Tataramon na Bikol Sentral

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="bcl">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>bclwiki</dbname>
    <base>https://bcl.wikipedia.org/wiki/Panginot_na_Pahina</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Medio</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Espesyal</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Olay</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Paragamit</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Olay kan paragamit</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Olay sa Wikipedia</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Ladawan</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Olay sa ladawan</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Olay sa MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Plantilya</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Olay sa plantilya</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Tabang</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Olay sa tabang</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Kategorya</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Olay sa kategorya</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Tataramon na Bikol Sentral</title>
    <ns>0</ns>
    <id>228</id>
    <revision>
      <id>233350</id>
      <parentid>233214</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:47:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ringer</username>
        <id>55</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tamanggot (Rapsak) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17683" xml:space="preserve">{{Infobox Tataramon
|name=Bikol Sentral
|familycolor=Austronesyo
|states=[[Filipinas]]
|region=[[Rehiyon Bikol]]
|speakers=4,253,000&lt;ref name=&quot;joshuaproject&quot;&gt;[http://www.joshuaproject.net/people-profile.php?peo3=11116&amp;rog3=RP Bikol, Central in Philippines] [http://joshuaproject.net Websityo kan Joshua Project]&lt;/ref&gt;
|fam2=[[Mga tataramon na Malayo-Polinesyo|Malayo-Polinesyo]]
|fam3=[[Mga tataramon na Borneo-Filipino|Borneo-Filipino]]
|fam4=[[Mga tataramon na Sentral Filipino|Sentral Filipino]]
|fam5=[[Mga tataramon na Bikol]]
|script=[[Iskriturang Latin|Latin]] ([[w:Filipino orthography|Baryanteng Filipino]]);&lt;br&gt;''Nakasurat sa [[Basahan]] kan panahon''
|agency=[[Komisyon sa Wikang Filipino]]&lt;br&gt;(Komisyon sa Tataramon na Filipino)
|iso2=bik
|lc1=bcl|ld1=Central Bikol|ll1=Bikol Sentral}}

::''Para sa mga tataramon na Bikol, hilingon tabì an [[Mga tataramon na Bikol]]''

An tataramon na '''Bikol Sentral''' o '''Katahawan na Bikol''' ([[Tataramon na Ingles|Ingles]]: ''Central Bikol'') o '''Bikol''' sana&lt;ref&gt;[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bcl ''Bicolano, Central'' Ethnologue]&lt;/ref&gt;, an pinakapigtataram asin pinakanasasabotan na tataramon sa [[Rehiyon Bikol]]. Ini an sarô sa mga pang-inot na tataramon sa [[Filipinas]] na pigtataram kan 4,253,000 katawo.&lt;ref name=&quot;joshuaproject&quot;/&gt;

Susog sa pagklasipikar ni Curtis McFarland sa mga tataramon sa rehiyon kan pamilya nin mga tataramon na Bikolnon, kabali an tataramon na ini sa [[Coastal Bikol]].&lt;ref&gt;McFarland, Curtis D. The Dialects of the Bikol Area. Ph.D. dissertation. New Haven: Dept. of Linguistics, Yale University, 1974.&lt;/ref&gt; Pigtataram ini sa dakulang parte kan [[Camarines Sur]], subangang parte kan [[Albay]], sulnopang parte kan [[Camarines Norte]],  gamping norte kan [[Sorsogon]], habagatang parte nin [[Catanduanes]], sagkod sa amihanang parte kan isla nin Burias sa [[Masbate]].

==Palatanugan==
Igwang 16 na mga katanog sa tataramon na Bikol: /p, b, d, t, k, ɡ, s, h, m, n, ŋ, l, ɾ, j~ʝ, w~ʋ, ʔ/. An walo sa mga ini, sinublian sana gikan sa mga subli-taramon: /f, v, tʃ, dʒ, ʃ, ʒ, ʎ, ɲ/. Pigtala an tulong katanog bilang /a, i, u/. An mga katanog na /e, o/ piggagamit sana sa Espanyol.

=== Mga katanog ===
An mga sistema nin tanog kan tataramon susog ki Mintz kan 1971&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Mintz |first=Malcolm W. |title=Bikol Dictionary |date=1971 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=978-0-8248-7891-7 |doi=10.2307/j.ctv9hvs8j}}&lt;/ref&gt; iyo, ini an minasunod.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |
![[Bilabial consonant|Bilabial]]
![[Dental consonant|Dental]]
![[Alveolar consonant|Alveolar]]
![[Palatal consonant|Palatal]]
![[Velar consonant|Velar]]
![[Glottal consonant|Glottal]]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Nasal stop|Nasal]]
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|m}}
|{{IPA|n}}
| align=&quot;center&quot; |
|(ɲ)
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|ŋ}}
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |[[Stop consonant|Stop]]
!Voiceless
|{{IPA|p}}
|{{IPA|t}}
|
|
|{{IPA|k}}
|{{IPA|ʔ}}
|-
!Voiced
|{{IPA|b}}
|{{IPA|d}}
|
|
|{{IPA|ɡ}}
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Fricative consonant|Fricative]]
| align=&quot;center&quot; |
| align=&quot;center&quot; |
|{{IPA|s}}
|(ʃ)
| align=&quot;center&quot; |
| align=&quot;center&quot; |h
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |[[Affricate consonant|Affricate]]
!Voiceless
|
|
| align=&quot;center&quot; |
|(t̠ʃ)
|
|
|-
!Voiced
|
|
|
|(d̠ʒ)
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Flap consonant|Flap]]
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|ɾ}}
|
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Lateral consonant|Lateral]]
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|l}}
|(ʎ)
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Approximant consonant|Approximant]]
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|w}}
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|j}}
|
|
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Notes:
| colspan=&quot;6&quot; |
# '''ʃ''' -  An /sy/ mahihiling sana ini sa mga sinublian-taramon gikan sa Ingles, siring sana kan ‘'''sh'''irt’.
# '''t̠ʃ''' - Mahihiling an /ty/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin Ingles na pigsasayod siring kan &quot;ch&quot; sa katagang Ingles na ‘'''ch'''eck’.
# '''d̠ʒ''' - Madaling mahiling an /dy/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Ingles na pigsasayod sa tanog na &quot;j&quot; sa katagang Ingles na ‘'''j'''eep’.
# '''ɲ''' - An /ny/ nahihiling sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin pigsasayod arog kan &quot;ñ&quot; sa katagang Espanyol na a ba'''ñ'''os.
# '''ʎ'''  - Mahihiling an /ly/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin pigsasayod siring kan &quot;ll&quot; sa katagang Espanyol na '''ll'''ave asin senci'''ll'''o.
# '''h''' - Nin huli ta sa pakikitakudan sa haraning [[tataramon na Albay Bikol|mga tataramon na Bikol kan Albay]], an mga katagâ na nagpupuon sa &quot;h&quot; sa Bikol - Naga, nagpupuon sa {{IPA|ʔ}} sa Bikol - Legazpi
#* hal : &quot;hiling&quot; (Bikol - Naga) nagigin &quot;iling&quot; (Bikol - Legazpi)
|}

==Mga diyalekto==
Igwa nin limang diyalekto an tataramon na Bikol Sentral:

===Bikol - Naga===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Naga'' o &quot;Bikol - Naga&quot; na pigtataram sa primero, segundo asin terser distrito kan Camarines Sur (puwera sa [[Del Gallego, Camarines Sur|Del Gallego]]), [[syudad nin Naga]], sagkod [[San Pascual, Masbate]] iyo an pig-aapod na &quot;standard Bikol&quot;. Nasasabotan ini kan kadaklan na parataram nin [[mga tataramon na Bikol]].

Sa mga ibang parte kan Camarines Sur tinataram an mga tataramon na [[Rinconada Bikol]] asin [[Buhi Bikol]].

===Bikol - Legazpi===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Legazpi'' o &quot;Bikol - Legazpi&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;&gt;[[Malcolm Mintz|Malcolm W Mintz]]. BIKOL DICTIONARY: Incorporating the 17th century Vocabulario de la lengua Bicol Marcos de Lisboa&lt;/ref&gt; iyo an tataramon sa mga [[Syudad nin Legazpi]] asin [[Syudad nin Tabaco]] sa probinsya nin [[Albay]], pati sa mga banwaan nin Malinao, Malilipot, Bacacay, Sto. Domingo, Manito, Rapu-Rapu. Ini man an tataramon kan distrito nin Bacon sa [[Syudad nin Sorsogon]] asin sa banwaan nin Magallanes sa probinsya nin [[Sorsogon]]. 

Dakula an impluwensiya kaining diyalekto sa mga ibang parte kan probinsya nin Albay asin Sorsogon huli ta piglalakop ini kan mga estasiyon nin radyo asin telebisiyon hali sa Legazpi. 

Sa mga ibang parte kan Albay tinataram an [[Libon Bikol]], [[Bikol Sulnopan na Albay]] asin [[Miraya Bikol]].

===Bikol - Partido===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Partido'' o &quot;Bikol - Partido&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Tigaon, Ocampo, Sagñay, San José, Goa, Lagonoy, Caramoan asin Garchitorena sa probinsya nin [[Camarines Sur]], pati sa mga banwaan nin Tiwi, Albay asin San Andres, Catanduanes.

===Bikol - Daet===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Daet'' o &quot;Bikol - Daet&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Daet, San Vicente, Talisay, Mercedes asin Basud, sa probinsya nin [[Camarines Norte]].

[[Tagalog]] an tataramon sa mga ibang banwa kaining probinsya.

===Bikol - Virac===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Virac'' o &quot;Bikol - Virac&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Virac, Bato, San Miguel, Baras, Gigmoto asin Cololbon, sa parteng habagatan kan probinsya nin [[Catanduanes]]. Susog ki Malcolm Mintz, iba asin distinto an tataramon sa parteng amihanan kaining isla na bakóng sakop nin pig-aapod na Bikol Sentral alagad kan tataramon na [[Bikol Norteng Catanduanes]].

Ikinaklasipikar man bilang suway na tataramon kan Ethnologue bilang Southern Catanduanes Bikol an diyalektong ini.

===Komparasyon kan mga lain-lain na tataramon===

{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
! [[Tataramon na Tagalog]]
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Estandarteng Bikol (Canaman)
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Naga
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Partido
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Legazpi
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Daet
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Virac
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Bikol Rinconada]]
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Subangang Miraya]]
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Mga tataramon na Sorsoganon|Waray Sorsogon]] (diyalektong Irosin)
|-
|''Dito sa bagong mesa pinakain ng itlog at tinapay ang babae.''
|Digdi sa bâgong lamesa pinakakán nin sugok asin tinapay an babayi.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pigpakakán''' nin sugok '''saka''' tinapay '''si''' babayi. 
|'''Igdi''' sa '''bag-ong''' lamesa '''tigpakakán''' nin sugok '''sagkod''' tinapay '''su bayi'''.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pigpakaon ki bunáy budâ''' tinapay '''su''' babayi.
|Digdi sa '''bágong''' lamesa '''pinakain ning itlog at''' tinapay '''si babai'''.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pinakaon ning''' sugok '''budâ''' tinapay '''su''' babayi.
|'''Sadi''' sa '''bágong''' lamesa '''pinakaön ka itlog ag''' tinapay '''su''' babayi.
|'''Didi''' sa bâgong lamesa '''pigpakawn ning salag dangan''' tinapay '''su babay'''.
|'''Didi''' sa '''bag-o na''' lamesa '''inpakaon sin bunay nan''' tinapay '''su''' babayi.
|-
|''Bakit nga kaya hindi lumipad ang ibon ni Pedro kahit na walang kandado ang kulungan.''
|Tàdaw ta dài luminayog an gamgam ni Pedro dawà na dài nin kandado an hawla?
|'''Tâno''' daw ta dài '''naglayog''' an gamgam ni Pedro dawà na '''mayò''' nin kandado '''si''' hawla?
|'''Hadáw''' ta '''ê naglayog''' an gamgam ni Pedro '''maski''' na '''ê''' nin kandado '''su''' hawla?
|'''Natà''' daw tà dài '''naglayog''' an '''bayong''' ni Pedro '''maski''' na '''warâ ki''' kandado '''su''' hawla?
|'''Bakin''' daw '''kaya''' dài '''naglupad ang ibon''' ni Pedro '''maski''' na '''mayong''' kandado '''si''' hawla?
|'''Ngatà''' daw tà dài '''nagḽayog''' an gamgam ni Pedro '''maski''' na '''dàing''' kandado '''su''' hawla?

|'''Tàono/Ngatà raw''' tà '''diri naglayog adtong bayong''' ni Pedro dawà na '''üdâ ka''' kandado '''su awla'''?
|'''Nyangà''' daw ta '''indî naglupad ang bayong''' ni Pedro '''maski''' na '''udâ ning''' kandado '''su''' hawla?
|'''Nakay''' daw '''kay diri naglupad''' an '''tamsi''' ni Pedro '''maski''' na '''warâ sin''' kandado '''su''' hawla?
|}

Siring kan iba pang mga tataramon sa Filipinas, igwa man nin mga bilang nin mga subli-tataramon an Bikol, kadaklan gikan sa Espanyol nin huli ta sa 333 taon kan pangugobyerno kan Espanyol sa Filipinas. Kaiba digdi an swerte (suerte), karne (carne), imbestigador (investigador), litro, pero, krimen (crimen) asin iba pa. An iba pang ginunuang subli-tataramon, iyo an Sanskrito, na may mga katagâ o tataramon arog kan &quot;hadi&quot;, &quot;karma&quot;, &quot;daya&quot;, &quot;bahala&quot;, basa&quot;, &quot;bareta&quot;, &quot;gadya&quot;, &quot;halaga&quot;, &quot;salampati&quot;, &quot;kota&quot;, &quot;mutya&quot;, &quot;dusa&quot;, &quot;saksi&quot;, &quot;suka&quot;, &quot;tingga'.&quot;. Alagad, an mga Sanskritong katagâ na nasubli kan Bikol, an iba bakong direkta hali digdi kundi uminagi pa sa ibang tataramon.

==Balanghayan==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!&amp;nbsp;
!Absolutibo
!Ergatibo
!Oblik
|-
|'''Pang-saruang ''ika-1(inot) na tawo'''''
|akó
|ko
|sakuyà, sakô
|-
|'''Pang-saruang ''ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|iká, ka
|mo
|saimo, sìmô
|-
|'''Pang-saruang ''ika-3(tulo)-ng tawo'''''
|siyá,
|niyá,
|saiyá
|-
|'''Pangkadakulang ''kabali an ika-1(inot) na tawo'''''
|kitá
|niyatò, tá
|satuyà, satô
|-
|'''Pangkadakulang ''dai-kabali an ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|kamí
|niyamò, mi
|samuyà, samô
|-
|'''Pangkadakulang ''ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|kamó
|nindó
|saindó
|-
|'''Pangkadakulang ''ika-3(tulo)-ng tawo'''''
|sindá
|nindá
|saindá
|}

===Mga partikulo===
{{Hilingon man|Balanghayan sa Bikol}}

Siring man sa dakol na [[mga tataramon na Filipino]], mayaman man an Bikol sa set kan mga partikulo nin diskurso.

* bagá – nagpapahayag nin pagdududa o pag-aatubili
* bayâ – nagtatao nin tsansa sa sarong tawo; pirit nin paggalang
* dàa – (Tagalog: daw) pag-quote sa impormasyon gikan sa saróng pangaduwang mapagkukuanan
* daw – (Tagalog: ba/kaya) partikulong interogatibo
* garó – (Tagalog: mukhang, parang) pagkakahawig o pagkakaarog. Ingles: &quot;It looks like, it's as if.&quot;
* gáyo – &quot;eksakto&quot;
* daing gáyo – &quot;dai eksakto, dai totoo&quot;
* gayód – (Tagalog: bakâ) &quot;inda, Ingles: maybe, could be&quot;
* giraray / liwát – (Tagalog: [m]uli) Ingles: &quot;again&quot;
* kutâ (na)– &quot;Umaasa ako (sarong bagay na piggibo / dae nangyari&quot; ; &quot;Kung lamang ... &quot;(kondisyon kan nakalihis na mga kaganapan)
* lamang, lang / saná – (Tagalog: lang), Ingles: &quot;only, just&quot;
* lugód – Nag-aasa na mangyayari an sarong bagay, o pagpapahayag nin pagsuko
* man – (Tagalog: din, rin) &quot;also&quot; o &quot;ever&quot; (arog kan ''ano man'' o 'whatever' asin siisay man o 'whoever')
* mûna / ngûna – (Tagalog: muna) &quot;enot&quot; o &quot;yet&quot;
* na – (Tagalog: na) &quot;ngunyan&quot; o &quot;tapos&quot;
* naman – (Tagalog: naman) &quot;utro, Ingles: again&quot;
* nanggad – (Tagalog: talaga, nga) &quot;really, truly, absolutely&quot; (nagdadagdag nin kanultolan)
* niyakò – &quot;simbag ko, sabi ko&quot;
* nganì – nagpapahayag nin kapalaran (&quot;mayong magiginibo&quot;) o sarong pakiulay para sa iba na dai piriton
* ngantig – Nag-uulat an sarong bagay na pigsabi sa sarong ikatlong tawo
* ngapit – &quot;pagkatapos,&quot; &quot;kun sakaling,&quot; &quot;sa panahon / mantang&quot; (haloy kan panahon)
* ngayá – pagkamagalang sa paghiling ng impormasiyon (&quot;so,&quot; &quot;let's see&quot;)
* pa – (Tagalog: pa) &quot;Ingles: ''still''&quot;
* palán – (Tagalog: pala) nagpapahayag nin sorpresa o biglaang pagsasakatuparan
* pò – (Tagalog: po) palatandaan nin paggalang; &quot;tabì sa pirang diyalekto kan Bikol
* tulos (- tulos) – (Tagalog: agad-agad) &quot;dali-dali, ngunyan na&quot;

== Tamanggot (Rapsak) ==
An Tamanggot (Rapsak) o &quot;Angry Register&quot; na inaapod sa tataramon na Ingles, dagyâ sain man na tataramon kan Bikol. Ini an halimbawa kan inaapod na Tamanggot (Rapsak sa iba) (kun sa Ingles, inaapod ining ''Bikol Angry Speech Register''.)

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Normal na Bikol
! Halimbawa nin Rapsak 
|-
| Malutò, Kanon
| Malustod 
|-
| Bagas
| Las(u)gas 
|-
| Tubig
| Tamilig, Tulig 
|-
| Bungog
| Lusngog 
|-
| Uran
| Bagrat, du'nag 
|-
| Bagyo
| Alimagyo 
|-
| Babayi
| Babaknit, Siknit 
|-
| Lalaki
| Lalaknit 
|-
| Bado, Gubing
| La(ma)sdô, Gubnit 
|-
| Harong (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Balay (Bikol - Legazpi)
| Langag,biray 
|-
| Sira
| Sigtok, Buragtok 
|-
| Ikos
| K(ur)asmag, Kurakod 
|-
| Ayam, Idò
| Da(ma)yô (Naga);&lt;br /&gt;Ga(ma)dyâ (Legazpi) 
|-
| Damulag (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Karabaw (Bikol - Legazpi)
| Ga(ma)dyâ (Naga) 
|-
| Humali
| Wumara 
|-
| Magkakan/Kumakan (Bikol - Naga);&lt;br/&gt; Magkaon/Kumaon (Bikol - Legazpi) 
| Hablô, Humablô, Hablùon, Sibà, Sumibà, Sumibsib 
|-
| Burat (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Buyong (Bikol - Legazpi)
| Lasngag, Lusrat, Lusyong, Bultok
|-
| Taram
| Tabil, giltok
|-
| Kapot, Kaputan
| Kamlô, Kamluon 
|-
| Hiling
| Butlâ 
|-
| Bitis
| S(am)ingkil 
|-
| Talinga
| Talingugngog 
|-
| Nguso (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Ngimot (Bikol - Legazpi)
| Ngurapak, Ngaspak 
|-
| Kamot
| Kamulmog 
|-
| Mata
| Malsok 
|-
| Payo
| Ali(ma)ntak 
|-
| Hawak (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Lawas (Bikol - Legazpi)
| Kabangkayan 
|-
| Tulak
| Tindos, La(ma)sdak 
|-
| Sapatos
| Sapagtok 
|-
| Kalayo
| Kalasbot 
|-
| Kawali
| Kawalwag 
|-
| Sarwal
| Sarigwal 
|-
| Asin
| Tasik 
|}

==Mga Numero==

===Mga Numero===
May duwang klase nin pagpapangaran kan mga numero sa Bikol. An katutubong tataramon na Bikol asin an tataramon na espanyol. Sa pangkagabsan, an tataramon na bikol, minagamit an terminong espanyol sa mga pagtukdô kan oras siring kan ''Alas singko (5 o'clock)'''. Mantang, an mga katutubong termino mababasa sa mga libro.  Maririsa man an terminong Espanyol sa pagpresyo.

;One-half. : Kabangâ / Mediya
;One. : Sarô / Uno / Una (ginagamit sana sa oras)
;Two. : Duwá / Dos
;Three. : Tuló / Tres
;Four. :Apát / Kwatro
;Five. : Limá / Singko
;Six. :Anóm / Sais
;Seven. :Pitó / Siyete
;Eight. : Waló / Otso
;Nine. : Siyám / Nuwebe
;Ten. :Sampulò / Diyes
;Fifteen. :Kaglimá / Kinse
;Twenty. :Duwampulò/Beynte
;Twenty-five. :Duwampulò may lima / Baynte i singko
;Thirty. :Tulompulò / Traynta
;Thirty-five. :Tulompulò may limá / Treynta i singko
;Forty. :Apát na pulò / Kuwarenta
;Forty-five. :Apát na pulò may lima / Kuwarenta i singko
;Fifty. :Limampulò / Singkuwenta
;Fifty-five. :Limampulò may limá / Singkuwenta i singko
;Sixty. :Anóm na pulò / Sisenta
;Sixty-five :Anóm na pulò may limá / Sisentá i singko
;Seventy. :Pitompulò / Setenta
;Seventy-five. :Pitumpulò may limá / Setenta i singko
;Eighty. :Walompulò / Otsenta
;Eighty-five. :Walompulò may limá / Otsenta y singko
;Ninety. :Siyám na pulò / Nobenta
;Ninety-five. :Siyám na pulò may limá / Nobenta i singko
;One-hundred. :Sanggatós / Siyen, Siyento
;One-thousand.:Sangribo / Mil
;Ten-thousand.:Sangyukot (Suanoy na Bikol) &lt;ref&gt;Lisboa, Marcos de. Vocabulario de la lengua bicol.1865.[https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/aqa2025.0001.001/451?q1=yocot&amp;view=image&amp;size=200]&lt;/ref&gt; / Diyes Mil
;One-million. :Sanglaksâ (Suanoy na Bikol)&lt;ref&gt;Lisboa, Marcos de. Vocabulario de la lengua bicol. 1865.
[https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/aqa2025.0001.001/209?q1=lacsa&amp;view=image&amp;size=200]&lt;/ref&gt; / Milyon

==Iba pang mga tataramon na Bikol sa kapatagan==
* [[Rinconada Bikol]]
* [[Buhi Bikol]]
* [[Libon Bikol]]
* [[Bikol Sulnopan na Albay ]]
* [[Miraya Bikol]]
* [[Bikol Norteng Catanduanes]]

==Hilingon man==
* [[Bikolog]]
* ''[[Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral‎]]''
* [[Iskriturang Basahan]]

==Toltolan==
{{reflist}}

==Mga panluwas na takod==
*[http://bikoltranslator.blogspot.com Bikol Translator]
*{{ethnologue|code=bcl}}
*[http://llmap.org/languages/bcl.html LL-Map]
*[http://multitree.org/codes/bcl MultiTree]
*[https://www.omniglot.com/language/phrases/bikol.htm mga parirala sa tataramon na bikol]
*[https://www.omniglot.com/babel/bikol.htm An Genesis 11: 1-9 sa duwang paagi nin ortograpiya kan Bikol Sentral]

{{Mga tataramon na Filipino}}
{{Mga tataramon kan Filipinas}}

{{tataramon-saringsing}}
[[Kategorya:Mga tataramon sa Bikol|Bikol, mga tataramon]]
[[Kategorya:Mga tataramon sa Rehiyon V]]</text>
      <sha1>ovlrwlfprkq0u4k0dn5vm42th6xu9xh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>233351</id>
      <parentid>233350</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:55:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ringer</username>
        <id>55</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tamanggot (Rapsak) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17685" xml:space="preserve">{{Infobox Tataramon
|name=Bikol Sentral
|familycolor=Austronesyo
|states=[[Filipinas]]
|region=[[Rehiyon Bikol]]
|speakers=4,253,000&lt;ref name=&quot;joshuaproject&quot;&gt;[http://www.joshuaproject.net/people-profile.php?peo3=11116&amp;rog3=RP Bikol, Central in Philippines] [http://joshuaproject.net Websityo kan Joshua Project]&lt;/ref&gt;
|fam2=[[Mga tataramon na Malayo-Polinesyo|Malayo-Polinesyo]]
|fam3=[[Mga tataramon na Borneo-Filipino|Borneo-Filipino]]
|fam4=[[Mga tataramon na Sentral Filipino|Sentral Filipino]]
|fam5=[[Mga tataramon na Bikol]]
|script=[[Iskriturang Latin|Latin]] ([[w:Filipino orthography|Baryanteng Filipino]]);&lt;br&gt;''Nakasurat sa [[Basahan]] kan panahon''
|agency=[[Komisyon sa Wikang Filipino]]&lt;br&gt;(Komisyon sa Tataramon na Filipino)
|iso2=bik
|lc1=bcl|ld1=Central Bikol|ll1=Bikol Sentral}}

::''Para sa mga tataramon na Bikol, hilingon tabì an [[Mga tataramon na Bikol]]''

An tataramon na '''Bikol Sentral''' o '''Katahawan na Bikol''' ([[Tataramon na Ingles|Ingles]]: ''Central Bikol'') o '''Bikol''' sana&lt;ref&gt;[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bcl ''Bicolano, Central'' Ethnologue]&lt;/ref&gt;, an pinakapigtataram asin pinakanasasabotan na tataramon sa [[Rehiyon Bikol]]. Ini an sarô sa mga pang-inot na tataramon sa [[Filipinas]] na pigtataram kan 4,253,000 katawo.&lt;ref name=&quot;joshuaproject&quot;/&gt;

Susog sa pagklasipikar ni Curtis McFarland sa mga tataramon sa rehiyon kan pamilya nin mga tataramon na Bikolnon, kabali an tataramon na ini sa [[Coastal Bikol]].&lt;ref&gt;McFarland, Curtis D. The Dialects of the Bikol Area. Ph.D. dissertation. New Haven: Dept. of Linguistics, Yale University, 1974.&lt;/ref&gt; Pigtataram ini sa dakulang parte kan [[Camarines Sur]], subangang parte kan [[Albay]], sulnopang parte kan [[Camarines Norte]],  gamping norte kan [[Sorsogon]], habagatang parte nin [[Catanduanes]], sagkod sa amihanang parte kan isla nin Burias sa [[Masbate]].

==Palatanugan==
Igwang 16 na mga katanog sa tataramon na Bikol: /p, b, d, t, k, ɡ, s, h, m, n, ŋ, l, ɾ, j~ʝ, w~ʋ, ʔ/. An walo sa mga ini, sinublian sana gikan sa mga subli-taramon: /f, v, tʃ, dʒ, ʃ, ʒ, ʎ, ɲ/. Pigtala an tulong katanog bilang /a, i, u/. An mga katanog na /e, o/ piggagamit sana sa Espanyol.

=== Mga katanog ===
An mga sistema nin tanog kan tataramon susog ki Mintz kan 1971&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Mintz |first=Malcolm W. |title=Bikol Dictionary |date=1971 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=978-0-8248-7891-7 |doi=10.2307/j.ctv9hvs8j}}&lt;/ref&gt; iyo, ini an minasunod.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |
![[Bilabial consonant|Bilabial]]
![[Dental consonant|Dental]]
![[Alveolar consonant|Alveolar]]
![[Palatal consonant|Palatal]]
![[Velar consonant|Velar]]
![[Glottal consonant|Glottal]]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Nasal stop|Nasal]]
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|m}}
|{{IPA|n}}
| align=&quot;center&quot; |
|(ɲ)
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|ŋ}}
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |[[Stop consonant|Stop]]
!Voiceless
|{{IPA|p}}
|{{IPA|t}}
|
|
|{{IPA|k}}
|{{IPA|ʔ}}
|-
!Voiced
|{{IPA|b}}
|{{IPA|d}}
|
|
|{{IPA|ɡ}}
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Fricative consonant|Fricative]]
| align=&quot;center&quot; |
| align=&quot;center&quot; |
|{{IPA|s}}
|(ʃ)
| align=&quot;center&quot; |
| align=&quot;center&quot; |h
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |[[Affricate consonant|Affricate]]
!Voiceless
|
|
| align=&quot;center&quot; |
|(t̠ʃ)
|
|
|-
!Voiced
|
|
|
|(d̠ʒ)
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Flap consonant|Flap]]
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|ɾ}}
|
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Lateral consonant|Lateral]]
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|l}}
|(ʎ)
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Approximant consonant|Approximant]]
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|w}}
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|j}}
|
|
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Notes:
| colspan=&quot;6&quot; |
# '''ʃ''' -  An /sy/ mahihiling sana ini sa mga sinublian-taramon gikan sa Ingles, siring sana kan ‘'''sh'''irt’.
# '''t̠ʃ''' - Mahihiling an /ty/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin Ingles na pigsasayod siring kan &quot;ch&quot; sa katagang Ingles na ‘'''ch'''eck’.
# '''d̠ʒ''' - Madaling mahiling an /dy/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Ingles na pigsasayod sa tanog na &quot;j&quot; sa katagang Ingles na ‘'''j'''eep’.
# '''ɲ''' - An /ny/ nahihiling sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin pigsasayod arog kan &quot;ñ&quot; sa katagang Espanyol na a ba'''ñ'''os.
# '''ʎ'''  - Mahihiling an /ly/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin pigsasayod siring kan &quot;ll&quot; sa katagang Espanyol na '''ll'''ave asin senci'''ll'''o.
# '''h''' - Nin huli ta sa pakikitakudan sa haraning [[tataramon na Albay Bikol|mga tataramon na Bikol kan Albay]], an mga katagâ na nagpupuon sa &quot;h&quot; sa Bikol - Naga, nagpupuon sa {{IPA|ʔ}} sa Bikol - Legazpi
#* hal : &quot;hiling&quot; (Bikol - Naga) nagigin &quot;iling&quot; (Bikol - Legazpi)
|}

==Mga diyalekto==
Igwa nin limang diyalekto an tataramon na Bikol Sentral:

===Bikol - Naga===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Naga'' o &quot;Bikol - Naga&quot; na pigtataram sa primero, segundo asin terser distrito kan Camarines Sur (puwera sa [[Del Gallego, Camarines Sur|Del Gallego]]), [[syudad nin Naga]], sagkod [[San Pascual, Masbate]] iyo an pig-aapod na &quot;standard Bikol&quot;. Nasasabotan ini kan kadaklan na parataram nin [[mga tataramon na Bikol]].

Sa mga ibang parte kan Camarines Sur tinataram an mga tataramon na [[Rinconada Bikol]] asin [[Buhi Bikol]].

===Bikol - Legazpi===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Legazpi'' o &quot;Bikol - Legazpi&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;&gt;[[Malcolm Mintz|Malcolm W Mintz]]. BIKOL DICTIONARY: Incorporating the 17th century Vocabulario de la lengua Bicol Marcos de Lisboa&lt;/ref&gt; iyo an tataramon sa mga [[Syudad nin Legazpi]] asin [[Syudad nin Tabaco]] sa probinsya nin [[Albay]], pati sa mga banwaan nin Malinao, Malilipot, Bacacay, Sto. Domingo, Manito, Rapu-Rapu. Ini man an tataramon kan distrito nin Bacon sa [[Syudad nin Sorsogon]] asin sa banwaan nin Magallanes sa probinsya nin [[Sorsogon]]. 

Dakula an impluwensiya kaining diyalekto sa mga ibang parte kan probinsya nin Albay asin Sorsogon huli ta piglalakop ini kan mga estasiyon nin radyo asin telebisiyon hali sa Legazpi. 

Sa mga ibang parte kan Albay tinataram an [[Libon Bikol]], [[Bikol Sulnopan na Albay]] asin [[Miraya Bikol]].

===Bikol - Partido===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Partido'' o &quot;Bikol - Partido&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Tigaon, Ocampo, Sagñay, San José, Goa, Lagonoy, Caramoan asin Garchitorena sa probinsya nin [[Camarines Sur]], pati sa mga banwaan nin Tiwi, Albay asin San Andres, Catanduanes.

===Bikol - Daet===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Daet'' o &quot;Bikol - Daet&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Daet, San Vicente, Talisay, Mercedes asin Basud, sa probinsya nin [[Camarines Norte]].

[[Tagalog]] an tataramon sa mga ibang banwa kaining probinsya.

===Bikol - Virac===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Virac'' o &quot;Bikol - Virac&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Virac, Bato, San Miguel, Baras, Gigmoto asin Cololbon, sa parteng habagatan kan probinsya nin [[Catanduanes]]. Susog ki Malcolm Mintz, iba asin distinto an tataramon sa parteng amihanan kaining isla na bakóng sakop nin pig-aapod na Bikol Sentral alagad kan tataramon na [[Bikol Norteng Catanduanes]].

Ikinaklasipikar man bilang suway na tataramon kan Ethnologue bilang Southern Catanduanes Bikol an diyalektong ini.

===Komparasyon kan mga lain-lain na tataramon===

{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
! [[Tataramon na Tagalog]]
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Estandarteng Bikol (Canaman)
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Naga
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Partido
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Legazpi
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Daet
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Virac
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Bikol Rinconada]]
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Subangang Miraya]]
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Mga tataramon na Sorsoganon|Waray Sorsogon]] (diyalektong Irosin)
|-
|''Dito sa bagong mesa pinakain ng itlog at tinapay ang babae.''
|Digdi sa bâgong lamesa pinakakán nin sugok asin tinapay an babayi.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pigpakakán''' nin sugok '''saka''' tinapay '''si''' babayi. 
|'''Igdi''' sa '''bag-ong''' lamesa '''tigpakakán''' nin sugok '''sagkod''' tinapay '''su bayi'''.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pigpakaon ki bunáy budâ''' tinapay '''su''' babayi.
|Digdi sa '''bágong''' lamesa '''pinakain ning itlog at''' tinapay '''si babai'''.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pinakaon ning''' sugok '''budâ''' tinapay '''su''' babayi.
|'''Sadi''' sa '''bágong''' lamesa '''pinakaön ka itlog ag''' tinapay '''su''' babayi.
|'''Didi''' sa bâgong lamesa '''pigpakawn ning salag dangan''' tinapay '''su babay'''.
|'''Didi''' sa '''bag-o na''' lamesa '''inpakaon sin bunay nan''' tinapay '''su''' babayi.
|-
|''Bakit nga kaya hindi lumipad ang ibon ni Pedro kahit na walang kandado ang kulungan.''
|Tàdaw ta dài luminayog an gamgam ni Pedro dawà na dài nin kandado an hawla?
|'''Tâno''' daw ta dài '''naglayog''' an gamgam ni Pedro dawà na '''mayò''' nin kandado '''si''' hawla?
|'''Hadáw''' ta '''ê naglayog''' an gamgam ni Pedro '''maski''' na '''ê''' nin kandado '''su''' hawla?
|'''Natà''' daw tà dài '''naglayog''' an '''bayong''' ni Pedro '''maski''' na '''warâ ki''' kandado '''su''' hawla?
|'''Bakin''' daw '''kaya''' dài '''naglupad ang ibon''' ni Pedro '''maski''' na '''mayong''' kandado '''si''' hawla?
|'''Ngatà''' daw tà dài '''nagḽayog''' an gamgam ni Pedro '''maski''' na '''dàing''' kandado '''su''' hawla?

|'''Tàono/Ngatà raw''' tà '''diri naglayog adtong bayong''' ni Pedro dawà na '''üdâ ka''' kandado '''su awla'''?
|'''Nyangà''' daw ta '''indî naglupad ang bayong''' ni Pedro '''maski''' na '''udâ ning''' kandado '''su''' hawla?
|'''Nakay''' daw '''kay diri naglupad''' an '''tamsi''' ni Pedro '''maski''' na '''warâ sin''' kandado '''su''' hawla?
|}

Siring kan iba pang mga tataramon sa Filipinas, igwa man nin mga bilang nin mga subli-tataramon an Bikol, kadaklan gikan sa Espanyol nin huli ta sa 333 taon kan pangugobyerno kan Espanyol sa Filipinas. Kaiba digdi an swerte (suerte), karne (carne), imbestigador (investigador), litro, pero, krimen (crimen) asin iba pa. An iba pang ginunuang subli-tataramon, iyo an Sanskrito, na may mga katagâ o tataramon arog kan &quot;hadi&quot;, &quot;karma&quot;, &quot;daya&quot;, &quot;bahala&quot;, basa&quot;, &quot;bareta&quot;, &quot;gadya&quot;, &quot;halaga&quot;, &quot;salampati&quot;, &quot;kota&quot;, &quot;mutya&quot;, &quot;dusa&quot;, &quot;saksi&quot;, &quot;suka&quot;, &quot;tingga'.&quot;. Alagad, an mga Sanskritong katagâ na nasubli kan Bikol, an iba bakong direkta hali digdi kundi uminagi pa sa ibang tataramon.

==Balanghayan==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!&amp;nbsp;
!Absolutibo
!Ergatibo
!Oblik
|-
|'''Pang-saruang ''ika-1(inot) na tawo'''''
|akó
|ko
|sakuyà, sakô
|-
|'''Pang-saruang ''ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|iká, ka
|mo
|saimo, sìmô
|-
|'''Pang-saruang ''ika-3(tulo)-ng tawo'''''
|siyá,
|niyá,
|saiyá
|-
|'''Pangkadakulang ''kabali an ika-1(inot) na tawo'''''
|kitá
|niyatò, tá
|satuyà, satô
|-
|'''Pangkadakulang ''dai-kabali an ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|kamí
|niyamò, mi
|samuyà, samô
|-
|'''Pangkadakulang ''ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|kamó
|nindó
|saindó
|-
|'''Pangkadakulang ''ika-3(tulo)-ng tawo'''''
|sindá
|nindá
|saindá
|}

===Mga partikulo===
{{Hilingon man|Balanghayan sa Bikol}}

Siring man sa dakol na [[mga tataramon na Filipino]], mayaman man an Bikol sa set kan mga partikulo nin diskurso.

* bagá – nagpapahayag nin pagdududa o pag-aatubili
* bayâ – nagtatao nin tsansa sa sarong tawo; pirit nin paggalang
* dàa – (Tagalog: daw) pag-quote sa impormasyon gikan sa saróng pangaduwang mapagkukuanan
* daw – (Tagalog: ba/kaya) partikulong interogatibo
* garó – (Tagalog: mukhang, parang) pagkakahawig o pagkakaarog. Ingles: &quot;It looks like, it's as if.&quot;
* gáyo – &quot;eksakto&quot;
* daing gáyo – &quot;dai eksakto, dai totoo&quot;
* gayód – (Tagalog: bakâ) &quot;inda, Ingles: maybe, could be&quot;
* giraray / liwát – (Tagalog: [m]uli) Ingles: &quot;again&quot;
* kutâ (na)– &quot;Umaasa ako (sarong bagay na piggibo / dae nangyari&quot; ; &quot;Kung lamang ... &quot;(kondisyon kan nakalihis na mga kaganapan)
* lamang, lang / saná – (Tagalog: lang), Ingles: &quot;only, just&quot;
* lugód – Nag-aasa na mangyayari an sarong bagay, o pagpapahayag nin pagsuko
* man – (Tagalog: din, rin) &quot;also&quot; o &quot;ever&quot; (arog kan ''ano man'' o 'whatever' asin siisay man o 'whoever')
* mûna / ngûna – (Tagalog: muna) &quot;enot&quot; o &quot;yet&quot;
* na – (Tagalog: na) &quot;ngunyan&quot; o &quot;tapos&quot;
* naman – (Tagalog: naman) &quot;utro, Ingles: again&quot;
* nanggad – (Tagalog: talaga, nga) &quot;really, truly, absolutely&quot; (nagdadagdag nin kanultolan)
* niyakò – &quot;simbag ko, sabi ko&quot;
* nganì – nagpapahayag nin kapalaran (&quot;mayong magiginibo&quot;) o sarong pakiulay para sa iba na dai piriton
* ngantig – Nag-uulat an sarong bagay na pigsabi sa sarong ikatlong tawo
* ngapit – &quot;pagkatapos,&quot; &quot;kun sakaling,&quot; &quot;sa panahon / mantang&quot; (haloy kan panahon)
* ngayá – pagkamagalang sa paghiling ng impormasiyon (&quot;so,&quot; &quot;let's see&quot;)
* pa – (Tagalog: pa) &quot;Ingles: ''still''&quot;
* palán – (Tagalog: pala) nagpapahayag nin sorpresa o biglaang pagsasakatuparan
* pò – (Tagalog: po) palatandaan nin paggalang; &quot;tabì sa pirang diyalekto kan Bikol
* tulos (- tulos) – (Tagalog: agad-agad) &quot;dali-dali, ngunyan na&quot;

== Tamanggot (Rapsak) ==
An Tamanggot (Rapsak) o &quot;Angry Register&quot; na inaapod sa tataramon na Ingles, dagyâ sain man na tataramon kan Bikol. Ini an halimbawa kan inaapod na Tamanggot (Rapsak sa iba) (kun sa Ingles, inaapod ining ''Bikol Angry Speech Register''.)

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Normal na Bikol
! Halimbawa nin Rapsak 
|-
| Malutò, Kanon
| Malustod 
|-
| Bagas
| Las(u)gas 
|-
| Tubig
| Tamilig, Tu'lig 
|-
| Bungog
| Lusngog 
|-
| Uran
| Bagrat, du'nag 
|-
| Bagyo
| Alimagyo 
|-
| Babayi
| Babaknit, Siknit 
|-
| Lalaki
| Lalaknit 
|-
| Bado, Gubing
| La(ma)sdô, Gubnit 
|-
| Harong (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Balay (Bikol - Legazpi)
| Langag, biray 
|-
| Sira
| Sigtok, Buragtok 
|-
| Ikos
| K(ur)asmag, Kurakod 
|-
| Ayam, Idò
| Da(ma)yô (Naga);&lt;br /&gt;Ga(ma)dyâ (Legazpi) 
|-
| Damulag (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Karabaw (Bikol - Legazpi)
| Ga(ma)dyâ (Naga) 
|-
| Humali
| Wumara 
|-
| Magkakan/Kumakan (Bikol - Naga);&lt;br/&gt; Magkaon/Kumaon (Bikol - Legazpi) 
| Hablô, Humablô, Hablùon, Sibà, Sumibà, Sumibsib 
|-
| Burat (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Buyong (Bikol - Legazpi)
| Lasngag, Lusrat, Lusyong, Bultok
|-
| Taram
| Tabil, giltok
|-
| Kapot, Kaputan
| Kamlô, Kamluon 
|-
| Hiling
| Butlâ 
|-
| Bitis
| S(am)ingkil 
|-
| Talinga
| Talingugngog 
|-
| Nguso (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Ngimot (Bikol - Legazpi)
| Ngurapak, Ngaspak 
|-
| Kamot
| Kamulmog 
|-
| Mata
| Malsok 
|-
| Payo
| Ali(ma)ntak 
|-
| Hawak (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Lawas (Bikol - Legazpi)
| Kabangkayan 
|-
| Tulak
| Tindos, La(ma)sdak 
|-
| Sapatos
| Sapagtok 
|-
| Kalayo
| Kalasbot 
|-
| Kawali
| Kawalwag 
|-
| Sarwal
| Sarigwal 
|-
| Asin
| Tasik 
|}

==Mga Numero==

===Mga Numero===
May duwang klase nin pagpapangaran kan mga numero sa Bikol. An katutubong tataramon na Bikol asin an tataramon na espanyol. Sa pangkagabsan, an tataramon na bikol, minagamit an terminong espanyol sa mga pagtukdô kan oras siring kan ''Alas singko (5 o'clock)'''. Mantang, an mga katutubong termino mababasa sa mga libro.  Maririsa man an terminong Espanyol sa pagpresyo.

;One-half. : Kabangâ / Mediya
;One. : Sarô / Uno / Una (ginagamit sana sa oras)
;Two. : Duwá / Dos
;Three. : Tuló / Tres
;Four. :Apát / Kwatro
;Five. : Limá / Singko
;Six. :Anóm / Sais
;Seven. :Pitó / Siyete
;Eight. : Waló / Otso
;Nine. : Siyám / Nuwebe
;Ten. :Sampulò / Diyes
;Fifteen. :Kaglimá / Kinse
;Twenty. :Duwampulò/Beynte
;Twenty-five. :Duwampulò may lima / Baynte i singko
;Thirty. :Tulompulò / Traynta
;Thirty-five. :Tulompulò may limá / Treynta i singko
;Forty. :Apát na pulò / Kuwarenta
;Forty-five. :Apát na pulò may lima / Kuwarenta i singko
;Fifty. :Limampulò / Singkuwenta
;Fifty-five. :Limampulò may limá / Singkuwenta i singko
;Sixty. :Anóm na pulò / Sisenta
;Sixty-five :Anóm na pulò may limá / Sisentá i singko
;Seventy. :Pitompulò / Setenta
;Seventy-five. :Pitumpulò may limá / Setenta i singko
;Eighty. :Walompulò / Otsenta
;Eighty-five. :Walompulò may limá / Otsenta y singko
;Ninety. :Siyám na pulò / Nobenta
;Ninety-five. :Siyám na pulò may limá / Nobenta i singko
;One-hundred. :Sanggatós / Siyen, Siyento
;One-thousand.:Sangribo / Mil
;Ten-thousand.:Sangyukot (Suanoy na Bikol) &lt;ref&gt;Lisboa, Marcos de. Vocabulario de la lengua bicol.1865.[https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/aqa2025.0001.001/451?q1=yocot&amp;view=image&amp;size=200]&lt;/ref&gt; / Diyes Mil
;One-million. :Sanglaksâ (Suanoy na Bikol)&lt;ref&gt;Lisboa, Marcos de. Vocabulario de la lengua bicol. 1865.
[https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/aqa2025.0001.001/209?q1=lacsa&amp;view=image&amp;size=200]&lt;/ref&gt; / Milyon

==Iba pang mga tataramon na Bikol sa kapatagan==
* [[Rinconada Bikol]]
* [[Buhi Bikol]]
* [[Libon Bikol]]
* [[Bikol Sulnopan na Albay ]]
* [[Miraya Bikol]]
* [[Bikol Norteng Catanduanes]]

==Hilingon man==
* [[Bikolog]]
* ''[[Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral‎]]''
* [[Iskriturang Basahan]]

==Toltolan==
{{reflist}}

==Mga panluwas na takod==
*[http://bikoltranslator.blogspot.com Bikol Translator]
*{{ethnologue|code=bcl}}
*[http://llmap.org/languages/bcl.html LL-Map]
*[http://multitree.org/codes/bcl MultiTree]
*[https://www.omniglot.com/language/phrases/bikol.htm mga parirala sa tataramon na bikol]
*[https://www.omniglot.com/babel/bikol.htm An Genesis 11: 1-9 sa duwang paagi nin ortograpiya kan Bikol Sentral]

{{Mga tataramon na Filipino}}
{{Mga tataramon kan Filipinas}}

{{tataramon-saringsing}}
[[Kategorya:Mga tataramon sa Bikol|Bikol, mga tataramon]]
[[Kategorya:Mga tataramon sa Rehiyon V]]</text>
      <sha1>mw360htlg53ltrfi3zhcelmfk7w3r63</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>233352</id>
      <parentid>233351</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:55:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ringer</username>
        <id>55</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tamanggot (Rapsak) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17694" xml:space="preserve">{{Infobox Tataramon
|name=Bikol Sentral
|familycolor=Austronesyo
|states=[[Filipinas]]
|region=[[Rehiyon Bikol]]
|speakers=4,253,000&lt;ref name=&quot;joshuaproject&quot;&gt;[http://www.joshuaproject.net/people-profile.php?peo3=11116&amp;rog3=RP Bikol, Central in Philippines] [http://joshuaproject.net Websityo kan Joshua Project]&lt;/ref&gt;
|fam2=[[Mga tataramon na Malayo-Polinesyo|Malayo-Polinesyo]]
|fam3=[[Mga tataramon na Borneo-Filipino|Borneo-Filipino]]
|fam4=[[Mga tataramon na Sentral Filipino|Sentral Filipino]]
|fam5=[[Mga tataramon na Bikol]]
|script=[[Iskriturang Latin|Latin]] ([[w:Filipino orthography|Baryanteng Filipino]]);&lt;br&gt;''Nakasurat sa [[Basahan]] kan panahon''
|agency=[[Komisyon sa Wikang Filipino]]&lt;br&gt;(Komisyon sa Tataramon na Filipino)
|iso2=bik
|lc1=bcl|ld1=Central Bikol|ll1=Bikol Sentral}}

::''Para sa mga tataramon na Bikol, hilingon tabì an [[Mga tataramon na Bikol]]''

An tataramon na '''Bikol Sentral''' o '''Katahawan na Bikol''' ([[Tataramon na Ingles|Ingles]]: ''Central Bikol'') o '''Bikol''' sana&lt;ref&gt;[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bcl ''Bicolano, Central'' Ethnologue]&lt;/ref&gt;, an pinakapigtataram asin pinakanasasabotan na tataramon sa [[Rehiyon Bikol]]. Ini an sarô sa mga pang-inot na tataramon sa [[Filipinas]] na pigtataram kan 4,253,000 katawo.&lt;ref name=&quot;joshuaproject&quot;/&gt;

Susog sa pagklasipikar ni Curtis McFarland sa mga tataramon sa rehiyon kan pamilya nin mga tataramon na Bikolnon, kabali an tataramon na ini sa [[Coastal Bikol]].&lt;ref&gt;McFarland, Curtis D. The Dialects of the Bikol Area. Ph.D. dissertation. New Haven: Dept. of Linguistics, Yale University, 1974.&lt;/ref&gt; Pigtataram ini sa dakulang parte kan [[Camarines Sur]], subangang parte kan [[Albay]], sulnopang parte kan [[Camarines Norte]],  gamping norte kan [[Sorsogon]], habagatang parte nin [[Catanduanes]], sagkod sa amihanang parte kan isla nin Burias sa [[Masbate]].

==Palatanugan==
Igwang 16 na mga katanog sa tataramon na Bikol: /p, b, d, t, k, ɡ, s, h, m, n, ŋ, l, ɾ, j~ʝ, w~ʋ, ʔ/. An walo sa mga ini, sinublian sana gikan sa mga subli-taramon: /f, v, tʃ, dʒ, ʃ, ʒ, ʎ, ɲ/. Pigtala an tulong katanog bilang /a, i, u/. An mga katanog na /e, o/ piggagamit sana sa Espanyol.

=== Mga katanog ===
An mga sistema nin tanog kan tataramon susog ki Mintz kan 1971&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Mintz |first=Malcolm W. |title=Bikol Dictionary |date=1971 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=978-0-8248-7891-7 |doi=10.2307/j.ctv9hvs8j}}&lt;/ref&gt; iyo, ini an minasunod.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |
![[Bilabial consonant|Bilabial]]
![[Dental consonant|Dental]]
![[Alveolar consonant|Alveolar]]
![[Palatal consonant|Palatal]]
![[Velar consonant|Velar]]
![[Glottal consonant|Glottal]]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Nasal stop|Nasal]]
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|m}}
|{{IPA|n}}
| align=&quot;center&quot; |
|(ɲ)
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|ŋ}}
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |[[Stop consonant|Stop]]
!Voiceless
|{{IPA|p}}
|{{IPA|t}}
|
|
|{{IPA|k}}
|{{IPA|ʔ}}
|-
!Voiced
|{{IPA|b}}
|{{IPA|d}}
|
|
|{{IPA|ɡ}}
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Fricative consonant|Fricative]]
| align=&quot;center&quot; |
| align=&quot;center&quot; |
|{{IPA|s}}
|(ʃ)
| align=&quot;center&quot; |
| align=&quot;center&quot; |h
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |[[Affricate consonant|Affricate]]
!Voiceless
|
|
| align=&quot;center&quot; |
|(t̠ʃ)
|
|
|-
!Voiced
|
|
|
|(d̠ʒ)
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Flap consonant|Flap]]
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|ɾ}}
|
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Lateral consonant|Lateral]]
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|l}}
|(ʎ)
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Approximant consonant|Approximant]]
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|w}}
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|j}}
|
|
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Notes:
| colspan=&quot;6&quot; |
# '''ʃ''' -  An /sy/ mahihiling sana ini sa mga sinublian-taramon gikan sa Ingles, siring sana kan ‘'''sh'''irt’.
# '''t̠ʃ''' - Mahihiling an /ty/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin Ingles na pigsasayod siring kan &quot;ch&quot; sa katagang Ingles na ‘'''ch'''eck’.
# '''d̠ʒ''' - Madaling mahiling an /dy/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Ingles na pigsasayod sa tanog na &quot;j&quot; sa katagang Ingles na ‘'''j'''eep’.
# '''ɲ''' - An /ny/ nahihiling sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin pigsasayod arog kan &quot;ñ&quot; sa katagang Espanyol na a ba'''ñ'''os.
# '''ʎ'''  - Mahihiling an /ly/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin pigsasayod siring kan &quot;ll&quot; sa katagang Espanyol na '''ll'''ave asin senci'''ll'''o.
# '''h''' - Nin huli ta sa pakikitakudan sa haraning [[tataramon na Albay Bikol|mga tataramon na Bikol kan Albay]], an mga katagâ na nagpupuon sa &quot;h&quot; sa Bikol - Naga, nagpupuon sa {{IPA|ʔ}} sa Bikol - Legazpi
#* hal : &quot;hiling&quot; (Bikol - Naga) nagigin &quot;iling&quot; (Bikol - Legazpi)
|}

==Mga diyalekto==
Igwa nin limang diyalekto an tataramon na Bikol Sentral:

===Bikol - Naga===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Naga'' o &quot;Bikol - Naga&quot; na pigtataram sa primero, segundo asin terser distrito kan Camarines Sur (puwera sa [[Del Gallego, Camarines Sur|Del Gallego]]), [[syudad nin Naga]], sagkod [[San Pascual, Masbate]] iyo an pig-aapod na &quot;standard Bikol&quot;. Nasasabotan ini kan kadaklan na parataram nin [[mga tataramon na Bikol]].

Sa mga ibang parte kan Camarines Sur tinataram an mga tataramon na [[Rinconada Bikol]] asin [[Buhi Bikol]].

===Bikol - Legazpi===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Legazpi'' o &quot;Bikol - Legazpi&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;&gt;[[Malcolm Mintz|Malcolm W Mintz]]. BIKOL DICTIONARY: Incorporating the 17th century Vocabulario de la lengua Bicol Marcos de Lisboa&lt;/ref&gt; iyo an tataramon sa mga [[Syudad nin Legazpi]] asin [[Syudad nin Tabaco]] sa probinsya nin [[Albay]], pati sa mga banwaan nin Malinao, Malilipot, Bacacay, Sto. Domingo, Manito, Rapu-Rapu. Ini man an tataramon kan distrito nin Bacon sa [[Syudad nin Sorsogon]] asin sa banwaan nin Magallanes sa probinsya nin [[Sorsogon]]. 

Dakula an impluwensiya kaining diyalekto sa mga ibang parte kan probinsya nin Albay asin Sorsogon huli ta piglalakop ini kan mga estasiyon nin radyo asin telebisiyon hali sa Legazpi. 

Sa mga ibang parte kan Albay tinataram an [[Libon Bikol]], [[Bikol Sulnopan na Albay]] asin [[Miraya Bikol]].

===Bikol - Partido===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Partido'' o &quot;Bikol - Partido&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Tigaon, Ocampo, Sagñay, San José, Goa, Lagonoy, Caramoan asin Garchitorena sa probinsya nin [[Camarines Sur]], pati sa mga banwaan nin Tiwi, Albay asin San Andres, Catanduanes.

===Bikol - Daet===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Daet'' o &quot;Bikol - Daet&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Daet, San Vicente, Talisay, Mercedes asin Basud, sa probinsya nin [[Camarines Norte]].

[[Tagalog]] an tataramon sa mga ibang banwa kaining probinsya.

===Bikol - Virac===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Virac'' o &quot;Bikol - Virac&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Virac, Bato, San Miguel, Baras, Gigmoto asin Cololbon, sa parteng habagatan kan probinsya nin [[Catanduanes]]. Susog ki Malcolm Mintz, iba asin distinto an tataramon sa parteng amihanan kaining isla na bakóng sakop nin pig-aapod na Bikol Sentral alagad kan tataramon na [[Bikol Norteng Catanduanes]].

Ikinaklasipikar man bilang suway na tataramon kan Ethnologue bilang Southern Catanduanes Bikol an diyalektong ini.

===Komparasyon kan mga lain-lain na tataramon===

{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
! [[Tataramon na Tagalog]]
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Estandarteng Bikol (Canaman)
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Naga
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Partido
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Legazpi
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Daet
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Virac
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Bikol Rinconada]]
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Subangang Miraya]]
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Mga tataramon na Sorsoganon|Waray Sorsogon]] (diyalektong Irosin)
|-
|''Dito sa bagong mesa pinakain ng itlog at tinapay ang babae.''
|Digdi sa bâgong lamesa pinakakán nin sugok asin tinapay an babayi.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pigpakakán''' nin sugok '''saka''' tinapay '''si''' babayi. 
|'''Igdi''' sa '''bag-ong''' lamesa '''tigpakakán''' nin sugok '''sagkod''' tinapay '''su bayi'''.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pigpakaon ki bunáy budâ''' tinapay '''su''' babayi.
|Digdi sa '''bágong''' lamesa '''pinakain ning itlog at''' tinapay '''si babai'''.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pinakaon ning''' sugok '''budâ''' tinapay '''su''' babayi.
|'''Sadi''' sa '''bágong''' lamesa '''pinakaön ka itlog ag''' tinapay '''su''' babayi.
|'''Didi''' sa bâgong lamesa '''pigpakawn ning salag dangan''' tinapay '''su babay'''.
|'''Didi''' sa '''bag-o na''' lamesa '''inpakaon sin bunay nan''' tinapay '''su''' babayi.
|-
|''Bakit nga kaya hindi lumipad ang ibon ni Pedro kahit na walang kandado ang kulungan.''
|Tàdaw ta dài luminayog an gamgam ni Pedro dawà na dài nin kandado an hawla?
|'''Tâno''' daw ta dài '''naglayog''' an gamgam ni Pedro dawà na '''mayò''' nin kandado '''si''' hawla?
|'''Hadáw''' ta '''ê naglayog''' an gamgam ni Pedro '''maski''' na '''ê''' nin kandado '''su''' hawla?
|'''Natà''' daw tà dài '''naglayog''' an '''bayong''' ni Pedro '''maski''' na '''warâ ki''' kandado '''su''' hawla?
|'''Bakin''' daw '''kaya''' dài '''naglupad ang ibon''' ni Pedro '''maski''' na '''mayong''' kandado '''si''' hawla?
|'''Ngatà''' daw tà dài '''nagḽayog''' an gamgam ni Pedro '''maski''' na '''dàing''' kandado '''su''' hawla?

|'''Tàono/Ngatà raw''' tà '''diri naglayog adtong bayong''' ni Pedro dawà na '''üdâ ka''' kandado '''su awla'''?
|'''Nyangà''' daw ta '''indî naglupad ang bayong''' ni Pedro '''maski''' na '''udâ ning''' kandado '''su''' hawla?
|'''Nakay''' daw '''kay diri naglupad''' an '''tamsi''' ni Pedro '''maski''' na '''warâ sin''' kandado '''su''' hawla?
|}

Siring kan iba pang mga tataramon sa Filipinas, igwa man nin mga bilang nin mga subli-tataramon an Bikol, kadaklan gikan sa Espanyol nin huli ta sa 333 taon kan pangugobyerno kan Espanyol sa Filipinas. Kaiba digdi an swerte (suerte), karne (carne), imbestigador (investigador), litro, pero, krimen (crimen) asin iba pa. An iba pang ginunuang subli-tataramon, iyo an Sanskrito, na may mga katagâ o tataramon arog kan &quot;hadi&quot;, &quot;karma&quot;, &quot;daya&quot;, &quot;bahala&quot;, basa&quot;, &quot;bareta&quot;, &quot;gadya&quot;, &quot;halaga&quot;, &quot;salampati&quot;, &quot;kota&quot;, &quot;mutya&quot;, &quot;dusa&quot;, &quot;saksi&quot;, &quot;suka&quot;, &quot;tingga'.&quot;. Alagad, an mga Sanskritong katagâ na nasubli kan Bikol, an iba bakong direkta hali digdi kundi uminagi pa sa ibang tataramon.

==Balanghayan==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!&amp;nbsp;
!Absolutibo
!Ergatibo
!Oblik
|-
|'''Pang-saruang ''ika-1(inot) na tawo'''''
|akó
|ko
|sakuyà, sakô
|-
|'''Pang-saruang ''ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|iká, ka
|mo
|saimo, sìmô
|-
|'''Pang-saruang ''ika-3(tulo)-ng tawo'''''
|siyá,
|niyá,
|saiyá
|-
|'''Pangkadakulang ''kabali an ika-1(inot) na tawo'''''
|kitá
|niyatò, tá
|satuyà, satô
|-
|'''Pangkadakulang ''dai-kabali an ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|kamí
|niyamò, mi
|samuyà, samô
|-
|'''Pangkadakulang ''ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|kamó
|nindó
|saindó
|-
|'''Pangkadakulang ''ika-3(tulo)-ng tawo'''''
|sindá
|nindá
|saindá
|}

===Mga partikulo===
{{Hilingon man|Balanghayan sa Bikol}}

Siring man sa dakol na [[mga tataramon na Filipino]], mayaman man an Bikol sa set kan mga partikulo nin diskurso.

* bagá – nagpapahayag nin pagdududa o pag-aatubili
* bayâ – nagtatao nin tsansa sa sarong tawo; pirit nin paggalang
* dàa – (Tagalog: daw) pag-quote sa impormasyon gikan sa saróng pangaduwang mapagkukuanan
* daw – (Tagalog: ba/kaya) partikulong interogatibo
* garó – (Tagalog: mukhang, parang) pagkakahawig o pagkakaarog. Ingles: &quot;It looks like, it's as if.&quot;
* gáyo – &quot;eksakto&quot;
* daing gáyo – &quot;dai eksakto, dai totoo&quot;
* gayód – (Tagalog: bakâ) &quot;inda, Ingles: maybe, could be&quot;
* giraray / liwát – (Tagalog: [m]uli) Ingles: &quot;again&quot;
* kutâ (na)– &quot;Umaasa ako (sarong bagay na piggibo / dae nangyari&quot; ; &quot;Kung lamang ... &quot;(kondisyon kan nakalihis na mga kaganapan)
* lamang, lang / saná – (Tagalog: lang), Ingles: &quot;only, just&quot;
* lugód – Nag-aasa na mangyayari an sarong bagay, o pagpapahayag nin pagsuko
* man – (Tagalog: din, rin) &quot;also&quot; o &quot;ever&quot; (arog kan ''ano man'' o 'whatever' asin siisay man o 'whoever')
* mûna / ngûna – (Tagalog: muna) &quot;enot&quot; o &quot;yet&quot;
* na – (Tagalog: na) &quot;ngunyan&quot; o &quot;tapos&quot;
* naman – (Tagalog: naman) &quot;utro, Ingles: again&quot;
* nanggad – (Tagalog: talaga, nga) &quot;really, truly, absolutely&quot; (nagdadagdag nin kanultolan)
* niyakò – &quot;simbag ko, sabi ko&quot;
* nganì – nagpapahayag nin kapalaran (&quot;mayong magiginibo&quot;) o sarong pakiulay para sa iba na dai piriton
* ngantig – Nag-uulat an sarong bagay na pigsabi sa sarong ikatlong tawo
* ngapit – &quot;pagkatapos,&quot; &quot;kun sakaling,&quot; &quot;sa panahon / mantang&quot; (haloy kan panahon)
* ngayá – pagkamagalang sa paghiling ng impormasiyon (&quot;so,&quot; &quot;let's see&quot;)
* pa – (Tagalog: pa) &quot;Ingles: ''still''&quot;
* palán – (Tagalog: pala) nagpapahayag nin sorpresa o biglaang pagsasakatuparan
* pò – (Tagalog: po) palatandaan nin paggalang; &quot;tabì sa pirang diyalekto kan Bikol
* tulos (- tulos) – (Tagalog: agad-agad) &quot;dali-dali, ngunyan na&quot;

== Tamongot/Tamanggot (Rapsak) ==
An Tamanggot (Rapsak) o &quot;Angry Register&quot; na inaapod sa tataramon na Ingles, dagyâ sain man na tataramon kan Bikol. Ini an halimbawa kan inaapod na Tamanggot (Rapsak sa iba) (kun sa Ingles, inaapod ining ''Bikol Angry Speech Register''.)

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Normal na Bikol
! Halimbawa nin Rapsak 
|-
| Malutò, Kanon
| Malustod 
|-
| Bagas
| Las(u)gas 
|-
| Tubig
| Tamilig, Tu'lig 
|-
| Bungog
| Lusngog 
|-
| Uran
| Bagrat, du'nag 
|-
| Bagyo
| Alimagyo 
|-
| Babayi
| Babaknit, Siknit 
|-
| Lalaki
| Lalaknit 
|-
| Bado, Gubing
| La(ma)sdô, Gubnit 
|-
| Harong (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Balay (Bikol - Legazpi)
| Langag, biray 
|-
| Sira
| Sigtok, Buragtok 
|-
| Ikos
| K(ur)asmag, Kurakod 
|-
| Ayam, Idò
| Da(ma)yô (Naga);&lt;br /&gt;Ga(ma)dyâ (Legazpi) 
|-
| Damulag (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Karabaw (Bikol - Legazpi)
| Ga(ma)dyâ (Naga) 
|-
| Humali
| Wumara 
|-
| Magkakan/Kumakan (Bikol - Naga);&lt;br/&gt; Magkaon/Kumaon (Bikol - Legazpi) 
| Hablô, Humablô, Hablùon, Sibà, Sumibà, Sumibsib 
|-
| Burat (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Buyong (Bikol - Legazpi)
| Lasngag, Lusrat, Lusyong, Bultok
|-
| Taram
| Tabil, giltok
|-
| Kapot, Kaputan
| Kamlô, Kamluon 
|-
| Hiling
| Butlâ 
|-
| Bitis
| S(am)ingkil 
|-
| Talinga
| Talingugngog 
|-
| Nguso (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Ngimot (Bikol - Legazpi)
| Ngurapak, Ngaspak 
|-
| Kamot
| Kamulmog 
|-
| Mata
| Malsok 
|-
| Payo
| Ali(ma)ntak 
|-
| Hawak (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Lawas (Bikol - Legazpi)
| Kabangkayan 
|-
| Tulak
| Tindos, La(ma)sdak 
|-
| Sapatos
| Sapagtok 
|-
| Kalayo
| Kalasbot 
|-
| Kawali
| Kawalwag 
|-
| Sarwal
| Sarigwal 
|-
| Asin
| Tasik 
|}

==Mga Numero==

===Mga Numero===
May duwang klase nin pagpapangaran kan mga numero sa Bikol. An katutubong tataramon na Bikol asin an tataramon na espanyol. Sa pangkagabsan, an tataramon na bikol, minagamit an terminong espanyol sa mga pagtukdô kan oras siring kan ''Alas singko (5 o'clock)'''. Mantang, an mga katutubong termino mababasa sa mga libro.  Maririsa man an terminong Espanyol sa pagpresyo.

;One-half. : Kabangâ / Mediya
;One. : Sarô / Uno / Una (ginagamit sana sa oras)
;Two. : Duwá / Dos
;Three. : Tuló / Tres
;Four. :Apát / Kwatro
;Five. : Limá / Singko
;Six. :Anóm / Sais
;Seven. :Pitó / Siyete
;Eight. : Waló / Otso
;Nine. : Siyám / Nuwebe
;Ten. :Sampulò / Diyes
;Fifteen. :Kaglimá / Kinse
;Twenty. :Duwampulò/Beynte
;Twenty-five. :Duwampulò may lima / Baynte i singko
;Thirty. :Tulompulò / Traynta
;Thirty-five. :Tulompulò may limá / Treynta i singko
;Forty. :Apát na pulò / Kuwarenta
;Forty-five. :Apát na pulò may lima / Kuwarenta i singko
;Fifty. :Limampulò / Singkuwenta
;Fifty-five. :Limampulò may limá / Singkuwenta i singko
;Sixty. :Anóm na pulò / Sisenta
;Sixty-five :Anóm na pulò may limá / Sisentá i singko
;Seventy. :Pitompulò / Setenta
;Seventy-five. :Pitumpulò may limá / Setenta i singko
;Eighty. :Walompulò / Otsenta
;Eighty-five. :Walompulò may limá / Otsenta y singko
;Ninety. :Siyám na pulò / Nobenta
;Ninety-five. :Siyám na pulò may limá / Nobenta i singko
;One-hundred. :Sanggatós / Siyen, Siyento
;One-thousand.:Sangribo / Mil
;Ten-thousand.:Sangyukot (Suanoy na Bikol) &lt;ref&gt;Lisboa, Marcos de. Vocabulario de la lengua bicol.1865.[https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/aqa2025.0001.001/451?q1=yocot&amp;view=image&amp;size=200]&lt;/ref&gt; / Diyes Mil
;One-million. :Sanglaksâ (Suanoy na Bikol)&lt;ref&gt;Lisboa, Marcos de. Vocabulario de la lengua bicol. 1865.
[https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/aqa2025.0001.001/209?q1=lacsa&amp;view=image&amp;size=200]&lt;/ref&gt; / Milyon

==Iba pang mga tataramon na Bikol sa kapatagan==
* [[Rinconada Bikol]]
* [[Buhi Bikol]]
* [[Libon Bikol]]
* [[Bikol Sulnopan na Albay ]]
* [[Miraya Bikol]]
* [[Bikol Norteng Catanduanes]]

==Hilingon man==
* [[Bikolog]]
* ''[[Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral‎]]''
* [[Iskriturang Basahan]]

==Toltolan==
{{reflist}}

==Mga panluwas na takod==
*[http://bikoltranslator.blogspot.com Bikol Translator]
*{{ethnologue|code=bcl}}
*[http://llmap.org/languages/bcl.html LL-Map]
*[http://multitree.org/codes/bcl MultiTree]
*[https://www.omniglot.com/language/phrases/bikol.htm mga parirala sa tataramon na bikol]
*[https://www.omniglot.com/babel/bikol.htm An Genesis 11: 1-9 sa duwang paagi nin ortograpiya kan Bikol Sentral]

{{Mga tataramon na Filipino}}
{{Mga tataramon kan Filipinas}}

{{tataramon-saringsing}}
[[Kategorya:Mga tataramon sa Bikol|Bikol, mga tataramon]]
[[Kategorya:Mga tataramon sa Rehiyon V]]</text>
      <sha1>hpbp3qlpxjyde1mzm1my21vlnjm5uaf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>233353</id>
      <parentid>233352</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:56:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ringer</username>
        <id>55</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tamongot/Tamanggot (Rapsak) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17705" xml:space="preserve">{{Infobox Tataramon
|name=Bikol Sentral
|familycolor=Austronesyo
|states=[[Filipinas]]
|region=[[Rehiyon Bikol]]
|speakers=4,253,000&lt;ref name=&quot;joshuaproject&quot;&gt;[http://www.joshuaproject.net/people-profile.php?peo3=11116&amp;rog3=RP Bikol, Central in Philippines] [http://joshuaproject.net Websityo kan Joshua Project]&lt;/ref&gt;
|fam2=[[Mga tataramon na Malayo-Polinesyo|Malayo-Polinesyo]]
|fam3=[[Mga tataramon na Borneo-Filipino|Borneo-Filipino]]
|fam4=[[Mga tataramon na Sentral Filipino|Sentral Filipino]]
|fam5=[[Mga tataramon na Bikol]]
|script=[[Iskriturang Latin|Latin]] ([[w:Filipino orthography|Baryanteng Filipino]]);&lt;br&gt;''Nakasurat sa [[Basahan]] kan panahon''
|agency=[[Komisyon sa Wikang Filipino]]&lt;br&gt;(Komisyon sa Tataramon na Filipino)
|iso2=bik
|lc1=bcl|ld1=Central Bikol|ll1=Bikol Sentral}}

::''Para sa mga tataramon na Bikol, hilingon tabì an [[Mga tataramon na Bikol]]''

An tataramon na '''Bikol Sentral''' o '''Katahawan na Bikol''' ([[Tataramon na Ingles|Ingles]]: ''Central Bikol'') o '''Bikol''' sana&lt;ref&gt;[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bcl ''Bicolano, Central'' Ethnologue]&lt;/ref&gt;, an pinakapigtataram asin pinakanasasabotan na tataramon sa [[Rehiyon Bikol]]. Ini an sarô sa mga pang-inot na tataramon sa [[Filipinas]] na pigtataram kan 4,253,000 katawo.&lt;ref name=&quot;joshuaproject&quot;/&gt;

Susog sa pagklasipikar ni Curtis McFarland sa mga tataramon sa rehiyon kan pamilya nin mga tataramon na Bikolnon, kabali an tataramon na ini sa [[Coastal Bikol]].&lt;ref&gt;McFarland, Curtis D. The Dialects of the Bikol Area. Ph.D. dissertation. New Haven: Dept. of Linguistics, Yale University, 1974.&lt;/ref&gt; Pigtataram ini sa dakulang parte kan [[Camarines Sur]], subangang parte kan [[Albay]], sulnopang parte kan [[Camarines Norte]],  gamping norte kan [[Sorsogon]], habagatang parte nin [[Catanduanes]], sagkod sa amihanang parte kan isla nin Burias sa [[Masbate]].

==Palatanugan==
Igwang 16 na mga katanog sa tataramon na Bikol: /p, b, d, t, k, ɡ, s, h, m, n, ŋ, l, ɾ, j~ʝ, w~ʋ, ʔ/. An walo sa mga ini, sinublian sana gikan sa mga subli-taramon: /f, v, tʃ, dʒ, ʃ, ʒ, ʎ, ɲ/. Pigtala an tulong katanog bilang /a, i, u/. An mga katanog na /e, o/ piggagamit sana sa Espanyol.

=== Mga katanog ===
An mga sistema nin tanog kan tataramon susog ki Mintz kan 1971&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Mintz |first=Malcolm W. |title=Bikol Dictionary |date=1971 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=978-0-8248-7891-7 |doi=10.2307/j.ctv9hvs8j}}&lt;/ref&gt; iyo, ini an minasunod.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |
![[Bilabial consonant|Bilabial]]
![[Dental consonant|Dental]]
![[Alveolar consonant|Alveolar]]
![[Palatal consonant|Palatal]]
![[Velar consonant|Velar]]
![[Glottal consonant|Glottal]]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Nasal stop|Nasal]]
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|m}}
|{{IPA|n}}
| align=&quot;center&quot; |
|(ɲ)
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|ŋ}}
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |[[Stop consonant|Stop]]
!Voiceless
|{{IPA|p}}
|{{IPA|t}}
|
|
|{{IPA|k}}
|{{IPA|ʔ}}
|-
!Voiced
|{{IPA|b}}
|{{IPA|d}}
|
|
|{{IPA|ɡ}}
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Fricative consonant|Fricative]]
| align=&quot;center&quot; |
| align=&quot;center&quot; |
|{{IPA|s}}
|(ʃ)
| align=&quot;center&quot; |
| align=&quot;center&quot; |h
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |[[Affricate consonant|Affricate]]
!Voiceless
|
|
| align=&quot;center&quot; |
|(t̠ʃ)
|
|
|-
!Voiced
|
|
|
|(d̠ʒ)
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Flap consonant|Flap]]
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|ɾ}}
|
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Lateral consonant|Lateral]]
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|l}}
|(ʎ)
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Approximant consonant|Approximant]]
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|w}}
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|j}}
|
|
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Notes:
| colspan=&quot;6&quot; |
# '''ʃ''' -  An /sy/ mahihiling sana ini sa mga sinublian-taramon gikan sa Ingles, siring sana kan ‘'''sh'''irt’.
# '''t̠ʃ''' - Mahihiling an /ty/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin Ingles na pigsasayod siring kan &quot;ch&quot; sa katagang Ingles na ‘'''ch'''eck’.
# '''d̠ʒ''' - Madaling mahiling an /dy/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Ingles na pigsasayod sa tanog na &quot;j&quot; sa katagang Ingles na ‘'''j'''eep’.
# '''ɲ''' - An /ny/ nahihiling sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin pigsasayod arog kan &quot;ñ&quot; sa katagang Espanyol na a ba'''ñ'''os.
# '''ʎ'''  - Mahihiling an /ly/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin pigsasayod siring kan &quot;ll&quot; sa katagang Espanyol na '''ll'''ave asin senci'''ll'''o.
# '''h''' - Nin huli ta sa pakikitakudan sa haraning [[tataramon na Albay Bikol|mga tataramon na Bikol kan Albay]], an mga katagâ na nagpupuon sa &quot;h&quot; sa Bikol - Naga, nagpupuon sa {{IPA|ʔ}} sa Bikol - Legazpi
#* hal : &quot;hiling&quot; (Bikol - Naga) nagigin &quot;iling&quot; (Bikol - Legazpi)
|}

==Mga diyalekto==
Igwa nin limang diyalekto an tataramon na Bikol Sentral:

===Bikol - Naga===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Naga'' o &quot;Bikol - Naga&quot; na pigtataram sa primero, segundo asin terser distrito kan Camarines Sur (puwera sa [[Del Gallego, Camarines Sur|Del Gallego]]), [[syudad nin Naga]], sagkod [[San Pascual, Masbate]] iyo an pig-aapod na &quot;standard Bikol&quot;. Nasasabotan ini kan kadaklan na parataram nin [[mga tataramon na Bikol]].

Sa mga ibang parte kan Camarines Sur tinataram an mga tataramon na [[Rinconada Bikol]] asin [[Buhi Bikol]].

===Bikol - Legazpi===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Legazpi'' o &quot;Bikol - Legazpi&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;&gt;[[Malcolm Mintz|Malcolm W Mintz]]. BIKOL DICTIONARY: Incorporating the 17th century Vocabulario de la lengua Bicol Marcos de Lisboa&lt;/ref&gt; iyo an tataramon sa mga [[Syudad nin Legazpi]] asin [[Syudad nin Tabaco]] sa probinsya nin [[Albay]], pati sa mga banwaan nin Malinao, Malilipot, Bacacay, Sto. Domingo, Manito, Rapu-Rapu. Ini man an tataramon kan distrito nin Bacon sa [[Syudad nin Sorsogon]] asin sa banwaan nin Magallanes sa probinsya nin [[Sorsogon]]. 

Dakula an impluwensiya kaining diyalekto sa mga ibang parte kan probinsya nin Albay asin Sorsogon huli ta piglalakop ini kan mga estasiyon nin radyo asin telebisiyon hali sa Legazpi. 

Sa mga ibang parte kan Albay tinataram an [[Libon Bikol]], [[Bikol Sulnopan na Albay]] asin [[Miraya Bikol]].

===Bikol - Partido===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Partido'' o &quot;Bikol - Partido&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Tigaon, Ocampo, Sagñay, San José, Goa, Lagonoy, Caramoan asin Garchitorena sa probinsya nin [[Camarines Sur]], pati sa mga banwaan nin Tiwi, Albay asin San Andres, Catanduanes.

===Bikol - Daet===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Daet'' o &quot;Bikol - Daet&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Daet, San Vicente, Talisay, Mercedes asin Basud, sa probinsya nin [[Camarines Norte]].

[[Tagalog]] an tataramon sa mga ibang banwa kaining probinsya.

===Bikol - Virac===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Virac'' o &quot;Bikol - Virac&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Virac, Bato, San Miguel, Baras, Gigmoto asin Cololbon, sa parteng habagatan kan probinsya nin [[Catanduanes]]. Susog ki Malcolm Mintz, iba asin distinto an tataramon sa parteng amihanan kaining isla na bakóng sakop nin pig-aapod na Bikol Sentral alagad kan tataramon na [[Bikol Norteng Catanduanes]].

Ikinaklasipikar man bilang suway na tataramon kan Ethnologue bilang Southern Catanduanes Bikol an diyalektong ini.

===Komparasyon kan mga lain-lain na tataramon===

{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
! [[Tataramon na Tagalog]]
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Estandarteng Bikol (Canaman)
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Naga
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Partido
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Legazpi
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Daet
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Virac
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Bikol Rinconada]]
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Subangang Miraya]]
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Mga tataramon na Sorsoganon|Waray Sorsogon]] (diyalektong Irosin)
|-
|''Dito sa bagong mesa pinakain ng itlog at tinapay ang babae.''
|Digdi sa bâgong lamesa pinakakán nin sugok asin tinapay an babayi.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pigpakakán''' nin sugok '''saka''' tinapay '''si''' babayi. 
|'''Igdi''' sa '''bag-ong''' lamesa '''tigpakakán''' nin sugok '''sagkod''' tinapay '''su bayi'''.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pigpakaon ki bunáy budâ''' tinapay '''su''' babayi.
|Digdi sa '''bágong''' lamesa '''pinakain ning itlog at''' tinapay '''si babai'''.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pinakaon ning''' sugok '''budâ''' tinapay '''su''' babayi.
|'''Sadi''' sa '''bágong''' lamesa '''pinakaön ka itlog ag''' tinapay '''su''' babayi.
|'''Didi''' sa bâgong lamesa '''pigpakawn ning salag dangan''' tinapay '''su babay'''.
|'''Didi''' sa '''bag-o na''' lamesa '''inpakaon sin bunay nan''' tinapay '''su''' babayi.
|-
|''Bakit nga kaya hindi lumipad ang ibon ni Pedro kahit na walang kandado ang kulungan.''
|Tàdaw ta dài luminayog an gamgam ni Pedro dawà na dài nin kandado an hawla?
|'''Tâno''' daw ta dài '''naglayog''' an gamgam ni Pedro dawà na '''mayò''' nin kandado '''si''' hawla?
|'''Hadáw''' ta '''ê naglayog''' an gamgam ni Pedro '''maski''' na '''ê''' nin kandado '''su''' hawla?
|'''Natà''' daw tà dài '''naglayog''' an '''bayong''' ni Pedro '''maski''' na '''warâ ki''' kandado '''su''' hawla?
|'''Bakin''' daw '''kaya''' dài '''naglupad ang ibon''' ni Pedro '''maski''' na '''mayong''' kandado '''si''' hawla?
|'''Ngatà''' daw tà dài '''nagḽayog''' an gamgam ni Pedro '''maski''' na '''dàing''' kandado '''su''' hawla?

|'''Tàono/Ngatà raw''' tà '''diri naglayog adtong bayong''' ni Pedro dawà na '''üdâ ka''' kandado '''su awla'''?
|'''Nyangà''' daw ta '''indî naglupad ang bayong''' ni Pedro '''maski''' na '''udâ ning''' kandado '''su''' hawla?
|'''Nakay''' daw '''kay diri naglupad''' an '''tamsi''' ni Pedro '''maski''' na '''warâ sin''' kandado '''su''' hawla?
|}

Siring kan iba pang mga tataramon sa Filipinas, igwa man nin mga bilang nin mga subli-tataramon an Bikol, kadaklan gikan sa Espanyol nin huli ta sa 333 taon kan pangugobyerno kan Espanyol sa Filipinas. Kaiba digdi an swerte (suerte), karne (carne), imbestigador (investigador), litro, pero, krimen (crimen) asin iba pa. An iba pang ginunuang subli-tataramon, iyo an Sanskrito, na may mga katagâ o tataramon arog kan &quot;hadi&quot;, &quot;karma&quot;, &quot;daya&quot;, &quot;bahala&quot;, basa&quot;, &quot;bareta&quot;, &quot;gadya&quot;, &quot;halaga&quot;, &quot;salampati&quot;, &quot;kota&quot;, &quot;mutya&quot;, &quot;dusa&quot;, &quot;saksi&quot;, &quot;suka&quot;, &quot;tingga'.&quot;. Alagad, an mga Sanskritong katagâ na nasubli kan Bikol, an iba bakong direkta hali digdi kundi uminagi pa sa ibang tataramon.

==Balanghayan==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!&amp;nbsp;
!Absolutibo
!Ergatibo
!Oblik
|-
|'''Pang-saruang ''ika-1(inot) na tawo'''''
|akó
|ko
|sakuyà, sakô
|-
|'''Pang-saruang ''ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|iká, ka
|mo
|saimo, sìmô
|-
|'''Pang-saruang ''ika-3(tulo)-ng tawo'''''
|siyá,
|niyá,
|saiyá
|-
|'''Pangkadakulang ''kabali an ika-1(inot) na tawo'''''
|kitá
|niyatò, tá
|satuyà, satô
|-
|'''Pangkadakulang ''dai-kabali an ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|kamí
|niyamò, mi
|samuyà, samô
|-
|'''Pangkadakulang ''ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|kamó
|nindó
|saindó
|-
|'''Pangkadakulang ''ika-3(tulo)-ng tawo'''''
|sindá
|nindá
|saindá
|}

===Mga partikulo===
{{Hilingon man|Balanghayan sa Bikol}}

Siring man sa dakol na [[mga tataramon na Filipino]], mayaman man an Bikol sa set kan mga partikulo nin diskurso.

* bagá – nagpapahayag nin pagdududa o pag-aatubili
* bayâ – nagtatao nin tsansa sa sarong tawo; pirit nin paggalang
* dàa – (Tagalog: daw) pag-quote sa impormasyon gikan sa saróng pangaduwang mapagkukuanan
* daw – (Tagalog: ba/kaya) partikulong interogatibo
* garó – (Tagalog: mukhang, parang) pagkakahawig o pagkakaarog. Ingles: &quot;It looks like, it's as if.&quot;
* gáyo – &quot;eksakto&quot;
* daing gáyo – &quot;dai eksakto, dai totoo&quot;
* gayód – (Tagalog: bakâ) &quot;inda, Ingles: maybe, could be&quot;
* giraray / liwát – (Tagalog: [m]uli) Ingles: &quot;again&quot;
* kutâ (na)– &quot;Umaasa ako (sarong bagay na piggibo / dae nangyari&quot; ; &quot;Kung lamang ... &quot;(kondisyon kan nakalihis na mga kaganapan)
* lamang, lang / saná – (Tagalog: lang), Ingles: &quot;only, just&quot;
* lugód – Nag-aasa na mangyayari an sarong bagay, o pagpapahayag nin pagsuko
* man – (Tagalog: din, rin) &quot;also&quot; o &quot;ever&quot; (arog kan ''ano man'' o 'whatever' asin siisay man o 'whoever')
* mûna / ngûna – (Tagalog: muna) &quot;enot&quot; o &quot;yet&quot;
* na – (Tagalog: na) &quot;ngunyan&quot; o &quot;tapos&quot;
* naman – (Tagalog: naman) &quot;utro, Ingles: again&quot;
* nanggad – (Tagalog: talaga, nga) &quot;really, truly, absolutely&quot; (nagdadagdag nin kanultolan)
* niyakò – &quot;simbag ko, sabi ko&quot;
* nganì – nagpapahayag nin kapalaran (&quot;mayong magiginibo&quot;) o sarong pakiulay para sa iba na dai piriton
* ngantig – Nag-uulat an sarong bagay na pigsabi sa sarong ikatlong tawo
* ngapit – &quot;pagkatapos,&quot; &quot;kun sakaling,&quot; &quot;sa panahon / mantang&quot; (haloy kan panahon)
* ngayá – pagkamagalang sa paghiling ng impormasiyon (&quot;so,&quot; &quot;let's see&quot;)
* pa – (Tagalog: pa) &quot;Ingles: ''still''&quot;
* palán – (Tagalog: pala) nagpapahayag nin sorpresa o biglaang pagsasakatuparan
* pò – (Tagalog: po) palatandaan nin paggalang; &quot;tabì sa pirang diyalekto kan Bikol
* tulos (- tulos) – (Tagalog: agad-agad) &quot;dali-dali, ngunyan na&quot;

== Tamongot/Tamanggot (Rapsak) ==
An Tamongot o Tamanggot (Rapsak) o &quot;Angry Register&quot; na inaapod sa tataramon na Ingles, dagyâ sain man na tataramon kan Bikol. Ini an halimbawa kan inaapod na Tamanggot (Rapsak sa iba) (kun sa Ingles, inaapod ining ''Bikol Angry Speech Register''.)

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Normal na Bikol
! Halimbawa nin Rapsak 
|-
| Malutò, Kanon
| Malustod 
|-
| Bagas
| Las(u)gas 
|-
| Tubig
| Tamilig, Tu'lig 
|-
| Bungog
| Lusngog 
|-
| Uran
| Bagrat, du'nag 
|-
| Bagyo
| Alimagyo 
|-
| Babayi
| Babaknit, Siknit 
|-
| Lalaki
| Lalaknit 
|-
| Bado, Gubing
| La(ma)sdô, Gubnit 
|-
| Harong (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Balay (Bikol - Legazpi)
| Langag, biray 
|-
| Sira
| Sigtok, Buragtok 
|-
| Ikos
| K(ur)asmag, Kurakod 
|-
| Ayam, Idò
| Da(ma)yô (Naga);&lt;br /&gt;Ga(ma)dyâ (Legazpi) 
|-
| Damulag (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Karabaw (Bikol - Legazpi)
| Ga(ma)dyâ (Naga) 
|-
| Humali
| Wumara 
|-
| Magkakan/Kumakan (Bikol - Naga);&lt;br/&gt; Magkaon/Kumaon (Bikol - Legazpi) 
| Hablô, Humablô, Hablùon, Sibà, Sumibà, Sumibsib 
|-
| Burat (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Buyong (Bikol - Legazpi)
| Lasngag, Lusrat, Lusyong, Bultok
|-
| Taram
| Tabil, giltok
|-
| Kapot, Kaputan
| Kamlô, Kamluon 
|-
| Hiling
| Butlâ 
|-
| Bitis
| S(am)ingkil 
|-
| Talinga
| Talingugngog 
|-
| Nguso (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Ngimot (Bikol - Legazpi)
| Ngurapak, Ngaspak 
|-
| Kamot
| Kamulmog 
|-
| Mata
| Malsok 
|-
| Payo
| Ali(ma)ntak 
|-
| Hawak (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Lawas (Bikol - Legazpi)
| Kabangkayan 
|-
| Tulak
| Tindos, La(ma)sdak 
|-
| Sapatos
| Sapagtok 
|-
| Kalayo
| Kalasbot 
|-
| Kawali
| Kawalwag 
|-
| Sarwal
| Sarigwal 
|-
| Asin
| Tasik 
|}

==Mga Numero==

===Mga Numero===
May duwang klase nin pagpapangaran kan mga numero sa Bikol. An katutubong tataramon na Bikol asin an tataramon na espanyol. Sa pangkagabsan, an tataramon na bikol, minagamit an terminong espanyol sa mga pagtukdô kan oras siring kan ''Alas singko (5 o'clock)'''. Mantang, an mga katutubong termino mababasa sa mga libro.  Maririsa man an terminong Espanyol sa pagpresyo.

;One-half. : Kabangâ / Mediya
;One. : Sarô / Uno / Una (ginagamit sana sa oras)
;Two. : Duwá / Dos
;Three. : Tuló / Tres
;Four. :Apát / Kwatro
;Five. : Limá / Singko
;Six. :Anóm / Sais
;Seven. :Pitó / Siyete
;Eight. : Waló / Otso
;Nine. : Siyám / Nuwebe
;Ten. :Sampulò / Diyes
;Fifteen. :Kaglimá / Kinse
;Twenty. :Duwampulò/Beynte
;Twenty-five. :Duwampulò may lima / Baynte i singko
;Thirty. :Tulompulò / Traynta
;Thirty-five. :Tulompulò may limá / Treynta i singko
;Forty. :Apát na pulò / Kuwarenta
;Forty-five. :Apát na pulò may lima / Kuwarenta i singko
;Fifty. :Limampulò / Singkuwenta
;Fifty-five. :Limampulò may limá / Singkuwenta i singko
;Sixty. :Anóm na pulò / Sisenta
;Sixty-five :Anóm na pulò may limá / Sisentá i singko
;Seventy. :Pitompulò / Setenta
;Seventy-five. :Pitumpulò may limá / Setenta i singko
;Eighty. :Walompulò / Otsenta
;Eighty-five. :Walompulò may limá / Otsenta y singko
;Ninety. :Siyám na pulò / Nobenta
;Ninety-five. :Siyám na pulò may limá / Nobenta i singko
;One-hundred. :Sanggatós / Siyen, Siyento
;One-thousand.:Sangribo / Mil
;Ten-thousand.:Sangyukot (Suanoy na Bikol) &lt;ref&gt;Lisboa, Marcos de. Vocabulario de la lengua bicol.1865.[https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/aqa2025.0001.001/451?q1=yocot&amp;view=image&amp;size=200]&lt;/ref&gt; / Diyes Mil
;One-million. :Sanglaksâ (Suanoy na Bikol)&lt;ref&gt;Lisboa, Marcos de. Vocabulario de la lengua bicol. 1865.
[https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/aqa2025.0001.001/209?q1=lacsa&amp;view=image&amp;size=200]&lt;/ref&gt; / Milyon

==Iba pang mga tataramon na Bikol sa kapatagan==
* [[Rinconada Bikol]]
* [[Buhi Bikol]]
* [[Libon Bikol]]
* [[Bikol Sulnopan na Albay ]]
* [[Miraya Bikol]]
* [[Bikol Norteng Catanduanes]]

==Hilingon man==
* [[Bikolog]]
* ''[[Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral‎]]''
* [[Iskriturang Basahan]]

==Toltolan==
{{reflist}}

==Mga panluwas na takod==
*[http://bikoltranslator.blogspot.com Bikol Translator]
*{{ethnologue|code=bcl}}
*[http://llmap.org/languages/bcl.html LL-Map]
*[http://multitree.org/codes/bcl MultiTree]
*[https://www.omniglot.com/language/phrases/bikol.htm mga parirala sa tataramon na bikol]
*[https://www.omniglot.com/babel/bikol.htm An Genesis 11: 1-9 sa duwang paagi nin ortograpiya kan Bikol Sentral]

{{Mga tataramon na Filipino}}
{{Mga tataramon kan Filipinas}}

{{tataramon-saringsing}}
[[Kategorya:Mga tataramon sa Bikol|Bikol, mga tataramon]]
[[Kategorya:Mga tataramon sa Rehiyon V]]</text>
      <sha1>hwba53z1h360sf7jhapwz6fxk02wtc6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>233354</id>
      <parentid>233353</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:00:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ringer</username>
        <id>55</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tamongot/Tamanggot (Rapsak) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17735" xml:space="preserve">{{Infobox Tataramon
|name=Bikol Sentral
|familycolor=Austronesyo
|states=[[Filipinas]]
|region=[[Rehiyon Bikol]]
|speakers=4,253,000&lt;ref name=&quot;joshuaproject&quot;&gt;[http://www.joshuaproject.net/people-profile.php?peo3=11116&amp;rog3=RP Bikol, Central in Philippines] [http://joshuaproject.net Websityo kan Joshua Project]&lt;/ref&gt;
|fam2=[[Mga tataramon na Malayo-Polinesyo|Malayo-Polinesyo]]
|fam3=[[Mga tataramon na Borneo-Filipino|Borneo-Filipino]]
|fam4=[[Mga tataramon na Sentral Filipino|Sentral Filipino]]
|fam5=[[Mga tataramon na Bikol]]
|script=[[Iskriturang Latin|Latin]] ([[w:Filipino orthography|Baryanteng Filipino]]);&lt;br&gt;''Nakasurat sa [[Basahan]] kan panahon''
|agency=[[Komisyon sa Wikang Filipino]]&lt;br&gt;(Komisyon sa Tataramon na Filipino)
|iso2=bik
|lc1=bcl|ld1=Central Bikol|ll1=Bikol Sentral}}

::''Para sa mga tataramon na Bikol, hilingon tabì an [[Mga tataramon na Bikol]]''

An tataramon na '''Bikol Sentral''' o '''Katahawan na Bikol''' ([[Tataramon na Ingles|Ingles]]: ''Central Bikol'') o '''Bikol''' sana&lt;ref&gt;[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bcl ''Bicolano, Central'' Ethnologue]&lt;/ref&gt;, an pinakapigtataram asin pinakanasasabotan na tataramon sa [[Rehiyon Bikol]]. Ini an sarô sa mga pang-inot na tataramon sa [[Filipinas]] na pigtataram kan 4,253,000 katawo.&lt;ref name=&quot;joshuaproject&quot;/&gt;

Susog sa pagklasipikar ni Curtis McFarland sa mga tataramon sa rehiyon kan pamilya nin mga tataramon na Bikolnon, kabali an tataramon na ini sa [[Coastal Bikol]].&lt;ref&gt;McFarland, Curtis D. The Dialects of the Bikol Area. Ph.D. dissertation. New Haven: Dept. of Linguistics, Yale University, 1974.&lt;/ref&gt; Pigtataram ini sa dakulang parte kan [[Camarines Sur]], subangang parte kan [[Albay]], sulnopang parte kan [[Camarines Norte]],  gamping norte kan [[Sorsogon]], habagatang parte nin [[Catanduanes]], sagkod sa amihanang parte kan isla nin Burias sa [[Masbate]].

==Palatanugan==
Igwang 16 na mga katanog sa tataramon na Bikol: /p, b, d, t, k, ɡ, s, h, m, n, ŋ, l, ɾ, j~ʝ, w~ʋ, ʔ/. An walo sa mga ini, sinublian sana gikan sa mga subli-taramon: /f, v, tʃ, dʒ, ʃ, ʒ, ʎ, ɲ/. Pigtala an tulong katanog bilang /a, i, u/. An mga katanog na /e, o/ piggagamit sana sa Espanyol.

=== Mga katanog ===
An mga sistema nin tanog kan tataramon susog ki Mintz kan 1971&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Mintz |first=Malcolm W. |title=Bikol Dictionary |date=1971 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=978-0-8248-7891-7 |doi=10.2307/j.ctv9hvs8j}}&lt;/ref&gt; iyo, ini an minasunod.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |
![[Bilabial consonant|Bilabial]]
![[Dental consonant|Dental]]
![[Alveolar consonant|Alveolar]]
![[Palatal consonant|Palatal]]
![[Velar consonant|Velar]]
![[Glottal consonant|Glottal]]
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Nasal stop|Nasal]]
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|m}}
|{{IPA|n}}
| align=&quot;center&quot; |
|(ɲ)
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|ŋ}}
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |[[Stop consonant|Stop]]
!Voiceless
|{{IPA|p}}
|{{IPA|t}}
|
|
|{{IPA|k}}
|{{IPA|ʔ}}
|-
!Voiced
|{{IPA|b}}
|{{IPA|d}}
|
|
|{{IPA|ɡ}}
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Fricative consonant|Fricative]]
| align=&quot;center&quot; |
| align=&quot;center&quot; |
|{{IPA|s}}
|(ʃ)
| align=&quot;center&quot; |
| align=&quot;center&quot; |h
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |[[Affricate consonant|Affricate]]
!Voiceless
|
|
| align=&quot;center&quot; |
|(t̠ʃ)
|
|
|-
!Voiced
|
|
|
|(d̠ʒ)
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Flap consonant|Flap]]
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|ɾ}}
|
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Lateral consonant|Lateral]]
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|l}}
|(ʎ)
|
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |[[Approximant consonant|Approximant]]
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|w}}
|
|
| align=&quot;center&quot; |{{IPA|j}}
|
|
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Notes:
| colspan=&quot;6&quot; |
# '''ʃ''' -  An /sy/ mahihiling sana ini sa mga sinublian-taramon gikan sa Ingles, siring sana kan ‘'''sh'''irt’.
# '''t̠ʃ''' - Mahihiling an /ty/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin Ingles na pigsasayod siring kan &quot;ch&quot; sa katagang Ingles na ‘'''ch'''eck’.
# '''d̠ʒ''' - Madaling mahiling an /dy/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Ingles na pigsasayod sa tanog na &quot;j&quot; sa katagang Ingles na ‘'''j'''eep’.
# '''ɲ''' - An /ny/ nahihiling sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin pigsasayod arog kan &quot;ñ&quot; sa katagang Espanyol na a ba'''ñ'''os.
# '''ʎ'''  - Mahihiling an /ly/ sa mga sinublian-taramon gikan sa Espanyol asin pigsasayod siring kan &quot;ll&quot; sa katagang Espanyol na '''ll'''ave asin senci'''ll'''o.
# '''h''' - Nin huli ta sa pakikitakudan sa haraning [[tataramon na Albay Bikol|mga tataramon na Bikol kan Albay]], an mga katagâ na nagpupuon sa &quot;h&quot; sa Bikol - Naga, nagpupuon sa {{IPA|ʔ}} sa Bikol - Legazpi
#* hal : &quot;hiling&quot; (Bikol - Naga) nagigin &quot;iling&quot; (Bikol - Legazpi)
|}

==Mga diyalekto==
Igwa nin limang diyalekto an tataramon na Bikol Sentral:

===Bikol - Naga===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Naga'' o &quot;Bikol - Naga&quot; na pigtataram sa primero, segundo asin terser distrito kan Camarines Sur (puwera sa [[Del Gallego, Camarines Sur|Del Gallego]]), [[syudad nin Naga]], sagkod [[San Pascual, Masbate]] iyo an pig-aapod na &quot;standard Bikol&quot;. Nasasabotan ini kan kadaklan na parataram nin [[mga tataramon na Bikol]].

Sa mga ibang parte kan Camarines Sur tinataram an mga tataramon na [[Rinconada Bikol]] asin [[Buhi Bikol]].

===Bikol - Legazpi===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Legazpi'' o &quot;Bikol - Legazpi&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;&gt;[[Malcolm Mintz|Malcolm W Mintz]]. BIKOL DICTIONARY: Incorporating the 17th century Vocabulario de la lengua Bicol Marcos de Lisboa&lt;/ref&gt; iyo an tataramon sa mga [[Syudad nin Legazpi]] asin [[Syudad nin Tabaco]] sa probinsya nin [[Albay]], pati sa mga banwaan nin Malinao, Malilipot, Bacacay, Sto. Domingo, Manito, Rapu-Rapu. Ini man an tataramon kan distrito nin Bacon sa [[Syudad nin Sorsogon]] asin sa banwaan nin Magallanes sa probinsya nin [[Sorsogon]]. 

Dakula an impluwensiya kaining diyalekto sa mga ibang parte kan probinsya nin Albay asin Sorsogon huli ta piglalakop ini kan mga estasiyon nin radyo asin telebisiyon hali sa Legazpi. 

Sa mga ibang parte kan Albay tinataram an [[Libon Bikol]], [[Bikol Sulnopan na Albay]] asin [[Miraya Bikol]].

===Bikol - Partido===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Partido'' o &quot;Bikol - Partido&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Tigaon, Ocampo, Sagñay, San José, Goa, Lagonoy, Caramoan asin Garchitorena sa probinsya nin [[Camarines Sur]], pati sa mga banwaan nin Tiwi, Albay asin San Andres, Catanduanes.

===Bikol - Daet===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Daet'' o &quot;Bikol - Daet&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Daet, San Vicente, Talisay, Mercedes asin Basud, sa probinsya nin [[Camarines Norte]].

[[Tagalog]] an tataramon sa mga ibang banwa kaining probinsya.

===Bikol - Virac===
An diyalektong ''Bikol Sentral - Virac'' o &quot;Bikol - Virac&quot;&lt;ref name=&quot;mintz&quot;/&gt; iyo an tataramon kan mga banwaan nin Virac, Bato, San Miguel, Baras, Gigmoto asin Cololbon, sa parteng habagatan kan probinsya nin [[Catanduanes]]. Susog ki Malcolm Mintz, iba asin distinto an tataramon sa parteng amihanan kaining isla na bakóng sakop nin pig-aapod na Bikol Sentral alagad kan tataramon na [[Bikol Norteng Catanduanes]].

Ikinaklasipikar man bilang suway na tataramon kan Ethnologue bilang Southern Catanduanes Bikol an diyalektong ini.

===Komparasyon kan mga lain-lain na tataramon===

{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
! [[Tataramon na Tagalog]]
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Estandarteng Bikol (Canaman)
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Naga
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Partido
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Legazpi
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Daet
! style=&quot;background:#efefef;&quot; | Diyalektong Bikol - Virac
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Bikol Rinconada]]
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Subangang Miraya]]
! style=&quot;background:#efefff;&quot; | Tataramon na [[Mga tataramon na Sorsoganon|Waray Sorsogon]] (diyalektong Irosin)
|-
|''Dito sa bagong mesa pinakain ng itlog at tinapay ang babae.''
|Digdi sa bâgong lamesa pinakakán nin sugok asin tinapay an babayi.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pigpakakán''' nin sugok '''saka''' tinapay '''si''' babayi. 
|'''Igdi''' sa '''bag-ong''' lamesa '''tigpakakán''' nin sugok '''sagkod''' tinapay '''su bayi'''.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pigpakaon ki bunáy budâ''' tinapay '''su''' babayi.
|Digdi sa '''bágong''' lamesa '''pinakain ning itlog at''' tinapay '''si babai'''.
|Digdi sa bâgong lamesa '''pinakaon ning''' sugok '''budâ''' tinapay '''su''' babayi.
|'''Sadi''' sa '''bágong''' lamesa '''pinakaön ka itlog ag''' tinapay '''su''' babayi.
|'''Didi''' sa bâgong lamesa '''pigpakawn ning salag dangan''' tinapay '''su babay'''.
|'''Didi''' sa '''bag-o na''' lamesa '''inpakaon sin bunay nan''' tinapay '''su''' babayi.
|-
|''Bakit nga kaya hindi lumipad ang ibon ni Pedro kahit na walang kandado ang kulungan.''
|Tàdaw ta dài luminayog an gamgam ni Pedro dawà na dài nin kandado an hawla?
|'''Tâno''' daw ta dài '''naglayog''' an gamgam ni Pedro dawà na '''mayò''' nin kandado '''si''' hawla?
|'''Hadáw''' ta '''ê naglayog''' an gamgam ni Pedro '''maski''' na '''ê''' nin kandado '''su''' hawla?
|'''Natà''' daw tà dài '''naglayog''' an '''bayong''' ni Pedro '''maski''' na '''warâ ki''' kandado '''su''' hawla?
|'''Bakin''' daw '''kaya''' dài '''naglupad ang ibon''' ni Pedro '''maski''' na '''mayong''' kandado '''si''' hawla?
|'''Ngatà''' daw tà dài '''nagḽayog''' an gamgam ni Pedro '''maski''' na '''dàing''' kandado '''su''' hawla?

|'''Tàono/Ngatà raw''' tà '''diri naglayog adtong bayong''' ni Pedro dawà na '''üdâ ka''' kandado '''su awla'''?
|'''Nyangà''' daw ta '''indî naglupad ang bayong''' ni Pedro '''maski''' na '''udâ ning''' kandado '''su''' hawla?
|'''Nakay''' daw '''kay diri naglupad''' an '''tamsi''' ni Pedro '''maski''' na '''warâ sin''' kandado '''su''' hawla?
|}

Siring kan iba pang mga tataramon sa Filipinas, igwa man nin mga bilang nin mga subli-tataramon an Bikol, kadaklan gikan sa Espanyol nin huli ta sa 333 taon kan pangugobyerno kan Espanyol sa Filipinas. Kaiba digdi an swerte (suerte), karne (carne), imbestigador (investigador), litro, pero, krimen (crimen) asin iba pa. An iba pang ginunuang subli-tataramon, iyo an Sanskrito, na may mga katagâ o tataramon arog kan &quot;hadi&quot;, &quot;karma&quot;, &quot;daya&quot;, &quot;bahala&quot;, basa&quot;, &quot;bareta&quot;, &quot;gadya&quot;, &quot;halaga&quot;, &quot;salampati&quot;, &quot;kota&quot;, &quot;mutya&quot;, &quot;dusa&quot;, &quot;saksi&quot;, &quot;suka&quot;, &quot;tingga'.&quot;. Alagad, an mga Sanskritong katagâ na nasubli kan Bikol, an iba bakong direkta hali digdi kundi uminagi pa sa ibang tataramon.

==Balanghayan==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!&amp;nbsp;
!Absolutibo
!Ergatibo
!Oblik
|-
|'''Pang-saruang ''ika-1(inot) na tawo'''''
|akó
|ko
|sakuyà, sakô
|-
|'''Pang-saruang ''ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|iká, ka
|mo
|saimo, sìmô
|-
|'''Pang-saruang ''ika-3(tulo)-ng tawo'''''
|siyá,
|niyá,
|saiyá
|-
|'''Pangkadakulang ''kabali an ika-1(inot) na tawo'''''
|kitá
|niyatò, tá
|satuyà, satô
|-
|'''Pangkadakulang ''dai-kabali an ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|kamí
|niyamò, mi
|samuyà, samô
|-
|'''Pangkadakulang ''ika-2(duwa)-ng tawo'''''
|kamó
|nindó
|saindó
|-
|'''Pangkadakulang ''ika-3(tulo)-ng tawo'''''
|sindá
|nindá
|saindá
|}

===Mga partikulo===
{{Hilingon man|Balanghayan sa Bikol}}

Siring man sa dakol na [[mga tataramon na Filipino]], mayaman man an Bikol sa set kan mga partikulo nin diskurso.

* bagá – nagpapahayag nin pagdududa o pag-aatubili
* bayâ – nagtatao nin tsansa sa sarong tawo; pirit nin paggalang
* dàa – (Tagalog: daw) pag-quote sa impormasyon gikan sa saróng pangaduwang mapagkukuanan
* daw – (Tagalog: ba/kaya) partikulong interogatibo
* garó – (Tagalog: mukhang, parang) pagkakahawig o pagkakaarog. Ingles: &quot;It looks like, it's as if.&quot;
* gáyo – &quot;eksakto&quot;
* daing gáyo – &quot;dai eksakto, dai totoo&quot;
* gayód – (Tagalog: bakâ) &quot;inda, Ingles: maybe, could be&quot;
* giraray / liwát – (Tagalog: [m]uli) Ingles: &quot;again&quot;
* kutâ (na)– &quot;Umaasa ako (sarong bagay na piggibo / dae nangyari&quot; ; &quot;Kung lamang ... &quot;(kondisyon kan nakalihis na mga kaganapan)
* lamang, lang / saná – (Tagalog: lang), Ingles: &quot;only, just&quot;
* lugód – Nag-aasa na mangyayari an sarong bagay, o pagpapahayag nin pagsuko
* man – (Tagalog: din, rin) &quot;also&quot; o &quot;ever&quot; (arog kan ''ano man'' o 'whatever' asin siisay man o 'whoever')
* mûna / ngûna – (Tagalog: muna) &quot;enot&quot; o &quot;yet&quot;
* na – (Tagalog: na) &quot;ngunyan&quot; o &quot;tapos&quot;
* naman – (Tagalog: naman) &quot;utro, Ingles: again&quot;
* nanggad – (Tagalog: talaga, nga) &quot;really, truly, absolutely&quot; (nagdadagdag nin kanultolan)
* niyakò – &quot;simbag ko, sabi ko&quot;
* nganì – nagpapahayag nin kapalaran (&quot;mayong magiginibo&quot;) o sarong pakiulay para sa iba na dai piriton
* ngantig – Nag-uulat an sarong bagay na pigsabi sa sarong ikatlong tawo
* ngapit – &quot;pagkatapos,&quot; &quot;kun sakaling,&quot; &quot;sa panahon / mantang&quot; (haloy kan panahon)
* ngayá – pagkamagalang sa paghiling ng impormasiyon (&quot;so,&quot; &quot;let's see&quot;)
* pa – (Tagalog: pa) &quot;Ingles: ''still''&quot;
* palán – (Tagalog: pala) nagpapahayag nin sorpresa o biglaang pagsasakatuparan
* pò – (Tagalog: po) palatandaan nin paggalang; &quot;tabì sa pirang diyalekto kan Bikol
* tulos (- tulos) – (Tagalog: agad-agad) &quot;dali-dali, ngunyan na&quot;

== Tamongot/Tamanggot (Rapsak) ==
An Tamongot o Tamanggot (Rapsak) o &quot;Angry Register&quot; na inaapod sa tataramon na Ingles, dagyâ sain man na tataramon kan Bikol. Ini an halimbawa kan inaapod na Tamongot/Tamanggot (Rapsak sa iba) (kun sa Ingles, inaapod ining ''Bikol Angry Speech Register''.)

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Normal na Bikol
! Halimbawa nin Rapsak 
|-
| Malutò, Kanon
| Malustod 
|-
| Bagas
| Las(u)gas 
|-
| Tubig
| Tamilig, Tu'lig 
|-
| Bungog
| Lusngog 
|-
| Uran
| Bagrat, du'nag 
|-
| Bagyo
| Alimagyo 
|-
| Babayi
| Babaknit, Siknit 
|-
| Lalaki
| Lalaknit 
|-
| Bado, Gubing
| La(ma)sdô, Gubnit 
|-
| Harong (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Balay (Bikol - Legazpi)
| Langag, biray 
|-
| Sira
| Sigtok, Buragtok 
|-
| Ikos
| K(ur)asmag, Kurakod 
|-
| Ayam, Idò
| Da(ma)yô (Naga);&lt;br /&gt;Ga(ma)dyâ (Legazpi) 
|-
| Damulag (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Karabaw (Bikol - Legazpi)
| Ga(ma)dyâ (Naga) 
|-
| Humali
| Wumara 
|-
| Magkakan/Kumakan (Bikol - Naga);&lt;br/&gt; Magkaon/Kumaon (Bikol - Legazpi) 
| Hablô, Humablô, Hablùon, Sibà, Sumibà, Sumibsib 
|-
| Burat (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Buyong (Bikol - Legazpi)
| Lasngag, Lusrat, Lusyong, Bultok
|-
| Taram
| Tabil, giltok
|-
| Kapot, Kaputan
| Kamlô, Kamluon 
|-
| Hiling
| Butlâ 
|-
| Bitis
| S(am)ingkil 
|-
| Talinga
| Talingugngog 
|-
| Nguso (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Ngimot (Bikol - Legazpi)
| Ngurapak, Ngaspak 
|-
| Kamot
| Kamulmog 
|-
| Mata
| Malsok 
|-
| Payo
| Ali(ma)ntak 
|-
| Hawak (Bikol - Naga),&lt;br/&gt;Lawas (Bikol - Legazpi)
| Kabangkayan 
|-
| Tulak
| Tindos, La(ma)sdak 
|-
| Sapatos
| Sapagtok 
|-
| Kalayo
| Kalasbot 
|-
| Kawali
| Kawalwag 
|-
| Sarwal
| Sarigwal 
|-
| Asin
| Tasik 
|-
| Banggi
| Lusók
|}

==Mga Numero==

===Mga Numero===
May duwang klase nin pagpapangaran kan mga numero sa Bikol. An katutubong tataramon na Bikol asin an tataramon na espanyol. Sa pangkagabsan, an tataramon na bikol, minagamit an terminong espanyol sa mga pagtukdô kan oras siring kan ''Alas singko (5 o'clock)'''. Mantang, an mga katutubong termino mababasa sa mga libro.  Maririsa man an terminong Espanyol sa pagpresyo.

;One-half. : Kabangâ / Mediya
;One. : Sarô / Uno / Una (ginagamit sana sa oras)
;Two. : Duwá / Dos
;Three. : Tuló / Tres
;Four. :Apát / Kwatro
;Five. : Limá / Singko
;Six. :Anóm / Sais
;Seven. :Pitó / Siyete
;Eight. : Waló / Otso
;Nine. : Siyám / Nuwebe
;Ten. :Sampulò / Diyes
;Fifteen. :Kaglimá / Kinse
;Twenty. :Duwampulò/Beynte
;Twenty-five. :Duwampulò may lima / Baynte i singko
;Thirty. :Tulompulò / Traynta
;Thirty-five. :Tulompulò may limá / Treynta i singko
;Forty. :Apát na pulò / Kuwarenta
;Forty-five. :Apát na pulò may lima / Kuwarenta i singko
;Fifty. :Limampulò / Singkuwenta
;Fifty-five. :Limampulò may limá / Singkuwenta i singko
;Sixty. :Anóm na pulò / Sisenta
;Sixty-five :Anóm na pulò may limá / Sisentá i singko
;Seventy. :Pitompulò / Setenta
;Seventy-five. :Pitumpulò may limá / Setenta i singko
;Eighty. :Walompulò / Otsenta
;Eighty-five. :Walompulò may limá / Otsenta y singko
;Ninety. :Siyám na pulò / Nobenta
;Ninety-five. :Siyám na pulò may limá / Nobenta i singko
;One-hundred. :Sanggatós / Siyen, Siyento
;One-thousand.:Sangribo / Mil
;Ten-thousand.:Sangyukot (Suanoy na Bikol) &lt;ref&gt;Lisboa, Marcos de. Vocabulario de la lengua bicol.1865.[https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/aqa2025.0001.001/451?q1=yocot&amp;view=image&amp;size=200]&lt;/ref&gt; / Diyes Mil
;One-million. :Sanglaksâ (Suanoy na Bikol)&lt;ref&gt;Lisboa, Marcos de. Vocabulario de la lengua bicol. 1865.
[https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/aqa2025.0001.001/209?q1=lacsa&amp;view=image&amp;size=200]&lt;/ref&gt; / Milyon

==Iba pang mga tataramon na Bikol sa kapatagan==
* [[Rinconada Bikol]]
* [[Buhi Bikol]]
* [[Libon Bikol]]
* [[Bikol Sulnopan na Albay ]]
* [[Miraya Bikol]]
* [[Bikol Norteng Catanduanes]]

==Hilingon man==
* [[Bikolog]]
* ''[[Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral‎]]''
* [[Iskriturang Basahan]]

==Toltolan==
{{reflist}}

==Mga panluwas na takod==
*[http://bikoltranslator.blogspot.com Bikol Translator]
*{{ethnologue|code=bcl}}
*[http://llmap.org/languages/bcl.html LL-Map]
*[http://multitree.org/codes/bcl MultiTree]
*[https://www.omniglot.com/language/phrases/bikol.htm mga parirala sa tataramon na bikol]
*[https://www.omniglot.com/babel/bikol.htm An Genesis 11: 1-9 sa duwang paagi nin ortograpiya kan Bikol Sentral]

{{Mga tataramon na Filipino}}
{{Mga tataramon kan Filipinas}}

{{tataramon-saringsing}}
[[Kategorya:Mga tataramon sa Bikol|Bikol, mga tataramon]]
[[Kategorya:Mga tataramon sa Rehiyon V]]</text>
      <sha1>ce7zmdp23wq8myn358wbsjccf8kg6sr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Béla Lajta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37012</id>
    <revision>
      <id>233355</id>
      <timestamp>2022-07-26T15:23:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ringer</username>
        <id>55</id>
      </contributor>
      <comment>Pinagmukna an pahina kaining &quot; [[File:Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg|thumb|Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg]] {{short description|Hungarian architect}} Si '''Béla Lajta''' (hanggan 1907 '''Béla Leitersdorfer''') ([[Óbuda]], 23 Enero 1873 – [[Vienna]], 12 Oktobre 1920) sarong prominenteng Hunggarong arkitekto.  == Karera == [[Image:BudapestArtDecoBuilding.jpg|thumb|180px|Új színház, [[Budapest]]]]  Si...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2202" xml:space="preserve">
[[File:Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg|thumb|Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg]]
{{short description|Hungarian architect}}
Si '''Béla Lajta''' (hanggan 1907 '''Béla Leitersdorfer''') ([[Óbuda]], 23 Enero 1873 – [[Vienna]], 12 Oktobre 1920) sarong prominenteng Hunggarong arkitekto.

== Karera ==
[[Image:BudapestArtDecoBuilding.jpg|thumb|180px|Új színház, [[Budapest]]]]

Si Lajta nagtapos kan saiyang degree sa [[Budapest University of Technology and Economics|Budapest Technical University]] asin madalian nagtrabaho ki [[Alajos Hauszmann]] bago nagsarong taon may kabanga sa [[Italya]], na haros sa [[Rome]]. Durante kan panahon na idto, siya nagsibot man sa pagpintura asin pag'iskultura. Dangan siya naghubo asin nagtrabaho sa [[Berlin]] asin sa [[London]]. Nagbalik siya sa lugar niya kan 1899 ta nagpartisipar sa sarong kompetesyon sa pagdesenyo  nin [[sinagoga]] na saiyang ginana an primer premyo. An enot niyang trabaho ka n 1900 iyo an pwesto kan Banda sa musika sa kalye nin Kossuth Lajos, na saiyang natapos kan 1900. Si [[Ödön Lechner]] iyo an masasabing dakulang impluwensya saiya kan panahon na idto. Sindang duwa may pigtarabangan na mga proyekto sa  [[Kozma Street Cemetery]] na iyo an kripto ni Schmidl. Siya man nagdesenyo nin mga edipisyo sa estilo nin Hunggarong   [[Art Nouveau]], na naapod na ''szecesszió''sa Hunggarong tataramon, na an maunabihan na gayo iyo an harong ni Rózsavölgyi sa Budapest duman sa Szervita square. 

Kan 1909 siya nagdesenyo, sa estilong [[Art Deco]] kan Parisiana, Paulay Ede utca, Budapest, ngonyan New Theatre (''Új színház''). 

Siya nagdan sa hubin pang edad pakalihis dapoan nin helang na magabat.

== Mga panluwas na takod ==
* [http://lajtaarchiv.hu/?lang=en Béla Lajta Virtual Archives] 
{{Commons category|Béla Lajta}}

{{authority control}}

{{DEFAULTSORT:Lajta, Bela}}
[[Kategorya:Mga 1873 na kamundagan]]
[[Kategorya:Mga 1920 na kagadanan]]
[[Kategorya:Mga Hunggarong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga Hudyong Hunggaro]]
[[Kategorya:Mga Hudyong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga tawong gikan sa Óbuda]]


{{Hungary-architect-stub}}
{{Jewish-bio-stub}}</text>
      <sha1>hhrw5c4lvelo2u9yk56fh8ou7rsk08z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>233356</id>
      <parentid>233355</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:26:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ringer</username>
        <id>55</id>
      </contributor>
      <comment>/* Karera */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2191" xml:space="preserve">
[[File:Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg|thumb|Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg]]
{{short description|Hungarian architect}}
Si '''Béla Lajta''' (hanggan 1907 '''Béla Leitersdorfer''') ([[Óbuda]], 23 Enero 1873 – [[Vienna]], 12 Oktobre 1920) sarong prominenteng Hunggarong arkitekto.

== Karera ==
[[Image:BudapestArtDecoBuilding.jpg|thumb|180px|Új színház, [[Budapest]]]]

Si Lajta nagtapos kan saiyang degree sa [[Budapest University of Technology and Economics|Budapest Technical University]] asin madalian nagtrabaho ki [[Alajos Hauszmann]] bago nagsarong taon may kabanga sa [[Italya]], na haros sa [[Rome]]. Durante kan panahon na idto, siya nagsibot man sa pagpintura asin pag'iskultura. Dangan siya naghubo asin nagtrabaho sa [[Berlin]] asin sa [[London]]. Nagbalik siya sa lugar niya kan 1899 ta nagpartisipar sa sarong kompetesyon sa pagdesenyo  nin [[sinagoga]] na saiyang ginana an primer premyo. An enot niyang trabaho kan 1900 iyo an pwesto kan Banda sa musika sa kalye nin Kossuth Lajos, na saiyang natapos kan 1900. Si [[Ödön Lechner]] iyo an masasabing dakulang impluwensya saiya kan panahon na idto. Sindang duwa may pigtarabangan na mga proyekto sa [[Kozma Street Cemetery]] na iyo an kripto ni Schmidl. Siya man nagdesenyo nin mga edipisyo sa estilo nin Hunggarong [[Art Nouveau]], na naapod na ''szecesszió''sa Hunggarong tataramon, na an maunabihan na gayo iyo an harong ni Rózsavölgyi sa Budapest duman sa Szervita square. 

Kan 1909 siya nagdesenyo, sa estilong [[Art Deco]] kan Parisiana, Paulay Ede utca, Budapest, ngonyan New Theatre (''Új színház''). 

Siya nagadan sa hubin pang edad kan madapoan nin helang na maga

== Mga panluwas na takod ==
* [http://lajtaarchiv.hu/?lang=en Béla Lajta Virtual Archives] 
{{Commons category|Béla Lajta}}

{{authority control}}

{{DEFAULTSORT:Lajta, Bela}}
[[Kategorya:Mga 1873 na kamundagan]]
[[Kategorya:Mga 1920 na kagadanan]]
[[Kategorya:Mga Hunggarong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga Hudyong Hunggaro]]
[[Kategorya:Mga Hudyong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga tawong gikan sa Óbuda]]


{{Hungary-architect-stub}}
{{Jewish-bio-stub}}</text>
      <sha1>mg9kx4omkawvdtemf5mdojqqhvh0waf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>233357</id>
      <parentid>233356</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:29:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ringer</username>
        <id>55</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2266" xml:space="preserve">
[[File:Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg|thumb|Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg]]
{{short description|Hungarian architect}}
Si '''Béla Lajta''' (hanggan 1907 '''Béla Leitersdorfer''') ([[Óbuda]], 23 Enero 1873 – [[Vienna]], 12 Oktobre 1920) sarong prominenteng Hunggarong arkitekto.

== Karera ==
[[Image:BudapestArtDecoBuilding.jpg|thumb|180px|Új színház, [[Budapest]]]]

Si Lajta nagtapos kan saiyang degree sa [[Budapest University of Technology and Economics|Budapest Technical University]] asin madalian nagtrabaho ki [[Alajos Hauszmann]] bago nagsarong taon may kabanga sa [[Italya]], na haros sa [[Rome]]. Durante kan panahon na idto, siya nagsibot man sa pagpintura asin pag'iskultura. Dangan siya naghubo asin nagtrabaho sa [[Berlin]] asin sa [[London]]. Nagbalik siya sa lugar niya kan 1899 ta nagpartisipar sa sarong kompetesyon sa pagdesenyo  nin [[sinagoga]] na saiyang ginana an primer premyo. An enot niyang trabaho kan 1900 iyo an pwesto kan Banda sa musika sa kalye nin Kossuth Lajos, na saiyang natapos kan 1900. Si [[Ödön Lechner]] iyo an masasabing dakulang impluwensya saiya kan panahon na idto. Sindang duwa may pigtarabangan na mga proyekto sa [[Kozma Street Cemetery]] na iyo an kripto ni Schmidl. Siya man nagdesenyo nin mga edipisyo sa estilo nin Hunggarong [[Art Nouveau]], na naapod na ''szecesszió''sa Hunggarong tataramon, na an maunabihan na gayo iyo an harong ni Rózsavölgyi sa Budapest duman sa Szervita square. 

Kan 1909 siya nagdesenyo, sa estilong [[Art Deco]] kan Parisiana, Paulay Ede utca, Budapest, ngonyan New Theatre (''Új színház''). 

Siya nagadan sa hubin pang edad kan madapoan nin helang na magabat.

==Galeriya==
&lt;gallery&gt;
Vatrogasna kasarna u Senti 2.jpg|


&lt;/gallery&gt;

== Mga panluwas na takod ==
* [http://lajtaarchiv.hu/?lang=en Béla Lajta Virtual Archives] 
{{Commons category|Béla Lajta}}

{{authority control}}

{{DEFAULTSORT:Lajta, Bela}}
[[Kategorya:Mga 1873 na kamundagan]]
[[Kategorya:Mga 1920 na kagadanan]]
[[Kategorya:Mga Hunggarong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga Hudyong Hunggaro]]
[[Kategorya:Mga Hudyong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga tawong gikan sa Óbuda]]


{{Hungary-architect-stub}}
{{Jewish-bio-stub}}</text>
      <sha1>psef47l35rqsawcoxaas5n07uak11wp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>233358</id>
      <parentid>233357</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:36:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ringer</username>
        <id>55</id>
      </contributor>
      <comment>/* Galeriya */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2519" xml:space="preserve">
[[File:Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg|thumb|Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg]]
{{short description|Hungarian architect}}
Si '''Béla Lajta''' (hanggan 1907 '''Béla Leitersdorfer''') ([[Óbuda]], 23 Enero 1873 – [[Vienna]], 12 Oktobre 1920) sarong prominenteng Hunggarong arkitekto.

== Karera ==
[[Image:BudapestArtDecoBuilding.jpg|thumb|180px|Új színház, [[Budapest]]]]

Si Lajta nagtapos kan saiyang degree sa [[Budapest University of Technology and Economics|Budapest Technical University]] asin madalian nagtrabaho ki [[Alajos Hauszmann]] bago nagsarong taon may kabanga sa [[Italya]], na haros sa [[Rome]]. Durante kan panahon na idto, siya nagsibot man sa pagpintura asin pag'iskultura. Dangan siya naghubo asin nagtrabaho sa [[Berlin]] asin sa [[London]]. Nagbalik siya sa lugar niya kan 1899 ta nagpartisipar sa sarong kompetesyon sa pagdesenyo  nin [[sinagoga]] na saiyang ginana an primer premyo. An enot niyang trabaho kan 1900 iyo an pwesto kan Banda sa musika sa kalye nin Kossuth Lajos, na saiyang natapos kan 1900. Si [[Ödön Lechner]] iyo an masasabing dakulang impluwensya saiya kan panahon na idto. Sindang duwa may pigtarabangan na mga proyekto sa [[Kozma Street Cemetery]] na iyo an kripto ni Schmidl. Siya man nagdesenyo nin mga edipisyo sa estilo nin Hunggarong [[Art Nouveau]], na naapod na ''szecesszió''sa Hunggarong tataramon, na an maunabihan na gayo iyo an harong ni Rózsavölgyi sa Budapest duman sa Szervita square. 

Kan 1909 siya nagdesenyo, sa estilong [[Art Deco]] kan Parisiana, Paulay Ede utca, Budapest, ngonyan New Theatre (''Új színház''). 

Siya nagadan sa hubin pang edad kan madapoan nin helang na magabat.

==Galeriya==
&lt;gallery&gt;
Lajta Béla sírja 1.jpg|Lulubngan ni Lajta Béla
Vatrogasna kasarna u Senti 2.jpg|Harong ni Vatrogasna
Vatrogasna kasarna u Senti 1.jpg|Harong ni Vatrogasna, ibang anggulo
Leitner-Hecht building, Zsolnay, 15 Szent István Square, Lipótváros, 2016 Budapest.jpg|Leitner-Hecht na edipisyo
&lt;/gallery&gt;

== Mga panluwas na takod ==
* [http://lajtaarchiv.hu/?lang=en Béla Lajta Virtual Archives] 
{{Commons category|Béla Lajta}}

{{authority control}}

{{DEFAULTSORT:Lajta, Bela}}
[[Kategorya:Mga 1873 na kamundagan]]
[[Kategorya:Mga 1920 na kagadanan]]
[[Kategorya:Mga Hunggarong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga Hudyong Hunggaro]]
[[Kategorya:Mga Hudyong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga tawong gikan sa Óbuda]]


{{Hungary-architect-stub}}
{{Jewish-bio-stub}}</text>
      <sha1>tcr25sdm1e6x1bjp9un40r2etge5q54</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>233359</id>
      <parentid>233358</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:42:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ringer</username>
        <id>55</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2680" xml:space="preserve">
[[File:Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg|thumb|Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg]]
{{short description|Hungarian architect}}
Si '''Béla Lajta''' (hanggan 1907 '''Béla Leitersdorfer''') ([[Óbuda]], 23 Enero 1873 – [[Vienna]], 12 Oktobre 1920) sarong prominenteng Hunggarong arkitekto.

== Karera ==
[[Image:BudapestArtDecoBuilding.jpg|thumb|180px|Új színház, [[Budapest]]]]

Si Lajta nagtapos kan saiyang degree sa [[Budapest University of Technology and Economics|Budapest Technical University]] asin madalian nagtrabaho ki [[Alajos Hauszmann]] bago nagsarong taon may kabanga sa [[Italya]], na haros sa [[Rome]]. Durante kan panahon na idto, siya nagsibot man sa pagpintura asin pag'iskultura. Dangan siya naghubo asin nagtrabaho sa [[Berlin]] asin sa [[London]]. Nagbalik siya sa lugar niya kan 1899 ta nagpartisipar sa sarong kompetesyon sa pagdesenyo  nin [[sinagoga]] na saiyang ginana an primer premyo. An enot niyang trabaho kan 1900 iyo an pwesto kan Banda sa musika sa kalye nin Kossuth Lajos, na saiyang natapos kan 1900. Si [[Ödön Lechner]] iyo an masasabing dakulang impluwensya saiya kan panahon na idto. Sindang duwa may pigtarabangan na mga proyekto sa [[Kozma Street Cemetery]] na iyo an kripto ni Schmidl. Siya man nagdesenyo nin mga edipisyo sa estilo nin Hunggarong [[Art Nouveau]], na naapod na ''szecesszió''sa Hunggarong tataramon, na an maunabihan na gayo iyo an harong ni Rózsavölgyi sa Budapest duman sa Szervita square. 

Kan 1909 siya nagdesenyo, sa estilong [[Art Deco]] kan Parisiana, Paulay Ede utca, Budapest, ngonyan New Theatre (''Új színház''). 

Siya nagadan sa hubin pang edad kan madapoan nin helang na magabat.

==Galeriya==
&lt;gallery&gt;
Lajta Béla sírja 1.jpg|Lulubngan ni Lajta Béla
Vatrogasna kasarna u Senti 2.jpg|Harong ni Vatrogasna
Vatrogasna kasarna u Senti 1.jpg|Harong ni Vatrogasna, ibang anggulo
Leitner-Hecht building, Zsolnay, 15 Szent István Square, Lipótváros, 2016 Budapest.jpg|Leitner-Hecht na edipisyo
Salgótarjáni Utcai Zsidó Temető, bejárati épület, 2018 Józsefváros.jpg|Daratangan ka n Sementerhyong Hudyo
Thalmayer mauzóleum2.jpg|Mausoleo Thalmayer
&lt;/gallery&gt;

== Mga panluwas na takod ==
* [http://lajtaarchiv.hu/?lang=en Béla Lajta Virtual Archives] 
{{Commons category|Béla Lajta}}

{{authority control}}

{{DEFAULTSORT:Lajta, Bela}}
[[Kategorya:Mga 1873 na kamundagan]]
[[Kategorya:Mga 1920 na kagadanan]]
[[Kategorya:Mga Hunggarong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga Hudyong Hunggaro]]
[[Kategorya:Mga Hudyong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga tawong gikan sa Óbuda]]


{{Hungary-architect-stub}}
{{Jewish-bio-stub}}</text>
      <sha1>h3ae7hmd372tazlp3o83lcrapbczur0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>233360</id>
      <parentid>233359</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:45:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ringer</username>
        <id>55</id>
      </contributor>
      <comment>/* Galeriya */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2678" xml:space="preserve">
[[File:Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg|thumb|Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg]]
{{short description|Hungarian architect}}
Si '''Béla Lajta''' (hanggan 1907 '''Béla Leitersdorfer''') ([[Óbuda]], 23 Enero 1873 – [[Vienna]], 12 Oktobre 1920) sarong prominenteng Hunggarong arkitekto.

== Karera ==
[[Image:BudapestArtDecoBuilding.jpg|thumb|180px|Új színház, [[Budapest]]]]

Si Lajta nagtapos kan saiyang degree sa [[Budapest University of Technology and Economics|Budapest Technical University]] asin madalian nagtrabaho ki [[Alajos Hauszmann]] bago nagsarong taon may kabanga sa [[Italya]], na haros sa [[Rome]]. Durante kan panahon na idto, siya nagsibot man sa pagpintura asin pag'iskultura. Dangan siya naghubo asin nagtrabaho sa [[Berlin]] asin sa [[London]]. Nagbalik siya sa lugar niya kan 1899 ta nagpartisipar sa sarong kompetesyon sa pagdesenyo  nin [[sinagoga]] na saiyang ginana an primer premyo. An enot niyang trabaho kan 1900 iyo an pwesto kan Banda sa musika sa kalye nin Kossuth Lajos, na saiyang natapos kan 1900. Si [[Ödön Lechner]] iyo an masasabing dakulang impluwensya saiya kan panahon na idto. Sindang duwa may pigtarabangan na mga proyekto sa [[Kozma Street Cemetery]] na iyo an kripto ni Schmidl. Siya man nagdesenyo nin mga edipisyo sa estilo nin Hunggarong [[Art Nouveau]], na naapod na ''szecesszió''sa Hunggarong tataramon, na an maunabihan na gayo iyo an harong ni Rózsavölgyi sa Budapest duman sa Szervita square. 

Kan 1909 siya nagdesenyo, sa estilong [[Art Deco]] kan Parisiana, Paulay Ede utca, Budapest, ngonyan New Theatre (''Új színház''). 

Siya nagadan sa hubin pang edad kan madapoan nin helang na magabat.

==Galeriya==
&lt;gallery&gt;
Lajta Béla sírja 1.jpg|Lulubngan ni Lajta Béla
Vatrogasna kasarna u Senti 2.jpg|Harong ni Vatrogasna
Vatrogasna kasarna u Senti 1.jpg|Harong ni Vatrogasna, ibang anggulo
Leitner-Hecht building, Zsolnay, 15 Szent István Square, Lipótváros, 2016 Budapest.jpg|Leitner-Hecht na edipisyo
Salgótarjáni Utcai Zsidó Temető, bejárati épület, 2018 Józsefváros.jpg|Daratangan kan Sementeryong Hudyo
Thalmayer mauzóleum2.jpg|Mausoleo Thalmayer
&lt;/gallery&gt;

== Mga panluwas na takod ==
* [http://lajtaarchiv.hu/?lang=en Béla Lajta Virtual Archives] 
{{Commons category|Béla Lajta}}

{{authority control}}

{{DEFAULTSORT:Lajta, Bela}}
[[Kategorya:Mga 1873 na kamundagan]]
[[Kategorya:Mga 1920 na kagadanan]]
[[Kategorya:Mga Hunggarong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga Hudyong Hunggaro]]
[[Kategorya:Mga Hudyong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga tawong gikan sa Óbuda]]


{{Hungary-architect-stub}}
{{Jewish-bio-stub}}</text>
      <sha1>nos7pfvp1jbfdttnbzmxh63ots89pp7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>233361</id>
      <parentid>233360</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:47:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ringer</username>
        <id>55</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2700" xml:space="preserve">
[[File:Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg|thumb|Lajta Béla a dolgozóasztalánál cropped (Vasárnapi Ujság, 1911).jpg|Si Béla Lajta (1911)]]
{{short description|Hungarian architect}}
Si '''Béla Lajta''' (hanggan 1907 '''Béla Leitersdorfer''') ([[Óbuda]], 23 Enero 1873 – [[Vienna]], 12 Oktobre 1920) sarong prominenteng Hunggarong arkitekto.

== Karera ==
[[Image:BudapestArtDecoBuilding.jpg|thumb|180px|Új színház, [[Budapest]]]]

Si Lajta nagtapos kan saiyang degree sa [[Budapest University of Technology and Economics|Budapest Technical University]] asin madalian nagtrabaho ki [[Alajos Hauszmann]] bago nagsarong taon may kabanga sa [[Italya]], na haros sa [[Rome]]. Durante kan panahon na idto, siya nagsibot man sa pagpintura asin pag'iskultura. Dangan siya naghubo asin nagtrabaho sa [[Berlin]] asin sa [[London]]. Nagbalik siya sa lugar niya kan 1899 ta nagpartisipar sa sarong kompetesyon sa pagdesenyo  nin [[sinagoga]] na saiyang ginana an primer premyo. An enot niyang trabaho kan 1900 iyo an pwesto kan Banda sa musika sa kalye nin Kossuth Lajos, na saiyang natapos kan 1900. Si [[Ödön Lechner]] iyo an masasabing dakulang impluwensya saiya kan panahon na idto. Sindang duwa may pigtarabangan na mga proyekto sa [[Kozma Street Cemetery]] na iyo an kripto ni Schmidl. Siya man nagdesenyo nin mga edipisyo sa estilo nin Hunggarong [[Art Nouveau]], na naapod na ''szecesszió''sa Hunggarong tataramon, na an maunabihan na gayo iyo an harong ni Rózsavölgyi sa Budapest duman sa Szervita square. 

Kan 1909 siya nagdesenyo, sa estilong [[Art Deco]] kan Parisiana, Paulay Ede utca, Budapest, ngonyan New Theatre (''Új színház''). 

Siya nagadan sa hubin pang edad kan madapoan nin helang na magabat.

==Galeriya==
&lt;gallery&gt;
Lajta Béla sírja 1.jpg|Lulubngan ni Lajta Béla
Vatrogasna kasarna u Senti 2.jpg|Harong ni Vatrogasna
Vatrogasna kasarna u Senti 1.jpg|Harong ni Vatrogasna, ibang anggulo
Leitner-Hecht building, Zsolnay, 15 Szent István Square, Lipótváros, 2016 Budapest.jpg|Leitner-Hecht na edipisyo
Salgótarjáni Utcai Zsidó Temető, bejárati épület, 2018 Józsefváros.jpg|Daratangan kan Sementeryong Hudyo
Thalmayer mauzóleum2.jpg|Mausoleo Thalmayer
&lt;/gallery&gt;

== Mga panluwas na takod ==
* [http://lajtaarchiv.hu/?lang=en Béla Lajta Virtual Archives] 
{{Commons category|Béla Lajta}}

{{authority control}}

{{DEFAULTSORT:Lajta, Bela}}
[[Kategorya:Mga 1873 na kamundagan]]
[[Kategorya:Mga 1920 na kagadanan]]
[[Kategorya:Mga Hunggarong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga Hudyong Hunggaro]]
[[Kategorya:Mga Hudyong arkitekto]]
[[Kategorya:Mga tawong gikan sa Óbuda]]


{{Hungary-architect-stub}}
{{Jewish-bio-stub}}</text>
      <sha1>9iiiiwl9d4is5fn7517oojrilwneq8a</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>