитеты секретары, Учалы районының «Яйыҡ» гәзите мөхәррире&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]&lt;/ref&gt;.

== Ижады ==
«Ямғыр көткәндә», «Яҙғы ташҡын», «Доктора „молчаливых“ пациентов», «На защиту Родины!», «Выжили. Выстояли. Победили», «Посланники надежды», «О них легенды не слагают», «Человечеством правит врач» китаптар авторы.
2005 йылда [[Анкара]]ла нәшер ителгән төрөк әҙәбиәттәре антология­һының 30-сы томына  шиғырҙары индерелгән.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Почёт Билдәһе» ордены;
* СССР-ҙың юбилей миҙалы; 
* СССР Тыныслыҡ фондының Почет Билдәһе һәм миҙалы;
* Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премия лауреаты.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{китап |автор= Республика Башкортостан Муниципиальный район Учалинский район |заглавие=«ЭНЦИКЛОПЕДИЯ» |место=Өфө  |издательство= «Башҡортостан»|год=2009 й |страницы=367 }}
* [https://vk.com/wall-165174096_6050 «Яйыҡ» гәзите / Лоҡманов Рәсих Сәләх улы]
* [https://bash.bashgazet.ru/obshestvo/27882-keshelekle-keshe.html «Башҡортостан» гәзите «Кешелекле кеше» 2017 йыл]</text>
      <sha1>jb32cojaz1vngjjszhxjzwa13a5ljuk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фекерләшеү:Лоҡманов Рәсих Сәләх улы</title>
    <ns>1</ns>
    <id>184759</id>
    <revision>
      <id>1150331</id>
      <timestamp>2022-08-20T18:17:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;{{Юбилярға Википедия бүләге|Баныу}}&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63" xml:space="preserve">{{Юбилярға Википедия бүләге|Баныу}}</text>
      <sha1>4odxwhyvxmj3h23i4r6eddno41yhmq3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дауыт ҡаласығы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184760</id>
    <redirect title="Давид-городок" />
    <revision>
      <id>1150352</id>
      <timestamp>2022-08-20T20:59:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>Akkashka  [[Дауыт ҡаласығы]] битенең исемен үҙгәртте. Яңы исеме: [[Давид-городок]]: Ҡаласыҡ Волынь  кенәзе Давид Игоревич исеменә бәйле </comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61" xml:space="preserve">#перенаправление [[Давид-городок]]</text>
      <sha1>o7fp0faftv19wj22g0galo4vv8du2m2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фекерләшеү:Дауыт ҡаласығы</title>
    <ns>1</ns>
    <id>184761</id>
    <redirect title="Фекерләшеү:Давид-городок" />
    <revision>
      <id>1150354</id>
      <timestamp>2022-08-20T20:59:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akkashka</username>
        <id>14326</id>
      </contributor>
      <comment>Akkashka  [[Фекерләшеү:Дауыт ҡаласығы]] битенең исемен үҙгәртте. Яңы исеме: [[Фекерләшеү:Давид-городок]]: Ҡаласыҡ Волынь  кенәзе Давид Игоревич исеменә бәйле </comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="82" xml:space="preserve">#перенаправление [[Фекерләшеү:Давид-городок]]</text>
      <sha1>h176afo3iioc71mxst9ley01yncvfqx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Клюев Александр Владимирович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184762</id>
    <revision>
      <id>1150364</id>
      <timestamp>2022-08-21T09:10:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары...&quot; исемле яңы бит булдырылған</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4274" xml:space="preserve">[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай. 1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 1976 йылдан Башҡорт медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 2000 йылдан «Вимм- Билль-Данн» филиалы директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры. 2001—2013 йылдарҙа БДУ-ла, бер үк ваҡытта 2005—2010 йылдарҙа Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми ғилми хеҙмәт авторы.
;Ғилми баҫмалары
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
;Миҙалдары
* За отличную службу по охране общественного порядка (1985);
* 3-сө дәрәжә За безупречную службу (1989);
* 1-се дәрәжә За отличие в военной службе (2000);
* 2-се дәрәжә За отличие в военной службе (1997).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>kj1hq20fyv2fzburs9xd4i9vwwu0c54</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150365</id>
      <parentid>1150364</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T09:12:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4323" xml:space="preserve">{{Мөхәррирләү|Баныу|21.08.2022}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай. 1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 1976 йылдан Башҡорт медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 2000 йылдан «Вимм- Билль-Данн» филиалы директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры. 2001—2013 йылдарҙа БДУ-ла, бер үк ваҡытта 2005—2010 йылдарҙа Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми ғилми хеҙмәт авторы.
;Ғилми баҫмалары
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
;Миҙалдары
* За отличную службу по охране общественного порядка (1985);
* 3-сө дәрәжә За безупречную службу (1989);
* 1-се дәрәжә За отличие в военной службе (2000);
* 2-се дәрәжә За отличие в военной службе (1997).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>cgjdo93u6ucr5fvn4dl4hjusthqs51h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150367</id>
      <parentid>1150365</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T10:15:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фәнни тикшеренеүҙәре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4312" xml:space="preserve">{{Мөхәррирләү|Баныу|21.08.2022}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай. 1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 1976 йылдан Башҡорт медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 2000 йылдан «Вимм- Билль-Данн» филиалы директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры. 2001—2013 йылдарҙа БДУ-ла, бер үк ваҡытта 2005—2010 йылдарҙа Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
;Миҙалдары
* За отличную службу по охране общественного порядка (1985);
* 3-сө дәрәжә За безупречную службу (1989);
* 1-се дәрәжә За отличие в военной службе (2000);
* 2-се дәрәжә За отличие в военной службе (1997).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>8rm98a750k9w34u74xfh0xnv6tocxnv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150368</id>
      <parentid>1150367</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T10:19:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4307" xml:space="preserve">{{Мөхәррирләү|Баныу|21.08.2022}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай. 1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 1976 йылдан Башҡорт медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 2000 йылдан «Вимм- Билль-Данн» филиалы директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры. 2001—2013 йылдарҙа БДУ-ла, бер үк ваҡытта 2005—2010 йылдарҙа Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==

* «Йәмәғәт тәртибен һаҡлау буйынса  яҡшы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1985);
* 3-сө дәрәжә За безупречную службу (1989);
* 1-се дәрәжә За отличие в военной службе (2000);
* 2-се дәрәжә За отличие в военной службе (1997).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>rh9f011nq7bgq8lh4grer5qzvt7enc5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150369</id>
      <parentid>1150368</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T10:23:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4318" xml:space="preserve">{{Мөхәррирләү|Баныу|21.08.2022}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай. 1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 1976 йылдан Башҡорт медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 2000 йылдан «Вимм- Билль-Данн» филиалы директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры. 2001—2013 йылдарҙа БДУ-ла, бер үк ваҡытта 2005—2010 йылдарҙа Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* «Йәмәғәт тәртибен һаҡлау буйынса яҡшы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1985);
* 3-сө дәрәжә «Намыҫлы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1989);
* 1-се дәрәжә За отличие в военной службе (2000);
* 2-се дәрәжә За отличие в военной службе (1997).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>ogqwjf2fjp6j5n1jxr30snzu9mgnsq8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150370</id>
      <parentid>1150369</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T10:32:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4411" xml:space="preserve">{{Мөхәррирләү|Баныу|21.08.2022}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай. 1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 1976 йылдан Башҡорт медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 2000 йылдан «Вимм- Билль-Данн» филиалы директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры. 2001—2013 йылдарҙа БДУ-ла, бер үк ваҡытта 2005—2010 йылдарҙа Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==

* «Йәмәғәт тәртибен һаҡлау буйынса яҡшы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1985);
* 3-сө дәрәжә «Намыҫлы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1989);
* 2-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (1997).
* 1-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (2000).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>sqqhddhslflnr7fltqv5z1wbg104wmd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150371</id>
      <parentid>1150370</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T10:37:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4411" xml:space="preserve">{{Мөхәррирләү|Баныу|21.08.2022}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай. 1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 1976 йылдан Башҡорт медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 2000 йылдан «Вимм- Билль-Данн» филиалы директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры. 2001—2013 йылдарҙа БДУ-ла, бер үк ваҡытта 2005—2010 йылдарҙа Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==

* «Йәмәғәт тәртибен һаҡлау буйынса яҡшы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1985);
* 3-сө дәрәжә «Намыҫлы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1989);
* 2-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (1997);
* 1-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (2000).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>qas4ivmvs2jmaofqinaqqy67enye8gv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150372</id>
      <parentid>1150371</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T10:49:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Биографияһы */ аныҡлаштырыу</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4508" xml:space="preserve">{{Мөхәррирләү|Баныу|21.08.2022}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай. 1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 1976 йылдан Башҡорт медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 2000 йылдан Рәсәй компанияһы «Вимм-Билл-Данн» асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең Өфө филиалында директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры. 2001—2013 йылдарҙа БДУ-ла, бер үк ваҡытта 2005—2010 йылдарҙа Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==

* «Йәмәғәт тәртибен һаҡлау буйынса яҡшы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1985);
* 3-сө дәрәжә «Намыҫлы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1989);
* 2-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (1997);
* 1-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (2000).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>a20jarra9vqorxf38bln37lyfsn07rl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150373</id>
      <parentid>1150372</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T10:54:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Биографияһы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4538" xml:space="preserve">{{Мөхәррирләү|Баныу|21.08.2022}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай.

1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 

1976 йылдан Башҡорт дәүләт  медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 

1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 

1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 

2000 йылдан Рәсәй компанияһы «Вимм-Билл-Данн» асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең Өфө филиалында директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры.

2001—2013 йылдарҙа [[БДУ]]-ла, бер үк ваҡытта, 2005—2010 йылдарҙа, Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==

* «Йәмәғәт тәртибен һаҡлау буйынса яҡшы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1985);
* 3-сө дәрәжә «Намыҫлы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1989);
* 2-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (1997);
* 1-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (2000).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>578z0a9g00edg5fxnhq3o5593s3btdi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150374</id>
      <parentid>1150373</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T10:57:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Биографияһы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4693" xml:space="preserve">{{Мөхәррирләү|Баныу|21.08.2022}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай.

1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 

1976 йылдан Башҡорт дәүләт  медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 

1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 

1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 

2000 йылдан Рәсәй компанияһы «Вимм-Билл-Данн» асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең Өфө филиалында директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры.

2001—2013 йылдарҙа [[БДУ]]-ла, бер үк ваҡытта, 2005—2010 йылдарҙа, Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта&lt;ref&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/50670/ Башкирская энциклопедия /Клюев Александр Владимирович]&lt;/ref&gt;.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==

* «Йәмәғәт тәртибен һаҡлау буйынса яҡшы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1985);
* 3-сө дәрәжә «Намыҫлы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1989);
* 2-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (1997);
* 1-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (2000).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>33as7nh1dzbhpf3p71hrjkkatte2g9t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150375</id>
      <parentid>1150374</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T11:23:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>уҡ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4665" xml:space="preserve">{{ФШ|Клюев}}

[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай.

1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 

1976 йылдан Башҡорт дәүләт  медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 

1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 

1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 

2000 йылдан Рәсәй компанияһы «Вимм-Билл-Данн» асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең Өфө филиалында директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры.

2001—2013 йылдарҙа [[БДУ]]-ла, бер үк ваҡытта, 2005—2010 йылдарҙа, Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта&lt;ref&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/50670/ Башкирская энциклопедия /Клюев Александр Владимирович]&lt;/ref&gt;.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==

* «Йәмәғәт тәртибен һаҡлау буйынса яҡшы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1985);
* 3-сө дәрәжә «Намыҫлы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1989);
* 2-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (1997);
* 1-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (2000).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>pjaru498bq8z76m86bv0lafdeormysa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150376</id>
      <parentid>1150375</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T11:24:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4673" xml:space="preserve">{{ФШ|Клюев}}
{{Ук}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай.

1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 

1976 йылдан Башҡорт дәүләт  медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 

1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 

1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 

2000 йылдан Рәсәй компанияһы «Вимм-Билл-Данн» асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең Өфө филиалында директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры.

2001—2013 йылдарҙа [[БДУ]]-ла, бер үк ваҡытта, 2005—2010 йылдарҙа, Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта&lt;ref&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/50670/ Башкирская энциклопедия /Клюев Александр Владимирович]&lt;/ref&gt;.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==

* «Йәмәғәт тәртибен һаҡлау буйынса яҡшы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1985);
* 3-сө дәрәжә «Намыҫлы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1989);
* 2-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (1997);
* 1-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (2000).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>4h9k1w8mj2v8jxou14ylq52dpy8ryf3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150377</id>
      <parentid>1150376</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T11:41:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4877" xml:space="preserve">{{ФШ|Клюев}}
{{Ук}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай.

1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 

1976 йылдан Башҡорт дәүләт  медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 

1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 

1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 

2000 йылдан Рәсәй компанияһы «Вимм-Билл-Данн» асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең Өфө филиалында директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры.

2001—2013 йылдарҙа [[БДУ]]-ла, бер үк ваҡытта, 2005—2010 йылдарҙа, Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта&lt;ref&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/50670/ Башкирская энциклопедия /Клюев Александр Владимирович]&lt;/ref&gt;.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==

* «Йәмәғәт тәртибен һаҡлау буйынса яҡшы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1985);
* 3-сө дәрәжә «Намыҫлы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1989);
* 2-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (1997);
* 1-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (2000);
* Рәсәй Эске эштәр министрлығы эске ғәскәрҙәренең күкрәккә таға торған «Хеҙмәттәге уңыштары өсөн» билдәһе (2002)

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>212ty7ofzsw5lb6eb4a442pkeacrgiz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150378</id>
      <parentid>1150377</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T11:53:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4984" xml:space="preserve">{{ФШ|Клюев}}
{{Ук}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай.

1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 

1976 йылдан Башҡорт дәүләт  медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 

1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 

1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 

2000 йылдан Рәсәй компанияһы «Вимм-Билл-Данн» асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең Өфө филиалында директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры.

2001—2013 йылдарҙа [[БДУ]]-ла, бер үк ваҡытта, 2005—2010 йылдарҙа, Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта&lt;ref&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/50670/ Башкирская энциклопедия /Клюев Александр Владимирович]&lt;/ref&gt;.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==

* «Йәмәғәт тәртибен һаҡлау буйынса яҡшы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1985);
* 3-сө дәрәжә «Намыҫлы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1989);
* 2-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (1997);
* 1-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (2000);
* Рәсәй Эске эштәр министрлығы эске ғәскәрҙәренең күкрәккә таға торған «Хеҙмәттәге уңыштары өсөн» билдәһе (2002);
* СССР Дәүләт хәүефһеҙлеге комитетың Почёт грамотаһы (1997).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>9rslffdld5jqjvuw20p08rc417otuvv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1150379</id>
      <parentid>1150378</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T11:55:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Баныу</username>
        <id>28584</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4988" xml:space="preserve">{{ФШ|Клюев}}
{{Ук}}
[[Клюев Александр Владимирович]] ([[21 август]] [[1952 йыл]]) — [[фән|ғалим]]-юрист, комсомол һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|дәүләт именлеге органдары]] хеҙмәткәре, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1978 йылдан Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары; 1981—2000 йылдарҙа [[КГБ|Башҡорт АССР-ы Дәүләт именлеге комитеты]] һәм [[Рәсәй Федераль именлек хеҙмәте|Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы]] хеҙмәткәре. 2001—2013 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы. Юридик фәндәр кандидаты (2004). Полковник (2005).

== Биографияһы ==
Александр Владимирович Клюев 1952 йылдың 21 агусында хәҙерге [[Әзербайжан]]дың [[Нахчиван]] ҡалаһында тыуған.
1976—1981 йылдарҙа комсомол эшендә. 1979 йылда Башҡорт дәүләт университетын тамамлай.

1969—1970 йылдарҙа һәм 1973 йылдан Өфө приборҙар эшләү заводында эшләй. 

1976 йылдан Башҡорт дәүләт  медицина институтының дауалау факультеты ВЛКСМ-ының секретарь урынбаҫары, Башҡортостан студент төҙөлөш отряды комиссары. 

1981—2000 йылдарҙа Рәсәй Федераль именлек хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығында эшләй. 

1994—1996 йылдарҙа Рәсәй Федерацияһы Һалым полицияһы федераль хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығы хеҙмәткәре. 

2000 йылдан Рәсәй компанияһы «Вимм-Билл-Данн» асыҡ акционерҙар йәмғиәтенең Өфө филиалында директор урынбаҫары, 2008 йылдың ғинуарынан Өфө хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандарын социаль яҡлау ассоциацияһының генераль директоры, шул уҡ йылдың декабренән коммерцияға ҡарамаған партнерлыҡ «Тәржемәселәр ойошмаһы» директоры.

2001—2013 йылдарҙа [[БДУ]]-ла, бер үк ваҡытта, 2005—2010 йылдарҙа, Наркотиктар әйләнешенә контроль буйынса федераль хеҙмәттең Төньяҡ-Көнбайыш квалификация күтәреү институтының Өфө филалында уҡыта&lt;ref&gt;[http://bashenc.online/ru/articles/50670/ Башкирская энциклопедия /Клюев Александр Владимирович]&lt;/ref&gt;.

== Фәнни тикшеренеүҙәре ==
Терроризмға, экстремизмға, наркоенәйәтселеккә ҡаршы көрәш, Рәсәйҙең милли именлеге проблемаларына арналған. 50-нән артыҡ ғилми хеҙмәт авторы.
Ғилми баҫмалары:
* Детерминанты терроризма и организация его профилактики. Өфө, 2005 (авторҙаш);
* Уфимское губернское жандармское управление. 1873—1917 гг.: док. и материалы. Өфө, 2012 (авторҙаш).

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==

* «Йәмәғәт тәртибен һаҡлау буйынса яҡшы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1985);
* 3-сө дәрәжә «Намыҫлы хеҙмәт өсөн» миҙалы (1989);
* 2-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (1997);
* 1-се дәрәжә «Хәрби хеҙмәттә күрһәткән хеҙмәте өсөн» миҙалы (ФИХ) (2000);
* Рәсәй Эске эштәр министрлығы эске ғәскәрҙәренең күкрәккә таға торған «Хеҙмәттәге уңыштары өсөн» билдәһе (2002);
* СССР Дәүләт хәүефһеҙлеге комитетының Почёт грамотаһы (1997).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* {{ЭБЭ2013|50670|Клюев Александр Владимирович}}{{V|21|08|2022}}</text>
      <sha1>5qpf6xbp2qx54xc36wwse5wb23p73k3</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>