Wikipedia bclwiki https://bcl.wikipedia.org/wiki/Panginot_na_Pahina MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Medio Espesyal Olay Paragamit Olay kan paragamit Wikipedia Olay sa Wikipedia Ladawan Olay sa ladawan MediaWiki Olay sa MediaWiki Plantilya Olay sa plantilya Tabang Olay sa tabang Kategorya Olay sa kategorya TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 7285 233369 211291 2022-07-28T07:24:09Z Ringer 55 /* Mabulawan na Panahon kan Literaturang Bikolnon (1880-1940) */ wikitext text/x-wiki [[File:Eksibit nin mga librong bikolnon.jpg|thumb|right|thumb|300px|Katiriponan nin mga librong Bikolnon sa taonan na [[Aklat Ani sa Legazpi]]]] An '''literaturang Bikolnon''' o '''panurat Bikol''' ([[Ingles]]: ''Bicol literature'', [[Tagalog]]: ''panitikang Bikol'') iyo an mga panurat kan mga [[Bikolnon]]. Bilang sarong etnolinggwistikong grupo, igwa ining sistema asin tradisyon nin pagsurat na masususog pa bàgo an kolonisasyon. Alagad, pinarà kaini an katutubong pagsurat.<ref>[[Maria Lilia Realubit]]. [http://ncca.gov.ph/about-ncca-3/subcommissions/subcommission-on-the-arts-sca/literary-arts/bikol-literature-in-the-philippines Bikol Literature in the Philippines] [[Nasyunal na Komisyon para sa Kultura asin kan Arte]] (NCCA)</ref> Nagtataram an mga Bikolnon nin [[mga tataramon na Bikol]] na binibilog nin walong tataramon, tulong tataramon na Agta na harani nang maparà, siring man tataramon na [[Tataramon na Masbatenyo|Masbatenyo]], asin mga [[tataramon na Sorsoganon]] na kapamilya nin mga tataramon na Bisaya. ==Gapo nin Monreal== [[File:Monreal stone.jpg|thumb|right|An Gapo nin Monreal, iyo an tampok sa seksyon nin "Baybayin" sa Museo Nasyonal kan Antropolohiya]] Sarô an ''basahan'' kan mga Bikolnon sa dai mababâ sa kag-anom (16) na mga kurit o iskrip na igwa an [[Filipinas]]. Inaapod na ''guhit'' an lambang kurit o katumbas kan letra asin patanog sa Latin.<ref>[http://nine.cnnphilippines.com/life/culture/2018/08/22/ancient-Filipino-scripts-surat-Baybayin.html Ancient Filipino writing systems that aren’t Baybayin] CNN Philippines (pighugot 2019-05-03)</ref><ref>[http://www.interaksyon.com/trends-spotlights/2018/11/19/138510/baybayin-kurdita-at-iba-pa-origins-and-significance-of-native-philippine-scripts/ Baybayin, Kurdita, at iba pa: Origins and significance of native Philippine scripts] Interaksyon (pighugot 2019-05-03)</ref> Bago an kolonisasyon, nagsusurat an mga ninuno gamit an dahon, kawayan asin iba pang materyal gamit an matarom na panurat. Pinupunasan nin abo an naukit na mga ''guhit'' tanganing urog na maglataw an mga karakter. Naggamit man nin kawayan na hinagisan tanganing humimpis sagkod tagok o digtâ nin tinanom tanganing makasurat sa mga mahihimpis na materyal siring kan dahon.<ref>Paul Morrow. [http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm Baybayin - The Ancient Script of the Philippines] (dai na). Makukua man sa [https://www.webcitation.org/5rpLR9aNS?url=http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm Web Citation]. Kinua kan 2019-05-03.</ref> An gapo na igwang guhit, midbid man bilang gapo nin Monreal o Rizal, sarong lapnad na gapo na igwa nin karakter agid sa Basahan. Nakua ini kan kaakian sa Rizal Elementary School sa [[Isla nin Ticao]] sa banwaan nin [[Monreal, Masbate|Monreal]], [[Masbate]]. Ini gating ginagamit na punasan nin sapatos asn tsinelas kan kaakian asin ngunyan yaon na sa Museo Nasyonal kan Filipinas. Igwa ining gabat na 30 kilos, hibog na 11 sentimetros, labang 54 sentemetros asin lakbang na 44 sentemetros, mantang an saro pang pidaso kaini igwa nin hibog na 6 cm., labang 20 cm. asin lakbang na 18 cm.<ref>[http://newsinfo.inquirer.net/616407/muddied-stones-reveal-ancient-scripts Muddied stones reveal ancient scripts]</ref><ref>[http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf Romancing the Ticao Stones: Preliminary Transcription, Decipherment, Translation, and Some Notes]</ref> [[Ladawan:Several Sulats of the Philippines.jpg|thumb|too|Mangiriba-ibang suanoy na panurat kan mga katutubo kabali an Basahan kan mga Bikolnon]] ==Pataram na literatura bàgo an pananakop== Sarô sa mga suanoy na tradisyon kan mga Bikolnon iyo an [[tigsik]] o kansíng. Ini sarong suanoy na porma nin halìpot na rawitdawit na minapahilíng kan natural na talento kan mga Bikolano sa pagberso. Sa modernong panahon, kompwesto ini nin duwa o abot apat na taytay na igwang walong silaba o sobra pa. Lambang sarô kaini igwang eskimang sarong sarambit o mono-rhyme.<ref>[http://www.bicolstandard.com/2018/03/an-tigsik-sa-modernong-panahon.html An tigsik sa modernong panahon] [[Bicol Standard]] (Pighúgot 2018-11-20)</ref><ref>[http://www.filipinoexpress.com/19/06_eweek.html Textulang Pinoy contest The Filipino Express Online (Pighúgot 2009-11-06)]</ref> Pabiglâ na tinitìyaw o inginungusò ini sa atubangan nin pagtiripon. Ini haros makangingirít, o igwang "piltik" sa siisáy man na pinapatamáan. Nahihimò na "sarambít" o arangay sa paririkasan na pagkawingkawíng kun mahusay an paratigsík. Ginigibo ini sa abatayo (urugmahan asin irinoman) naglilibot sa aragitong, minatindóg dangan minatigsík asin kaipohan tulos na masimbág kan sarô man na daíng abala. Ini dapat halìpot saná, panô nin maragsíp na subá o pagsugót. Sa siring na kamugtakan, dai pwede an halawig na pagtaram na garo na nag-uusipón, huli ta siring sa basong naglilibot, makakantiyawan an paratigsik asin mapapatukaw. An [[ariwaga|ariwagâ]] sarong sarabihon na parating nasasambit, popular asin panô nin kadunongan. An mga ini paratì hale sa sentido komon o batay sa agi-agi asin dunong kan banwaan. Ini minagamit nin tataramon na an kahulogan padupyas, sinasambit an sarong pasayod alagad iba an pakahulogan. Paratì haralì mansana sa kataraid na mga lenggwahe o kultura o naglakop sa paagi nin magkapirang tataramon. Sa Sulnopan, an Bibliya asin Daan na Latin iyo an nagpawarak nin kadakuldakul na ariwagâ sa kahiwasan nin [[Europa]] dawa nganì na sa lambang kultura may sadiri siyang mga ariwagâ batay sa kolektibong eksperensya kan banwâ. Sa [[Vocabulario de la Lengua Bicol]], mayo narehistro an katagang "ariwaga" alagad posible an taramon na ini nagsanga hale mansana sa katagang, "arauiga" (arawiga) na sarong entri sa Vocabulario: <blockquote>''que habla por circunloquios o rodeos,'' (an pagtaram na dakul pasiko'siko asin bakong direktahan) na kun iisipon arog kaiyan an parating pasayod/padaprig kan sarong ariwaga, sa pahina 32 (Bicol-Espanol, enot na seksyon); sa pahina 29 (Espanol-Bicol, ika-2 seksyon), siring man sinabi ''decir algo con rodeos''.</blockquote> Ipinalagdâ an ''[[Vocabulario de la Lengua Bicol]]'' na hinaman ni Padre [[Marcos de Lisboa]] sa imprenta kan Nuestra Senora de Loreto en el pueblo de Sampaloc kan 1754. Liwat ining ipinaimprenta kan 1865 ni Obispo [[Francisco Gainza]] kan [[Nueva Caceres]] sa Establecimiento tipografico del Colegio de Santo Tomas, sa [[Manila]]. ==Mabulawan na Panahon kan Literaturang Bikolnon (1880-1940)== Ikinokonsiderar ni [[Maria Lilia Realubit]] bilang ''Mabulawan na Panahon kan Literaturang Bikolnon'' an peryodong ini kan nagpoon an pagpublikar nin mga panurat gamit an sadiring tataramon si [[Mariano Perfecto]] huli sa pagkakamuknâ kan [[Imprenta de Nuestra Señora de Peñafrancia]], an pinakainot na imprenta sa rehiyon.<ref>[[Maria Lilia Realubit]] ''[http://www.ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/articles-on-c-n-a/article.php?igm=1&i=133 Bikol literature in the Philippines]'' [http://www.ncca.gov.ph NCCA] (pighugot 2015-06-24)</ref><ref>Sto. Tomas, Irvin P., Parasurat Bikolnon Inc. ''Ortograpiya Bla Bla Bla! Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral'' (Don Quixote Press, 2012)</ref> [[File:Mariano Perfecto bust.jpg|right|180px|thumb|Si Mariano Perfecto]] Binikol ni [[Jose Calleja Reyes]] sa librong ''Bikol Maharlika'' (1992) an kabtang kan [[Ibalong]], an minimidbid na epiko kan [[rehiyon Bikol]]. Dai determinado kun siisay an kagsurat kan Kastilang tekstong kaini na magugunò sa artikulong "Breve noticia acerca del origen, religion, creencias y supersticiones de los antiguos Indios del bicol" ni [[Jose Castaño|Padre Jose Castaño]] (namundag 1854) na napalakip sa ''Archivo del bibliofilo filipino, Vol. I'', na pinagtipon man ni [[Wenceslao Retana]] asin ipinublikar kan Imprenta de la viuda de M. Minuesa de los Rios duman sa Madrid, [[Espanya]], taon 1895. Alagad taon 1996, sinurat ni [[Merito Espinas]] an ''Ibalong'' kun sain nasambit niya na si [[Fray Bernardino Melendreras]] (1815-1867) an nagsurat sa Kastila nin sarong orog-orog (poesia) dapit sa antigong kinaugalean kan mga Indio sa Albay, na tituladong ''Ibal'', sarong 400-na-pahinang manuskrito na kun sain nagsapî si Castaño kan rawitdawit na ''Ibalong'' na nakalakip sa artikulong ginibo niya asin ikinaag ni Retana sa ''Archivo'' (1895). [[Ladawan:Gaudencio Cecilio 002.jpg|right|thumb|180px|Si Gaudencio Cecilio, kagtogdas kan Cecilio Press]] Si [[Mariano Perfecto]] iyo an minimidbid na "Ama kan Literaturang Bikol" siring man kan Literaturang Hiligaynon.<ref>[http://www.bicolmail.com/2012/?p=9507 Mariano Perfecto, Father of Bikol Literature] [[Bicol Mail]] (pighugot 2015-06-24)</ref> An pinakainot na babasahon sa tataramon na Bikol iyo an peryodikong ''[[An Parabareta]]'' na nagluwas kan 1899 sa saiyang pagmahala. Kaiba sa mga taga-ambag digdi iyo sinda [[Mariano Nicomedes]], Emeterio Abella, Joaquin Teodorico asin iba pa. Si [[Casimiro Perfecto]] pinag-imprenta sa [[Libreria y Imprenta Mariana]] an magasin na ''Calendariong Bicol'', dating ''Almanaque Calendariong Bicol'' (1921-1953). Katuyohan kaining magtaong bareta asin mga prognostiko sa aro-aldaw na gibo-gibo kan mga parauma asin mga kagharong. Ini nag-akò man nin mga rawitdawit asin mga usipon sa pagpakusog kan literaturang Bikol. Ipinadagos an publikasyon kan [[Cecilio Press]] na rugaring ni [[Gaudencio Cecilio]]. An mga bantogan na parasurat sa Bikol siring ka [[Manuel Salazar]] asin [[Luis Dato]] asin dakol pang iba nag-aarambag digdi kan saindang mga panurat. Taon 1940 ipinagpublikar an ''Ibalon: Monografia historica de la region bicolana'' ni [[Mariano Goyena del Prado]], an "''undisputed authority on language, folklore and history of the Bikol region"'' sosog ki [[Maria Lilia Realubit]] huli ta si del Prado an pinakainot na Bikolano na nagsurat nin hararom dapít sa kultura, salaysáy asin tataramon kan [[rehiyon Bikol|ronang Bikol]]. Ipinalis ini ni Realubit sa gikan sa Kastila pasiring sa Ingles kan 1981 sa titulong ''Ibalon: Ethnohistory of the Bikol Region''. Palibhasà marháy sa [[Espanyol]] kinuá si del Prado asin [[Antonio Salazar]] kan Comision nin Centenario Ni Jose Rizál, sa pag-Bikol kan mga tukdâ ni [[Jose Rizal]]. Sa saindang paghingowa, an [[Noli Me Tangere]] asin [[El Filibusterismo]] kadungan an mga rawitdawit ni Rizal naipalagdâ kan 1962 sa pagromdom kan sentenaryo kan heroe kan [[Filipinas]]. ===Panurat Bikolnon pakalihis kan Inot na Gyerang Pankinàban=== Sarô sa may pinakadakol na sinurat asin tinukda sa lenggwaheng Bikol kan saiyang henerasyon iyo si [[Rosalio Imperial, Sr.]] (1902–1978). Maigot siyang paraambag sa mga publikasyon na iniimprenta kan [[Cecilio Press]]. An saiyang karera sa pagsurat nagpoon kan huring parte kan dekada 1920 kan siya buminalik sa [[Syudad nin Naga|Naga]], [[Camarines Sur]]. Nagin aktibong siyang taga-ambag nin mga rawitdawit, usipon sa [[Sanghiran nin Bikol]] asin sa [[Calendariong Bicol]]. Siya nagin man alkalde kan munisipyo kan Naga kan Enero sagkod Desyembre 1941, mga taon na gayong pag-aaboton an mga Hapon. Kan [[Inot na Gyerang Pankinaban]] sagkod pagkalihis kaini, nagin maipo an publikasyon bakô sana sa rehiyon. Si [[Luis General, Jr.]] nagpalagdâ nin libro laman an saiyang mga rawitdawit kan Panahon nin Hapon pakalihis na kan gyera, an ''Serenade to a Stoic & other poems.'' Pinaghimò niya sagkod pag-iriba n libro ''Readings on Bicol Culture'' kan dekada 1970. Pinag-adalan ni [[Leonor Dy-Liacco]] an bokabularyo asin gramatika kan [[tataramon na Bikol]] kun kayâ naisurat niya an ''Bikol Syntax'' kan 1956. Tinipon man ni [[James O'Brien]] kan [[Ateneo de Naga]] an mga suanoy asin kontemporanyong usipon asin panurat dangan ipinublikar sa sarong librong inapod na ''The historical and cultural heritage of the Bicol people'' kan 1968. Ini nagin librong-adalan kan mga estudyante sa unibersidad sagkod sa presente. Tinugdas niya man an panliteraryong polyetong ''An Maogmang Lugar''. Ipinagpublikar ni Realubit an ''Bikol Dramatic Tradition'' (1978), ''Bikols of the Philippines'' (1984) asin ''Bikol Dramatic Tradition'' (1989) dangan an librong ''Bikol Literary History'' (1999) kun sain nakasaysay an agi-agi kan panurat Bikolnon. Siring man, sa saiyang pagsaligsig sa panurat Bikolnon, nahaman an ''Bikol Literary History'' (2001), ''Haliya Anthology of Bikol Poets and Poems'' (2004) asin ''Bikol Literary History'' (2004).<ref>[http://www.bicolmail.com/issue/september30/retired.html Retired UP professor leads 'Premio' honores] [[Bicol Mail]] (pighugot [[2009]]-[[Hunyo|07]]-[[Hunyo 18|18]])</ref> Kan Pebrero 2011, ipigbungsod niya an saiyang ''Bikol Poetry Galore At Last A Report'', sarong kritika sa mga bagong rawitdawit. Mantang si [[Jaime Malanyaon]], ipinalagdâ man an ''Tambobong Nin Mga Piniling Tataramon sa Bikol'' (Bikol-English Thesaurus) kan 1990 asin an ''Istorya kan Kabikolan'' (Kabikolan: A History) kan 1991. ==Kasararoan nin mga parasurat asin hunglonan sa pagsurat== [[Ladawan:Realubit 2011.jpg|thumb|too|Si Ma. Lilia Realubit, an kagtugdas kan Kabulig]] Sarô sa mga suanoy na kasararoan nin mga parasurat na Bikolano iyo an [[Academia Bicolana]] na minuknâ kan 1927 ninda Padre [[Luis Dimarumba]], [[Casimiro Perfecto]], P. [[Jose Ofrasio]], [[Mariano Nicomedes]], [[Lorenzo Rosales]], [[Francisco Celebrado]], asin iba pa. Itinugdas ini sa pagmamarô, pagpatalubò asin pagpagantad kan tataramon na [[tataramon na Bikol|Bikol]]. Igwa ining pahayagán nin kaburunyogán na inapod na [[Sanghiran nin Bikol]]. An [[Kabikolan Cultural Association]] o ''Kabikolan'' sarong kaburunyogán nin mga [[parasurat]] asin mga paraadál kan kulturang [[rehiyon Bikol|Bikolnon]] itinugdás kan Oktobre 24, [[1969]] na [[Leonor Dy-Liacco]] na pinamayohan niya bilang presidente nin 22 na taon, Fr. [[James O'Brien|James O'Brien SJ]], asin iba pa.<ref>[http://external.adnu.edu.ph/Gibon/Vol2Nov2-02/vol2nov2-02-E.asp Gibon: Ateneo de Naga University Journal] Vol. 2 Nobyembre</ref> Nagkaigwa ining publikasyon na ipinalalagdà an mga panurat na [[Luis General, Jr.]], [[Jaime Malanyaon]], [[Danilo Gerona]], [[Ramon Olaño, Jr.]], P. Eduardo Lucero, P. Rustico Burce, [[Alfredo Tria]] asin iba pang mga parasurat, mga Bikolista asin historyador sa [[Camarines Sur]]. Minimidbid bilang "Ina kan Literaturang Bikolnon" si [[Maria Lilia Realubit]] na resipyente kan gawad na Alagad ni Balagtas kan ''Unyon ng Mga Manunulat sa Pilipinas'' (UMPIL) asin kag-akò kan ''National Book Award'' kan 1987 para sa saiyang librong ''Philippine Drama: Twelve Plays in Six Regional Languages''. Siya an inot na kagsurat nin kasaysayan kan literaturang Bikolnon. Taon 1993 pinanginotan ni Realubit an pagpadalagan kan pinakainot na hunglonan sa pagsurat sa Kabikolan na ginibo sa [[Syudad nin Naga]]. Sa paagi kan [[Nasyunal na Komisyon para sa Kultura asin kan Arte]] (NCCA) asin lokal na gobyerno ginibo an worksyap na binalihan ninda Elsa Mampo, [[Honesto Pesimo, Jr.]], Agapito Tria, [[Gabriel Bordado]], [[Frank Peñones, Jr.]], Xavier Olin, Angela Oliver, Marc, Lopez, Selina Alano, Mara Boucher, Magus Tapales, asin Rudy F. Alano. Itinugdas ni Realubit an [[Kabulig-Bikol|Kabulig Bikol Writers Association]] antes kaini.<ref>de Ungria, Ricardo M. ''Enriching Knowledge by Publishing the Regional Languages'' Asiatic, [[Unibersidad kan Pilipinas, Mindanao|Unibersidad kan Pilipinas-Mindanao]], [[Hunyo]] [[2009]], p. 29-30</ref> Bàgo matapos an Ika-20ng Siglo, kan ikatulong gatos na taon kan debosyon ki [[Nuestra Señora de Peñafrancia]], pinadrinohan kan lokal na gobyerno nin [[Syudad nin Naga]] an ''1999 Bikol Poetry Writing Contest: Mga Tula Para ki Ina'' kun sain kabali sa nanggarana sa Peñones asin [[Estelito Jacob]]. ===Panurat Bikolnon sa Ika-21ng Siglo=== Pinag-organisar ni [[Jazmin Llana]] an [[Pagsurat Bikolnon]], sarong komperensya nin mga paratukdô asin parasurat na Bikolnon kan 2000 sa [[Unibersidad kan Santo Tomas-Legazpi|Unibersidad nin Aquinas]], sa [[Syudad nin Legazpi]], [[Albay]]. Poon kaidto, ginigibo ini lambang apat na taon sa mga unibersidad asin kolehiyo sa rehiyon: Unibersidad nin Aquinas (2000, 2004), [[Naga College Foundation]] (2008), [[Ateneo de Naga na Unibersidad]] (2012) asin kan 2017 imbes na 2016 sa Camarines Sur Polytechnic Colleges (CSPC) sa [[Nabua, Camarines Sur|Nabua]], [[Camarines Sur]]. Itinulod niya sa unibersidad an pagbali sa kurikulum an pagtukdô nin Bikol. Namuknâ man an ''Su'pay'' na ginibo taon-taon sagkod na malipat si Llana sa De la Salle University.<ref>[http://www.aq.edu.ph/printver.php?p=main&s=os&taskId=faaug&ver=print On Spotlight: Jazmin Badong Llana] http://www.aq.edu.ph (pighugot 2018-11-05)</ref> Idineklara ni Marne Kilates sa pinakainot na Pagsurat Bikolnon kan 2000 an kagadanan kan kontemporanyong literaturang Bikolnon.<ref>[https://www.academia.edu/38239826/Kristian_Sendon_Cordero_Review_The_End_of_National_Cinema_UP_Press_2016 Kristian Sendon Cordero, Review, The End of National Cinema, UP Press, 2016]</ref> Kagduwang taon an nakalihis kaini, saiyang tinungkosan na an panurat Bikol iyo idtong mga panurat dapit sa [[rehiyon Bikol|rehiyon Bikol,]]<ref>Juan Escandor Jr.[https://newsinfo.inquirer.net/208167/bicol-literature-at-the-crossroads Bicol literature at the crossroads] [[Philippine Daily Inquirer]] (pighugot 2019-05-03)</ref> dawà na dai isinurat nin sarong taga-Bikol asin bakô sa [[Mga tataramon na Bikol|mga tataramon na Bikolnon]]. Sa ikaapat na edisyon na ini kan rehiyonal na komperensya kan 2012 sa [[Ateneo de Naga na Unibersidad]], na inapod nang Pagsurat Bikol 4, siring man an pusog an pagtubod kan mga [[Bikolano]]ng parasurat nangurog na idtong nasa luwas kan rehiyon arog ni [[Alvin Yapan]] asin [[Tito Valiente]]. Para ki Kilates:<blockquote> ''An panurat Bikol iyo an rawit, nobela o kathâ na nakasurat dapit sa Bikol. Dai kaipohan yaon sa tataramon na Bikol, asin nin sarong Bikolnon, alagad dapit sa Bikol. Boot sabihon, kun yaon sa Bikol o sarong Bikolnon an karakter an sarong halìpot na usipon, manunungod ini sa Bikol.'' <small>(Bicol literature is poetry, novel or fiction written about Bicol. Not necessarily in the Bicol language, not necessarily published in Bicol, and not necessarily by a Bicolano, but it’s about Bicol. Meaning, if it’s a short story, the setting is in Bicol or its character is a Bicolano. It’s about Bicol.)</small><ref>[https://newsinfo.inquirer.net/208167/bicol-literature-at-the-crossroads Bicol literature at the crossroads] [[Philippine Daily Inquirer]] (2018-11-04)</ref></blockquote> Sa ginibong Pagsurat Bikol 5 sa Camarines Sur Polytechnic College kan 2017, kun sain nagin tagapagtaram giraray si Kilates, saiyang inakò na dai siyang awtoridad kun ano an estado kan panurat Bikol huli sa kadiit an saiyang naisurat sa tataramon na Bikolnon, asin kadiit an kaaraman niya sa mga isinusurat ngunyan sa rehiyon.<ref>[https://www.bicolmail.net/single-post/2017/02/02/Six-memos-to-Bikol-writers Six memos to Bikol writers] Bicol Mail (pighugot 2019-05-03)</ref> Para ki [[Godehardo Calleja]] na naka-base sa Ottawa, Kanada asin pinapadalagan an [[Aklat Ani sa Legazpi]], sarong taonan na book fair sa Museo kan [[Syudad nin Legazpi]], [[Albay]], an literaturang Bikolnon na ipigbabali niya sa okasyon iyo an mga publikasyon na yaon sa [[mga tataramon na Bikol]], dapit sa [[Kabikolan]] asin/o isinurat nin sarong [[Bikolano]].<ref>[https://panitikan.ph/2014/01/21/aklat-ani-sa-legaspi-bikol-book-fair-scheduled-for-february/ Aklat Ani sa Legaspi: Bikol book fair scheduled for February] (pighugot 2018-11-04)</ref><ref>[http://www.mabuhayradio.com/noy-bicol-column/fifth-annual-bikol-book-harvest-on-march-12-13-in-legazpi-city Fifth Annual Bikol Book Harvest on March 12-13 in Legazpi City] (pighugot 2018-11-04)</ref>[[Ladawan:Burak calleja.jpg|thumb|wala|An publikasyon na Burak (2005) ni Godehardo Calleja]] Dekada 1990, nagpoon nang magpublikar kan ''Burak, an Dahon Panrawitdawit'', sarong manarong-pahina nin panliteraryong polyeto si [[Godehardo Calleja]]. Naipalagdâ niya an tinipon na mga polyeto kan 2003 sa ''[[Burak (babasahon)|Sarong rambong na Burak]]'' [#1-#50] asin nasundan ini nin nagkapirang edisyon: ''Paburukadon sanggatos na Burak'' [#51-#100] (2004); ''Bulawan baga, Burak palan'' [#101-#150] (2005); ''Burak muna bago bunga'' [#151-#200] (2007); ''Mga Burak sa Kadlagan'' [#201-#250] (2008); ''Sampulong taon kan Burak'' [#251-#300] (2009); ''Burak kan satuyang kamuyahan'' [#301-#350] (2010); ''Sa mga Burak, naglalayaw-lyaw'' [#351-#400] (2011); asin ''Burak na magigi pa'' [#401-#450] (2012). An mga kathang literaryo kan mga Bikolano na inaakò digdi bakô sana gikan sa Kabikolan alagad dawà sain na parte kan kinàban. Poon 2003 sagkod 2006, si [[Rudy Alano]] nagin representante kan [[Rehiyon Bikol|Bikol]] sa [[Nasyunal na Komisyon para sa Kultura asin kan Arte]] (NCCA) sa mga Arteng Panliteratura.<ref>[http://panitikan.ph/2013/05/21/rudy-f-alano/ Rudy F. Alano] sa [http://www.panitikan.com.ph Panitikan.com.ph] (pighugot [[2011]]-[[Enero|01]]-[[Enero 14|14]])</ref> Sa [[Syudad nin Naga]] minuknâ an [[Kabulig-Bikol]] na saiyang pinamayohan. Kaapíl digdi sa [[Frank Peñones, Jr.]], [[Gabriel Bordado]], [[Honesto Pesimo, Jr.]] asin iba pa.<ref>de Ungria, Ricardo M. ''Enriching Knowledge by Publishing the Regional Languages'' Asiatic, [[Unibersidad kan Pilipinas, Mindanao|Unibersidad kan Pilipinas-Mindanao]], [[Hunyo]] [[2009]], p. 29-30</ref> Bago kaini, hinihimò ninda Pesimo, [[Estelito Jacob]] asin Rizaldy Manrique an sarong grupo na aapodon na ''Barukikik''. Kabali man digdi sinda [[Marissa Reorizo-Redburn]], [[Judith Balares-Salamat]] asin [[Kristian Cordero]]. An suminunod na mga pamayo kaini iyo sa Estelito Jacob asin [[Vic Nierva]] bàgo magadan an organisasyon kan 2012.<ref>[http://www.dalityapi.com/2007/07/writers-become-dancers-at-lolos-bar.html Writers become dancers at lolo’s bar] Dalityapi.com</ref><ref>[http://www.ncf.edu.ph/uploads/files/program.pdf Paratukdo, Pagsurat Bikolnon 2008: A Teacher-Writer's Conference for Bicol Literature] [[Kolehiyong Fundasyon nin Naga]] (pighugot 2009-09-21)</ref><ref>''Panganiban Asin Santos, Pan-Aki Na! Yudi Man!'' [[Bangraw kan Arte, Literatura asin Kultura]], BANGRAW/NCCA, [[Desyembre]] [[2008]], p. 7</ref><ref>''Tulong miembro kan Kabulig tinawan onra'' Bangraw kan Arte, Literatura asin Kultura, BANGRAW/NCCA, Desyembre 2008, p. 8</ref> Si [[Paz Verdades Santos]] ipinalagdâ an librong ''Hagkus: Twentieth Century Bikol women's Writers'' (2003). ====Juliana Arejola-Frajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol==== Namuknâ man an [[Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol]] sarong rehiyonal na worksyap para sa mga nagpopoon na magsurat sa literaturang Bikolnon. Namuknâ ini taon 2004 sa pagromdom ki Juliana Arejola-Fajardo asin pinapadalagan ini kan [[Arejola Foundation for Social Responsibility]]. Pinamamayohan an workshop ni [[Carlos Arejola]] sagkod 2012.<ref>[http://www.voxbikol.com/article/7th-pagsurat-bikol-honor-vincentian-schools-founders 7th Pagsurat Bikol to honor Vincentian Schools' founders] [http://www.voxbikol.com Vox Bikol] (pighugot 2015-6-11)</ref> Huring ginibo an worksyap kan 2012 sa Crown Hotel sa [[Syudad nin Naga]] asin dai na nasundan liwat. ====Mga organisasyon==== Tulo pang organisasyon an namuknâ sa dekadang ini sa Kabikolan. Inot, an [[An Banwa: Kultura buda Artes kan Tabaco]] (ABKAT) sarong kasararoan nin mga artistang taga-[[Syudad nin Tabaco]], [[Albay]] na namuknâ kan 2005. Tinugdas ini ninda [[Richard Madrilejos]] sagkod [[Frederick Maurice Lim]] sa katuyohan na magkaigwang sarong grupo na magtataong doon sa mga aktibidad na manungod sa mga proyektong pangkultura asin mga arte sa syudad sagkod probinsya. Ikaduwa, an [[Sumaro Bikolnon]] itinugdas kan 2007 na binalihan nin mga parasurog asin paratulod kan lokal na kultura sa probinsya nin Camarines Sur siring ninda [[Jose Barrameda]], [[Danilo Gerona]], [[Jose Fernando Obias]], [[Ramon Olaño, Jr.]], [[Carlos Arejola]], [[Kristian Cordero]] asin iba pa. Mantang an sarô pang organisasyon na nagsuprang sa dekadang ini iyo an [[Parasurat Bikolnon]] (PB), sarong kasararoan nin mga [[parasurat]] na [[Bikolano]] sa [[Camarines Sur]]<ref>[http://www.canaman.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=254&catid=75&Itemid=296 Elementary pupils compete in Padurunongan contest] Canaman.gov.ph (pighugot [[2012]]-[[Oktobre|10]]-[[Oktobre 2|2]])</ref><ref>[http://www.panitikan.com.ph/newsarchive/monthly/may2011.html Bikol poets, performing artists converge for ailing poetess] [http://panitikan.com.ph Panitikan.com.ph] (pighugot [[2012]]-[[Enero|01]]-[[Enero 22|22]])</ref> na itinugdas kan Abril 17, 2010 sa kamàwotan na "masimbagan an pangangaipo sa pag-adal asin pagmidbid sa marhinal na mga parasurat".<ref>''Kasaysayan kan Pagkakamukna'' Parasurat Bikolnon Inc. (2012)</ref> Igwa ining mga kabtang na organisasyon sa [[Calabanga, Camarines Sur|Calabanga]], [[Camarines Sur]]<ref>[http://www.bicolstandard.com/2018/07/san-miguel-bay-writers-workshop-now.html San Miguel Bay Writers Workshop now open to applicants] [[Bicol Standard]]</ref>, [[Syudad nin Iriga]], asin [[Virac, Catanduanes]].<ref>[http://www.catanduanestribune.com/article/41K6 SurTe confers Gov. Cua honorary membership] [http://www.catanduanestribune.com Catanduanes Tribune]</ref> Sinalidahan ni [[Carlos Arejola]] si Alano bilang representante kan Sur nin Luzon sa NCCA NCLA taon 2007 sagkod na nailihir liwat kan 2010.<ref>[http://www.voxbikol.com/bikolnews/1699/ncca-sponsors-playwriting-workshop-ragay-camarines-sur NCCA Sponsors Playwriting Workshop at Ragay, Camarines Sur] [[Vox Bikol]] (pighugot [[2009]]-[[Septyembre|09]]-[[Setyembre 5|05]])</ref><ref>[http://www.voxbikol.com/article/7th-pagsurat-bikol-honor-vincentian-schools-founders 7th Pagsurat Bikol to honor Vincentian Schools' founders] [http://www.voxbikol.com Vox Bikol] (pighugot 2015-6-11)</ref> Ipigtugdas niya an ''Pintakasi kan Literaturang Bikolnon'', an taonan na pagtiripon kan mga parasurat kan ronâ lambang bulan nin Pebrero bilang pagselebrar kan Philippine Arts Month sa [[Pili, Camarines Sur|Pili]], [[Camarines Sur]]. Sa laog kan saiyang termino, durungan na naipublikar an inot na libro kan mga Bikolanong parasurat arog ka [[Jose Jason Chancoco]], Honesto Pesimo, Jr., Aida Cirujales asin iba pa kan 2009. ====Mga antolohiya==== An magasin na ''[[Bangraw kan Arte, Literatura asin Kultura]]'' ipinagpalagdâ liwat 2008 sa katuyohan na itulod kan arte, literatura sagkod kultura Bikolnon. Nagluwas an inot na tomo kan 12-pahinang babasahon na pinapakarhay na [[Estelito Jacob]], [[Honesto Pesimo, Jr.]] asin [[Marissa Reorizo-Redburn]] taon 2004.<ref>de Ungria, Ricardo M. ''[http://journals.iium.edu.my/asiatic/index.php/AJELL/article/view/68 Enriching Knowledge by Publishing the Regional Languages]'' Asiatic, [[Unibersidad kan Pilipinas, Mindanao|Unibersidad kan Pilipinas-Mindanao]], [[Hunyo]] [[2009]], p. 30</ref><ref>[http://www.voxbikol.com/bikolnews/1596/bikol-literary-titles-be-launched-august-15 Bikol Literary Titles to be Launched on August 15] [[Vox Bikol]] (Pighúgot 2009-08-19)</ref> Laman kaini an mga bareta manunungod sa kultura asin kaalingan sa paagi nin literatura asin arte-biswal.<ref>''5 Librong Bikol asin an Bangraw Magazine: An Pagbungsod'' Bangraw kan Arte, Literatura asin Kultura, BANGRAW/NCCA, [[Agosto]] [[2009]], p. 2</ref> Ipinalagdâ man kan [[Sumaro Bikolnon]] an ''[[An Tambobong nin Literaturang Bikolnon]]'', sarong publikasyon nin mga [[rawitdawit]] sa [[mga tataramon sa Bikol]] nin mga kagubay na [[Bikolano]]ng [[parasurat]].<ref>[http://newsinfo.inquirer.net/inquirerheadlines/regions/view/20100526-272215/A-granary-of-poems-about-Bicol-farmers A granary of poems about Bicol farmers] Philippine Daily Inquirer (pighugot kan [[2011]]-[[Oktobre|10]]-[[Oktobre 14|14]])</ref> Laman kan publikasyon an katiriponan nin manlainlain na rawitdawit sa diyalektong Bikol Naga, Legazpi sagkod Partido kan [[Bikol Sentral|tataramon na Bikol Sentral]], Bikol Sur na Catanduanes, [[Rinconada Bikol]], siring man sa Sorsogoanon Waray asin [[Masbatenyo]]. Sa kabilogan, igwang sanggatos may walompulo-tulong (183) panurat nin pitompulo-duwang (72) paraambag an naitampok sa tulong luwas kan publikasyon poon 2010 sagkod 2011.<ref>''Ani nin mga Rawitdawit'' An Tambobong nin Literaturang Bikolnon, Tomo 1 Blg. 1 [[Canaman, Camarines Sur|Canaman]] [[Camarines Sur|Cam. Sur]] (Marso 2010)</ref><ref>''Mga Yawit-yawit sa Tig-init'' An Tambobong nin Literaturang Bikolnon, Tomo 1 Blg. 2 [[Canaman, Camarines Sur|Canaman]] [[Camarines Sur|Cam. Sur]] (Hulyo 2010)</ref><ref>''Mga Awit para sa Ina'' An Tambobong nin Literaturang Bikolnon, Tomo 1 Blg. 3 [[Canaman, Camarines Sur|Canaman]] [[Camarines Sur|Cam. Sur]] (2011)</ref> ===Taon 2012=== Sa diskurso ni [[Jazmin Llana]] kan 2013 sa UMPILAN, sarong serye nin harampangan dapit sa mga literatura kan Filipinas na pinag-organisar kan Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (UMPIL), tinawàn niyang reparo an iriwal kan mga parasurat sa rehiyon. <blockquote>''"‘May kulo sa ilalim’ – ito ang nais kong sabihin tungkol sa panitikang Bikol. Ang palasak na pakahulugan nito sa aking pagkakaintindi ay ang pagkimkim ng isang lihim na ayaw na ayaw ipaalam sapagkat nakakahiya o hindi alam ng mismong mayroon nito o ayaw niyang bigyang pansin o tanggapin."''—''Jasmin Llana (Enero 28, 2013)<ref>[https://kalatasliteraryezine.wordpress.com/2013/04/13/k-magazine-umpilan-panitikang-bikol-jazmin-llana UMPILAN: Panitikang Bikol, Jazmin Llana] KALATAS: Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (pighugot 2016-6-25)</ref></blockquote> Ipinublikar kan [[Parasurat Bikolnon]] an ''[[Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral|Ortograpiya Bla Bla Bla!]]'' (2012) sarong antabay sa ortograpiya, pagbaybay asin paggamit nin mga diyakritiko para sa tataramon na [[Tataramon na Bikol|Bikol Sentral]] kan [[2012]].<ref>Sto. Tomas, Irvin P., Parasurat Bikolnon Inc. ''Ortograpiya Bla Bla Bla! Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral'' (Don Quixote Press, 2012)</ref> Duwang taon an makalihis, ipinaluwas man kan [[Ateneo de Naga na Unibersidad]] an ''Guide to Bikol Orthography'' ni Wilmer Joseph S. Tria.<ref>[http://www.bicolmail.com/2012/?p=18650 Book on Bikol orthography launched] Bicolmail.com (pighugot 2016-6-25)</ref> Kan parehong taon, ipinagpublikar ni [[Jerry Adrados]] an diksyunaryong ''Daratangan na Olay: Common Language of Bikolnon'' (2012) laman an mga [[tataramon na Bikol]] na tinampadan sa [[tataramon na Ingles]] asin [[tataramon na Tagalog|Tagalog]].<ref>[http://www.bicolmail.com/2012/?p=8474 MAGBIRIKOL KITA: Ni Pay Henry] [[Bicol Mail]] (pighugot [[2014]-[[Pebrero|2]]-[[Pebrero 6|6]])</ref> Ipinalagdâ kan Salabay asin [[An Banwa: Kultura buda Artes kan Tabaco]] (ABKAT) an mga koleksyon nin mga rawitdawit nin mga bagong parasurat. Siring man, an librong pan-aking nakasurat sa Bikol, Ingles asin Tagalog/Filipino, ipigpublikar ni [[Carlos Arejola]] kan 2012. Parte ini kan trilohiya nin mga librong ''Boom, Boom, Boom An Mga Aki kan Camarinezoom''. Pinag-reorganisar man kan [[2012]] an Sumaro Bikolnon<ref>Highlights in the history of Sumaro Bikolnon. Kabikolan at War.2017.</ref> asin an Kabulig-Bikol. Nagin bàgong pamayo kan nainot si Ramon Olaño, Jr. mantang si Estelito Jacob man an naging bàgong presidente kan huri kaiba sa Frank Peñones Jr., Honesto Pesimo Jr., Marissa Reorizo-Redburn, Rizaldy Manrique asin [[Paz Verdades Santos]] bilang mga myembro.<ref>[http://www.bicolmail.com/2012/?p=4350 An Evening of Bikol Erotic Poetry: From “Kitik” to “Girok”] [[Bicol Mail]] (pighugot 2012-10-14)</ref> Taon 2013 matapos an duwang termino ni Carlos Arejola bilang representante kan Sur na Luzon sa NCCA NCLA (2007-2010; 2010-2013), siya sinalidahan ni Frank Peñones, Jr. Sa parehong taon, ipinagpublikar an antolohiyang ''Hagong: Mga Osipon'' na pinakarhay ninda Paz Verdades Santos asin Frank Peñones, Jr.<ref>[https://kalatasliteraryezine.wordpress.com/2013/02/10/atendeo-de-naga-press-releases-anthology-of-fiction-book-of-poetry Ateneo de Naga Press releases anthology of fiction, book of poetry] [https://kalatasliteraryezine.wordpress.com KALATAS] (pighugot 2015-06-19)</ref> Nagpoon na man na ipaluwas sa takilya an manlainlain na pelikulang Bikolnon na independyenteng iprinodusir arog kan pelikulang ''Posporo'' (2013) ni [[Bernardo Miguel Aguay, Jr.]] asin ''Angustia'' (2013) ni [[Kristian Cordero]].<ref>[http://www.bicolmail.com/2012/?p=12267 Cordero’s first full length film to premier in Manila and Naga] [[Bicol Mail]] (pighugot 2015-06-27)</ref> Nagluwas man an ''Girok: erotika'' (2017), an pinakainot na antolohiya nin mga erotikang Bikol asin an pinakainot an publikasyon kan Kabulig-Bikol bilang organisasyon. ===Mga bagong parasurat=== [[Ladawan:Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol.jpg|thumb|too|Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol kan 2012, an ultimong edisyon kan worksyap]] Pinapadalagan kan Parasurat Bikolnon poon kan 2011 an [[Saringsing Writers Workshop]] sa [[Camarines Sur]] katuwang kan mga lokal na gobyerno asin manlainlain na institusyon asin organisasyon sa probinsya. Ginigibo ini tuyong tig-init bàgo an anibersaryo kan organisasyon maliban kan 2011 asin 2014.<ref>[https://www.bicolmail.net/single-post/2017/04/06/Ten-fellows-to-7th-Saringsing-Writers%E2%80%99-Workshop-named Ten fellows to 7th Saringsing Writers’ Workshop named] Bicolmail.net (pighugot 2017-5-29)</ref> Ipinublikar man kan parehong taon an librong ''Sagurong: 100 na Kontemporanyong Rawitdawit sa Manlain-lain na Tataramon Bikol'' na pinakarhay na [[Paz Verdades Santos]] asin [[Kristian Cordero]].<ref>[[Paz Verdades Santos|Santos, Paz Verdades]] asín [[Kristian Cordero]] ''Sagurong: 100 na Kontemporanyong Rawitdawit sa Manlain-lain na Tataramon Bikol'' (DLSU Press, 2011)</ref> Ginibo an ultimong edisyon kan Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol kan 2012 sa New Crown Hotel, [[Syudad nin Naga]]. Pinonan ni [[Jerome Hipolito]] kan 2014 an [[CBSUA Writers Workshop]] (CBSUAWW), sarong hunglonan nin pagsurat para sa mga estudyante kan [[Sentral na Bikolanong Unibersidad nin Estado kan Agrikultura]] (CBSUA) sa banwaan nin [[Calabanga, Camarines Sur|Calabanga]], [[Camarines Sur]]. Sa parehong taon, ginibo an inot na ''TALA Poetry Workshop'' na ginibo kan sa [[Ateneo de Naga na Unibersidad]].<ref>[http://www.panitikan.com.ph/content/writers-company-and-1st-tala-workshop Writers Company and the 1st Tala Workshop] [http://www.panitikan.com.ph Panitikan.com.ph] (pighugot 2015-06-07)</ref> Taon 2017, minuknâ an [[San Miguel Bay Writers Workshop]] (SMBAWW)<ref>[http://www.bicolstandard.com/2018/07/san-miguel-bay-writers-workshop-now.html San Miguel Bay Writers Workshop now open to applicants] Bicol Standard (pighugot 2018-08-02)</ref> sarong ekstensiyon na programa kan Kolehiyo kan Edukasyon kan CBSUA para sa mga parasurat hali sa mga banwaan nin [[Canaman, Camarines Sur|Canaman]], [[Magarao, Camarines Sur|Magarao]], [[Bombon, Camarines Sur|Bombon]], [[Calabanga, Camarines Sur|Calabanga]], [[Tinambac, Camarines Sur|Tinambac]] asin [[Siruma, Camarines Sur|Siruma]], mga munisipalidad na harani sa Baya nin San Miguel sa [[Probinsya kan Filipinas|probinsya]] nin [[Camarines Sur]] asin iyo man an mga komunidad na pinagseserbihan kan institusyon. An [[Better Living Through Xeroxography Naga]] (BLTX Naga), sarong kabtang kan [[Better Living Through Xeroxography]] sa [[syudad nin Naga]] ginibo kan 2016. Pinònan ini ninda [[Jay Salvador III Salvosa|Jay Salvosa]] asin Ahj Eufracio kan Hulyo 30, 2016 pakatapos na makapagtisipar sa BLTX sa [[syudad nin Quezon]].<ref name="Ginisa">Irvin P. Sto. Tomas. ''Pataratara''. Ginisang Poesia 2: pinirilian na rawitdawit. Syudad nin Naga (Parasurat Bikolnon, 2017)</ref> Dawà na nakabandera an sinyal numero uno huli sa bagyong paaboton, ginibo an tiripon na inapod ''DIYos Mabalos!'' sa Anthosia Café sa syudad nin Naga. Sinundan tulos ini bàgo matapos an taon sa parehong establisyemento. Tulos beses nang ginigibo ini sa syudad kun sain an pinakahuri ginibo sa Kape Naga kan Desyembre 15, 2017 mantang nakabandera an sinyal numero 2 sa [[Camarines Sur]]. An aktibidad tiripon nin mga lokal na parasurat, parakurit asin iba pang artista sa [[rehiyon Bikol]] tanganing makapaghiras kan saindang mga suru-sadiring gibong babasahon, komiks, padukot, poster asin manlainlain na obra na kadaklan naiprodusir gamit an pagpapakopya sa paagi nin siroksograpiya o iba pang baratong paagi nin reproduksyon. ==Gawad sa panurat Bikolnon== [[Ladawan:PTALB.jpg|thumb|too|An tatak kan Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon (2004-2012)<ref>Gikan an ladawan sa [http://archive.is/20120709035441/balangibog.blogspot.com/2008/09/ptalb-writer-of-year-is-irigueo.html Balangibog]</ref>]] Sarô sa nagin [[rehiyon Bikol|rehiyonal]] na patiribayán sa pagsurat nin literatura sa [[mga tataramon na Bikol]] iyo an [[Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon]] (PTALB) o ''Premyo''<ref>[http://www.panitikan.com.ph/content/8th-premyo-tomas-arejola-sa-literaturang-bikolnon-now-accepting-entries 8th Premyo Tomas Arejola sa Literaturang Bikolnon now accepting entries] Panitikan.com.ph (Pighugot kan 2016-4-20)</ref> na nagdalagan poon 2004 sagkod 2009, dangan binuhay-liwat kan 2012 asin 2016.<ref>de Ungria, Ricardo M. ''[http://journals.iium.edu.my/asiatic/index.php/AJELL/article/view/68 Enriching Knowledge by Publishing the Regional Languages]'' Asiatic, [[Unibersidad kan Pilipinas, Mindanao|Unibersidad kan Pilipinas-Mindanao]], [[Hunyo]] [[2009]], p. 29-30</ref><ref>[http://www.http://panitikan.com.ph/content/premyo-arejola-short-listed-entries-announced Premyo Arejola short-listed entries announced] Panitikan.com.ph (Pighugot kan 2016-4-20)</ref> Taon 2009 kan piglunsar an [[An Banwa: Kultura buda Artes kan Tabaco|Gawad ABKAT para sa Literaturang Tabaknon]] sa tabang kan lokal na gobyerno kan [[Syudad nin Tabaco]]. Sarô ining patiribayan sa pagsurat na inintrahan kan mga taga-Tabaco asin kan mga kataraning na banwaan.<ref>[http://abkat.multiply.com/journal/item/8/REPORT_KAN_PAN_LITERATURANG_AKTIBIDADES_KAN_AN_BANWA_KULTURA_BUDA_ARTES_KAN_TABACO_INC._SA_TABANG_KAN_LGU-TABACO_KAN_NAKAAGING_TABAK_FESTIVAL_2009 Enot na Gawad ABKAT para sa Literaturang Tabaknon] (gadan na an takod)</ref> Nagtao si [[Bernardo Miguel Aguay, Jr.]] nin [[Gawad Obrang Literaturang Bikolnon]] (GOLB). An patiribayán nin mga panurat Bikolnon nangurog na sa rawitdawit, saysay asín usipon na ginigibo bulan-bulan sa [[Facebook]] nagdurar nin anom na bulan poon Abril sagkod Setyembre kan 2012. Minuknâ an patiribayán sa katuyohan na tàwan nin pagbisto an mga panurat nin parasurát na naaabot kan internet. Pinadrinohan man kan 2013 kan Parasurat Bikolnon sagkod [[Bicol Mail]] an ''TigsTXT'', sarong bulanan na patiribayan sa pagtigsik gamit an cellphone bilang behikulo. Siring man, igwa nin impromptu Tirigsikan poon kan 2010 sa [[Padurunongan (Canaman, Camarines Sur)|Padurunongan]], sarong taonan na patiribayan kan mga eskwela sa DepED Canaman District sa pakikipagtabangan kan lokal na gobyerno kan banwaan nin [[Canaman, Camarines Sur|Canaman]], [[Camarines Sur]], asin iba pa.<ref>[http://www.bicolmail.com/2012/?p=5036 TigsTXT: ANTABAY KAN PAGPADALAGAN KAN PATIRIBAYAN] (pighugot [[2012]]-[[Desyembre|12]]-[[Desyembre 29]])</ref><ref>[http://www.panitikan.com.ph/event/tigstxt-tigsik-text-contest-february-and-march TigsTXT: tigsik via text contest for February and March] pighugot [[2013]]-[[Enero|1]]-[[Enero 30]])</ref><ref>Parasurat Bikolnon. [http://parasuratbikolnon.webs.com/uusipon Uusipon]</ref> Kan 2016, ibinungsod kan [[Kabulig-Bikol]] an Kabulig Writers Prize, sarong premyo nin patiribayan sa pagsurat ni rawitdawit na erotika kun sain ginana ini ni [[Emmanuel Barrameda]] kan [[Virac, Catanduanes]]. ==Toltolan== <small>{{reflist|2}}</small> ==Hilingon man== * [[Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon]] * [[Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol]] * [[Parasurat Bikolnon]] {{literatura-rambong}} {{Saringsing Writers Workshop |state=expanded}} {{Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol |state=expanded}} [[Category:Literatura]] oobdmng2wvltsro81s63bpfr7hjtsov 0 9252 233372 92265 2022-07-28T11:46:10Z 124.104.209.24 wikitext text/x-wiki [[Ladawan:Emilio Gaston.jpg|right|thumb|180px|Si Gob. Emilio Gaston]] Si '''Emilio Maquiling Gaston Sr.''' (1890 - [[Hunyo 13]], [[1937]]<ref> http://quod.lib.umich.edu/p/philamer/acd5869.0034.001/313?q1=emilio+gaston&view=pdf&size=100</ref>) saro sa nagin gobernador kan [[Negros Occidental]] sa gobyerno kolonyal kan Filipinas, taon 1934-37. Siya nagadan sa kanser sa Manila sa edad na 57. == Toltolan == {{reflist}} {{stub}} btudnzwnpa3a1abnio7u3wnalwwit02 233373 233372 2022-07-28T11:51:04Z 124.104.209.24 wikitext text/x-wiki [[Ladawan:Emilio Gaston.jpg|right|thumb|180px|Si Gob. Emilio Gaston]] Si '''Emilio Maquiling Gaston Sr.''' (1890 - [[Hunyo 13]], [[1937]]<ref> http://quod.lib.umich.edu/p/philamer/acd5869.0034.001/313?q1=emilio+gaston&view=pdf&size=100</ref>) saro sa nagin gobernador kan [[Negros Occidental]] sa gobyerno kolonyal kan Filipinas, taon 1934-37. Siya nagadan sa kanser sa Manila sa edad na 47. == Toltolan == {{reflist}} {{stub}} aiz277uuo9oo8gppkq5u2dxjvgjaotz 0 13459 233370 160496 2022-07-28T07:26:34Z Amherst99 1242 wikitext text/x-wiki [[File:FvfOmbudsman0222 17.JPG|right|thumb|250px|Karatula kan Opisina nin Ombudsman kan Filipinas]] [[File:Georgetown University Ombudsman sign.jpg|right|thumb|240px|Karatula kan opisina nin Ombuds sa Georgetown University]] [[File:Ombudsman sign.jpg|right|thumb|250px|Karatula sa Banjul, The Gambia]] An '''ombudsman''' (Ingles, ombudsman) iyo an tauhan kan gobyerno na may kapangyarihan magsiyasat asin magrekisa kan mga kaso nin panghahabon, pangsusulmok, pangsusuhol, pang'aabuso sa pagpa'otob sa katongdan, asin iba pang kabuktotan na dinadarang reklamo laban sa isayman na empleyado sa gobyerno kan namamanwaan. An ombudsman, kumbaga garo bantay-banwaan, katuwang an mga katarabang sa saiyang opisina, iyo an nagmamaan kan arin man na dinadarang reklamo dapit sa mga soboot salang-gibo kan ipigreklamo asin sa masiri, malikay na pag'adal, kun igwang nakuang ebidensyang magabat na nagpapatotoo kan gibong-sala, sunod na lakdang iyo (kun sa Filipinas) an pagsangat kan kaso sa Sandiganbayan kun saen pormal na dadangogon an kaso batay sa mga natipon na ebidensya. <ref> http://www.gov.ph/briefer-the-office-of-the-ombudsman/ Kinua 5-5-16</ref> Igdi sa Filipinas, an Opisina nin Ombudsman namukna sa 1987 na Konstitusyon, asin susog sa mandato kaini, hinahagad sa mga trabahador sa laog kan gobhyerno an mas halangkaw na lebel nin paninimbagan huli sa prinsipyo na an "opisyo publiko sarong opisyo nin pagtitiwala". Sa pagtaram ni Commissioner Jose Colayco duman sa 1986 Constitutional Commission na an Ombudsman daa minukna ngane "magin parasurog kan namamanwaan laban sa anoman na mga ginigibong salang hosoyhosoy, kamalian nin pagkondukta sa opisina o inhustisya" kan mga trabahador sa gobyerno". <ref> http://www.gov.ph/briefer-the-office-of-the-ombudsman/ Kinua 5-5-16</ref> Parati an ombdusdman nombrado kan gobyerno, paagi sa presidente, o kan sarong parlamento, alagad may makusog na pagkaindependiente, asin an toka niya iyo an pagdara asin pagsurog nanggad kan mga interes kan namamanwaan o kan publiko. Siya an dinadalaganan kan mga reklamo nin maladministrasyon o pagbalga kan mga katanosan, asin pwede man siya ipagnombra kan sarong lehislatura. Igwa man nin opisyo siring sa ombudsman na kinakaag sa sarong korporasyon sa pagmato, ngani an padalagan kaini mayong kabalbalan nangyayari o maggibo nin aksyon an arinman na empleyado na ikalugi kan korporasyon o magdara sa mga ilegal na transakyon. Heneralmente, an ombudsman sarong opisyal nin estado na pinagtokahan o nombrado ngani magreparo kan mga aktibidad nin sarong gobyerno o kan mga tauhan igdi, para sa pagsurog kan mga interes kan publiko o namamanwaan na an mga siring na interes dai maapi o masapawan sa ikaka'agrabyo kaini. Kun madeterminar kan ombudsman na igwa talagang pagkakasala, powede matao nin rekomendasyon sa pagtanos kan mga kasalaan, o sa pagperseguir padagos kan mga nagkasala susog sa kagabatan kan pagkakasala o paglapas, alagad, luwas sa ombudsman an pagmukna nin mga lakdang na legal ta yaon sana saiya an pagtaong rekomendasyon kun an kaso dapat dangogon nanggad sa sala nin sarong korte. An bentahe nin sarong ombudsman iyo ta siya yaon sa luwas kan organisasyon o ahensya nin gobyerno kun saen yaon nangyari an anomaliya o an tauhan na ipigrereklamo yaon sa nasabing ahensya. May asegurasyon an kagreklamo na mas makakakua nin hustisya ta an makondukta kan imbestigasyon bako mansana idtong mga tauhan sa laog kan ahensya. Kaya, dai mangyayari an inaapod na 'siplingan nin mga interes' sa proseso nin imbestigasyon. Alagad, an papel kan ombudsman sinasabing mari'gon asin epektibo kun igwa sa laog mismo kan aparato nin estado nin mga opisyal na nag'aandurog nanggad sa mga hiro kan ombudsman. Siring man, an pagpili kan tawong makapot kan opisyo nin ombudsman dapat natatama asin angay sa saiyang karakter asin disposisyon. ==Ginikanan kan praktis== An tataramon na 'ombudsman' ginuno sa lenggwaheng Danish, Sweso asin Norwego na sinususog man sa Antigong Norse na katagang umboðsmaðr, na boot sabihon, 'representante', na an taramon ngane na umbud/ombud nangahulogan na 'abogado', 'interino', o saro na awtorisadong magrepresentar sa saro katawo. An kahulogan na ini yaon pa ngane gamit sa lenggwaheng Scandinavian. Sa Sweden daa yaon pa an paggamit kaini mala ta sa Ley nin Danish kan Jutland 1241 an kataga 'umbozman' na boot sabihon sarong lingkod sibil royal. Sa Sweden, yaon an Swedish Parliamentary Ombudsman na namukna kan 1809 na iyo an mabantay, masurog kan mga deretso kan mga namamanwaan, independiente sa ehekutibo.<ref>http://www.gov.ph/briefer-the-office-of-the-ombudsman/ Kinua 5-5-16</ref> ==Mga panluwas na takod== * http://www.ombudsman.europa.eu/home/en/default.htm Kinua 5-5-16. * http://www.businessmirror.com.ph/ombudsman-orders-closure-of-3-open-garbage-dumps/ Kinua 5-5-16. * http://www.ombudsman.europa.eu/en/resources/publicserviceprinciples.faces Kinua 5-5-16. == Toltolan == {{reflist}} {{stub}} [[Kategorya:Mga opisyo sa gobyerno]] tsaczk7iia08rxu1xqath8ie1rqn48d 10 32319 233368 222226 2022-07-28T02:26:52Z CommonsDelinker 2 Removing [[:c:File:Bandera_Absentee_Shawnee.PNG|Bandera_Absentee_Shawnee.PNG]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Missvain|Missvain]] because: Copyright violation; see [[:c:Commons:Licensing|]] ([[:c:COM:CSD#F1|F1]]): The website and marketing wikitext text/x-wiki {{ {{{1<noinclude>|country showdata</noinclude>}}} | alias = Absentee Shawnee | flag alias = | size = {{{size|}}} | name = {{{name|}}} }} oxmrh6h95g1xmfb7pmk95kx26v689dg 0 37013 233362 2022-07-27T15:58:01Z Ringer 55 Pinagmukna an pahina kaining "{{Infobox architect | name = József Hild | image = File:Hild József.jpg | caption = | nationality = Hungarian, German | birth_name = Josef Hild | birth_date = {{Birth date|df=yes|1789|12|08}} | birth_place = [[Pest, Hungary|Pest]], [[Kingdom of Hungary (1526–1867)|Kingdom of Hungary]] | death_date = {{Death date|df=yes|1867|03|06}} | death_place =..." wikitext text/x-wiki {{Infobox architect | name = József Hild | image = File:Hild József.jpg | caption = | nationality = Hungarian, German | birth_name = Josef Hild | birth_date = {{Birth date|df=yes|1789|12|08}} | birth_place = [[Pest, Hungary|Pest]], [[Kingdom of Hungary (1526–1867)|Kingdom of Hungary]] | death_date = {{Death date|df=yes|1867|03|06}} | death_place = Pest, Kingdom of Hungary | alma_mater = [[TU Wien]] | practice = [[Charles Moreau]]<br>[[Mihály Pollack]] | significant_buildings = | spouse = | children = }} Si '''József Hild''' (namundag '''Josef Hild''', 8 Desyembre 1789 – 6 Marso 1867) sarong Hunggaro-Aleman na [[arkitekto]] [[architect]].<ref name="MEK">[http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/index.html Hild József], [[Hungarian Electronic Library]], retrieved 11 May 2012 {{in lang|hu}}</ref> Saro sa mga arkitektong tagatulod kan inapod na neoklasikong arkitektura kan panahon, siya nagpapel na gayo sa pag-remodel kan [[Pest, Hunggriya|Pest]] durante kan sinasabing anoy nin reporma (kaamayi nin ika-19ng siglo). == Buhay asin karera == Si Hild amay na nagkainteres sa arkitektura huli sa saiyang ama, saro man na [[Bohemio]]ng arkitekto, asin ta siya nag'adal sa [[Vienna]] Academy mantang nagtatrabaho sa pamilya nin mga Esterhazy. Digdi siya nagtrabaho sa pagmamato ni [[Charles de Moreau]] sa Kismarton asin Vienna.<ref name="MEK"/> Pakagadan kan saiyang ama kan 1811, nauntok saiyang pasg'adal alagad naghimong magin master builder na tinao man manta na siya nagpapalawig nin eksperensya. Ini nagin paagi sa saiyang pagbyahe sa [[Italya]], kun saen natapoos niya siayang pag'adal sa [[Naples]], [[Roma]], [[Florence]] asin [[Milan]]. Pagbalik niya sa sadiring lugar kan mga 1820 luway-luwa siya nagpahiwas kan saiyang reputasyon na ini nag'abot sa punto na saiyang napakarhay an Pest pakapangyari kan baha' kan 1838. Kan 1844 siya nagin master builder asin poon 1845 siya nanom brahjan komo arkitekto nin syudad nin Pest. [[Image:Esztergom.bazilika.lights.jpg|thumb|right|240px|[[Esztergom Basilica]]]] ==Trabaho== An estilong klasisismo ni Hild nakatabang na gayo sa paghira kan Pest kan kaamayi nin ika-19ng siglo.<ref name="MEK"/> Sa mga ultimong dekada kan buhay niya, si Hild nagpraktis nin mas maluwag na estilong historisista, pero an mas bantogan asin mas mahusay na mga obra niya mga neoklasisista pa man giraray, orog na namamasdan sa mga pigdesenyo niyang mga simbahan. ; [[Budapest]]: * [[Saint Stephen's Basilica]] plans (completed by [[Miklos Ybl]]) * [[Lloyd Palace]], [[Roosevelt Square]] (subsequently demolished & replaced by the [[Gresham Palace]]) * Apartment buildings e.g. Gross (Jozsef nador squ. 1); [[Karolyi-Trattner]] (Petofi Sandor str. 3); [[Derra]] and [[Marczibanyi]] buildings (Oktober 6 str.) * Villas in [[Hűvösvölgy]]: [[Csendilla]], [[Hild-villa]] * Remodelling of [[Kalvin Square]] & [[Kalvin Church]] following the floods in 1838, then also in 1854–55 ; [[Esztergom]]: * [[Esztergom Basilica|Basilica]], Savings Bank building, Bibliotheca (Library), [[Seminary of Esztergom|Seminary]] ; [[Eger]]: * Parish house ; [[Cegléd]]: * Reformed Church ==Toltolan== {{reflist}} == Mga panluwas na takod == {{Commons-inline|Category:József Hild|József Hild}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Hild, Jozsef}} [[Category:Hungarian architects]] [[Category:Hungarian-German people]] [[Category:German Bohemian people]] [[Category:Hungarian people of Czech descent]] [[Category:Hungarian people of German descent]] [[Category:Danube-Swabian people]] [[Category:People from Pest, Hungary]] [[Category:1789 births]] [[Category:1867 deaths]] inqiiul4kh2xclthlyq9golsde6067m 233363 233362 2022-07-27T15:58:22Z Ringer 55 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | name = József Hild | image = File:Hild József.jpg | caption = | nationality = Hungarian, German | birth_name = Josef Hild | birth_date = {{Birth date|df=yes|1789|12|08}} | birth_place = [[Pest, Hungary|Pest]], [[Kingdom of Hungary (1526–1867)|Kingdom of Hungary]] | death_date = {{Death date|df=yes|1867|03|06}} | death_place = Pest, Kingdom of Hungary | alma_mater = [[TU Wien]] | practice = [[Charles Moreau]]<br>[[Mihály Pollack]] | significant_buildings = | spouse = | children = }} Si '''József Hild''' (namundag '''Josef Hild''', 8 Desyembre 1789 – 6 Marso 1867) sarong Hunggaro-Aleman na [[arkitekto]] [[architect]].<ref name="MEK">[http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/index.html Hild József], [[Hungarian Electronic Library]], retrieved 11 May 2012 {{in lang|hu}}</ref> Saro sa mga arkitektong tagatulod kan inapod na neoklasikong arkitektura kan panahon, siya nagpapel na gayo sa pag-remodel kan [[Pest, Hunggriya|Pest]] durante kan sinasabing anoy nin reporma (kaamayi nin ika-19ng siglo). == Buhay asin karera == Si Hild amay na nagkainteres sa arkitektura huli sa saiyang ama, saro man na [[Bohemio]]ng arkitekto, asin ta siya nag'adal sa [[Vienna]] Academy mantang nagtatrabaho sa pamilya nin mga Esterhazy. Digdi siya nagtrabaho sa pagmamato ni [[Charles de Moreau]] sa Kismarton asin Vienna.<ref name="MEK"/> Pakagadan kan saiyang ama kan 1811, nauntok saiyang pasg'adal alagad naghimong magin master builder na tinao man manta na siya nagpapalawig nin eksperensya. Ini nagin paagi sa saiyang pagbyahe sa [[Italya]], kun saen natapoos niya siayang pag'adal sa [[Naples]], [[Roma]], [[Florence]] asin [[Milan]]. Pagbalik niya sa sadiring lugar kan mga 1820 luway-luwa siya nagpahiwas kan saiyang reputasyon na ini nag'abot sa punto na saiyang napakarhay an Pest pakapangyari kan baha' kan 1838. Kan 1844 siya nagin master builder asin poon 1845 siya nanom brahjan komo arkitekto nin syudad nin Pest. [[Image:Esztergom.bazilika.lights.jpg|thumb|right|240px|[[Esztergom Basilica]]]] ==Trabaho== An estilong klasisismo ni Hild nakatabang na gayo sa paghira kan Pest kan kaamayi nin ika-19ng siglo.<ref name="MEK"/> Sa mga ultimong dekada kan buhay niya, si Hild nagpraktis nin mas maluwag na estilong historisista, pero an mas bantogan asin mas mahusay na mga obra niya mga neoklasisista pa man giraray, orog na namamasdan sa mga pigdesenyo niyang mga simbahan. ; [[Budapest]]: * [[Saint Stephen's Basilica]] plans (completed by [[Miklos Ybl]]) * [[Lloyd Palace]], [[Roosevelt Square]] (subsequently demolished & replaced by the [[Gresham Palace]]) * Apartment buildings e.g. Gross (Jozsef nador squ. 1); [[Karolyi-Trattner]] (Petofi Sandor str. 3); [[Derra]] and [[Marczibanyi]] buildings (Oktober 6 str.) * Villas in [[Hűvösvölgy]]: [[Csendilla]], [[Hild-villa]] * Remodelling of [[Kalvin Square]] & [[Kalvin Church]] following the floods in 1838, then also in 1854–55 ; [[Esztergom]]: * [[Esztergom Basilica|Basilica]], Savings Bank building, Bibliotheca (Library), [[Seminary of Esztergom|Seminary]] ; [[Eger]]: * Parish house ; [[Cegléd]]: * Reformed Church ==Toltolan== {{reflist}} == Mga panluwas na takod == {{Commons-inline|Category:József Hild|József Hild}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Hild, Jozsef}} [[Category:Hungarian architects]] [[Category:Hungarian-German people]] [[Category:German Bohemian people]] [[Category:Hungarian people of Czech descent]] [[Category:Hungarian people of German descent]] [[Category:Danube-Swabian people]] [[Category:People from Pest, Hungary]] [[Category:1789 births]] [[Category:1867 deaths]] 873b25xjnh7e1m5j1uq6q3v1jzpn81w 233364 233363 2022-07-27T16:06:12Z Ringer 55 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | name = József Hild | image = File:Hild József.jpg | caption = | nationality = Hungarian, German | birth_name = Josef Hild | birth_date = {{Birth date|df=yes|1789|12|08}} | birth_place = [[Pest, Hungary|Pest]], [[Kingdom of Hungary (1526–1867)|Kingdom of Hungary]] | death_date = {{Death date|df=yes|1867|03|06}} | death_place = Pest, Kingdom of Hungary | alma_mater = [[TU Wien]] | practice = [[Charles Moreau]]<br>[[Mihály Pollack]] | significant_buildings = | spouse = | children = }} Si '''József Hild''' (namundag '''Josef Hild''', 8 Desyembre 1789 – 6 Marso 1867) sarong Hunggaro-Aleman na [[arkitekto]].<ref name="MEK">[http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/index.html Hild József], [[Hungarian Electronic Library]], retrieved 11 May 2012 {{in lang|hu}}</ref> Saro sa mga arkitektong tagatulod kan inapod na neoklasikong arkitektura kan panahon, siya nagpapel na gayo sa pag-remodel kan [[Pest, Hunggriya|Pest]] durante kan sinasabing anoy nin reporma (kaamayi nin ika-19ng siglo). == Buhay asin karera == Si Hild amay na nagkainteres sa arkitektura huli sa saiyang ama, saro man na [[Bohemio]]ng arkitekto, asin ta siya nag'adal sa [[Vienna]] Academy mantang nagtatrabaho sa pamilya nin mga Esterhazy. Digdi siya nagtrabaho sa pagmamato ni [[Charles de Moreau]] sa Kismarton asin Vienna.<ref name="MEK"/> Pakagadan kan saiyang ama kan 1811, nauntok saiyang pag'adal alagad naghimong magin master builder na tinao man manta na siya nagpapalawig nin eksperensya. Ini nagin paagi sa saiyang pagbyahe sa [[Italya]], kun saen natapos niya saiyang pag'adal sa [[Naples]], [[Roma]], [[Florence]] asin [[Milan]]. Pagbalik niya sa sadiring lugar kan mga 1820 luway-luway siya nagpahiwas kan saiyang reputasyon na ini nag'abot sa punto na saiyang napakarhay an Pest pakapangyari kan baha' kan 1838. Kan 1844 siya nagin master builder asin poon 1845 siya nanombrahjan komo arkitekto kan syudad nin Pest. [[Image:Esztergom.bazilika.lights.jpg|thumb|right|240px|[[Esztergom Basilica]]]] ==Trabaho== An estilong klasisismo ni Hild nakatabang na gayo sa paghira kan Pest kan kaamayi nin ika-19ng siglo.<ref name="MEK"/> Sa mga ultimong dekada kan buhay niya, si Hild nagpraktis nin mas maluwag na estilong historisista, pero an mas bantogan asin mas mahusay na mga obra niya mga neoklasisista pa man giraray, orog na namamasdan sa mga pigdesenyo niyang mga simbahan. ; [[Budapest]]: * [[Saint Stephen's Basilica]] na mga plano (natapos ni [[Miklos Ybl]]) * [[Lloyd Palace]], [[Roosevelt Square]] (ginaba mansana asin nasanglean kan [[Palasyo Gresham]]) * Mga edipisyong apartment e.g. Gross (Jozsef nador squ. 1); [[Karolyi-Trattner]] (Petofi Sandor str. 3); [[Derra]] asin mga edipisyo sa [[Marczibanyi]] (Oktober 6 str.) * Villas sa [[Hűvösvölgy]]: [[Csendilla]], [[Hild-villa]] * Pag-remodel kan [[Kalvin Square]] & [[Kalvin Church]] pakapangyari kan baha nin 1838, dagan man kan 1854–55 ; [[Esztergom]]: * [[Basilika nin Esztergom|Basilika]], Savings Bank na edipisyo, Bibliotheca (Library), [[Seminaryo nin Esztergom|Seminaryo]] ; [[Eger]]: * Parish house ; [[Cegléd]]: * Reformed Church ==Toltolan== {{reflist}} == Mga panluwas na takod == {{Commons-inline|Category:József Hild|József Hild}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Hild, Jozsef}} [[Category:Hungarian architects]] [[Category:Hungarian-German people]] [[Category:German Bohemian people]] [[Category:Hungarian people of Czech descent]] [[Category:Hungarian people of German descent]] [[Category:Danube-Swabian people]] [[Category:People from Pest, Hungary]] [[Category:1789 births]] [[Category:1867 deaths]] 04pbmxzwgg3ftjscx4rhyjl6ygp2vi3 233365 233364 2022-07-27T16:12:51Z Ringer 55 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | name = József Hild | image = File:Hild József.jpg | caption = | nationality = Hunggaro, Aleman | birth_name = Josef Hild | birth_date = {{Birth date|df=yes|1789|12|08}} | birth_place = [[Pest, Hunggariya|Pest]], [[Kahadean nin Hunggarya (1526–1867)|Kahadean nin Hunggarya]] | death_date = {{Death date|df=yes|1867|03|06}} | death_place = Pest, Kahadean nin Hunggarya | alma_mater = [[TU Wien]] | practice = [[Charles Moreau]]<br>[[Mihály Pollack]] | significant_buildings = | spouse = | children = }} Si '''József Hild''' (namundag '''Josef Hild''', 8 Desyembre 1789 – 6 Marso 1867) sarong Hunggaro-Aleman na [[arkitekto]].<ref name="MEK">[http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/index.html Hild József], [[Hungarian Electronic Library]], retrieved 11 May 2012 {{in lang|hu}}</ref> Saro sa mga arkitektong tagatulod kan inapod na neoklasikong arkitektura kan panahon, siya nagpapel na gayo sa pag-remodel kan [[Pest, Hunggriya|Pest]] durante kan sinasabing anoy nin reporma (kaamayi nin ika-19ng siglo). == Buhay asin karera == Si Hild amay na nagkainteres sa arkitektura huli sa saiyang ama, saro man na [[Bohemio]]ng arkitekto, asin ta siya nag'adal sa [[Vienna]] Academy mantang nagtatrabaho sa pamilya nin mga Esterhazy. Digdi siya nagtrabaho sa pagmamato ni [[Charles de Moreau]] sa Kismarton asin Vienna.<ref name="MEK"/> Pakagadan kan saiyang ama kan 1811, nauntok saiyang pag'adal alagad naghimong magin master builder na tinao man manta na siya nagpapalawig nin eksperensya. Ini nagin paagi sa saiyang pagbyahe sa [[Italya]], kun saen natapos niya saiyang pag'adal sa [[Naples]], [[Roma]], [[Florence]] asin [[Milan]]. Pagbalik niya sa sadiring lugar kan mga 1820 luway-luway siya nagpahiwas kan saiyang reputasyon na ini nag'abot sa punto na saiyang napakarhay an Pest pakapangyari kan baha' kan 1838. Kan 1844 siya nagin master builder asin poon 1845 siya nanombrahjan komo arkitekto kan syudad nin Pest. [[Image:Esztergom.bazilika.lights.jpg|thumb|right|240px|[[Esztergom Basilica]]]] ==Trabaho== An estilong klasisismo ni Hild nakatabang na gayo sa paghira kan Pest kan kaamayi nin ika-19ng siglo.<ref name="MEK"/> Sa mga ultimong dekada kan buhay niya, si Hild nagpraktis nin mas maluwag na estilong historisista, pero an mas bantogan asin mas mahusay na mga obra niya mga neoklasisista pa man giraray, orog na namamasdan sa mga pigdesenyo niyang mga simbahan. ; [[Budapest]]: * [[Saint Stephen's Basilica]] na mga plano (natapos ni [[Miklos Ybl]]) * [[Lloyd Palace]], [[Roosevelt Square]] (ginaba mansana asin nasanglean kan [[Palasyo Gresham]]) * Mga edipisyong apartment e.g. Gross (Jozsef nador squ. 1); [[Karolyi-Trattner]] (Petofi Sandor str. 3); [[Derra]] asin mga edipisyo sa [[Marczibanyi]] (Oktober 6 str.) * Villas sa [[Hűvösvölgy]]: [[Csendilla]], [[Hild-villa]] * Pag-remodel kan [[Kalvin Square]] & [[Kalvin Church]] pakapangyari kan baha nin 1838, dagan man kan 1854–55 ; [[Esztergom]]: * [[Basilika nin Esztergom|Basilika]], Savings Bank na edipisyo, Bibliotheca (Library), [[Seminaryo nin Esztergom|Seminaryo]] ; [[Eger]]: * Parish house ; [[Cegléd]]: * Reformed Church ==Toltolan== {{reflist}} == Mga panluwas na takod == {{Commons-inline|Category:József Hild|József Hild}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Hild, Jozsef}} [[Kategorya:Mga Hunggarong arkitekto]] [[Kategorya:Mga Hunggaro-Aleman na mga arkitekto]] [[Kategorya:Mga Aleman-Bohemio]] [[Kategorya:Mga Hunggarong may dugong Sweko]] [[Kategorya:Mga Hunggarong may dugong Aleman]] [[Kategorya:Mga Danube-Swabian]] [[Kategorya:Mga tawong haleng Pest, Hunggarya]] [[Kategorya:Mga 1789 na kamundagan]] [[Kategorya:Mga 1867 na kagadanan]] jdh36pq7af0my0kvsg7vp6ikxcbyp28 233366 233365 2022-07-27T16:33:23Z Ringer 55 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | name = József Hild | image = File:Hild József.jpg | caption = | nationality = Hunggaro, Aleman | birth_name = Josef Hild | birth_date = {{Birth date|df=yes|1789|12|08}} | birth_place = [[Pest, Hunggariya|Pest]], [[Kahadean nin Hunggarya (1526–1867)|Kahadean nin Hunggarya]] | death_date = {{Death date|df=yes|1867|03|06}} | death_place = Pest, Kahadean nin Hunggarya | alma_mater = [[TU Wien]] | practice = [[Charles Moreau]]<br>[[Mihály Pollack]] | significant_buildings = | spouse = | children = }} Si '''József Hild''' (namundag '''Josef Hild''', 8 Desyembre 1789 – 6 Marso 1867) sarong Hunggaro-Aleman na [[arkitekto]].<ref name="MEK">[http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/index.html Hild József], [[Hungarian Electronic Library]], retrieved 11 May 2012 {{in lang|hu}}</ref> Saro sa mga arkitektong tagatulod kan inapod na neoklasikong arkitektura kan panahon, siya nagpapel na gayo sa pag-remodel kan [[Pest, Hunggriya|Pest]] durante kan sinasabing anoy nin reporma (kaamayi nin ika-19ng siglo). == Buhay asin karera == Si Hild amay na nagkainteres sa arkitektura huli sa saiyang ama, saro man na [[Bohemio]]ng arkitekto, asin ta siya nag'adal sa [[Vienna]] Academy mantang nagtatrabaho sa pamilya nin mga Esterhazy. Digdi siya nagtrabaho sa pagmamato ni [[Charles de Moreau]] sa Kismarton asin Vienna.<ref name="MEK"/> Pakagadan kan saiyang ama kan 1811, nauntok saiyang pag'adal alagad naghimong magin master builder na tinao man manta na siya nagpapalawig nin eksperensya. Ini nagin paagi sa saiyang pagbyahe sa [[Italya]], kun saen natapos niya saiyang pag'adal sa [[Naples]], [[Roma]], [[Florence]] asin [[Milan]]. Pagbalik niya sa sadiring lugar kan mga 1820 luway-luway siya nagpahiwas kan saiyang reputasyon na ini nag'abot sa punto na saiyang napakarhay an Pest pakapangyari kan baha' kan 1838. Kan 1844 siya nagin master builder asin poon 1845 siya nanombrahjan komo arkitekto kan syudad nin Pest. [[Image:Esztergom.bazilika.lights.jpg|thumb|right|240px|[[Esztergom Basilica]]]] ==Trabaho== An estilong klasisismo ni Hild nakatabang na gayo sa paghira kan Pest kan kaamayi nin ika-19ng siglo.<ref name="MEK"/> Sa mga ultimong dekada kan buhay niya, si Hild nagpraktis nin mas maluwag na estilong historisista, pero an mas bantogan asin mas mahusay na mga obra niya mga neoklasisista pa man giraray, orog na namamasdan sa mga pigdesenyo niyang mga simbahan. ; [[Budapest]]: * [[Saint Stephen's Basilica]] na mga plano (natapos ni [[Miklos Ybl]]) * [[Lloyd Palace]], [[Roosevelt Square]] (ginaba mansana asin nasanglean kan [[Palasyo Gresham]]) * Mga edipisyong apartment e.g. Gross (Jozsef nador squ. 1); [[Karolyi-Trattner]] (Petofi Sandor str. 3); [[Derra]] asin mga edipisyo sa [[Marczibanyi]] (Oktober 6 str.) * Villas sa [[Hűvösvölgy]]: [[Csendilla]], [[Hild-villa]] * Pag-remodel kan [[Kalvin Square]] & [[Kalvin Church]] pakapangyari kan baha nin 1838, dagan man kan 1854–55 ; [[Esztergom]]: * [[Basilika nin Esztergom|Basilika]], Savings Bank na edipisyo, Bibliotheca (Library), [[Seminaryo nin Esztergom|Seminaryo]] ; [[Eger]]: * Parish house ; [[Cegléd]]: * Reformed Church ==Toltolan== {{reflist}} == Mga panluwas na takod == {{Commons-inline|Category:József Hild|József Hild}} ==Mga pigdesenyong edipisyo ni Hild== <gallery> Gerbeaud Budapest 2005 078.jpg|Hotel Gerbeaud Budapešť, Belváros, Vörösmarty tér, Gerbeaud ház.JPG|Cafe Gerbeaud Onyx Restaurant, Budapest 03.JPG|Restoran Onyx </gallery> {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Hild, Jozsef}} [[Kategorya:Mga Hunggarong arkitekto]] [[Kategorya:Mga Hunggaro-Aleman na mga arkitekto]] [[Kategorya:Mga Aleman-Bohemio]] [[Kategorya:Mga Hunggarong may dugong Sweko]] [[Kategorya:Mga Hunggarong may dugong Aleman]] [[Kategorya:Mga Danube-Swabian]] [[Kategorya:Mga tawong haleng Pest, Hunggarya]] [[Kategorya:Mga 1789 na kamundagan]] [[Kategorya:Mga 1867 na kagadanan]] 5awrlo9xq7cu2ds3ufcffbl6mub3hh7 233367 233366 2022-07-27T16:38:46Z Ringer 55 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | name = József Hild | image = File:Hild József.jpg | caption = | nationality = Hunggaro, Aleman | birth_name = Josef Hild | birth_date = {{Birth date|df=yes|1789|12|08}} | birth_place = [[Pest, Hunggariya|Pest]], [[Kahadean nin Hunggarya (1526–1867)|Kahadean nin Hunggarya]] | death_date = {{Death date|df=yes|1867|03|06}} | death_place = Pest, Kahadean nin Hunggarya | alma_mater = [[TU Wien]] | practice = [[Charles Moreau]]<br>[[Mihály Pollack]] | significant_buildings = | spouse = | children = }} Si '''József Hild''' (namundag '''Josef Hild''', 8 Desyembre 1789 – 6 Marso 1867) sarong Hunggaro-Aleman na [[arkitekto]].<ref name="MEK">[http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/index.html Hild József], [[Hungarian Electronic Library]], retrieved 11 May 2012 {{in lang|hu}}</ref> Saro sa mga arkitektong tagatulod kan inapod na neoklasikong arkitektura kan panahon, siya nagpapel na gayo sa pag-remodel kan [[Pest, Hunggriya|Pest]] durante kan sinasabing anoy nin reporma (kaamayi nin ika-19ng siglo). == Buhay asin karera == Si Hild amay na nagkainteres sa arkitektura huli sa saiyang ama, saro man na [[Bohemio]]ng arkitekto, asin ta siya nag'adal sa [[Vienna]] Academy mantang nagtatrabaho sa pamilya nin mga Esterhazy. Digdi siya nagtrabaho sa pagmamato ni [[Charles de Moreau]] sa Kismarton asin Vienna.<ref name="MEK"/> Pakagadan kan saiyang ama kan 1811, nauntok saiyang pag'adal alagad naghimong magin master builder na tinao man manta na siya nagpapalawig nin eksperensya. Ini nagin paagi sa saiyang pagbyahe sa [[Italya]], kun saen natapos niya saiyang pag'adal sa [[Naples]], [[Roma]], [[Florence]] asin [[Milan]]. Pagbalik niya sa sadiring lugar kan mga 1820 luway-luway siya nagpahiwas kan saiyang reputasyon na ini nag'abot sa punto na saiyang napakarhay an Pest pakapangyari kan baha' kan 1838. Kan 1844 siya nagin master builder asin poon 1845 siya nanombrahjan komo arkitekto kan syudad nin Pest. [[Image:Esztergom.bazilika.lights.jpg|thumb|right|240px|[[Esztergom Basilica]]]] ==Trabaho== An estilong klasisismo ni Hild nakatabang na gayo sa paghira kan Pest kan kaamayi nin ika-19ng siglo.<ref name="MEK"/> Sa mga ultimong dekada kan buhay niya, si Hild nagpraktis nin mas maluwag na estilong historisista, pero an mas bantogan asin mas mahusay na mga obra niya mga neoklasisista pa man giraray, orog na namamasdan sa mga pigdesenyo niyang mga simbahan. ; [[Budapest]]: * [[Saint Stephen's Basilica]] na mga plano (natapos ni [[Miklos Ybl]]) * [[Lloyd Palace]], [[Roosevelt Square]] (ginaba mansana asin nasanglean kan [[Palasyo Gresham]]) * Mga edipisyong apartment e.g. Gross (Jozsef nador squ. 1); [[Karolyi-Trattner]] (Petofi Sandor str. 3); [[Derra]] asin mga edipisyo sa [[Marczibanyi]] (Oktober 6 str.) * Villas sa [[Hűvösvölgy]]: [[Csendilla]], [[Hild-villa]] * Pag-remodel kan [[Kalvin Square]] & [[Kalvin Church]] pakapangyari kan baha nin 1838, dagan man kan 1854–55 ; [[Esztergom]]: * [[Basilika nin Esztergom|Basilika]], Savings Bank na edipisyo, Bibliotheca (Library), [[Seminaryo nin Esztergom|Seminaryo]] ; [[Eger]]: * Parish house ; [[Cegléd]]: * Reformed Church ==Toltolan== {{reflist}} == Mga panluwas na takod == {{Commons-inline|Category:József Hild|József Hild}} ==Mga pigdesenyong edipisyo ni Hild== <gallery> Gerbeaud Budapest 2005 078.jpg|Hotel Gerbeaud Budapešť, Belváros, Vörösmarty tér, Gerbeaud ház.JPG|Cafe Gerbeaud Onyx Restaurant, Budapest 03.JPG|Onyx Restaurant Budapest, Hild Udvar.jpg|Hild Udvar Budapest, Lukács fürdő, 19.jpg|Lukacs Bath and Spa </gallery> {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Hild, Jozsef}} [[Kategorya:Mga Hunggarong arkitekto]] [[Kategorya:Mga Hunggaro-Aleman na mga arkitekto]] [[Kategorya:Mga Aleman-Bohemio]] [[Kategorya:Mga Hunggarong may dugong Sweko]] [[Kategorya:Mga Hunggarong may dugong Aleman]] [[Kategorya:Mga Danube-Swabian]] [[Kategorya:Mga tawong haleng Pest, Hunggarya]] [[Kategorya:Mga 1789 na kamundagan]] [[Kategorya:Mga 1867 na kagadanan]] mz905n4hg4vyocl5qxglexoue07yj0j 0 37014 233371 2022-07-28T11:35:39Z Ringer 55 Pinagmukna an pahina kaining " {Infobox poem | image = Lam-Ang Philippine folklore hero.JPG | name = Biag ni Lam-ang | caption = An illustration depicting the protagonist Lam-ang | country = [[Philippines]] ([[Ilocos]]) }} An '''''Biag ni Lam-ang''''' ({{lit|An Buhay ni Lam-ang}}) sarong epikong istorya kan [[Banwang Iloko]] naggigikan sa rona' nin [[Ilocos]] nin [[Filipinas]]. I ni maunabihan huli ta iyo an pinakaenot na Filipinong epikong banwa na natala sa pormang..." wikitext text/x-wiki {Infobox poem | image = Lam-Ang Philippine folklore hero.JPG | name = Biag ni Lam-ang | caption = An illustration depicting the protagonist Lam-ang | country = [[Philippines]] ([[Ilocos]]) }} An '''''Biag ni Lam-ang''''' ({{lit|An Buhay ni Lam-ang}}) sarong epikong istorya kan [[Banwang Iloko]] naggigikan sa rona' nin [[Ilocos]] nin [[Filipinas]]. I ni maunabihan huli ta iyo an pinakaenot na Filipinong epikong banwa na natala sa pormang nakasurat, asin saro sa epikong banwa na dokumentado durante kan kolonyal Espanyol na peryodo, kasabay kan epikong [[Ibalong]] nin mga Bikolano.<ref name="Manuel1963">{{Cite journal |last=Manuel |first=E. Arsenio |date=1963 |title=A Survey of Philippine Folk Epics |url=https://asianethnology.org/downloads/ae/pdf/a140.pdf |journal=Asian Folklore Studies |volume=22 |pages=1–76 |doi=10.2307/1177562 |jstor=1177562}}</ref>{{rp|page=6}} It is also noted for being a folk epic from a "Christianized" lowland people group (the Ilocano people),<ref name="Lopez2006">{{Cite book |title=A Handbook of Philippine Folklore |last=Lopez |first=Mellie Leandicho |publisher=University of the Philippines Press |year=2006 |isbn=9789715425148 |location=Diliman, Quezon City}}</ref> with elements incorporated into the storytelling.<ref name="Manuel1963" />{{rp|page=6}} Bilang literaturang pataram, an rawitdawit pigtutubod na naggikan pa sa pre-kolonyal na panahon, na nagtalubo mantang pinasa-pasa sa masurunod na kapagarakian.<ref name="Manuel1963" />{{rp|page=3}} The poem's first transcription is sometimes attributed to the blind Ilocano poet-preacher [[Pedro Bucaneg]], but historian [[E. Arsenio Manuel]] instead attributes its first written documentation to Fr. Blanco of Narvacan, working with the publicist and folklorist [[Isabelo de los Reyes]].<ref name="Manuel1963" />{{rp|page=11}} == Historiograpya == Bilang literaturang pataram, an rawitdawit pigtutubod na naggikan pa sa pre-kolonyal na panahon, na nagtalubo mantang pinasa-pasa sa masurunod na kapagarakian.<ref name="Manuel1963" />{{rp|page=3}} Si [[Pedro Bucaneg]], soboot iyo an nagdikta ngani ini maisurat.<ref name="Zaide1970">{{Cite book |last=Zaide |first=Gregorio F. |title=Great Filipinos in History |publisher=Verde Bookstore |year=1970 |location=Manila}}</ref>{{Better source|reason="The provenance of the scholarship in the Zaide refererence is unclear, and the writing is somewhat vague; The presence of an actual Bukaneg text is contradicted by EA Manuel (1963)."|date=October 2017}} Alagad bakong malinaw kun ining "transkripsyon", pigtutumoy sarong kopyang eksistido kan tekstong Biag ni Lam-ang. An ibang teksto, arog kan yaon sa ibro ni Celedonio Aguilar na ''Readings in Philippine Literature'' nagsasabi na ini daang transkripsyon ginibo kan 1640<ref name="Aguilar1994">{{Cite book |last=Aguilar |first=Celedonio |url=https://books.google.com/books?id=us1hhS5Q6EYC&q=pedro%2520bukaneg%2520lam-ang%25201640&pg=PA24 |title=Readings in Philippine Literature |date=1994 |publisher=Rex Bookstore |isbn=9789712315640 |location=Manila}}</ref>— panahon na haloy na ngani bago kaini na tinutubod si Bukaneg gadan na.<ref name="Hill 1931">{{Cite magazine |last=Hill |first=Percy A. |date=June 1931 |title=Pedro Bukaneg—A Philippine Moses |url=https://archive.org/details/acd5869.0028.001.umich.edu/page/32/mode/2up |magazine=Philippine Magazine |location=Manila |publisher=Philippine Education Co |volume=28 |issue=1 |pages=32, 42–43 |access-date=2017-10-11}}</ref> Imbes, si historyador na [[E. Arsenio Manuel]] pighayag na an enot na nakasurat na dokumentasyon kan Biag Ni Lam-ang an kaggibo iyo an kura paroko kan munisipalidad nin [[Narvacan]], si Fr. Gerardo Blanco asin an publisista asin folkloristang si [[Isabelo de los Reyes]]. Si Fr. Blanco an nagpadara kan gteksto kan rawitdawit ki De Los Reyes, asin dangan ini an nagpublikar kan teksto, sa [[Tataramon IlokoI|Iloko]], kaabay nin palis na prosa sa Espanyol, sa saiyang publikasyon, El Ilocano, 1889 sundo 1890.<ref name="Manuel1963" />{{rp|page="6"}} == Naratibo == ===Estruktura literaryo=== *Prologo: an pagkamundag ni Lam-ang (taytay 5–108) *Paghanap sa Ama (taytay 109–370) **Pag'aandam (taytay 109–192) **Kaulangan: Burican (taytay 193–261) **Trayumpo (taytay 262–315) **Pagbalik sa Sadiring Lugar (taytay 315–370) *Paghanap nin Agomon (lines 455–1300) **Pag'aandam (taytay 455–586) **Kaulangan: Sumarang asin Saridandan (taytay 587–724) **Bangkete sa Pagkasal (taytay 725–1286) **Pagbalik sa Sadiring Lugar (taytay 725–1286) *Epilogo: An kagadanan asin pagkabuhay-liwat kan heroe (taytay 1301–1477)<ref>{{Cite journal |last=Flores |first=Randolf C. |year=2007 |title=Literary Unity and Structure of the Ilocano Epic, Biag ni Lam-ang |url=https://www.scribd.com/document/382773856/Diwa-Studies-in-Philosophy-and-Theology-32-2007 |journal=Diwa: Studies in Philosophy and Theology |volume=32 |issue=1 & 2 |pages=25–38}}</ref> === An Ekstra-ordinaryong pagkamundag ni Lam-ang === Si Lam-ang sarong napapalaen na linalang, na kan siya namundag, nakakataram na tolos, kaya nakapili siya kan pangaran na boot niyang darahon mala ta nagboot siya sa mga tawo na iyo an iapod saiya. ===An paghanap sa ama ni Lam-ang=== An mga adbentura niya nagpoon kan siya naghanap sa saiyang ama, si Don Juan, na nagbyahe para sa sarong inatubang na batalya alagad dai na buminalik. Mga siyam na bulan haros, si Lam-ang pigsulok an kakadlanganan sa paghanap ki Don Juan na sinabi daa duman ini nagpasiring. May npagkagamiaw na an saiyang aki pambihirang linalang, an saiyang ina na si Namongan tinugotan siyang magbyahe sa paghanap sa ama dawa husto na sana an paglulugo-lugo. Nahiling ni Lam-ang an saiyang ama na pinugotan asin an payo itinaldok sa rasok. Manta na an mga parapugot nagrurukyaw, sa makuri niyang kaanggotan, saiyang pig'angat gabos sinda sa duelo. An mga parapugot binatikal siya kan saindang mga garod na saiya mansanang sinalo asin todong ibinaratikal sa saiyang mga kalaban. Nadaog niya sinda, ginadaradan niya sinda gabos asin binitbit niya payo kan saiyang ama sa kapatagan. Pakababa niya sa kapatagan, siya nag'isip na magparigos sa [[Salog Amburayan]], kun saen mga daraga duman tinarabangan siyang magparigos. An ugsong niya labis na kahi'bog asin sobra kaati na an gabos na mga sira, mga buyod asin iba pang mga hayop nagsurumo-sumo' asin nagkagaradan kan makabuntog sa saiyang ipinarigos na tubig. ===An pag'ilusyon ki Ines Kannoyan=== Kan siya nagpuli na, si Lam-ang napag'isp na ilusyonan saiyang nahulogan boot, si Ines Kannoyan na nag'eestar sa Calanutian (Kanluit). <ref>{{Cite magazine |last=Yabes |first=Leopoldo Y. |date=May 1931 |title=The Heroine of the Ilocano Epic, "The Life of Lam-ang" |url=http://kahimyang.info/kauswagan/articles/1668/the-heroine-of-the-ilocano-epic-the-life-of-lamang |magazine=Philippine Magazine |location=Manila |publisher=Philippine Education Co. |volume=31 |issue=1 |access-date=2015-08-17}}</ref> Maski habo saiya an ina nin Ines, saiyang masugsog na sundon an saiyang namomo'tan na nagin saro naman na adbentura sa saiyang buhay. Saiyang inatubang an saro sa nag'iilusyon ki Ines asin iba pang mga mampak, asin gabos ini saiyang nadaog asin nagadan. Nagtatabangf sa saiya iyo an mga alag niyang ayam saka lalong na may pambihirang kabatiran. An laong kun magpalak-palak an pakpak asin ta an harong nagagaba'. An penomenang ini natikbahan an ripondipon, orog na si Ines. Dangan an ayam ni Lam-ang basta bumatok, an harong man na nagaba natindog giraray. Naagda kan pamilya ni Ines sa pangodtohan, si Lam-ang pinangalas an mga magurang ni Ines kan saiyang yaman asin ta pagbalik niya duman saiyang pigregalohan an pamilya nin duwang bulawan na bapor. === An pagkagadan ni Lam-ang asin pagkabuhay-liwat === Kan si Lam-ang nagadan ta nasiba nin dakulaon na sira, an mga tu'lang ni Lam-ang tiniripon asin ta siya nabuhay-liwat paagi sa tabang kan saiyang may-salamngkang mga alag. Si Ines sinugo kan lalong na patoson mga tu'lang sa saiyang patadyong mantang an lalong nagkupa-kupa kan saiyang pakpak asin an ayam nag'agrotong. Bigla, sa sarong kimat, si Lam-ang nabuhay liwat, maogmang nakasaro siya giraray saiyang agom. == Mga mauunabihan na mga tema asin mga elemento sa pag'iistorya == === Mga elementong makangirit === An ''Biag ni Lam-ang'', maski tagob nin aksyon asin trahedya, igwa man nin elementong makangirit. Sarong prominenteng halimbawa iyo idtong tagbo kan si Lam-ang papuli na sa saiyang harong. Nag'agi siya sa [[Salog Amburayam]] (na niyo an pinakdakulang salog sa Ilokos sarabi{{Who|date=October 2013}}) asin siya naka'isip magparigos. An ugsong asin dugo na nagbulos sa saiyang hawak nakagadan sa mga sira, aniit, asin buyod. Sa pagparigos niya, siya tinabangan nin mga daraga. === Mga elementong Katoliko Romano === An osipon dapit ki Lam-ang, mangta na sige an papasa-pasa sa mga henerasyon komo literaturang pataram asin pigrekord sa peryodo nin kolonyal Espanyol, dai gayod malikayan na mga elemento gikan Katoliko Romano makakalaog asin makakaramas sa istorya, siring kan pagkarasalan ni Lam-ang asin Ines sa Simbahan Katoliko bilang ini sarong sakramento. An Folkloristang si Mellie Leandicho Lopez nagnotar na an "''mga huring bersyon kan epiko nag'ioba na sa mga lumang teksto huli kan mga dugang na elemento hale sa Kristiyandad asin Espanyol sa mga adbentura kan heroeng kultrural na si Lam-ang Lam-Ang''."<ref name="Lopez2006"/> === Mgas Impluwensya nin mga epikong Hindu === {{see also|Indian cultural influences in early Philippine polities | Indian culture | Indosphere | Greater India | Ramayana}} Maski ngani an ibang mga adal nagsasambit sana kan impluweensya nin Simbahan Katoliko sa epiko, ibang mga libro nagseswestyon na toonan man atensyon<ref>{{Cite book |last=Halili |first=Maria Christine |title=Philippine History |date=2004 |publisher=Rex Bookstore |location=Manila |pages=46}}</ref> na an epiko pwedeng nalahidan immpluwensya kan ''[[Mahabharata]]'' asin kan ''[[Ramayana]]''. An antropologo asin historiograpong Filipino na si [[F. Landa Jocano]] nagsasaysay na an mga impluwensyang HIndu pwede nag'abot sa Filipinas paagi kan mahiwas asin lakopan na komersyo na mga kulturang lokal sa [[Imperyong Majapahit]] durante kan ika-14 sundo ika-16 na siglo,<ref name="Lopez2006"/><ref name="Osborne2004">{{Cite book |last=Osborne |first=Milton |title=Southeast Asia: An Introductory History |date=2004 |publisher=Allen & Unwin |isbn=1-74114-448-5 |edition=Ninth |location=Crows Nest, New South Wales |author-link=Milton Osborne}}</ref><ref name="Jocano2001">{{cite book | last = Jocano | first = F. Landa | author-link = F. Landa Jocano | title = Filipino Prehistory: Rediscovering Precolonial Heritage | publisher = Punlad Research House | date = 2001 | location = Quezon City | isbn = 971-622-006-5 }}</ref> dawa totoo an ibang iskolar arog ki [[Juan R. Francisco]] asin [[Josephine Acosta Pasricha]] nagpahayag na pwede mas amayon mga panahon an paglaog na impluwensyang Hindu, na pwede ngani sa ika-9 sundo ika-10ng siglo AD.<ref name="Lopez2006"/>{{rp|pages="xxiv-xxv"}} ==Adaptasyon== Kan 2012, sarong pelikulang adaptasyon kan istorya ni Lam-ang an ginibo. Titulado ''Lam-Ang'', an pelikula pigpapelan ninda Rocco Nacino asin Rochelle Pangilinan. Orihinalmente kuta sarong [[Program sa telebisyon|serye sa TV]], alagad pigdesisyonan na gibohon na sanang pelikulang adaptasyon ni Gabriel Lorenzo Quizon logod.{{Citation needed|date=October 2013}} Kan 2018, ''Biag ni Lam-Ang'' pig'ilustrar na sarong naratibo single-panel single-panel ni Jill Arwen Posadas para sa Ang Ilustrador ng Kabataan na eksibisyon, ''Enchantment''.<ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/philippines/the-philippine-star/20180225/282789241927349|access-date=2021-02-17|website=www.pressreader.com}}</ref> Kan 2021, an episodyo 3 kan revival kan ''[[Legends of the Hidden Temple]]'' ipigsaysay an istorya Lam-Ang.<ref>{{cite web|url=https://cwatlanta.cbslocal.com/2021/10/18/legends-of-the-hidden-temple-the-llocano-legend-of-lam-ang/|title=Legends of the Hidden Temple – 'The Llocano Legend of Lam-Ang'|work=[[WUPA]]|date=October 18, 2021|access-date=October 29, 2021}}</ref> ==HIlinga man== *[[Philippine mythology]] *[[Philippine literature]] *[[Pedro Bucaneg]] *[[Philippine epic poetry]] *[[Darangen]] ==Toltolan== {{reflist}} ==Mga panluwas na takod== * [http://kapitbisig.com/node/600 Summary in Tagalog] * [http://kapitbisig.com/node/934 Summary in English] * [https://web.archive.org/web/20151115080145/http://www.kapitbisig.com/philippines/bilingual-tagalog-english-version-of-epics-mga-epiko-lam-ang-an-iloko-epic-bilingual-tagalog-english-version_789.html Bilingual (Tagalog-English) version] {{India-related topics in Philippines}} {{Historic Filipino monarchs}} {{DEFAULTSORT:Biag Ni Lam-Ang}} [[Kategorya:Mitolohiyang Filipino]] [[Kategorya:Filipinong mga rawitdawit]] [[Kategorya:Kulturang Ilocano]] [[Kategorya:Mga Epikong rawitdawit]] fm617tjrogkiq3j8yri53ekp6d0cmqg